Strana I
VĚSTNÍK KRÁLOVSKÉ ČESKÉ SPOLEČNOSTI NAUK TŘÍDA PRO FILOSOFII, HISTORII A FILOLOGII Ročník 1938. Č. III MAG. IO. HUS SERMONES IN BETHLEHEM 1410-1411 Vydal VACLAV FLAJŠHANS * PRAHA 1938 NÁKLADEM KRÁLOVSKÉ ČESKÉ SPOLEČNOSTI NAUK V komisi Fr. Řivnáče, knihkupce Na Příkopě. - Tiskem Dra Ed. Grégra a syna v Praze

Strana II

Strana III
Mag. Io. Hus: Sermones in Bethlehem 1410—1411. Napsal VÁCLAV FLAJŠHANS. Předloženo dne 16. listopadu 1938. ÚVOD Veškera kázání Husova, jednotlivá i ve sbírkách, česká i latinská, vydaná i nevydaná, jsem vypočetl zevrubně 1900 ve své „Liter. činnosti M. J. Husi“. Ten přehled shrnoval tehdejší naše znalosti úplně. R. 1907, vydávaje nejstarší sbírku „Sermones de sanctis“, omezil jsem se v úvodu jenom na výpočet sbírek latinských; pověděl jsem, že se naše znalosti o nich změnily od základu — vypočetl jsem jich celkem osm. Dnes mohu opakovati — po 30 letech — znovu, že znalosti naše se zase změnily od základu; nové vydání některé sbírky nevydané nevyšlo (nepočítáme-li šestero kázání „de obediencia“, vyd. 1915 Sedlákem v M. J. Husovi); veliké dílo Novotného a Kybala, ač velmi hojně užilo některých sbírek, přece vědomě se zřeklo všeho rozboru i zkoumání jejich; jediná toho směru práce Sedlákova „Husův vývoj dle jeho postil“ (Studie a texty, 1915, II, 394—414) se omezuje, podobně asi jako dílo Novotného a Ky- bala, významnými excerpty a pokusem o časovou posloupnost tří nej- větších. Byl jsem si toho vědom: vydávaje poslední svazek (VI.) "Sebr. spisů M. J. H' v populárním zpracování r. 1908, řekl jsem na konec, (str. V), že třeba „vyčkati vydání kritické, k němuž není v dohledné době naděje“; marně Sedlák 1915 (na m. u.) pověděl: „pokud nejsou kázání Husova vydána, jest ovšem používání jich značně znesnadněno“; bylo to zvláště jasno, když mu bylo znemožněno užíti těchto kázání betlem- ských. Marně jsem 1920 v Novém Athenaeu (II, 2, 78) tohoto prodlévání litoval: „Litujeme zvláště, že Novotný po dvacíti letech dosud nepodnikl vydání Husových kázání betlemských. Je to pramen .. neocenitelný a jedinečný, nejenom pro historika, ale zvláště pro filologa“ — jak ostatně o nich vyložil Novotný sám (M. J. Hus I, 1, 90—92): „jeho kázání jsou zajisté pramenem neocenitelným, zvláště když .. běží v těchto sbírkách

Strana IV
IV V. Flajšhans: o opisy kázání skutečně mluvených..“ Od té doby uplývá zase pomalu druhé decennium — stav je, pokud se vydávání týče, stále nezměněn. Sbírky, jež jsem 1907 vypočetl, rozmnožil 1915 Bartoš nálezem vzácných sbírek nových v rkp. musejních; má práce v Drkolně přinesla důležité poznání, že v pozdějších recensích svých sbírek Hus sám pořad měnil, texty rozmnožoval a slučoval (Věstn. Č. Akad. 1908, XVII, 483 až 487). Přehled dřívější znal 8 sbírek v 50 rukopisích; dnes vypadne takto: 1. Quadragesimale, známé z 10 rkp., má dnes o 3 více; 2. Postila de tempore, známá z 10 rkp., má dnes o 3 více; ale je též již známo několik rkp. jiných sbírek, jež přibírají z ní kázání nedělní; 3. Puncta, známá ze 4 rkp., mají dnes o rkp. Mus. XVI E 14 víc a bývají sloučena s jinými sbírkami; 4. Sermones de sanctis, známé ze 16 rkp., mají dnes o 10 rkp. víc. z nichž důležitý jest zejména drkolenský Cpl. 79, jenž obsahuje novou jejich recensi — a zde popsaný musejní XVI F 4; 5. Kázání betlemská — o nich zde dále; 6. Reportata v jediném rkp. kap. zůstala osamocena; 7. Sbírka Ad te levavi', známá z 5 rkp., má dnes o 6 rkp. více, z nichž však 3 mají jen některá kázání; 8. Sbírka de obediencia' místo 4 známých má nyní o 6 více; je vydána Sedlákem (M. J. Hus, 1915, *127—*164); Sedlák k nim přidal z jediného rkp. VIII G 34 osamělé kázání Nisi habundaverit' s dalším zlomkem jako 8., zbytečně; spíše by byl mohl připojit předcházející tam Ite et vos in vineam'. Ale nyní tato sbírka se ukazuje jenom zvláštním vydáním kázání betlemských. K tomu se mohou dnes přidati 9. Dicta de tempore et sanctis, pars 2a et 3a: Bartošem objevená 1915 postila musejní z r. 1407/1408, sign. XIII D 1 (v. ČČM 1915; No- votný Hus I, 1, 13 s mylnou sign. XIII F 1; má zpráva ČČH, 1922, 173/4; popis Bartošův 1927 v Soupise II). Bartošem podle obsahu nazvá- na Postila na nedělní evangelia'; je to postila de tempore celá, s doplň- kem kázání posvícenského a o Trojici; 10. Manuale Husovo z r. 1411/1413, objevené rovněž Bartošem v rkp. mus. sign. XII F 1; popis podal 1927 v Soupise, nazvav je „Huso- va postila na nedělní i sváteční evangelia i epištoly“: název nedost vhod- ný, jsou to jen materiály; 11. Betlemská kázání z r. 1412/3, též Bartošem objevená i popsaná; jsou jen zřídka Husova, zpravidla jeho zástupců; Mus. XVF3; 12. Sbírka betlemských kázání z r. 1408, jen několik Husových, spojených s kázáními de sanctis, v rkp. mus. XIV B 13 (v. mou zmínku v ČČH, 1930, str. 379); 13. Sbírky Husových kázání v rkp. kap. N.VII, známé sice zčásti

Strana V
Mag. Io. Hus: Sermones in Bethlehem 1410—1411. V již dříve — ale je v nich trojí sebrání: 7 kázání synodních (Confirmate, Abiciamus, Diliges, State, Vos estis, Spiritum, Dixit Martha), 4 kázání posvíc. (Videns Jesus, Et ingressus, Egressus, Hodie) a 5 „de obediencia" (6. chybí); je tu počátek prvních sbírek kázání jednotlivých; 14. Sbírka Husových kázání betlemských a de sanctis z r. 1418 v rkp. mikulovském sg. 1 72 (popis Paterův toho nepoznal). Je dnes tedy známo 14 sbírek v 90 asi rukopisích. Rkp. Dicta' předpokládá ztracenou dnes pars prima'. Mohla by to býti ztracená dnes a neznámá postila „super epistolas“, kterou připo- míná starý katalog knihovny koleje krále Václava: „N 58 Hus super epistolas“ (viz Loserth, Mitt. d. Inst. f. öst. Gesch. XI, 307). Viklef takovou Postilu „super epistolas“ napsal a je zachována i vydána; je tedy pravděpodobno, že i Hus takovou napsal. Není však známa; ostatní tam vzpomínané sbírky „Pars yemalis mag. Jo. Hus“, „Sermones de tempore et sanctis", „Sermo synodalis“, „Sermo ad clerum“ atp. jsou dochovány. Můžeme při třídění těchto sbírek rozeznávati trojí texty: jedny, jako řeči synodní nebo akademické, dokonale vypracované, s přesnými citáty, hojným užitím Viklefa (také Stupny a Kolína), krásně stavěné, slohově dokonalé, naprosto se vyhýbající každé vulgárnosti a lidovosti; druhé, vydané Husem k opisování, v knižní úpravě; některé ve formě postil (de tempore, quadragesimale atp.), jiné ve formě pouhých materiálů, určených původně jen pro kazatele (sermones de sanctis, ma- nuale atp.) — v těch bývají již české glosy, stále hojnější. První takovou sbírku vydal Hus již r. 1401, jest neznáma; první dochovaná je z r. 1403 de sanctis', vydaná jím ještě dvakrát; třetí konečně řeči zapsané posluchači z úst kazatele — to jsou právě kázání betlemská. Ta se poznávají velmi snadno podle četných českých slov, podle nesprávných textů Písma (jak ukázal Sedlák; posluchač ne- dovedl si při českém textu Písma rychle vzpomenouti na původní text latinský) a zejména podle oněch úvodů a závěrů, jichž jiné texty Husovy nemají. Kazatel totiž před vlastním kázáním vyzýval posluchače ke zpěvu nábožné písně (Novotný zcela nesprávně vykládá důsledně, že tak činil po kázání; pouhý pohled na texty ukazuje, jak odvážné je toto tvrze- ní), obyčejně „Hospodine, pomiluj ny“, zmínil se někdy o textu evangelia nebo o protivnících; pak teprve četl slova Písma, při tom přidával hned výklad neznámějších výrazů; potom přistoupil, obyčejně ve formě prosté homilie, k vytýkání jednotlivých poučení a vysvětlení slov (zřídka vyklá- dá mysticky); velmi zřídka vybírá jedinou větu za thema vlastního výkla- du. Končívá obvyklými závěry kazatelskými — a pak připojuje obyčejně modlitbu k P. Marii. Tyto šablonovité závěry a úvody kazatelé při vy-

Strana VI
VI V. Flajšhans: dání knižním vynechávají, vynechával je i Hus. Ale posluchači si je více méně zaznamenávali. Nezaznamenávali však pravidelně slov Písma: jed- nak je znali, jednak by je byl zápis rušil v pobožném poslouchání. Vlastní výklad kazatelův býval jadrný, lidový; varoval se však běžných tehdy příkladů, pro kazatele zvlášť sebraných, a neuváděl také ze své doby určitých jmen nebo událostí; většinou — po vzoru kasuistické tehdejší theologie i filosofie — vymýšlel sám možné případy, nebo mluvil o sobě. A to velmi živě, neváže se nikterak na své materiály, jež měl po ruce a z nichž po případě předčítal delší citáty Viklefovy, Chrysostomovy, Augustinovy nebo Rehořovy. To byla vlastní kázání betlemská, jež posluchači slyšeli. Někteří si je zapisovali; tito písaři byli dvojí. Jak se z kázání čtenář dočte, byli tam také takoví, kteří (zejména po r. 1408—1409) hleděli zapisovati vý- roky choulostivé a závadné (jak na arcibiskupovy důvěrníky Sysla a Poláka Hus zavolal s kazatelny, zapsal Rokycana) — a odtud pocházejí zápisy žalob vrchností církevních a jeho odpůrců (v Depositiones testium tak Hus vzpomíná na výzvědy Protivovy) — ale byli tam také horliví stoupenci Mistrovi, kteří si činili rychlé záznamy, jež pak doma doplňo- vali v souvislý obraz. Rozumí se, že tyto zápisy obojí (odpůrců i stoupen- ců) byly nepřesné a neúplné; české slovo kazatele zachycovali latinsky, ježto česká grafika nebyla tak rozvinuta (nehledíc k velmi nedokonalému a nepohodlnému pravopisu), jako latinská — neměla zkratek, nestačila živému slovu. Počátkem XV. století byly zkratky latinské tak hojné a dokonalé, že se zápis latinský podobal skoro zápisům dnešních těsno- pisců. O zachycení zvuku slov nebo jejich pořádku zapisovatelům nešlo; také nikoli o zevrubný zápis citátů — to mohli doplniti doma; z těch chvatných zápisů doma pořizovali celkový obraz kázání, jenž ovšem byl u každého zapisovatele jiný — ale vždycky neúplný a nepřesný. Asi tak. jako zápisy našich českých zpravodajů novinářských o řečech německých poslanců, srovnáme-li je se zápisem zpravodajů německých, kteří mohli užíti původního sepsání řečníkova — anebo opačně. Ale i v této nedokonalé formě působí tyto zápisy živého slova ka- zatele betlemského dojmem ohromným. Věděli jsme již dříve, že jeho česká Postila nedělní není psána tak, jak Hus mluvíval: praví to spiso- vatel sám hned napřed. Neznali jsme také, jak často a jak dlouho mluví- val — teprve nedávno Bartoš objevil zevrubnou zprávu jednoho pamět- níka těchto kázání. Proto Truhlářův nález nejobšírnějšího — a vlastně jediného — zápisu kázání z r. 1410/1411 tak překvapil. Ale sám by byl mohl mýliti; teprve nález padesáti kázání této sbírky v rukopise musej- ním, za nějž děkujeme Bartošovi, ukázal, jak třeba tyto zápisy čísti — a doplňovati i opravovati. Co bylo dávno známo a zcela přirozeno, že totiž Hus užíval později

Strana VII
Mag. Io. Hus: Sermones in Bethlehem 1410—1411. VII svých starších sbírek často doslova — a zrovna tak ovšem kázání a výkla- dů Viklefových —, mělo nyní svou velikou výhodu ve směru opačném. Z pozdější české postily nedělní, z pozdějších materiálů jeho vlastního manuálu můžeme nyní bezpečně doplňovati a opravovati nedokonalé zápisy dochované; a ovšem také ze starších předloh, jichž užil. A srov- náním druhého (hlavně zápisu musejního) můžeme s jistotou dosti znač- nou sestrojovati i původní znění české. Po více než půltisíciletí můžeme zase poznávati ohnivá slova m. Jana a jako z mlh vystupuje před námi živě celá stará Praha, s těmi hříšnými muži, kteří nechtěli do chrá- mu Páně, když bylo krásné počasí, že je lépe se projít v přírodě — ale zase ani, když bylo ošklivo; s těmi hříšnými „vladyčkami“, jimž jejich vysoký účes nedovoloval při čtení slova Páně pokleknout; s těmi neřest- nými žáky, kteří kradli vesničanům husy; s těmi sedláky, kteří odchá- zejíce z krčmy vesele si zpívali atd. atd., jak to vše před námi z těch zažloutlých řádků znovu vyvstává. Nemohlo býti ovšem úkolem vydavatele, aby se snad o sestrojení českého znění původního pokusil; dosti učinil, když ze starších předloh a pozdějších zpracování doplnil, co vynecháno, a opravil, co písař po- kazil. Náš dvojí zápis často nechává místa prázdná; písař rkp. klemen- tinského míval patrně k ruce některé starší materiály Husovy, proto citáty jeho někdy bývají zevrubnější. Oba zápisy jsou však učiněny z jednotlivých listů, jež byly někdy přehozeny — tak jak jsem na to upozornil při vydání Sermones de sanctis; dnešní naše rukopisy jsou však jenom opisy tohoto původně dvojího zápisu: kromě chyb písařských mají i chyby opisovačské. Kázání pěkně vypracovaných nebo autorem zredi- govaných (jako na př. v De sanctis' „Videns Jesus turbas", zredigova- ného pečlivě z materiálů Viklefových) zde ovšem není; ale je přesto zají- mavé, že i zde užil n. př. doslovně svého starého kázání (Quinque fratrum') z nejstarší své sbírky dochované, jakož zase některých nyněj- ších užil později v české Postile r. 1413. Zbývá mi jen příjemná povinnost poděkovati správám knihoven za propůjčení potřebných rukopisů, zejména p. gen. řed. J. Emlerovi z knihovny Klementinské a p. dru Dolenskému z knihovny Nár. musea. — dále a nejvíce své vzácné životní spolupracovnici Jindřišce, roz. Kak- šové, urvané nelítostným osudem — a přece snad milosrdnějším, že se jí nedal dočkati dneška. 2. XI. 1938. V. Flajšhans.

Strana VIII
PODROBNÁ DATA. 1. Titul není dochován a nebylo ho. Není to práce Husova ani jeho vydání; jsou to sice jeho slova, nikoli jak je napsal a schválil, nýbrž jak je později slyšeli jeho posluchači. Na 1. listě rukopisu klementinského je majitel XV. století nazval „Sermones per circulum anni de tempore et de sanctis et per totam quadragesimam epistole cum evangeliis“ celkem správně; mohl dodati ještě „et per adventum“. 2. Obsah takový, jak jej titul v K označuje. Jsou to kázání na neděle a svátky od 1. listop. 1410 do 28. října 1411 — tedy vskutku na celý rok. V adventě a v postě jsou kázání i ve všední dni; kázání na některé svátky scházejí, snad jen proto, že posluchač nebyl přítomen. 3. Rozdělení není, jak již obsah ukazuje, podle roku církevního. To také ukazují nadpisy některých kázání, jež odkazují ke kázáním roku minulého. Zpravidla bývá dvojí kázání — na evangelium a epištolu. ráno a odpůldne. Ale často bývá trojí: ranní, „po jídle“ a odpoledne. V našich zápisech někdy první dvě, ježto stejně vykládají týž text Písma. splývají a rozlišiti je můžeme jen tam, kde máme zápis dvojí. V adventě. v postě a o suchých dnech bývají kázání pořadová — o smrtelných hříších atd. 4. Incipit rkp. K, jediného úplného: Videns Jesus turbas', slova evang.; výklad Hodie namque hilariter', vlastni text: 'Cause namque institucionis'...; poslední kázání inc. Misit Jesus XII discipulos', expl. „quam genti illi in die illa etc.“. 5. Původství Husovo poznal po prvé Jos. Truhlář 1898 ve Věstn. Č. Akad. 171 pozn., správně; r. 1899 potvrdil jsem nález Truhlářův feuilletonem v Nár. listech a zároveň také Novotný v Českém časopise historickém srovnáním s českou Postilou; r. 1900 jsem uvedl další dokla- dy v Liter. činn. M. J. H., pak rkp. K hojně užíváno. R. 1915 potvrdil je dále Bartošův nález v rkp. M., jenž původně obsahoval vůbec jen texty Husovy. O původství Husově svědčí i jazyk; tak ho užil 1934 i K. Novák ve svém Slovníku k českým spisům Husovým. Pochybnosti by se mohly vůbec týkati jen jednotlivých podrobností nebo některých přípisků okra- jových nebo českých vložek. Tyto české vložky vydal 1922 V. Novotný ve Sborníku filologickém, ročn. VII, str. 128—166 se skeptickým úvo- dem; všecky jeho výklady jsou nesprávné, ježto si naprosto nevšimly druhých dvou zápisů, již dávno oznámených, rkp. M a E, jež mají — ač naprosto samostatné — namnoze tytéž české glosy, nevšimly si dále znění

Strana IX
Mag. Io. Hus: Sermones in Bethlehem 1410—1411. IX českého v Postile a neznají naprosto jazyka Husova. Jinak o některých pozdějších přípiscích poučují poznámky. 6. Čas kázání je zcela bezpečný; jest určen církevním rokem a jeho svátky, jest zjištěn vročeními a také narážkami na souvěké události. Zcela bezpečně to ukazují první slova dušičkového kázání: „Ecce quo- modo animarum celebritas cadens in dominicum diem transfertur in secun- dam feriam“: padalo tehdy tedy Dušiček v neděli, což se stalo za života Husova jenom r. 1410; svátek Zvěstování P. Marie připadl ve středu, což bylo za života Husova jenom r. 1411. Kázání 'Obedite prepositis vestris' nemá v K 160/1 sice data, ale je náhodou dochováno také v M, kde čteme v nadpise: „A. D. Millesimo Quadringentesimo XI°. Sequitur sermo de obediencia, quem predicavit Rev. Mg. Jo. 53 feria ante osten- sionem reliquiarum“ (= 23. dubna 1411). Kázání božítělové, náhodou také v rkp. E dochované, praví (Sedlák I, 505) „corpus Christi, quod iam est ante mille quadringentos XI annos“ (= 11 června 1411). Podobně jasně — téhož dne — mluví narážka v K 200v ,coci aptant venenum, aliqui concitant et invitant regem vel dominum, ut edat venenum“ — tehdy zemřel římský král a markrabě moravský Jošt (18. ledna 1411) prý otravou; jeho kuchaři byli v únoru a v břez- nu v Českém Brodě a Horšově Týně mučeni a popraveni (Palacký III, 1, 129—130) — a o těch událostech mluveno tehdy v Praze obec- ně. Atd. Nebylo by potřebí tohoto dokazování, kdyby nebyl býval Novotný důsledně a často dokazoval (v M. J. H. I., ČMM atd.), že kázání tato jsou snůška několika sbírek z několika let a zejména ono kázání boží- tělové že pochází z r. 1406. Ježto toto božítělové kázání předpokládá již známý Husův traktát „de corpore Christi“, rukopisně datovaný bezpečně do r. 1408, posunul tento — proti jasné souvislosti i výslovným svě- dectvím rkpp. — též do r. 1406. Že ovšem tento (již a priori nemožný) úsudek byl vyvrácen dokonale Bartošovým nálezem postily (XIII D 1) z r. 1407/1408, kde právě k Božímu tělu byl přidán tento traktát (v rkp. je nyní z největší části vyříznut) — toho Novotný nevzal na vědomí; narážku na otrávení Jošta (v M. J. H. I, 81/2) vyložil na neurčité a ne- datované pověsti o králi Václavu. Opíral se o datum rkp. K, kde místo „ante mille CCCCXI“ stojí vypsáno 1406. Ale v E máme starší a lepší opis; písař K četl chybně zběžně psané MCCCCXI jako MCCCCVI a vypsal pak chybně slovy. Že původní rychlý zápis posluchače nevypiso- val vůbec dat slovy, nýbrž se spokojil číslicemi a to asi jen dvěma posled- ními, je každému jasno; je také jisto, že zápis byl zběžný a že ono X snadno se mohlo zdáti opisovači V. Ale máme-li starší a přesnější ruko- pis, vidíme-li jasně vznik chyby pozdějšího opisovače (je podobných v citátech a datech K na sta, jak čtenář z poznámek uvidí) — a je-li

Strana X
X V. Flajšhans: datování 1406 z celého obsahu patrně nemožné, bylo by snad zbytečné o této stránce Novotného vývodů se šířiti. Arci třeba dodati, že původní rukou je psán K jen do fol. 139 b; 139° je prázdno, taktéž list následující; teprve na fol. 140 začíná druhá část postily, od velkonoc, jinou rukou kázáním Maria Magdalena'; ale i tu máme stále kázání z r. 1411. Avšak od fol. 256, od kázání Exiens Jesus' (na 12. ned. po sv. Trojici) (30. VIII. 1411) počíná ruka nejmladší, tam pak dále jsou skutečně shrnuta někdy dvojí kázání na týž den a je tedy pravděpodobno, že opisovač měl již také kázání z druhého roku; tehdy bývá těžko určiti, které je z r. 1411, které z r. 1412; ale i tato část koncová (256—293) je sporná jenom při několika kázáních, jak bude v pozn. připomenuto. Jinak datování naší sbírky od 1. listop. 1410 do 30. srpna 1411 jest zcela bezpečné, zejména také oběma druhými ruko- pisy prokázáno. — 7. Rukopisy hlavní jsou dva; úplný klementinský (K) a kusý mu- sejní (M); krom toho dvě kázání jsou v rkp. kapit. E. Nějakého arche- typu nebylo; kázání jsou zapsána od posluchačů a vznikala teprve na kazatelně živým slovem Husovým. Co bylo v materiálech, jež měl kaza- tel před sebou pro podporu paměti, nevíme. Materiály z r. 1410/1411 dochovány nejsou; materiály z r. 1411/12 jsou ovšem velmi shodné, ale nikoli totožné, jak ukazují zejména srovnání. Z citátů v udáních protivníků není možno čerpati bezpečně; naše rukopisy nejsou tu spolehlivé. Je možno, že datum MCCCCIX, jež na- lezneme u Protivy v Depositiones testium, při kázání doslovně téměř shodném s kázáním naším božítělovým (o volech, kteří mlátíce oddělují zrní od plev), jest snad jen omyl písařský m. MCCCCXI, ale víme, že Hus takových drastických příkladů rád užíval často doslovně stejně (jako na př. o vepři, jejž řezník podrbává a chystá již palici), je tedy možné, že je datum správné. Proto jsme odkázáni jen na rukopisy bez- pečně zajištěné, tyto tři: K. Rukopis úplný, patrně z knihovny koleje národa českého po- cházející (má ještě její sign. O 24 na desce), jediný dochovaný, má nár. a univ. knihovna pražská pod sign. III B 20, jež jej dostala z knihovny jesuitů v Klementině (tam měl sign. Y II, 3 n. 42), k nimž přišel přímo z university Karlovy. Objevil jej a autorství Husovo („maximam par- tem“) poznal Jos. Truhlář 1898 (Věstn. Č. Akad. VII, 271 pozn.) a popsal 1905 (Catal. codd., I, str. 166, č. 429). Další literaturu jsem uvedl 1900 ve své Lit. činnosti M. J. Husi str. 109, č. LI, kde jsem zjistil, že jsou to kázání betlemská; pozdější pak s doplňky popisu 1922 v Českém časop. histor., XXVIII, 428/9. Rukopis v malém foliu, papírový, má celkem 296 listů (počítaných 294, ježto dva prázdné nepočítány), popsaných po obou stranách ve

Strana XI
Mag. Io. Hus: Sermones in Bethlehem 1410—1411. XI dvou sloupcích aspoň dvojí (ne-li trojí) souvěkou rukou, asi v druhé čtvrtině XV. stol. Jest to opis, je (až na poslední, dnes vypadávající, složku) velmi dobře zachován, písmo velmi zřetelné a pečlivé. Nemá ani vročení ani označení autora; autor byl již původci prvního katalogu koleje českého národa neznám; čten byl patrně velmi málo; není ani opotřebován ani poznámkami čtenářů pokryt. Poslední označení mag. Briccii' posledního kázání nelákalo ke čtení; také nikoli první slova prvního kázaní Videns Jesus turbas“. Pořádek textů a znění jeho je patrné z dosavadních popisů a z tohoto vydání; o jiných stránkách po- dávají se poučení na jiných místech úvodu. Jeho čtení je v největší části vydání základem; jeho různočtení, doplňky atd. označuji značkou K; opravy revisorovy písmenem kr. Až na poslední kázání m. Brikcího jsou to vesměs Husova kázání betlemská. M. Druhý rukopis, starší, z 1. čtvrti XV. stol., ale neúplný, chová knihovna Nár. musea v Praze pod sign. XVI F 4, původu neznámého. Objevil jej a jeho cenu pro poznání těchto kázání oznámil 1915 F. M. Bartoš, popsal 1927 (Soupis rkpp. M. N. II, 363/4, č. 3718; doplňky a opravy jsem podal 1922 v ČČH 428/9.) Obsahoval původně jen texty Husovy a to vesměs jen do r. 1411. Byly to velice rozmanité složky, někdy nedopsané; na tato nedopsaná místa byly později vepsány části různorodé, přidány pak složky pozdější a kodex svázán někdy v 2. desíti- letí XV. věku. Tím pak texty roztrženy (kázání betlemská celkem na pět částí), ale i tak je původní souvislost zcela jasná. Vložený text sv. Ber- narda (f. 341/3) je datován r. 1410; kázání Husovo Obedite' r. 1411; z r. 1410 je Husova obrana Viklefovy knihy de Trinitate atd. Texty Husovy jdou dnes takto za sebou: Sermones de sanctis f. 1—98, 107—186; je to první recense, kázání kateřinské má původní datum 1403'; zabírá prvních počítaných 15 sexternů, po f. 11 schází dnes list A 12 (konec kázání Solve vinca' a začátek Hec est dies'); připojena obě kázání posvícenská 'Egressus Jesus‘ a Hodie'; na f. 186—237 je Husova Passio (tu začíná druhých počítaných 15 sexternů, poslední označení na f. 364); k ní připojeny 237—239 dvě kvestie Husovy z r. 1409; na f. 239—255 vybrána příslušná nedělní kázání z Husovy Postily de tempore; na f. 261/6 Husovo kázání Vos estis sal' a obrana Vikl. de Trinitate; 276/9 Husovo kázání Tu es Petrus', 344/9 jiná jeho kázání; fol. 350/2 pův. prázdna, pak na ně vepsáno 352—351 Husovo káz. M. Magd.' z Post. de tempore (poslední kázání ,Vidi civitatem' 390/2 není Husovo). Skoro vše, co nyní zbývá, jsou betlemská kázání Husova v tomto pořadí: A 106/ zač., pak 99—105/; kázání na Confidite', jež mělo přijíti nyní, přehozeno až do C; B 255—261, C 270/1, D 284—327 (f. 327/8 pův. prázdné, pak tam vepsáno kázání Maria autem stabat'), E 329—337: jsou to kázání od 2. XI. 1410 — 6. I. 1411, z klementinského rkp. f.

Strana XII
XII V. Flajšhans: 2/b—62/b; proti klem. schází v M kázání první, Videns Jesus turbas'. ale v klem. scházejí tři: 'Gaudete', 'Angelus Domini' a “Surge et illumi- nare', což ovšem samo stačí k důkazu, že oba rukopisy jsou na sobě ne- závislé. Ze 293 ll. K nalezneme v M látku jen prvních 60 ll., tedy asi pětinu. Ale vedle této souvislé stavby prvních kázání jsou v M obsažena na jiných místech ještě jiná kázání betlemská z r. 1410/1: z konce dubna 1411 dvě Obedite' a Deponentes (= K 158—?0) na f. 337—340 + 349; pak na úterý svatodušní Qui non intrat' 2. VI. 1411 (na f. 350) — a dále kázání mimo náš rámec, z první polovice r. 1410, z oné serie šesti kázání obranných, z nichž nejznámější jest Tu es Petrus' (276—281); z kázání Cum venerit je dochován jen konec (344/5), dále kázání Cum turbe a Nisi habundaverit' (345/8) s dalšími excerpty. Z těchto kázání, Sedlá- kem vydaných podle jiných rukopisů, jest velmi důležité v M kázání Tu es Petrus', ježto ještě svou formou ukazuje, jak jednotlivé citáty a myšlenky byly poznamenávány na jednotlivých lístcích, jež se snadno mohly ztratiti anebo přehoditi. Také výklad velkonočního zpěvu Cum rex glorie (f. 253/4) byl patrně přednesen v Betlemě. E. rukopis kapitoly svatovítské sign. E XXXVII, z první polovice XV. stol. (v. popis Podlahův, Soupis rukopisů, I, 1910, str. 452, č. 791) obsahuje Husovo Quadragesimale. V něm jsou vložena dvě kázání betlemská Ego enim accepi‘ a Caro mea' (na f. 185—189), jež objevil a vydal 1914 Jan Sedlák (Studie a texty, I, 457—506). Je to první publi- kace kázání betlemských vůbec, ač to Sedlákovi známo nebylo; poněvadž Novotný měl rkp. K vyhrazen (a M tak daleko nesahá), musil s lítostí Sedlák (str. 479 pozn.) poznamenati: „není snad v tak zv. kázáních bet- lemských, jež mi nejsou přístupna“. Je to jediný zlomek textu takto dochovaný (mimo M a K), ale právě tento zlomek je důležitý pro správné datování našich kázání. Z těchto 3 rukopisů jest ovšem K pro největší část textu pramenem jediným; pro prvních 52 kázání máme kontrolu v M, pro 3 pozdější (Obedité', Deponentes', Qui non intrat') též M, pro dvě božítělová (Ego enim', Caro mea') zase E: ale ani tato druhá znění nestačila by sama o sobě, mají mezery, takže i M a E třeba doplňovati podle K. Je tedy vskutku K pramenem hlavním. Ježto však největší část textu stejně musí býti otištěna podle K, jenž je tu také pramenem jediným — a ježto znění E bylo již otištěno 1914 Sedlákem, byl pro první část textu položen základem M, jako text nejstarší, se stálým ovšem zřetelem ke K, s jeho doplňky a opravami. Podrobného výkladu o závislosti textů na sobě není třeba. Také po prvním přečtení kteréhokoli kázání pozná čtenář snadno, že původní znění bylo české a že máme často před sebou dvojí rovnoběžný překlad

Strana XIII
Mag. Io. Hus: Sermones in Bethlehem 1410—1411. XIII latinský. Je to zvláště patrno tam, kde nemůžeme vůbec pochybovati, že by byl Hus neužil textu správného. Cituje-li na př. Hus epištolu Con- fidimus in Domino', cituje ji ve svých sbírkách vždy správně; má-li však K Fiduciam habemus' chybně, jest jasno, že je to zpětný překlad českého textu Husova. Cituje-li Hus evangelium, že kdo pohledí na ženu se žádostí atd., cituje lat. ovšem vždy správně mulierem'; když čteme však nyní uxorem', je to opět pochybený zpětný překlad. Atd. Písaři svými zkratkami a svým odborným vzděláním připravení dovedli dosti značný kus textu Husova zachytiti; mnoho vynechávali úmyslně; na př. texty biblické nebo citáty z kanonů atd. Někdy snad dobře neslyšeli, jindy textu dobře nerozuměli; tak vyrůstaly chyby; někdy také nebývali přítomní vůbec (pak toto kázání v některém rkp. chybí) anebo jen při některé části (tak scházívá často konec nebo začátek). Některého slova nedovedli přeložiti — ponechali tedy české slovo Husovo i v latinském textu, dost často bývá podstatnou částí věty (podmětem, přísudkem atd.). 8. Tisk tento jest první. Mnoho z našich textů užili již Novotný a Kybal; Sedlák vydal, nevěda o tom, dvě božítělová kázání z rkp. E — Novotný české vložky rkp. K, nedbaje rkp. M a E; výklad o tom shora. Vydání toto otiskuje napřed znění rkp. M, pak znění rkp. K, jediného úplného; znění rkp. M je ovšem srovnáno a doplněno podle rkp. K, rkp. K zase podle M a E. Kde bylo užito k doplnění manuálu Husova z r. 1412, označeny doplňky písmenem F. Co v rkp. psáno mylně nebo při- dáno chybně, uzavřeno do závorek [rohatých]; co doplněno, označeno špičatými; doplňky, čerpané z jiných rukopisů, označeny na počátku a na konci písmeny KMEF. Menších, smysl neměnících, doplňků nebo variant otisk nepodává: bylo by nutno otisknouti souběžně texty celé; také nehleděno k jednotlivých písařským odchylkám pravopisným, ze- jména v cizích jménech (Jerusalem atp.). 9. Prameny textu našeho jsou hlavně starší materiály Husovy, breviář, Dekret Gracianův a texty Viklefovy. Jak si tu Hus počínal, ukázal jsem 1938 v Slavische Rundschau (X, 105—111) na starších sbír- kách, podle Losertha. V poznámkách jsou některé uváděny, arci nikoli všechny, ježto vlastní předlohy z r. 1410/11 nejsou dochovány. 10. Zpracování některých textů našich nalezneme v manuálu zr. 1411/3 a v české Postile evang. z r. 1413. Téměř doslovně užilo našeho textu dušičkové kázání 2. XI. 1411 Dixit Martha'. 11. Překladu není; český překlad by byl vlastně rekonstrukcí originálu. 12. Literatury, t. j. zpracování našich textů, vlastně není; o jednot- livých excerptech Novotného, Sedláka atd., bylo vyloženo již nahoře. Vědomí původství Husova zaniklo již v XV. stol., Truhlářova identi-

Strana XIV
XIV V. Flajšhans: M. Io. Hus Sermones. fikace z r. 1898 teprve znovu vrátila tyto texty vědeckému poznání. 13. Cena našich kázání je jistě nesmírná, ale přece dvojím směrem omezena. Není to, jak vyloženo, ani vlastní slovo Husovo ani zápis dobrého znalce. Jsou to texty z r. 1410/11 zcela náhodně dochované — a přece právě tyto nedostatky zvyšují jenom cenu tohoto vzácného zlom- ku. Bartoš nalezl 1931 v norimberské knihovně traktát augustiniána Osv. Reinleina z r. 1426 (Věstník Kr. č. spol. nauk, tř. fil.-histor. č. V, str. 9—10), jenž líčí z vlastní zkušenosti právě pro naši dobu kázání Husova takto: „Sequebatur Hus quasi tota civitas Prag., cum sub a. 1411, 1412, 1413 in Bethleem predicaret omnibus diebus festivis duabus vicibus, in quadragesima vero omni die binies et cum hoc duas lecciones cottidie in scolis legebat et dominicis diebus 3 sermones faciebat, elemosinas, in ser- monibus et missis sibi obvenientes, pauperibus erogabat, magistros ad prandium invitabat, nonnunquam vero casu venientes et ex devocione se ipsos invitantes, grate et caritative acceptabat". Tato intensivní čin- nost kazatelská nabývá právě těmito kázáními netušeného osvětlení. A že vedle této působnosti stála rovněž tak horlivá činnost akademická, právě pro tuto dobu zase skvěle potvrzuje nález jeho kvodlibetu z ledna 1411, chystaného arci koncem r. 1410; ukázal jsem 1938 v ČČH. (XLIV, 267—295), jak se tato obojí činnost Husova vzájemně doplňovala a prolí- nala. Šťastnou náhodou je právě z té doby dochováno dvojí zapsání kázání betlemských — správnost zprávy Reinleinovy je tak dokonale potvrzena. A je možno směle říci, že teprve z těchto kázání můžeme správně poznati působení kazatele betlemského a zároveň kypící život Prahy v letech 1410—1411. n. . . . ..

Strana 1
M. IO. HUS SERMONES IN CAPELLA BETHLEHEM. I. A. D. MCCCCX, MENSE NOVEMBRI.

Strana 2

Strana 3
I. [K �a In die Omnium Sanctorum.1) 1. XI. 1410. Matth. V° (Luce VI°) In illo tempore 111/ Videns Jesus turbas ascendit in montem. Et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli eius 2 et aperiens os suum docebat eos, dicens: 3. 'Beati pauperes spiritu: quoniam ipsorum est „regnum celorum. 4. Beati mites: quoniam ipsi possidebunt terram. 5.Beati, „qui lugent: quoniam ipsi consolabuntur. 6. Beati, qui esuriunt et sitiunt „iustitiam: quoniam ipsi saturabuntur. 7. Beati misericordes: quoniam ipsi „misericordiam consequentur. 8. Beati mundo corde: quoniam ipsi Deum „videbunt. 9. Beati pacifici: quoniam filii Dei vocabuntur. 10. Beati, qui „persecutionem patiuntur propter iustitiam: quoniam ipsorum est regnum „celorum. 11. Beati estis. cum maledixerint vobis, et persecuti vos fuerint. „et dixerint omne malum adversum vos, mentientes, propter me: 12. gaudete „et exultate, quoniam merces vestra copiosa est in caelis.“ 11. Hodie namque hilariter sancti Dei in patria Dominum Deum laudant et in eterna beatitudine existentes. Et cum nos debemus sic in militanti ecclesia ipsis conformari, spem firmam habentes, qui prestante Domino nostro Jesu Christo ipsis congregabimur, ideo eciam a laudibus Salvatoris nostri non cessemus dicentes... 12.1/ Cause institucionis festi Omnium Sanctorum sunt 1° ignorancia nostra, que debet sanctorum exemplis erudiri, secundum Bernhardum, ut sciant rudes, quomodo sancti esse debeant. Quia si celebratur festum s. Bartholomei, tunc dicunt : Nos non possumus eum imitari' — et sic de aliis sanctis, qui rigidam vita m! duxerunt. Et ergo hodie quivis peccator, in quocumque peccato existens quilibet, habet aliquem sanctum in celis. qui in eodem peccato existat, quod reconcilietur Deo; 2° impotencia ad satisfaciendum2) sanctis, que debet recuperari hodie, ut quorum specialiter memoriam peragere non possumus, saltem hodie peragamus ; 3° festivitatum3) negligencia, que debet hodie reformari; eo dili- gencius hodie celebranda festa omnium; 1) Hic sermo deest in M; sed in cod. F (= Mus. XII F I) f. 93—95 materia collecta est. Verba evangelii e Vulgata suppleta sunt. Alia ex F et S (= Sermones de sanctis XLV) sumpta sunt. — 2) F: K faciendum comoriam male. —3) F: K festivitatem errore. 2

Strana 4
4 V. Flajšhans: M. Hus Sermones in Bethl. I. 4° impetranda gracia, que multiplicatis1) intercessoribus potest mul- tiplicari, et quia hodie Omnium Sanctorum festum peragitur, ut omnes nos Deo recommendent; 5° recompensacio, sc. vetyenye, ut sicut simul contra omnes pecca- vimus, sic eciam omnes honoremus, quia non possumus peccare contra Deum, nisi eciam contra omnes sanctos ; 6° revelacio huius ’flesti, que mirabiliter est revelata, ut patet in eius determinacione legendarum2)... 13.1 Agitur ergo festum Omnium Sanctorum primo festum Dei omni potentis, secundo let domini€ Jesu Christi, qui3) „Videns turbas ascendit in montem, et cum sedisset, accesserunt „ad eum discipuli eius et aperiens os suum docebat eos dicens..“: Ecce tangitur festivitas Domini nostri Jesu Christi, in cuius no- mine oportet principaliter festivari, unde omnes virtutes beatitudinis, que dicuntur in evangelio (F 94 ,) homines in se habentes faciunt festum Omnium Sanctorum.3)! Sciendum, quod agitur festum 1° Dei4) Christi, qui fuit omnium humillimus, serviendo omnibus, let similiter5) omnium angelorum, qui sunt „administratorii spiritus“ (Hebr. 1°), quia quam cito homo conci- pitur, statim habet angelum sui custodem. Illis ergo [K 1’b] festivant omnes humiles6), quibus correspondet 1a beatitudo, cum dicitur5) : „Beati“, inquit „pauperes“ i. humiles „spiritu, 1 quoniam ipso- rum est regnum celorum.5)!“ Qui non sunt inflati, qui paciuntur contumelias pro nomine Christi, quoniam ipse est rex r'egum !. E contrario superbi faciunt festum Luci f€eri7), de quo Iob 41°: „Ipse est rex super omnes filios superbie", cui ipsi tamquam regnum eius festivant, quorum merces dampnacio eterna. — 2° festivant quidam solempnitates patri- archarum, ut misericordes et benigni, quia et illi patriarche tales fuerunt. De quibus dicitur Eccli. 4°1: „Illi sunt viri miseri cordile, quorum „pietates oblivionem non acceperunt“. Et ) quo ads) istos dicitur: „Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur“ (et Augustinus: 'quoniam ipsorum miserebitur Deus') hic in vita et post 1) F: K multiplicibus. — 2) Pro huius X legendarum in F legitur: facta de hoc festo. Nam legitur in ecolesiasticis historiis, quod s. Bonifacius papa, qui quartus a b. Gregorio Romane urbis episcopatum tenebat, suis precibus a Foca Caesare impetravit sibi donari ecclesie Christi templum Rome, quod ab antiquis Pantheon vocabatur, quod hoc quasi simulacrum omnium videretur. In quo templo expurgata et exclusa demonum multitudi- ne fecit ecclesiam s. Dei genitricis Marie et omnium Christi martirum, ut ibi sanctorum a fidelibus memoria haberetur. Hinc decretum est festum Omnium Sanctorum. — 3) Pro Jesu Christi in F legitur et domini Jesu Christi X omnium Sanctorum, ut positum est. Pro his omnibus K solum: de quo presens evangelium legitur exhibet. — 4) F; om. K. — 5) F: om. K. — 6) F: homine K. — 7) F: Luciperi K. — s) F: ad K. — 9) Omnia haec verba hic Xmisericordiam in F, om. K.

