z 24 stránek
Titel

Titulatio








Edice















Název:
Statuten Arnost von Pardubitz um Jahr 1349 (Archiv für österreichische Geschichte vol. 41)
Autor:
Dudík, Beda
Rok vydání:
1869
Místo vydání:
Wien
Česká národní bibliografie:
x
Počet stran celkem:
24
Obsah:
- I: Titel
- 195: Titulatio
- 203: Edice
upravit
Strana I
Archiv für österreichische Geschichte. Herausgegeben von der zur Pflege vaterländischer Geschichte aufgestellten Commission der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Einundvierzigster Band. WIEN. Aus der kaiserlich-königlichen Hof� und Staatsdruekerei. 1869.
Archiv für österreichische Geschichte. Herausgegeben von der zur Pflege vaterländischer Geschichte aufgestellten Commission der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Einundvierzigster Band. WIEN. Aus der kaiserlich-königlichen Hof� und Staatsdruekerei. 1869.
Strana 195
195 III. STATUTEN DES METROPOLITEN VON PRAG ARNOST VON PARDUBITZ FUR DEN BISCHOF UND DAS CAPITEL VON OLMUTZ UM DAS JAHR 1349. VON DR. B. DUDÍK. O. S. R. 13
195 III. STATUTEN DES METROPOLITEN VON PRAG ARNOST VON PARDUBITZ FUR DEN BISCHOF UND DAS CAPITEL VON OLMUTZ UM DAS JAHR 1349. VON DR. B. DUDÍK. O. S. R. 13
Strana 196
Strana 197
197 Durch die Bulle des Papstes Clemens VI. vom 25. August 1344 wurde der Bischof von Prag aus dem Verbande des Mainzer Erz- bischofes losgesagt und zu einem selbstständigen Metropoliten für Böhmen und Mähren erhoben. Seine Suffragane wurden der Bischof zu Leitomyšl in Böhmen und jener zu Olmütz in Mähren. Damals sass auf dem Prager Stuhle Arnost von Pardubitz, Freund und Rathgeber Kaisers Karl IV., und auf jenem zu Olmütz Johann, zugenannt Wolek. Der Erste regierte von 1343 bis 1364 und der Andere von 1334 bis 1351. Die Errichtung einer neuen Metropolitan-Kirche und die Los- zählung von einem fast 400jährigen Bande — Prag stand seit 973 und Olmütz seit 1063 unter dem Metropoliten von Mainz — machten unterschiedliche Verordnungen und Anstalten nöthig, um den so nothwendigen hierarchischen Organismus wie in die Capitel, so in den Diöcesan-Klerus hineinzutragen. Wie dies der hochbegabte neue Erzbischof, Arnost von Pardubitz, that, habe ich in einzelnen Um- rissen in dem durch die kais. Akademie der Wissenschaften heraus- gegebenen 37. Bande des Archivs für Kunde österreichischer Ge- schichtsquellen unter dem Titel: „Statuten der Prager Metropolitan- Kirche vom Jahre 1350“ quellengemäss angedeutet. Die grosse Pro- vinzial-Synode vom November 1349 und die Metropolitan-Statuten von 1350 nebst Anweisungen für den Landklerus waren die Mittel hiezu. Um aber solche durchgreifende Reformen, wie sie die Synodal- Beschlüsse vom Jahre 1349 bedingen, nicht nur durchzuführen. sondern ihr Substrat auch nur kennen zu lernen, dazu war dem neuen Erzbischofe die eigene Autopsie nöthig, und wohlweise haben daher die Päpste stets darauf gedrungen, dass Erzbischöfe, bevor sie auf Reformen antragen, zuerst ihren Metropolitan-Sprengel
197 Durch die Bulle des Papstes Clemens VI. vom 25. August 1344 wurde der Bischof von Prag aus dem Verbande des Mainzer Erz- bischofes losgesagt und zu einem selbstständigen Metropoliten für Böhmen und Mähren erhoben. Seine Suffragane wurden der Bischof zu Leitomyšl in Böhmen und jener zu Olmütz in Mähren. Damals sass auf dem Prager Stuhle Arnost von Pardubitz, Freund und Rathgeber Kaisers Karl IV., und auf jenem zu Olmütz Johann, zugenannt Wolek. Der Erste regierte von 1343 bis 1364 und der Andere von 1334 bis 1351. Die Errichtung einer neuen Metropolitan-Kirche und die Los- zählung von einem fast 400jährigen Bande — Prag stand seit 973 und Olmütz seit 1063 unter dem Metropoliten von Mainz — machten unterschiedliche Verordnungen und Anstalten nöthig, um den so nothwendigen hierarchischen Organismus wie in die Capitel, so in den Diöcesan-Klerus hineinzutragen. Wie dies der hochbegabte neue Erzbischof, Arnost von Pardubitz, that, habe ich in einzelnen Um- rissen in dem durch die kais. Akademie der Wissenschaften heraus- gegebenen 37. Bande des Archivs für Kunde österreichischer Ge- schichtsquellen unter dem Titel: „Statuten der Prager Metropolitan- Kirche vom Jahre 1350“ quellengemäss angedeutet. Die grosse Pro- vinzial-Synode vom November 1349 und die Metropolitan-Statuten von 1350 nebst Anweisungen für den Landklerus waren die Mittel hiezu. Um aber solche durchgreifende Reformen, wie sie die Synodal- Beschlüsse vom Jahre 1349 bedingen, nicht nur durchzuführen. sondern ihr Substrat auch nur kennen zu lernen, dazu war dem neuen Erzbischofe die eigene Autopsie nöthig, und wohlweise haben daher die Päpste stets darauf gedrungen, dass Erzbischöfe, bevor sie auf Reformen antragen, zuerst ihren Metropolitan-Sprengel
Strana 198
198 oder ihre Kirchenprovinz bereisen müssen. Mit anderen Worten: Jeder neu ernannte oder erwählte Erzbischof war verpflichtet, vor der Abhaltung der Provinzial-Synode eine General-Visitation der zur Metropole gehörigen Suffragan-Kirchen zu veranstalten. Auch Erzbischof Arnost unterzog sich dieser Pflicht und visi- tirte die ihm unterstehende Olmützer Kirche. Den Recess über diese Visitation besitzen wir in einem von dem Olmützer Capitel geführten ämtlichen Buche, aber leider! ohne Datum. Indess, wenn man be- denkt, dass schon im November 1349 die erste Provinzial-Synode stattfand, dass 1350 für das neucreirte Bisthum in Leitomyšl 32 mährische Pfarreien ausgeschieden wurden, was doch eine Bespre- chung voraussetzt, und dass der Bischof von Olmütz, Johann Wolek, unter welchem die General-Visitation vor sich ging, bereits im Sep- tember 1351 starb, so wird man kaum irren, die General-Visitation und folglich auch ihren Recess vor oder in das Jahr 1349 zu setzen. Das Pallium und mit demselben alle Metropolitan-Rechte, zu denen auch das ius visitandi gehört, erhielt Erzbischof Arnost bereits mit der Bulle vom 25. August 1344. Es fällt demnach die Abhaltung der General-Visitation zwischen 1345 und 1349. Der Codex, in welchem sich dieses merkwürdige Stück vor- findet, hat seine eigene Geschichte. Es war nämlich nicht nur Sitte, sondern Befehl, dass in Kloster- und Kathedral-Kirchen ein sogenanntes Todtenbuch, ein Kalendarium, Nekrologium angefertigt werde, in welches die Namen der verstor- benen Mitglieder, der Wohlthäter der Kirche und der zu ihrer Con- fraternität Gehörigen eingezeichnet wurden, um selbe im Capitel vorzulesen, sie dem Gebete anzuempsehlen und die für sie gestifteten Anniversarien zu begehen. Ein solches Buch hatte öffentliches, ämt- liches Ansehen und wurde zugleich zur Eintragung wichtiger, auf die Kirche Bezug nehmender Documente verwendet. Was im Nekro- logium stand, galt als authentisch. Ein solches Buch ward für die Olmützer Kirche im Jahre 1263 durch den Domdechant Bartholomäns angelegt, welches sich im Ar- chive des Olmützer Metropolitan-Capitels bis zur Gegenwart im Ori- ginale auf Pergament in gr. Fol. erhalten hatte. Bartholomäus selbst drückt den Zweck desselben also aus: „Anno M.CC.LX.III. regnante Przyemislone seu Ottakaro illustri, quinto rege Bohemie .. . et pre- sidente eodem tempore Olomucensi ecclesie domino Brunone, vene-
198 oder ihre Kirchenprovinz bereisen müssen. Mit anderen Worten: Jeder neu ernannte oder erwählte Erzbischof war verpflichtet, vor der Abhaltung der Provinzial-Synode eine General-Visitation der zur Metropole gehörigen Suffragan-Kirchen zu veranstalten. Auch Erzbischof Arnost unterzog sich dieser Pflicht und visi- tirte die ihm unterstehende Olmützer Kirche. Den Recess über diese Visitation besitzen wir in einem von dem Olmützer Capitel geführten ämtlichen Buche, aber leider! ohne Datum. Indess, wenn man be- denkt, dass schon im November 1349 die erste Provinzial-Synode stattfand, dass 1350 für das neucreirte Bisthum in Leitomyšl 32 mährische Pfarreien ausgeschieden wurden, was doch eine Bespre- chung voraussetzt, und dass der Bischof von Olmütz, Johann Wolek, unter welchem die General-Visitation vor sich ging, bereits im Sep- tember 1351 starb, so wird man kaum irren, die General-Visitation und folglich auch ihren Recess vor oder in das Jahr 1349 zu setzen. Das Pallium und mit demselben alle Metropolitan-Rechte, zu denen auch das ius visitandi gehört, erhielt Erzbischof Arnost bereits mit der Bulle vom 25. August 1344. Es fällt demnach die Abhaltung der General-Visitation zwischen 1345 und 1349. Der Codex, in welchem sich dieses merkwürdige Stück vor- findet, hat seine eigene Geschichte. Es war nämlich nicht nur Sitte, sondern Befehl, dass in Kloster- und Kathedral-Kirchen ein sogenanntes Todtenbuch, ein Kalendarium, Nekrologium angefertigt werde, in welches die Namen der verstor- benen Mitglieder, der Wohlthäter der Kirche und der zu ihrer Con- fraternität Gehörigen eingezeichnet wurden, um selbe im Capitel vorzulesen, sie dem Gebete anzuempsehlen und die für sie gestifteten Anniversarien zu begehen. Ein solches Buch hatte öffentliches, ämt- liches Ansehen und wurde zugleich zur Eintragung wichtiger, auf die Kirche Bezug nehmender Documente verwendet. Was im Nekro- logium stand, galt als authentisch. Ein solches Buch ward für die Olmützer Kirche im Jahre 1263 durch den Domdechant Bartholomäns angelegt, welches sich im Ar- chive des Olmützer Metropolitan-Capitels bis zur Gegenwart im Ori- ginale auf Pergament in gr. Fol. erhalten hatte. Bartholomäus selbst drückt den Zweck desselben also aus: „Anno M.CC.LX.III. regnante Przyemislone seu Ottakaro illustri, quinto rege Bohemie .. . et pre- sidente eodem tempore Olomucensi ecclesie domino Brunone, vene-