Strana 5
In die OO. SS.: Beati pauperes, misericordes, mites. 5 in morte. In vita, quia remissionem peccatorum impetrabit, nam Eccli. 3° dicitur: „Sicut in sereno glacies, sic solventur peccata tua“. In morte Prov. 14: „Qui miseretur pauperis, beatus erit“. Psal1) JXL, 2 „Beatus, qui intelligit super egenum et pauperem; in die mala liberabit „eum Dominus“ E contra Iacobi 2°: „Iudicium sine miserericordia fiet „illi, qui non fecit misericordiam“9) [E contrario avari festivant Mamone, de quo Mth. 6°: „Non potestis Deo servire et Mamone,“ qui avari nulli miserentur, sed omnia sibi accumulant. — 3° quidam prophetarum, ut deiecti et despecti, de quibus Hebr. XI°: „Circuierunt in melotis „et in pellibus caprinis". Et quoad istos dicitur: „Beati mites, quo- „niam ipsi possidebunt terram". Qui, inquam, festa peragunt sic, sunt dispositi sicut prophete; illi digne eorum festa peragunt. E contrario festivant vane2) gloriosi Belfegor, quod interpretatur Deus vester'. De quo Psalmus 11051: „Iniciati sunt Belfegor et comederunt sacrificia mortuorum“ [Eccli.3) 10: „Sedem... superborum destruxit Deus et „sedere fecit mites pro eis3) “1 — 4° quidam apostolorum, pacem annunc- ciantes populo et fraternam zelantes salutem. De quibus Dauid Ps. 181: „In omnem terram exivit sonus eorum," i. annuncciacio predicatorum. De illis hie dicitur: „Beati pacifici, 1 quoniam, filii Dei voca- buntur4).“! E contrario festivant) alii(5) Belzebu b 16) : invidi, detractores, inpacifici; qui Belzebu bl6) interpretatur Deus muscarum'. Musca enim mordet et fedat. Illi enim mordent primo hominem in bona fama, de- mum detrahentes ipsi eundem maculant et defedant. — — 5° quidam martirum, ut pacientes pro nomine Christi sicut martires. De quibus in Ps. 1431: „Propter te mortificamur tota die. Estimati') sumus sicut oves „[KT a occisionis.“ Qui propter Christum acuentes) gladio et cultello ad victimandum se offer unt !. De quo Scriptura9) : „Non murmur resonat, „nec querimonia; "sed corde impavido mens bene conscia Conservat pa- „tientiam“ !. De quibus hic dicitur: „Beati, qui persecucionem pa- „ciuntur propter iusticiam". E contrario festivant festum Martis, i. dei belli vel iracundi idoli, inpacientes, qui nichil pati volunt pro- Christo. De quibus Iacobi 4°: „Litigatis et belligeratis Jet non habetis, „propter quod non postulatis. Petitis et non accipitis10)“ — 6° quidam confessor um 11), ut abstinentes a necessariis cibis et potibus propter Deum et corpus suum mortificantes. De quibus dicit Apostolus 2a Cor. XI: „In fame et siti, in12) ieiuniis multis, in frigore et nuditatel1)!". Et illis dicit evangelium: „Beati, qui lugent, quoniam consolabuntur“. 1) Hic locus 'Psalm‘ in F non satis clare abbreviatus est, in K deest. — 2) F: van K.— 3) Eccli X eis F, om. K. — 4) quoniam X vocabuntur F, om. K.:— 5) F: om. K. — 6) Belzebud K male. — 7) Estimati F, Vulg., facti K errore. — s) Sic K. —9) Hymnus ,Sanctorum meritis'; verba Sed Xpatientiam om. K, pro eis tantum etc. — 10) F, Vulg. verba et X accipitis om. K.—11) F: confessores K. — 12) F, Vulg.: verba in Xnuditat om. K. 2*

Strana 6
6 V. Flajšhans: M. Hus Sermones in Bethl. I. Uudel) Jeremie 31: „Convertam luctum eorum in gaudium et consolabor „eos et letificabo eos a dolore suo". Bernhardus: „Felix lacrima, que pia manu Conditoris meretur abstergi". Exodi 3° 2) luxerunt filii Israel propter peccatum ydolatrie, quando adoraverunt vitulum Oreb. Criso- stomus: „Qui propter peccata lugent, beati sunt, sed qui aliena, beaci- „oresl)“1. E contrario festivant Baal, qui interpretatur „devorator“, et sic gulosi non confessoribus sanctis, sed Baal festivant. De quibus Ad Phil. 3°: „Quorum3) Deus venter est“. Et Ad Rom. 116°/: „Tales non „serviunt Deo, sed suo ventri“. De quo Dan. 14° 5): „Non tibi videtur „[Baal! Deus vivens? An non vides, quanta cottidie comedit et bibit?“ dixit Balthazar Danieli. — — 7° quidam festivant festum virginum. ut caste virgines et coniugate ac vidue. De quibus 1° Thes. 4°6): „Sciat „unus quisque vas suum possidere“ inmaculatum Deo ,in sanctificacione „et honore", ut non maculetur. Et de illis dicit evangelium: „Beati- "mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt“. E contrario festi- vant festum Azmodei, ut luxuriosis) et incontinentes, sive corpore sive mente fornicantes extra statum matrimonii inordinate. Qui Azmodeus septem viros Sare occidit et interfecit, qui eandem propter fornicandum duxcrant, quos hic festa celebrantes sua ad domum suam duxit. — 80 Quidam festivant ) festum[ Omnium Sanctorum, ut indifferenter omnes persecuciones, maledicciones et infamias propter Deum suum pacientes. non tamen ab illo per inpacienciam recedentes. [K 1 b De9) quibus hie dicitur: „Beati eritis, cum vos oderint homines9)". E contrario fostivant festum omnium demonum, Deo Pantheon, i. demonio super omnia demonia, quod erat ydolum Romanorum, qui sc. omnibus peccatis, que ipsis possunt ad nutum ipsorum succedere, consenciunt et qui nichil pati volunt adversitatis nec persecucionis propter nomen Domini nostri Jesu Christi10). 14. Hiis ergo festis pensatis oppositis videat quivis, ut se sic pre- paret, ut non festum omnium demoniorum festivet, sed pocius omnium sanctorum, ut eorum reconciliacione possit veniam peccatorum adipisci et se ad graciam Dei preparare. Dicit ur€ ergo: „Videns Jesus turbas „ascendit in montem“. Tempus ergo huius evangelii patet 2° 11) pre- 1) Verba unde X beaciores addit F, om. K. — 2) F; recte 32—33. —3) In F prius locus „Rom. 16° scriptus, sed deletus. —1) Vulg., K 3° errore.— 5) F, Vulg.; 7° K errore. — 6) F Vulg.; 3° K errore. — 7) F Vulg.: custodire K errore. — 8) Tres lincas sequentes F sic habet: Tobie 3°. Ille deus odit sanctos coniuges; nam odit matrimonium, diligit adulterium. Quidam festivant omnium sanctarum virginum festum, qui (ut dictum est) caste vivunt; de quibus dictum est: �Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt'. — 9) Pro verbis De X homines in F legitur: „De quibus totum subsequens adiungitur, cum di- citur: „Beati, qui persecucionem paciuntur propter me, quoniam ipsorum est regnum „celorum — et exultate, quoniam merces vestra copiosa est in celis." — 10) Quae sequn- tur, om. F. —11) M ergo errore; in Punctis sermonem istum rncipit -Factum est anno 31°.

Strana 7
In die OO. SS.: Beati pauperes spiritu... dicacionis Christi anno. Unde Bernhardus: „Predicantem enim Do- minum de civitatibus et castellis populi sequebantur, quorum sanabat animas, sanabat et corpora, cuius affatu pariter et aspectu sunt delectati“. Unde Luce 6° dicitur: „Multitudo copiosa plebis..., qui venerant, ut „audirent illum et sanarentur a langworibus suis“ (et a demonibus libe- rarentur) „Et omnis turba querebat tangere illum, quia virtus de illo „exibat et sanabantur omnes“. 15.1 Et cum secus accederent ad eum'... Pensa: Jesus vidit, 2° ascendit, 3° sedit, 4° os appernit et docuit. Docemur, ut si quis videt turbam, que vult erudiri, ipse ascendat in montem operum bonorum, in illis alios excellendo, ne suis verbis laqueum sibi faciat. — 2° Christus sedens benigne dedit legem, qua beatitudinem promittit et directe ad regnum Dei errigit. Non montem ascendit Moyses, autem legem dans stabat, non quiescebat; 2° comminando mortem non tenentibus manda- torum legem; 3° in turbine et tonitruo dabat, andientes terrendo, hic autem pie consolando. — 'Aperiens os suum', ut eo fervencius lex a nobis eius teneatur, quam a Iudeis tenta est per Moysen ipsis promul- gata. Hic enim rex per se mandat, ibi vero ad [K 2 a relacionem Moysi fuit mandatum. 1 6°1 „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum." Ecce ponit octo beatitudines; et primam ponit humilitatem vel spiri- tualem paupertatem, que humilitas dicitur secundum Crisostomum, cuius premium ponit regnum celorum. — Ut sciamus, quid sit beatitudo, videndum, quod beatitudo patrie est indefectibilis sacietas — nasyczenye bez vgmy — non quidem corporalis, sed magis spiritualis, qua amplius non quilibet plus appetat — et sic sacietas, qua sancti post diem iudicii tam secundum corpus, quam secundum animam plene perpetuo saciabun- tur, ut quidquid voluerint habere in corpore vel anima, hoc habuerint. Et totum hoc consurget ex congnicione divine essencie et sic Dei, secundo humanitatis Christi, qua congnita omnia creata tanquam in speculo congnoscentur: quot sancti in celo, qui digniores, qui minus digni, qui dampnati, quas penas habebunt, quomodo eciam corporali oculo Christum congnoscet sanctus quilibet (in quo summe delectabitur) et eciam omnes sanctos, ex quorum congnicione maximam delectacionem habebit. Bern- hardus: „Tripliciter enim, fratres, in illa eterna beatitudine fruentur „Deo, videntes eum in omnibus creaturis, habentes eum in vobis ipsis et „(quid ineffabiliter iocundius atque beacius?) ipsam quoque in se ipsis „congnoscentes benedictam Trinitatem, sine omni enigmate mundo corde „contemplantes, ut congnoscamus veram Trinitatem, Patrem et Filium et „Spiritum S., quia hec est vita eterna". Et hinc dicitur, quia pauper u m spiritu, i. humilium, est regnum eternum, i. beatitudo inenarrabilis ista, de qua nunc est dictum. —

Strana 8
III. K 27a Post prandium. 1. XI. 1410. 1.[ Ewangelium1), inquam, istud legitur in die Omnium SS., quia inpossibile est! aliquem racionis utentem ingredi ad vitam, nisi omnes has beatitudines habeat in se, demptis pueris, qui non suis meritis, sed merito Jesu Christi salvabuntur. Et quamvis quilibet sanctorum omnes in se has beatitudines debet habere, tamen specialiter quilibet habet unam virtutem [K 2rb plus et citra alios. Et hinc est, quod[que] de quoli- bet tali sanctorum canit Ecclesia JEccli. XLIV, 201: „Non est inventus „similis illi, qui conservaret legem Excelsi." Unde Virgo beata alios sanc- tos humilitate superavit, alii vero sancti aliis virtutibus, secundum quod hic in patria man s erunt. Paupertas ergo spiritus est beatitudo prima. 12.1 Unde intelligendum, quod est paupertas voluntaria pauper- tas2) Christi laudabilis cum merito, ut quod quis potens habere divicias non habet, nec vult cum affectu habere ipsas, et taliter pauperes fuerunt apostoli Dei. Paupertas contraria pauperum mundi tollerabilis sine merito, ut quod quis nunquam habuit divicias, sed cupit habere eas, quamvis non habeat — et sic non est pauper, sed avarus, ut quod unus intrans religionem : hic mantica dimissa intrat ordinem, ut certum victum habeat sine fatiga usque mortem — et ut hic in mundo degere debens ibi habun- danciam habens vivat opulenter. Qui non a Christo, sed a liba panis est vocatus ad claustrum. Vel eciam mechanicus quivis, qui nimis instat pro requisicione diviciarum inordinata. 3° simulata dyaboli detestabilis cum demerito, ut quod quicunque mendicantes se fingunt egentes, cum ta- men habeant opulenciam diviciarum. 3) 13.1/ Unde Augustinus: „Inicium sapiencie timor Domini, quo- niam e contrario inicium omnis peccati superbia. Timor, inquam, non 1) In margine Nota rubrum. Sermo hic in K immediate ad priorem adiungitur, sed ex F (Ms. XIIFI) apparet vera eius forma. — 2) K pauperem errore. — 3) Quac sequuntur, le- guntur iam in F, qui hunc sermonem fol. 947 sic incipit: „Secundum Augustinum sic summatur evangelium: Inicium sapiencie ...“ etc. Totus hic sermo in F solum electos locos Augustini continet, maximam partem ex Opere evang. Mag. Jo. Wiclef sumptos, iam in Serm. de sanctis (ed. mea, 1907, N° XLV, pg. 203—224) allatos. Mullos horum lo- corum in K invenimus, sed ordine mutato, truncatos et depravatos. Scribae menda ad li- dem cod. F correcta sunt; quae ad finem prorsus desunt, ex F addita; sed formam pristi- nam integram restituere non possumus. Prior recensio lectori in Serm. de sanctis 1. l. praesto est; posterior (cod. F) in editione huius manualis apparehit.

Strana 9
In die OO. SS.: Beati pauperes, mites, qui lugent... 9 servilis, sed filialis, quo quis timet, ut non pium Deum suum per peccata irritet. Qui timor superbia destruitur, que primum incepit in celo in angelo Lucilf ero.“ Subdit: „Superbi ergo appetunt regna terrena1), „beati autem pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum „celorum“ (non terrenum)." Positis ergo hominibus terrenis, qui nolunt subesse, alii sunt in hoc genere superbie. Sciendum tamen, quod obediencia est regularis et ordi- nata, qua quis precipit id, quod est de intencione ewangelice legis et S. Scripture: tunc est obediendum [K 2'a] illi mandato. Si vero est manda- tum contra legem Christi, tunc illi mandato non est obediendum, sed ma- gis Deo, qui oppositum precipit illorum, quibus non obediendo Deo obe- ditur. Humilitas ergo est ordinatus amor et affectus honoris iuxta meritum hominum et uniuscuiusque. Sicut ergo unicuique debetur dignitas iuxta merita su a 2) ordinate — et si hunc appetit honorem hic vel in futuro seculo, tunc talis non est ambiciosus, sed humilis, quoniam honorem illum pre humilitate sese abicit humiliando. Et ad hanc humilitatem Christus nos invitat dicens exemplum de invitatis ad nupcias, ut quivis hic se humiliando in novissimo loco recumbat. Et cum s. mater militans ecclesia unumquemque hic ad nupcias convivionis3) invitavit, quilibet ergo hid se humilians in eterna patria recumbet in alto exaltatus. (3.[ „Beati mites [quoniam ipsi possidebunt terram4)! „Augustinus: Rixentur inmites et contendant pro diviciis; beati au- „tem mites, quoniam terram, sc. vivencium Jeternaliter5)1 possi- „debunt. De quas) David JPsal. 1411/: „Porcio mea, Domine, in terra „vivencium.“ Et hine dicit Salvator ] Mth. 11/: „Discite a me, quia „mitis sum et humilis corde" — et invenietis requiem animabus vestris. 14.1/ 3a beatitudo: Beati, qui lugent, jquoniam ipsi conso- labuntur7) r. Augustinus: „Luctus est tristicia de amissione carorum. Omnes ergo, qui in hac vita sibi cara amplexabantur, ea amittentes lu- gent. Lugent, inquam, pro amissione Christi, quem amiserunt per pec- cata, et regni celorum. 'Qui lugent' pro peccatis suis — quia, consola- buntur', i. Spiritu Sancto, qui maxime proptereas) Paraclitus, i. conso- lator, nuncupatur, ut temporalem amittentes substanciam et luctu pri- vati in eterna patria letificentur. 15. „Beati, qui esuriunt let sitiunt iustitiam, quoniam „ipsi saturabuntur,9)" Augustinus: „Hic agnicio fit de cibo vero et 1) app. r. t.: ap. Wiclef appetant et diligant regna terrarum. — 2) K sue errore. — 3) Sic K. — 4) verba quoniam X terram add. F. In F, quae sequuntur, ordine mutato, sed rec- to, secundum Augustinum et Jo. Wiclef, leguntur. — 5) F, om. K. — 6) Ap. Wiclef: evelli non possunt add. —7) Verba quoniam X consolabuntur ex F suppleta. Cetera, ut plerumque, mutato ordine leguntur. — 8) Augustinus: om. K. — 9) Verba et X saturabuntur ex F addi- ta. Practerca in Fectiam loci Hieronymi et Chrysostomi afferuntur, alia ordine mutato.

Strana 10
10 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. II. „bono, qui est iusticia, esurire plus quam corporaliter saturari. Tales „utique sunt beati, qui saturabuntur pane, de quo dicit Christus ]Jo. 4°1: „Meus est cibus, ut faciam voluntatem“ Patris mei, qui in celis est. „Hec est iusticia sancta, ut voluntatem Dei in omnibus ipsum imitantes „perficiamus. Hec eciam est K 2"b illa aqua, de qua Joh. 7°: „Si quis... „credit in me... flumina de ventre eius fluent aque vive“ — et fiet in „eo fons aque salientis in vitam eternam. 16." „Beati misericordes, (quoniam ipsi misericordiam „consequentur (vel quoniam1) ipsorum miserebitur Deus.) Misericor- dia enim, cum sit efficax voluntas relevandi miserum a miseria, et cum miseria est duplex, se. corporalis et spiritualis: corporalis visitare, cibare, potare, in domum peregrinum suscipere —— si ergo quis potest hune defectum pauperum ipsis miserendo supplere, misericors est; si vero non potest erigere de miseria miserum, saltem eidem compaciatur et miseri- cors... Et cum miseria anime est maior quam corporis, ideo prius homo debet in anima sibi ipsi misereri, Eccli. 130°[: „Miserere anime tue, „placens Deo“ et iterum [Eccli. 14°1/ "Qui sibi“ malus2) „est, cui... „bonus ...?“ Quilibet ergo prius animam suam eripiat a peccatis per misericordiam liberando et demum proximo suo, ipsi consulendo. Et hind dicit Augustinus: „Beati misericordes“, quoniam ipsis miserebitur, cun a peccatis eripientur et de miseria sempiterna." 17.1 „Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vide „bunt3) ( Augustinus: "Quam ergo stulti sunt, qui Deum istis ex- „terioribus oculis querunt, cum corde videatur, sicut alibi scriptum „est4)! [Sap. I (:„In simplicitate cordis querite illum5)". Hoc est enim mundum cor, quod Fest simplex cor. Et quemadmodum lumen hoc videri „non potest, nisi oculis mundis, ita nec Deus videri potest, nisi mundum „sit 6), a quo videri possit." 18.1 „Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur.“ JAu- gustinus. [ „In pace perfeccio7) est, ubi nichil repugnat — et ideo filii „pacifici,8) quoniam nichil in hiis resistit Deo. Et utique filii similitudinem „patris habere debent, pacifici autem in semet ipsis sunt, qui omnes animi sui motus componentes et subicientes racioni, i. menti et spiritui, carnales „quoque contumelias habentes edomitas sunt regnum Dei, in quo ita 1) Verba quoniam X quoniam ex F suppleta; K solum quia. Haec quinta beatitudo in F abbreviatur, in duobus lineis tantum. Augustini verba, quae Wiclef affert, etiam in bre- viarii lectionibus (Aug., De serm. Dom. in monte, 1, 1—2) ad 1. cl 2. Novemb. leguntur. 2) malus K: Vulg. F nequam. — 3) Verba quoniam X videbunt F, om. K. — 4) Pro verbis Quam X est in K legitur: „Hoc est enim mundum cor, quod non est multiplicitate, sed simplicitate permixtum. Et hinc dicit Scriptura. — 5) Hoc verbo finitur K; verba hoc est enim mundum cor K prius affert, cetera ab 'est simplex cor' omnia ex I' supplentur. — *) Wiclef illud add. — 7) Wiclef quidam add. — 8) filii pacifici: Wicl. pacifici filii Dei sunt- recte.

Strana 11
In die OO. SS.: Beati, qui persecutionem patiuntur. 11 „ordinata sunt omnia, ut racio omnibus dominetur et Christo domino „subiciatur. Et hec est pax, que datur hominibus bone voluntatis, hec „vita consummati perfectique sapientis.“1) Et de huiusmodi regno paca- tissimo et ordinatissimo missus est foras princeps huius mundi, qui per- versis, inpacificis inordinatisque dominatur. Hac pace intrinsecus consti- tuta et firma, quascunque persecuciones ille, qui foras est missus, conci- taverit, auget gloriam. „Ideo scribitur: „Beati, qui persecucionem paciuntur prop- „ter me, quoniam illorum est regnum celorum.“ Sunt autem „omnes iste sentencie octo. Iam enim cetera conpellans loquitur ad eos, „qui erant presentes, dicens: „Beati eritis, cum vobis maledixe- „rint“ homines ,et persecuti vos fuerint et dixerint omne ma- „lum adversum vos, mencientes, propter me. Gaudete et „exultate, quia merces ve stra copiosa est in celis." Prius dixit: „quoniam ipsorum est regnum celorum“ et „quoniam ipsi „possidebant terram" et sic de aliis octo. Hic dicit: „Beati eri- c tis..... „Animadvertat quisquis delicias huius seculi et facultates F 95" „rerum communiter temporalium in nomine Christiano intrinsecus esse „nostram beatitudinem, sicut de anima ecclesiastica ore prophetico "Psal. XLIV, 141 dicitur: „Omnis pulcritudo filie regis ab intus.“ Nam „extrinsecus maledicta et persecuciones et detracciones permittuntur, de „quibus tamen magna merces est in celis, que secuntur in corde pacien- „cium eorum, qui iam dicere possunt JRoman. 5°1 : „Gloriamur in tribu- „lacionibus, scientes, quod pacienciam tribulacio operatur, paciencia „probacionem, probacio spem, spes vero non confundit, quia caritas Deil est „diffusa in cordibus nostris." — Hec omnia breviter recepi de omelia Augustini. Fl 1) Ultimac duae lineae ut X sapientis valde abbreviant textum Wicl.

Strana 12
III. [M 106° (f 77) K 2'b In die animarum sermo. 12. XI. 1410 sc. Bethleem prelatis 11.[ Terribilis1) est locus iste etc. �Genes. XXVIII.[ Ecce quomodo animarum celebritas, cadens in dominicum diem, transfertur in secundam feriam propter horas dominicas. Quare aliis diebus dominicis sacerdotes servicia, que occurrunt, et requiem non transferunt in secundam feriam (ssach lakomym), breviando missam de die et caudam precidendo, invencionem sanctorum patrum et statuta eorum destruendo?1) [Ut2) ergo Dominus Jesus hunc sermonem Spiritus S. nobis fructi- fere det ad intelligendum, ipsum iugiter invocemus, dicentes 'Hospodyn’2)! Ut1) autem error circa anniversaria ellidatur, igitur (Thessalon, est in Grecia, in Constantinopolim.) I“ ad Tessalon. 40 (Seivit Apostolus multos ambulantes et ocio vacantes et non laborantes inter ipsos; igitur scribit eis Apostolus et eciam, quia inordinate flebant suos mortuos. Propterea Apostolus scribit eis dicens:1) i. e. corporaliter morientibus , de dormientibus, i. e. qui in corporibus mortui erant Scribit Apostolus a se et ab aliis apostolis minoribus de dormientibus put non contristemini , sicud et ceteri, Ponyewadz se. qui non credunt resurreccionem i. quia vel ex quo Qqui spem non habent 1131 Si enim credimus, quod debent firmiter |K3r a] credere Keum Jesu K? i. e. volumus vos scire expone a(sserti)ve boemice sc. sed volumus 12. Nolumus vos ignorare, fratres! Jesus mortuus est et resurrexit: ita et Deus eos, qui bene mortui sunt K sine peccatis K ? dormierunt per Jesum, adducet cum co. 14. Hoc enim vobis dicimus in verbo Domini, quia nos, qui vivimus, qui zvostaly gsmy i. e. nos prius non resurgemus residui sumus, jin adventu Domini, non praeveniemus eos, qui dormierunt. 15. Quoniam ipse Dominus in iussu et in voce! 1) Verba Terribilis X destruendo et ut X dicens om. K. Sermo hic super Nolu- mus ...’ solum in his sermonibus legitur. —2) Verba ut X Hospodyn om. M.

Strana 13
In die animarum: Apostolus vetat lugere mortuos. 13 archangeli et in tuba Dei descendet de caelo: et mortui, qui in subaudi i. omnes i. dignissimi Christo sunt [, resurgent primi. [16. Deinde nos, qui vivimus, qui! sc. simul resurgemus et mortui etc. Prelinquimur , simul rapiemur cum illis obviam Christo in aera et sic sem- per cum Domino erimus. Itaque consolamini invicem in verbis istis!! 12. Docet Apostolus, quomodo se fideles debent habere circa suos mortuos: 1° modo, quod non debent nimium contristari, cum proximi moriuntur, 2° quod debent firmiter credere, quod sicut Jesus resurrexit a mortuis, sic Deus certe cum Jesu adducet eos (i. e. cum Christo resurgent); 3° ostendit, quomodo se habebunt in resurreccione, archangelo (i. Christo) cum tuba descendente; 4° ostendit, quod boni finaliter cum Domino1) erunt; 5° debent fideles in verbis Apostoli, que sunt verba Domini, invicem con- solari.2) Apostolus ergo docet et confortat3) ecclesiam, repellit errorem, qui fit ex ignorancia circa mortuos et quo errore fides, spes et per consequens caritas seducuntur et condempnantur.4) Dicit igitur Nolumus' (nos apostoli), sed volumus scire vos de vestris mortuis, quia ita faciliter et certe resurgent;5) ymmo cercius et cicius potest resuscitare Deus de morte, sicud tu de sompno potes alium excitare et cicius multo.6) Igitur cum sit mors inevitabilis eorum et vo lunta"s Dei debet inpleri, igitur non debe- mus flere et contristari de mortuis nimium. Unde videtur, quod conturbati7) de mortuis8) in fide et spe deficiunt; igitur dicit, ut non contristemur sicut ceteri, sc. infideles, qui non credunt amicos resurgere.9) Unde qui spem non habent, quod eorum mortui resur- gerent et transirent in vitam glorie, illi non habent fidem.10) Et hoc intellige subducta certitudine revelacionis',11) quia spes solum est de incertis. Spem non habeo de Iuda, quod sit [ M 99r [e 20r] salvandus, vel de Maria, matre Domini, quod sit in inferno, sed10) de amicis, de quibus non habe- mus revelacionem. Unde quidam Metrista12) Verbis bis i. decem quinis qui mortem plangis amici, 1) K eternaliter add. — 2) K : firmiter et fideliter consolari, quia omnia hec in animo resumere debent add. — 3) K militantem add. — 4) K: annichilantur add. — 5) K: erunt in die resurgentes iudicii. — 6) K: Et sicut scis, quia multi dormientes surrexerunt, sic eciam omnes mortui resurgent. Et sicut scientes hoc fideles Christiani, quod omnes resur- gent add. — 7) K: irreparabiliter contristati. — s) K suis mortuis. — 9) K: spem non ha- bent, sed vos credentes resurreccionem ex fide et spem habentes non contristemini add.— 10) K : quod resurgent a mortuis add. — 11) K: divine, quia de quibus revelatum est de scriptura, quia dampnati sunt, sicut Iuda et alii, de illogrum? salute spem non habemus, add. — 12) Pro verbis sed — metrista in K legitur: „Et sic si moritur tuus amieus, et si tu non habes certitudinem, quia dampnatus est, spem habeas de salute eius et sic non nimis tristeris de eius morte. Cause huius sunt:“

Strana 14
14 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. III. Mensuram, statuam et gaudia leta reducam. Vult Deus IK 3rb (et suus est). lex, liber, omnia noscens. Non prodest, ymmol) nocet,1) obstabat,2) surget3): amabat. 1° vult Deus: ergo non debet voluntati Dei contraire | kergo debet eidem conformari et non debet plangere de morteg ", ubi Deus vult eum mori; — 2° quod suus est, sc. Dei, ergo habet in eo potestatem, ut eum interficiat |kvel mori faciatx ; — 3a causaxt quia lex communis est omnibus mori | xcum dicat David4): „Quis est homo et non videbit „mortem?“; qui ergo moriturg , legem inplet; — 4a, quia mortuus iam liber est a miseriis, non peccabit igitur; — 5a, quia omnia noscens previdit, quod sic et quare mortuus est; — 6a quia non prodest mor- tuo, ymmo nulli, flere [pro mortuo] kmultum pro morte sui amici, nisi sciat ipsum esse iniustum, tum doleat illik", nisi videres iustum mori, dicens: „Ecce quomodo moritur iustus“, sicud de Christo etc., j xut dicit Scripturax[: „Melius est ire ad domum luctus, quam ad domum con- „vivii“5) )kut homo eciam finis sui memoretur, sciens se moriturumk ! — 7° quia nocet flenti, ut dicitur in epistola presenti, cum dicitur: „Nolumus vos ignorare“; — 8° quia forte vivens obstabat tibi, ne bene viveres. vel forte aliis. Et hoc fit in coniugibus frequenter, kquo- rum unus frequenter obstat saluti alterius coniugis, ut non possit hic vivere bene et Deo placenter; vel eciam filius malus multociens obstat patri suo, quem commovet, ut non bene vivatk; nam communiter illis) se deflent, qui multum simul peccant; — 9a, quia resurget, ut docetur in epistola presenti; — 10° Jillek" amabat [tekl, forte inordinate, jutx ille amor inordinatus cessetk ". Maxime autem cause removentes fletum sunt beneplacitum Dei et finalis ad gloriam resurreccio. Et de hoc habetur ] 211/ Reg.7) XII°", quod David vivente infantulo Bersabee luxit anxie, xtristatus est et ieiuna- vitk[; sed scito, quod foret mortuus, letatus est celeriter et surrexit et comedit. Unde interrogatus, cur flesset et ieiunaret vivente puero, Kmortuo autem letatus fuitk[, respondit: „Propter infantem dum ad- „huc [ K 3'a viveret, flevi[t]. Dicebam: 'Quis scit? Forte donabit Deus, „quod vivet.' Nunc autem, quia mortuus est“ non oportet flere. KCum flerem, „nunquam possum revocare eum ...ego vado ad eum, ipse autem „non revertetur ad me."Kr. Si enim credimus, i. e. ex quo credimus, quod Jesus mortuus est et resurrexit, sic 1keciam Deus eos, qui dormierunt, per Jesumki i. potestate Jesu et merito Jesu (videlicet ascen- 1) K: nos M male. — 2) K: obstat M. — 3) K: resurget M. — 4) = Psalm XXXVIII, 49. — 5) Eccles. VII, 3. — 6) ibi M male. — 7) II. Reg., cap. XII. 16—22: Reg. 4° M. 4i Reg. XII° K.

Strana 15
In die animarum: Nos omnes cum Christo resurgemus. 15 sionis, resurreccionis et crucifixionis etc.), eos, qui mortui sunt, addu- cet xcum eokr- KHoc enim dicimus vobisk" in verbo Domini, i. per ver- bum Domini, i. Filii, nam ipse Verbum Domini est. Vult dicere, quod tam firma debet esse fides de resurreccione cuiuslibet, quam firma debet esse de resurreccione preterita Christi — et quod Christus propterea fuit mortuus et resuscitatus, ut daret exemplum resurreccionis ecclesie, cuius est caput resurreccionis. Nam vivente capite reviviscunt membra et non potest impediri resurreccio, quia ipse est omnipotens. Nam eadem po- tencia, qua creavit te, eadem resurreccionem fecit. Et sic est argu- mentum condicionale, quod si Christus resurrexit, et nos resurgemus; sed si nos non resurgemus, nec Christus resurrexit. KKi. remansimusk? [KQuia nos, qui vivimus, qui residui sumus: Ego eciam dico, quod nos, residui qui sumus, non prius resurgemus illis, qui prius mortui sunt 1ket sub nobis iacebunt in terrak", nec e contrario, in adventu Domini (ad diem iudicii etc.) [knon precedemus eos, qui dormieruntke- Neb Jesus Quoniam ipse Dominus in iussu M 997e 24 Humanitas Christi debet inplere iussum Dei et sic tocius Trinita- tis1) | ket sic, cum Christus ipse sit homo, mandatum implenski et[ in2) voce Johannis XI° „Lazare, Lazare, veni foras!“ — sic in die iudicii sua potencia vocabit omnes mortuos. Nam venit hora, ut omnes, qui sunt in monumentis, audient vocem filii Dei. Et ipse Christus cum voce magna etc archangeli2) i. e. ipsius Christi, qui est princeps angelorum: 'archos' princeps, gelon' nunccius, quasi princeps nuncciorum2) Kdicitur et cum talis sit Christus, non angelusk" et in tuba3) 1Dei descendet3) de caelo De qua Greg.k(: „Tubam sonare nichil aliud est, quam mundo iudicem suum demonstrare.4) Non est tuba metallica, sed est imperium Christi ad iudicium. Omnes venire non clamabit, sed cogitabit et resurgent. K 3"b Igitur Jeronimus5) dicit: „Sive bibam,6) sive comedam, sem- „per resonat michi illa tuba: 'Venite omnes mortui ad iudicium!'6) etc." 1) et descendet in tuba add. M.—2) archangeli —nuncciorum ante in voce ponit M: 3) et d. i. tuba post Trinitatis ponit M. — 4) K vel vox tube est vox Christi mundo re- surgere imperative nuncciantis add.— 5) M; Gregorius K.— 6) sive — etc. M: sive come- do sive bibo, semper illa tuba resonat in auribus meis 'Surgite mortui ad iudicium K. —

Strana 16
16 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. III. i. qui ( Kin Christo et sic KY in gracia decesserunt Ri. dignissimiK? Et[mortui omnes, qui sunt Jesu Christi, kresurgent primik quantumk relinquiturk? KDeinde enim qui vivimusk", qui relinquimur, simul zachwaczeny budeme cum illis rapiemur [eum] in nubibus obviam Christo in aera et sic semper cum Domino erimus. Itak consolamini invicem [kin verbis istiskr- Ista sunt certissima, quia in verbo Domini sunt, sicud dicit Apo- stolus; alia autem certa, ubi corporaliter erimus vel qui primi resurgent, cum non fundata, obmittunturx de quibus non habemus scripturam certamg[ etc. — . K Quia igitur hic de mortuorum exequiis et elemosinis agitur, scire ab homine ergo debemusk", quibus1) prodest, a quo prodest et quid prodest |xper- agendo memoriam animarumk". Sed sciendum, quod suffragia vivorum prosunt animabus defunctorum. Sed dices: sicud vivorum mala non pos- sunt animabus bonorum obesse, sic e contra bona vivorum non possunt prodesse mortuis. 1KAd hock[ respondeo minorem negando: mala2) enim vivorum nocent mortuis vinctis in limbo, qui per oraciones et oblacio- nes deberent liberari, igitur vinccionem prolongant eis et laudem illis, qui in celo sunt, minuunt. Nam "Luc. XVI „Gaudium est angelis“ 2) etc. Sed intellige, quod non3) nocent ad dampnacionem mala vivorum, nam mala vita vivorum non potest dampnare mortuos, sed prolongat eis vinccionem. Bona vita autem vivorum proficit (i. e. prodest) mortuis.3) Oportet autem 1° supponere perpetuitatem anime. Nam cuiuslibet hominis anima est perpetua. Unde dicitur4) Math. 10°1 : Nolite timere eos, qui occidunt corpus' etc.5) Ubi dicitur, quod anima mittitur in ignem eternum, ut ibi sit eternaliter. — 2° supposicio remuneracionem esse: prout meruit quis in corpore, kita accipiet in futurox . Patet per illud ad Ebreos XI° „Oportet accedentem credere in Deum, quia est cre- „dencium remunerator." Unde Math. 25°6) „Venite benedicti patris mei, „percipite regnum" etc. Qui bona egerunt in vita hic, ibunt in vitam 1) Nota quibus M. — 2) Pro verbis mala X angelis in K legitur: quia cum sint ho- mines mali in mundo et mortaliter peccantes, nune nichil offerunt pro suis mortuis fruc- tuose, obsunt suis proximis in purgatorio, quia ipsorum prolongant captivitatem, ymmo eciam abstrahunt angelorum in se ipsis, quia ex quo ex penitencia hic hominum angeli gaudent, sic ipsorum malis actibus condolent. —3) Pro verbis non X mortuis in K legi- tur: Non tamen mala acta malorum obsunt mortuis, quoad dampnacionem perpetuam, bona tamen facta bonorum prosunt in purgatorio existentibus, quia cicius de captivitate liberabuntur. — 4) M: Probacio huius Matth. 10° K. — 5) M: animam vero non possunt occidere:“ et si sic, ergo perpetue vivet K. — 6) In K dicet rex veniens K 4ra in maies- tate add.

Strana 17
In die animarum: De resurrectione et purgatorio. 17 eternam etc. — Ex quo sequitur 3°, quod anime defunctorum sancto- rum habent post exitum a corpore triplicem mansionem: alique quidem, ut sanctorum martirum et confessorum [quixl accenduntur sic in amore Christi in mortis articulo, quod statim reponuntur in celo, non relicta macula expurgandi. Unde Jeronimus1): „Pro martire orare est martiri „iniuriam facere“ etc. Sed ex[h Jorandus est martir, ut exoret pro nobis aby zany prossyl. Secundi habentes amorem sparsum in temporalia, licet amor Christi in eis preponderatur, habent venialia expurganda, ut que amant viros et pueros, sed tamen preponderant Deum: habent squalo- rem skralup M 100 (f 1r) , qui debet exuri. Ve illis, qui occupati sunt nimium in temporalibus, kterzyz gsu welnuly wzbozye. Tercii2) qui fina- liter diligunt temporalia ultra Christum, cum3) extra statum gracie po- siti sunt, cum moriuntur, descendunt in infernum: certa igitur habita- cula mortuorum.3) Si igitur quis vult non egere istis sacrificiis amicorum 1xvel elemo- sinis eorumk", vivat bene |xsine mortali peccato et diligat Deumx ", ut — cum moritur — statim transeat in celum xet non egebit auxilio ora- cionis vel elemosine peccatorum suorum reconciliacione. Qui ergo hic male vivens post mortem multa vult legare et non in vita presenti cum bona deliberacione exponit, signum est, quia male vivens non habet spem de salute suax (. Sed dicimus: „Memento anime tue in morte, ut aliquid „fiat pro anima tua!“ et non inducimus homines, ut bene viverent, sed tamquam avari semper respicientes ad divicias, ut haberemus. Purgacio4) peccati in plena beatitudine non est, nam omnes mundi sunt, igitur non indigent illi anime purgacione, cum ibi nullus defectus sit. In inferno eciam est skralup przylnuti |kmacula vero finaliter inpe- nitencium erit in infernok[, igitur ibi iam est finalis inpenitencia, kquod est peccatum in Spiritum S.k ", que non dimittetur in eternum.5) Sed est dare locum tercium inter beatitudinem et dampnacionem, sc. lim- 1) M: expurganda in purgatorio ad tempus. Et sic quamvis uxorem et pueros quis diligat, tamen plus semper diligit Christum et magis tendit in eum, quam uxorem diligat vel filios vel divicias. Augustinus: add. K. — 2) K: et M male. — 3) Pro cum X mortuo- rum in K statim in perpetua dampnacione sunt positi, cum sint extra statum penitencie finaliter inpenitentes peccato pregravati, quod pondere suo trahit in Gehennam, qua fina- liter crucientur. — 4) Quae hic, prius et postea de purgatione, de purgatorio, de suffragiis mortuorum etc. leguntur, comparatione in aliis collectionibus carent, nam hic sermo unicus est super hoc verbo Nolumus vos ignorare’. Sed Hus de his rebus etiam in K 241/2 disseruit, in Sentent. (mea editio 718—719), in sermone Dixit Martha ad Jesum' (Opp. II, 48—53) latissime exposuit „cirea festum Omnium Sanctorum MCCCCXI“, ubi maximam partem verbo tenus hunc sermonem repetit; doctrinam eius, cum locis parallelis (nostro tamen sermone omisso). Vlastimil Kybal 1931 (M. J.Hus, II, 2, 303—306) bohemice proposuit, sermonem Dixit Martha' bohemice M. Svoboda vertit 1904 (M. J. H. Sebr. spisy, I, 22). — 5) M; dampnatis et sic in inferno purgacio non est add. K.

Strana 18
18 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. III. bum, in quo macula expiari potest vel deleri.1) Dicitur autem oczystecz, non quod in ere lavetur vel in plumbo, sed illa expiacio wyczystenye K 4 b debet a capite Christo Ki. merito Jesu Christig procedere.2) Unde |Kistam sentenciam innuit Apostolusk 1° ad Chorinth.3) 3°. „Unusquisque mercedem suam accipiet |ksecundum suum laborem“k etc. (prout4) meruit vel emeruit quis hic4). Et quia Christus Dominus est basis (zaklad neb zalozenye neb krumfest5)) tocius meriti ecclesie, igitur subiunxit: „Fundamentum aliud nemo potest ponere, preter illud, „Kquod positum est|, quod est Christus Jesusk!“ etc. Unde 3KAugu- stinus exponit illud, ut patet 1a in Enchir. 566) dicensk quod vult Apostolus, quod Christus solum est homo, promerens homini ) xbeatitu- dinem, ut patet 12° De civitate6) et Super Psalmo 20° 6). Videamus autem, quid nos superponimus7) super illud fundamentum KJesum Christumk- KDicit ergo Apostolus, quodk ad utilitatem ecclesie edificantes sunt varii. Alii faciunt ita opus Dei pura intencione, quod affeccio vmssls) eorum in nullo afficitur przilipa circa Christum 1xet profectum ecclesie sue, ut patet de simpliciter bono predicatore recte institucionisk sic, quod nullius alterius acquisicio vel perdicio perturbaret amorem Christi, ita breviter, quod per nullam racionem possunt separare se ab amore Christi; nec per aliquas divicias nec per honores aliquos [nec] diminuatur ab amore Christi,|knisi que est contra voluntatem Jesu Christi et pro- fectum ecclesiek, quales sunt speculativi bohomyslnij, qui semper specu- lantur de divinitate Christi, et tales sunt perfecti khomines boni et sanctix [. Et alii sunt vite active intendentes, licet afficiantur circa secu- laria (hoc est circa res temporales), sed preponderant9) Christum;10) tales habent quandam discrasiam rostrzenyel1) skralup et incidunt in venialia, que oportet expurgari in hoc mundo aut in illo, videlicet in purgatorio. Primi contemplative triplicantur, ut 13 ad Corinth. 3°. Alii edi- ficant aurum, alii argentum, alii lapides preciosos: aurum edificant omnes mundi corde existentes, |xad Deum nullum peccatum eligentesk", qui doctrinam |Ksapiencie, Deitatis et celestiumk seminant12) ad utilitatem ecclesie: hoc est omnes predicatores instruentes populum, ut M 100 f F1 congnoscentes suum Creatorem (hoc est summam divinitatem) 1) In M postea potest deletum. — 2) M in marg. posterius quod positum est add. — 3) M: 2a Thessal. 6° falso K. — 4) Verba prout X hic in marg. M add. — 5) Verba za- klad X krumfest in marg. add. M. — 6) Loci Aug. 'Enchiridion 52', 'Sup. Psal. 80°, 23°', De civitate Dei 7°' ex Lombardo, Sent. IV, 25 sumpti sunt; in Hussii expositione (mea ed. 715) recte afferuntur, sed in K pro Enchir. male Trachion abbreviatur. — 7) M in marg. omnia merita nostra tocius ecclesie sancte add. — s) M = úmysl errore. — 9) M: non ta- men illa preponderagn)t eos a laude Domini Jesu Christi K. — 10) M: qui quamvis re- trahuntur, non tamen finaliter, a Christo K.— 11) M in marg. — 12) K: sapientum se- minant M.

Strana 19
In die animarum III.: De aedificatione ecolesiae. 19 cessent a peccatis. Illi autem edificant argentum, qui jxmundo corde existentesk doctrinam creaturarum disseminant, i. e. qui predicant de humanitate Christi |ket aliarum creaturarumx et de passione eius | ket mortem eius in corde revolventesk| et primum mundum cor habent et tendunt ad Dei amorem |K 4a et noticiam . Tercii edificant lapides preciosos, qui edocent virtutes animam et eius potencias exornantes1) kqui proximis suis salubriter consilium ... ipsorum maliciam tamquam rubiginem a lapidibus preciosis pollientes polirugicze et mundantes scoriam ab eisdem, utputa simplices proximos suos de ...am (?) fideles predica- tores per correcciones caritativas peccata hominum emundantes et pol- lientesg 1). Tales non egebunt expurgacione, sed ibunt in celum — directe etc. 1) Pro sequentibus K qui X pollientes in M poliunt vicia extirpando rubiginem viciorum detergere et virtutes inserere, predicantes contra vicia legitur.

Strana 20
IV. M 100 K 4 II Facto prandio in die animarum. 2. XI. 1410 1K Quia igitur a philosophis hortatur fidelis, ut non contristetur de mortuis suis, quia ipsos in regno celorum Deo prestante in gracia eius existentes perpetuo videbunt in patria — et item, quia ipsi resurgent, cum sint membra Christi, sicud et Christus, qui est caput ipsorum, resurrexit, quod non potest vivum esse, nisi membra eius omnia vivificentur, que vivificato Christo obviam ibunt in aere cum Domino perpetuo vivificanda. Et hiis verbis invicem nos hortatur Apostolus consolaturos . . . Manel) qui fuistis, audivistis, quomodo s. Paulus docuit, ut non fle- rent amicos suos mortuos. Probacio huius est, quod illi hoc faciunt, qui non credunt resurreccionem mortuorum (ete, ut supra): ista et multa alia audivistis. Ultimo dixi, quomodo quidam edificant aurum, quidam argen- tum et quidam lapides preciosos. Et de illis patet superius. Iam superest dicere, qui ibunt ad celum, sed non directe, sed prius oportet aliquem expurgari igne purgatorii. Unde Paulus1): Alii sunt edi- ficantes lignum, fenum et stipulam 3strnyssczeк. Unde isti triplati sunt: per hoc intelligunt sancti2) peccata triplicia: venialia, maiora media et maxima. Unde veniale peccatum [magnum] est prima temptacio, medium consensus, maximum actus peccati. Unde dicit s., Paulus, quod quidam edificant lignum, quidam fenum, quidam stipulam strnystye, quia alii habent amorem diviciarum, alii amorem carnis, alii amorem vane glorie, sed non peccantes mortaliter, ita3) quod ista amant, sed semper prepo- nentes Christum in amore. Unde3) primus ardet diutissime, videlicet qui amat divicias, quod intelligitur per lignum, quod maxime comparatur de terrestribus )clericis4)1, kterram maxime habens, qui inclinatus5) eciam ad terrenas diviciasg[; 2m fenum, i. e. carnis am at or6) ardet medio modo, i. e. illi, qui amant7) carnem et delicias carnis, seds) semper pre- 1) In K pro Mane X Paulus solum Quia ergo dictum est de triplici superedifica- cione contemplativorum, ideo secundum 1a Cor. 3° sciendum, quod legitur. Hunc sermo- nem K cum priori inmediate coniunxit. — 2) In M secti. —3) Pro verbis ita X unde in K Ita quod unus habens divicias diligit illas, non tamen vellet Dominum Iesum illis irritare — et sic eciam de carnis amatoribus, ubi corpori suo faciunt prerogativam, non tamen vellent propter illud Deum suum contempnere. Sic de illis, qui vana gloria agitantur legitur. — 4) M om.; K inclare abbreviavit. — 5) K: inclinantur. — 6) dilector K. — 7) di- K 4° b ligit K. — 8) Pro verbis sed X Christum in K non tamen sic, ut vellet Dominum Deum irritare legitur.

Strana 21
In die animarum IV.: De purgatis in purgatorio. 21 supponentes przedlosyecz Christum8) : illi ardebunt medio modo in pur- gatorio. 3" superbia: fama mundi transibilis ostendit,1) quando ali- quis collaudatur et ille suscipit illas collaudaciones et famam et non proicit a se illa, sed consentit illi fame. Unde illi tercii cicius purga- buntur, quia comparantur stipule, que cito exardescit, sicut fama il- lorum cito pertransit. Unde ibidem 11° Cor. III, 151 dicit Paulus de istis: „ KSi cuius opus exarserit, ipse detrimentum pacieturk , sal- „vus tamen erit2) quasi per ignem“, jkut sc. illa peccata ab ipso puri- ficentur per ignemk t. Unde iam auditis, quomodo triplices sunt homines, quos oportet purgari per ignem purgatorii. Unde non quilibet mortuus sine peccato mortali ibit ad celum, sed quidam ad purgatorium, ut dictum est. 1KIlli ergo debent et possunt libertari ab illo loco purgatorii auxilio suorum amicorum et fratrum [germanorum], qui antea decedentes sunt in regno celorum collocati, pro suis fratribus in purgatorio intercedentesk . Unde isti omnes possunt esse salvi per talem ignem, eciam si non funderentur oraciones pro éîs, sed diucius oporterent esse in purgatorio; sed si iuvantur oracionibus amicorum, M 101 (f 2r)] cicius exient. Unde omnes, qui sunt in purgatorio, fratres et amici sunt3), jx filii unius Patris, Christi Domini, quos predestinacio unit et gracia gratum faciensk et non sunt orphani, sicud quidam predicant dicent es : 'Orabimus pro orphanorum animabus'. jKEt ergo errant, qui dicunt illas esse animas privatas patre, orantes za syre dusse, ponyewadz neysu syre, cum habeant Deum patrem suum, cui perpetuo commanebunt, et matrem suam, ecclesiam sanctam. Et quod Deus sit amicus eorum, patet 1 per! illud Math. 12°: „Qui facit „voluntatem patris mei, jkqui in celis estk , hic kmater meax est et „frater meus et soror mea." Unde supposito, quod simus amici et fratres, quia unius patris, i. e. Christi, et unius matris, i. e. ecclesie, ) ket sunt in captivitate purgatorii sicientes, esurientes saturari, qui omnes unanimiter a nobis debent refici, quorum quicunque magis proficere deberet, magis respici debent a nobis subvencione, quam alii fratres, quia ips il propter illum profectum magis a nobis diligi debent quam aliix —unde si haberes quinque vel aliquot fratres et videres eos in tormentis vel in aliqua alia miseria et posses eos iuvare, modo quem ex illis pocius velles iuvare? Si sapiens enim es, dices: „Illum, in quo viderem esse meliorem profectum, „vel quis posset cicius prodesse ecclesie". JKSi vero ille precum esset in- dignus, tunc ille, cui Dominus Deus annuerit, potuerit prodesse K 51 quia ipse est dator graciarum omnibus, qui sine mortali peccato decesse- 1) Pro verbis ostendit X pertransit in K fugiente faciliter fugit et pena, que cito ab homine tamquam ignis stipulam consumens consumitur festinanter et ille postea tam- quam lapis praepolitus adaptatur ad structuram regis celorum legitur. — 2) K et Vulg.: 'Erunt salvi sed M. — 3) patris Dei omnipotentis add. M. 3*)

Strana 22
22 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. IV. runtx ). Unde cum omnes, qui sunt in purgatorio, sunt fratres nostri, non necesse est eos iuvare. Iam habemus, qui possunt liberari et qui non. Nam talis valor suffragii ) statx[ in recipientis capacitate et in merentis habilitate. Ex quo requiritur, quod ille, qui est in purgatorio, debet esse dispositus | kad suscipiendum purgacionem per preces alteriusk", si debet liberari, et ille, qui debet liberare. Oportet ergo, quod purgantis capacitas procedat ex propria dignitate, quod supponatur, quod nullus1) recipit de mercede post hanc vitam, nisi qui meruit in hac vita. Ceteris paribus patet ex hoc, quod solum status viacionis2) est | kstatus meritorius, beatitudinis capax vel purgacionis ", premii acquisicio. Patet istud per Magistrum3) ex dicto Augustini distinc. XLV, ubi dicit sic: „Non eis“1Rinquit Augus- tinusk" „nova merita comparantur, sed eorum precedentibus meritis Kconsequencia reddunturx“), qua demeruerunt prius, kqui hic merue- runt in hac vita, cum ibi nichil mereri possunt, sed meritis suis, quibus hic meruerunt, ibi utuntur et precibus nostrisg [. Unde qui non demerue- runt hic, ut oraremus pro eis, non oportet orare pro eis ... Item Grego- rius 4° Dyalogorum cap.4) |KXLI° super illo: 'Ambulate, dum lucem habetis, ne tenebre vos comprehendant' et Eccles. IX° „Quodcunque „potest manus tua, instanter operare, quia nec opus nec sciencia nec ulla „ars est apud inferos, quo tu properas“4) per incurabilitatem et negli- genciamg Ex5) illo magis trahitur et est5) racio: sicut unus hic demeruit, ita oportet in futuro premiari, xut in corpore anima existens mereatur cum corpore, si in futuro utrumque debet premiarikr. Ex quo sequitur, quod suffragantur sancti in purgatorio Jhominis) proposicionaliter, ut meruit hic in vita, quia hic est locus meritoriuss) , loquendo de merito, quo po- test beatitudo acquiri, quia hic est locus merendi. Gregorius7) | in 40 Dyalog. ca° 40: „Sciendum, quod ibi nichil sanccius aliquid beatitudinis „non obtinet, nisi in quantum meruit in hac vita“ K 5 b] — et cap. finali: „Sciendum est, quodk( illis sacre victime prosunt, qui hic vivendo „obtinuerunt eciam, ut eos post mortem bona adiuvent, que pro eis mor- „tuis hic . .. fiunt.“ Sed dicis tu: Ponatur, quod duo sint, unus pauper et 1) K: nemo M. — 2) M: viatorius K. — 3) KM; intelligitur Petri Lombardi Liber Sententiarum IV, dist. XXV; locus Augustini et Gregorii in Hussii Expositione (mea edit., Super Sent., 716—717) afferuntur et explicantur anno 1409 codemque modo anno 1411 in sermone Dixit Martha (ed. Opp. II, f. 50r) iidem tres loci cum eadem cxplicatione. — 1) Ver- ba XLI° X properas secundum K, Vulg. et Super Sent. IV, 25 hic ponuntur, in M mendo- se et mutilata sic XL° super illo Dum lucem habetis, ambulate in luce et illud Ecclesiastici operet manus tua instanter, quia nulla est prudencia in inferno, nulla sciencia, nulle di- vicie etc. leguntur. — 5) M; pro verbis Ex X est in K Ex quo elicitur legitur. — 5) K; in M pro homini X meritorius solum sicut meruerunt hic legitur. — 7) K M; verba in 4° X quod om. M; locus Gregorii in K corrupte ex Lomb. Sent. IV 25 affertur.

Strana 23
In die animarum IV.: Quomodo prosunt orationes nostrae? 23 alter dives, Kceteris paribusk [ et ambo similis bonitatis et ambo transeant ad purgatorium; pro divite offeruntur malte oblaciones et pro paupere non. Quero1) igitur, utrum magis debet uti dives de oblacionibus illis, quam pauper? "Respondetur:«† Sane potest dici, quod non plus prodest diviti, quam pauperi xilla, que sunt facta a parentibus divitis illius vel baroniski. Hoc Magister Sentenciarum2) etc. Ad3) 2m, quod est merentis habilitas |Ki. illius offerre pro alio mul- tum prodest merenti esse in gracia, quia ut sic augmentat sibi meritum in ecclesia militante et per consequens illum purgando, pro quo meretur sibi auxiliando.«1 Unde si debet prodesse illis, oportet nos esse habiles: unde maxime prodest homini in mundo, ut vivat recte et iuste, quia augmentatur et habilitatur s. mater ecclesia, quia sancti, qui sunt in celo, letantur et illi in purgatorio iuvantur. Unde ex illo sequitur, quod M 10I (f2r) qui vult illis4) iuvare, a se debet incipere bonam vitam4) et postmodum illis prodesse [ ket sic sibi, ut mereatur suffragium in futu- rum †. Sic enim oportet quemque in gracia |Deix| racione meriti sui confidere, kut dignus habeatur suffragiis proximorumg , cum nemo potest alteri mereri, nisi sibi taliter mereatur, quia Scriptura jEccli. XIV, 51/ dicit: „Qui sibi nequam, cui bonus?“ JkUlterius secundumx :„Inter hoc sciendum est, quod Gregor. 14%K Dyalog. cap. ultimok „cercior est via, quod hoc bonum, quod kunusquisque5) ! sperat post mor- „tem suam acturum, agat ipse, dum vivit. Beacius enim est liberum exire, „quam post vincula libertatem querere. Debemus ita presens seculum (vel „quia iam con spic imus defluxisse) tota mente contempnere, quottidiana „Deo sacrificia, quottidianas eius hostias ymmolare K 5'a . Hec namque „singularis victima ab eterno jigne anima m! salvat“, que sacerdoti prodest, si se ipsum in cordis contricione et corporis maceracione mactaverit et specialiter, si delicfa]ta dimiserit. Si enim unusquisque, qui vivit, sibi ipsi de vinculo non iuvat, ut non vincula ingrediatur, quomodo testamen- tarius suus magis ipsum diliget, quam ipse se solus? Quia5) minime. 3° Quids) est illud, quod potest iuvare illos in purgatorio vel cum quo possunt iuvari?6) JS.K† Thomas") De veritate, libro 7°: „Anime de- 1) M: Queritur K. — 2) M; om. K. Apud Hus, Sup. Sent., pag. 712. — 3) In M in marg, abychme byli dostateczny tak, abychme mohly gym spomoczy, neb czyerkew swata spossobena a dostateczna gest gym spomoczy podle wuole bozie add. — 4) M; pro verbis illis X vitam in K suffragari mortuis, oportet, ut a se ipso incipiat vita bona §sic!) legi- tur. — 5) Verba unusquisque X minime ex K et Gregor. et Hussi Super sent. allata in M hoc modo contracta sperat se per aliquem post mortem habere, quod solus per se aquirat. dum vivit: quia ex quo non fuit sibi bonus et non fecit sibi bene, nec fuit sibi fidelis, quis erit sibi fidelior quam ipse met —duae lineae pro novem tantum. — 6) M; pro Quid X iuva- ri in K Quid ergo est, quod animam expiat et a purgatorio liberat legitur. — 7) Locus Thomae etiam ex Lomb. Sent. IV 25 (Hus 716) sumptus est et in sermone Dixit Martha" (Opp. II 511) rectius affertur.

Strana 24
24 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. IV. „functorum quatuor modis solvuntur: aut oblacionibus sacerdotum aut „oracionibus carorum aut elemosinis congnatorum aut ieiuniis sanctorum „hic.“ Sed maxime illos iuvant1) oblaciones, sc.Christi, quas pro nobis obtulit, videlicet sa] n gwinis effusione et aliis meritis, kvictima pro nobis oblata in cruce et qui se ipsum cottidie offert pro nobis Deo Patri, qui peccavimus contra ipsum; ipse enim oravit pro nobis usque ad sudorem sangwinis et ieiunavit pro nobis et eciam elemosinam dedit, quia pro nobis vestibus propriis est spoliatus, nobis simile dans exemplum, ut proximis nostris prodesse curemusg 1. Sed dicis tu: „Quid magis iuvat, an elemosina „vel missa?“ Vere dubito 1kde illo, quia nescio utriusque intencionem, tam missantis, quam elemosinam dantis. Ceteris tamen paribus, si mis- sans est in gracia, tune plus prodest, quam dacio alicuius elemosine. Et hic errant dicentes, qualibet missa unum de purgatorio liberari, quia tune oporteret tot esse in purgatorio homines, quod fient missaciones in mundo, quod tamen cuilibet minime dubium est. Nam si hoc esset verum, tunc errant, qui triginta missas exigunt legi pro animabus suorum defunctorum et quod secundum eos talis defunctus una missa posset liberari. Unde prius dictum est, quod ille, qui debet iuvare illis in purgatorio, debet esse dispositus et similiter illi, qui sunt in purgatorio, debent esse dispositi. Unde 1KS. Thomas in 4° q. 4° artic. 1° etk Gregorius: „Cum is ad intercedendum mittitur, etc. |kqui displicet K 5"b ], irati „animus ad deteriora provocatur“ — et ergo sacerdos in mortali peccato existens obligans se orare pro aliquo magis provocat ad iram Deum, quam placet iram eius : quasi diceres, quando aliquis existens inimicus regis et petit pro aliquo coram rege, magis commovebit regem, quam placabit: Kidem reconciliando mortuumk" Unde Paulus JK1a Cor. XI'K(: „Qui „indigne manducat let bibit!, iudicium sibi manducat | ket bibit“, quo- modo ergo alium a penis liberabit? Et iterum Christus dicit Math. 5°. „Si offers munus tuum ante altare et ibil recordatus fueris, quod frater „tuus habet adversum te aliquid, dimitte ibi munus tuum et vade re- „conciliari fratri tuo.“ Cum ergo Christus, frater tuus, sacerdos, habet adversum te, contra quem es fornicatus, quomodo ergo ausus es offerre ipsum existens in peccato mortali ?K Unde pone illud, qui offers vel missam vis dicere; cogita, si fratrem tuum commovisti et si Christum peccato coinquinasti „vade, reconciliare fratri tuo et post offer munus tuum“. Et similiter, tu, presbiter, si vis missare et es in peccato mortali, vade, recon- ciliare Christo prius et demum tunc officia. Et si aliquando invenies, sicut in Bonaventura2) 12° princip. 2a q. 2a[/, ubi dicitur, quod elemosina3) eciam a malo ksacerdote oblatak 1) M iuvantur, K ct Thomas prosunt. — 2) Locus cx Sent. IV, 45 sumptus, etiam sequens expositio; eodem modo in sermone Dixit Martha' (Opp. II. 52°). — 3) M; oblacio K.

Strana 25
In die animarum IV.: De suffragiis mortuorum. 25 potest prodesse, intelligitur ex parte oblati et non offerentis. Verbi gracia: si presbiter officiat existens in peccato mortali, sibi nichil prodest, ymmo iudicium sibi manducat, sed prodest ex parte oblati, hoc est, quia offert Christum, IKqui se offert pro nobis, cuius oblacio summe est utilis saluti nostrek| et non ex parte |kmali sacerdotis vel Christianik[ offerentis. KEt sic intelligenda est scriptura sanctorum. Unde videndum, quod plus iuvando indigentes secundum opera misericordie plus prosumus spirituali- ter, quam si corporaliter elemosinam daremus.«† Caveant igitur, qui faciunt testamenta anniversaria (sluzby rocznyel)), oblaciones propter vanam gloriam mala intencione vel qui modo volunt dare vel delegare existentes in agonia, quia iam secum asportare non possunt. Laborent igitur et acquirant premia, dum soli vivunt et acquirere premia valent, que eis post mortem reservabuntur et pro illuminacione ipsorum2) ac emendacione animarum magis proficua erunt. Etc.3) KUlterius sciendum, quod facere multas distribuciones vel ieiuna- ciones, si non esset indigencia materie, non fit ordinate; ut quod unus una die centum vellet pascere pauperes, quorum aliqui alibi manduca- rent, non habens postea, quid det, non fecit ordinate. Item una die pera- gens exequias centum missas vult habere, convocat sacerdotes, qui domi deberent missare plebesianis et item illos refici)t� superflue, qui cibis et potibus nimii s! pregravabuntur. Et item, quia das divitibus, quorum quilibet habet habundanciam propriam et pauperes famem paciuntur, quod item est inordinatus actus. Item mortuo amico alicuius superfluas ingerit pulsaciones, ubi exponit multa, que pauperibus essent erroganda. Item lapidem K 6 a preciosum super tumulum, sepulcra pompose re- ponentes errant. Augustinus4): Pompa funeris': "Que tegunt ipsos superflue, vi- „vorum sunt solacia, non suffragia mortuorum". Ubi postea redeuntes post conductum inter se conferunt et collaudant honestam mulierem. Si enim prodest sepultura gloriosa dampnato, sic a simili obest sepultura turpis pauperi sancto — et quia illi sollempnis sepultura non prodest, ideo nec isti pauperi obest. Item sciendum, quod convivacio amicorum, qui veniunt ad offeren- dum, postea, cum sint divites, ad laute prandendum invitantur, est inordinata. Item disposicio testamentorum, que inordinate disponuntur, ut quod unus non curat de salute sua et anime sue, postea eandem incu- rabiliori alteri, quam solus erat, committit. Contra quem dicit Metrista: Fac, tene, dum vivis; post mortem ad ethera ibis. Item pulsaciones superflue, que sunt tamquam ipsius vidue vel vidui 1) M in marg. — 2) ipsarum M errorc. — 3) Quae sequuntur, solum in K leguntur — magnam partem etiam postea in sermone Dixit Martha ad Jesum. — 4) In sua expositione Sont. IV, 45 Hus add. 'in libro De cura pro mortuis'. In sermone Dixit Martha' fol. 49.

Strana 26
V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. IV.—V. maciones, ut alii viduitatem eius scientes cicius ducant eam vel eidem isent. Item sciendum de elemosinarum dacione pro mortuis, ut ordi- e dentur, quia dicit Christus eas dari ) Luc. XIV, 131/ pauperibus nudis, ientibus et cecis et claudis —illi autem divitibus, quorum habundan- eructat et platte fumigant, dant propter humanam laudem, qua heu itum amittunt suum, cum tamen pauperum esuriencium clamat mul- do, qui fame — et presertim clerici — cruciantur. Illis vero datur, rum promtuaria plena sunt, eructancia ex hoc in illud. Sed sacerdotes iunt crimen insanie ipsis nescientes, quod quando Dominus Deus s freno suo domaverit, quod erunt utiles servi ecclesie sancte, quorum s mereri poterit tantum, quantum multi inutiliter elemosinam acce- nt1). Et sic semper profectum ecclesie est respiciendum. Ulterius videndum est, quod si quis testamentum ad dandum ali- pro anima mortui [si] [K 6 b respicit, ut illud det cum profectu l , quam statim daret. Tunc sc. in dando differt, non peccat. Unde ci vel scolares, qui bona testamenti amicorum suorum vel aliorum peribus [sunt] delegata pro se usurpare nituntur, tamquam heretici mmunicentur, cum sunt pauperum necatores, fures et sacrilegi, ab sia sunt removendi, quousque reddant, ut patet2) 12, quest. 2a Cle- et cap. 'Oblaciones'Kr- Finitur sermo in die animarum, facto prandio et mane etc. 1) acciperit K errore. — 2) Locum hunc afjert sermo Dixit Martha', Opp. II. f. 50r §. 2. Clerici', Oblaciones').

Strana 27
V. [M 1021 If 37] Dominico die post Omnium Sanctoruml) mane et facto prandio. 19. XI. I Matth. XVIII° 2)1 1231 Ideo assimilatum est regnum celorum ho: regi, qui voluit racionem ponere cum servis suis (etc.) 124. Et cum cep racionem ponere, oblatus est ei unus, qui debebat ei decem milia tal 25. Cum autem non haberet unde redderet, iussit eum dominus eius ve dari et uxorem eius et filios et omnia que habebat et reddi. 26. Proci showyeky? my autem servus ille, orabat eum dicens: „Pacienciam habe jin me et or reddam tibi.“ 27. Misertus autem dominus servi illius dimisit eum et tum dimisit ei. 28. Egressus autem servus ille, invenit unum de cons hrdlesse, nuzyesse, duss suis, qui debebat ei centum denarios: et tenens suffocabat Jeum, dic Plat „Redde, quod debes.“ 29. Et procidens conservus eius, rogabat eum di „Pacienciam habe in me et omnia reddam tibi.“ 30. Ille autem noluit sed et misit eum in carcerem, donec redderet debitum. 31. Videntes autem servi eius, que fiebant, contristati sunt valde: et venerunt et narraverun mine suo omnia, que facta fuerunt. 32. Tunc vocavit illum dominus su ait illi: „Serve nequam, omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me- „nonne ergo oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui mis „sum?“ 34. Et iratus dominus eius tradidit eum tortoribus, quoadusque deret universum debitum. 35. Sic et Pater meus celestis faciet vobis, si remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris." Quicunque non impleverit hoc evangelium, in eternum per Igitur Dominus volens3) terrore abducere nos a malicia cordis, ut sil 1) Recte post OOSS animarum’. In K 61b—9rb sine inscriptione. — 2) Evan legitur XXII. Domin. p. Trinit.; hoc anno erat haec dominica XXVI, quae caret eva proprio; v. sermonem Abeuntes' infra. Ad XXII. dom. positum est in Sermon. de te Jo. Wiclef, et in bohemica Postilla Hussii, cum qua etiam singula verba bohemica ce unt. In latinis postillis Mg. Joannis legitur in post. de tempore, in manuali XII F I bi. — 3) Pro verbis Quicunque X volens (in M) legimus in K mutilum initium: Quia sermo presens est sermo Christi, quem quis non impleverit opere — — et effecti proximo suo maliciam, si habet in corde suo adversus eum, relaxando —— Salvato sermone isto nos a malicia terrendo vult (retrahere ete.).

Strana 28
28 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. V. mus iram adversus aliquem, illam emittamus de corde, posuit hanc parabolam terribilem |de villico inmisericordie, cum dicit: Simile...k Ewangelium1) quod audistis habet pochop inde, quia quondam di- xerat1): „Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ibi ego sum. „Et eciam si duo quid pecierint in nomine meo, exaudientur.“ Eciam: „si peccaverit frater tuus in te, corripe eum intra te, si non audierit, ad- voca alium; si iterum non audierit, dic ecclesie“ i. e. multis. Et Petrus interrogavit, quociens fratri peccanti debet dimittere, utrum sepcies? Non sepcies tantum, sed septuagesies sepcies ssedmdessatkrat a sedm- krat.2) Quod videbatur grave Petro et ceteris. Igitur dixit ei: Simile est regnum celorum etc.2) Totum [K 6'a ewangelium Christi probat, quod debemus de corde proximo offensam dimittere. Et probat hoc uno modok inducendo pie my[s]lostywye, 2° comminative. Comminatur, dum3) dicit in fine: sic fa- ciet vobis etc., i. e. faciet recludere vos eternaliter in morte, ut vos crucient, sicud4) debet quilibet facere bonos pie inducere et pravos dure corripere, sicud Christus fecit.4) Conclusio: debemus de cordibus offen- sam proximis dimittere. Et ostendit ad hoc Salvator potestatem Christi. [quia], 2° sapienciam5) Christi, quia racionem vult ponere poczet chcze vczy- nyty, 3° iusticiam, quia non habentem reddere faciet venu m dari eum, 4° misericordiam, quia servo rex.6) — [2° sapienciam") eius, quia racionem vult ponere poczet chcze vczynyty. 3° iusticiam, quia non habentem red- dere faciet venumdari eum 1 get si rebellatus fuerit, dabitur tortoribus 4° misericordiam, quia servo roganti miseretur] xper tempus et debitum dimittitg(. 5° vindictam mstywy, quia tradit servum nequam tortoribus (per tortores dyabolos intelligendo). Isti regi oportet nos reddere racio- nem omnes, de quo rege habetur hic ewangelium. Dicit in parabolis (quia grossi sunt inducendi parabolice et exem- plariter): Simile est regnum celorum, i. e. ecclesia militans, in qua regnare debet rex celorum; ipse est "rex regum et dominus dominan- „cium“: Apoc. XIX. In hoc simile est, quod sie8) agit quodammodo homo rex Christus cum suis debitoribus, sicut agit homo rex terrestris 1) Pro verbis Evangelium X dixerat in K Causa autem sermonis huius ostenditur ante evangelium, quando dicitur: legitur. — 2) K: Volens ergo Christus nos inducere in mi- sericordiam et proximorum culpe offensionem a nobis remittendam, ponit evangelium presens add. — 3) M: nos Iehenna alliciendo ad bonum, quia add. K. — 4) Pro verbis si- cud X fecit in K Et hine dat exemplum bono magistro, qui aliquando pulcris allocucioni- bus suos subiectos bonos debet allicere, si demonstrat, malos vero terrendo et eciam flagris percuciendo. Et similiter est de hospite circumspecto legitur. — 5) Evangelium hoc simili modo in bohemica Postilla Hussi exponitur sermone LV (ed. Erben II, 388—395). — 6) Quae sequuntur (2—4), solum in M repetuntur.—7) K; in M racionem male; bohemice (Erb. 389) múdrost jeho — s) K; sicud M.

Strana 29
Dominica post OO. SS. V.: De dimissione offensarum. 29 cum suis Kqui suos debitores, non habentes, unde redderent, dimittit ipsisk Nota: explicat[ur] finis ewangelii, quid movit Christum ad hune c sermonem: „sic pater celestis faciet vobis, si non dimiseritis.. Unde sicud terrenus rex, jut mos ?[ est, humili servo debitum dimittit, sic celestis. 1KSecunda similitudo est, quia sicutx | ingrato rex terrenus non dimittit, sed tradit eum tortoribus ... Nota: sic est iste rex iustus, quod de ordinata iusticia nolenti penit e re K 6"b non potest dimittere peccatum, cum sit contrarius sic eius voluntati, nolens odire peccatum cum indisplicencia. |KRacio, quia in regno celorum omnes, qui erunt...,K debent esse concordes voluntati Dei, quia omnium una debet esse vo- luntas. Quomodo ergo ille impediens voluntati Dei dissonus debet esse secum in regno, cum Luciper, nisi cogitans illi Deo non obedire, de celo cecidit? Quomodo ergo illi ad celum volunt ascendere? Qui voluit racionem etc. Interlinealis1): i. „merita cuius- „que examinare et sic in numero eciam peccata ponere et in mensura „et pondere |xet eciam merita Cum servis ...Tunc autem in hac vita racionem ponere incipit, dum in hac vita unicuique, quantum valida2) sunt, ostendit, Ksc. quan- do anima a corpore incipiet separaric(. Et hoc fiet in morte. Unde Ysaie 57° M 102r [f 3r] „Ego annuncciabo (zwyestugy) iusticiam tuam (spra- „wedlywost twu) et opera tua (a skutky twe) non proderunt tibi." Et cum cepisset in morte servi, quam racionem in finali iudicio consummabit ) xcoram omnibus sanctis et dampnatisk", ut sciant omnes, quam iuste inpium dampnabit... O quantum sollicitus esset homo, qui regi seculi racionem deberet ponere solum de pecuniis, quem eciam leviter fallere posset kplus quam exposuit consignandog ", tradendo tres sexa- genas et computaret sex, quanto plus hic deberet sollicitus esse, ut red- deret racionem de omnibus, que habuitg", habet a Deo (ut de quolibet bono et concesso a Deo reddat racionem specialem) et habebit. Unde Bernhardus: „Sede, computa, quid diebus singulis acquirere debeas „(czoss3) kazdi den! dobiti myel3)), certus, quod aput Deum nullum bo- „num irremuneratum et sicud non capillum de capite, sic nec momen- „tum de tempore periturum“ |kin quo quid meruit, premio quod ca- reat[ur]x . Et pari racione de contrario, quia „de omni verbo ocioso, „quod locuti fuerint homines, 1KDeo[ reddent racionem [kin die iudicii. Et hoc Christus iuramento confirmat dicensk[ „Amen,4) dico vobis..." 1) supple: Glossa; bohemice (389) „die výklad“. — 2) M: quam invalida K; bohemice (389) „jsúli hodná čili nehodná“. — 3) in marg. add. M; bohemice (389): co by každý den utěžeti mohl. — 4) Pro verbis in X dicons in M Et dicit Christus solum legitur; bo- hemice (390): neb die Spasitel v 12. kap. S. Mat.: „Z každého slova prázdného, kteréž promluvie lidé, dadie z něho počet v den súdný“.

Strana 30
30 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. V. Verbum1) ociosum est verbum, quod caret racione iuste neces- sitatis aut intencione pie utilitatis, kut si loqueris aliquod verbum, vi- deat, quod necessario proferat vel ad proximorum utilitatem et profec- tumk Glossa super ultimo Iacobi, i. e. quod non est necessarium aut utile. O quomodo2) reddent racionem de verbis lubricis3) [K 7a ], ad luxuriam provocantibus, detractoriis, maledicis, traditoriis et |Kmenda- ciis innumeris? Quomodo tales reddent racionem ex illis? Dek scurili- bus Kdicit Glosa super verbo Apostolik: „Scurilia (nepocztywe) „"Kverba rzyeczyk non sunt ociosa, sed criminosa,4) 3i. kmortalia peccata, „que finaliter homines dampnabunt. K' Oblatus est ei unus: iste unus erit unus omnium malorum cu- mulus, sicud per hominem non vestitum veste nupciali exprimitur omnium malorum corpus, dicente b. Gregorio in omelia 18aK " super illo verbo 'Intravit rex': „Repulso uno, videlicet in quo omnium malorum corpus „exprimitur, generalis sentencia subinfertur: Multi vocati, pauci ve- „ro electi' kqui malorum cumulus ideo dampnabitur, quod misericor- „dia caruitx", ita quod non una persona exprimitur. Subditurg ! Qui debebat ei decem milia talentorum, i. e. qui obligabatur ei ad multitudinem pene propter multitudinem culpe: tunc erit in die iudicii xut puta ille cumulus malorum, qui in die iudicii Dominus offeretur dampnaturus, propter multitudinem peccatorum in membris suis, attamen ad quemlibet hominem referendok Sed hic intelligitur 3K:Decem milia talentorum tenetur, qui decem mandatorum genera transgressus estx", qui decalogo constrictus multarum transgres- sionum erat reus, i. e. qui transgressus est decem precepta, quia omne peccatum |mortalek" ad transgressionem decalogi reducitur. [KSed non omne veniale est transgressio decalogi, sed tamenk" omne peccatum ve- niale est contra Dei mandatum, quamvis non est transgressio decem mandatorum5)! Dei. Kazdys) hrzyech wsedny gest proty przykazanij bo- zyemu, ale nekazdy hrzyech gest proty przestupeny bozyemu2), sicud est peccatum mortale. Nam vana loquela est transgressio decalogi, quia ex omnibus viribus non diligis deum — et sic de quolibet peccato veniali, quorum quodlibet est contra mandatum Dei, sed non quodlibet est trans- gressio mandati Dei, sed solum criminale, quod dum facis, statim es 1) In marg. Nota add. M. — 2) M: Ex quo ergo ex illis ociosis homines reddituri sunt racionem, quomodo ergo K. — 3) K: lubricibus M. — 4) sicud dicit glosa add. M. — 5) decalogi K, mandati M. — 6) Auditor male intellexit haec bohemica verba Hussii; Hus saepe exposuit, quod omnis peccans mortaliter contra unum mandatum decalogi omnia man- data transgreditur; bohemice v. g. in Výklad (Erb. I, 119—120); peccatum veniale transgredi- tur mandatum Dci, sed non omnia mandata decalogi. Verba bohemica pro przestupeny' de- bent habere 'desateru přikázání'; errorem corrector animadvertit, sed in marg. alio errore, cor- rectione 'przestupeny', auxit. Hic error etiam in latina versione sequenti occurrit.

Strana 31
Domin. post OO. SS. V.: De peccatis mortalibus. 31 transgressor decalogi.1) K Quia dato uno, puta cogitacione inutili, illa est contra primum mandatum, sc. Dilige[n]s Dominum Deum tuum ex toto corde.' Ecce iam non dilexisti eum ex toto corde, quia iam cor est partim divisum, sed per illud non est transgressus homo talis decem mandata. Sed dato quocunque mortali peccato, puta luxuria, tunc per illud omnia decem mandata transgrediuntur, ut patet de 1°, quia talis luxuriosus deos habet alienos, cum iam a Deo suo aversus est et ad for- nicariam suam est conversus. 2° eciam 'nomen invanum [K 7 b assump- sit’, quia nomen Christianitatis, a Christo quod sumpsit, mendose sibi usurpavit, cum iam non est Christi imitans vestigia castitatis; 3° ille non[ „sabbatum“ et sic diem „sanctificat“ Jesu Christi, cum in mor- tali peccato existens semper quantum in eo est, diem omnem execratur, quia non sanctum opus fecit in die sabbati; 4° talis non 'honorat pa- trem' celestem, nec 'matrem’ sanctam ecclesiam, quia peccat mortaliter. 5° talis occidit’ animam suam et eciam proximi sui in originali peccato. 6° talis fornicatur et mechatur. 7° talis eciam furatur', quia invito Deo suam rem, quia animam propriam, abstrahit illi, dat eam dyabolo in manus suas. 8° 'dat' perhibens testimonium falsum', quia false se no- minat Christianum et eodem false dicit verbo se Christum diligere, opere contradicens. 9° talis 'concupiscit rem proximi sui', quia eam, animam sue fornicarie, Christo abstraxit — et sic de aliis peccatis, que omnia in decimo in decalogi transgressionem reducunturx Non2) habes Deum pro optimo bono, assumis nomen Christi in vanum (videlicet illud no- men 'Christianus', quod tenes solum vocetenus et non re), non festa ce- lebras fornicando cum dyabolo, inhonorando patrem Deum et ecclesiam matrem, furatus es laudem Dei et interfector es anime tue, loqueris contra proximum tuum (i. e. Christum) falsum testimonium (dicis enim, quod Christum diligis et Christus dicit, quod eum non diligis et sic mentiris, i. e. contra mentem transis. Alienam rem, M 103r [f 4] sc. mulierem, invito domino eius, i. e. Deo, contrectas; et sic facis furtum et luxuria- ris cum dyabolo, faciendo peccatum. Et sic qui „in uno“ est reus ,factus „est omnium reus“, ut dicit Jacobus in Canonica sua 12°. Homo non obligatur ad confitendum de veniali peccato, sed de mortali confes- sione auriculari. Si homo non habet sacerdotem, confiteatur Christo sa- cerdoti, non layco, aut bruto. Potest enim homo salvari sine confessione auriculari, ut patet de sanctis multis et de illis, qui sunt salvati in veteri lege. De venialibus scias, quod in generali sufficit confiteri, sed crimi- nalia debes confiteri... Cum autem non haberet, unde redderet: Nullus homo ex se 1) Pagina fere tota, quae sequitur, ex K sumpta; M omisit. — 2) Quia non M. Haec brevis recapitulatio antecedentium, quae sequitur (usque ad debes confiteri') ex M solum affertur; K omisit, quia prius latiorem expositionem posuit.

Strana 32
32 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. V. habet sufficienciam reddendi pro delictis. Patet1) : hoc enim dicit Christus Joh. 15°1: „Sine me nichil potestis facere“, ergo nec racionem debitam reddere. Et 1° ad Corinthios 3°: „Non quod simus aliquid sufficientes „cogitare ex nobis, quasi ex nobis: sed sufficiencia nostra ex Deo est. Igitur nec possumus reddere racionem, nam omne bonum, quod habe- mus, est a Deo: prerequiritur igitur gracia Dei preveniens, si homo debet satis pro peccatis facere, postea cooperans et tunc perficiens |komne opus nostrumg[: est enim iniciare a Deo, proficere Dei gracia et finire... Iussit eum dominus — secundum conswetudinem provincie kubi debitores vendebanturx[ loquitur Christus, ut patet 4i Re- illius gum 4°: „Ecce creditor venit ad tollendos filios meos ad serviendum „sibi. Venumdari, comminative (hroznye) cum alienigenis, quia de- monibusl); venumdari' est inmundorum servum spirituum fieri. Hec Jeronimus. Glosa: 'venumdari' i. permisit2) iusto iudicio servum ma- lignorum spirituum esse. Est autem [K 7a] venumdacio Junak in hac vita,«" qua quis se vendit peccato et dyabolo. Unde Ysaias [LII, 31/: „Gratis venumdati |kestis et sine argento redimeminik“" etc. Gratis se venumdant, qui se peccato subdunt et dyabolo, ut patet de luxuriosis etc.; 'sine argento' i. e. sine sa n gwine jkprecioso Jesu Christi, filii mei. Unde Christus Johannis (10°): „Omnis, qui facit peccatum, ser- „vus est peccati“ — ecce! quia subdit se peccato. Et 12a1/ Petri 1° 3) „Omnis, a quo quis est superatus, servus est eius.“ Alia venumdacio est post mortem, que est tradicio hominis post mortem ad dampnacio- nem propter peccatum; et quoad illam sonat illud: Iratus dominus tra- didit eum tortoribus...“ Si vendimus nos hic peccatis, vendemur 20 post mortem. Et uxorem eius let filios : quia uxor cum suo viro expendens aliena oportet, quod paciatur, kque secum dilapidat bona credita a cre- ditore, et filii et filiek ; quia lupus debet interfici, ksic eciam lupa et lupi iuvenes pati debentI cum lupis; sic raptor let raptrix. Verbi gra- cia: si aliquis vir rapit aliena violenter et utitur eis una cum uxore et pueris, tunc per decisionem peccati omnes deberent puniri. Triplica[n Jtur autem servi nequam pena primo, quia venumdatur ipse, 2° quia uxor, 3° quia filii eius. Malum sibi ad[dlicitur peius, quia uxor, pessimum, quia filii. Sed restat quartum, quia dicitur 'et omnia, que habebat.' KViden- dum ergo, quomodo nos debitum reddamus.«† Probacio huius est, si ali- quis peccaret mortaliter: posito, quod luxurietur; si tunc facit aliud pec- catum mortale, tunc superaddit super illud peccatum et sic usque in 1) M: Probatur 1° ex evangelio Christi K. — 2) K: de omnibus M malc. — 3) M: promisit K. Bohemice (390): (die výklad: t. j.) slibil ho spravedlivým súdem zlých duchóv nechati sluhú býti. — 4) Recte II, 19.

Strana 33
Domin. post OO. SS. V.: De poena post peccata. 33 infinitum. — Mistice: 'uxor' concupiscencia (zadost), filius' peccatum Ksignificat, quod est genitum ex concupiscencia hominis mali, et sic ma- lak opera. Unde Iacobi 1°: „Concupiscencia si conceperit, parit pec- „catum." Nam Math. 11501/ dicitur: „De corde procedunt homicidia, „furta et adulteria" 1) |kquia cor est tamquam nidus peccatorumk: illa omnia transient ad infernum et offerentur dyabolis. Et omnia ...Dicitur Ysaie 39°: „Omnia, que in domo tua sunt, aufferentur in Babilonem, quia ostendisti thezauros tuos hostibus" (i. vo- luntatem et intencionem tuam dyabolis;) |Kdictum est regi Jerusalemi- tano per Ysaiam. Quid est rex Jerusalem, nisi quilibet homo, qui reg- nare deberet in Jerusalem, patria celesti? Et talis omnem thesaurum cogitacionum suarum ostentat dyabolo, inimico suo, qui postea omnes virtutes eius auffert illixr.Ex quo patet, quod peccator2) ipse, ut Hus, i. existens in peccato, nichil digne possidet. JKEt hinc dictum est cuidam episcopox Apoc. 12° 3): „Tu4) dicis, quia dives sum et ]locupletatus5) „et nullius egeo: et nescis, quia [K 7 b] es ] miser et miserabilis et ! pau- „per M 103r, [f 4]] (et miser).“ |KEt eciam de illo divite patet, qui horrea voluit dilatare et vivere per multos annos —et illa nocte mortuus est. Et subdit Christus [: „Sic6) est [omnis7)], qui |sibi thesaurizat et „non est in Deum dives", nam habens multa, in veritate fit pauper. Nam si haberet quis a rege omnia sua bona et ipse sine omni culpa regis deserens regem adhereret hostibus et adversaretur ei cum suis hostibus, an digne teneret eius bona? |KNumquid ille iuste et digne et regi placabiliter possideret bona talia?" Credo, quod non, ut sic est. K Quia ergo rex celorum nos ditavit et nobis omnia dedit, que habemus, et si recedimus, ipsum peccatis offendentes, ab eo — numquid nutrir i debemus ab eo? Certe nong.†( Sic8) sine omni excessu Dei contra te tenes contra eum cum dyabolis.8) Et sic dicit Augustinus: „Peccator non „est dignus pane, quem manducat xmaterialem, cum sit inimicus Chri- „sti“— ergo a forciori talis non est dignus pane supersubstanciali, pre- cioso corpore Domini Jesu Christix. KNotandum, quodk" reddere debemus Deo obedienciam in precep- tis, ut mandata eius servaremus et teneremus, 12°K 1 reverenciam de sa- cramentis, ut omnia septem sacramenta ecclesie teneremus in honore, pensionem (bernij) poplatekk de concessis (zpoycenych) et 14°K [ satis- faccionem de offensis (zaskody) |xcommissis peccatiske- Primo de preceptis patet in proposito ewangelii, que designantur 1) M: ut patet Joh. 15° K male. — 2) M: mortalis, in quantum est peccator add. K. — 3) MK: recte III, 17. — 4) K, Cum M: quia Vulg. — 5) Vulg.: pauper K., om. M. — 3) K: M unde dicitur: Sic — 7) KM; om. Vulg. Luc. XII, 21. — 8) Pro verbis Sic X dya- bolis in K: Iam contra eum pugnamus cum dyabolo et maximo eius inimico legitur.

Strana 34
34 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. V. per decem1) |ktalentorum milia, i. preceptorum decem observancia Chri- “ stik de quibus Levitici 22°: „Custodite precepta mea et facite ea!" Et2) ut nunquam dicamus: „Ego ea implevi,“ sicud2) ille Phariseus Luce 18°1, qui dixit: „Non sum2) sicud ceteri homines, raptores, fures, usura- „rii ...“ et sic de ceteris iactitabat se, sicut reddidisset rectum de pre- ceptis. Sed non recordabatur illius "Luce 17°1/: „Cum omnia precepta „feceritis, dicite, quia servi inutiles estis,“ xsicut Christus contulit no- bis in loco preallegatok . Sunt3) enim dicentes: „Nostra religio est me- „lior aliis3).“ Quereres, de quot talentis domino tu esses racionem debiturus — non quereres, de quot preceptis Domino tuo esses debiturus: 2° de sacra- debemus reddere racionem, mentis — et principaliter eukaristie4) — quantum se inutiles preparaverunt [K 8ra et sic fecerunt de corporis divini manducacione, propter iram forte adversus suos proximos et eam dimittere nolentesk (. Qui nolunt in reverencia habere eius corpus et no- lunt digni esse, ut comederent hoc venerabile sacramentum. Alii, qui inhonorifice accedunt ad sacramenta et tractant ea, qui[dem] enim non communicant vix in anno, si ad h€uc digne. Alii non obmittunt propter oblacionem pecunie offertorium, sicud missantes: si non sentiret offer- torium, non missaret. Unde Joh. 6°: 'Qui non manducat carnem meam „ket non bibit sanguinem, non habebit vitam eternam" etc. |ket sic Christum se ipsum vivificantem. Alii vero sunt, qui cottidie accedunt ad corporis Dominici percepcionem, indigni tamen existentesg.[ — De quibus diciturg 2a 5) Corinth. 11°: „Quicunque indigne manducat „et bibit corpus Domini, iudicium sibi manducat et bibit“, nonk di- iudicans corpus Dominik [. Tene medium, nisi abstineas a peccatis, et in reverencia habe corpus Christi. Eciam habent in genuflexione irreverenciam, plus flectentes ante alia sacramenta, quam ante corpus Dominicum. Genu flectunt plus ante peplum b. Virginis, quam ante summum Creatorem ) xet specialiter clien- tes, qui tamquam nidos crinalia in se deferentes ea verentur deponere genuflexione, qui tamen coram homine mortali propter donum tempo- rale se inclinant.«† Quanta irreverencia, quod ante regem non flectunt et ante tunicam6) eius flectunt. Solum enim pueri currunt innocentes post corpus Christi et senes stant, respicientes de domibus suis. Ymmo 1) KM: talenta add. M. — 2) Sequentia (ut X Cum) in K sic leguntur sic obedien- tes implere, non dicentes pompose cum Phariseis, de quo Luce 18, quod quidquam imple- vimus hic, sed dicamus humiliter cum consilio Christi Luce 17° „Cum.— 3) Pro verbis Sunt X aliis in K legitur brevis parabola de pharisaco et publicans secundum Lucae evg. — 4) K; in M inepte abbreviatum. — 5) M: 1" recte K. — 6) De adoratione falsarum reliquia- rum (peplum B. V., tunica J. Chr.) et aliarum Hus tractatum de sanguine Christi edidit, bohemice simili modo in Výklad XXXV K (Erb. I. 79) ct alibi scripsit.