Strana 199
199 rabili patre episcopo XVII., viro magni consilii ... depositus est iste liber „Kalendarium" in ecclesia Olomucensi, in quo tam vivorum, qui fraternitatem in Olomucensi ecclesia receperunt, quam etiam fidelium defunctorum, familiarium et benefactorum eiusdem ecclesie inscripta nomina continentur, ubi etiam statuta capituli, seu alia me- morie commendanda per ordinem poterunt annotari. Et ego Bartho- lomeus, Olomucensis decanus, donator et instaurator huius libri, statuo firmiter observandum, ne aliquis, pretextu prave consuetu- dinis hactenus presumpte, audeat manum extendere ad aliquid in hoc volumine conscribendum, nisi tantummodo ille solus, qui ad hoc officium per decanum et per capitulum fuerit deputatus, et si quis- piam, quod absit, secus presumpserit, ipso facto sententiam excom- municationis incurrat". Und in diesem Codex, welcher bis ins 16. Jahrhundert zu wich- tigen Einzeichnungen diente, findet man von S. 19 bis 26 die vom Prager Metropoliten nach vollendeter General-Visitation für die Ol- mützer Domkirche entworfenen Statuten. Sie sind in zwei Columnen auf mit Tinte gezogenen Linien, 37, 38 und 40 auf der Seite, in einer ziemlich grossen, deutlichen und eleganten Schrift, wie sie die Olmützer Schreibschule damaliger Zeit unter dem Bischofe Bruno (1231 — 1281) nachweist, geschrieben. Mit Mennig sind nur die Titel der einzelnen Absätze angesetzt und vom Corrector im Texte die grossen Buchstaben roth angestrichen. Eine andere Farbe wurde nicht angewendet. Gedruckt erscheinen diese Statuten mit Ausnahme der Einlei- tung und der dem Bischofe zukommenden Pflichten noch gar nicht. Die Einleitung ist zu lesen bei Fasseau: "Collectio synodorum et sta- tutorum almae dioecesis Olomucenae in IV. partes distributa“. Re- czii 1766, fol., und zwar Pars I. p. 11 ; doch, wie gewöhnlich bei diesem Verfasser, abermals mit sinnstörenden Fehlern. So, um nur etwas anzuführen, wird dem Bischofe die Pflicht auferlegt "ad re- parationem fabrice in tectis, campanilibus, campanis, vitris ac minis“. Fasseau liest: „in tectis campanalibus . .. ac ruinis“. Der Bischof hat 18 Stein Wachs zu bestimmten Zeiten der Kirche zu geben. Fasseau liest: „Item ecclesiam ipse suam in cera illuminare tenetur, dando octodecim lapides cerae, quorum decem diebus ante festum Paschae, et quatuor ante festum Purificationis Mariae ministrare teneatur“. Für: „Item ecclesiam ipsam suam in cera illuminare te-
199 rabili patre episcopo XVII., viro magni consilii ... depositus est iste liber „Kalendarium" in ecclesia Olomucensi, in quo tam vivorum, qui fraternitatem in Olomucensi ecclesia receperunt, quam etiam fidelium defunctorum, familiarium et benefactorum eiusdem ecclesie inscripta nomina continentur, ubi etiam statuta capituli, seu alia me- morie commendanda per ordinem poterunt annotari. Et ego Bartho- lomeus, Olomucensis decanus, donator et instaurator huius libri, statuo firmiter observandum, ne aliquis, pretextu prave consuetu- dinis hactenus presumpte, audeat manum extendere ad aliquid in hoc volumine conscribendum, nisi tantummodo ille solus, qui ad hoc officium per decanum et per capitulum fuerit deputatus, et si quis- piam, quod absit, secus presumpserit, ipso facto sententiam excom- municationis incurrat". Und in diesem Codex, welcher bis ins 16. Jahrhundert zu wich- tigen Einzeichnungen diente, findet man von S. 19 bis 26 die vom Prager Metropoliten nach vollendeter General-Visitation für die Ol- mützer Domkirche entworfenen Statuten. Sie sind in zwei Columnen auf mit Tinte gezogenen Linien, 37, 38 und 40 auf der Seite, in einer ziemlich grossen, deutlichen und eleganten Schrift, wie sie die Olmützer Schreibschule damaliger Zeit unter dem Bischofe Bruno (1231 — 1281) nachweist, geschrieben. Mit Mennig sind nur die Titel der einzelnen Absätze angesetzt und vom Corrector im Texte die grossen Buchstaben roth angestrichen. Eine andere Farbe wurde nicht angewendet. Gedruckt erscheinen diese Statuten mit Ausnahme der Einlei- tung und der dem Bischofe zukommenden Pflichten noch gar nicht. Die Einleitung ist zu lesen bei Fasseau: "Collectio synodorum et sta- tutorum almae dioecesis Olomucenae in IV. partes distributa“. Re- czii 1766, fol., und zwar Pars I. p. 11 ; doch, wie gewöhnlich bei diesem Verfasser, abermals mit sinnstörenden Fehlern. So, um nur etwas anzuführen, wird dem Bischofe die Pflicht auferlegt "ad re- parationem fabrice in tectis, campanilibus, campanis, vitris ac minis“. Fasseau liest: „in tectis campanalibus . .. ac ruinis“. Der Bischof hat 18 Stein Wachs zu bestimmten Zeiten der Kirche zu geben. Fasseau liest: „Item ecclesiam ipse suam in cera illuminare tenetur, dando octodecim lapides cerae, quorum decem diebus ante festum Paschae, et quatuor ante festum Purificationis Mariae ministrare teneatur“. Für: „Item ecclesiam ipsam suam in cera illuminare te-
Strana 200
200 netur, dando XVIII lapides cere, quorum decem octo diebus ante festum pasche, et quatuor ante festum nativitatis Domini, et quatuor ante festum purificationis Marie ministrare teneatur“ Dass zwischen diesen und den von mir im XXXVII. Bande des Archivs für Kunde österreichischer Geschichtsquellen auf den Seiten 411—435 gleichfalls zum ersten Male1) publicirten „Sta- tuten der Prager Metropolitan-Kirche vom Jahre 1350“ in manchen Punkten eine gewisse Ahnlichkeit vorkommen muss, daran trägt die Gleichförmigkeit des Gegenstandes die Schuld. Ein und derselbe Verfasser, ein und dasselbe Object, ein und derselbe Zweck fordern, wenn nicht dieselbe, so doch eine gleichartige Durchführung. Was nun den Inhalt jenes Visitations-Recesses anbelangt, so erstreckt er sich auf zwei Punkte, auf die Pflichten der zur Dom- kirche gehörigen Würdenträger: Bischof, Dechant, Probst, Archi- diakon, Custos und Scholasticus, und dann auf die Gerechtsame der Capitularen und Vicarien und auf ihre Pflichten dem Chore ge- genüber. Dem Bischofe werden die Tage ins Gedächtniss gerufen, an . denen er in seiner Domkirche zu pontificiren habe. Die Ordination, die Consecrirung des Chrisma, die Fusswaschung müssen in der Domkirche vor sich gehen. Ein Kirchen- und Bisthums-Inventar soll in der Sacristei vorliegen. Die Baulichkeiten und die Beleuchtung der Domkirche gehören dem Bischofe zu. Unter die Bauobjecte wer- den auch die „minae ecclesiae“ gezählt, ein Beweis, dass damals die Olmützer Domkirche eine befestigte, eine sogenannte Kirchen- burg war, denn minae sind die "partes murorum pinnatae, quae ad emissionem sagittarum fenestratae sunt“. Ein Official, der Dom- dechant, die erste Würde im Capitel, ist im Nothfalle des Bischofs Stellvertreter, er hat das "Directorium divini officii“ abzufassen und für dessen pünktliche Befolgung zu sorgen. Ihm gebührt das Recht das Capitel einzuberufen, die Neuerwählten zu installiren und über die Glieder der Domkirche eine Art von Jurisdiction auszuüben. Der Probst braucht nicht Domherr zu sein, er ist der Anwalt der Kirchenleute und hat dieselben, falls sie vor das Cudengericht 1) Dahin ist zu corrigiren, was die Sitzungsberichte der philosophisch-historischen Classe der kais. Akademie, Jahrgang 1867, S. 67 über die Statuten von 1350 referirt huben.
200 netur, dando XVIII lapides cere, quorum decem octo diebus ante festum pasche, et quatuor ante festum nativitatis Domini, et quatuor ante festum purificationis Marie ministrare teneatur“ Dass zwischen diesen und den von mir im XXXVII. Bande des Archivs für Kunde österreichischer Geschichtsquellen auf den Seiten 411—435 gleichfalls zum ersten Male1) publicirten „Sta- tuten der Prager Metropolitan-Kirche vom Jahre 1350“ in manchen Punkten eine gewisse Ahnlichkeit vorkommen muss, daran trägt die Gleichförmigkeit des Gegenstandes die Schuld. Ein und derselbe Verfasser, ein und dasselbe Object, ein und derselbe Zweck fordern, wenn nicht dieselbe, so doch eine gleichartige Durchführung. Was nun den Inhalt jenes Visitations-Recesses anbelangt, so erstreckt er sich auf zwei Punkte, auf die Pflichten der zur Dom- kirche gehörigen Würdenträger: Bischof, Dechant, Probst, Archi- diakon, Custos und Scholasticus, und dann auf die Gerechtsame der Capitularen und Vicarien und auf ihre Pflichten dem Chore ge- genüber. Dem Bischofe werden die Tage ins Gedächtniss gerufen, an . denen er in seiner Domkirche zu pontificiren habe. Die Ordination, die Consecrirung des Chrisma, die Fusswaschung müssen in der Domkirche vor sich gehen. Ein Kirchen- und Bisthums-Inventar soll in der Sacristei vorliegen. Die Baulichkeiten und die Beleuchtung der Domkirche gehören dem Bischofe zu. Unter die Bauobjecte wer- den auch die „minae ecclesiae“ gezählt, ein Beweis, dass damals die Olmützer Domkirche eine befestigte, eine sogenannte Kirchen- burg war, denn minae sind die "partes murorum pinnatae, quae ad emissionem sagittarum fenestratae sunt“. Ein Official, der Dom- dechant, die erste Würde im Capitel, ist im Nothfalle des Bischofs Stellvertreter, er hat das "Directorium divini officii“ abzufassen und für dessen pünktliche Befolgung zu sorgen. Ihm gebührt das Recht das Capitel einzuberufen, die Neuerwählten zu installiren und über die Glieder der Domkirche eine Art von Jurisdiction auszuüben. Der Probst braucht nicht Domherr zu sein, er ist der Anwalt der Kirchenleute und hat dieselben, falls sie vor das Cudengericht 1) Dahin ist zu corrigiren, was die Sitzungsberichte der philosophisch-historischen Classe der kais. Akademie, Jahrgang 1867, S. 67 über die Statuten von 1350 referirt huben.