Strana 35
Dom. post OO. SS.: Rationem reddamus Deo de X mandatis. 35 humanitatem Christi non deberent adorare adoracione latrie (et latria1) est servitus soli Deo exhibitus), si non adesset ibi Deitas. Ordinem sa- cerdotalem honoremus predicando sancte, vivendo bene, humiliter et conservando statum illum in sanctitate. Si non coinquinatis baptismum acceptum peccatis vestris, tune honora]ti's sacramentum baptismatis. KEt sic de omnibus sacramentis. Videat quivis, quomodo honorat sta- tum suum, ut coniunx matrimonium suum, sacerdos sacerdocii statum suum, et sic quilibet prius honorans statum suum et sic sacramenti ordinem, in quo vocatus est, reddat de eo digne racionem. De concessis x3° debemus racionem reddere[, pensionem (vtyese- nye) |kpoplatek, vel usuramk". Math. 25°:KDixit Christus servo inu- tili, qui austeritatem timens fodit talentum ad terramg : "‘Quare pecu- „niam meam non dedisti ad mensam et ego2) veniens recepissem3) eam „cum usura?“ [KEt sick" de concessis, que sunt bona nature, bona for- tune et bona gracie (zmylosti). Bona nature sunt duplicia, anime et corporis. Bona anime sunt intellectus, memoria, voluntas, [que4) Domi- nus Deus dedit nobis4) . De intellectu debetur pensa cognicionum, ut cognoscas bonum et malum et discernas inter ea, jkut malum fugientes bono adhereamus. Quando ergo multa bona et mala agnoscimus, de bonis Deum laudantes et malis sincere dolentes, tunc de intellectu red- dimus racionemK †. De5) memoria pensa: recordacio bonorum, que tibi Deus fecit bona ’Kdonorum Dei et eciam [K 8rb] malorum| nostrorum, que contra Deum commisimusk . De voluntate pensa affectus boni, aby wolyl dobrze, [M 104r [f 5r]] in qua debet esse amor Dei et proximi. Unde tam intellectus quam memoria quam voluntas debent circa celestia prin- cipaliter occupari, 1kde eternitate Dei, de gaudio inmarcescibili Trini- tatis, ut ad illam suspiremusk , quia debes habere vitam celestem et gaudium. — De bonis corporis, ut de ore et lingwa, pensa debet esse: de ore predicacio sancta et alia sanctas) informacio7) |kproximi ad bo- num inducendi. Quorum primum concernit sacerdotes, secundum vero omnes homines indifferenter, quorum quilibet tenetur ad proximi erudi- cionem et devotam oracionemk €. Unde canimus in matutinis: [Psalm. L, 171 „Domine, labia mea aperies“ etc. et „oracio devota“8) etc. Et sic de aliis membris corporis, kque postea tunc ad utilitatem humanam debent convertix , ut erroges pauperibus; sed homines plus fruuntur ] ? ore in comestionem et bibicionem etc. Et quia corporis integritas, sani- tas, fortitudo vel formositas Jeciamk sunt bona corporis a Domino Deo 1) De hac re Hus Super Sent. III, 9 (mea ed. 417) scripsit et hanc distinctionem separatim edidit. — 2) M, Vulg.: ergo K male. — 3) Vulg.; suscepissem K, exegissem M.— 4) Pro verbis que X nobis in K, legitur Intellectum dedit Deus bonum, memoriam et voluntatem in M. — 5) Antea in M et exinde Deum laudes add. — 6) M: iusta K. — 7) et laus Dei M add. —- s) M: devotam oracionem K.

Strana 36
36 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. V. collata, igitur eciam est de hiis pensa Domino Deo providenda, ut for- mositate non pecces. |xIdeo plus debet pulcer, formatus et aliis mem- bris pulcre dispositus reddere racionem, quam claudus, monopes vel in- formis, que tamen plus diversa est pulcritudo in lasciviam et deformi- tatem, quam honorem Deix €. Nam Socrates, magister Platonis, consu- luit, ut quilibet haberet speculum, ut si est pulcer, 1xse pulcrum vidit et bene dispositum[, non defedet pulcritudinem viciis vel non adiciat turpitudinem super pulcritudinem |xper peccatumkr. Si autem es inep- tus, inspiciendo se in speculum et considerando ymaginem tuam, que est Deiformis, | xut non peccet", ut magis non addas maiorem turpitu- dinem per peccatum. Et sic bonum esset quemlibet habere speculum tali racione, alias non. De bonis fortune, ut sunt divicie, honores, familie etc., eciam de- bemus pensam (poczet) reddere, sc. omnibus ad laudem utendo |Kordi- nando et in timore Dei vivendok[ et Deo gracias agendo. Si vero uterisl) diviciis ad gulam et avariciam, racionem reddes. Sed pauci sunt, qui recte redderent racionem de istis, qui abutimur eis sepissime.1) Unde Gregorius in Omelia: „Omnia namque, que ad usum accepimus — „ad usum vite, jkad peccatumk" convertimus culpe; tranquilitatem (po- „kog) humane pacis convertimus ad usum vane saturitatis; peregrina- „cionem terre pro habitacione dileximus patrie seternex", plus diligendo „peregrinacionem [K 8 a patria celesti; salutem (zdrawie) corporum re- „digimus in usum viciorum, jkut puta hovisacionem, hastiludia velk „corisando per plateas currendo“ — ]subditk[ "ubertatis habundanciam „(hoynost zbozie) non ad necessitatem carnis, sed ad perversitatem ver- „timus voluptatis (chlypnosti); ipsa serena blandimenta aeris ad amo- „rem nobis servire cogimus terrene delectacionis“ (hoc est: dum bona aura alludit; hoc est: dum sunt sereni dies, tunc currunt ad ortos et ibi delectantur et spaciantur in vestimentis ponderosis, ut ibi appareant), xnon verbi Domini audicionem convertimus et eciam nubila tempora in bibicionem et epulacionem convertunt[ur] homines, quibus divagari non possumus, qui tamen caliginositatem nobis eterni iudicii Dei debe- rent inducere in memoriam nostramk . Que serenitas est ymago future serenitatis; sicut hic est serenum, ymmo tunc et incomparabiliter erit in futura patria — et tunc nubila future nubilacionis, hoc est inferni, que erit in die iudicii, turbulencie. Veremur de amicis pauperibus et tune iactitamus nos de divi ti bus etc. De bonis gracie, que sunt virtutes infuse desuper, ut sunt fides, spes, caritas, ad quas consecuntur virtutes aquisitek morales, ut putax lar- gitas, castitas, benignitasg ", temperancia, fortitudo, iusticia, prudencia, 1) Pro verbis uteris X sepissime in K inordinantur in pompam, tunc male reddunt racionem, ut plurimi de illis, quia ipsis abutuntur legitur.

Strana 37
Dom. post OO. SS.: Ratio reddenda de bonis acceptis. 37 affabilitas (ochotnost, ut se affabiliter ostendat pauperibus ad loquendum) et sic de aliis1) |Kdebemus reddere racionem. Unde Bernhardus: „Au- „gustinus recordatus beneficiorum Dei primo pensat quatuor: cum nichil „esset, Dominus Deus ipsum creavit et creans ipse, non creavit brutum, „sed hominem; et idem creans hominem, non creavit femellam, sed „masculum; non creavit gentilem, sed Christianum. Et rursum, cum se „perderet et sic dyabolo per peccatum, ipsum redemit sangwine suo et per „penitenciam ad se revocavit. Et ut non fame pereat, ipsum suo corpore „gloriose pavit et sangwine suo potavit.“ Hec maxima beneficia pensans b. David dicit "Psal. CXV, 121: „Quid retribuam Domino pro omni- „bus, que retribuit michi?“K Magnum enim est donum, quod es homo racionalis — et vir, maius — et Christianus maximum, propter hoc, quod es exaltatus super mulieres; spem habes, quod debes esse rex in regno celorum et heres (dyedycz), si super illa hereditate haberes et aquireres tibi bullam et si habes caritatem, quod diligis Deum super omnia et tuum proximum, sicud te ipsum, quod est preciosius omnibus bonis huius seculi, quia pro hiis non aquiritur regnum celorum et de omnibus aliis. Unde 2° ad Corinth. 6°:2) „Unicuique jautem3)1 datur manifestacio „spiritus ad utilitatem“ ecclesie, |xalteri interpretacionem sermonum, alteri facundiam Dominus deditg", et de omnibus hiis reddituri sumus racionem.| Namx hoc dicit Christus4):K† Et de quanto plus homo recipit a Deo, de tanto plus exigetur ab eo. Et sic de quanto M 104 [f 5']] plus est homo devocior, de tanto plus est obligacior.5) Est enim debitum ex accepto et debitum ex obmisso, i. e. commisso: peccatores plus tenentur ex obmisso, sed boni [K 8'b] plus ex accepto. 4° debemus Deo reddere satisfaccionem de offensis: penam pro peccatis. Peccata enim sine pena non dimittuntur. Unde Augustinus, in libro De penitencia: „Peccata sive parva sive magna inpunita esse „non possunt, sive homine penitente, sive Deo vindicante."Unde Grego- rius 9° Moral. super illo Job 9°: „Scio, quod non parcess) delinquenti, „quis umquam ab eterna morte libera bi tur, cum "nemoki a delicto „nunquam mundus7) reperiatur?“ Respondet dicens: „Penitenti Deus „parcit, sed delinquenti non parcit, quia cum delicta plangimus, nequa- „quam delinquentes sumus“ etc. )xDelinquenti ergo non parcit Dominus, quia nunquam delinquentem sine ulcione permisit. Et sic hic in ewangelio 1) Sequentes novem lineae in M desunt, posteriores septem in K.— 2) M; recte 1a Cor. XII, 7. — 3) Vulg.; enim K, om. M. — 4) Sequentia Et X eo ad sensum ex Luc. XII, 48: „Omni autem, cui multum datum est, multum quaeretur ab eo: et cui commendaverunt multum, plus petent ab eo“; in K simili modo ad sensum tantum afferuntur. —5) In K tamquam debitum ex accepto, ut illud reddat. Qui eciam plus dereliquit contra Deum, plus exigetur ab eo, tamquam debitum ex commisso add. — 6) Greg., M: preces K.—7) M: in minimis K.

Strana 38
38 :nnn V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. V.—V. Dominus delinquentem fecit dari tortoribus, quousque non reddat mi- nimum quadrantem; donec satis fecerit pro minimo peccato, non di- mittetur a tortoribus.1) ) K Quod si fecerimusk [, cum sic reddemus omne[m debitum, dicitur nobis: „Euge, serve bone jetk fidelis: super pauca fuisti „fidelis, super multa te constituam.“ Math. 25°. Ad que invitans eum dicit: „Intra in gaudium Domini tui,“ regni celorum habitacionem, pre- miandus. Quod2) nobis prestet Jesus Christus!K 1) M: hic solvens in futuro add. K. — 2) His verbis finitur sermo prior; in M spa- tium quattuor linearum vacat; in K sermo sequens inmediate adiungitur. Sed in postilla Hussi Ad te levavi, in post. de tempore, in bohemica (Erb. II 301/3), ap. Wiclef (Serm. I), alibi versus evang. 27—31 explicantur uberrime, hic autem planc omittuntur. Videtur ergo sermo sequens initio carere.

Strana 39
IVI. M 104, K 8 b Post prandium.[1) 19. XI. 1410 Serve nequam, omne debitum tibi dimisi, jkquoniam rogasti me. Crisostomus: „Servus, quando decem milia talenta dominok debebat, non est vocatus nequam, sed quando fratri dimittere nolebat, dicit do- minus ei: 'Serve nequam!' Per hoc ostenditur, quod dum homo agregat peccatum aliud, gravatur prius. Unde sciendum: Omne peccatum mor- talek , superveniens alteri, est gravius peccatum non ex se, sed propter indisposicionem prioris, quia maliciam super peccatum ad[djicit, quiax unum sequens aliud magis ac magis hominem viciat a gracia Dei elongan- do, ut posita libera voluntate hominisk �. Homo habet voluntatem liberam, quae a nullo cogitur preter Deum, qui potest eam movere, quo vult. KSi ergo homo consentit in peccatum mortale, videns aliquam, quod velit mechare cum ea, tunc eciam est mechatus cum ea et sic mortaliter peccans. Si vero pro alia vice ipsam concupiverit, tunc iterum gravius est peccatum mortalek(. Dum igitur consentis peccato mortali, tunc peccas; et sic iterum per discontinuacionem si concupiscis, iterum peccas. [K Quociens homo consentit peccato, semper maius [K 9ra ac maius est peccatumx Unde dicitur Matth. 15°1: „Si quis viderit uxorem ad con- „cupiscendum eam“, peccat mortaliter. Peccatum est in corde et in anima. Nam „de corde exeunt adulteria, homicidia“ etc. [Matth. 15°1. Homines tamen peccata appetunt audientes, quanta mala facit peccatum. KServel nequam! ji. inique, quia iniquitas neuprzymnost est peccatum, peccatum in abstracto. JK Ab opposito iusticia est oppo- situm illix: Nam virtus seu iusticia est rectitudo voluntatis, ut dicit Anshelmus, ksed nequicia est incurvacio et depravacio voluntatis" quia si curvatur voluntas, iam est iniquitas et peccatum. Dicitur igitur nequam: nequam' quasi 'non equus' (i. rectus), sicud quilibet bonus est filius bonitatis, i. Dei. Unde Joh. 1°: „dedit eis potestatem...“ etc., i. e. illis, qui sunt sine peccato mortali. KEt hinc concorditer 'nequam' boe- mice dicitur zlosyn,2) quasi zlosty syn, quia vere filius est iniquitatis et 1) De initio vide annotationem praecedentem. Sermo alius saper haec verba non ap. Hus invenitur. — 2) Quae hic ponuntur, quod boh. zlosyn = zlosti syn = filius iniquitatis, eodem loce cum eisdem locis Scripturae, afferuntur Erb. II, 390 (z dábla jest tověz urozen, zlosyn zlo- sti'). Hanc lectionem editiones codices pari modo afferunt; sed videtur falsa, pro zlosyn, zlosti (synz, vel z zlosti, iam errore archetypi.

Strana 40
40 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VI. maliciex [ Sed e contra1) zlosynowe, quia genuit eos malicia, xcuius nequicie dyabolus pater est [. Unde Joh. 8° „Mendax est et pater eius“ sc. menda- cii et sic dyaboli. Unde Joh. 8°: „Vos ex patre dyabolo estis", qui „vul- „tis me interficere“, quod „loquor veritatem vobis“. Vos dicitis, quod estis ex Abraham, sed opera illius non facitis. — Videat quilibet, cuius filius sit Jang Christi vel dyabolig", sicut testatur sibi sua consciencia. Omne debitum, quia omnem offensam (vraz) in me commissam dimisi tibil — ex libertate, sine debito. KEx quo elicitur, quod Dominus Deus, cuilibet dimittens peccata, totaliter, non parcialiter di- mittitk", cum dicitur Versus[: Larga Dei pietas veniam non dimidiabit, aut totum aut nichil propiciando dabit, sicut filn gunt illi, qui vagantur cum litteris indulgenciarumk , dicentes kpeccata capitalia dimittenda[: „Tot et tot criminalia peccata dimit- „tuntur“ vel ,tot karene“. Dicit dimisi', non vendidi. Quid enim offensas vendunt, qui pecunias et magnas emendas requirunt, sic ut quando unus vulnerat alium, debet hic pro ipso medico solvere [M 105f [f 6 ]l totum, similiter et pro expensis et ad hluc satis sibi non fecit, quia quantum ipsum2) neglexit in labore suo, similiter et in aliis multis —et sic non facit sibi satis. Eximo illud, quando unus offensus vult, ut solvat medico et quantum expendit et neglexit in labore: nam adhuc non satis faciet. KUtique in eo Christum non imitantur, cum tamen non sunt vulnerati.x Quoniam rogasti me: si vult homo dimitti sibi a Deo, debet rogare. Unde dicimus et rogamus 'et dimitte nobis'. Nam dum sic se humiliaverit, tunc veniet vel ad eandem graciam [veniet] vel maiorem. Non est possibile post recidivacionem resurgere a peccato, nisi resurgat ad tantam graciam vel maiorem. Si enim minorem habeat resurgens, tunc non habet minorem, nisi racione peccati intercedentis, quia illud peccatum minorat graciam; sequitur, quod [K 9b| peccatum intercedens damp- nificat eum tam graciam minuendo— et sic peccatum non est plene remis- sum, [ kquod est contra evangelium presens.1 Hic autem dicitur: "Omne „peccatum3) dimisi tibi“ |get sic ad tantam graciam sicut prius, vel maiorem, reduxi,k", ymmo maior gracia ad[djicitur ad priorem. 1k Quod ad maiorem, patet, quia Deus maiorem dat graciam, quam prius, sin- cere dolente et ipsum plus quam prius diligente peccatore. Nam ex quo homini maiora dimittit peccata Deus et ille eum magis diligit et maiorem veniam ab ipso sibi inpetrabit, quam prius habuitg). Unde Luce 7°. „Cui4) plus dimittitur, maior eidem fit gracia et datur,5)“ sicut patet in 1) M: que tales peperit nequam K. — 2) M: pro ipse errore. —3) M: debitum Vulg. K recte. — 4) Recte in Vulg.: „Cui autem minus dimittitur, minus diligit“. — 5) Recte in Vulg.: „Ubi autem abundavit delictum, superabundavit gratia“.

Strana 41
Dom. post OO. SS.: Deus roganti peccatori omnia dimittit. 41 Maria Magdalena. Unde Ad Roman. 5°: „Ubi5) habundavit peccatum, „superhabundabit (hoynye sye) et gracia“5) JK „ut sicud regnavit pec- „catum ad mortem, ut per graciam1) regnet ad vitam per Jesum Christum, „Dominum nostrum.“KI Primum loquitur, quomodo omnes precio fue- runt elisi (wyraseny) vel prostrati precio unius hominis, sic resurrexerunt iusticia unius hominis. Sed dicet aliquis: Tunc peccabimus [audaciterk[, ut graciam maio- rem habeanus': Ad Roman. 6°: „Quid ergo xdicemus?K† Permanebi- „mus in peccato, ut“ maior „gracia habundet“ in nobis? „Absit!“ Nam forte non resurgeres2) et tunc ibis ad Yehennam.2) ) KEt ergo hic Christus consolatur (et similiter Apostolus) peccatores, ut non desperent in pecca- tis, sed magis peniteant et diligencius Deum per omnia rogent.k . Isto verbo debent solari peccatores, i. habere consolacionem. Pensavit hoc Maria Magdalena dicens3) . . . Audisti de famosa peccatrice et de apostolo, qui erat blasphemus — et tamen factus est apostolus. — Nonne ergo oportuit (zalysty nemusit4)) et misereri con- servi tuil ex debito precepti, quia "Dominusk" Deus non obligatur di- mittere )euicunque, sed 1xquilibet alius " homo est obligatus sub eterna dampnacione a Deo, quod sibi non dimiserit |et dabit eum tortoribus. KTenetur misereri sui conservi, in eum delinquentis vel nocentis, quia Christus sui est misertus, ei maiorem culpam dimittendo et eum a mi- seria elevando sicut et ego tui misertus sum — Ksic etiam tu miserearis conservi tui ipsum a miseria et angustia, quam habet ex offensione tui, liberandokr- Misereri est miserum a miseria relevare sua. Habet enim ille, qui pec- cat in te, tedium et timet dampnari; releva eum sic a tali miseria, dimit- tendo; et potes dimittendo proximo promereri plus, quam si ecclesiam ali- quam construeres. Igitur dicit Dominus Math. 6°1/ : „Dimittite et dimitte- „tur vobis". Si vis proficere illi, proficies tibi, dimittendo. Nam: „Qui sibi „malus, cui bonus?“ „Miserere anime tue“ ; Eccli. 141 eiciendo peccatum ire a te de corde tuo et tunc post illum bene iuvabis etc. [Et5) iratus dominus eius i. e. effectum ire ostendit, non sicud nos ostenderet huiusmodi iram, quod procederet ex ebulicione sangwinis circa cor5)] xtradidit eumk' tortoribus, i. e. ministris carceris, i. e. demo- nibus, quo adusque )kredderet universum debitumk[ i. eternaliter. 1) Recte in Vulg. et gratia per iustitiam’. — 2) M: resurgemus, sed per peccatum precipitabimur in Jehennam K. — 3) Sic M; quaedam desunt. — 4) Pro nemusil errore scribae. — 5) Quae hic M breviter loco suo exponit, in K latius et melius sub finem legunitur, vide ibi.

Strana 42
42 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VI. Remigius: ,Quoadusque' ponitur pro infinito et est sensus: nunquam persolvet, igitur semper Jpenam" luet respectu infiniti temporis. Sed dices: Non [K 9°a] videtur divine iusticie hoc competere, pro temporalix culpa transitoria, quasi unius hore, hominem eternaliter punire, quia nulla est comparacio eternitatis ad transitorium temporale. |KUtrum ergo iuste focit vel iniuste? Non iniuste, quia nichil iniuste potest facere, nec eciam videtur, quod iuste, quia finiti ad infinitum et corporalis ad eternum nulla est comparacio et sic pene infinite pro peccato finito inflic- cio.[ Respondetur: Deus omnia, quecunque facit, iuste facit. Pro quox nota primo: ex causa quadruplici convenit hoc divine iusticie. Prima causa propter infinitatem offensi, racione cuius peccatum est quodammodo infinitum, quia quanto maior est, qui offenditur, tanto maior i dignusx est pena, Jutx dicit Aristoteles 5° Ethicorumk Sed peccator pec- cavit contra infinitum Deum, igitur ... etc. Si enim quis dat alapam latroni, minus [M 105r [ƒ 61]] debet pati, quam si alapisaret militem; ’Kquia dans alapam militi, plus pati deberet, quam laicok et sic xcon- sequenter ascendendok usque regem. |KCum ergo1) Dominus Deus, rex regum, dominus dominancium, sic rex supremus, altissimus est et eternus, ergo eius offensio est valde gravis et pena pro offensione sempiternak Sic tu offendisti Dominum, qui est inmense bonitatis, igitur iustum, est ut sempiterne puniaris. — 2° propter eternitatem peccati. In peccato sunt- quinque actus: delectacio (wskutku rozkoss), macula (poskwrna), voluntas prava et obligacio �ad dampnacionem K€ (zawazanye). Actus et delectacio aliquando pretereunt (okamzenye) quiax ... dicat ..., quantum de- lectatur in peccatis preteritis (. Alia tria remanent peternaliter post mortem. Quia igitur voluntas prava et macula manent perpetuo1), que sunt pabulum ignis et reatus (zawazanye) |vinax cciam erit eternaliterk igitur illa triak dabunt tibi ignem [nutriendok[, qui non extingwetur iuxta dictum Salvatoris.2) — Iratus3) est ergo dominus, quia effectum ire ostendit; [Deus] non enim commoveri potest vel irasci, sed ex magna delectacione et placibilitate hominem tantum dampnat in eternum. Nam cum secundum Philosophum ira sit ebulicio sangwinis circa cor3) et eciamx" ira est inordinatus appetitus vindicte, Deus autem non sic irascitur inordinate, xcum hominem dampnat in oternumk", sed iuste et ex bonitate sua infligendo penam dicitur irasci. Quamx vero diu ibi hominem punient, dicit Christusg [ Math. 50: „Non exies4) inde, donec reddes novissimum5) quadrantem“ (naymensycho ssartu) ] ssarlak [ i. e. non exies,4) donec ista non exurentur de te. Sic et pater meus celestis 1 faciet vobis.[ Jeronimus: 1) K ego male. — 2) In M et sic reatus add. errore. — 3) Math. III, 12. — 4) Quac hic iratus X cor K ponit, in M supra, ad versum 34 brevius leguntur. — 5) Vulg. M: oxi- bis K. — 6) Vulg. M.: usque minimum K.

Strana 43
Dom. post OO. SS.: De aeterna poena pro peccatis mortalibus. 43 „Formidolosa sentencia � sudk [: si parva fratri [tuo1)] non dimittimus, mag- na nobis a Deo non K 9’ b dimittentur, quiax dicit: [ „Sic faciet“K", quia tradet eum in carcerem tortoribus. Iam2) Judas scit3) qui affuit cum aliis discipulis huic sermoni, "nolensk obedire penas perpetuo luet, nunquam debitum persoluturus. Nam et alii discipuli Christi, nondum Spiritu Sancto illustrati, proximis suis offensam dimittere nolebant, sed ipsos comburere volebant dicentes4): „Domine, vis, ut ignis de celo descendens „comburat hos omnes", cum eos Samaritani hospitari nolebant. Christus vero ipsos docuit misereri proximorum dicens: „Nescitis, cuius spiritus „est(is). Filius enim hominis non venit mortificare, sed vivificare.“ K si non dimiserit(is) quilibet fratri jsuo de cordibus vestris[, i. e. cuilibet Christiano non ore tantum, sed corde, in quo manet invidia etc.5) |KNam Christus suis discipulis, et presertim Petro, quil ipsum defendere voluit gladio mortali, — et ipsum corripuit Sed magis gladio verbi Domini suos discipulos fecit propugnare, ut — cumque ipsi apostoli in bellum irent — tamquam oves in medio luporum se ex- hibeant prudentes, sicut serpentes existentes, ut non ad caput offendantur, Christum, qui caput est omnium, a se separari non sinentes, sed cauda, i. e. mortis prestolacione, pro predicacione sancta Christum imitentur et adhereant eidem, ut secum eternaliter manere possint in regno celorum. Quod nobis prestet Jesus Christus6) ... etc.K 1) M: om. K. — 2) M: mne K. — 3) M: eius tune discipulus bene noscit K. 4) Evang. Luc. IX., 54—56. — 5) Hic finitur M; cetera folii 105r ct totum folium 106 primo vacabant; haec duo folia sunt ultima sexterni IX., fol. 107 incipit sext. X. Posterior possessor fol. 106r primum sermonem in die animarum scriberc incepit (vide supra et in introductio- ne), quem fol. 99r (ct scqq.) continuavit. — s) Hic prima pars sermonum (in M) explicit (mutila; finis Nam X Christus etc. hic ex K suppletus est.) Continuatio, secunda pars ser- monum, in M in fol. 255 incipit, post 150 folia. Hac re factum est, ut sermo Confidite', qui cx ordine sequi debebat, loco excideret et f. 255 sermo Attendite' sequatur. Errorem scriba sero animadvertit et sermonem nostrum demum fol. 273 supplevit. Hie sermo isle loco suo po- situs est, secundum K et F, qui recte eum locaverunt.

Strana 44
JVII. [M 2731 [o 14 ] Epistola alia1) 9. XI. 14101 [K 9 b] 3KFratres, fiduciam habemus2) in Domino Jesuk KApostolus epistolam presentem [ Philippensibus scribit,3) qui ab eo fidem receperant;4) audiens | xautem in vinculiski quod tenent ea, que ab eo didicerant, keos confortat, ut in fide recepta fortiter per K 10 a sistant et constanter.[ Et scribit Jeisg non a se ipso, sed a Timotheo Kdiscipulo suok et aliis pluribus et misit eam per Epafroditum, kipsis placabiliter scribens, non autem sibi, soli ad instar nunc pomposorum, pluralisans.«† Et quicquid scribit eis, scribit idem et nobis. Unde sciendum,5) quod verba epistole ad bene inchoantes dirigun- tur. Et est 3xdictum Apostolik| contra homines de virtute humana et potencia confidentes, contra quos dicitur illud Jeremie 17°: „Maledictus „vir, qui confidit in homine ... sed beatus vir, qui confidit in Domino" kut si homo in quacunque est tribulacione et angustia, ut specialiter recurrat ad Dominum Deum suum et non in homines — et si hominum petit auxilium, in ordine ad Deum peccatx [, quia Deus potest bene prin- cipiare quemlibet effectum, mediare et consummare; nam eius est inmensa potencia. — 2° est contra illos, qui de bonis inchoatis semper malum pro- phetant. Dum enim vident | kaliquem penitere, statim dicunt: „Videamus „ad finem, quia non perseverabit“Kr. Aut dicitur eis, quod ille homo incipit bene facere, dicunt: „Respice finem.“ netruss na nass, azz polezess do nebess — et 'Cave, ne sanctificeris'.6) Contra quos dicitur Eccli. 130. „Oculus malus semper ad mala." — 3° est contra illos, qui solliciti sunt de inchoacione boni operis. [sedk in medio et in fine fiunt remissi (sc.7) illi, qui ferventer bonum incipiunt, sed deficiunt ultimate, qui non respi- 1) A rubricatore additum, quia anteit epistola in M Non cessamus' errore scribae, de quo vide sub finem sermonis praecedentis. — 2) Verba male ex bohemico versa; recte Con- fidimus' in M, vide infra. Paulus scripsit 'confidens hoc ipsum' Vulg. Epistola haec legitur dominica XXII Trinit. —3) Apostolus add. M. — 4) Vulg; reciperant M errore. — 5) Ea- dem epistola simili modo, sed breviter, explicatur in Hussi Post. de temp. et in Manuali XII F 1, super rectum lemma Confidimus...’ — 6) Infra, in sermone Loquente Jesu' (M 2711) idem proverbium et bohemice: vide, ne sanctificeris: varuj sě, ať sč neosvětíš' Prius prover- bium netrus X nebes codem modo in MS Mikulov. I, 72 f. 8r. — 7) Pro verbis sc. X et in K et non perseverantes in bono, sed recidivant. Et hoc consurgit in eo, quia non incipiunt viriliter, nec legitur.

Strana 45
Dom. post. OO. SS.: Epistola Pauli ad Philippenses scripta. 45 ciunt et1) querunt auxilium a Domino let optant nequel) habentes spem in anchoram spei nostram,2) quod est verbum Dei, qui dixit [sine felle3)] velle auxiliari in eum sperante s [1) 1 kqui perficiet opus bonum per nos inceptum ad finem salubriter dirigendok! Si igitur homo incipit strenue, proficiat in bono, non confidendo in homine, sed in Domino Deo. Nam „maledictus est, qui confidit in homine“. Apostolus igitur cum sociis suis ostendit caritatem erga proximos et docet, quomodo evangelice4) prelati habere se debent ad plebem, quia ante istam epistolam scribit, quomodo ipsi orant pro hoc, quod Deus det eis proficere in bono et finaliter perseverare. Nam solliciti debent M 273r [o 141]] esse prelati, ut homines peccata dimittendo sint boni. Conversio enim gencium ad fidem excedit omnia beneficia4) mundana, omnem questum seculi | xet ideo de illo plus fuit sollicitus, quam de sua libertate a carcere. Nam per conversionem homines a viciis sancti et sic filii Dei efficiuntur;k ad hoc igitur potest predicator hos iuvare sermone suo et promovere, sed tamen Deus finaliter et principaliter incipit, [me- diat,' continuat et terminat illud bonumx opus. Sed5) scribit Apostolus [1'Corinth. XV, 10/ dicens:5) „Plus6) „laboravi omnibus, non ego, sed in me Christus“.6) Dicit [K 10'b] igitur: „Confidimus" — ego, eciam cum sociis fideliter laborantibus in ewangeli- zando . .. confido, quod Christus „opus bonum, quod incepit in vobis, „perficiet“ — hoc enim omnes nos dicemus sperare etc. — Ket sic vos finaliter in perseverancia stabilietx i. ad Macedones Ad Philippenses Grecos Phil. I. 61 Fratres, i. quod finaliter triumphabitis contra dyabolum et malos «Christianosk17) licet non vos omnes, nisi electi confidimus in Domino Jesu,7) inchoavit quia i. in diem iudicii qui dicitur dies Cristi, quia Kipse Christus iuxta arbitrium sue voluntatisk? tunc finaliter triumphabit de suis inimicis azz liberabitque suos electos inducendo in gloriam usque in diem Jesu Cristi, 17 sicut est michi iustum KK tam profectum opus sanctum in vobisk? Quo usque?K? qui cepit in vobis opus bonum, perficiet8) quia cuilibet homini est iustum sic sentire de incipientibus opus bonum 1) Pro verbis nequexsperantes in K Contra quos dicit Apostolus ad Hebr. 16°7 ... ten[d jentes ...’ anchoram' et sic fundamentum spei nostre Jesum Christum le- gitur. — 2) M. nostre K. — 3) M, forte pro se velle. — 4) K: edificia M male. — 5) Pro ver- bis Sed x dicens in K Et hine est, quod ipse plus aliis laborans in predicacione dicit Co- rinthiis legitur. — 6) Pro verbis Plus X Christus in K Non ego laboravi, sed in me Christus' legitur, Vulg. autem abundantius illis omnibus laboravi; non ego autem, sed gratia Dei mecum ponit. —7) K quamvis hic ad tempus sinit pati suos, ut per malos cribrentur tamquam triticum et purgentur feliciter, tamen eos liberabit add. — 8) Glossa ut non frustra et invanum predicemus in K.

Strana 46
46 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VII. vestrig perfeccionem finalem to domnyenye myeti hoc sentirel) non sum vestri alicuius, quia mens non potest cogi a quoquam nec vinculari propterea pro omnibus vobis eo. quod habeam quia cordialis amor erga Philippenses erat in corde eius Knon desisto vos diligere, ut vulnerer pro vobis et paciar contumeliask? secundum caritatem supple: existens vos in corde2) et in vinculis meis et in defensione supple: non armorum, nam suadebant ei multi, ut recederet a fide; sed non consensit, ymmo magis stat contra defensionem ewangelii (fortificacionex? wuobranye a wtwrsenij glegis Christig? et confirmacione ewangelii,3) socios KApostole Dei, quomodo gaudium dicis tribulacionem carceris? Certe! respondeo, quia gaudium habebat de passione et carcere. Et ad hoc hortatur omnes suos imitatores, ut gaudeant de tribulacione propter Christumg? gaudii mei Supple: quod venit ex tribulacione propter Cristum. Nam sedens in vinculis fuit in gaudio et sicut met gaudenter passus est pro Cristo, sie de fide go)rabat, ut pie et voluntarie et gaudenter paciantur omnes alii pro Cristo. Unde4) Iacobus in Canonica: „Fratres, omne gaudium existimate, cum in varias tribulacio- „nes incideritis." Nam sic apostoli5) ibant gaudentes a conspectu consilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Cristi pati etc. Kmalok? KKEt tunc contra suspicionem Philippensium dicit? omnes vos esse. 18.1 Testis enim michi est Deus, Potuissent ei Philippenses non credere; igitur removet suspicionem. Hoc eciam et nos sacerdotes debemus cupere, non vendere pro pecuniis, sicut faciunt quidam, qui dan- tes eis pecuniam faciunt participes suarum oracionum. Sed sive tales faciant, sive non, dummodo Cristus vult me facere pasticipem, ero particeps,6) propter quod David dice- bat: „Participem fac me") omnium timencium te.“ desiderok? quomodo cupiam 1 M 274' [o 15] vos omnes in 1) Glossa ut perficiatis opus, quod cepistis. Et sic ab opposito omnia opera mala non inperfeccionem, sed defectum sonant in K. — 2) Glossa sincere vos omnes propter Deum diligendo. Et in eo dat exemplum suis sinceris imitatoribus, ut similiter diligant auditores suos, quod tamen bene sciunt hovisatores suis amasiis in maliciam inverten- tes dicunt habeo te in corde’ in K.— 3) Glossa contra inpugnatores eiusdem et spe- eialiter Neronem, qui me ab eadem per miserias conatur abducere. Qui heu multos habet sibi in hoc repugnantes et paucos imitatores, quia in carceribus forte positi non defenderent nec fortificarent Jesum Christum, sed magis territi nimis Jesum Christum heu forte negarent et evangelium eius in K. — 4) M; Nam dicit beatus [K 10 a] Iaco- bus ... in K. — 5) KM: Act. 5° add. K. — 6) M participes errore. — 7) M: Particeps. ego sum Vulg., Psal. CXVIII, 63.

Strana 47
Dom. post OO. SS.: Verba epistolae Pauli exponuntur. 47 KHoc est magnum opus misericordie: factum est nobis, cum Dominus Deus noster nos ab alto descendens visitavit, nostram in se assumens carnem et nobiscum homo factusk ? i. in intimis misericordiis unde Luce 1° per viscera misericordie Dei nostri w naywieczym mylosrdenstwy kterezz ma cristus visceribus Jesu „Christil 191/ propter hoc a zato sye modlym Et hoc oro, laska ut caritas (gi. ut in caritate Dei habundetis: sicut amicos diligitis, sic et inimicos diligatisg? wyecze a wyecze hoyna byla speculativa mandatorum, ut intelligatis quicquid precepit Deus et opere impleatis vestra magis ac magis habundetl) in sciencia et quoad proximum (KSc. practicok mandatorum2) in omni sensu, 1101 ut probetis pociora wyeczych lepsych KSC. finaliterk? et sitis bez poskwrny (Ki. e. sine cera [K 10vbl et sic sine maculag ?4) sinceri3) Supple: in se i. sine macula. Ubi est sinceritas nostra? Nam Ezechielis XXIII. dicitur: „Versa est michi domus Israel in scoriam, Kxque tamen deberet esse sinceris et sic tamquam aurum rutilare deberet? quoad proximos. Unde 1a ad Corinth. X° dicitur: sine offensione estote Iudeis et gentibus5) i. iudicii, qui dicitur Cristi propter victoriam finalem in dampnatis6) et sine offensa in diem Cristi 1111 repleti qui fructus est merces et beatitudo fiusticiex nostreg? i. per humanitatem (gque est mediatrix nostrag) Cristi, qui est mediator Dei et hominum wzytka fructu iusticie zprawedlywosti per Jesum Christum in wuoslawu bozij chwalu gloriam et laudem Dei. Nota: dicit ,ut probetis'. Unde regula Aristotelis est, quod po- sitis duobus bonis eligibilibus, equex[ in libertate hominis positis et eque 1) M supra a wyecze deletum. — 2) K: ut in prophetis et aliis operibus et actis legis Christi actualiter eundem intellectum proficiendo add. — 3) Vulg.: sinceres K M. — 4) K. Nam in virginitate quis vel que existens sine macula permanent; quam cito vero coniungium subintrat, statim maculatur add. — 5) K: quos magis benigniter ad fidem vocare debetis, quam inpugnacione, ut videntes opera vestra bona glorificent Deum in die visitacionis. Quam diem Apostolus hic nominat add. — 6) K: qua finaliter vincet omnes maledictos et bonos eternaliter premiabit. —

Strana 48
48 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VII.—VIII. facilibus, maius bonum est eligendum.1) Si enim minus bonum quis eli- geret, fatuus censeretur.2) Igitur distinccione quinta, capitulo Julti- mokl Mediocriter dicitur: „Non mediocriter peccat, qui positis duo- bus bonis eligibilibus, eque facilibus3) minus bonum eligit. Unde si virgi- nitas ponitur, que est ut aurum, et viduitas, ut argentum, et coniugium, ut ferrum, videat in eligendo, quid sibi sit facilius et melius etc.4) K Quis finis ? Quia ad beatitudinis gloriam, ad quam nos perducat Jesus Christus, Dominus noster. Amen.k 1) K: ut patet posito tibi grosso et floreno, quorum florenum forte pocius eligeres, habens utrumque in libertate add. — 2) K: Cum ergo summum bonum est ipsam querere beatitudinem, ideo non mediocriter peccant, qui eam postergant add. — 3) K maius di- mittens add. — 4) Pro sententia antecedenti in K: ut esse coniugem et in virgini- tate manere; utrumque est bonum. Sed quia secundum est melius, sc. manere in virgi- nitate, ideo qui possit eque bene virginitatem amplecti et tenere, non mediocriter exce- dit, qui eandem posponit, qui virginitatem abiciens, cum posset tenere eam, et coniugium eligit add. §R

Strana 49
VIII. IIM 2551 [n 16"] K 10°b Quinque fratrum.1) 12. XI. 1410 waruyte sye ostrsyehayte sye ot quassu Luce 12° 311 Attendite a fermento phariseorum quod est ypocrisis. 2. Nihil autem opertum est, quod non reveletur: neque absconditum, quod non sciatur. 3. Quoniam quae in tenebris dixistis, in lumine dicentur: et quod in aurem locuti estis in cubiculis, praedicabitur in tectis. 4. Dico autem vobis, amicis meis: 'Ne terreamini ab his, qui occidunt corpus et post haec non habent amplius, quid faciant. 5. Ostendam autem vobis, quem timeatis: timete eum, qui postquam occiderit, habet potestatem mittere in Gehennam[: prodawa sye i. e. venduntur i. e. vere ita Idico vobis!: Hunc timete.2) 36. Nonne quinque passeres veneunt3) di- pondio et unus ex illis non est in oblivione coram Deo? 7. Sed et capilli mnohych wrabczuow capitis vestri omnes numerati sunt. Nolite ergo timere:[ multis passeribus waznyessy ste wy dostoynyeyssy gste i. e. maioris reputacionis pluris estis 1vos. 8. Dico autem vobis: Omnis quicumque confessus fuerit me coram hominibus, et Filius hominis confitebitur illum coram angelis Dei: 9. qui autem negaverit me coram hominibus, negabitur coram ange- lis Dei. ...Hospodine, pomiluj ny, Jesu Kriste, pomiluj ny i. e. spasytely i. e. mundi Tyl spassye4) všeho míra spasiž ny i uslyšiž 1) Totus hic sermo, cum omnibus fere locis allatis ad verbum, sed abbreviate, repetit serm. XLVI, De sanctis (mea ed. 225—232); nostrum excerptum paulo auctum in Manuali (XII F 1, f. 98r—99r) breviter repetitur; postea latius in codice Mikulov I 72 f. 141/5 affer- tur, sed ibi auctus est sermo historia horum 88. quinque fratrum, martyrum Polonorum. Tex- tus evangelii legitur etiam 8. domin. p. Trin., sed Hus co solum in festo V fratrum utitur. — 2) etc. add. M. — 3) Vulg.: veneo male M. — 4) Introductio sermonis deest; ut in aliis, prae- dicator auditores cantionem Hospodine, pomiluj ny' cantare iussit; textum cantionis iis exposuit, ex qua expositione parva tria fragmenta auditor notavit.

Strana 50
50 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VIII. Hospodine, hlasy našě: Daj nám všěm, Hospodine i. e. habundancia zizl) ja mír v zemi. Krleš — — — sic debet cantari cancio ista. Evangelium hoc legitur in die sanctorumx[ martirum, quia sine ullok timore vicioso confessi sunt nomen Domini usque ad mortem ket se usque ad mortis articulum exposuerunt, ut presens evangelium testatur.† Docet Salvator suos fideles ab occultis persecutoribus dili- genter precavere, secundo manifestos tyrrannos non timere, quia ille sunt due turbe dyaboli2): occulti et manifesti discipulorum Christi per- secutores. Que due secte currunt ab inicio mundi et current usque in diem iudicii. Unde Gregorius in Omelia: „Sancta mater ecclesia „transire sine labore temptacionis non potest, jxdum est in peregrina- „cione [K 11 al. Que etsi hostes foris non habet, intus tamen tollerat „fictos fratres sic, quod ecclesia non habet manifestos inimicos, quia „fingunt se amicos, habet tamen in se occultos. Habent enim nomen „Christianorum.“ KEt sic Dominus exprimit utrumque genus persecu- torum, contra utrumque dans doctrinam. Jeronimus dicit: „Duo sunt genera persecutorum: unum palam „seviencium, alterum ficte et fraudulenter blandiencium. Contra utrum- „que nos hick[ munire et instruere Salvator volens hec dicit: 'Atten- dite'.“ Crisostomus super Math.: „Non dixit 'aspicite’, sed 'atten- dite'. Aspicere est enim simpliciter videre aliquam rem, attendere autem est caute et circumspecte considerare. 1k Qui ergo diligenter aspicit ali- quam rem, melius eam videt, quam ille, qui bene videt, sicut quia mul- tocies simplices homines, qui diligenter salutem suam querunt, multum instantes pro salute et scripture sacre intellectu, quia cicius et melius inveniunt iter salutis, quam scientes", nam cor bonum jet intencio recta simplicibus ostendit magna, que coram inflatis et tumidis abscon- ditum est.3) Attendite: [ Quare?K", ne fortasse avertamini a veritate, quam vos4) docui. Rectam fidem, rectam viam docuit Christus, que simplex vita ab yppocritis conversa est (porazena gest). KA quo carere debent?K1 a fermento: Fermentum exponit solus quod est ypocrisis' 5) Diceres: alibi Scriptura vocat aliter6), ut doctri- nam5) phariseorum Mth. 13°; fermentum vocat fervorem fidei ... Idem 1) Pro žizn errore scribae. — 2) K: malignatorum contra discipulos Jesu Christi. — 3) M; priora bohemica verba latine bene per pluralem numerum versa sunt, hic autem transla- tor numerum mutare oblitus est. — 4) In M nos errore. — 5) In K: Sciendum, quod fer- mentum aliquando vocat Christus doctrinam pro verbis Diceres Xut in M. — 6) M ypo- crisis add. errore.