Strana 201
201 geladen werden sollten, stets vor den eigenen Richter zu fordern, er hat demnach für die Aufrechthaltung der durch König Otakar im Jahre 1207 der Olmützer Kirche ertheilten Immunitäten zu wachen. Die körperliche Einführung der Domprälaten und Kanoniker in ihre Beneficien steht ihm zu. Der Archidiakon ist das Auge des Bischofs und dient ihm beim Pontifical-Amte. Er ruft die zu Ordinirenden in der Landes- sprache auf, und muss sein Archidiakonat einmal im Jahre visitiren. Das Correctionsrecht über den Landklerus seines Archidiakonates, auch über die verheiratheten Kleriker, gebührt ihm allein. Also noch unter Bischof Johann Wolek im XIV. Jahrhunderte gab es legitim verheirathete Pfarrer in Mähren. Der Custos ist nicht, wie die Vorigen, ein Kirchenprälat, hat daher weder ein Stallum in der Kirche, noch eine Stimme im Ca- pitel ; er ist einfach ein minister ecclesiae, und wie sein Name zeigt, der treue Hüter des Kirchenschatzes, namentlich des Grabes des hl. Christinus, Conpatrons der Domkirche, wesshalb ihm auch die Pflicht obliegt, ein ausführliches Inventar des Kirchen- und Sacri- stei-Schatzes anzufertigen; für die Instandhaltung der Glocken und Glockenschalen und der hiezu nöthigen Stricke, Riemen und Seile u. s. w. hat er zu sorgen. Da freilich muss uns die grosse Anzahl der Campanarii, der Glöckner, bei der Olmützer Domkirche klar wer- den, wenn nicht blos geläutet, sondern auch auf Glockenschalen mit hölzernen Stöcken, baculis, geschlagen werden musste. Auch der Scholasticus hat, wie der Custos, blos ein „offi- cium simplex“, und ist daher ohne Stimme im Capitel und ohne Stallum im Chore. Er ist der Capitelschreiber und Leiter der Dom- schule und der darin gehaltenen Lehrer und Schüler, und soll für die Verbesserung und Vermehrung der Scholaren Sorge tragen. Als Recht des Capitels wurde hingestellt : die Wahl des Dechants und des Probstes und die Verleihung der Kanonikate und der Prä- benden und die Provision der beständigen Vicarien mit Ausnahme zweier königlichen Präbenden, zweier bischöflichen und zweier Ar- chidiakonal-Vicarien; ferner das Recht des Kaufes und Verkaufes und das der Wahl und Aufnahme der Domherren. Nur in wichtigen Fäl- len sollten die auswärtigen Canonici einberufen werden; zu den Peremtorien aber in festo cathedrae s. Petri et s. Hieronymi mussten Alle erscheinen. Wie es mit der täglichen Distributio und mit den
201 geladen werden sollten, stets vor den eigenen Richter zu fordern, er hat demnach für die Aufrechthaltung der durch König Otakar im Jahre 1207 der Olmützer Kirche ertheilten Immunitäten zu wachen. Die körperliche Einführung der Domprälaten und Kanoniker in ihre Beneficien steht ihm zu. Der Archidiakon ist das Auge des Bischofs und dient ihm beim Pontifical-Amte. Er ruft die zu Ordinirenden in der Landes- sprache auf, und muss sein Archidiakonat einmal im Jahre visitiren. Das Correctionsrecht über den Landklerus seines Archidiakonates, auch über die verheiratheten Kleriker, gebührt ihm allein. Also noch unter Bischof Johann Wolek im XIV. Jahrhunderte gab es legitim verheirathete Pfarrer in Mähren. Der Custos ist nicht, wie die Vorigen, ein Kirchenprälat, hat daher weder ein Stallum in der Kirche, noch eine Stimme im Ca- pitel ; er ist einfach ein minister ecclesiae, und wie sein Name zeigt, der treue Hüter des Kirchenschatzes, namentlich des Grabes des hl. Christinus, Conpatrons der Domkirche, wesshalb ihm auch die Pflicht obliegt, ein ausführliches Inventar des Kirchen- und Sacri- stei-Schatzes anzufertigen; für die Instandhaltung der Glocken und Glockenschalen und der hiezu nöthigen Stricke, Riemen und Seile u. s. w. hat er zu sorgen. Da freilich muss uns die grosse Anzahl der Campanarii, der Glöckner, bei der Olmützer Domkirche klar wer- den, wenn nicht blos geläutet, sondern auch auf Glockenschalen mit hölzernen Stöcken, baculis, geschlagen werden musste. Auch der Scholasticus hat, wie der Custos, blos ein „offi- cium simplex“, und ist daher ohne Stimme im Capitel und ohne Stallum im Chore. Er ist der Capitelschreiber und Leiter der Dom- schule und der darin gehaltenen Lehrer und Schüler, und soll für die Verbesserung und Vermehrung der Scholaren Sorge tragen. Als Recht des Capitels wurde hingestellt : die Wahl des Dechants und des Probstes und die Verleihung der Kanonikate und der Prä- benden und die Provision der beständigen Vicarien mit Ausnahme zweier königlichen Präbenden, zweier bischöflichen und zweier Ar- chidiakonal-Vicarien; ferner das Recht des Kaufes und Verkaufes und das der Wahl und Aufnahme der Domherren. Nur in wichtigen Fäl- len sollten die auswärtigen Canonici einberufen werden; zu den Peremtorien aber in festo cathedrae s. Petri et s. Hieronymi mussten Alle erscheinen. Wie es mit der täglichen Distributio und mit den
Strana 202
202 Obedienzen zu halten sei, und dass das Capitel�Siegel unter vier- fachem Verschlusse aufbewahrt werden solle, wurde gleichfalls fest- gesetzt. Die Brodvertheilung war damals noch üblich, aber nicht mehr der Communtisch. Den Vicären legt der Metropolit vor Allem das öffentliche Chor- gebet ans Herz, und warnt sie mit Strafandrohung vor den theatra- lischen und lärmenden Aufzügen, die sie am Vorabende und am Feste des hl. Stephan in den Weihnachtsfeiertagen zur Ehre des Anniver- sars des neuerwählten Bischofs zu halten pflegten. Weiter sollen sie binnen drei Monaten die Statuten und Gewohnheiten der Olmützer Kirche, dann ihre Einnahmen und jene der Prälaturen, Präbenden und Vicarien zusammenschreiben und ein so verfasstes Buch an der Kette in der Sacristei öffentlich aufstellen. Zu den Vicären ward der Schulmeister gezählt, der kein Stallum hatte, aber bei der Dom- kirche residiren musste. Über die Präbendaten stand dem Scholastieus die Jurisdiction zu. Mit der Auseinandersetzung der Pflichten der Domvicäre enden die eigentlichen Visitations-Statuten. Sie enden auf der rechten Co- lumne der Seite 25 auf 35 Zeilen, die 36. Zeile der Seite ist leer gelassen worden. Unmittelbar mit der nächsten Columne beginnt ohne jegliche Aufschrift ein Corrections- und Reformations-Statut: "Cum creatura“ etc. für den bei der Olmützer Domkirche angestellten Klerus, wel- cher im Besuche des Gottesdienstes und des kanonischen Stunden- gebetes sehr lässig zu werden anfing. Ihn auf einen besseren Weg zu bringen, ward jenes Statut erlassen. Es ist von gleicher, doch nicht derselben Hand, wie die Metropolitan-oder Recess-Verordnungen des Erzbischofs Arnost, aber mit einer andern Tinte geschrieben, und da in demselben von Altaristen gesprochen wird, deren im Re- cesse keine Erwähnung geschieht, glauben wir, dass dieses Stück nicht mehr zu unseren Arnostinischen Bestimmungen gehört, sondern eine „litera correctionis“ eines der Nachfolger des Bischofs Johann Wolek ist, und zwar höchst wahrscheinlich des Bischofs Nikolaus, welcher die Olmützer Kirche von 1387—1397 regierte. Wir stützen diese Vermuthung auf eine durch Fasseau in der genannten Collectio synodorum Part. I. pag. 14 veröffentlichte Entscheidung des Officials und Vicars in geistlichen Dingen des Bischofs Nikolaus, mit Namen Johann, ddto. Olmütz am 12. August 1389. In dieser Entscheidung
202 Obedienzen zu halten sei, und dass das Capitel�Siegel unter vier- fachem Verschlusse aufbewahrt werden solle, wurde gleichfalls fest- gesetzt. Die Brodvertheilung war damals noch üblich, aber nicht mehr der Communtisch. Den Vicären legt der Metropolit vor Allem das öffentliche Chor- gebet ans Herz, und warnt sie mit Strafandrohung vor den theatra- lischen und lärmenden Aufzügen, die sie am Vorabende und am Feste des hl. Stephan in den Weihnachtsfeiertagen zur Ehre des Anniver- sars des neuerwählten Bischofs zu halten pflegten. Weiter sollen sie binnen drei Monaten die Statuten und Gewohnheiten der Olmützer Kirche, dann ihre Einnahmen und jene der Prälaturen, Präbenden und Vicarien zusammenschreiben und ein so verfasstes Buch an der Kette in der Sacristei öffentlich aufstellen. Zu den Vicären ward der Schulmeister gezählt, der kein Stallum hatte, aber bei der Dom- kirche residiren musste. Über die Präbendaten stand dem Scholastieus die Jurisdiction zu. Mit der Auseinandersetzung der Pflichten der Domvicäre enden die eigentlichen Visitations-Statuten. Sie enden auf der rechten Co- lumne der Seite 25 auf 35 Zeilen, die 36. Zeile der Seite ist leer gelassen worden. Unmittelbar mit der nächsten Columne beginnt ohne jegliche Aufschrift ein Corrections- und Reformations-Statut: "Cum creatura“ etc. für den bei der Olmützer Domkirche angestellten Klerus, wel- cher im Besuche des Gottesdienstes und des kanonischen Stunden- gebetes sehr lässig zu werden anfing. Ihn auf einen besseren Weg zu bringen, ward jenes Statut erlassen. Es ist von gleicher, doch nicht derselben Hand, wie die Metropolitan-oder Recess-Verordnungen des Erzbischofs Arnost, aber mit einer andern Tinte geschrieben, und da in demselben von Altaristen gesprochen wird, deren im Re- cesse keine Erwähnung geschieht, glauben wir, dass dieses Stück nicht mehr zu unseren Arnostinischen Bestimmungen gehört, sondern eine „litera correctionis“ eines der Nachfolger des Bischofs Johann Wolek ist, und zwar höchst wahrscheinlich des Bischofs Nikolaus, welcher die Olmützer Kirche von 1387—1397 regierte. Wir stützen diese Vermuthung auf eine durch Fasseau in der genannten Collectio synodorum Part. I. pag. 14 veröffentlichte Entscheidung des Officials und Vicars in geistlichen Dingen des Bischofs Nikolaus, mit Namen Johann, ddto. Olmütz am 12. August 1389. In dieser Entscheidung
Strana 203
203 finden wir fast wörtlich die dem Olmützer Klerus in dem Corrections- Briefe zur Last gelegten Ausschreitungen mit der ausdrücklichen Clausel "quod dominus Nicolaus episcopus Olomucensis ex debito pastoralis sui officii processus certos fecerit, in quibus moneri man- davit prelatos, canonicos, vicarios et alios beneficiatos ipsius ecclesie Olomucensis, quos in officio divino esse remissos audivit et negli- gentes, ac in festivitatibus maioribus non venire ad ecclesiam et non stare in stallis suis, sed currere per ecclesiam et insistere fabulatio- nibus et cachinis“ etc. Und da dieses „Canonicale“ auch in unserem Codex sich unmittelbar an das Corrections- und Reformations-Statut pag. 26 anschliesst, sind wir um so fester in unserer Ansicht be- stärkt, dass dasselbe nicht mehr zu den Arnostinischen Visitations- Verordnungen gehören könne. Zum Beweise dessen schliessen wir das „Canonicale“, wie es auch bei Fasseau I. c. vorkommt, bei. Der Text der Statuten, mit Auslassung der ungleich gebrauchten grossen Buchstaben und mit Ansetzung der Unterscheidungszeichen, lautet wörtlich also : In nomine Domini amen. Nos Arnestus, Dei et apostolice sedis gracia sancte Pragensis ecclesie archiepiscopus, universis, quos infra scripta contingunt seu contingere poterunt in futurum, salutem.Super solium pastoralis pre- eminencie, licet inmeriti, superna tamen dispositione vocati, curis sollicitamur, ut importunis subditorum incommodis opportune visita- tionis et reformationis remediis succurramus, ipsosque ab erroris invio, quantum nobis ab alto concessum fuerit, in viam rectitudinis reducamus. Proinde cum ex officii iniuncti nobis nuper in ecclesia Olomucensi auctoritate metropolitica peregissemus visitationis officium, quedam, que correctione, emendatione, moderatione, reformatione et declaratione indigent, ex ipsius inquisitionis serie, et ex depositione testium tam clericorum quam etiam laycorum, nec non ex reformationibus antecessorum nostrorum invenimus, ad quo- rum meliorationem nostre intencionis oculum convertentes, diuina nobis fauente clementia ea, prout subsequentur, corrigenda, dis- ponenda, ordinanda et in melius duximus reformanda, precipientes ea sub obtestatione diuini iudicii, et sub penis inferius contentis, per- petuis temporibus firmiter obseruari.
203 finden wir fast wörtlich die dem Olmützer Klerus in dem Corrections- Briefe zur Last gelegten Ausschreitungen mit der ausdrücklichen Clausel "quod dominus Nicolaus episcopus Olomucensis ex debito pastoralis sui officii processus certos fecerit, in quibus moneri man- davit prelatos, canonicos, vicarios et alios beneficiatos ipsius ecclesie Olomucensis, quos in officio divino esse remissos audivit et negli- gentes, ac in festivitatibus maioribus non venire ad ecclesiam et non stare in stallis suis, sed currere per ecclesiam et insistere fabulatio- nibus et cachinis“ etc. Und da dieses „Canonicale“ auch in unserem Codex sich unmittelbar an das Corrections- und Reformations-Statut pag. 26 anschliesst, sind wir um so fester in unserer Ansicht be- stärkt, dass dasselbe nicht mehr zu den Arnostinischen Visitations- Verordnungen gehören könne. Zum Beweise dessen schliessen wir das „Canonicale“, wie es auch bei Fasseau I. c. vorkommt, bei. Der Text der Statuten, mit Auslassung der ungleich gebrauchten grossen Buchstaben und mit Ansetzung der Unterscheidungszeichen, lautet wörtlich also : In nomine Domini amen. Nos Arnestus, Dei et apostolice sedis gracia sancte Pragensis ecclesie archiepiscopus, universis, quos infra scripta contingunt seu contingere poterunt in futurum, salutem.Super solium pastoralis pre- eminencie, licet inmeriti, superna tamen dispositione vocati, curis sollicitamur, ut importunis subditorum incommodis opportune visita- tionis et reformationis remediis succurramus, ipsosque ab erroris invio, quantum nobis ab alto concessum fuerit, in viam rectitudinis reducamus. Proinde cum ex officii iniuncti nobis nuper in ecclesia Olomucensi auctoritate metropolitica peregissemus visitationis officium, quedam, que correctione, emendatione, moderatione, reformatione et declaratione indigent, ex ipsius inquisitionis serie, et ex depositione testium tam clericorum quam etiam laycorum, nec non ex reformationibus antecessorum nostrorum invenimus, ad quo- rum meliorationem nostre intencionis oculum convertentes, diuina nobis fauente clementia ea, prout subsequentur, corrigenda, dis- ponenda, ordinanda et in melius duximus reformanda, precipientes ea sub obtestatione diuini iudicii, et sub penis inferius contentis, per- petuis temporibus firmiter obseruari.
Strana 204
204 Et primo a principali capite, scilicet a venerabili in christo patre et domno, domno Iohanne, Olomucensi episcopo, fratre nostro carissimo, qui mediatoris Dei et hominum personam gerit precipuam, principium facientes, ordinamus, disponimus et etiam reformamus, quod ipse episcopus, qui nunc est vel pro tempore fuerit, ad laudem et gloriam Dei, a quo cuncta bona procedunt, sueque matris vir- ginis gloriose, nec non sanctorum patronorum ipsius ecclesie, perso- naliter, si fieri potest, vel per alium episcopalem cooperatorem suum, seu aliquem ex abbatibus, in omnibus festiuitatibus Christi et glori- ose virginis matris sue, nec non in dominica palmarum et cene Domini cum duobus diebus sequentibus inmediate, in festivitatibus sanctissi- morum patronorum Wenczeslai atque Christini, in anniversario dedi- cationis eiusdem ecclesie Olomucensis et omnium sanctorum et in commemoratione animarum Christi fidelium in ipsa Olomucensi eccle- sia, que aliarum ecclesiarum ipsius dyocesis mater esse dinoscitur et magistra, teneatur sollemniter celebrare. Item iam dictus episcopus et sui successores crisma per se, si fieri potest, in ipsa Olomucensi ecclesia, et non alibi, nisi necessitate summa prepeditus, in quo suam conscientiam oneramus, debet conficere et etiam ordines cele- brare et de oleo et balsamo pro crismate prouidere. Item in cena Domini, imitando saluatoris nostri exemplum, mandatum per se, si fieri non potest, tune per alium episcopum seu prelatum maiorem ipsius ecclesie, cum cantu solito, locione pedum et sermone latino ad clerum deuote in medio ecclesie peragatur, et tunc omnibus pre- latis de capitulo et canonicis prebendatis nec non vicariis perpetuis, ad mensam paratam ad hoc in suo ordine et religione recumbentibus, oblatas, vinum scilicet et pisces assos et alia, ministrare teneatur, prout in ipsa ecclesia per predecessores suos hactenus est seruatum. Item, cum ecclesie ipsius sit precipuus-gubernator et rector, ad reparationem fabrice in tectis, campanilibus ac campanis, vitris ac minis tenetur episcopus, qui pro tempore fuerit, ipsi ecelesie proui- dere. Item ecclesiam ipsam suam in cera illuminare tenetur dando XVIII. lapides cere, quorum decem octo diebus ante festum pasche, et quatuor ante festum nativitatis Domini, et quatuor ante festum puri- ficationis Marie ministrare teneatur. Ordinamus insuper et mandamus, quatinus infra quatuor mensium spacium a dato presentium, successor vero infra idem tempus a tempore consecrationis sue, inventarium de omnibus rebus ecclesie mobilibus facere teneatur, de rebus vero in-
204 Et primo a principali capite, scilicet a venerabili in christo patre et domno, domno Iohanne, Olomucensi episcopo, fratre nostro carissimo, qui mediatoris Dei et hominum personam gerit precipuam, principium facientes, ordinamus, disponimus et etiam reformamus, quod ipse episcopus, qui nunc est vel pro tempore fuerit, ad laudem et gloriam Dei, a quo cuncta bona procedunt, sueque matris vir- ginis gloriose, nec non sanctorum patronorum ipsius ecclesie, perso- naliter, si fieri potest, vel per alium episcopalem cooperatorem suum, seu aliquem ex abbatibus, in omnibus festiuitatibus Christi et glori- ose virginis matris sue, nec non in dominica palmarum et cene Domini cum duobus diebus sequentibus inmediate, in festivitatibus sanctissi- morum patronorum Wenczeslai atque Christini, in anniversario dedi- cationis eiusdem ecclesie Olomucensis et omnium sanctorum et in commemoratione animarum Christi fidelium in ipsa Olomucensi eccle- sia, que aliarum ecclesiarum ipsius dyocesis mater esse dinoscitur et magistra, teneatur sollemniter celebrare. Item iam dictus episcopus et sui successores crisma per se, si fieri potest, in ipsa Olomucensi ecclesia, et non alibi, nisi necessitate summa prepeditus, in quo suam conscientiam oneramus, debet conficere et etiam ordines cele- brare et de oleo et balsamo pro crismate prouidere. Item in cena Domini, imitando saluatoris nostri exemplum, mandatum per se, si fieri non potest, tune per alium episcopum seu prelatum maiorem ipsius ecclesie, cum cantu solito, locione pedum et sermone latino ad clerum deuote in medio ecclesie peragatur, et tunc omnibus pre- latis de capitulo et canonicis prebendatis nec non vicariis perpetuis, ad mensam paratam ad hoc in suo ordine et religione recumbentibus, oblatas, vinum scilicet et pisces assos et alia, ministrare teneatur, prout in ipsa ecclesia per predecessores suos hactenus est seruatum. Item, cum ecclesie ipsius sit precipuus-gubernator et rector, ad reparationem fabrice in tectis, campanilibus ac campanis, vitris ac minis tenetur episcopus, qui pro tempore fuerit, ipsi ecelesie proui- dere. Item ecclesiam ipsam suam in cera illuminare tenetur dando XVIII. lapides cere, quorum decem octo diebus ante festum pasche, et quatuor ante festum nativitatis Domini, et quatuor ante festum puri- ficationis Marie ministrare teneatur. Ordinamus insuper et mandamus, quatinus infra quatuor mensium spacium a dato presentium, successor vero infra idem tempus a tempore consecrationis sue, inventarium de omnibus rebus ecclesie mobilibus facere teneatur, de rebus vero in-
Strana 205
205 mobilibus et ad mensam suam spectantibus, redditibus, censibus et aliis, quocunque nomine censeantur, infra sex menses ipse et succes- sores sui, prout premittitur, inventarium in uno libello facere tene- antur. Eundem libellum in sacristia eiusdem Olomucensis ecclesie debent reponere, ne eadem bona in obliuionem quoquo modo valeant deuenire. Insuper quando episcopum synodum celebrare contigerit, nihil omnino ab absentibus in pecunia recipiat, nec eis det propter pecuniam licentiam abeundi. Decens etiam arbitramur et congruum, ut officialis episcopi, qui pro tempore fuerit, apud ipsam Olomucen- sem ecclesiam, tamquam matricem, residere personaliter et ius po- scentibus reddere teneatur. De officio decani. Et quia, prout ex premissis invenimus, decanus, qui pro tem- pore fuerit, ipsius ecclesie maior prelatus post episcopum in ecclesia esse censetur, et hoc apparet ex eo, quia primam vocem in capitulo et stallum in choro obtinet, ad offertorium precedit alios, et in pro- cessionibus episcopum sequitur tamquam prior: ordinamus et man- damus; quod, cum episcopum in maioribus festiuitatibus celebrare non contingeret, ipse decanus per se, vel si forsan impeditus exi- steret, per alium canonicum missam debeat celebrare. Ad ipsum quo- que decanum pertinet officii diuini dispositio nocturni pariter et diurni in habitu et tonsura, aliarumque negligentiarum circa illud correctio taliter, quod canonicos per privationem distributionum et suspensionem portionum et panum usque ad quatuor menses, tamen prout plus et minus culpa exegerit, corrigere poterit. Penam vero grauiorem, scilicet privationem distributionum et suspensionem porti- onum, que predictum tempus excederet, canonico delinquenti eciam circa diuinum officium non infligit, nisi de scitu et consensu capituli. Vicarios vero et alios ministros circa diuinum officium vel alias delin- quentes modis omnibus, quibus convenit, corrigit et compellit. Co- gnoscit quoque de iurgiis et causis vicariorum et ministrorum, et si quid ardui inter eos emerserit, duos aut tres ex canonicis pro asses- soribus sibi iungit. De questionibus quoque et causis canonicorum, ciuilibus tamen, cum capitulo cognoscere poterit et debebit ; quod si capitulum concordare nequiuerit, debet ad episcopum recursus haberi. Dehet quoque apud ipsam ecclesiam personaliter residere, cum ad