Strana 51
In die V fratrum. VIII. De falsis et veris christianis. 51 enim nomen notat varia, ut gladius' una res et habet tria nomina, videlicet 'mucro', 'ensis' et gladius'; similiter leo' Christum signat, kut Apoc. 5°K , qui vicit |leok[ de tribu Iuda' — et aliquando leo signat dyabolum, ut 1° Petri 15°1: „Tamquam1) leo ru gliens circuit et que- „rit, quem devoret.“ JKEt sic hic 'ypocrisis' signat per ‘fermentum’ Non mireris, eodem nomine nominari rem bonam et malam; ypocrisis' est nomen grecum (pokrycztwie, kdyzz pokryge obyczegem dobrym hrzyech ktery): dicitur enim ab 'ypos’, quod est 'sub' et ‘crisis' aurum, quasi superius deauratum‘. Unde Math. 23°: „Ve vobis, ypocrite, jkqui si- „miles estis sepulcris dealbatis2)K "", qui exterius estis dealbati, interius tamen estis lupi rapaces3). Tales pharisei apparebant devoti esse et boni, sed coram Deo sunt mortui et inmundicia pleni. Ysidorus 10° Ethy- [mologi arum dicit: ab 'ypo', quod est falsum', et 'crisis' „iudicium" kquasi falsificans iudicium humanum, quia aliter, quam est in re — ut malus, qui intrinsecus maliciam suam paleat bonitate extrinseca, yppo- crita est " quia yppocrita fallit iudicem. Dicunt enim: "onus M 255" [n 161]] homo, ymmo magnus est nequam’.4) Unde Matth. 23°: „Omnia „opera sua faciunt, ut videantur ab hominibus“, ut dicant homines eos bonos. Cum aliquis facit bonum de genere ad Dei laudem pertinens5) et non querit ex eol principaliter Deo placere et ad laudem Dei, sed ad laudem hominibus ille [K 1Ib], habet simulatam intencionem et est ypocrita xquia iam proximi sui estimaverunt, quod ille propter laudem Dei fecisset, iam iudicium eorum decipit. Suos vero fideles hortans Christus dicit: „Nesciat sinistra“, i. intencio laudis „vestra,6) quid faciat „dextra“.7)K [ Unde dicit Dominus: „Attendite, ne iusticiam vestram fa- „ciatis coram hominibus, ut videamini ab eisdem.“ 7) Comittitur ypocrisis primo signis: 1° habitu vili, kut quod signa habet sanctitatis in veste vel cappa, in qua signum apparet devocionis, intus tamen est maliciosus; — 2° sermonibus, i. pulcre loquendo, vicia deturpando, xut quod quis dampna t peccatum aliquod et forte met est in illo; — 3°K ieiuniis, xut per illa possit maliciam palliarek; 4° oracionibus (yhned na ranu mšy giti), ut videat amasium suum; — elemosinis; — vigiliis8); — peccatorum excusacione (wymluwanye); consciencie paliacione — et quibuscunque aliis simulacionibus8) — Ket tamen semper illa agens extrinsecus sub illis maliciam occultat in cor- — — — 1) K, Vulg.: ambulat M male. — 2) K, Vulg. „qui a foris apparent hominibus“ pul- cri et delectabiles, „intus (vero? sunt plena ossibus mortuorum“ add. —3) K: sic et ipsi fuerunt hominibus boni et pulcri apparentes, intus tamen fuerunt pleni omni iniquitate add. — 4) Bohemice eandem sententiam fert Postila, LVIII: „jest malý přéd bohem a veli- ký v zlosti nad jiné zlosyn“ (Erb. II 411) et alibi. — 5) K: sermonem pertinencium M.— 6) versa K errore. —7) Ambo loci ad sensum tantum secundum Matth. VI, 2—5.—8) Verba vigiliis X simulacionibus M add. in marg. et sub textu. 5

Strana 52
52 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VIII. de.K† Et de talibus dicitur illud Matth. 23°: „Ve vobis ypocrite, qui „estis similes sepulcris" etc. Videte, ne sub griseo palio respiciatis fa- mulum viridem: hledte, ktere chodyte w serem a mate pak pacholka w ze- lenem neb w czrwenem. Et quia magnum est huiusmodi peccatum in populo, igitur Chris- tus sepe detestatur1): primo ideo, ut ostenderetur in hoc, quod Anti- christus et dyabolus maxime |khomines decipit etk€ decipient ypocrisi et presertim in magnis personis, ut prelatis, kut qui foris pulcre appa- reant hominibus, intus tamen sunt pleni iniquitatek, ut in episcopo alba vestis notat mundiciam et ut super omnia diligat ipsam et ut nunquam de corde excidat[is] memoriam passionis Christi, 'que per crucem de- signatur, que portatur ante ipsum. 2° ideo, quia Pharisei erant quasi omnes ypocrite, igitur Christus vocat eos ypocritas. 3° ideo, quia ypo- crita specialiter est contrarius operi divino. Igitur dicit Rabanus de ypocrita, kquod actibus suisk suo opere est contrarius xtoti Trini- tatik [: Deo Patri, Filio et Spiritui S. J° Patri, usurpans sibi gloriam, que appropriatur Deo Patri contra illud Ysa. 422): „Gloriam meam alteri non „dabo“, ille autem vult habere gloriam iactando se, dicendo: hoc est nostra dotacio'. Igitur Christus dicit: „Amen, dico vobis, receperunt mer- „cedem suam.“ 2° contrarius est Filio, qui est „veritas et vita“ Joh. 14°. Et ypocrisis est falsa vita, veritati contraria. 13°1/ contrarius est Spi- ritui S., cui attribuitur bonitas — et ypocrita abutitur bonitate et bono opere ad suam gloriam illud faciendo |kipsam sibi attribuendokr. Et sic ypocrisis proprie sumpta [K ITa], in quantum habet duplicitatem homo in corde 1xquia in se malus , cor dicit eum malum |xet uxor sua bonum ipsum dicit et apparatus extrinsecus in oculis hominumg[ et ipse coram hominibus ostendit se esse bonum. Unde Eccli 2°: „Ve duplici corde" i. duarum intencionum; cum Luce XI° dicatur: „Si oculus tuus“ i. intencio tua „fuerit simplex“ 3), „totum corpus tuum erit lucidum; si ""xautem fueritx nequam", i. curvum, "totum corpus tuum“ 1gi. ope- rum congeries "tenebrosum erit". JKEt hinc de ypocritis dicit bea- tusk Bernhardus [ypocrisis]: „Scandit per omne genus humanum putredo, tabes (prachnywy hnyss), quia xeciam in cilicio vult partici- parix ". Quodeunque fecerunt, volunt videri ab hominibus: in missacione, in oracione, in sessione, in sermoni buls ...“ Igitur diligenter Christus iubet attendere ab ypocrisi, ut fugiant illam et alii emendentur. Sic et ego moneo vos etc. [M 256r [n 175]]. K Quare Christus ypocrisim fermentum vocat, dicit: a fermento, quia [Apostolusk[ 1a ad Corinth. 5° 4): „Modi- „cum fermentum totam massam "kcorrumpit" 5) wsseczko tyestok et 1) M: arguit K. — 2) Recte Isai. XLVIII, 11. — 3) K, Vulg.: lucidus M. — 4) K, Vulg.: 2° M errore. — 5) K, Vulg.: destruit M.

Strana 53
In die V fratrum. VIII. Hypocrisim Christus damnat. 53 attrahit ad suam naturam. Sic qui kergo ypocrisi est fermentatus,' est ypocrita, tunck iam est corrupta tota massax", corrupta sunt omnia opera eius xeo, quod iam Deo non placet.† Ego enim debeo officiare pro laude Dei; si vero misso, abych wzdurmyl offyeru, iam est corrupta missacio. Quicunque |kergo finaliter[ intra) vi t religionem Christianam et igitur vocatur Christianus, et non vivit christianiterk , sicud Chris- tus precepit, et vult reputari bonus Christianus, ille )Keo facto iam | est ypocrita. Si vero quis celat peccata, jxfuerit peccator et sic palleat ma- liciam suam ea de causa iam eo facto, ut sic ipsi magis ipsum habeant pro honoracione, tunc si placite se habet circa illos, tunc talis est ypo- crita; si vero ea de causa paleat maliciam suam, ne homines allevia- rent peccata et leviter appenderent xsibi ipsis peccata propria, ipsum talem malum videntesk", ea tunc est intencio bona |ket talis non est ypocritak", sed non ad gloriam: (nechtye zwych hrzyechow zgyewyty gy- nym pro pohorsenye, dobry vmysl, ale ne k chwale bozie). — KUnde vir- gines corrupte, quandocunque pro virgine pura nominantur vidue vel coniuges, ... fit penitencia illa, quod eo facto doleat super peccatis suis dicens: „Ecce, isti me habent pro bona virgine vel vidua — et ego sum fornicaria."K Nichil autem est opertum, (neb nycz nenye pokrito) ypocrisi quod non reveletur : in finali iudicio. Occultemus peccata, quomodo volumus et circumstanciis paliemus peccata hic, Christus dicit[ur]: „Nichil opertum". Alii operiunt quadam consuetudine, alii non ope- riunt, sed celant. Unde Ad Roman. 2°: „In die, qua iudicabit occulta „hominum“ Dominus, ibi cognoscemus peccata omnium hominum. Quoniam, que in tenebris, i. in abscondito |dixistis, in lu- mine |dicenturl i. in manifesto vel in aperto. Et quod in aure (wsych) i. e. private [locuti [IK II’b] estis in cubiculis, predica- bitur[ in tectis, i. palam, publice, quia toti mundo revelabitur pecca- tum |kin die iudicii vel angelis et omnibus demonibus, qui omnem ma- liciam videbunt hominum et intencionem eorumk†. Et statueris in con- spectu toti mundo, sicud in mediastinum yakoby stal na pranerzij. Sed veremur coram hominibus peccare — et non veremur coram tota Trini- tate et sic coram tota celesti curia peccare, quod omnes sancti vident in speculo S. Trinitatis te peccantem.1xSi enim sciat quis, quod cras debet sua fornicacio in mediastino eo posito publicari, non utique fornicari auderetg . Non peccares in media civitate vel in ecclesia coram homini- bus propter confusionem hominum et tunc non vereris coram S. Tri- nitate etc.? 1x Quomodo ergo talis non timet, qui scire debet, quia sua malicia toti mundo patebit — et tunc pate bilt omnibus sanctis, qui eum vident in speculo Trinitatis, cum non solum presencia, ymmo et omnia futura viderit. 5*

Strana 54
54 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VIII. Dico vobis, amicis| meis(: „Ne terreamini" (nestrachuyte sye). Nemo potest abuti virtute, dicit Aristoteles, nec peccato potest quisquam bene uti et operari. Sed occasionaliter peccatum venit ad bo- num; nam dicit Apostolus [Roman. VIII, 281: „Timentibus Deum omnia cooperantur in bonum;“ Augustinus: 'Et eciam peccata, dum quis congnoscit se graviter peccasse — et tunc dolet ingenter et sic illa peccata sunt occasio[naliter] magni doloris." 1KSed quomodo ab ypocritis sit cavendum, Domine Deus ? Ille dat doctrinam, ut attendentes opera eorum prava fugiamus. Ad congnicionem vero eorum dicit quia „veniunt ad vos in vestimentis ovium, intus autem „sunt lupi rapaces".1) Ecce congnicio ipsorum! Qualiter vero intrinse- cus paleant maliciam suam, cum ypocrisis sit in corde, non facili- ter congnosces eos. Remedia ad effugiendum ypocrisim sunt2) hec: quecunque agis, retorqueas (obrat) ad laudem Dei — et quodcunque opus facies, fac in laudem Dei. Si vero venit in intencionem favor humanus, reice et repelle eum. Remedia[m] effugiendi ypocrifs tas nescio dare cuiquam, sed3) argumentum thopicum: iste est comptus, i. crispus vel ornatus, ergo est adulter; similiter: ista habet lac, ergo peperit. [M 256° [n 17F]. Nescio tamen, quis sit ypocrita, quia ypocrisis est in corde; solus autem Deus scit corda hominum. „A fructibus corum congnoscetis eos“ — scribitur Math. 6°. KTamen a fructibus sunt congnoscendi. De qua congnicioneg Cri- sostomus4) autem ponit signa ipsorum: K„Ex quo lupus est in ovili veste, „si ergo vis eum congnoscere, tunck trahe per caudam. Si ibit recte ante „se tacendo et non recusando, ovis est. Si vero retrospicit (osclebyt sye )5) „osskerzzy syek[, respondendo: „Tu, ribalde“. .. quidvis, ktune scias, „quiax lupus est.“ Sic similiter: si quis ypocritice bonitatem ostentans et tantum temptans vel irritans — si vituperabit vel maledicet, scias, quia lupus est; si vero tacitus preteriet verba contumeliosa, scias, quia ovis est. — Secundum signum dat: kprepone tali gramina, i. verba doctrine sancte informacionis, scies, quia ovis estx ; antepone sibi carnes et gramen: si precipit carnem 1xi. verba detractoria arripuerit et usur- paverit, eciam detrahendo aliix prius, kscias, quiax lupus6) est. Unde Apostolus [Ad Galat. 5°l: „Si invicem mordetis, videte, ne consuma- „mini“; Ezech. 34°: „Pascet oves in pascuis virentibus" i. e. in ewan- gelicis docmatibus et verbo Dei. — Tercium signum: si caput tenet infra et pacienter transit, ovis est; sed si tenet caput erectum latrando et ululando, i. iactitando suo ordine, ille est lupus. 1) Matth. VII, 15. — 2) M sit errore. — 3) M: pro sicud? — 4) Exemplum de lupo (Chrysostomi) etiam in posteriori sermone 'Qui non intrat', vide infra. — 5) Vox ošklebiti sě apud Hus frequens, oškeřiti sě solum h. b. — 6) M: ovis M male.

Strana 55
In die V fratrum. VIII. Hypocritae fugiendi, hostes non timendi. 55 Dico autem vobis, amicis meis: ostendit, quomodo amici eius esse ... strenuos [ne], dicit, ne terreantur. KIn fine igitur huius ewangelii tria ponuntur." Primum igitur tangitur crudelitas persecu- torum; [ 2°] potencia magna Dei, quia habet potenciam mittere in Gehen- nam. 3° ]kbonorum securitasg", certitudo magna electorum ibi: Capilli capitis vestril etc. Amicis, qui mandata mea custoditis. Unde dixit: K 12 a] „Vos amici mei „eritis, si feceritis, que precipio vobis“ [Joh. 15° 1) — et non solum fratres, sed germani patres,2) matres et sorores.† Unde Matth. 12°: „Omnis, qui fecerit voluntatem patris mei, qui in celis est, hic mater „mea et pater meus est“ etc., non igitur amicus de longinquo attinens, sed propinquus. Et ad illos est sermo, qui habent „caritatem perfectam, „que foras mittit timorem“, ut dicit Johannes apostolus 11 Joh. IV, 181. |KCum ergo fratres Christi et sorores ipsum diligunt, debent se ad instar fratrum Christi et sororum carnalium ad mortem pro Christo exponere. Undek[ Cyrrillus: „Non quibuscunque hic sermo convenire „videtur, sed solum hiis, qui Deum diligunt ex tota mente“. Ne terreamini (propter multitudinem3) aut ferocitatem) ab hiis' 3sc.[ tortoribus 1K vel crudelibus, ferocibus", qui 'occidunt' iniuste, qui possunt occidere 'corpus, animam autem non possunt' et sic non possunt ostendere maiorem crudelitatem. 1K Ymmo nec omnes pape possunt unum fidelem sine suis demeritis sentenciare in Iehennamx Sed proprium Dei solius est mittere in Yehennam, non hominis alicuius; igitur dicitur: „Linque metum leti“ ... etc. Ne amittamus gaudia eterna: quicunque enim non auderet se expo- nere pro nomine Dei in mortem, amitteret gaudia eterne vite: Crisosto- mus super Math. [kprima causa; in originali multas causas, quare non debemus timere mortemk dicit mortem non esse timendam propter de- bitum, quiax quilibet enim kprimo seit se moriturum, ex quo sic est ergo pocius, cum retribucione moriatur propter Christum [; tenetur sol- vere mortem nature, igitur suscipere mortem voluntarie pro nomine Dei etc.; 2a ) causa est, quia corpus est vestimentum anime. Sicud ergo homo non patitur dampnum nature, dum vestitus laceratur, sed iniuriam in veste, igitur fatuus esset, qui lacerare vestem non sineret, cum meliorem eam esse sciret et pulcriorem, 1kmagis, si renovaretur eciam vestis, debe- ret eam dare ad lacerandum; multo magis homo non debet formidare corpus suum distrahi, cum gloriosius resurgetx. Ostendam autem vobis, quem timeatis, servientes ei in timore filiali.4) Hic distingwe de timore: est enim timor servilis, inicialis 1) In K 5° male. — 2) K fratres. — 3) M: crudelitatem K. — 4) K: finali M male.

Strana 56
56 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VIII. et filialis. Servili timore omnia timent Deum, eciam dyabolus | ket omnes mali. 2° timore timent omnes Deum (et sic non peccant) ex eo, ut non dampnentur, tum secundo, ut non priventur gaudio vite eterne; illi incipiunt esse boni. 3° vero timore filiali vel casto timent filii Dei et veri servi Jesu Christi, qui nuuquam vellent peccare, ut Dominum Deum, 1. Sed timor inicialis est, quo pium patrem suum, [K 121b] non irritentg timore timens non peccat, continens se, ne Deum [M 2571 [n 181] ad iram provocaret, et eciam, ne crucietur et puniatur in inferno. Illo timore multi timent, sicut multi libenter subtraherent, sed timent suspendium. Ille timor non est virtus. Castus autem aut filialis timor est, quo timet homo, ne Deum patrem commoveat, eciam si non esset infernus, nec pena, aut quo nisi propter immensam bonitatem Dei patris nolles peccare, Kqualiter heu pauci inveniuntur. Et tamen gentilis Seneca fuit talis, qui dixit:1) „Si sciremx", quod dei mei non irascerentur michi, tamen „propter vilitatem peccati nollem peccare“. JKEt sic b. Augustinus super canonica Johannis2) dat exemplum de tribus mulieribus, quarum prima non fornicetur, timens, ne concuciatur ei caput vel propter virum suum, ne percuciat eam |ket eciam, ne confusionem paciaturx" ille est inicialis timor. Alia mulier, que xfornicaretur, non tamen fornica- tur primok propter amorem viri | Kex eo, quia diligit maritum suum et ei fidem servat, sciens eum sibi fidelem, 2°K1 et eciam, ne tundat[ur latera eius, kne puniatur et confusionem paciaturx : ille est melior timor. Alia est, que xnullomodo vult fornicarix € ex amore xsui maritix eciam si non percuteretur, nec resciret vir eius. 1° est adultera, 2a ex parte bona, secundo incipit esse bona, 3a vero est perfecta. Timete (— principalissime et filialiter) eum, qui j postquam occiderit, (in corpore,) habet potestatem corpus et animam mittere in Yehennam, i. penam eternam. Hoc scitis omnes, quia Deus habet potestatem illum mittendi in infernum finaliter peccantem lita dico vobis, hunc timete! — propter potenciam, sapien- ciam et bonitatem, quia sic potest swobodnye retribuere eis Kqui contra- dicunt operibus suis et cum dicunt non ita', i. vere dico vobis. Sed dicet aliquis: grave est mori, quia corpus scindetur et om- nia membra distrahentur. Respondet: Nonne quinque passeres |veneunt dipondiol etc., quasi diceret: leviter comparantur — xet unus ex illisk ", sc. quamvis sit creatura exilis et irracionalis, tamen non3) sunt in oblivione Dei’,3) ut sunt pulices et alia animalia, ut passeres (— tunc multo plus homines leviter vendebant[ur] passeres —): Jestimatis vos, quod sitis in oblivione coram ipso? 1) K: Taliter dixit Seneca M. — 2) I. Joh. IV, 18. — 3) non XDei M; Vulg. n. est i. 0. coram Deo.

Strana 57
In die V fratrum. VIII. Qui Christum negat, negabitur ab eo. 57 Sed et capilli capitis vestri etc. Luce 21°: „Capillus capi- „tils| vestri non peribit“. Gregorius: "Quasi diceret: ex quo illud, quod dum ceditur,1) non dolet, xsicut et capillix" et tamen Deus pensat (wazy), multo plus pensat (wazy) illud, quod cum dolore preciditur 1Ket Dominus Deus hoc non permittit perire — quomodo ergo manus et pedes propter ipsum cesos perire permitteret? Quasi diceret: 'minime!" Si hoc Pragenses pensarent et alii, non utique instarent pro suorum crinium pulerificacione. Quos tamen salutat Dominus Ysaie 302): „Decal- „vabit Dominus verticem filiarum Sion ... et pro crispanti crine [dabit]3) „calvicium,“ an krawye dal oczass dluhy a kobile. omnes numerati sunt, eternaliter. Ergo (protozz) nolite timere; kmultis passeribuski etc. pluris estis |vost, i. kreputabiliores et K 12 a maioresk", maioris precii, quia racionales et eterni.4) Dico autem etc. 1k vobis. Omnis, qui mek confessus (vyzna Jmyek) fueriti i. intrepide. Glossa:5) „Ecce: confessio fit ad salutem, coram hominibus, qui occidunt sic corpus, xet filius homi- nisk confitebitur jillumx coram angelis Deir KGlossa, sc.x quando dicet:6) „Venite benedicti Patris mei, percipite regnum Dei“ etc. [Matth. 2 50/ Qui autem negaverit7) — timore mortis.8) Glossa 'Omnis, qui confessus' etc. ) xNe quis credat, sibi sufficere fidem, quia confessionem cordis, et non auderet ore confiteri: i. quia talis negabitur a Christo in eternum. Nam hic dicit: 'Qui autem negaverit me coram homi- nibus', i. e. non fuerit ausus confiteri, se contra inpugnantes opponere, non solum veritatem negando, quia Christus talem finaliter negabit.K Qui timens diceret non nosco Christum' aut non teneo legem eius', similiter qui nollet veritatem defendere, noscens eam, proditor est veri- tatis. Christus autem veritas est —et ergo idem est negare [M 257"[n 181) veritatem et Christum: proditor est utique veritatis. KEt Crisostomus9) super isto verbo dicit, quod quilibet talis proditor est veritatis, qui veritatem congnoscens eandem ausus non est confiteri. Qui autem veritatem sciens eandem fortiter defensat, ille vere est amicus Christi, qui omnem contumeliam illam, que Christo infertur, sibi eandem reputat fieriki- 1) K: cum ciditur M. — 2) Vulg. K: IIII° M. — 3) M: erit K, om. Vulg. — 4) K: quia perpetui M. — 5) Hic locus in K post 'confitebitur' ponitur. — 6) K: cum dixerit M. — 7) Vulg. K: non confessus M. — 8) M. confessionis K. — 3) Locus Ps. Chrysostomi (Opus imperfectum') Hussio notus erat ex scriptis Jo. Wiclef; saepissime illo utitur, etiam bohemice. Bohemica versio in epistola Plznensibus mutila est; contuli eam cum versione in Výklad (Erb. I 233) et correxi in Listy filolog. LXIII, 1936, pg. 241—242.

Strana 58
58 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. VIII, IX. Non iam inter Christianos dicit dyabolus: Nega Christum!’, licet multi persecutores sunt, qui defendunt1) evangelia Christi sub pileolo2) iudicantes super Wycleff. Sed nullus Christianus diceret manifeste ‘nega Christum', sed callide nastrczycz suos servos ad sacerdotes malos aut alios malos, ut sic temptarent hominem bonum. Nam Philosophus3) dicit 8° let 9°K1 Ethycorum: „Amicus est alter ego“ (gyny ya), hoc est ipse primus et ego secundus'. Qui enim iniuriam proximi kid quod alteri infligitur amicok [ reputat tamquam suam, vel qui condolet de fortuitu ma- lo proximi sui. |KEt illos vere amicos Christus hic vocat dicens: 'Dico au- tem vobis, amicis meis‘ sc. qui hic vos pro me in morte exposuistis.† Ut Christus dicit: 'Quodcunque uni ex minimis istis fecistis, mihi fecistis' etc. ] Math. XXV, 401. .. [KIdeo „benedicti, venite in regnum Patris mei" lib. 34 1, quod nobis prestet Dominus noster Jesus Christus, in seculorum secula benedictus! 1) Bohemismus, falsa versio bohem. brániti pro prohibent'.— 2) Bohemice saepe klo- búček eodem sensu. — 3) M: Aristoteles K.

Strana 59
JIX. M 2571 K 12 a Math. 22°, Luce 20°, Marc 12°. KDominica1) XXII.k 116. XI. 14101 Math. XXII, 15! Abeuntes pharisei concilium inierunt, ut Jesum caperent in sermone. 116: Et mittunt ei discipulos suos cum Herodianis dicentes: 'Magister, scimus, quia verax es et viam Dei in veritate doces et non est tibi cura de aliquo: non enim respicis personas hominum. 17. Dio ergo nobis, quid tibi videtur, licet censum dare Caesari an non?' 18. seznaw Cognita etc. pautem Jesus nequitia eorum, ait: Quid me tentatis, hypo- napys critae? 19. Ostendite mihi! numisma census.' At illi obtulerunt ei dena- rium 20. Et ait illis Jesus: Cuius est imago haec et superscriptio? 21. Dicunt ei 'Caesaris'. Tunc ait illis: 'Reddite ergo, quae sunt Caesaris, Cae- sari; et quae sunt Dei, Deo.“ 22. Et audientes mirati sunt et relicto eo abierunt. Audistis2) evangelium, quod est de veritate2) ; quesierunt enim | pha- risei, ut Christus eis confiteretur veritatem, sed mala intencione, ut eum interficerent. K Qui tamen eorum maliciam non formidans veritatem ipsis recognovit, quia que Cesaris [K 12'b Cesari, que vero Dei Deo reddenda" demonstratg.[ Et sic temptantes igitur ulcio cecidit super eos. Caveant eciam homines, ne[ interrogent ab aliquo formidolose. Utinam eciam converterent, si qui veniunt me temptare veritatem in bonum; sin vero causa temptacionum veniunt, quod veritas illa audita eis proficiat. KUt ergo illam veritatem nos assequamur,«" quia3) hoc non potest esse sine auxilio Dei, inclamabimus ad Deum exorantes, pro auxilio eius Jrogite- musk| incipientes J'Hospodynk ... Jesu Kriste, pomyluy nij ... (Dicit) Abeuntes'. Hoc factum fuit 2a feria post Palmas |ket sic tempus ostenditur ewangeliik", quando in die Palmarum susceptus fuit solempniter mane et predicavit in templo et sic eiecit ementes et ven- 1) Recte XXVII post Pentec.; sed quia hoc anno plures dominicae supererant, lege- bantur dominicis posterioribus lectiones earum dominicarum, quae post Epiphaniam anni huius exciderant. Evg. hoc legitur dom. XXIII Trinit., simili modo in boh. Postilla, Postilla de temp., Post. anni 1408 (XIII D1), Man. XII F I (breviter) explicatur; exemplum de porco ex Post. Ad te levavi' sumptum. —2) M; in K: Quia igitur in ewangelio fit mencio, qualiter Christum pharisei capere nitebantur..— 3) Sed quia M.—

Strana 60
60 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. IX. dentes etc. Cum vero esset de sero, nullus eum suscepit ad domum, igitur venit in Bethaniam ad Lazarum. Igitur tunc in crastino transiens | KJesus de Bethaniak[ in Jerusalem 1Kad predicandum, quia non gulose cenaverat et superfluex" per viam Jesurivitk; vidit ficum sterilem. (Per1) quam ficum fyk intelligitur homo, carens dulcedine mo- rum, quem si Christus coniuraverit, in malis operibus manebit in eter- num1). Cum vero non invenit in ea fructum melitum celestis dulcedinis et divine, igitur maledixit eam2) et aruit et discipuli post eum transien- tes a d mirabantur valde.3) |Numquid ipse ficus nescivit ibi non esse, cum ab eterno scivisset? Sed ipse quesivit in homine et nunc querit ficus dulcedinis spiritualis, ut illis delectabiliter, placabiliter reficiatur. Quas si non invenerit, tunc infructuoso, inutili maledicet, ipsum dampnando eternaliter, cum dicet: „Ite, maledicti ..."Ki. Et post hoc venit in temp- lum et predicavit et proposuit eis parabolam (que tangebat eos) de inter- fectoribus o morderzich. Igitur abierunt |Phariseil et concilium fecerunt, ut eum possent capere in (aliquo) sermone. Et sic interficere eum conabantur, qui veritatem eis loque- batur | get maliciam ipsorum arguebat. Ideo abierunt; nam Joh. 8° 140 ! dixit eis: „Vultis me interficere, quia veritatem dico.“K Unde Cyril- lus: „Tedebat tesklywy byly quidem principes sacerdotum correpcio eius „geho, ut ewangeliste testantur; intelligentes vero, quod de ipsis para- „bola diceretur, quod a malo desisterent, quasi de futuro instructos vczyl „gye o buduczych wyeczech; sed hoc non considerantes occasionem colli- „gunt suorum criminum.“ Unde Crisostomus [in Omeliag : „Omnis „malicia confunditur aliquando racione veritatis nyekdi wedle prawdi, „corrigitur autem nuncquam tresktana nykda nema biti, maxime eorum, „qui proposito malo et non ignorancia peccant, xquidam autem igno- „rancia peccant et illis non est tantum pecçatum, sicud qui ex propo- „sito“k", ut patet in literatis.4)“KSubdit Crisostomus:† „Ecce5) sa- „cerdotes, postquam terrere Dominum non potuerunt, dicentes: In qua „potestate hoc facis?’, quando nummulariis pervertit eorum institum, K qui cum obiecisset eis eciam questionem de baptismo Johannis 'Unde venit, an de celo vel de terra' 6) — et ipsi nescientes solvere questionem, eciam responsum a Christo questionis sue non acceperuntki- Postquam parabolarum racione constricti sic iudicio suo se reos fecerunt, dicentes: „Malos male perdet“ 7) zlee zle zatraty et ipsi tales fuerunt, igitur etc., nemine[m] contra eos dicente testimonium, nisi con- sciencia �solag" eorum, nuncquam compunxit eos timor K 13 a peccati, 1) Verba Pner quam X in eternum in marg. add. M. — 2) In marg. dicens: „Non por- tabis in eternum“ add. M. — 3) Vide Matth. XXI, 17—20. — 1) M luteratis errore. — 5) Add. enim M. — 6) Evang. Matth. XXI, 21—23. — 7) Evg. Math. XXI, 41.

Strana 61
Domin. XX(V)II. Consilium Iudeorum contra Christum. 61 nuncquam1) compescuit eos, vel libertatis consideracio jeosk abduxitke- Sed quid abierunt et consilium M 258r (n 19r) fecerunt, ut Je- sum dolo (tenerent et) caperent' lsti popadli in sermone'? Quemadmo- dum si aliquis vellet claudere meatum produch aque currentis; si ex una parte clauderet, ex altera parte aqua inveniret sibi meatum violentum: sic et eorum malignitas, ex una parte confusa alium sibi a[d ditum inve- nit.2) Sicud enim non potest fieri, ut ligna mittendo in ignem quod ignis per hoc suffocaretur, modo plus ardet — sic non potest [fierig", ut3) red- dendo racionem places vkrotyss hominem malum; vel, dum sibi allegatur aliqua veritas ewangelica, statim provocatur ad iram. JKNam et alii ne- quam pharisei veritate Christi minime sunt placati et nunc multos ha- bent sequaces et imitatoresk Dicit igitur: 'Abeuntes pharisei consilium inierunt.' Luce XX4) 1191: „Querebant principes sacerdotum et scribe mittere manum „in eum in illa hora — sed timebant plebem,“ |knon audentes caperek"" igitur „inierunt consilium“. Crisostomus dicit sic: „Anima mala, quan- „to magis veritatem audierit, tanto magis in malicia excitatur“ popu- zena bude „'Abierunt' ergo, quo? Ad Herodianos gentiles, ut eis sociaren- „tur, et propter auxilium. Nam ex eo, quod non dicit: 'consiliati sunt', sed „ consilium acceperunt' — et ex eo, quod Herodianos secum acceperunt „gentiles et solis) erant Iudei, patet, quod consilium fecerunt a genti- „libus et7) sic a malis, quod debebant pro consilio non transire ad bonos „et Christi dilectos.7) KEx hoc apparet utrosque huiusmodi conspiracio- „nis esse participes et dolositatis.“ Et dat exemplum istius dicens: „Omnis8) colonus, cuius terram possidet, illius auxilio opus habet et „querit auxilium ab eo, qui iusticiam tenet, nullius patrocinio (i. auxilio) „eget, nisi Dei, kouius est colonus †. Igitur confugit ad Deum. Sed ipsi, „quia non erant coloni Dei, sed avaricie et invidie, ideo non confugie- „runt ad auxilium Dei, sed dyaboli. Et ergo, qui in dyaboli iniquitatibus „ambulat, adiutorium dyaboli necessario postulat; colonus vero Dei auxi- „lium dyaboli non requirit, colonus autem dyaboli auxilium Dei, etsi que- „rit, � certek[ non inveniet.“ 1KDat exemplum:† „Vidisti aliquando eun- tem ad furtum Deum9) orare, ut prosperetur sibi? Aut qui vadit ad forni- cacionem, quod se signaret signo crucis in fronte, ut non comprehende- retur in crimine? Quod si fecerit, non solum non adiuvatur ei, sed xamplius etI cicius multo comprehenderetur [K 13 b] |xtalis uterquex", quia nescit iusticia Dei patrocinium pomoczyk dare criminibus et vo- lunt tales, quod Christus cum eis peccaret.“ 1x Qui ergo hii mali fuerunt 1) M numquid errore. — 2) K: invenerunt M. — 3) ut K: se M errore. — 4) K: 21° M errore. — 5) In M sic sic errore. — 6) soli: bohemismus secundum 'sami', pro latino ipsi'. — 7) Verba et sic x dilectos in marg. add. M. — 8) In M: Unde sciendum, quod omnis. — 9) K; bene M.

Strana 62
62 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. IX. dyaboli coloni, ideo eius membrorum auxilium pecieruntx(; sic et isti venerunt contra Christum et sic non sunt conciliati cum Deo et scrip- tura sacra, sed inierunt concilium cum dyabolo. Igitur dedit eis consi- lium,1) ut Christum occiderent. — Fuerunt ergo duo peccata in Phari- seis: intollerancia correpcionis iuste et dolositas in concilio. Igitur dicit 'Abeuntes' etc. Theophillus: ,Hoc enim erat quid precipue intencio- nis, ut2) caperent3) eum in populo, (ut vincerent eum), qui requierunt propter eius sapientissimam responsionem, ut caperent eum in sermone, quem capere non poterant in malo opere, jxquamvis multa falsa et men- dosa eidem imposueruntk". Et mittunt ei discipulos suos (ut eum interrogarent; et acce- dentes ad eum) dixerunt: 'Magister, scimus, quia verax es ... sermone et opere; sc. ut discipuli magistrum. Sed formidolose interro- gaverunt eum, volentes eum capere in sermone etc. Lucas: 'Miserunt insidiatores ...’ (Klstiwe chytraczkyk), qui se iustos simularent, ut ca- perent eum in sermone et traderent eum principatui. Discipulos suos ita malos, sicud ipsi fuerunt mali. Mittunt discipulos suos: Crisostomus: „Quasi ad h uc mi- nus congnitos vel suspectos, ut eo cicius aperiat4) eis intencionem suam, et — si confunderentur — minus erubescerent. Nam5) concilio malo de- prehenso tanto minor nascitur confusio, quanto vilior est persona, que confunditur,5) quia communiter,6) quando sapiens capitur vel deprehen- ditur in aliquo, maior fitl confusio, quam si simplex esset. Sed disci- puli [M 2581 [n 19r] illi, etate minores, magistris suis [sed] in malicia pares erant. Nam et pulli serpentum statura breviores, sed in veneno pares, et catulli luporum ad h uc teneri constituti, si venacionem attin- gere non possunt, tamen sa�n gwine gaudent et )morsibusk ( ludunt )xcar- nium, quas lupus attulitx volventes venacionem hinc demum cum rostro suo tam sicud lupi senes. 'Abeuntes pharisei ... et miserunt discipulos suos cum Herodia- nis' ad Jesum: Ksi diceret, quod licet dare tributum Cesari, tunc di- xissent: 'Ecce subiugat nos dicioni secularium, cum tamen sumus liberi, quia filii regni'; si vero dixisset, quod non licet dari tributum, tunc ma- nifeste dixissent Herodianis, concitando sic, quia prohibet dare tribu- tum, qui eum et cepissent", ut eum traderent principatui, si prohibuis- set dare censum Cezari et ut principes eis crederent, quia si non credi- dissent eis, potuissent dicere: „Tamen ministri vestri affuerunt“; igitur duxerunt secum eos. dicentes (per suos ministros quasi per tubam): Magister sci- 1) concilium M. — 2) M michi, inclare correctum. — 3) M creparent, K increparent errore. — 4) M aperiet. — 5) Verba nam X confunditur in marg. add. M. — 6) M non satis clare.

Strana 63
Domin. XX(V)II. Discipuli pharisacorum tentant Christum. 63 mus, quia K 13 a verax es (in fide) jet viam (mandatorum) doces (verbo et opere). — 'Seimus' — ecce soli se abiudicant ex sermone eorum — 'et non est tibi cura de aliquo' — quare? Quia non recipis personam, culpabiliter, unam alteril) preponendo. Pulcer sermo, sed cor dyabolicum. Crisostomus dicit (et dat exemplum) : „Ut si quis thau- „rum validum viribus, kvinculis et manibus subiugare non posset ad „iugum conprehendere, knodosis manibusI fricat eius cervicem czelo „gemu drba, ut eum blandiendo posset comprehendere, quem terrore „comprehendere non posset: sic et isti cathenam sub dolo jlaudisk „portantes et maligne gladium in corde abscondentes thauros celestis „gregis2) comprehendere querebant, qui voluerunt exarare terram, ut „fructus excrescat in ecclesia.“ ]KEt simile datx� exemplum de carnificek porco indomito, �quix non valens porcum occidere avenam ei preponitx dum volunt eum interficere, incenso igne dicit czyss, czyss3) et habens cambucam[ strkolnu retro 3Kdefert, ut occidat dum. Sic et isti fece- runt, qui blandum verbis Christum surripere conabanturg †. Et exemplum de auca, dum scolares ambulant in villa, tum — dum occurrit sibi auca — proicit sibi pomum in filo et ipsa tunc rapit pomum et deglutit eum: tunc scolaris trahit eam post se de villa. Et pueri videntes dicunt: „Mater, „ecce noster J anser? " scolares pellit de villa!“ Igitur caute debet pomum auca comedere et apothecam, cum dicitur: ‘Sola paravit' etc. — 'et ecce Tue gracie dirigit.' — 'Super omnia igitur vincit veritas." Primum igitur habetur in ewangelio, quod veritatem fidei in Christi persona profitentur; 2° quod eandem veritatem fidei quoad opera- ciones extrinsecas concedunt, cum dicitur 'et in opere'; 3° profitentur, quod Christus propter timorem hominum non discedit a lege iusticie. Primum |ktangitur: ‘quiak verax es’, 2m dicunt: 'et viam in veritate Dei doces’" etc., 3m non est tibi cura de aliquo'k etc. KInnuunt dicentes: Quamvis enim hockl testimonium erat Spiritus sancti, qui testatur omnia sibi ista, sed quia cor malum 1k pravatum assumpserunt, ideo illam veritatem maliciose dixeruntx , igitur receperunt sibi eandem veritatem in dampnacionem eternam. Non est tibi cura de aliquo': i. non times prelatam personam. Et Glosa interlinealis: „Indistincte dicis veritatem maioribus et „minoribus“, sine jKdistinccione et| accepcione personarum. Sic debet esse inter nos: etg hic confunduntur adulatores pochleb- nyk gesto leze po tyelesnem vzytku. 'Adulator enim est dulcis inimicus,' ut dicit Jeronimus; scandit non post tuum bonum, sed propter suum profectum temporalem. Nam servus dicit: „Ey, domine, perpetra hoc „peccatum, tibi non nocet tale peccatum“ et sic multa alia. Fugiatis tales 1) K: alteram M errore. — 2) K; celestis ecclesie M. — 3) M: czyssko K.

Strana 64
64 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. IX. servos, kqui dominum suum videntes de aliquo errare et male agere — et tamen collaudant tamquam bene factum. A quibus dominus ipsorum quilibet debet sibi summo opere precavere, quia sibi veritatem non audent dicere — et sic inimici sunt salvacionis eius;k1 non sunt amici, sed inimici vestri. Sed qui veritatem dicit, ille est tuus amicus, cum dicit: „Ey, domine, non fac hoc“ etc. — M 259r [n 20 ]] et verus servus tuus. Dic ergo nobis', sc. ex causis iam dictis, nobis, discipulis K 13 b tuis, qui te magistrum nominamus et laudamus te — quid tibi vide- tur: si licet dare censum Cesari'. Unde questio hec habuit1) ortum a nativitate Christi, ut habetur Luce 2° 1Kde Cesare Augusto, qui fecit dari sibi tributumk usque in illum diem. Questio erat, si licet dare tri- butum Iudeis Cezari — et pro utraque parte erant argumenta. Iudas enim Galileus dicebat hoc non esse licitum et argumentum eius erat istud, quod populus unum Deum colens celi non debet subiugari regi temporali, [K sed Pharisei sunt huius modi, igitur gete.[ Et habetur de isto Iuda Actuum 5°2) 371. Pro3) alia parte argumenta erant:3) ex quo omnes fruuntur pace facta a Cezare Augusto et defendit Iudeos et omnes alios in magna tranquillitate, decet, ut detur sibi tributum ab omnibus. Et questio ista currebat a triginta tribus annis et nullus audebat publice profiteri ac determinare etc. — Et nota, quod Augustus Cezar subiu- gaverat sibi totum orbem et sic per totum mundum fecit per diversas terras, ut daretur sibi de quolibet homine unum nummum etc. Et ille nummus videlicet valens alios decem [et] dicitur dessyetnyk. Dissolvit rozhodl gest questionem magister optimus. Et quesierunt per contradictoria, xsi licet vel non licet dari tributum.† Sed quis4) sapiencie Dei potest5) resistere? K Quia nullus. Dicit Jeronimus: „Prima virtus respondentis est interrogancium mentes congnoscere. Et quis potest hoc facere, nisi solum divina essencia; verum tamen ex coniec- turis possumus congnoscere, ut habetur Math. 7°: „A fructibus eorum „congnoscetis eos“. Dicit eis: „Quid me temptatis?“, non queritis addiscere, sed queritis me condempnare, ypocrite, qui sub verbis adulatoriis coope- ruistis gladium interitus ac intencionem dire vkrutne mortis. „Ostendite michi numismal“ i. monetam, sc. que datur pro Jannog censu a quolibet capitaneo domus donog imperatori.6) Lucas dicit: „Ostendite mihi denarium. Cuius habet ymaginem et inscripcio- „nem?“ (At illi obtulerunt ei denarium et dixit eis Jesus: Cuius est hec ymago et superscripcio?") „Dicunt leix : Caesaris‘ “ (Tyberii, sub quo est passus Christus.) Jeronimus: „Ecce, scriptura ostendit, cuius est 1) K: habet M. — 2) Vulg.: II° M errore. — 3) Pro verbis ProXerant' in K In op- positum sic arguebant legitur. — 4) K: quia M. — 5) K: non poterant M. — 6) K: Cezaris M.

Strana 65
Domin. XX(V)II. Christus solvit quaestionem pharisaeis. 65 „pecunia." — „Ait illis: Reddite ergo, que Cezaris sunt, Cezari — et que „Dei, Deo.“ —|KHic ostendit Christus, que pars interrogative contra- diccionis sit verax[; solvit questionem Dominus, quod debet reddi Cezari tributum dan. Et ad argumentum Iudel) Galileix dicitur negando assumptum, quia non sequitur: 'Iste populus est unum Deum recongnos- cens, ergo nulli debet subici principi seculari'k1 Nam1) 1a Petri 1 2°! „Subiecti estote omni creature |humane2)1 propter Deum, sive regi, tamquam precellenti, ksive ducibus .. ab eo missis“K†. Si Deo servio, ex hoc non oportet me eximere, quod non debeam subesse alicui homini. Nam Cezar servit ecclesie, que est incomparabiliter dignior ipso — et est subditus sacerdoti, dum sibi iubet non peccare. Papa Romanus eciam scribit se esse servum servorum; igitur omnis homo est servus alterius. JEXK quo elicitur, quod nullus3) potest esse K 14 a in hoc mundo, qui alteri non est obligatus ad serviendum.† Nam Christus fideliter servivit knobis nedum, sed peccatis nostrisg . Unde Ysaie XLIII4) 241: „Ser- „vire me fecisti [ in peccatis tuis5) et laborem prebuisti michil6) in iniqui- „tatibus tuis!“ etc. Christus erat subditus: Math. 17° in persolucione tributi naulik , quando transfretavit se et persolvit dydragma cum Petro, ne scandalizentur alii futuri. Et dixit Petro: „Utrum [M 259r [n 20"] „filii regni tenentur dare tributum?“ Cui Petrus: Non' etc. — K Quod autem omnes, eciam spirituales, subici debeant imperatori et secularibus principibus, patet,k’ nam habebat potestatem hanc Cezar desuper, ymmo et Pilatus, dum 1gentilix imperatoris servo regix" ei Christus Joh. XIX, 111: „Si desuper non fuisset tibi datum, non haberes in me „potenciam nullam“ [KEcce, quia ipsis potestas data est desuperx[; igitur ex hoc confirmatum est ymperium a Christo: nam hic iubet tributum dare Cezari. KEx hoc finaliter elicitur, quod nullus debet alium proximum suum sive gentilem sive Iudeum in nullo offendere sine causa, nisi ille velit contra Dei [et divinam] legem infringere et Deum blasfemare; tune in eo legem Dei defendentes debent eosdem expugnare. Facite igitur iusti- ciam cuilibet, neminem percucientes, nec gentilem, nec Iudeum. Nam Christus hic gentili fecit iusticiam, quia persolvit ei tributum. Sed diceres: 'tamen adversatur Christo’ (videlicet gentilis et Iudeus). Tunc tu eciam, quia es superbus et contra Deum, deberes interfici. Ego enim, dum viderem Iudeum, quod Christianus ei iniuriatur, vellem sibi auxiliari iusticie7) Dei contra Christianum, similiter et gentili: primo propter iusticiam, 2° propter illum, qui alteri infert iniuriam, et 3° ut non 1) Inter verba Iude X Nam in M negatur, quod non decet alicui domino terreno quisquam subesse legitur. — 2) Vulg.: racionali M. — 3) nullus M; bohemice nižádný pro latino nemo'. — 4) Vulg.: om. M, LII K. — 5) Vulg.: iniquitatibus M male. — 6) Vulg.: om. M. — 7) Secundum bohemicum pravdy pomoci'.

Strana 66
66 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. IX, X. habeam solusl) peccatum. Nos ergo sacerdotes facimus ? Respondeo verbis s. Ambrosii: „Tu ergo, si non vis obnoxius esse Cezari, noli tenere ea, „que sunt mundi: nam si non habes, non dabis.“ Unde Crisostomus: „Tu mundum abice exemplo Christi — et non eris obnoxius mundano „principi. Ipse ordo te instruet verborum, quia dicitur: „Reddite ergo, „que sunt Cezaris, Cezari“ etc.2) Et sic habemus breviter ex toto evangelio, quid debemus facere: 1° quia debemus dare censum Cezari et censum Deo: censum Cezari, qui est Cezaris, videlicet temporalia huius seculi — et censum Deo, videlicet eum diligere super omnia et mandata eius custodire et esse obnoxium ab omni macula mentis et corporis. Unde sicud Lucas dicit: „Obtulerunt ei „denarium“ — unde tempore illo erat unus denarius, qui valebat decem alios, per quem figurantur decem precepta Dei, que quilibet homo debet dare Christo. Et sic est finis huius solemnis evangelii etc. — 1) Secundum boh. sám pro lat. ipse. — 2) Quae sequuntur, desunt in K.

Strana 67
X. [M 259 K 14 a Epistola facto prandio 116. XI. 1410 Paulus Ad Philippenses 30 observatores i. imitemini 1171 Fratres1)! Imitatores mei estote et observate2) JeosK qui ita ambu- i. exemplar lantk ssicut habetist formam nostram. 18. Multi enin ambulant, quos saepe dicebam vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi. 19. i. dampnacio Quorum finis interitus p:quorum Deus venter est: et gloria in confusione czenychagi ipsorum, qui terrena [ sapiunt. 120. Nostra autem conversatio in caelis est: unde etiam salvatorem expectamus Dominum nostrum Jesum Christum. i. e. coronabit obnowy nassye tyelo i. assimilatum podobno 21.Quil reformabit corpus humilitatis nostrae [, configuratum secundum divinam, czynyenye operacionem, qua etiam possit subjicere sibi omnia. IV. 1. Itaque, fratres mei charissimi et desideratissimi, gaudium meum et corona mea: sic state in Domino, charissimi. 2. Evodiam rogo et Syntychen deprecor id ipsum predicator in evangelizacione: nam susci- sapere in Domino. 3. Etiam rogo et te Germane3 compar, jadiuva illas, piebant Apostolum et Clementem et iuvaba(n)t ei predicare quae mecum laboraverunt in evangelio cum Olemente et ceteris adiutoribus meis, quorum nomina sunt in libro vitae. In hac4) epistola dividit5) Apostolus homines bifariam, h. e. du- pliciter: una pars hominum est ambulans sicut apostoli ambulaverunt (kqui sunt salvandix) etc., alia pars hominum est, que contrariabatur apostolorum vite et moribus doctrinek sanctorum apostolorum. Hor- tatur igitur Apostolus partem bonam 1 K 14'b] in sanctitatek , ut sic ambularent sicut apostoli — et conqueritur flendo super aliam partem [flendo] interius, quia non ambulaverunt sicud apostoli, sed in avaricia, luxuria, gula etc. Ostenditur igitur, qui pertinent ad regnum celorum 1) Sermo super haec verba Pauli etiam in Post. de temp., in Manuali XII F 1 legitur. In Post. 'Ad te levavi' etiam verba bohemica eadem (coraula tancovod) occurrunt. — 2) Vulg?: observamini M errore. — 3) Vulg.: Germanus M. — 4) M: presenti K. — 5) M: bi- partitur K.

Strana 68
68 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. X. et qui non. Et hortatur bonos, ut imitentur M 260r [o 11] eum in ope- ribus, quibus est secutus Dominum Christum, et dicit Imitatores mei estote. Quid fecisti, Paule, ut te sequantur ? KNumquid in persecucione ecclesie? Certe non. (Scimus, qui persecu- tus es ecclesiam.) Igitur ostendit jxsolus, in quo imitentur ipsumgl, 1a Corinth. XI°: Imitatores mei estote, sicud jet ego Christi' (kin quo ergo Christum non fuit imitatus, in eo ipsum non imitemur), i. Christum imitemini principaliter et me, in quo ego sum imitatus, (kin eo ipsum sequamur . Christus enim est |kspeculum vite nostrarum accionum lu- cidissimum et exemplar correctissimum, quem debemus in omnibus imi- tari et quemlibet alium ipsum imitantem, quem omnes sui fideles debent imitarix", primum exemplum in opere et facto; illud enim speculum num- quam erravit. Sed nunc est abhominabilis vita Christi hominibus Ante- christianis. Dicunt enim: 'semper Christum!’ 'semper Christum!' wzdip menugess Kristal) ‘debemus sequi' indignative dicunt znechuty wzdyczky Krista' ac si ipsi[u]s Christus venenum esset. Dic tamen: debemus scire, quia duo sunt ductores, capitanei; unus Christus, caput tocius bonita- tis, et alter dyabolus, qui est caput et principium tocius malicie, kquem, ut dicit Gregorius, omnes mali tamquam regem suum imitantur, Jobk 41° 2) : [ „Ipse (enim) est rex super omnes filios3) superbie,“ 1kquem omnes mortaliter peccantes imitanturx| Superbi autem sunt omnes peccatores, qui non obediunt Christo, |xtamquam in turba contra Christum et me m!- bra eius pugnantes czelecze, quia que Christus dilexit, omnia ipsi cum principe dyabolo, Lucipero superbissimo, aspernantur. Christus enim hu- millimus, mitissimus, castissimus, dyabolus vero in membris suis super- bissimus, luxuriosissimus et sic in omnibus oppositus Christo.« Igitur oportet semper te esse sub vexilfi]o Christi aut dyaboli. Sunt enim ad- versi reges: Christus humilis, caritativus, odiens4) omnem maliciam, tra- hens omnes ad veritatem; dyabolus superbus diligens omnem iniquita- tem, trahens ad vicia omnes homines. Recurre, ad quem vis capitaneum ex hiis. Imitemini me, sicud corisatores, qui primum coraulamk" sc. ad- ductorem coree, spectant, jkut post illum corisent et quo ille corisat; ergok Christus est Junusk coraula tanczowuodcze, qui saltat a terra in celum. Dyabolus contrarie ducit coream a sursum deorsum usque in in- fernum. Qui Christum respiciunt, debent saltare sicud ipse humiliter, caste, non avare. Qui primum duxit coream, xquem primum in omni- bus sequitur Virgo beata mater Maria. Nam de ipsok canimus5): „Sep- „tus coreis virginum“ ossut tanczowymy pannamy. jKSic ab opposito dya- 1) Postea sunt ductores captitanei? delevit M (quod post duo lineas sequitur). — 2) 41, 25 Vulg.: 40 K errore. — 3) Postea nequieie delevit M. — 4) Ex obediens corr. M. — 5) K: matre sua enim canimus M.

Strana 69
Domin. XX(V)II. Imitemur in vita Paulum et Christum. 69 bolus est coraula omnium dampnandorum, quem sequitur prima sua ama- sia, omnium luxuriosissima, superbissima, que alias vel alios pretulit et excelleba[n]t in malicia hic in mundok 1 Yezabel.1) Ecce, sacerdotes, imitemur Paulum, qui sequitur Christum, sed videat unusquisque, quomodo ei figellant. Et sic sacerdos, qui esset hu- millimus et ministraret ecclesie predicando nocte et die, kin membris s. matris ecclesie ’K 14 a proficiendo sicut Paulus in paupertate et labo- rabat suis manibus, ne daret scandalum ewangelio, quia inter avaros ho- mines erat, videlicet inter Philippenses, jxdigne posset dicere Imitatores mei estote,' quia vere ipse in corea imitacionis Christi ... et non precedit ipsum, quia alias |Math. XVI, 231 Sathanas sicud s. Petrus dicereturk , ille sequeretur Paulum. Proximus Christum ex evangelio sequitur Johan- nes et est ex alio latere Christi. Et hanc non ingrediuntur coream lacerati (sed repelluntur) i. cum lacerata consciencia. Sed dicerent aliqui: nescimus, quomodo ipse Apostolus vixit et ideo nescimus, quomodo ipsum imitare'. Propter ea subdit: k'sicud et ego Christi'. Et hortatur fideles suos, quos converterat, dicens: „observate (i. imitemini) eos |xdiligenter considerate, qui ita ambu- „lant“kr. Sed Romanorum ultimo:2) „Observate eos, qui offendicu- „lum3) et dissenciones faciunt“ i. e.4) fugite. Sed hic dicit: 'observate" i. imitemini eos, qui sequuntur nos et ambulant sicud nos apostoli. Licet enim nos non videritis, tamen respicite eos, qui ita ambulant, sicud et nos. Igitur dicit xsicud habetisg[ formam, i. exemplar, iuxta illud Petri [Il, 5, 31: „Facti forma gregis“, i. exemplar. [KEt hoc principaliter concernit et sacerdotes quidem, qui tamquam speculum debent esse tocius commu- nitatis, qui (si sequntur Christum) sunt imitandi, si vero dissensiones faciunt, tunc iuxta regulam Apostoli sunt fugiendi. Sed magis respicien- dum est ad exempla primum, Jesum Christum, qui in omnibus est imi- tandus, ut ipsum sincere diligamus." Videte igitur, ut imitemini eos, qui ambulant, ut ewangelium iubet, non5) eos, quis) vitam contrariam ewangelii ducunt. [KEt sicud in corea olim omnes erant uniti, qui corisa- bant — et qui rupit coream, pro confusione eidem imputabatur, sic simi- liter debent esse post ducem hunc et coraulam Christum, quem omnes imitantes debent unirik [. Christus enim antecessit, post eum apostoli, et postea [M 260f [O 1’] martires; non autem corisemus bini et bini, sicud nunc corisant, sed non sinamus, i. permittamus, coream distrahere, i. cari- tatem fraternam. Et igitur ista corea moderna, que fit per binos, ostendit caritatem diruptam; zpyet corisabant prius, qui adverse contra Christum 1) In M: Alii vero, sicud Yezabel est in latere dyaboli, que est inmundissima et su- perbissima. — 2) K (= Vulg. XVI, 17): X° M male. — 3) Vulg. M: pericula K male. — 4) K; Vulg. et, M aut. — 5) M nos errore. — 6) K: quo M errore. 6 *)

Strana 70
70 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. X. ibant. Multi pseudochristiani ambulabant post patrem suum dyabolum, quos sepe dicebam, i. e. notificabam, vobis; nominatim ex- pressit multos in sermone;1) [nuncki et flens ji. e. dolensk dico, intrinsece, lytostywye p(ra)wye (de dampnacione eorum) inimicos crucis Christi, subaudi: esse. Ibi capitur formaliter: 'crucis'(i. e.'crucifixionis') inimici' sunt omnes in mortali peccato existentes, 1xquia propterea Christus passus est " 'Crucifixio Christi' est, ut |knos omnibus maliciis abrenuncciemus, illi vero nullo modo volunt malicie renunciarek", non luxurient homines, non invideant etc. Nam crucifixio Christi' non vult hoc esse, ipsi vero volunt. k Que merces eorum?K[ Subdit: quroum finis interitus, i. e. dampnacio eterna, i. e. cruciacio eterna in inferno. Qui sunt hii? Ostendit eos statim: quorum Deus venter est, i. gulosi, luxuriosi, et Jgloria in confusione istoruml qui sapiunt terrena, i. e. avari jet superbig?. Ista enim tria vicia maculaverunt zprznyly gsu mundum. Unde 1a Joh. 2°: „Omne, quod est in mundo" i. e. in mundanis hominibus, aut est K 14 b concupiscencia „carnis" ket sic luxuriax „aut concupiscencia oculorum“ jket sic avariciak" "aut superbia vite“ usque nuditatem omnia Christus autem |Kcontra primum peccatumx reliquit, jkvoluit omnibus vestibus denudarikt contra avariciam; contra superbiam mundanorum humiliavit se et abiectissimus fuit et turpissima morte condempnatus. Contra secundum voluit scelus (sc. gulam et luxuriam) sitire et felle potari in cruce, tota die ieiunare; propter luxuriam, que delectat lux u rios os, in omnibus membris pati, flagellari. Quia vero illl i[ in aspectu oculorum delectantur, Christus oculos suos sangwinis decursu voluit totaliter irrorari et madefieri; et sicut avari volunt omnia comprehendere manu sua, sic ad huius curam voluit Christus manibus suis perforari.[Temperatus est pena gule,2) consputus in oculis et in omnibus membris passus contra luxuriam, quia omnibus membris peccant luxuriosi palpantes se et tangentes etc. 1KEt sic hic Apostolus illos dicit crucifixionis inimicoske. Quorum Deus venter est .. [K Quare autem deflevit?" Flevit Apostolus propter quatuor mala: primum, quia illi, qui erant hostes crucis, adversabantur hiis, qui imitabantur apostolos, et condempnabant, kqui tamen dicebant se vitam Christi ducere et veros apostolos erroneos dicebant. Ex quo ergo tunc tales deflevit Apostolusk . Nune3) eciam deberemus flere illos, qui volunt vivere, sicud Deus iussit, sed aduc, quia non solum soli volunt bene vivere, sed aduc alios persequntur bonos. 1K Quomodo nos non possumus deflere, cum nunc voraces, gulosi, forni- 1) Haec verba auditor addidit, sed nomina illorum omisit. — 2) M gula errore. — 3) In M Ouc errore.

Strana 71
Domin. XX(V)II. Peccatorum deus venter est. 71 carii Deum ponentes ventrem suum et ad eius replecionem tendentes veros imitatores Christi contumeliis et hereticacionibus persequntur?x 2°, quia vivebant in gula: posuerunt enim ventrem suum pro Deo. Qui igitur voluntatem eius implefn]t et insta[n]t, ut eius voluntatem faciat et preponderat illam rem, super omnia de ventre curam habens, ut eum repleret, tunc venter est Deus tuus. Que merces eorum? KPonit Aposto- lus dicens: gloria eorum in confusione, cum dicetur eis [Math. XXV, 41!: „Ite, maledicti, in ignem eternum!“ 1KsC. in die iudicii dampnandorum. Alii suntx, qui terrena sapiunt, ut avari, qui instant pro temporalibus aquirendis toto conatu, ut scropha vertendo res illas et illas etc. 1xqui per fasque (i. e. quesitas, partas) nephasque sibi divicias quomodocunque partas usurpare nitunturg ", prebendas istas et istas: 'ita michi melius' ita melius valeret' tatot gest krmye lepsie, tato a takto' etc. ] Quik vero ponit et defigit intencionem suam, quod velit moderate, non cum summo conamine, Dei cras aquirere, non tamen utique per hoc vellet Deum com- movere et nec ad divicias summe diligenter cor apponere, taliter adhuc non mortaliter peccat, sed tamquam ligna edificat, quibus talia venialia exurenturk [. Istos fugite, sed ambulate, sicud apostoli ambulaverunt. Nostra autem conversacio |Ksicud omnium Christi fideliumk", i. e. habitacio, in celis est: omnes fideles coniurat Christianos. Unde ad Philipp. 3° [81: „Omnia detrimentum feci et arbitror [K 15 a ut „stercora, ut Christum lucrifaciam“1) — i.e. pro nichilo habui, ne im- pediret in corea eum. Unde dixit 12° Cor. X, 32)1 : „in carne ambulantes, „non secundum carnem militamus" vel viventes. Unde |beatusk" Au- gustinus dicit sic:3) „Anima1) cui rei5) plus afficitur | xet eam diligitx est ] veriusk( in illa M 2611 [o 2] re plus, quam in corpore 1xvel in forma suag, quod informat. JKNam5) homo, diligens sincere Deum suum, sic ferventer inhiat in amore eius, quod anima eius vivificacionem corporis‘) oblivisciturx ut patet in sanctis martiribus, qui ridebant, dum cruciaban- tur Jneck nimium dolorem tamquam mortui senseruntk[, igitur leviter sunt passi tormenta. Qui igitur vehementer amat regnum celorum, sem- per loquitur de celestibus et sic de Christo, sicut terreni de terrenis, ut de corea. |KEt hoc eciam ostendit omnis hominum cursus, quorum si qui mutuo se diligunt et ferventer, tunc multociens una meditatur de suo et quodammodo est in extasi nec audit, quid alii loquantur ana kulky walek 1) K, Vulg.: lucrum facerem M. — 2) Vulg.; 2a Cor. 4° K, om. M. — 3) M: dat exemplum K. — 4) M inclare scripsit: Nam enim' K. — 5) K: re M. — 6) Pro verbis Nam Xobliviscitur in M Fidelis enim quandoque obliviscitur corporis, ac si anima in corpore non esset et sic quasi vivificacione erat oblita legitur.

Strana 72
72 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. X. Unde, i. racione illius conversacionis, Salvatorem expectamus, Dominum nostrum[ Jesum Christum, sc. nos in morte suscipien- te(m). Et hoc innuit Christus Matth. 25°1), dans exemplum de decem virginibus, que expectant dominum suum a nupciis reddeuntemk! [Unde Matth. 24°]: Familia expectat Dominum, ut confestim ei aperiant, non dormiant, sed vigilent! qui reformabit, i. e. renovabit, quod formaverat creando, corpus humanitatis, quod nunc est, jKsc. in die iudicii clarifi- candok [ in gloria beatitudinis. Si nunc es deformis, pulcer ibi eris; luscus neque claudus ibi non eris; configuratum i. e. assimilatum corpori claritatis sue.2) ki. e. sicut corpus suum est clarificatum, sic et nos clarificabitx ; in beatitudine erit enim agile, lucidum.) K Sed quomodo hoc poterit efficere ? Respondet:K secundum operacionem (divinam), qua potest sibi subicere omnia, principaliter ad sibi servien- dum; xefficere omnia et eciam nos omnes renovare clarificandok . Nam omnia obediunt sibi |xtamquam domino suok ; mali servient sibi penam eternam pacientes, boni in gaudio laudantes eum. Itaque (i. igitur) fratres [meil carissimi et desiderantissi- mi nazaduwczyessy, nam desiderabat [ut] summe, ut homines bene3) viverent et peccata vitarent. K Ecce, quia summe desideratum erat Apostolo, ut fideles in bonis operibus perseverarent, sicud est nunc suis futuris imitatoribus amantissimum: hoc patet ad oculumk gaudium meum et! corona mea i. predicacione secundum causam, kquia in terram conversio causat coronam meam k", non ex eo, quod redduxit ad beatitudinem tales homines, coronam accipiet pro eis. Sic state in Domino, carissimi, quia bene vivebant et spe- cialiter deprecabantur ab inicio4) KEuchodiam rogo et Sinticenk", mulier sancta, quia iunior, quam Euchodiam, eciam mulier sancta, |kdeprecor, i. e. valde rogok"" cui4) timuit, ne recidivansk a proposito laudabili etg[ relicta vita sancta revertatur ad mundum, id ipsum, i. e. eandem doc K 15 b trinam, sicud vobis, sapere in Domino. Eciam[ rogo et te, Germane (quidam sanctus, qui iuvavit s. Paulum in ewangelizacione, similiter Sinticen et Euchodia), qui es michi compar in ewangelizacione, jadiuva illas, que mecum laboraverunt: forte ministrabant ei alimenta.5) |KUtrum autem hee due predicaverunt ore vel solum, quia 1) Vulg., 24 K. — 2) Vulg., K: corporis celesti sui M errore. — 3) M unde. — 4) In M inclare scriptum. — 5) M allimente errore.

Strana 73
Domin. XX(V)II. Adiutores s. Pauli in praedicatione. 73 iuverunt ipsum, dubito: stat, quod solum iuverunt eum corporali nutri- mentokr- KEt sic mercedem predicatoris accipies iuxta regulam Christix? Unde dixit Christus [Matth. IX, 40[/: „Si quis dederit calicem aque „frigide prophete, mercedem prophete accipiet“. |KSic hee due fecerunt et mercedem eternam receperunt, quia hic Apostolus dicit secum eas presicantesc �. Nam qui iuvat ad aliquid opus bonum, habe[nJt mercedem ab illo premio — et celeste regnum ? sanctorum in libro vite, i. e. mente Dei etc. —

Strana 74
JXI. M 270F [o 11 ] K 15 "b 43 feria currentis dominice evangelium 123 K1 et ultime1) ante adventum 23. XI. 1410. Matth. 5°, Marc 2°, Luc 8°: sicut Matheus scribit, sic habetur. IX. 181 Loquente Jesu ad turbas accessit ad eum princeps synagoge et[c.] 3adorabat eum dicens: 'Domine, filia mea defuncta est : sed veni, impone manum tuam super eam et vivet.' 19. Et surgens Jesus sequebatur eum et discipuli eius. 20. Et ecce mulier, quae sanguinis fluxum patiebatur duo- in corde decim annis, accessit retro et tetigit fimbriam vestimenti eius. [ Dicebat ]enim cositabut intra se: „Si tetigero tantum vestimentum eius, salva ero.' 22. At Jesus conversus et videns eam dixit: Confide, filia, fides tua te salvam fecit.' Et salva facta est mulier ex illa hora. 23. Et cum venisset Jesus in domum hrzmotny principis, et vidisset tibicines et turbam tumul tu antem. "dicebat: 24. "Recedite: non est enim mortua puella, sed dormit.' Et deridebant eum. 25. expulsa Et cum[ eiecta Jesset turba, jintravit: et tenuit manum ejus. Et surrexit puella. 26. Et exiit fama haec in universam terram illam. [2) — Ecce |Kex evangelio colligitur, quodk€ princeps |xpeciit hic a Do- mino auxilium, ut filia eius suscitetur et similiter mulier sangwinis flu- xum paciens, ut sanaretur; multo magis nos ipsum debemus rogare, ut non hic de uno peccato sangwinolento in aliud fluentes morte eterna3) moriamurk | Similiter et nos confugiamus ad Dominum Jesum et postu- lemus, auxilio eius habentes rectam fidem in corde, sicud et ipsi — et fiet nobis, sicud et ipsis, sicud volumus, lutx nobis misericorditer sub- veniat, nos pie sanando — dicentes Hospodyng Ewangelium positum est a Christo pro informacione nostra et ex 1) Recte dominica XXVIII post Pascha; hoc evg. legitur ultima dominica, sed aliunde apud Hus dom. XXIV Trinit. Quomodo hic numerantur evangelia, ante sermonem IX 'Abeuntes pharisei' explicatur. Inscriptio '4a feria' erronea. — 2) Sermo, qui sequitur, bohe- mice in Post. bohem. legitur, sed tantum initium. Latine in postilla de tempore et Dictis' similibus, sed tamen aliis verbis.—3) Pro verbis peciit Xmoriamur in M et mulier similiter petebant auxilium legitur.

Strana 75
Domin. XX(V)III. Ad morientem filiam Christus venire rogatur. 75 una parte instruit nos in necessitatibus confugere ad Dominum Jesum, 2° docet nos sperare de venia Christi, sc. ex aliqua parte ut confiden- ciam habeamus, in quocumque homo peccato sit, quod si dolebit ex corde, remittetur ei. 3° docet | xexemplo Christi,€ quomodo parati debemus esse ad peticionem in obsequio |komnis misericordiek" proximi. Dicit igitur: Loquente, i. predicante 31° anno ... ecce princeps synagoge KIudeorum. Quia Iudei habebant templum unum Jerosolimis, in quo maxime fiebant oblaciones; qui ergo presidebat K 15 a synagoge Iu- deorum, dicitur princeps et dicebatur, quia ad nutum eius omnes obe- diebantk . Qui habebat filiam et illa moriebatur; igitur videns necessi- tatem suam, confugit ad Dominum Jesum |xut filiam eius sanet [ et adorabat eum. Dicit igitur: accessit ad eum 1xquia ad ipsum corpore et affectu appropin- quavitx". Accedere est appropinquare ei; que accessio non debet esse corporalis, sed spiritualis, nam recessio fit per peccatum, unde dicitur JPsalm. CXVIII, 155:1 „Longe a peccatoribus salus1)“ i. gracia Dei. KNos autem spiritualiter ad ipsum per penitenciam accedere debemus, ipsum eciam, sicud iste, secundum debitam reverenciam adorantesk - Adorabat eum, secundum debitam reverenciam, poklekl przed nym dicens: [Dominel modo (i. e. nunc) filia mea mortua est (Marcus dicit: laborabat in extremis gyz mrzyesye2); Lucas: unica erat filia eius fere duodecim annorum et hec moriebatur.) KForte diceret aliquis: „Quomodo hii sunt secum discordes!“ Respon- deo, quia quilibet dicit verumx : S. Spiritus loquitur ex omnibus tribus et omnes veritatem dicunt, sed respiciunt diversos fines. )KMatheus enim finem respexit, quia mortua est. Quia vero moriebatur, ideo eciamk primum: laborabat in extremis kzmrty tahla; post moriebatur gyss mrzyesye kut dicit Lucask", tercio mortua est gyzz vmrzela. [NamK 8°K [ Luce dicitur: Venit quidam ad principem |xsacerdo- tum et synagogek[ et3) ait ei: Noli vexare magistrum, filia tua mortua est. Et ille erat paganus et eciam secundum aliquos doctores dicitur fuisse Pellagius: si[t] ille vel alter, non sit dictum, quis dicat etc.3) Patet, quod iste, qui venerat, non credidit, quod Christus mortuam pos- set suscitare: patet, quod primum istam puellam suscitans Dominus Knondum suscitaverat Lazarum vel adolescentem. Moraliter: Archisinagogus iste vocabatur Yayrus et interpre- tatur 'illuminatus'. Et notat prelatum illuminatum, qui debet fulgere pre ceteris doctrina utili et virtute, 1xut alios alliciat ad similiak . Unde Gregorius in Pastorali dicit: „Sicut pastor dignior est xquam oves4) 1) In marg. salus i. Salvator M. — 2) Hic male additur; vide paulo infra. — 3) Ver- ba et ait X dicat etc. in marg. add. M. — 4) K; omnibus M.

Strana 76
76 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XI. quadrupedesk", sic vita pastoris spiritualis deberet precellere oves fide- les. Vita et virtutibus debet enim prelatus esse princeps compescens mo- tus [M 271F [o 12r] illicitos sui corporis, ut non permittat viam sensibus ad maliciam aby wladl swu woly, kmanus ab illicitis tactibus, visum ab aspectibus custodiendo libidinariisg-† Qui sic dominatur sensibus, magnus est princeps coram Deo et rex magnus, quia rex regni celestis. Et presertim tales debent esse sacerdotes, jxsecundum quod dicit Gre- gorius in Pastorali, quod prelati et2)K" sacerdotes sunt3) quasi spe- culum populo. Sicut enim in speculum mundum K 15 b respicientes vident suas maculas |ksuorum peccatorum, emendent et detergantk"" sicut enim sanctitatem sacerdotum ... Propter hoc enim stant proxi- mius altari, ut populus respiciat devocionem eorum, genuflexionem ... et similiter faciat, non confabulacionem simul nestrogyecze rad w koste- lech et discursum per templum. Accessit: debet accedere ad Christum per imitacionem in moribus ket affectu corporis, ut insudet et diligenter laboret vigilando, orando, ambulando, predicando — et pro salute populi sicud Christuax , non corporaliter, sicud Iudas accessit, qui stabat penes eum et manducavit corpus eius (sed sibi ad dampnacionem) — sed sicut Christus docuit, per- noctavit in oracionibus die noctuque et sic predicavit currendo et labo- rando pro salute hominum, non existens avarus, sed humilis. [KEt primo presupponitur, quod talis superbiam devitet, avariciam et cetera singula peccata et sic poterit Christum imitarix . Dum et prelatus sic fecerit, accedet ad Christum imitacione. (Adorabat) cadens1) ante pedes Jesu, recognoscens suam insuf- ficienciam. [K Quodsi et sufficiens est esse ductor populi, tunc gracias agat Deo, a quo talem sufficienciam habere meruit, et ulterius auxilium petat, ut Christus manum porrigat adiutricem ipsi in huiusmodi proposito pie conservandok", quia non est dignus prelatura illa — et si quid est boni, quod hoc totum est a Deo et non ab ipso. Notandum secundum Augustinum |ksuper illo: Ibat Jesus in civitatem Naym’k ", quod Christus tres mortuos' resuscitavit, sc. puellam Kin domok", adolescentem [K in portag[ et Lazarum [K in monumentok"" intellige : viando hic corporaliter, et quartum non. Anima autem, i. spiritus humanus, habet liberum arbitrium sic, quod non potest cogi ab aliquo ad peccatum involuntarie; eciam Deus [qui] si cogeret eam, tunc voluntas Dei esset, quod ipsa peccaret, et sic peccando non peccaret, quia faceret voluntatem Dei — et sic peccaret et non peccaret, quod est contradiccio. Ex hoc tamen Deus non arguitur inpotens xquia dicit Apostolus 1) et K nam M. — 2) M: debent esse K. — 3) M: cecidit Luc., procidit Marc., om. Matth.

Strana 77
Domin. XX(V)III. De tribus mortuis a Christo suscitatis. 77 [Hebr. VI, 181)[, quod „inpossibile est Deum mentiri“ et 12a Timoth. II, 132) : „Deus non potest se ipsum negare“ — non tamen non est omnipotens, quia ipsum negare' non est potencia, sed inpotenciag - Unde potens est Deus ex hoc, quod non potest mentiri et se destruere et cogere hominem ad peccatum, non autem propter hoc Deus dicitur in- potens. Qui igitur dicit 'Oportuit me hoc facere' (sicud fornicarii, adulteri menciuntur) ... sed sicud locuntur [Matth. XIII, 181/ necesse est, ut scandala veniant', sic necessario peccant, quia malicia inflammans eos ducit et ipsi consenciunt et sic voluntas libera facit peccatum etc., 1kquia nullus eum cogere potest; cum ergo nullus potest negare non volens, anima igitur debet velle semper bonum et nolle malum, peccatum autem est in voluntate. Unde Augustinus 12° De civitate Dei: „Peccatum adeo est volitum, quod si non est volitum, non est peccatum“. Unde Aristotiles 3° Ethicorum : „Nemo est malus nolens et nemo fit beatus „nolens". Lectum igitur et nidum peccatum habet in corde, sicud Matth. 15°: „Non, quod intrat in os, coinquinat hominem“(quia hoc „mittitur in „secessum“), sed „quod procedit de corde, jxcoinquinat hominem“. [K 16fa]. Et exponens se, dixit „quod intrat in os, in secessum“ vadit et exit, „sed quod exit de ore, exit de corde.« . De „corde enim exeunt" (rapine) „adulteria, homicidia, furta et fornicaciones". JKEt sic si homo inordinate appetit manducare id, quod non competit sibi, hoc coinquinat ipsum hominem. Nam non culpa vini vel cerevisie, sed culpa bibentis: nam qua intencione comedis aut bibis. Inordinatus enim appetitus nutri- bilis est gula. Appetitus autem fit ex voluntate; in voluntate tibi est pecca- tum et consensus; [ kpeccatum 2° iam volitum in opus exit, quod actualiter illud perficitg — et post peccatum in opere; 3° tunc fit induracio et consuetudo in peccatox[ — et post consuetudo peccandi. Ista tria peccata aliquando sunt in uno homine: nam primum con- sentit, post in opere facit et 3° asuescit. Vel divisim M 2711 [O 121]] pos- sunt eciam esse in diversis ita, quod aliquando consentit, sed non facit in opere; aliquis facit in opere, sed non stat in consuetudine etc. 1Secun- dus perficit, non tamen in voluntate prehabuit sicud Loth, qui actualiter cum filia concubuit in sompnis; tercius, qui in voluntate et consensu peccatum habens actu perfecit — et ille mortus est. Aliquis vero com- mittit peccatum in opere et stat in consuetudine peccandi. Tu sis igitur Yayrus, filia voluntas, que laborat ktera tahne ksmrty in extremis, dum voluntus predisponit ad peccatum xdiversimodek se artando pedes vtahna nohy, fucando se, crispando anat dyela kaderze sobye on neb ona, kut possit allicere alios ad peccatumk, nisi propter actum venereum. 1) Vulg.: om. MK. — 2) Vulg.: ad Hebr. 7° K male. —

Strana 78
78 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XI. Iam enim laborant omnes tales in extremis, susurrando, munuscula mit- tendo etc.: omnes tales laborant in extremis, xquia ad mortem anime festinat per peccatum. Videat quelibet et quilibet, si aliquando in extremis laboravitk. jK2° Lucas dicit: 'moriebatur’k . Moritur autem, dum voluntas di- cit: 'consenciam’ aut ‘non consenciam’, knon tamen consentit, sed tan- tum in statera se habet et dicit:[ — modo titillat iam peccatum jxti- tillaciones lektanye — vczynym — nevczynym jkprzywolym — neprzy- wolym — przywolymg... Sed dum iam in corde ponit sibi: facerem, si possem aggredil) ipsam' vel ipsum', iam est mortuus gyst gest vmrzyel kincipit mori et moritur, quam si declinat ad unam partem voluntatem suam, actualiter consenciendo, iam mortua est animax [. Unde Matth. 15°K dicitur: „Si quis viderit mulierem2) ad concupiscendum eam, iam est mechatus in corde suo“ — ket sic iam mortuus actualiter anima per peccatumk . Igitur necessarium habemus clamare ad Dominum Je- sum pro auxilio, dum sic filia eius moritur. Timeo igitur xex argumento probabili et cursux", ne nostrum quilibet sic foret mortuus, xut quod ad quodcunque peccatum actu consentit, iam mortuus est. Nos ergo, si sic mortui sumus, ne desperemus de venia Jesu Christi. Nam dum homo infamare vult proximum, iam peccat et moritur. Non dicamus autem sicud iste Jarchi K 16rb synagogo[ dixit: „Noli vexare magi- „strum", quia non credidit, quod potuisset eam suscitare, quia iam scivit (quod sc. mortua fuit iam) — sed pocius dicamus: „Roga dominum ma- „gistrum et sollicitare, ut curet et resuscitet eam.“ Nam multi dicunt: „Cave-vide, ne sanctificeris warui se a sse neoswietyss. Unde 38° sermo- ne Bernhardus Super Cantica: „Forte aliquis reversus in se et dis- „plicens sibimet in omnibus malis, que fecit, cogitansque resipiscere et „redire ab omni via mala et carnali conversacione sua, si ignorat, quam „bonus sit Deus, quam suavis sladky et quam mitis et quam multus „hoyny ad ignoscendum k odpustyeny. Nonne sua carnalis cogitacio arguet „eum et dicet: 'Quid facis? Et vitam istam vis perdere et futuram, „Knon valens resistere peccatisc . Peccata maxima sunt et nimium mul- „ta; nequaquam pro tot et tantis, etsi te excories, satisfacere poteris. „Conplexio zpossoba tenera est jet vita delicata, consuetudinem diffi- „cile vinces'3) — pro hiis et similibus desperatus4) miser resiliit opusty, „ignorans, quam fecile Omnipotentis bonitas,5) que neminem vult pe- „rire, omnia dissolveret.“ Sequitur trn,6) inpenitencia7) que est delictum maximum et peccatum irremissibile, sc. finalis inpenitencia. Sed diceres: Quid debeo facere? Modo peccata grandia, inenarra- 1) M agregi errore. — 2) Vulg. K: uxorem M: male vertendo boh. ženu. — 3) K: vin- cis M. — 4) Postea resiliit add. M. — 5) K: voluntas M. — 6) M in marg.; in textu te, in K quod. — 7) K; penitencia M.

Strana 79
Domin. XX(V)III. Misericordia Dei ad peccatores. 79 bilia et innumerabilia jkquomodo debeo de venia confidereg?. Nam homo, existens in peccato mortali per quodlibet instans temporis carens contricione peccat, nam quodlibet instans dedit Deus ad penitenciam ket ego illud in peccatis consumpsi, ideo nescio de omnibus reddere ra- cionem. Sed respondeo tibi posita omnipotencia, omnisciencia et sum- ma benivolencia Deix Et tu recepisti illud instans in peccato mortali existens ingratus Deo, sc. instanti, igitur etc. nelybye sye bohu dic: „Do- „mine Deus! Tu es omnipotens, maior est tua potencia quam omnia mea „peccata, scis omnia peccata et numerasti ea et inmense es bonitatis „nezmyrne sy dobroty, kego tue benignitati me offero et misericordiam „et veniam petok", in ea autem peccata sunt finita: igitur qualis sim pec- „cator et tantus, do me in tuam graciam, potenciam [et], scienciam et bo- „nitatem.“ Unde M 2721 [O 131] sciendum, quod — per inpossibile —, si homo unus haberet omnia peccata in numero et in specie et doleret et contereretur super eis cum corde contrito, omnia ei remitterentur. Cain Gen. IV, 131/ enim desperavit dicens: „Maior est mea iniquitas, „quam“ 'tua bonitas'. " KNos ergo hoc ratum habentes, non simus incre- duli, sicud iste, qui non confidens de potencia ac misericordia Dei Salva- toris dixit archisynagogo: Noli vexare magistrum!’ Non dic tu similiter, sed confugias ad divinam bonitatem et miserebitur tui. Nullum K 16 a peccatum potest hominem da m pnare, nisi nolencia penitendi et finalis inpenitencia (sed gula cum inpenitencia dampnat). Unde de isto pec- cato dicit Johannes in Canonica sua (Ia, 5, 171/: „Est peccatum ad mortem, pro quo nolo orare" 1): nam si scirem, quod pater meus esset in inferno, nollem pro ipso orare. [KNam si homo peccator penitet, [tunc] cum remittuntur ei peccata eius, tunc ad equalem graciam resti- tuitur vel ad maiorem. Non est Dominus Deus, sicut et dominus terre- nus, qui postquam reconciliatur ei suus inimicus, nesciens eius intenci- onem, si dolet de offensa et eciam, si recidivabit, potest eum ad tantum diligere, sicud prius.† Et inpossibile est hominem resurgere ad mino- rem graciam, nisi resurgat ad tantam vel ad maiorem graciam: quia pono: debeas premiari pro denario et cadas in peccatum; et post, cum resurges, illa decem addiciet, graciam specialem, dolorem pro peccatis et contricionem. Debent igitur peccatores grati esse, quod Deus iuvit eos resurgere a peccatis magnis. Puella' notat peccatorem in consensu, adolescens' in effectu peccantem, Lazarus' iam peccatorem consuetudine fetidum peccati. Si homines tantam sollicitudinem virtuose vivendi sicud peccandi Jhabe- rent?"pauci dampnarentur by myely taku chlipnost cztnostem, yakuss magy krzyechom,3) malo by gych bylo4) satraceno. [KSed5) Dominus Deus, sciens 1) M; ‘non pro illo dico ut roget quis' Vulg. — 2) M Lazarum errore. — 3) M, pro k hrzyechom. — 4) M bulo errore scribac. — 5) Quae sequuntur, in M omnino desunt. —

Strana 80
80 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XI.—XII. peccatorem sinceram et cordialem habere contricionem — et sic in fu- turum non recidivantem, ideo ipsum post peccata tantum diligit, sicud prius, et hoc, si plenam et constantem habet intencionem amplius non peccandi. Nam tunc ipsi dat 1° omnium peccatorum remissionem, 2° mai- orem graciam, quam prius habuit, quia sincere dolet de peccatis suis et ipsum sincere et cordintime diligit plus, quam prius, ut hic perseverans de gracia posset secum pervenire in gloriam sempiternam, quam nobis prestet Jesus Christus in seculorum secula benedictusg [1) — 1) In K 167 a-b sequitur sermo XIII. epistolae Fratres, non cessamus', qui hic post continuationem sequentem (XII,) positus est, secundum M.

Strana 81
XII. (M 2721) (K 16 b) Post prandium?!1) 23. XI. 1410. K Quia2) igitur ewangelium hodiernum est sermo Christi nostra pro informacione nobis datus, igitur ipsum continuantes 2) videa- musk , unde omnis actus intentus ad finem malum et huiusmodi est causa cooperans ad K 17 a peccatumg ad illum finem. JKUnde si aliquis habet intencionem ad fornicandum, tunc et3) lotura faciei ad conspiciendum ab aliis et eis complacendum, tactus manuum, oculorum connivicio et hoc propter malum finem |xet ornatus suus et transitus est causa cooperans ad fornicandumk[, omnes isti laborant ad mortem, Ket ad extrema.K Adg que extrema, sc. mortis, filiam huius Yairi dicit ewangelista laborare.«† Unde omnis actus, qui fit propter mortale peccatum perfi- ciendum, est mortale peccatum, ut osculacio, que fit causa luxurie — et sic omnes actus huiusmodi sunt peccata mortalia. Moritur' vmyera na rosmysslu, dum dicit 'consenciam' non consenciam', sed dum con- sentit ad peccatum, si locus adesset, iam 'mortua est.' K 177a JKSic eciam omnis actus ad finem bonum est causa cooperativa finis illius boni: ut si quis est illius intencionis, quod Deo velit servire et sic illud opere ostendit, tunc et transitus et cogitacio sua est causa cooperativa ad bo- num illud. Sed tunc dictum est, quomodo alius ewangelista dixit eam mor- tuam, sc. quando anima iam voluntarie consentit in peccatumk Unde xdicit Augustinusk : „Separacio gracie Dei ab anima est mors anime spiritualisk , sed separacio anime a corpore est mors corporalis; |kMors spiritualis, sc. qua moriuntur mortaliter peccantes, qui tunc postea tri- stantur post peccatumx[ fetidus est sibi ipsi displicens in patracione pec- cati et assuefaccione. "Namx tunc dicit b. Augustinus: „Iuste enim hoc Deus statuit et ordinavit,« nam omnis inordinatus animus est sibi ipsi pena; nam omne animal contristatur post co[glitum', preter mulie- rem et equam (ego nescio, utrum hoc est verum etc.) ut inquit Aristo- teles. Sed in spirituali delectacione, kquanto magis homo intelligit et 1) Hic sermo in K inmediate post serm. XIII positus est, qui ibi sermonem praece- dentem sequitur. Vide supra et infra. — 2) Verba QuiaXvideamus prorsus M omittit. — 3) K; ut M. —

Strana 82
82 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XII. speculatur de Deo, nunquam suusk non fatigatur intellectus rozum, dis- currendo per diversa. Nam quanto plus intelligit, tanto plus delectatur et sic quelibet res habet esse nobilius, quam in esse existere,1) quia illud est inmensum, eternum, incorruptibile, istud vero est corruptibile et fa- tigabile; ydeale seznanye enim esse est multo nobilius, quam esse exis- tencie. Utinam igitur laboraremus ad vitam eternam! KEt hoc est, quod dixit ewangelistag:[ „Modo defuncta est" i. iam Jesus... audito hoc verbo dixit patri puelle: „Noli 2) timere, crede Jtantum! et salva 2) erit“ — sicut si diceret: Ta- men es totaliter sepultus in inferno'. Christus diceret tibi: Noli timere" KSC. quamvis iste non credit in me, tamen scito, quia filia tua salva erit. Sed sic tu similiter confuge ad Dominum Deum tuum, ut ipse si- militer manum miseracionis sue imponere dignetur, animam tuam cu- rando, ut vivatk[ nisi fidem hoc habe ‘Anima erit salva', sed dic: Veni, impone manum super eam et vivet.' Credebat M 272' [O 137] si- ne imposicione manus non posse eam resuscitari. Sed tamen hoc eciam est divinum, sic ut sanare infirmum etc. Et vivet, i. non morietur'. Et surgens [Jesusk a predica- cione ad peticionem principis sequebatur eum, ut fidelem. Remi- gius: „Miranda est pariter et imitanda pariter Domini humilitas et mansuetudo, kquia summus pontifex et rex mundi voluit ad peticionem unius hominis ipsum visitare; ubi heu K 17 b nostra superbia confun- ditur et refutatur, qui ad indigentes et infirmos aspernamur visitare! Ubi arguitur sacerdotum superbia, qui nolunt ire, nisi multum rogati, eciam prope, et oportet equm eis parare: ubi Domino paraverunt equm, ut circum Jerusalem equitasset? KSed certe mirum est, quare non3) interrogavit illum principem synagoge de testamento, quid legare velit post mortem filie sue, quod tamen heu fit in nunc temporis abl apo- stolis eius, qui prius de testamento et legacione bonorum ecclesie scisci- tantur, quam de peccatis infirmi. Et eciam prius divites cum tumultu visitant, sacramenta ministrantes, pauperes vero cum murmuracione et difficultate visitanturx Et4) discipuli eius non requisierunt de testa- mento, si haberet quid ei et discipulis eius delegare.4) Debemus tamen respicere maiorem necessitatem: si maior necessitas est ire ad minorem vel ad maiorem, ibi transeamus, sed videamus, ne simus receptores per- sonarum. Et ecce mulier, que sangwinis... Nescimus, que sit. Ambro- sius dicit ket opinatur ", quod fuisset Martha, alii Marsilla, que excla- mavit "Luce, XI, 171/: „Beatus venter“ etc., ancilla eius j:gdubito 1) In marg. habet esse ydeale add. M. — 2) Vulg. (Luc. VIII, 50): Nolite temere credere et sana in M errore. — 3) In K modo errore. — 4) Verba Et x delegare breviter ea, quae ex K antea afferuntur, resumunt.