205 mobilibus et ad mensam suam spectantibus, redditibus, censibus et aliis, quocunque nomine censeantur, infra sex menses ipse et succes- sores sui, prout premittitur, inventarium in uno libello facere tene- antur. Eundem libellum in sacristia eiusdem Olomucensis ecclesie debent reponere, ne eadem bona in obliuionem quoquo modo valeant deuenire. Insuper quando episcopum synodum celebrare contigerit, nihil omnino ab absentibus in pecunia recipiat, nec eis det propter pecuniam licentiam abeundi. Decens etiam arbitramur et congruum, ut officialis episcopi, qui pro tempore fuerit, apud ipsam Olomucen- sem ecclesiam, tamquam matricem, residere personaliter et ius po- scentibus reddere teneatur. De officio decani. Et quia, prout ex premissis invenimus, decanus, qui pro tem- pore fuerit, ipsius ecclesie maior prelatus post episcopum in ecclesia esse censetur, et hoc apparet ex eo, quia primam vocem in capitulo et stallum in choro obtinet, ad offertorium precedit alios, et in pro- cessionibus episcopum sequitur tamquam prior: ordinamus et man- damus; quod, cum episcopum in maioribus festiuitatibus celebrare non contingeret, ipse decanus per se, vel si forsan impeditus exi- steret, per alium canonicum missam debeat celebrare. Ad ipsum quo- que decanum pertinet officii diuini dispositio nocturni pariter et diurni in habitu et tonsura, aliarumque negligentiarum circa illud correctio taliter, quod canonicos per privationem distributionum et suspensionem portionum et panum usque ad quatuor menses, tamen prout plus et minus culpa exegerit, corrigere poterit. Penam vero grauiorem, scilicet privationem distributionum et suspensionem porti- onum, que predictum tempus excederet, canonico delinquenti eciam circa diuinum officium non infligit, nisi de scitu et consensu capituli. Vicarios vero et alios ministros circa diuinum officium vel alias delin- quentes modis omnibus, quibus convenit, corrigit et compellit. Co- gnoscit quoque de iurgiis et causis vicariorum et ministrorum, et si quid ardui inter eos emerserit, duos aut tres ex canonicis pro asses- soribus sibi iungit. De questionibus quoque et causis canonicorum, ciuilibus tamen, cum capitulo cognoscere poterit et debebit ; quod si capitulum concordare nequiuerit, debet ad episcopum recursus haberi. Dehet quoque apud ipsam ecclesiam personaliter residere, cum ad
Strana 206
206 ipsam residentiam ex consuetudine ipsius ecclesie plus aliis sit astrie- tus. Quod si ipsum ex aliqua legitima causa ab ecclesia longo tem- pore, hoc est ultra spatium unius mensis, abesse contigerit, tunc de consensu capituli aliquem ex prelatis, seu capituli prebendatis, sub- stituat, qui vices suas gerat in omnibus, sicut ipse personaliter inter- esset. Si vero modico tempore, id est unius mensis, absens fuerit, tunc etiam irrequisito capitulo aliquem vice et nomine suo substituat, prout superius est expressum. Et infra annum a die confirmationis sue in presbyterum ordinari debetur. Etiam ipse decanus debet in causis necessariis et utilibus capitulum conuocare, ad cuius mandatum et vocationem canonici venire tenentur sub virtute prestiti iuramenti. Conuocato quoque capitulo vota omnium seniorum canonicorum et postmodum iuniorum secundum suum ordinem sigillatim et singula- liter, prout de iure fieri consuevit, requirantur, et proposito negocio tunc instanti tractetur et discutiatur per omnes voces habentes tunc in capitulo existentes, et tune id, quod a toto capitulo, vel a maiori parte rationabiliter factum fuerit, vigorem obtineat firmitatis. Quod si predicta forma seruata non fuerit, quidquid ibidem actum seu ordi- natum fuerit, nullius decernimus esse momenti. Tractentur quoque negocia in capitulo cessantibus omnibus rancoribus, redargutionibus, vituperationihus, insultibus exclamationibusque fratrum et concano- nicorum obreptionibus, prout hactenus, proch dolor ! factum fore dinoscitur in fame talia presumentium dispendium et in vituperium et scandalum proximorum, cum non sit verbis, sed ratione utendum. Si quis vero premissorum contemptor exstiterit, pena pecuniali pro fabrica ecclesie per decanum cum capitulo iuxta qualitatem delicti taliter puniatur, quod aliis cedat in exemplum. Decani quoque offi- cium est installare in ecclesia, cum promoti fuerint, prelatos, cano- nicos et ministros. Ab installato nihil exigere poterit, recipere autem poterit, si quid sibi fuerit mera liberalitate collatum. Tenetur etiam ipse decanus, postquam confirmatus fuerit et resederit, infra tres menses, assumptis sibi duobus vel tribus canonicis, de rebus mobi- libus ipsius ecclesie inventarium facere et in archis ecclesie reseruare. De officio prepositi. Prepositus vero, quamvis sécundam vocem in capitulo et stallum in choro post decanum obtineat, etiam si canonicus non existat, nul-
206 ipsam residentiam ex consuetudine ipsius ecclesie plus aliis sit astrie- tus. Quod si ipsum ex aliqua legitima causa ab ecclesia longo tem- pore, hoc est ultra spatium unius mensis, abesse contigerit, tunc de consensu capituli aliquem ex prelatis, seu capituli prebendatis, sub- stituat, qui vices suas gerat in omnibus, sicut ipse personaliter inter- esset. Si vero modico tempore, id est unius mensis, absens fuerit, tunc etiam irrequisito capitulo aliquem vice et nomine suo substituat, prout superius est expressum. Et infra annum a die confirmationis sue in presbyterum ordinari debetur. Etiam ipse decanus debet in causis necessariis et utilibus capitulum conuocare, ad cuius mandatum et vocationem canonici venire tenentur sub virtute prestiti iuramenti. Conuocato quoque capitulo vota omnium seniorum canonicorum et postmodum iuniorum secundum suum ordinem sigillatim et singula- liter, prout de iure fieri consuevit, requirantur, et proposito negocio tunc instanti tractetur et discutiatur per omnes voces habentes tunc in capitulo existentes, et tune id, quod a toto capitulo, vel a maiori parte rationabiliter factum fuerit, vigorem obtineat firmitatis. Quod si predicta forma seruata non fuerit, quidquid ibidem actum seu ordi- natum fuerit, nullius decernimus esse momenti. Tractentur quoque negocia in capitulo cessantibus omnibus rancoribus, redargutionibus, vituperationihus, insultibus exclamationibusque fratrum et concano- nicorum obreptionibus, prout hactenus, proch dolor ! factum fore dinoscitur in fame talia presumentium dispendium et in vituperium et scandalum proximorum, cum non sit verbis, sed ratione utendum. Si quis vero premissorum contemptor exstiterit, pena pecuniali pro fabrica ecclesie per decanum cum capitulo iuxta qualitatem delicti taliter puniatur, quod aliis cedat in exemplum. Decani quoque offi- cium est installare in ecclesia, cum promoti fuerint, prelatos, cano- nicos et ministros. Ab installato nihil exigere poterit, recipere autem poterit, si quid sibi fuerit mera liberalitate collatum. Tenetur etiam ipse decanus, postquam confirmatus fuerit et resederit, infra tres menses, assumptis sibi duobus vel tribus canonicis, de rebus mobi- libus ipsius ecclesie inventarium facere et in archis ecclesie reseruare. De officio prepositi. Prepositus vero, quamvis sécundam vocem in capitulo et stallum in choro post decanum obtineat, etiam si canonicus non existat, nul-
Strana 207
207 lam tamen iurisdictionem in ecclesia noscitur obtinere. Extra vero ecelesiam, ut iuxta mandatum dominicum alter alterius onera suppor- tet, prelatos et canonicos de nouo creatos in corporalem possessionem beneficiorum suorum per se vel alium introducit, bona quoque eccle- sie et homines bonorum ipsorum defensare tenetur, sed et cognoscit insuper de causis hominum ecclesie, si qua questio inter canonicorum vel ministrorum homines oriatur; sed si alicuius solius prelati vel canonici sint homines, inter quos versetur controuersia, ad ipsum primo, cuius sunt homines, iudicium et examinatio cause ipsius per- tinet. Qui si negligens fuerit et remissus in iusticia exhibenda, tunc per prepositum demum eiusdem cause finis debitus imponatur. Tene- tur etiam homines ecclesie, qui ad iudicium seculare, quod vulga- riter Cuda dicitur, citantur, ad suum iudicium requirere et procu- rare remitti. Insuper si ipsum prepositum pro defensione vel disbri- gatione bonorum ecclesie extra civitatem Olomucensem contingeret proficisci, quod tamen, prout ex depositionibus constat, raro contingit, tunc expensis congruis eum ducentis et sui indigentis procurari debebit. De officio archidiaconi. Archidiaconus vero, qui oculus episcopalis esse censetur, in ecclesia nullam iurisdictionem obtinet, tamen tertiam vocem in capi- tulo et stallum habet in choro. Tenetur quoque episcopo celebranti diuina assistere, et ad sacros ordines per se vel per alium pronuntiat de vernacula ordinandos. Tenetur etiam ipse et alii omnes archidia- coni diocesis Olomucensis a die possessionis pacifice archidiaconatus infra annum in diaconatus ordinem promoueri. Possunt eciam archi- diaconi et tenentur archidiaconatus suos per se vel per alium visitare, nisi necessitas aliud exegerit, semel in anno, et cum per se visitavit, in expensis et evectione servent formam concilii generalis; si vero per alium vel alios, tunc eisdem moderate procurentur expense, et cum soli per se visitant, procurationem tamen recipiant a locis visi- tatis et non ab aliis, quocumque colore quesito. In visitatione autem ipsa specialiter inquirant de hereticis et suspectis in fide, de usu- rariis, concubinariis, sortilegis et censure ecclesiastice contemptori- bus, et, si quos tales invenerint, episcopo aut eius officiali denuntient puniendos. De causis vero criminalibus, criminaliter vel ciuiliter
207 lam tamen iurisdictionem in ecclesia noscitur obtinere. Extra vero ecelesiam, ut iuxta mandatum dominicum alter alterius onera suppor- tet, prelatos et canonicos de nouo creatos in corporalem possessionem beneficiorum suorum per se vel alium introducit, bona quoque eccle- sie et homines bonorum ipsorum defensare tenetur, sed et cognoscit insuper de causis hominum ecclesie, si qua questio inter canonicorum vel ministrorum homines oriatur; sed si alicuius solius prelati vel canonici sint homines, inter quos versetur controuersia, ad ipsum primo, cuius sunt homines, iudicium et examinatio cause ipsius per- tinet. Qui si negligens fuerit et remissus in iusticia exhibenda, tunc per prepositum demum eiusdem cause finis debitus imponatur. Tene- tur etiam homines ecclesie, qui ad iudicium seculare, quod vulga- riter Cuda dicitur, citantur, ad suum iudicium requirere et procu- rare remitti. Insuper si ipsum prepositum pro defensione vel disbri- gatione bonorum ecclesie extra civitatem Olomucensem contingeret proficisci, quod tamen, prout ex depositionibus constat, raro contingit, tunc expensis congruis eum ducentis et sui indigentis procurari debebit. De officio archidiaconi. Archidiaconus vero, qui oculus episcopalis esse censetur, in ecclesia nullam iurisdictionem obtinet, tamen tertiam vocem in capi- tulo et stallum habet in choro. Tenetur quoque episcopo celebranti diuina assistere, et ad sacros ordines per se vel per alium pronuntiat de vernacula ordinandos. Tenetur etiam ipse et alii omnes archidia- coni diocesis Olomucensis a die possessionis pacifice archidiaconatus infra annum in diaconatus ordinem promoueri. Possunt eciam archi- diaconi et tenentur archidiaconatus suos per se vel per alium visitare, nisi necessitas aliud exegerit, semel in anno, et cum per se visitavit, in expensis et evectione servent formam concilii generalis; si vero per alium vel alios, tunc eisdem moderate procurentur expense, et cum soli per se visitant, procurationem tamen recipiant a locis visi- tatis et non ab aliis, quocumque colore quesito. In visitatione autem ipsa specialiter inquirant de hereticis et suspectis in fide, de usu- rariis, concubinariis, sortilegis et censure ecclesiastice contemptori- bus, et, si quos tales invenerint, episcopo aut eius officiali denuntient puniendos. De causis vero criminalibus, criminaliter vel ciuiliter