Strana 83
Dom. XX(V)III. Sermo praecedens continuatur. 83 tamen, quia certitudinem non habeok", sed scripturam non habemus; [fluxum paciebatur[ jkduodecim annisk1 (Marcus:) fuerat multa perpessa a pluribus medicis et multa erogaverunt1) nec quicquam profuit 2) sibi, sed jksemper deterius habebat, ut substanciam suam omnem consumpsit, ut dicit Lucas, nisi supre- mus medicus supervenisset cicius obfuit; medicus [sicud proficiet] ... sicut eciam patet in spiritualibus medicis; accessit retro, in humilitate propter verecundiam. Marcus: ti- mens ac tremens |venitx etk’ procidit ante eum et dixit ei omnem veritatem "KsC. quia per eum fuit sanata; postquam enim sanata fuisset, tunc ante Christi pedes cecidit | Videtur esse contradic- cio. Non habuit plenam fidem, igitur dicit: Confide. [Moraliterx Mulier notat instabilitatem — et flu- xus XII annorum est multiplicacio peccatorum longinqua daleka, ) signi- ficatx animam diu in peccatorum sangwinibus permanentem, de quibus dicit David3) : Libera me de sangwinibus’.KI Sangwis notat peccatum, unde Propheta JOsee IV, 21: ‘Sangwis sangwinem tangit’ 4) dotika tunc sc., dum peccatum aggregatur peccato. |K Hec ergo anima, quia mulier, i. molliter stans in proposito, peccatorum sangwinibus conspersa, accedat humiliter retro, non ante temerariek . Si quis est huiusmodi, time Dominum, ne te dampnet, et dic omnem veritatem suok succes- sori et sick ante presbiterum, peccatax sua confitendo et non ea ce- lando, ut confessionem dividendo ex intencione et scienter non palli- ando peccatum, sicud libenter mulieres faciunt. Si tetigero fimbriam ... fimbria' est infima vestium, sic hu- manitas Christi respectu deitatis est multum inferior. Nam inmensa Deitas eius preciosior est corpore; sed non divide ab invicem ... 3xut rubore magis et tremore accedens humiliter suas enormitates recongnos- cat, ut si nescit de K 17 a divinitate post penitenciam contemplari, saltim fimbriam et sic humanitatem Christi recolatg Sed recurre ad passionem humanitatis sue et meritum eius [ peccatorumk remissionemk et ibi sustentare zpolehny et dimittet tibi peccatum; doleas de peccatis, salvus eris, si non peccabis amplius etc. 1K Quia dicet ei Christus: Con- fide, filia' i. fidelis anima, quia tua filia, i. concupiscencia (et sic ani- ma), iam salva est. Et subdit: Et salva facta est ex illa hora etc. 1 1.dr 1) M: erogaverat Vulg. — 2) M: profecerat Vulg. — 3) Psalm. L, 16. — 4) M: teti- git K, Vulg.

Strana 84
XIII. M 2727 [o 137] K 16 a] Epistola ad Collocenses 1° 1) 123. XI. 1410 Paulus, Collos. I. 91 Fratres, non cessamus pro vobis orantes2) et postulantes ut impleamini agnitione voluntatis eius, in omni sapientia et intellectu spiritali; 10. ut ambuletis digne deo per omnia placentes, in omni opere bono fructificantes et crescentes in scientia Dei; 11. in omni virtute con- w dluhem setr- fortati secundum potentiam claritatis eius in omni patientia et longanimi- wanij aby yhneh3) neodbyehly tate cum gaudio, 12. gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in wtrhl4) partem sortis sanctorum in lumine: 13. qui eripuit nos de potestate tene- brarum et transtulit in regnum filii dilectionis sue, 14. in quo habemus re- demptionem per sangninem eius, remissionem peccatorum!. Apostolus5) non solum a se scribit, sed ab aliis apostolis. Primum scribit, quod 'orent sine intermissione', ut populus Christianus congnoscat voluntatem Dei, sc. ut virtuose vivant et non peccent5) in omni sapiencia, quoad vitam activam jetx[ intellectu ]spiritualix, quod vitamg contemplativam, ut ambuletis digne in virtutibus et sic �reverenterg in manda- tis Dei per omnia opera vestra, ut quecunque facis, kpropter Deumk" facias, ut Deo placeas in omnibus in omni operes) bono, Ksc. ex caritateg sine mixtura malicie fructificantes [K I6 b in beatitudine M 273r [0 14"] et crescentes de die in diem in sciencia Dei, non in tradicione frivola humana tantumk, sic quod non diminuatur de virtute per obmissionem boni, knom tamen sic fructificantes, sc. ut oretis per magis et magis, hodie tria Pater noster', cras quator et sic in infinitum ..., sed ut semper effectum sincerum habeatisk . 1) Hic sermo in post. de temp. et in Man. XII F 1 tantum, aliis verbis, legitur. In K hic sermo inmediate sermonem XI. sequitur, v. i bi. — 2) Vulg.: orare etc. M. — 3) Sic M pro yhned. — 4) M, pro witrhl errore. — 5) M; in K pro Apostolus X peccent legitur Ex presenti epistola patere potest affectus ss. apostolorum ad hominum salutem, quia non cessant orare pro suis subditis, ut possint prodesse. — 6) Vulg.: tempore M male.

Strana 85
Dom. XX(V)III. Brevis expositio epistolae Pauli. 85 et in omni virtute morali cztnostne et naturali, keciam robo- racione corporis confortati |ket presertim in virtute spirituali, moralik [ Virtus est amor ordinis.] Quix ergo diligit ordinem, in quocunque stat(u) existat, semper virtuose vivit et non peccat, ut viduaxr. Nam si virgo amat ordinem [ ktunc non fornicatur, sed continens est et sic de aliis virtutibus, vult, quod sit casta virginitas et amat eam non foruicando secundum potenciam claritatis eius, quia a nobis non possu- mus conficere nisi auxilio Dei; in omni paciencia in adversitate, ut si percucient corpus et here- ticant, quod sis paciens | xet non ad tempus tantum sedk jetl longanimitate, i. spirituali sufferencia. "Nex autem quis ex eo velit murmurare, dicitx: cum gaudio xin anima, quasi corporis, et sic animalitas tristetur, ut tamen spiritus stet fixex", quod illa sint: licet corpus turbatur, anima gaudeat et spiritus, sicud patet in Christo, quix cum tristaretur, tamen gaudebat, quod per mortem eius genus humanum redimi deberet Agentes gracias1) (de hoc) Deo Patri, quia dignatus est facere, quod pateris vtrpycti 3Ksc. quia propter eum pati mernisti, ut hic pacientes postea secum conregnetis. Quia dicit Apostolus2) 'si compatimur', conregnabimus', quia non . ..itur ad astra'3) — deliciis ... K fl Nam exinde homines tahnu sye ad regni celestis hereditatem. |KOportet corporis tormenta sequix quix enimx[ eripuit de potestate tenebrarum interiorum, sc. peccatorum et exteriorum, kqua hic mali peccatis obtenebrantur etkI postea, ne simus in exterioribus tenebris eternaliter, et transtulit in regnum, nunc [simus] in spe sumus in regno et post in effectu erimus. Et unde hoc dicit ? Im Christo' i. per Christum Jesum; non dicit facimus vos participes oracionum nostrarum, sed dicit hic oramus', nam spiritu ducebantur, nos autem ducit Mammon etc.4) kin regnum sc. celorum nunc in spe et postea in re per nos possi- dendum, quia certe in Christo Jesu, Domino nostro, i. per Jesu Christi, Domini nostri, passionem possidendum et consequendumx' 1) M, Vulg. recte: Argento gratis K pessime. — 2) Rom. VIII, 17 'si compatimur, ut et conglorificemur' et 2. Tim. II, 12 'si sustinebimus, et conregnabimus. — 3) Verg, Aen. IX, 638 „sic itur a. a.“, sed in textu Poetriae novae. — 4) Postea in M sequitur sermo IV. Fratres, confidimus,' errore hic locatus; vide supra; in K recte locatus, sed falso lemmate Fratres, fiduciam,' v. supra.

Strana 86
XIV. K 17 a [M 274"] [0 151] In die Katherine 25. XI. 1410 Math. 25° XXV. 1l Simile est regnum celorum decem virginibus que accipientes [etc.] lampades suas exierunt obviam sponso et sponsae. 2. Quinque autem ex eis erant fatuae et quinque prudentes: 3. Sed quinque fatuae, acceptis lam- padibus, non sumpserunt oleum secum. 4. Prudentes vero acceperunt oleum! worudy i. in cordibus suis kdyz dlesye zenych in vasis1) suis cum lampadibus. 5. Moram autem faciente 3 sponso dormi- pokrzyk taverunt omnes et dormierunt. 6. Media autem noctel clamor2) factus est: Ecce sponsus venit, exite obviam ei. 7. Tunc surrexerunt omnes virgines illae ornavenunt lampades suas. 8. Fatuae autem sapientibus dixerunt: Date nobis de oleo vestro: quia lampades nostrae extinguuntur. 9. Respon- derunt prudentes dicentes: Ne forte non sufficiat nobis et vobis, ite potius ad vendentes et emite vobis. 10. Dum autem irent emere, venit sponsus: et quae nayposless potom paratae erant, intraverunt cum eo ad nuptias et clausa est janua. 11.[ Novis- sime vero veniunt et reliquae virgines dicentes: Domine, Domine, aperi no- bis. 12. At ille respondens ait: Amen, dico vobis, nescio vos. 13. Vigilate protoz itaque3) quia nescitis diem neque horam. 14) Quia5) Jigitur ktamquamk hodie factes) sunt "consummatex nupcie s. Katherine, quamx et rex celorum hic sibi desponsatam per fidem et graciam hodie propter ipsum mortem passam assumpsit ad celum in nupciis perpetue secum fruituramx . Nam quasi hodie transmigravit de hoc seculo ad Dominum: et quia in nupciis libenter 1x ad laudem sponsi et sponsek canunt, igitur eciam simul concinamus Hospodyne, pomy- luy etc. Evangelium legitur in die ss. virginum, quia est mencio de ss. 1) In M (cum glossis) post faciente positum — 2) Hoc lemma cum glossa in fol. 275v legitur. — 3) Hoc lemma cum glossa in fol. 275v legitur.—4) Sermo sequens saepe in collecti- onibus Hussi legitur; De sanctis’ XLVII, cuius fontes in sermonibus Mg. Jo. Wicleph detexit Loserth (Mittheil. d. Inst. f. österr. Gesch. XXIX, 678), in MS. Mikulov I 72 f. 145—151, in Man. XII F I, in Punctis bis, similis est sermo bohemicus in Postilla 1563 f. 211—214. Si- militudines hic tantum indicantur, non exponuntur.— 5) K: Quasi M. — s) K: finite M.

Strana 87
In die Katherinae: Laus virginum et virginitatis. 87 virginibus. Et locutus est istud evangelium Christus 2a feria post palmas in monte Olivetil) sedens discipulisk suisk . KCum enim de die iudicii interrogaretur, non certificavit suos discipulos de die illa" et locutus est in parabolis, ut patet. "KParabolam istam ponens eos docere voluit, ut sint vigiles in expectancia sponsi Jesu Christik", ut inde erigantur homi- nes in tendendo hic ad spiritualia. Et aliqui sancti exponunt hoc evange- lium de virginibus carnalibus. Nam dicit Jeronimus: „Hanc parabolam i. similitudinem decem virginum, quinque prudentum et quinque insipien- tum, quidam simpliciter interpretantur de virginibus, quarum quedam secundum Apostolum2) K 17'b ! et mente et corpore sunt virgines, alique corpore tantum, jxquia vel non habent negocia sua 121 efficaciax et cetera opera non habent, parentum custodia a corporali corrupcione kservate, solum corporis vite dignitatem servantes", nichilominus ta- men mente nupserunt,3) ut quando aliqua virgo libenter consentiret, sed propter timorem et custodiam parentum non potest accedere etc.; sicud avis detinetur in cletula, libenter tamen evaderet, sed non potest. [xPrime sunt virgines prudentes, que integritatem mentis servant et corporis, alie vero fatue, que testam habent integram granis concussisk", sic et ille fatue M 274 [o 157]] virgines etc. Unde virginitas est hominis non fedati (nec in mente nec in corpore neposkwrnyeneho luxuria), incorrupcionis meditacio vmysl zachowanye neposkvrnyeneho. Ambrosius addit: Perpetua nam incorrupcio cor- poris, illa non est virginitas, cum virtus debet esse habitus aquisitus; nam virtus aquiritur per bonam exercitacionem obyczegem. |KEt cum talis incorruptela sit innata et connata homini, ideo mente corrupta non est meritoria talis incorruptelax †. Unde puer incorruptus non habet virgini- tatem aquisitam: nam dicit Aristotiles in Ethicis: „Iuvenem mla- dencze et bovem nemo felicitabit, quia nullam virtutem bos habet, quia est animal irracionale; similiter nec puer, quia non aquirit virtutem: igitur tales pueri, dum sunt in puericia et moriuntur, non habent laureolam virginalem, quia hoc premium ipsi non meruerunt. Unde virgines sunt, que nuncquam sunt corrupte nec mente nec corpore nec umquam habent intencionem virum ducendi, knon luxuriandi usque mortem: talis est consummata (vel consummatus) virgo. Sed qui intendit in matrimonium, non tamen ante statum illum vult luxuriari, ille eciam est virgo, non tamen perpetuo est in corruptelam meditatus; qui (vel que) sic moreretur, quamvis intencionem habeat matrimonialiter copulandi ... et talis sic aureolam moriens non perderet in futurokt. Unde Crisostomus dicit: „Melior est coniugata, que unum respicit virum et de alieno non curat, „quam ista virgo, que nullum vult preterire" nezpyk mezij wsseczkij. Unde 1) K: Oyveti M. — 2) Ad sensum tantum I Cor. VII 34—38. — 3) K: amiserunt M.

Strana 88
88 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XIV. vera virginitas presupponit materialem carnem non pollutam ex inten- cione; si autem violenter corrumperetur sine ipsius voluntate, virgo per- manet. Nam s. Lucia1) dixit: „Si2) vultis violenter me opprimere, dupli- „cabitur michi corona“2). Unde potest esse virgo post partum (non autem tu), sicud b. Virgo. Et sic virginibus superaddit voluntariam continenciam a luxuria et delectacione, 1xa coitu carnis cum intencione non coeundi — et talis est vera virginitask. Est autem sciendum, quod castitas nesmylnostg opponitur directe. luxurie. Que virtus est, qua quis virtuose se continet a peccato luxurie, quocunque sit variatus, in circumstanciis [K 18ra| sive sit virgo, sive vidua, sive coniunx. Et dicitur hec virgo celibatus nebeske nepokussyenye, qui beati in celo non temptantur peccato sibi opposito et ideo dicuntur in celis virgines, quomodocunque hic luxuria fuerint vexati aut maculati, ut Afra, que iam non temptantur ibi a luxuria. Et ideo dicuntur Apok. 14° virgines, que" secuntur agnum: „Hii sunt, qui cum mulieribus non „sunt coinquinati“, subaudi: 'usque ad mortem, sed sunt redempti a damp- nacione perpetua per Christum et Virginem castam, videlicet Mariam. Unde inexcusabiliter quilibet debet intendere castitati, quod si non fecerit, erit perpetue condempnatus. K Quia intencionem quilibet habere debet firmamk[, sc. ut conservet se finaliter in castitate . .. Est autem triplex castitas nesmylnost: virginalis, vidualis et coniu- galis. Item: sicud est virginitas duplex, sc. corporalis et spiritualis, sic est duplex luxuria sc. corporalis et spiritualis. Item: spiritualis castitas et spiritualis procreacio est principalius attendenda. Christus enim est sponsus spiritualis ecclesie, ut in ewangelio dici- tur et — sicud omnis homo, alius a Christo, debet esse membrum ecclesie, sic debet spiritualiter esse sponsa Christi: Quod si adulteratur cum dya- bolo, carne vel mundo vivendo male, tunc rozdyelij dissolvit matrimonium et fornicatur spiritualiter. Quilibet autem homo existens in mortali peccato est coniunx dyaboli, yxcum mundo enim luxuriatur avaricie insudando, qui cum Christo in thoro paupertatis noluit permanere, sed ab ipso ad thorum Mamone abiitg. Nec ponderatur corporalis luxuria nisi propter luxuriam spiritualem: nam bona coniunx commiscens viro debite xcum coniuge coiens corporaliterk, non dissolvit nerozdyely matrimonium spi- rituale Christi, |knon peccat, si ordinate hoc facit, sc. propter fructum et prolem et eciam3) ut coniugem suum preservet a peccatok [.Nec talis con- mixtio est peccatum nec meretur dici luxuria; igitur non debet dicere smylnyla sem', nam solvendo debitum |quiag stat, quod cum labore debitum solvensk" potest plus mereri, quam illa virgo, que solum corpore est virgo, mente autem est corrupta. Et sic loquitur Jeremias [III, 1) M, Passionale: Cecilia K errore. — 2) Verba Si X corona ex breviario, XIII. Dec., lect. VI. sumpta.

Strana 89
In die Katherinae: De castitate et poena luxuriae. 89 1—81 et alii sancti 1dex fornicacione animek , de luxuria spirituali. M 2751 [o 167] Unde spiritualis castitas quoad sponsum ecclesie debet esse per K 18rb petua, est magis servanda et preponderanda; sine enim ista castitate spirituali inpossibile est quemquam kracione fruentemx salvari. Unde sic ad spiritualem procreacionem debent fideles principaliter letx diligenterg" attendere et specialiter1) sacerdos iuxta illud Apostoli IK Cor. IVK[: „In Christo Jesu per evangelium! ego vos genui,“ 1sc. verbo Jesu Christig[, quasi diceret: Nam eratis gentiles et ego predicavi vobis et Christus locutus est per me et credidistis et fidem eius suscepistis et sic genui vos spiritualiter.' Et iuxta illud Genes. 128°2)!, ubi fratri iuniori precipitur semen educere de uxoro senioris, mortuo seniore, Chri- stus frater noster senior, jutx dicitur (Apoc. I, 5)3), cum sitg primo- genitus mortuorum'k", quia est mortuus in causa ecclesie ) ket germen et prolem prolificavit spiritualium filiorum et ascendit in celum et igitur dixit: 'dicite fratribus meis, quia sumus fratres eius iuniores', qui ei successimus, ut procreemus semen. KEpiscopos, sacerdotes hic dimisit, ut ipsi verbo veritatis et semine scripture s. possint filios prolificare spirituales, qui tunc dicentur filii non istorum fratrum minorum, sed Jesu Christig| Semen est verbum Dei, quo debent gignere filios bonos sacerdo- tes; si gignimus verbo predicacionis, tunc sumus fratres Christi fideles. 1 Quix fratres sic facientes vere sunt fratres imitatores Christi; quodsi non, sunt membra Antichristi. Quia vero grave est, si non accepimus se- men illorum et ipsi non seminaverint nobis, vere consolatur ambos Sal- vator Matth. 5° et Luce 10°K Sed dicitur Luce ] 10°k [: „Amen, dico vobis: remissius erit terre „Sodomorum (et Gomorreorum), quam hiis“, sc. qui semen Dei verbi Dei non suscipiunt, ex quo deberent filii spirituales generari, et „ve illis“, qui conculcant dussye illud, ne filii spirituales procreentur. K Quid ergo de falsis fratribus, non Christi sed Antichristi, dicetur, qui nedum semi- nant, sed semen volunt conculcarek Augustinus Super Psalmos: „Virginitas spiritualis est integra czela fides, solida ji. firmak sylna spes et sincera czista caritas. Quod si non est integra fides, quocunque peccato per dyabolum rupta, non meretur dici virginitasc† Et sic, quicunque est in peccato mortali, non est virgo. Virgines, que non sunt corrupte carne, sed mente sunt corrupte, sunt sicut | Knux vacua yakok hwyezdyecz.4) [KEt quia sicut illa nux cre- ditur esse integra, est tamen perforata, sic et virgo mente corrupta K 18 a est intencionis ruptelak", foramen est intencio et dyabolus wyhlodal yadro — et sunt sicud spica sine granis. Fatue sunt virgines omnes, que habent fidem et virtutibus 1) M: principaliter K. — 2) K: recte XXXVIII, 8 Vulg. — 3) Vulg.: ad Hebr. 12° in k male. — 4) M, etiam K, pro hvížděc'. Tota similitudo saepe ap. Hus legitur.

Strana 90
90 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XIV. carent; e converso prudentes sunt omnes virgines, que xsunt sine mortalibus peccatis et proficiunt in caritate de virtute ad virtutemk", habent fidem [et carent peccato.] Nam prudencia est virtus, quecunque opera virtutis regulat conformiter ad primam iusticiam impellentem, i. que dirigit omnia opera sua et regulat zprawuge, sicud Deus precepit. Et illam vocat ewangelium [Math. X. 161 prudenciam serpentinam, [ cumx dicitur : „Estote prudentes sicud serpentes“, qui caudam exponunt periculiski- Que est tota in hoc, ut conservet caput: ut si aliquis coniurat serpentem, obstruit cauda caput, ne audiret. Igitur si dyabolus ’obpungatx in nosk"- percutit temptacionibus et vult eripere wytrhnuty Christum a nobis. quilibet |videamusk semperk krity illud caput cauda, i. fine(m) mortis sc. meminendo quiax mortem, qua premiabunter bene agentes et puni- entur mala finaliter exurentesk", quod sic homo merebitur, quod sic mercedem accipiet. [ Sick debet fidelis Christi discipulus caudam, i. mor- tem suam meditando, opponere, ut non per comminaciones et excommu- nicaciones iniquas a capite se separari permittatk�. Si igitur prohibent tibi predicare, item volunt tibi eripere Christum, tege aurem cauda, i. non audias eo, quod volunt dissolvere a vobis Christum et eius evangelium. Respice finem, ne sinas tibi aufferri Christum etc. — Notandum, quod duo miracula maxima fecit s. Katherina: 1m quia voluptatem roskoss li.x delicacionem mundi constanterk" abiecit 2m quia passionem acerbissimamk" constanter jetx fortiter ac pacienter pro nomine Jesu Christik toleravit —ket eciam mortemki Fac eciam tu hec duo miracula. Unde Gregorius in Omelia de ss. martiribus dicit: „Duo sunt, que faciunt Christianis1) [ angustiamk viam tritam sc. voluptatis abieccio et tolerancia passionis. Vinces, qui- cunque confligis, si vinces, quod delectat, i. placet, et terret etc., quodx libet, vince voluptatibus abrenuncciando et terrores pro nomine Christi sustinendo. Hec duo pertulit s. Katherinax.[Igitur canitur de ea, KS. ma- ter ecclesia d.x1: „Illa manet constans K 187b nec blanda, nec aspera curans" any lahodu any vkrutenstwym mohly gy przelstiti [ sc. K verba Maxencii. Hec ergo maxima duo fecit miraculax[; hec sunt difficillima. Maius miraculum est, quod ss. angeli detulerunt animam eius in celum, quam quod M 275) [o 167] sepelierunt [eam] in monte Syna eius corpus. Et si miraris, quod ex eius tumba manat oleum, mirare, [xquia ipsa virginitatem preservansk quod abstinuit se a luxuria — et ecce, quia vicit argumentis LI magistros una puella. Namx tunc consequenter omnes leves passiones facile tolle- ravit. Si ergo festum s. Katherine volumus digne celebrare, audiamusx 1) K: Cristianitatis M.

Strana 91
In die Katherinae: Duo miracula sanctae martyris. 91 Gregor.: „Facile est martirum sollempnia celebrare, sed difficile est „martirum passiones imitare. K Qui ergo vult eius festa digne celebrare et sic eius intercessione nunc gaudere, debet vitam suam ad vitam ipsius confirmare. De illo autem, quod illa oravit pro omnibus suam memoriam peragentibus, non video, quod ipsa sic temerarie egisset, quod de se ad tantum confisa fuisset, quod superfluitatem olei sponsum expectando habuisset, quia hoc contra in evangelio dixerunt prudentes virgines: Ne forte non sufficiat nobis et vobis. K „Tres retinent celum: coniunx, et vidua, [et] virgo. Quiax vero solum tres status [sunt], sc. matrimonialis, vidualis et virginalis, celum retinent, ideo quicunque extra illorum trium statuum aliquem positi sunt, qui nullum tenent ordinem, [ideo] ibunt, ubi nullus ordok 1) 1) Hic verisimillime primus sermo finitur; in M duo lemmata ex textu evangelii sequuntur (elamor-pokrzyk, itaque — protoz), quae supra auo loco fol. 2741 afferuntur.

Strana 92
XV. M 275' [o 167] K 187b Post prandium.1) 25. XI. 1410 Simile est regnum celorum, i. ecclesia militans, decemk virginibusk", quoad discretam operacionem k cznost- nemu skutku. Nam sic agitur in spiritualibus christianis, Kinter homines, quorum rex celestis est rex in ipsis per graciam regnans, sicut cum decem virginibus in nupciis corporalibus agereturx", sicud in carnalibus homi- nibus. Ecclesia enim hic est universitas Christianorum militancium hic in mundo. decem virginibus etc. ... Jacceptis lampadibus ... Lam- pades accipere est fidem suscipere, in qua debet esse caritas fervens ad Christum et sursum debet | xpatere et aperta esseks, esse lata s ad Deumx Oleum in lampade est caritas in fide. Dum igitur habes fidem et fervi- dam horlywa caritatem ad Deum et proximum, tunc habes lampadem cum oleo. Lampas sine oleo nichil valet: sic fides sine caritate, §quax quis si careat, in vanum fidem assumpsit, quia dicit Apostolus:2) Melius esset fidem non agnoscere, quam ab agnita turpiter resilire peccatis'. exierunt obviam (in fine mundi huius) sponso (Christo) et sponse (ecclesie triumphanti). Et quilibet [K 19ar exit obviam Christo aut dyabolo, sponso suo in morte sua, euix hic existens in corpore obsequium prestitit. Quod autem Christus sit sponsus, dicit Apostolusx Ad Ephes. 5°:3) „Viri, diligite uxores vestras, sicud Christus dilexit eccle- „siam et tradidit se ipsum pro ea“4) in mortem ut salvaret eam et eam inmaculatam servaret. Tu igitur noli dicere : Mea es, mulier, volo tui uti,5) sicud michi placet'. Mentitur quilibet talis ... K Hic ergo stulti sunt, qui abutentes coniugibus suis dicunt: Possum uti ea, sicud volo', quia sic debet uti ea, sicut Christus ecclesia, sc. ut non fedet eam peccatis, sed tradat se eciam ad mortem, ut possit eam inmaculatam servare. Quinque autem ex eis erant fatue: Ksc. quia hic, que sunt 1) In K et M sine pausa post antecedentem sermonem sequitur haec homilia. Sed cum in aliis collectionibus semper pro thema’ ab 'homilia' separatur et etiam in his sermo ibuns aliis locis distinguitur, hoc quoque loco separatus est sermo praecedens ab hac sequenti homilia. 2) Ad sensum tantum 2. Petri II, 21: Melius enim erat illis non cognoscere viam iustitiae, quam post agnitionem retrorsum converti.' — 3) M. Vulg.: 4° K. — 4) K, Vulg., om. M. — 5) Pro bohemico požívati tebe'; latine 'te'.

Strana 93
In die Katherinae: De fatuis et prudentibus virginibus. 93 virgines fatue, semper volunt in omnibus precedere virgines sanctos, ideo hic preponuntur in evangelio; sapientes vero et virgines Christi hic in mun- do se postergantes ex humilitate in regno celorum fatuis preponentur glo- riosius exaltatek!. Bene esset, si nunc bipartirentur aby sie podielily sic virgines prostowlasse, quod tante essent bone sicud male. Preponit hic fatuas, quia volunt hic in mundo1) preponi, quod ducatur primum cum ea corea, iactitat se genere; sed dominica virgo est quasi abiecta. Per clamorem congnosces ovem et scropham ... Quinque fatue, i. quinque sensibus inprudenter use, sc. visu, auditu etc. Auditum2) Deus dedit, ut audirent decem precepta eius etx predicacionem Christik!. et auditis dirigerent actus suos, non ad audiendum simphonias, fabulas vanas et susurros etc. ] Quix ergo auribus suis nondum predicacionem, sed magis scurilia, fabulas et figellaciones audire volunt, fatue sunt virgines. Rursum oculi dati suntg [: visum dedit Deus, ut Jhomo? " inspiciat non ad luxuriam, sed ad laudem Dei, ut si videres aliquem bonum, eum imiteris, si malum, ut fugeres. Unde dicitur Psalm. CXVIII, 371: „Averte oculos meos, ne videant vanitatem!“ Igitur Petrus II. ep. 2, 14:1 „Oculos habentes plenos adulterio". JKEt hii eciam sunt fatue virginesc . Et sic de aliis sensibus dicit, ut odoratu, qui olofactoria podwuky et pomula na paterzych odorant. De quibus IKqui olfactoria sibi faciunt Mambreg (III° Ysaie 16—241 dicitur: „Pro eo, quod filie Syon ambulabant extento collo“ etc. K„Aufer(et) Dominus . .. olfactori(ol)a"K ( "erit pro suavi odore fetor ...“ etc. Et invenio, quod homines peccant odoratu mortaliter. 1KSimiliter et de illis, qui fatui solo olfacto delectati sine indigencia vorant, quia tales illo sensu abutuntur et fatuitatem virginum fatuarum inciduntke Quicunque igitur non utitur suis quinque sensibus czychow ad hoc, sicut Deus dedit ordinate, quilibet est fatuus. Unde Aristoteles 2° Ethi- corum dicit: „Omnis malus ignorans“ quia, dum fornicatur, xutrum sapienter agit? K 19br Certe non, quia facit, sicud non licet, et cum sapiens solum licita facere debetk", insipienter agit. Sic eciam M 2761 [o 177] quicunque magister est fatuus, quifa] non facit, sicud debet. Quanti sumus nunc fatui hic! Prudentes quinque: Prudencia est virtus directiva actum hu- manorum in finem debitum. Si vides, tunc dirigis visum, ut videas propter bonum, i. e. ad laudem Dei et salutem tuam. Et sic prudentes notant omnes, qui dirigunt actus suos ad finem debitum, jK sc. ad laudem Dei et profectum ecclesie sue ac proximorumg etc. Sed quinque erant fatue3) etc. jk Qui enim nupcias corporales venire deberet , fatue faceret, qui in tenebris deberet ire sine lumine. 1) Sub textu in M: dicunt 'pohledte na lanye, offyerat bude, quando vadunt ad offer- torium' addidit. — 2) M: aures K. — 3) Postea acceptis add. M.

Strana 94
94 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XV. Acceptis lampadibus, i. e. fidem etki bonis operibus de genere 1KSine caritate; ille oleo in lampade caretx �. Nam quedam opera sunt bona ex se, sicud diligere Deum super omnia et audire eum |ket quelibet alia, que cum nominantur, statim bonum intelligitur per illudk", illa ex se sunt bona. Alia sunt ex se mala, 3k at dicit Aristotilesk", sicud usura, stuprum, adulterium etc., quia statim in se sunt mala. Sunt et actus strzedmij, boni de genere, qui possunt esse moraliter bene et male | xeum circumstanciis annexis", sicud ieiunare, elemosinam dare, loqui cum muliere, quod potest esse bene et male. ]KNam si quis ieiunat de causa, ut possit cicius fo(r)nicacionem devitare et suum corpus macerare, bene ieiunat; si vero quis ieiunat ea de causa, ut possit maliciam suam palliare, tunc male ieiunatx:[ Sicud manifestam maliciam non possunt convertere in bonum, quia hoc Deus non potest facere, quod bonum faciat malum — sed debet dolere. |In quibuscunque ergo talibus operibus non est gracia gratum faciens et eciam caritas, illa opera regulans, inprudenter fiuntg :sunt igitur talia opera sine gracia gratum faciente lampas sine oleo. Non sumpserunt Joleum secum[ etc., oleum caritatis intime. Nam Ecclesiastici 120°K1 dicitur: „Gracia stultorum effundetur“, quia expellent a se graciam Dei et Deus non diligit eos etc.; [K Prudentes vero accipientesk" oleum in vasis (cantaris) i. e. in cordibus suis[ cum lampadibus i. e. fide etkI bonis operibus de genere. Moram autem faciente jsponso[, i. e. iudicium differente, donec impleatur numerus electorum. "Morak hec est k" ab Ascensione usque in diem iudicii; contra eternitatem est mora parva. JIllamx ergo posuit Dominus differendo, quia hic existentibus hominibus veniam dat et graciam, si eam voluerint hic acceptarek[; eam posuit ab eterno, quot debent esse electi salvandi — et illum numerum non minuet Deus nec augebit — et est numerus par aut inpar; dormitaverunt omnes: Gregorius : „Ante sompnum dormitare drzemati K 19 a est ante mortem a salute languescere marzeti ket sic ab opere salutari; videns enim homo mortem ante se, langwet zmarzyk" et a bono opere et super bona opera non curare“. Et subdit: quia per pondus egritudinis pervenitur ad sompnum mortis, "sompnusk enim mortale peccatum estk , i. e. a parvo peccato veniali ad magnum et morta- le, xut posita morte in sompno peccati mortalis tunc illum percussit titillacio, 2° allocucio1) iocosa et deinde assensus et demum peccatum in opere et sic sompnus mortisk" Dicit 'omnes' et veritatem dicit. Si omnes non dormiremus! Christus dicit veritatem. Crisostomus : Tardante consummacione non 1) K: pro alleccio?

Strana 95
In die Katherinae: De adventu sponsi et Christi. 95 solum dampnandi etx peccatores, sed eciam iusti et spirituales ad negli- genciam sunt revolvendi obratye sie et relicta via veritatis convertent se ad corporalia opera, ut ad coreas: take vtyessmy sye videntesk pecca- toribus tempus suum prodesse hic in seculo inpunitum(. Deus mina- tur dyabolo et iudex iustus tortore. Unde Matth. 24° prophetavit Cri- stus: „Et [super]habundabit malicia multorum, quia refrigescet cari- tas“. |KUnde hec? Nonnisi, quia spirituales heu dormitant et secu- lares eorum pravis exemplis allecti dormierunt et sic timendum, ne omnes... Media autem nocte clamor pokrzyk factus est[, i. e. subito, nullo sciente: rucze, zhuoru, horzy, horzy: quando homines iam quieta- bunt se, quantox minus homines operabunt de die iudicii et mortex tunc veniet: quando ducent uxores, nubent. [KNam dicit Cristus Matth. 24°K: [ „Sicud fuit tempore Noe... nubebant... „et venit diluvium super eos". JKSic Cristus in die iudicii approperabit et mortem..., cum homi- nes vitam suam hic maxime assecurabuntx . Nescitur enim dies neque hora, qua erit dies iudicii.. et eciam diem mortis et eciam nostram salu- tem, ut nosk " semper preparemus et simus parati. [De quok [ Ia Thessal. 4°: „Ipse Dominus“ Jesus, secundum M 276' [O 177] humanitatem „in vo- ce"tube et „iussu".. „archangeli“, i. Dei etc. ] „in tuba Dei“[nong mate- rialik(. Non erit tuba [lignea K", cornea aut metallina1), sed vox illa est tuba: Mortui, venite ad iudicium surgentesk![' De qua tuba dicitur Johan. 15°K [: „Veni[eJt hora ..., quafndo] mortui k1 audient“ omnes „vocem K 19 b Filii Dei [etk qui audierint, vivent. Et qui bona egerunt, ibunt in vitam eternam, qui vero mala“ ibunt in ignem eternum. Ecce, hic est clamor, quem faciet Christus et Deusk etc. Illam timuit tubam Jeronimus, qui dixit: „Sive comedam, sive bibam, semper illa vox sonat michi in auribus: ’Mortui, venite in iudicium' ete." „Ecce, sponsus venit berze sie; exite! Cristomus: „Quicunque „agni nostri eucaristiam manducant, ita semper debent esse expediti, „quasi cottidie exituri de mundo. Et illi sunt Christiani, qui semper „debent esse expediti, quasi cottidie sint morituri — non solum confiteri „in morte et communicare. |Videatx quilibet, utrum sic se disposuit, „quod cottidie sit preparatus exire de mundo,«" etc. Nec mireris, quia „dicit: „Ite obviam sponso jet sponseg| etc., cum inter nos habeatur „sponsa. Sicud enim Christus, cum sit inter nos, tamen venturus dicitur, „cum apparuerit in gloria sua, sic in die iudicii erit: x omnes electi Dei „et filii eius tunc manifestabuntur, nunc vero latenteskr. Sic et ecclesia, „quamvis sit inter nos, tamen [cum apparuerit] ventura dicitur, cum „apparuerit Christus in gloria. Cumx enim apparuerit gloria nostra, tune 1) M: enea K.

Strana 96
96 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XV. „et vos apparebitis cum Christo". Hec Crisostomus super illo textu evan- „gelii Ite obviam'.K' Namx eciam conforme dictum est, quod cuidam episcopo agoni- santi, cui Christus apparuit in cruce dicens: „Emendari negligitis, pati „timetis, exire non vultis — quid faciam vobis ?“ Qui autem maior dampna- tus apparebit ex mali(s)? Tunc certe ille, qui magis peccat et maiorem habens graciam Christi, tamen ei contrariatus est in graciag . Tunc enim maiores penas pacientur maiores peccatores et Christiani, ceteris paribus, peccantes profundius Iudeis, quia plus dona susceperunt1). KUnde posito, quod Iudeus et Christianus eadem intencione usuram committant et mortaliter peccent, tunc Christianus plus peccat, quam Iudeus. Nam Christianus talis maiorem graciam accepit sc. baptismatis et eciam reformacionis et refocillacionis corpore Jesu Christi.[ Et igitur Christus per Prophetamg dicit: „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem" JPsalm. LIV, 131/, sed ,qui edebat panes meos“ et corpus meum etc. „ K magnificavit super me supplantacionemk!“ JPsalm. XL, 101 |KEcce aggravacio peccati Christiani contra Iudeumx [ Petrus III. ep., II, 21/ igitur dicit: „Melius esset eis viam veritatis non agnoscere, quam post agnitam retroire". Et tollerabilius erit Sodomitis, quam eis, qui audito verbo non proficiunt et suscipiunt etc. Tunc surrexerunt, JKSC. tam fatue quam prudentesk , ut appa- rerent in iudicio. jetl ornaverunt Jlampadesl. Gregorius: [K 20 a „Ornant, qui secum sua opera sic ministrant, pro quibus eternam beatitudinem recipere sperant. Et sic, qui bene opus bonum facit, eius lampas ardet. Fatue autem sapientibus dixerunt: Date nobis 1de oleo vestrol: i. e. communicate de operibus caritatis. 1k Quod si dicent in die iudicii, nescio, cum tantum perplectentur tune mali, quia nec eciam potuerint a bonis auxilium implorarekl. Potest esse, quod mali deposcant a bonis auxilium et misericordiam, sed erunt blasphemi ruhawi; dicunt autem nunc [bonisk male viventes proste zjat nass boha kut pro ipsis Deum interpellarent) et nolunt peccata dimittere etc. 1K Quorum2) tamen lampades, nisi penituerint, finaliter extin- gwunturet sic timendum est, ne in tenebris ignorancie hic persistentes postea in eternas tenebras dimittantur. Nam tunc secundem dicta sancto- rum omnes in die iudicii sancti vix de suis meritis sibi videbunt sufficere pro assecucione regni celorum; et ergo dicent malis: ne fortasse non sufficiat nobis et vobis. Ite pocius ad vendentes : oleum, i. e. ad adulatores, qui in mundo vobis adulabantur, — a quibus humanum premium et laudem quesivistis 1) In M suscepit errore. — 2) Quae sequuntur, in K solum leguntur.

Strana 97
In die Katherinae: De ultimo iudicio peccatorum. 97 et emite vobis. Hinc scripture evangelii contrariantur, qui inordinate ad servicia sanctorum homines perversos volunt allicere, di- centes, quia ille sanctus vel sancta in agone oravit sue passionis agentibus memoriam pro omnibus, ut ab adversitate liberentur — cum tamen hic evangelium dicat, quia sancti dicent malis, non de se presumptuose confi- dentes, sed suam insufffcienciam recognoscentes iuxta Christi consilium: ne forte non sufficiat nobis et vobis!' Etc.1)K 1) Postea in M sequitur in fol. 277 seqq. sermo Hussii super Tu es Petrus' et alia excerpta; continuatio autem sermonum nostrorum a fol. 284 tandem reperitur. In K textus sine interruptione continuatur.

Strana 98
XVI M 284' [p 371 K 20 b 30. XI. 1410 Sermo 13 dominica in adventu Math. 25° 1). XXV, 311 Cum venerit Filius hominis in maiestate sua et omnes angeli eius cum eo,2) tunc sedebit super sedem maiestatis suae: 32 et congregabuntur ante eum omnes gentes et separabit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves a hoedis: 33 et statuet oves quidem a dexteris suis, hoedos autem a sinistris. 34. Tunc dicet Rex his, qui a dexteris eius erunt: Venite benedicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi; 35. esurivi enim et dedistis mihi manducare: sitivi et dedistis mihi bibere: hospes eram et collegistis me: 36. nudus et cooperuistis me: infirmus et visitastis me: in carcere eram et venistis ad me. 37. Tunc respondebunt ei justi, dicentes: Domine, quando te vidimus esurientem et pavimus te: sitien- tem et dedimus tibi potum? 38. quando autem se vidimus hospitem et colle- gimus te: aut nudum et cooperuimus te? 39. aut quando te vidimus infirmum aut in carcere et venimus ad te? 40. Et respondens Rex dicet illis. Amen, kterak gste dico vobis quam diu |fecistis uni ex his fratribus meis minimis, mihi fecistis. 41. Tunc dicet et his, qui a sinistris erunt: Discedite a me ma- ledicti in ignem aeternum, qui paratus est diabolo et angelis eius; 42. esu- rivi enim et non dedistis mihi manducare: sitivi et non dedistis mihi potum: 43. hospes eram et non collegistis me: nudus et non cooperuistis me: infirmus et in carcere et non visitastis me. 44. Tunc respondebunt ei et ipsi dicentes: Domine, quando te vidimus esurientem, aut sitientem aut hospitem aut nudum aut infirmum aut in carcere, et non ministravimus tibi? 45. Tunc respondebit illis dicens: Amen, dico vobis: Quamdiu non fecistis uni de minoribus his, nec mihi fecistis. 46. Et ibunt hi in supplicium eternum, vusti autem in vitam eternam. KQuia3) igitur s. mater ecclesia adventum Domini[cum] concelebrans ipsum invitat in corda fidelium, ut ipsorum misereatur, dicens: Veni, Domine, et noli tardare, relaxa facinora plebis tuel', ut Dominus itaque per suam misericordiam corda nostra clementer dignetur visitare, ipsum iugiter rogitemus dicentes: 1) Vulg.: 23° M. —2) M etc. add. — 3) Sermo sequens in his sermonibus tantum legitur.