Strana 208
208 intemptatis (interpretatis) matrimonialibus vel etiam usurarum cognos- cere nequeunt, sed causas leuiores et contractuum possunt inter suos subditos dirimere et fine debito terminare. Ad ipsum etiam pertinet, ecclesiarum rectores, et universaliter omnes clericos, eciam coniu- gatos, in suis archidiaconatibus deservientes ecclesiis, collegiatarum ecclesiarum clericis duntaxat exceptis, pro negligentiis et culpis, puta circa custodiam eukaristie, crismatis, olei sacri, vasorum et vestimentorum sacrorum et similium commissis, vel etiam perpe- tratis, et clericos etiam frequentes tabernarios. taxillorumque luso- res ac tonsuram et habitum debitos non ferentes corrigere, et per penas infra scriptas et non alias, videlicet suspensionis ab ingressu ecclesie, a perceptione fructuum beneficiorum ad modicum tempus, scilicet trium mensium, ieiuniorum, orationum, psalteriorum et ali- arum corporalium fatigationum, districtione preuia, cohercere 1), salutari tamen. Quod si quos clericos seu presbiteros, parochiales ecclesias non habentes, infames vel alias suspectos esse congnouerint, eos de archidiaconatibus expellere ipsisque archidiaconatuum suorum ingressum poterunt inhibere, qui si post congruam monitionem incor- rigibiles fuerint, vel mandatis ipsorum noluerint obedire, eos deti- nere ac captiuare poterunt et carceri episcopi presentare. Hoc ipsum tenetur facere in omnibus sacrilegis, falsariis, homicidis et manifestis aliis criminosis. De officio custodis. Custos vero prelatus in ecclesia non existit, nec habet vocem in capitulo, neque stallum, sed simplex tenet officium, et inter mi- nistros ecclesie computatur, et ut nomen rei consonet, tenetur ad custodiam omnium rerum ecclesie et clenodiorum conseruationem fidelem, et propter hoc necessario apud ipsam ecclesiam deberet personaliter residere; sed quia pro nune questio super residentia custodis in romana curia pendet, ordinamus et reformamus, quod, 1) Im Text steht: „ad ipsum etiam pertinet per ecclesiarum rectores et universaliter per omnes clericos ... pro negligentiis et culpis .. . debitos non presentes, possunt et debent corrigere per penas infra scriptas . . . districtione preuia cohercere, salva tamen.“ Hier sind offenbar Féhier unterlanfen Wir glathten sie, wie oben, zu verbessern.
208 intemptatis (interpretatis) matrimonialibus vel etiam usurarum cognos- cere nequeunt, sed causas leuiores et contractuum possunt inter suos subditos dirimere et fine debito terminare. Ad ipsum etiam pertinet, ecclesiarum rectores, et universaliter omnes clericos, eciam coniu- gatos, in suis archidiaconatibus deservientes ecclesiis, collegiatarum ecclesiarum clericis duntaxat exceptis, pro negligentiis et culpis, puta circa custodiam eukaristie, crismatis, olei sacri, vasorum et vestimentorum sacrorum et similium commissis, vel etiam perpe- tratis, et clericos etiam frequentes tabernarios. taxillorumque luso- res ac tonsuram et habitum debitos non ferentes corrigere, et per penas infra scriptas et non alias, videlicet suspensionis ab ingressu ecclesie, a perceptione fructuum beneficiorum ad modicum tempus, scilicet trium mensium, ieiuniorum, orationum, psalteriorum et ali- arum corporalium fatigationum, districtione preuia, cohercere 1), salutari tamen. Quod si quos clericos seu presbiteros, parochiales ecclesias non habentes, infames vel alias suspectos esse congnouerint, eos de archidiaconatibus expellere ipsisque archidiaconatuum suorum ingressum poterunt inhibere, qui si post congruam monitionem incor- rigibiles fuerint, vel mandatis ipsorum noluerint obedire, eos deti- nere ac captiuare poterunt et carceri episcopi presentare. Hoc ipsum tenetur facere in omnibus sacrilegis, falsariis, homicidis et manifestis aliis criminosis. De officio custodis. Custos vero prelatus in ecclesia non existit, nec habet vocem in capitulo, neque stallum, sed simplex tenet officium, et inter mi- nistros ecclesie computatur, et ut nomen rei consonet, tenetur ad custodiam omnium rerum ecclesie et clenodiorum conseruationem fidelem, et propter hoc necessario apud ipsam ecclesiam deberet personaliter residere; sed quia pro nune questio super residentia custodis in romana curia pendet, ordinamus et reformamus, quod, 1) Im Text steht: „ad ipsum etiam pertinet per ecclesiarum rectores et universaliter per omnes clericos ... pro negligentiis et culpis .. . debitos non presentes, possunt et debent corrigere per penas infra scriptas . . . districtione preuia cohercere, salva tamen.“ Hier sind offenbar Féhier unterlanfen Wir glathten sie, wie oben, zu verbessern.
Strana 209
209 postquam ipsa causa finita fuerit, enstos, qui de cetero isto die preerit, teneatur apud ecclesiam personaliter residere. Tenetur etiam ad omnia minuta in ecclesia reformanda et de nouo etiam facienda, videlicet in funibus ungendis campanarum, baculis, corri- giis, tyntinabulorum patellis, carbonibus, vasculis pro aqua, seris, ampullis plumbeis seu stanneis pro vino et aqua ad sacrificium, thure et mirra, ablutione, reformatione, conservatione ornatuum et librorum omnium ecclesie ligatura ac scopis ad purgandum ecclesiam, propter hoc habet certos redditus deputatos. Et quia, prout premittitur, cu- stodia omnium rerum ecclesie, et precipue sepulchri sancti Cristini, ad ipsum et ad sacristanum (pertinet), qui suo et ecclesie nomine res ecclesie custodire tenetur in tantum, quod si quas ex rebus ipsius ecclesie per eorum culpam seu negligentiam deperire, destrui vel deformari contingeret, ad restaurationem et reformationem ipsarum totaliter sunt astricti. Ad hoc autem, ut de ipsis rebus melius con stare possit, mandamus et ordinamus, quod custos seu sacrista, qui pro tempore fuerit, infra tres menses a tempore promotionis sue, quilibet ipsorum, seu ambo pariter, coram aliquibus canonicis inven- tarium facere sint astricti, et circa premissa, ne aliqua fraus vel negligentia conmitti valeat, inventarium ipsum, retenta sibi copia, sub sigillo suo decano et capitulo tradere teneatur sub pena suspen sionis a beneficiis tam diu, donec predicta omnia non impleverit, ut prefertur, nullamque rem seu clenodium ecclesie alicui extra eccle- siam comodare vel mutuare valeat, nisi de scitu decani vel qui eius locum tenuerit, et hoc faciat cum testimonio, et pro ipsa re, quam comodat, dato loco signi bono pignore vel etiam cautione. Nullus insuper prelatorum seu canonicorum seu aliorum quorumque de ec- clesia rem aliquam, nisi modo premisso, recipere valeat, et precipue pecuniam, que in sacristia pro anima alicuius, vel pro aliquo alio usu est deposita, in nullo (modo) contingere vel recipere audeat sub pena excommunicationis late sententie, quam in contrafacientes profe- rimus in his scriptis; pecuniam quoque depositam convertant, quan- to cicius poterunt, in eum usum, ad quem extitit deposita. Ad custo- dis etiam officium spectat, cum episcopus missam celebrare voluerit, eidem indumenta sacra prius aptata congrue personaliter ministrare, et ab eo, peracto officio, suscipere et sacriste tradere consernanda. Archiv. XLl. 1. 14
209 postquam ipsa causa finita fuerit, enstos, qui de cetero isto die preerit, teneatur apud ecclesiam personaliter residere. Tenetur etiam ad omnia minuta in ecclesia reformanda et de nouo etiam facienda, videlicet in funibus ungendis campanarum, baculis, corri- giis, tyntinabulorum patellis, carbonibus, vasculis pro aqua, seris, ampullis plumbeis seu stanneis pro vino et aqua ad sacrificium, thure et mirra, ablutione, reformatione, conservatione ornatuum et librorum omnium ecclesie ligatura ac scopis ad purgandum ecclesiam, propter hoc habet certos redditus deputatos. Et quia, prout premittitur, cu- stodia omnium rerum ecclesie, et precipue sepulchri sancti Cristini, ad ipsum et ad sacristanum (pertinet), qui suo et ecclesie nomine res ecclesie custodire tenetur in tantum, quod si quas ex rebus ipsius ecclesie per eorum culpam seu negligentiam deperire, destrui vel deformari contingeret, ad restaurationem et reformationem ipsarum totaliter sunt astricti. Ad hoc autem, ut de ipsis rebus melius con stare possit, mandamus et ordinamus, quod custos seu sacrista, qui pro tempore fuerit, infra tres menses a tempore promotionis sue, quilibet ipsorum, seu ambo pariter, coram aliquibus canonicis inven- tarium facere sint astricti, et circa premissa, ne aliqua fraus vel negligentia conmitti valeat, inventarium ipsum, retenta sibi copia, sub sigillo suo decano et capitulo tradere teneatur sub pena suspen sionis a beneficiis tam diu, donec predicta omnia non impleverit, ut prefertur, nullamque rem seu clenodium ecclesie alicui extra eccle- siam comodare vel mutuare valeat, nisi de scitu decani vel qui eius locum tenuerit, et hoc faciat cum testimonio, et pro ipsa re, quam comodat, dato loco signi bono pignore vel etiam cautione. Nullus insuper prelatorum seu canonicorum seu aliorum quorumque de ec- clesia rem aliquam, nisi modo premisso, recipere valeat, et precipue pecuniam, que in sacristia pro anima alicuius, vel pro aliquo alio usu est deposita, in nullo (modo) contingere vel recipere audeat sub pena excommunicationis late sententie, quam in contrafacientes profe- rimus in his scriptis; pecuniam quoque depositam convertant, quan- to cicius poterunt, in eum usum, ad quem extitit deposita. Ad custo- dis etiam officium spectat, cum episcopus missam celebrare voluerit, eidem indumenta sacra prius aptata congrue personaliter ministrare, et ab eo, peracto officio, suscipere et sacriste tradere consernanda. Archiv. XLl. 1. 14
Strana 210