Strana 99
Dom. I. adv. De triplici et quadruplici adventu Christi. 99 Nawsstyew nas, Kriste zaduczy! K Ewangelium hoc est de adventu Domini Jesu Christi; hodie memo- ramus et recolimus adventum Domini. Unde notandum, quod duplex est adventus Christi: unus carnalis, sicud est in carne, alter spiritualis. Carna- lis est duplex: unus, qui iam factus est, videlicet, quando est incarnatus; alter vero fiet in futuro. De primo dicimus in Symbolo: Descendit de celis et incarnatus est'; de secundo: Venturus est iudicare [Judicare vivos' etc. et hoc in carne. Spiritualis eciam adventus est duplex: unus in die iustificicacionis, secundus in die resolucionis1). In die iustificacionis: Kcum enim homo est in peccato mortali, tunc ut sic iam Christus non habitat in corde eius per graciam, sed postquam penitet, tunc Christus advenitg, dum per graciam inhabitat in corde fidelium post expurgacio- nem peccati; — secundus | gresolucionis in die adventus, sc.k" in morte, quando resolvet rozdyely animam a corpore et accipiet animam in celum. Christus advenit et bonos premiat et malos punit igne inextingwibiliki. Tunc tu venies ad eum et ipse ad te. Propter omnes hos quatuor| adventus debet homo in virtutibus preparari. Tres sunt certi: primus in carne et secundus similiter; tercius eciam resolucionis certus; quartus vero iustificacionis est incertus. Nam incertum est, si visitabit te per graciam | vel penam †. Futurus adventus Christi in carne ad iudicium est certus; scimus enim certitudinaliter, quod erit: sed qua hora, an in die aut nocte aut cito, nescimus. Scimus eciam, quod mori debemus, sed quando aut ubi, nescimus. Sed adventum pri- mum scimus 1x et tempus et locum k€ et diem eius; sed adventus iustifi- cacionis est incertus, quia „nescit homo, an odio aut gracia dignus sit" Eccles. IX2) 11. Tria ergo sunt, que Deus voluit nobis esse occulta: diem iudicii et diem mortis et an simus in gracia an non 1K et eciam iustificacionem K 20 a nostram gr. Et hoc fecit propter nostrum melius, sc. ut peccata fugiamus et in virtutibus proficiamus, lutx semper nos ad illam prope- remus, sc. iudicii, diem, ut hic bene agentes gaudiose prestolemur et eciam mortem nostram tamquam nostrarum miseriarum finem expecte- mus, 3° et iustificacionem nobis occultavit, ne forte scientes nos esse iustificandos superbiamus, sed ut propter mercedem hic temptemurx — eciam ne extollamur de gracia nec desperemus. Primum, ne extollamur. Unde II3 ad Corinth. 12°: „Ne magnitudo revelacionum me extollat, „datus est michi stimulus corporis3), �angelusk Sathanek , ipsum colaphi- „sans“—et subdit: „Ter Dominum rogavi“ etc. Sed Apostolus non con- sentit temptacioni, igitur coronam recepit; sic et tu sta, non consenciendo 1) M: resurreccionis K male. — 2) Vulg. 10° M, 4° K errore. — 3) M: recte carnis Vulg. Totus hic locus Pauli in K iteratur errore. 8

Strana 100
100 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XVI. temptacioni. [Eciam Deus voluit nos nescire, an simus in gracia vel odio, ne desperemus.] Et habebat1) ortum ille stimulus, quia baptisavit Aposto- lus quandam puellam [M 285r [p 4] pulcram, que eum amavit spiritualiter et ipse eam. Tu, sacerdos, qui cottidie infigis oculos et manus tangis manibus confessionate, vide, si non pollueris et non temptaris stimulo. KNichil aliud intelligant homines per hos dies, quibus adventum commemoramus, nisi quia isti sunt dies, quos digne in virtutibus recolen- tes nos ad hec)!1 quatuor adventus preparemus, quia isti dies non sunt adventus, sed sunt nobis deputati, in eis adventum Domini ut memore- mur. De quarto ergo adventu Domini, sc. ad iudicium, est evangelium presenski. Nota: non sunt homines obligati ad hoc ieiunium adventus, sed ad illud ieiunium, videlicet quadragesimale, sunt obligati, sicud communiter communicant illo tempore. Prius homines in ecclesia primitiva cottidie communicabant, quia fuerant in fervore magno; postea omni septimana, quia minuebant fervorem caritatis; post quater in anno, iam semel et alii solum in morte, ut Gallici. Evangelium igitur est de ultimo adventu in carne, sc. ad iudicium. Evangelium hoc locutus est | Christus [ post palmas in monte Oliveti, dum interrogaverunt eum discipuli de die iudicii et ipse Matth. 2401) dixit: „Non est vestrum scire" etc. 1K„Certe nec angeli,“ nec filius hominis „scit“, sc. ad nobis revelandum scit „diem illam"K2)1 Augustinus: „Nescit diem iudicii Christus, quia non voluit revelare nobis. Sed dixit „virginibus fatuis nescio vos' ad graciam, cum ab inicio prescivit eas—et „sic omnem creaturam. Illud est nescire' Dei." Evangelium igitur explanat adventum Domini ultimum, quem coti- die expectamus et tangit condiciones et disposicionem iudicis, quia sedebit in maiestate sua wuoslawnosti swe, secundo iudicatorum congregacionem zbor et differenciam rozdiel. Primum tangit ibi: congre- gabuntur jxante3) eum omnes gentes, differenciam vero tangit di- cens 'statuet oves', i. e. electos, 'a dextris', i. e. ad salutem eternam predestinabit, edos’ i. e. capras et homines fetidos 'a sinistris', sc. eterne2) dampnacionisk ", tercio disceptacionem rozmluwanye utrorum- que [K 20 b] |cum Christok| et ultimo remuneracionem, ubi dicitur: „Ite in ignem" etc. [Christusg volens igitur a malicia retrahere malos preponit eis eternum supplicium xperpetuo deputandumx , ut et bonos conservet in virtutibus, |volensk a peccatis premunire, ut pensata bre- vitate peccati et eternitate supplicii non peccentx" quia malus audiens, 1) In M inepte scriptum et a correctore inepte correctum. — 2) Verba Math., quae sequuntur, Non est X diem illam' ad sensum tantum afferun tur. — 3) Pro verbis 'Ante eum Xeterne dampnacionis' in M corrupte ad sinistram i. dampnacionem, sed differencia ibi ad dexteram’, i. ad beatitudinem’ legitur.

Strana 101
Dom. I. adv. De Christi adventu ultimo ad iudicium. 101 quod propter fornicacionem, si non penituerit, pacietur eternum suppli- cium, dimittit fornicacionem et confitetur de fornicacione. Si enim iudex temporalis videret ubique fornicantes et nulli parceret et in medio civi- tatis prepararetur ignis pro comburendis fornicatoribus 1 etx certi fuerint, quod iudicem eorum fornicacio non latebitg , numquid aliquis fornicaretur (ut credo)? ] Quomodo x ergo nunc sunt mali excecati et fornicatores, scientes sibi eternum supplicium pro peccatis imminendum, quod nunquam a fornicacione non desistunt! Timendum igitur suppli- cium, sed horrendum, quia eternum, nam perpetuum, quia caret principio et fine. Quodx autem sit eternum, sine fine, ponitur exemplum grossumk:" Si enim mundus totus repleretur granis papaveris jax terra usque ad celumk , et post mille milia annos veniensk avis unum granum acci- piatx", unum solum granum ponerent ad numerum et postquam exci- perent omnia grana, tuncx utique, ex quo Deus sciret numerum illius papaveris et mensuramx [,adhuc expectarent libenter let prestolanter dampnati finem: sed hic dicit 'eternum'! Bonos autem proponens alicere et firmare, proponit eis vitam eternam. Sed dices: tamen eciam dampnati habebunt vitam, eternaliterk vivent.«" Respondetur1), quod non erit vita eterna in aliqua consolacione, quamvisg mali eternaliter vivent; tamen, quia se cotidie mori videbunt et nunquam morientur, ideo Scriptura vitam illorum vitam eternam (non) dicitx, quia sui obliviscentur. Sed hic dicitur ‘vita'. Unde vita eterna heek est, ink hoc dependet vita eternag","ut cognoscant te solum Deum“ etc. 3 sc.x congnicione intel- lectuali „et quem misisti Jesum Christum“ sc. congnicione sensuali ita, quod et sensus et intellectus in congnicione delectenturx ; i. in hoc dependet vita eterna, i. e. beatitudo, ut congnoscant homines solum Deum etc. Vita eterna est beatitudo et illa est premium virtutum. Ho- mines naturaliter appetunt vivere et esse, igitur dicit 1 'dabit eisk| vi- tam '— et quia timent omnes naturaliter mortem, igitur dare vult eter- nam. Proponit igitur nobis vitam et reicit, i. e. removet mortem, dicens M 285' [p 4 ]" vitam eternam'. Igitur dicit Augustinus: „Quid vis? Responde: 'vitam'. Ecce — dat vitam. Quid times: mortem. Ecce, — dat K 21 a eternam. Vita igitur vicia, adhere virtutibus, recole beneficia Christi et habebis vitam eternam.“ KVere — et si oculis mentis nostre et racionis vita eterna et ignis inextingwibilis preponerentur, certe nun- quam ad vicia festinaremus. Audientes igitur de illo adventu, post quem dabit vitam eternam, in corpore et in anima emendemus; nam sancti nunc non habent plenum 1) Sequentes decem lineae in M et K vario modo discrepant et congruunt neque omnino bene ordinari possunt. 8

Strana 102
102 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XVI.—XVII. gaudium, quia corpora eorum sunt incinerata. Ad illum igitur adventum debemus nos preparare sic: Diligamus vitam eternam et implebimus opera misericordie; quod si non diligemus, eciam obmittemus opera misericor- die — et sic preripiet nos dampnacio. Et igitur docet nos in epistola hodierna Apostolus1) preparare dicens: 'Abiciamus opera tenebrarum,' i. e. mundemur a peccatis, quex animam obtenebrant et ad eternas inducunt tenebras hominem malum, 'et induamur arma lucis', i. e. divine agnicionis, 'sicut in die honeste ambulemus'[ — et chopme sye virtutibus. Igitur quasi hodie loquitur Augustinus [ink sermone matutinok:[ „Propicia divinitate K zmy- losti bozie, fratres karissimig,[ adveniunt dies, in quibus cum gaudio cele- brabimus nativitatem Domini. Ergo rogo et moneo, ut in quantum pos- sumus cum Dei adiutorio laboremus, ut in die illa cum sincera zczystu consciencia et mundo corde, purax mente et casto corporek ad altare Domini possimus accedere et corpus eius non ad iudicium, sed ad salutem nostrarum animarum suscipere possimus. In Christi enim corpore vita nostra consistit, sicud ipse Dominus dicit [Joh. VI, 54:† „Nisi mandu- caveritis carnem Filii hominis 1K et biberitis eius sangwinem, non habe- bit(is) vitam" sc. eternam ,in vobis“K1 etc. Mutet ergo vitam, qui vult accipere vitam; nam si non mutat vi- tam, ad iudicium accipiet Vitam et magis ex ipsa corrumpetur, quam vi- vificabitur. Ve sacerdotibus, qui in peccatis accedunt ad Vitam? O quam felix illa anima, que vitam suam ita studet Dei auxilio guber- nare, ut dignemini sic Christum suscipere hospitem et habitatorem [meruit acciperex . Sicud e contrario quam infelix consciencia, toto fonte lacrimarum lugenda2), que se ita malis operibus cruentavit, ut in ea non Christus, sed dyabolus dominetur etc.g (3) 1) Paulus, Ad Roman., XIII, 12—14, vide infra. — 2) M: luenda errore K. — 3) dominetur etc. K: incipit dominare M.

Strana 103
XVII. M 2851 K 27b Epistola 1) 30. XI. 1410. Ad Rom 13° XIII, 111 Fratres, scientes quia hora est iam nos de sompno surgere. Nunc enim propior est nostra salus, quam cum credidimus. 12. Nox praecessit, dies autem appropinquabit. Abiiciamus ergo opera tenebrarum; tak abychom et induamur arma lucis. 13.1 Sicut in die honeste ambulemus; non in woplnoftech2) comessationibus et ebrietatibus; non in cubilibus et in scurilibus;3) non in contentione et aemulatione; 14. Sed induimini Dominum Jesum Christum — et carnis curam ne feceritis in desideriis. Quiax igitur dictum est manex,[ audivistis de quadruplici |Domi- nik adventu et quod propter omnes tales nos debemus preparare. Pro- pter primum adventum debemus nos preparare, ut ostendamus gratitu- dinem, quod |misericorditerx advenit propter salutem nostramkp existens sine peccato ita laboravit in mundum veniens, ut solum peccatum dimittamus: illumx ergo gratanter adventum recolamusk. Secundus eciam adventus dictus est, quo rex Christus Jesus veniet in seculum non ut iudicetur, sed ut iudicet dampnandos, Pilatum et omnes alios eius beneficiorum ingratos. Apostoli eciam venient in adventu illo, non per- secucionem antequam et Christi inimici paciantur, sed ut iudicantes dampnandos cum Christo iudices deputati. Illum grandiose expectemus et eciam ad tercium adventum, sc. in morte, nos preparemus. Ut ergo illud nobis conferat, ipsum rogemus dicentes ,Hospodyn’!" Secundum adventum, sc. cum sedebit, confirmabit. Nam non iudi- cabitur a Caypha et pontificibus nec iam conspuetur nec apostolos per- sequentur de civitate in civitatem. Tercius adventus est autem, cum4 venient dyaboli et angeli in morte. Quartus, ut per graciam suam visitet [nos] purificanda corda nostra, ut dignemur ad natalicium eius celebran- dum pervenire.5) Apostolus vult, ut Romani preparent se ad mortem et diem iudicii. 1) Sermo hic, sed prorsus alius, tantum in Reportata et Post. de tempore legitur. — 2) Sic M; pro woplzlostech errore. — 3) M: impudiciciis Vulg. — 4) In M enim errore, — 5) In M perveniamus errore.

Strana 104
104 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XVII. Scripsit eis hanc epistolam, in qua primum iubet se resurgere a som- pno, i. e. a peccato mortali. Secundo probat 'quare', quia cum nox preteriit et dies venit, tunc homo de sompno debet surgere, in die superest laborandum. Sic 1xeciam pretereunte nocte tenebrositatis cecorum viciorum surgendum est, ut hick ", dum Christus sua predicacione non illuminavit, erant tenebre. Ostendit, quid est hoc surgere a sompno, cum dicit: M 286 [p 5r] Abiciamus opera tenebrarum i. e. peccata Khec et armis lucis i.e. K 2T a sancte conversacionis induti, honeste [non] verecunde ambulare possimus, nunc in gracia et post in gloriax et virtutibus induamur, ne vereamur aliquem. Et in fine ponit septem peccata, que docet evitare, dicens: non in comessacionibus ne wuobzerstwy letk ebrietatibus, (non in cubilibus), non impudiciciis, non in contencione, non in invidiak etc., que enumerat ibi, [ali quibus exueremus nos, sedk pociusk induamur Dominum Jesum Christum. Primo dicit: Fratres : Eccel), scribit principibus et regibus, vocans fratres'; scientes, ex scriptura, quia hora est[ temporis gracie; quamx horam nunc blasphe- mantesk dicunt aliqui: 'semper dicunt predicatores „hora est iam de sompno“ etc., ]quandok autem venietg?[ ,Et Johannis [I. ep., II, 18:1 novissima hora est'.. terrere per septem etates, que omnes preterierunt: ista etas, que est ultima, eciam preteriet et curret sicud alie.' ]Sciantx ergo illi, quia recte: sicud etates sex ab2) Adam (sc. usque ad nos) preterierunt, sic eciam et nostra etas, Christi, que ultima est et quam alia non sequeturx —.† Sed quando finietur, nescimus diem neque horam. [Ideok necesse et hora est nos iam surgere de sompnok Tempus igitur est gracie, in quo homines possunt graciam invenire. De sompno Apostolus iste scribit Ad Ephes. 1K 5° : „Surge, qui „dormis" i. e. quietasti te okogyl sy se whrzyechu, „surge a mortuis“, i. e. a peccatis mortalibus ,et illuminabit te Christus“ 1K sc. misericordiam dando. Scriptura ergo dormicionem mortalium peccatorum et requiem vocat. De qua Math. 25° dicitur: „Dormitaverunt omnes“, sc. peccatis venialibus ,et dormierunt“, sc. in mortalibus. Sed quomodo ergo hick , dices tu, peccatum mortale comparatur sompno.' Aliud est somnus; a liu d somnium. jKRespondeo: Ideok", quia sicud dormiens non consi- derat sibi aliquid utile et inutile, sic qui est in sompno criminis, non considerat sibi vitam eternam et dampnacionem; nam si consideraret 1) K: ecclesie M errore.. — 2) K ad errore.

Strana 105
Dom. I. adv. De dormientibus in peccatis. 105 dampnacionem, non peccaret. [ Quiax tales racionem suam peccatis occupaverunt, non considerantes, quia propter peccata talia ipsi finaliter et indubitanter dampnabuntur. Sicud mane est exemplificatum, ubi homines non pensato armato forte dyabolo ad interficiendum ipsos in anima preparato et eciam inextingwibili igne ipsis indubie preparato racione cecati peccare non verenturx [ ; sicud qui haberet concordiam cum aliqua uxore legitima et deberet scandere per foramen et temptaret eum vir, ipso sciente non scanderet ad fornicandum. 2° sicud in sompno apparet dormientil) sepe, quod sit dicens sic peccanti 1kcum tamen non sitk�. Nam cum quibus homo plus conversatur in die, illa veniunt sibi in nocte. [Et hoc ideo de 1°, quia dicit Katho [II, 311/... „nam mens humana, quod optat, Dum [K 21'b vigilat, sperat; sic eciam illi, cum miseri sint, estimaverunt se divitesk . Unde Apoc. IIII, 1712): „Tu dicis, quod es dives et nullius eges, et nescis, quia es miser et miserabilis“ Jkservus dyaboli, iuxta illud Christi3): "Qui facit „peccatum, servus est peccati'x", quia erat quidam episcopus, qui dice- bat: 'Ego sum dives et nullius auxilio egeo'.. ut supra, etc. Sic eciam papa, cesar, rex, qui est in peccato mortali, miser est. Unde Joh. 8°: „Qui servit peccato, servus est peccati“. Et Apostolusk[ Petrus II. ep., 2. cap. 191/ 3 dixitc': „A quo quis superatus est, illius servus est". Quid est vilius et turpius, quam esse servum peccati? 3°, sicud dormiens non est in actu operacionis quinque sensuum czychuow, cum sompnus secundum Philosophum in De sompno et vigilia est sensuum ligacio exteriorum, sic qui in crimine est, non est in operacione meritoria |Ksc. quoad vitam eternamk , quia nec digne videt, nec loquitur, nec audit, nec aliquod opus bonum Jestx , sed de- structum et Deo displicens; non est enim actus vite eterne meritorius, igitur nichil valet. Quid prodest clamare in ecclesia et missare et esse in peccato mortali? Quare autem Deus facit peccatum vitare? «Respondeo secundum Parisiensemg: Sciendum est, quod fidelis amicus suscitatur de somp- no, i. e. peccato criminis, ideo, quia peccatum Deo summe displicet, dyabolo summe placet et homini summe nocet. Probacio primi, quia omnis creatura diligitur a Deo, quia omnem creaturam ipse creavit, lillasg bonas fecit et omnes diligit, Genes. 1°: „Vidit Deus cuncta, „que fecerat, erant valde bona“, quia tunc peccatum adhuc non eratke- Unde5) Sapiencie XI°: „Nichil odisti eorum, que fecisti“ etc.; sicud dyabolus est malus, sed adhuc, quoad naturam, Deo placet; omnis homo, 1) M: frequenter K pessime. — 2) Vulg.: 20 M, 5 dixit s. Joh. cuidam episcopo K. 3) Joh. VIII, 34. — 4) M dicebatur errore. — 5) Pro antecedentibus illas Xerat in M et bo- na, que fecerat Deus, erant valde et sic quamlibet rem diligit legitur.

Strana 106
106 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XVII. bonus et malus, in quantum est creatura, placet Deo, sed dispariter. Sed peccatum in homine, quod est deficiencia boni, ei displicet, quia hoc Deus non creavit etc. 1K Quia vero homo peccatum illud dilexit ultra Deum et Deum aspernatus est, ideo ex quo sue ymaginis similitudinem in quolibet tali homine Deus summe mundissime fecit et dyabolus super- veniens ipsum maculavit, ideo Deus talem hominem non diligens dicet: kdyz my ho zkazyl, myez ho sobye, dyable! K† [M 286v [p 5v] Si1) enim tibi paniculum tuum aliquis defedaret vel aliquod huiusmodi, proiceres eum a te: sic tu, qui defedasti ymaginem Dei, proiciet te a se etc. Primum igitur peccatum Deo displicet et secundario homo propter peccatum. Et nullo modo deficienciam iusticie Deus potest velle, nam si vellet, non esset peccatum. Dyabolo summe placet: nichil enim est sibi amabilius xsicut pec- catumx :[ Probatur sic, quia pro quo homo magis instat, illud sibi summe placet. Sed quia dyabolus pro peccato, jx ut peccatum K 22ra] per- petreturx’, maxime instat, igitur sibi summe placet: sic enim sibi placet, quod voluntatem ab illa placencia non potest trahere. Nam si traheret, peniteret et Deus ei peccatum dimitteret. Talem placenciam habebunt indurati da m pnati et dicent, quod Deus ipsis iniuriam facit, x sicud et dyabolus, pater eorumg:( Quicunque igitur diligit peccatum quoad esse eius subiectivum, 1xsunt de genere ipsius dyaboli, cui illud summe placetk[ etc. 13° eciamk| homini summe nocet. Nulla res est sibi nocencior, nisi peccatum, nec aliquis potest eum aliquid ledere, nisi ledatur prius a se ipso. Si enim absciditur tibi manus et pateris propter Deum, potes adhuc vivere: quid tibi nocet? Beatus es et templum Dei accipies, ymmo vitam eternam. JKSi caput auffertur homini, si pes vel manus propter Christum, nihil nocebit ei certe, quia nisi de miseria huius mundi ibit in vitam eternam et ibi inferentes corpus ei grossum, ipsi eternum et vivificatum ei preparabuntx( Si enim fornicaris, plus nocet tibi, quam si te occi- derent ac privarent te omnibus amicis. )KEt hic b. Crisostomus unum sermonem fecit dicensk: „Nemo [enim] leditur ab alio, nisi principaliter „ledatur a se ipso" — ket dat exemplum:k1 „Nam bonitas equi non consistit in pulcro freno, nec in pulcra sella nec in cauda longa ", sed propter cursum bonum letk si leviter portat et non est casivus klesawyk a kterzyz neklesa. KAufferantur ergo omnia illa extrinseca, adhuc erit bonus equsk€ Sic bonitas hominis non consistit in vineis vel in vestibus nec in crinibus nec in pedibus, sed in bona vita. Bene vivere autem est diligere Deum super omnia neklessaty. K Sic similiter homo, si incedit rectam2) viam et non titubat et claudicat, sed Christum insessorem suum 1) Pro antecedentihus Quia Xdyable in M Et quia illam deficienciam Deus odio ha- bet legitur, —2) K inclare scripsit.

Strana 107
Dom. 1. adv. Peccatum placet diabolo, displicet Deo, nocet homini. 107 defert, semper bonus est; si vive manus, pedes et divicie omnes aufe- rantur illi, semper bonus manebitx- Christus est equesl), qui debet insedere nostre anime: nam ablatis omnibus rebus, que homo habet, non nocet homini, si non peccaverit. Sed quam cito peccaverit homo, sex ipsum occiditk [; iam dyabolus te possedit Jeternaliterk . Et homo debet fugere primum peccatum, quia Deo summe displicet et homini summe nocet et dyabolo summe placet. Hoc pensantes surgamus a peccato etc. «Concludit ergo, quod nemo leditur ab alio, nisi ledatur peccato mortali a se ipso. Hoc ergo pensato, quia mortale peccatum tantam ma- liciam in se habet et tantum et tale dampnum infert illius perpetratori, ipsum iuxta regulam Apostoli abiciamus'. Quod quippe peccatum secundum Augustinum est aversio, sc. voluntatis humane et dileccionis ab incommutabili bono ad commutabile malum. Et hoc intelligendum est de peccato mortali, quod hominem totaliter avertit a Deo, non tamen de veniali, sicud Augustinus dat exemplum: 'Quod si unus hanc statuam intuitus continue retrocedit et quanto magis et longius retrocederet, non tamen ab illa avertere- tur. K 22rb] Sed si dorsum verteret illi, tunc ab ea averteretur. Sic simile est de peccato mortali, quod cum homo perpetravit, statim se — et sic dileccionem suam — avertit a Deo.k [2) 1) M equs errore. — 2) Ultimae 13 lineae solum in K leguntur. Quae nunc sequun- tur, in M et K inmediate iunguntur ad praecedens, sed videtur tamen sermo novus (post prandium?) csse.

Strana 108
XVIIA. M 286, K 221/ [Post prandium (continuatio?) 30. XI. 1410. nek w hodowany1) Nonk[ in comessacionibus... . . . . . . . . . Nota, quod tres sunt inimici hominis, videlicet caro, mundus et dyabolus. Caro trahit se semper ad fornicacionem, semper vult laute bibere, comedere. Mundus sunt omnes res mundane retrahentes te ad se plus quam ad Deum, ut aurum, argentum ", pulcritudo, divicie, vestes et sic de aliis. Dyabolus est tercius hostis, qui non habet aliam sollici- tudinem, nisi inducere homines ad peccata. Bellant hii hostes omnes ad- versus animam peccatis diversis; anima rebellat kviciis eorumk", quia resistit virtutibus; nam virtus et vicium sunt ] summek contraria, se non compaciencia in eodem subiecto utputax in homine.k† Sed cum peccato veniali adhuc habitat Spiritus S., sed cum mortali non. Nam peccatum sunt arma dyaboli, virtus anime bone. Et licet peccatum ita sit malum, quod eciam subiectum in tantumk" deteriorat, quod eciam per inpossi- bile melius esset ipsum non esse, quam sic deterioratur. Eciam si essent in eodem subiecto mille milia virtutum, M 287 [p 671], nisi ksolum unicum[ peccatum mortale superveniat, lipsask virtutesk omnes destruit. Est enim malignantis nature, quod omnem virtutem, quam invenit post se, destruit et in oppositum eius inducit. KNam peccator principaliter superbia peccans statim humilitatem in se annichilavit — et sic de aliis . Posito, quod aliquis fornicatur — iam peccavit contra superbiam, quia contra suum dominum; et sic contra avariciam, quia concupivit rem proximi sui — et sic de aliis inducentibus. Et tamen Deus dedit potestatem hominibus sicud angelis firmatis, quia anima virtuosa vincit omnes hostes data potencia sibil) a Deo, quia virtus defendit eam IK si se peccatis non subiciatx:[ Unde canit Ecclesia: �Nulla nocebit ei adversitas, si nulla ei dominetur iniquitas‘. Dyabolus autem in ani- mam tuam in morte non audebit inicere manum: hoc est, non habebit potestatem nullam in ea. Virtus igitur est tante potencie, quod omnia tocius mundi congregata non possunt ei quicquam nocere. Igitur Apostolus posuit opera tenebrarum', que iubet reicere, get deinde 'arma — et virtuosa opera — iubet induere. Et sic summe Deo lucis'K 1) Eadem glossa in M et K. — 2) K, in M illegibile.

Strana 109
Dom. I. adv. Nox peccatorum iam praecessit. 109 peccatum displicet et homini summe nocet et dyabolo summe placet. Dicit igitur: Hora est iam ... etc. |KNam ponit huius K 22 a racionem, quia nox precessit " Quare? Quia prius tempore legis ve- teris non erant virtutes illuminate |knec cognite, nec peccata pondera- bantur. Illud iam precessit.† Quando enim sol non illuminat, tunc ho- mines non possunt videre —et eciam, que sunt grossa. Sed dum sol lucet, i. e. Christus sua predicacione, possunt videre 3minimask festucas, i. e. parva et magna peccata. Tempore legis veteris non illuxit Christus, � diesk visionis eterne, que hic diem consequitur agnicionis supinus et Dei appro- pinquavit, que sole Christo oriente illuxitx.[ Unde Malachias JIV, 21: „Vobis timentibus Deum orietur sol iusticie“, 1sc.« qui virtute(s) et eorum efficacem fructum ostendens et per oppositum viciorum detegens mali- ciamK�. Sic donec Christus non explicuit virtutes, quibus adherere de- beremus — et per oppositum notificavit malum, quod debemus scientes fugere. |Namx quamdiu Christus [nobis] per scripturam sacram virtutes nobis non manifestavit et nec malum peccatix", erant homines pecca- Kin peccatis klopotagyczek . Quia autem ille Sol ohlasyl virtutes, tores tunc Jiamx vero ipso illustrantek homines debent aperire oculos et se- znati virtutes et peccata evitare ssachtik hrzyechow a sebe gymy neza- tmyty, aby neupadli dowyeczne propasti dobrowolnye hrzyessyecze.K Nam prius peccata non erant notificata nec virtutes ohlasyli se; igitur homi- nes debent seznati hrzyechi etc. Et sic dicit: Nox precessit ohlaseno1) gest 3gyz , czo gest zle a czo dobre. In antiqua enim lege non erant ita peccata in noticia, sed solum gravissima. Nam dum est homo in tenebris, non ita subito surgit; sed dum illuminatur sibi, tunc exsiliit de lecto. Dicit igitur subdendo causam: nunc tempore gracie propiatur per incarnacionem Christi salus nostra, i. e. Christus, qui dicitur salutaris vel beatitudo formaliter intel- lecta. Unde dicimus ‘calicem’ i. sagwinem Christi 'salutaris’ i. e. Salva- toris per methonomasiam (continens pro contento'), quia Christus; iam similiter est noster, prius non erat. Eciam beatitudo est propior, quia prius nullus ascendit in celum, quotquot2) erant; iamx Christus ascen- dens in celumx:[ Deus primo nobisk iter et viam ostendendog" appe- ruit ianuam regni celorum; omnes autem3) erant vincti, nunc autem statimk| post mortem bonus subito trahitur in celum. K 227b Quam cum credimus, prius non taliter a Domino illustrati, quia erat unus ex veteri lege et representat totum corpus ecclesie, quasi unus bonus esset incipiendo a principio mundi. Nunc enim dices tu: „Cum ergo4) est propior Domino salus kdyz gest nynye blysie kzpaseny, tunc minus M 287' [p 6v1 curabo 1querere 1) M: oblazeno Kerrore. — 2) M quod quot errore. — 3) M, pro ante? — 1) K; in M inepte scriptum.

Strana 110
110 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XVIIA. eumx ; sed si esset longe, tunc cicius, magisk et diligenciusk quere- rem.“ Sed ego dico, quod quando unus transit a longe a domo et dum appropinquatur domui, tuncki festinancius currit, quamx remote exi- stens, sicud patet de illo, qui ad amasiam suam properaret: quanto pro- pius accederet, tanto magis inflamatus plus festinaretg.[ Sed sicl) debet esse, dum prope sedes nostra: ergo cicius festinemus ad querendum eam etc. Nam dicunt philosophi naturales, quod motus naturalis semper in fine intenditur. Ut motus lapis, dum mittitur deorsum, quix cadit de propinquo, minus ledit quam qui de remotok", tune ad finem velocius currit, quam si caderet de propinquo. — Et quia finisk est perfeccio, naturalisg locus anime est beatitudo, igitur homines nuncx, circa fi- nem seculix festinare Janhelare" plus debent, ut assimilant2) killum locum, videlicet beatitudinemk". Ex quo sequitur, quod seniores debent esse meliores, ut assimi- lant2) beatitudinem per vite melioracionem, xquia propius tendunt et pertingunt ad finem mortis, beatitudinem assequendamk . Secunda de- duccio nox precessit et dies appropinquavit, i. cecitas infideli- tatis vel obscuritas in figuris legis obumbrantibus solem iusticie.3) Nam prophete prius quasi in nubibus jet enigmatibusk" loquebantur, sicut Baruch 3°, qui prophetizavit dicens: „Visus4) est in terris ket cum „hominibus conversatusg.“! Et adhuc ante nativitatem Christi fuit hod et Ysaias |XLV, 81/ dixit: „Rorate celi desuperx et nubes pluant iu- „stumk“[etc. Item Jeremie 31°: „Mulier circumdabit virum" i. e. Chri- stum virgo, qui erit tante sapiencie in utero eius, sicud vir perfectusk existens; dies autem appropinquavit, i. e. Christus, cuius duodecim sunt hore, ut dicitur Johan. [XI, 91: „Nonne duodecim sunt hore diei? vel illuminacio fidei per graciam Dei Christik [. Unde Joh. VIII° dixit: „Ego sum lux mundi“ et Jiterumk [ [Joh. IX 391/: „Ego veni in man- dum, ut qui nonk vident, videant et quik| vident, [non videant et] ceci fiant.“ Nam kalusowe5) et noctue avesk nocturnalesk in peccatis exi- stentes, dum veritas dicitur eis, non emendantur, sed plus tenebrantur K 23ra] et excecantur. Appropinquavit |sc.x per incarnacionem et appropinquabit finaliter ad iudicium, dans unicuique retribucionem se- cundum opera sua. Conclusio: ergo abiciamus, i. e. odwrzme, i. e. propter Dominum Christum et quia propior est salus. 'Abicere' autem est procul iacere, ut peccata reiciamus longe, ne in ea recidivemus. Aliquando enim septima- natim reiciunt et resumunt. Eciam oportet eici ancilla extra de domo, si cogit6) cum famulo — vel domina cum famulo. Peccatum [quia] est 1) Postea in M Sed hic additur. — 2) M, pro assequantur? —3) M: antecessit K crro- re. — 4) Vulg., K.: ursus M pessime. — 5) K; calusowe M. — 6) Pro coit M; concumbit K.

Strana 111
Dom. I. adv. Opera tenebrarum, peccata, abiciedna sunt. 111 causa omnium miseriarum, que sunt in mundo. Nam terra non ita ger- minat, sicud prius et pisces deficiunt in aqua et aves in aere: eciam pe- nitencia est Ewe dolor, quia dictum est eil) [Genes. III 161: †„Ing do- „lore paries filiosk tuos“! etc. Et Ade dictum est 1 Gen. III 17—181, quod terra2) dabit „tibi tribulos et spinasg �.“ Non miremini, quod no- bisg malis existentibus| tempora cara sunt et terra sterilis. Unde hoc sit, nisi propter peccatum? Et Sapiencie 5°: „Et armabit creaturam „ad ulcionem inimicorum"; terra, ignis et omnia elementa erunt contra peccatorem, quasi dicerent: 'corrupisti nos peccatis tuis, igitur...' etc. Opera tenebrarum i. peccata, que dicuntur opera tenebrarum et sunt illius condicionis, quod si unum affuerit, multa |con comitan- tur; igitur dicit pluraliter 'opera', xcum ex unius perpetracione, se. mor- talis peccati, plene peracta omnia consecunturk(: fornicasti': contra Deum elatus es, humilitatem perdidisti et es avarus, plus volens habere quam Deus tibi dedit; accidiosus, quia in amore Dei tepescendo oblenyel sy3); eciam invidus, quia illa erat casta et tu invidisti ei et eam corru- pisti ... Tenebrarum' dicuntur, quia fiunt in tenebris, ut Johan. 3°. „Qui male [M 288r [p 77] agit, odit lucem ...jkut non arguantur opera eiusk“[, sicud specialiter fornicatores nunc. Et 2° lita dicunturx", quia ducunt ad tenebras exteriores, q. d. K 23rb] hic quesivistis tene- bras et lucem odio4) habuistis, igitur duceminik" in tenebras exteriores." 3° quia sicud homo offenditur in tenebris, ita in peccatis. Unde Johan. XII, 351: „Qui ambulat in tenebris, nescit, quo vadat“ etc. Et induamur Jarma lucis; sicut ... etc. Et dicitur ibi 'sicut' in litera, vel sic — ut', et melius. 'Abicere' confundit confuse; distributive debet enim in corde tuo esse, ut omnia peccata abicias — et eciam, ut omnia fugias — et nul- lum ex intencione tegere5) et confiteri, donec sunt peccata nova et non inveterata; si enim vulnus inveteratum fuerit, non Jitak cito curatur feliciterx", et si curatur, tunc difficile. Unde Alanus in Probleuma- tibus: „ Qui culpas de corde trahit, trahat usque recentes (nowe) et cunctas una" i. e. simul, ne feceritg una necemk| etc. Et subdit ibi: „Quid prodest medico plagas sanare ducentas, si maneat una, que ferat usque6) ! necem" 1) Postea in M et K male sequitur In sudore vultus tui vestieris', quod mansit in M, sed in K deletum et 'In Xfilios' additum. — 2) In Vulg. sic legitur: „maledicta terra in opere tuo ... spinas et tribulos germinabit tibi... in sudore vultus tui vesceris pane...“ In K sic: „ In sudore vultus tui vestieris pane tuo, coles terram et terra dabit tibi tribu- los et spinas". — 3) M: oblenye sye K. — 4) M: hodie K. — 5) M: cogere K. — 6) K ; M sic in marg.

Strana 112
112 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XVIIA. Si igitur unum peccatum tenere vis et alia relinquere, semper es mortuus. Mortalis plaga est, que mortem infert statim, sicud decapita- cio; sick eciam mortale peccatumk [. Sed peccata venialia sunt plage, sed non mortales. Racio enim ostendit voluntati, quid sit bonum et quid malum, sed non cogit eam, nenuty gy. Dum igitur voluntas consentit, iam est mortua Janima1) . |Etsix erunt autem plage centum, que fa- ciunt mortem, licet per se nulla inferat mortem: sic venialia, licet [ seor- sumk[ singillatim non sunt mortalia, tamen jomniak agregata jexx as- sensu voluntatis animek" inferunt mortem et )mortale peccatum accu- mulantg[ etc. Et induamur jarma luciskr. Non sufficit tantum abicere, sed eciam oportet indui virtutem etc. Ad Ephes. 6°: „Induimini armatura Dei.“ Virtutes dicit pluraliter 'arma', quia se consecuntur, non potest enim quis xperfecte! K 23 a habere unam virtutem, quin habeat plu- res. Unde VI° 1) Ethicorum Aristotiles dicit: "Qui habet unam vir- „tutem, habet omnes — et qui omnes non habet, nullam habet.“ Si enim 1quis est perfecte iustus, reddet unix cuique, quod suum est: Deo amorem super omnia, proximo non iniurabitur, sibi eciam dabit, quod suum est — et sic est prudens, quia providet3) dare Junix cuique, quod suum est — et per consequens erit temperatus — et post fortis stateczny.4) Nam fortitudo est virtus, qua homo exponit se ad mortem pro iusticia. Et sic de aliis virtutibus, ut est liberalitas5) ztyedrotas) : nam si viderit egenum, dabit jillig, et non dimittetx ", et non superflue. Eciam veritas est virtus, qua homo dicit verum, ubi debet, et ubi non |debet, ibik tacet. Unde Augustinus in Epistola ad Jeronimum dicit, quod 'sic sunt virtutes concathenate simul, quod qui habet unam /vir- tutemk habet omnes'. Igitur dicuntur arma lucis, quia virtus una melius cooperit, quam omnia vestimenta tocius mundi, quam aurum et argentum, cumx sit vestis nupcialis, quam oportet omnem in nupeiis eternis existentem pre- habere; illa contegit prestancius, quam omnia arma: nam si unus hic omnes virgines et omnia alia pro indumentis exspoliaret et si veste vir- tutum privatus fuerit, finaliter a nupciis eternis expelleturg.† Expolia omnes aves ad crinalia, omnes vermes — et ex tinctura illorum efficitur purpura, sicud est quidam piscis, ex cuius tinctura purpura efficitur — et si eris in peccato, nuncquam excelles virtuosum neprewysyss cztnost- neho. Una enim virtus minima operit episcopum melius, quam precio- sissimumk latissimum palium ipsius, jutg’ dicit Gregorius: „Non lenimx| queres vestes in regno |celorumg, vestesk", quibus operiaris; nam Jomnesk| erimus nudi. Non erit verecundia interk sanctosk ", que 1) K: voluntas M errore. — 2) M: 3° K. — 3) K: providit M. — 4) K: ztatecznost M. — 5) M: liberalis K. — 4) M: ssczedry K.

Strana 113
Dom. I. adv. Arma lucis, virtutes, induantur. 113 fit �solumk[ ex peccato, sed virtutibus operiemur.“ Ve Jergo illik", que pro tunica cum pellibus murium da bix t exuere de se virginitatem letg distraherel) camisiam virginitatisg", que est irrecuperabilis, quamx nec Deus sibi velit resarcire. M 288' [p 77]] 1Armag" lucis: 'arma' dicuntur pertinere ad tu- icionem inkl bello2); nam virtutes tuentur ]hominemg" a dyabolo, mun- do et a dampnacione eterna. Unde Aristoteles 1° Ethycorum — et loquitur de felicitate3) etg presertim |K 23 b] iustok : „Stabit sicud tetragonus cztwerohranate4) sine vituperio semper.“ Stabit recte in vir- tutibus: sed qui curvatur, Jergog ad vicia est def[IJixusk , non erat | verek virtuosus. Unde eciam Salomon JProverb. XII, 21: „Non contrista- bit“, ut procedat a virtutibus „iustum“, ut a veritate excidat pre tri- sticia, „quicquid ei acciderit“.5) Contristatus tamen est dicens,6) sed a veritate non excidit. Lucis: quia ducunt hominem ad lucem beatitudinis, quod est ob- iectum beatorum. Omnia enim congnoscemus, que Deus: sed ipse infi- nite, tu vero finite. — 2° quia illuminant intellectum in presenti ad con- gnicionem veritatis et suscepcionem gracie gratum facientis. Nam boni simplices congnoscunt veritatem ewangelicam. Unde Matth. XI, 25 illud: „Confite[bjor tibi, [Deus] Pater, [Domine7)1 celi et terre, qu[on ia[m „abscondisti hec a sapientibus letx prudentibusk et revelasti Jeaxl par- „vulis.8)“— Nam homo incontinens9) non est [tantumk| capax sciencie, sicud continens, ut patet de clericis castis, qui fiunt capaciores corruptis. Unde 1 de continentibusg [ 2° Sapiencie: „Excecavit eos malicia eorum“, quia non intelligunt, quid est veritas, jxutilissimum bonum salutis pro- prie. Et ideo dicit Aristotiles in 13°1 Ethicorum „omnis malus igno- rans“k† Inde1°) virtuosi dicurt urg prudentes virgines, quarum lampa- des sunt accense. — 3° Jideok (, quia virtuosus in operando venit ad lu- cem. Unde Joh. 3°: „Qui facit11) vertatem,11) venit ad lucem, ut mani- „festentur opera eius, quia in Deo sui facta.“ Unde Matth. 5°: „Lu- „ceant opera vestra bona ...“ Nuncquam de virtutibus debetis vereri; sed quidam faciunt in absconso, ne vana gloria destruat. Christus autem inx exemplum nobisg| fecit omnia opera in pubico. — 4°, quia virtu- osus scit, quo vadit et non offenditur. Unde Joh. X112): „Qui ambula- "verilt in die“,13) scit, quo vadit et „non offenditur" in nima; si jinno- censk in corpore interficitur, let sic virtuosus summek de miseria eripitur. 1) Eadem sententia in Hussii epistola cuidam viduae nobili. — 2) K: bellum 3) K: felice M. — 4) M: cztwerohranati K. — 5) K, Vulg.: accidit M. — 6) M, inw inclare. — 7) Vulg.: Deus K. — 8) Vulg., K: humilibus M. — 9) M: intuens K.— 10) K: In die M pessime. — 11) Vulg. M.: agit bene K errore. — 12) Vulg.: 4° M. — 13) Vulg.; luce M.

Strana 114
114 V. Flajšhans: M. Hus Serm. in Bethl. XVIIA. Namk[ virtus secundum Augustinum est amor ordinis, [ink quo qui(s)que statu constituaturx ; ordo est viduitatem tenere caste.1) 1Etk ab opposito vicium est| odium ordinis. JExK quo ergok virtutes sunt vestimentum [K 24 a preciossimum |ganime, ideo plus vestiunt animam, quam quodcunque vestimentum materiale. Et hic minima virtus melius vestit quemeunque sanctorum, quam vestimentum cum margaritisk [,2) sicud Maria Virgo fuit induta virtutibus, humilitate etc., sed in corpore erat fusca etc. — — 1) In M aut additum. — 2) Hic finitur in K sermo hic; inmediate adiungitur (in parvis fragmentis) expositio textus epistolae sequentis. Hic sermo seriem sermonum, de septem pecatis per adventus septimanas mense Decembri tractantium, incipit.