210 De officio scolastici. Scolasticus vero, sicut et custos, simplex habet officium. Caret voce in capitulo et stallo in choro, tamen tenetur per se, vel si eum ex causa rationabili abesse contigerit, per sufficientem notarium quaslibet literas capituli scribere, legere et etiam expedire. Corrigit etiam magistrum scole et clericos scolares tam in choro quam in scolis et etiam in processionibus, et ad disciplinam et modestiam ser- uandam intra ecclesiam et extra salutaribus monitis et exhortationi- bus amonet et inducit. Magistrum quoque scolarum propter insuf- ficientiam seu culpam amouere poterit, prius sua insufficientia seu ne- gligentia (et) culpa decano et capitulo nuntiata. Licentiat etiam sco- lares de scolis ante festa, prout est solitum et consuetum; sed quia de collatione scole in dubium vertitur, nos, huiusmodi conturbationem sopire volentes, moderamus, disponimus et ordinamus, ut, cum sco- lam ipsam vacare contigerit, scolasticus, qui pro tempore fuerit, duas aut tres personas idoneas, scientia et moribus approbatas, de- cano et preposito et capitulo presentare teneatur, et ex illis tribus scole preficiatur, quem totum capitulum vel maior pars capituli duxerit approbandum; scolas vero veteres in toto vel in parte refor- mare, et nouas de nouo deficientibus veteribus construere teneatur, quod si per capitulum monitus infra terminum competentem adimplere neglexerit, ex tunc ab ingressu ecclesie sit ipso facto suspensus. De capitulo. Ad capitulum vero pertinet decani et prepositi electio, et ca- nonicatuum et prebendarum collatio, vicariarum perpetuarum pro- visio, duabus prebendis regalibus et duabus vicariis episcopi, nec non duabus vicariis archidiaconi duntaxat exceptis. Ad alienationes quoque et electiones canonicorum vel receptiones, vel si aliquod ne- gotium arduum et inconsuetum in ipsa ecclesia vel extra emerserit, absentes canonicos vocari decreuimus, exceptis duobus generalibus capitulis, scilicet in kathedra sancti Petri et sancti Ieronimi, quibus omnes canonici secundum antiquam ecclesie consuetudinem sine alia qualibet vocatione interesse tenentur. Quod si canonici vocati fuerint, et capitulo per se vel (per) procuratores suos, prout eis a iure per-
210 De officio scolastici. Scolasticus vero, sicut et custos, simplex habet officium. Caret voce in capitulo et stallo in choro, tamen tenetur per se, vel si eum ex causa rationabili abesse contigerit, per sufficientem notarium quaslibet literas capituli scribere, legere et etiam expedire. Corrigit etiam magistrum scole et clericos scolares tam in choro quam in scolis et etiam in processionibus, et ad disciplinam et modestiam ser- uandam intra ecclesiam et extra salutaribus monitis et exhortationi- bus amonet et inducit. Magistrum quoque scolarum propter insuf- ficientiam seu culpam amouere poterit, prius sua insufficientia seu ne- gligentia (et) culpa decano et capitulo nuntiata. Licentiat etiam sco- lares de scolis ante festa, prout est solitum et consuetum; sed quia de collatione scole in dubium vertitur, nos, huiusmodi conturbationem sopire volentes, moderamus, disponimus et ordinamus, ut, cum sco- lam ipsam vacare contigerit, scolasticus, qui pro tempore fuerit, duas aut tres personas idoneas, scientia et moribus approbatas, de- cano et preposito et capitulo presentare teneatur, et ex illis tribus scole preficiatur, quem totum capitulum vel maior pars capituli duxerit approbandum; scolas vero veteres in toto vel in parte refor- mare, et nouas de nouo deficientibus veteribus construere teneatur, quod si per capitulum monitus infra terminum competentem adimplere neglexerit, ex tunc ab ingressu ecclesie sit ipso facto suspensus. De capitulo. Ad capitulum vero pertinet decani et prepositi electio, et ca- nonicatuum et prebendarum collatio, vicariarum perpetuarum pro- visio, duabus prebendis regalibus et duabus vicariis episcopi, nec non duabus vicariis archidiaconi duntaxat exceptis. Ad alienationes quoque et electiones canonicorum vel receptiones, vel si aliquod ne- gotium arduum et inconsuetum in ipsa ecclesia vel extra emerserit, absentes canonicos vocari decreuimus, exceptis duobus generalibus capitulis, scilicet in kathedra sancti Petri et sancti Ieronimi, quibus omnes canonici secundum antiquam ecclesie consuetudinem sine alia qualibet vocatione interesse tenentur. Quod si canonici vocati fuerint, et capitulo per se vel (per) procuratores suos, prout eis a iure per-
Strana 211
211 mittitur, interesse noluerint, presentes canonici, corum non obstante contumacia, ad disponendum et finiendum, quod congruit, eis amplius irrequisitis, procedere poterunt et finire, prout eis videbitur expedire. Non potest quoque capitulum statuta vel consuetudines ecclesie laudabiles sine seitu et consensu episcopi inmutare, nec noua statuta irrequisito episcopo statuere, exceptis solummodo minoribus, que personas eorum tantummodo concernere videntur, quod si contra factum fuerit, statuta ipsa vacua et irrita presentibus nuntiamus. Hor- tamur insuper ipsos canonicos, ut diuinis officiis frequenter intersint in religione debita, et non in caputiis, sed in mitris vel biretis, sub pena duorum grossorum pro vice qualibet prebendatis clericis depu- tandis. De quotidianis vero distributionibus, que assidue in ecclesia per circulum anni distribui consueuerint, taliter ordinamus, quod nulli dentur absenti sed presenti, nisi residens et infirmus fuerit. Quod si quis easdem distributiones absens receperit, dans et reci- piens, si statim eas non restituerit, pena dupli die sequenti restituere teneatur, quam si non soluerit infra septem dies proxime conputan- dos, statim elapsis eisdem octo diebus sit ei ipso facto ingressus ecclesie interdictus. Distributiones vero ipse taliter dividantur, ut ille distributiones, que pro anniuersariis vel funeralibus debentur, non dentur alicui, nisi in missa saltem ad eleuationem corporis Christi fuerit defunctorum. Alie vero consuete distributiones feriali- bus diebus dentur illis, qui ecclesiam infra diuinum officium visita- verint quandocunque; diebus quoque dominicis et in maioribus festis nouem lectionum dentur illis, qui interfuerint misse maiori, eciam si venerint quandocunque, dummodo ante eleuationem corporis Christi, prout premittitur. Volumus etiam et mandamus, ut ipse distri- butiones dentur vicariis episcopi integraliter de omnibus etiam pro- ventibus, que dicuntur excreuisse de novo. De distributione vero panum sic disponimus: qui maiorem obedientiam tenuerit, sit solli- citus et intentus, quod omni die panes canonicis et vicariis sub ea forma et qualitate, proportione et decore, prout antiquitus consuetum fuerat, sollicite ministrentur. Qui si remissus vel negligens fuerit, et panes ipsos omni die, prout premittitur, non distribuerit, (et) statim negligentiam suam sequenti die vel postremo tertio integraliter (non correxerit), penam sex grossorum Pragensium pro qualibet (vice) ipso facto incurrat. Et si penam ipsam infra tres dies immediate se- quentes una cum panibus non solutis his, quibus subtracti vel dene- 14 *
211 mittitur, interesse noluerint, presentes canonici, corum non obstante contumacia, ad disponendum et finiendum, quod congruit, eis amplius irrequisitis, procedere poterunt et finire, prout eis videbitur expedire. Non potest quoque capitulum statuta vel consuetudines ecclesie laudabiles sine seitu et consensu episcopi inmutare, nec noua statuta irrequisito episcopo statuere, exceptis solummodo minoribus, que personas eorum tantummodo concernere videntur, quod si contra factum fuerit, statuta ipsa vacua et irrita presentibus nuntiamus. Hor- tamur insuper ipsos canonicos, ut diuinis officiis frequenter intersint in religione debita, et non in caputiis, sed in mitris vel biretis, sub pena duorum grossorum pro vice qualibet prebendatis clericis depu- tandis. De quotidianis vero distributionibus, que assidue in ecclesia per circulum anni distribui consueuerint, taliter ordinamus, quod nulli dentur absenti sed presenti, nisi residens et infirmus fuerit. Quod si quis easdem distributiones absens receperit, dans et reci- piens, si statim eas non restituerit, pena dupli die sequenti restituere teneatur, quam si non soluerit infra septem dies proxime conputan- dos, statim elapsis eisdem octo diebus sit ei ipso facto ingressus ecclesie interdictus. Distributiones vero ipse taliter dividantur, ut ille distributiones, que pro anniuersariis vel funeralibus debentur, non dentur alicui, nisi in missa saltem ad eleuationem corporis Christi fuerit defunctorum. Alie vero consuete distributiones feriali- bus diebus dentur illis, qui ecclesiam infra diuinum officium visita- verint quandocunque; diebus quoque dominicis et in maioribus festis nouem lectionum dentur illis, qui interfuerint misse maiori, eciam si venerint quandocunque, dummodo ante eleuationem corporis Christi, prout premittitur. Volumus etiam et mandamus, ut ipse distri- butiones dentur vicariis episcopi integraliter de omnibus etiam pro- ventibus, que dicuntur excreuisse de novo. De distributione vero panum sic disponimus: qui maiorem obedientiam tenuerit, sit solli- citus et intentus, quod omni die panes canonicis et vicariis sub ea forma et qualitate, proportione et decore, prout antiquitus consuetum fuerat, sollicite ministrentur. Qui si remissus vel negligens fuerit, et panes ipsos omni die, prout premittitur, non distribuerit, (et) statim negligentiam suam sequenti die vel postremo tertio integraliter (non correxerit), penam sex grossorum Pragensium pro qualibet (vice) ipso facto incurrat. Et si penam ipsam infra tres dies immediate se- quentes una cum panibus non solutis his, quibus subtracti vel dene- 14 *
Strana 212
212 gati fuerant, non duxerit integraliter persoluendam, ab ingressu ecclesie sit eo ipso suspensus, nec ante absolui valeat, donec de premissis, quorum interest, fuerit plenarie satisfactum, nec sibi repromissionem aliquam per eos, quos tangit, in aliquo volumus suffragari. Predicta vero maior obedientia infra duos annos per totum capitulum uni canonicorum, qui ad hoc aptus videbitur, seu vicario vel vicariis, quibus expediens fuerit, conferatur, qui ipsis annis transactis eandem obedientiam in manus capituli resignare sine difficultate qualibet teneatur, et tunc capitulum, prout sibi visum fuerit, de ipsa obedientia eisdem vel aliis poterit prouidere. Damus etiam licentiam specialem eisdem canonicis de capitulo, ut, si forte persona de ecclesia canonici siue vicarii vel alterius ad sufferendum ipsius obedientie onera aptus non fuerit, alteri persone, etiam laico ciui vel alteri mediocri, tamen pro melioratione ecclesie et ipsius utilitate, locare ipsam obedientiam potuerint, qui ipsius onera expleat debita et consueta, prout per eos fuerit concordatum. De silua com- muni idem per omnia duximus ordinandum. De aliis vero obedientiis disponimus et ordinamus, quod deinceps plures obedientias tenere non valeat, et si deinceps cuiquam plures collate fuerint, collationem ipsam decernimus non tenere ; sed si alique obedientie sint tenues et exiles, tunc ipsas simul coniungat, ut pro una de cetero reputentur. Volentes in hoc canonicis residentibus prerogatiuam facere specialem et ad tollendum omne dissidium inter fratres decernimus, quod, sicut canonici residentes in prebendis, sic etiam in obedientiis, cum vaca- verint, habeant optionem. Quia vero ob sustentationem pauperum quam plures obedientias prandiales pia fidelium devotio eidem eccle- sie sua largitione donauit, que omnes obedientie, prout pro certo cognouimus, in pecuniales distributiones sunt redacte: non volentes predictorum piam et salubrem negligere voluntatem, mandamus et reformamus, ut prebendatis et clericis aliis, nec non infirmis in hospitali ac etiam leprosis et aliis Christi pauperibus certa portio deputetur, prout hactenus est consuctum. Et (si) quis eandem portionem pauperum, prout premittitur, dare neglexerit vel impedi- mentum prestiterit, penam dupli incurrat, et si infra mensem eam non soluerit, sit ei ex nunc prout ex tune ecclesiasticus ingressus inter- dictus. Canonici vero habentes suos homines non exactionem, nee ab eis plus repetant sine licentia decani et capituli, quam vel solvere consueuerint. Quod si fecerint et plus more solito exegerint, a diui-
212 gati fuerant, non duxerit integraliter persoluendam, ab ingressu ecclesie sit eo ipso suspensus, nec ante absolui valeat, donec de premissis, quorum interest, fuerit plenarie satisfactum, nec sibi repromissionem aliquam per eos, quos tangit, in aliquo volumus suffragari. Predicta vero maior obedientia infra duos annos per totum capitulum uni canonicorum, qui ad hoc aptus videbitur, seu vicario vel vicariis, quibus expediens fuerit, conferatur, qui ipsis annis transactis eandem obedientiam in manus capituli resignare sine difficultate qualibet teneatur, et tunc capitulum, prout sibi visum fuerit, de ipsa obedientia eisdem vel aliis poterit prouidere. Damus etiam licentiam specialem eisdem canonicis de capitulo, ut, si forte persona de ecclesia canonici siue vicarii vel alterius ad sufferendum ipsius obedientie onera aptus non fuerit, alteri persone, etiam laico ciui vel alteri mediocri, tamen pro melioratione ecclesie et ipsius utilitate, locare ipsam obedientiam potuerint, qui ipsius onera expleat debita et consueta, prout per eos fuerit concordatum. De silua com- muni idem per omnia duximus ordinandum. De aliis vero obedientiis disponimus et ordinamus, quod deinceps plures obedientias tenere non valeat, et si deinceps cuiquam plures collate fuerint, collationem ipsam decernimus non tenere ; sed si alique obedientie sint tenues et exiles, tunc ipsas simul coniungat, ut pro una de cetero reputentur. Volentes in hoc canonicis residentibus prerogatiuam facere specialem et ad tollendum omne dissidium inter fratres decernimus, quod, sicut canonici residentes in prebendis, sic etiam in obedientiis, cum vaca- verint, habeant optionem. Quia vero ob sustentationem pauperum quam plures obedientias prandiales pia fidelium devotio eidem eccle- sie sua largitione donauit, que omnes obedientie, prout pro certo cognouimus, in pecuniales distributiones sunt redacte: non volentes predictorum piam et salubrem negligere voluntatem, mandamus et reformamus, ut prebendatis et clericis aliis, nec non infirmis in hospitali ac etiam leprosis et aliis Christi pauperibus certa portio deputetur, prout hactenus est consuctum. Et (si) quis eandem portionem pauperum, prout premittitur, dare neglexerit vel impedi- mentum prestiterit, penam dupli incurrat, et si infra mensem eam non soluerit, sit ei ex nunc prout ex tune ecclesiasticus ingressus inter- dictus. Canonici vero habentes suos homines non exactionem, nee ab eis plus repetant sine licentia decani et capituli, quam vel solvere consueuerint. Quod si fecerint et plus more solito exegerint, a diui-
Strana 213
213 nis officiis sint ipso facto suspensi, a qua suspensione absolui non possint, nisi plene hiis, a quibus ultra debitum extorserant, per eos fuerit satisfactum. Nec in prebendis inmoderatas exactiones recipiant; et (si) quis canonicorum prebendam suam per exactiones vel alias quoquo modo sua culpa destruxerit, optandi aliam prebendam, quam- diu sua reintegrata totaliter non fuerit, nullam habeat facultatem. Sigillum quoque capituli sub quatuor clauibus debet fideliter custo- diri, quarum unam decanus, qui pro tempore fuerit, secundam vero prepositus siuc archidiaconus, tertiam thezaurarius, et quartam unus de senioribus canonicis ex commissione capituli seruare debent nec aliquam literam sigillare, nisi de scitu totius capituli vel maioris et sanioris partis ipsius mandatum fuerit vel iniunctum. De officio vicariorum. Vicarii quoque, qui prepetui fore noscuntur, assidui et continui debent esse in omnibus horis canonicis nocturnis pariter et diurnis, quos decanus vel vices eius gerens ad hoc debet compellere et penis debitis cohercere. et si non omnes, saltem tres vel quatuor tempore vicis sue, prout sibi videbitur expedire. Specialiter tamen vicarii, qui ebdomadarii-dicuntur, videlicet qui missam beate virginis, defunc- torum et missam de die celebrare tenentur, in matutinis tempore sue ebdomade interesse debent, occasione qualibet procul mota, nisi ex eis aliquem infirmitatis vel euidentis necessitatis articulus excu- saret, et eo casu alium vicarium eque idoncum subrogare debebit sub pena unius grossi pro vice qualibet per decanum vel alium, qui locum suum tenuerit, puniendus, et pena ipsis prebendatis clericis interes- sentibus erogetur. Eisdem etiam vicariis et ministris, presertim dia- conibus et subdiaconibus, districte mandamus, quod in secundis ve- speris gloriosi natalis domini nostri Iesu Christi et die sequenti sancti prothomartiris Stephani, cum electi per eos episcopi annua peragunt, nullis laruarum monstris seu quibusuis ludibriis voce aut gestu inor- dinatis utantur, sed tunicis et dalmaticis, ut consuetum est, indut cum animi disciplina officium illis sacris diebus congruum, nocturnum pariter et diurnum, reverenter et devote compleant. Scriptum enim est: demum Domini decet sanctitudo. Mandamus insuper et ordi- namus, ut capitulum unum vel duos ex se vel ministris eligat, qu nomine ecclesie testamenta, legata, relicta vel alias quocumque modo
213 nis officiis sint ipso facto suspensi, a qua suspensione absolui non possint, nisi plene hiis, a quibus ultra debitum extorserant, per eos fuerit satisfactum. Nec in prebendis inmoderatas exactiones recipiant; et (si) quis canonicorum prebendam suam per exactiones vel alias quoquo modo sua culpa destruxerit, optandi aliam prebendam, quam- diu sua reintegrata totaliter non fuerit, nullam habeat facultatem. Sigillum quoque capituli sub quatuor clauibus debet fideliter custo- diri, quarum unam decanus, qui pro tempore fuerit, secundam vero prepositus siuc archidiaconus, tertiam thezaurarius, et quartam unus de senioribus canonicis ex commissione capituli seruare debent nec aliquam literam sigillare, nisi de scitu totius capituli vel maioris et sanioris partis ipsius mandatum fuerit vel iniunctum. De officio vicariorum. Vicarii quoque, qui prepetui fore noscuntur, assidui et continui debent esse in omnibus horis canonicis nocturnis pariter et diurnis, quos decanus vel vices eius gerens ad hoc debet compellere et penis debitis cohercere. et si non omnes, saltem tres vel quatuor tempore vicis sue, prout sibi videbitur expedire. Specialiter tamen vicarii, qui ebdomadarii-dicuntur, videlicet qui missam beate virginis, defunc- torum et missam de die celebrare tenentur, in matutinis tempore sue ebdomade interesse debent, occasione qualibet procul mota, nisi ex eis aliquem infirmitatis vel euidentis necessitatis articulus excu- saret, et eo casu alium vicarium eque idoncum subrogare debebit sub pena unius grossi pro vice qualibet per decanum vel alium, qui locum suum tenuerit, puniendus, et pena ipsis prebendatis clericis interes- sentibus erogetur. Eisdem etiam vicariis et ministris, presertim dia- conibus et subdiaconibus, districte mandamus, quod in secundis ve- speris gloriosi natalis domini nostri Iesu Christi et die sequenti sancti prothomartiris Stephani, cum electi per eos episcopi annua peragunt, nullis laruarum monstris seu quibusuis ludibriis voce aut gestu inor- dinatis utantur, sed tunicis et dalmaticis, ut consuetum est, indut cum animi disciplina officium illis sacris diebus congruum, nocturnum pariter et diurnum, reverenter et devote compleant. Scriptum enim est: demum Domini decet sanctitudo. Mandamus insuper et ordi- namus, ut capitulum unum vel duos ex se vel ministris eligat, qu nomine ecclesie testamenta, legata, relicta vel alias quocumque modo
Strana 214
214 alienata sine dilatione qualibet repetere non obmittant, insuper ut omnia statuta et consuetudines laudabiles, ac redditus et proventus prelaturarum, prebendarum, vicariarum, ac omnes et singulos pro- ventus ecclesie infra trium mensium spatium a publicatione presen- tium in unum libellum conscribant, quem cathenatum in sacristia reponant in patulo, ut possit ab omnibus legi et videri, quibus fuerit opportunum, sub pena decem marcarum pro necessitate fabrice depu- tandarum. Magister vero scole, si in sacro ordine non fuerit, ordi- namus, quod stallum habere non debeat, ipse quoque personaliter residere teneatur. Et si eum durante (?) visitatione infirmari vel alias grauiter impediri contigerit, loco sui substituat personam ido- neam et discretam, si vero idonea non fuerit, tunc per scolasticum persona idonea modo quo supra substituatur. De prebendatis quo- que clericis ad eum spectat dispositio et correctio eorundem, qui debent assidui et continui horis omnibus interesse tam nocturnis pari- ter et diurnis, qui si negligentes fuerint, magister eos corrigere et emendare tenetur, et si inutiles fuerint, eis amotis plus utiles debet subrogare. Scolares etiam notos in scolis et in ecclesia habeat, de quibus nulla mala suspicio possit suboriri. Cum creatura non habeat, quid digne respondeat creatori, equum et salutare reputamus Deum laudare in factis suis, eo quidem devo- tius et ferventius piis affectibus, quo donis naturalibus et gratuitis, eo quidem fidelius et diligentius bonis operibus, (quo) se quisque noverit ampliori gratia prosecutum, ut fideles et deuoti, opera videntes bona, Deum glorificent omnium, qui est in secula benedictus. Sane usque modo in ecclesia vestra Olomucensi quidam invaluit usus potius re- prehensibilis quam laudabilis, quo quidam prelati, canonici et vicarii et ministri ipsius in precipuis festiuitatibus ad ecclesiam non veniunt, alii tardius veniunt et statim recedunt, alii infra diuina vagantur per ecclesiam instabilitatem mentis ostendentes, alii stant extra chorum tamquam ad spectacula publica haurientes visu vanitates, alii dum deberent offerre sacrificium laudis et fructum labiorum suorum in puritate conscientie sue, et (in) anime deuotione horas canonicas dicere, eas sincopant et transcurrendo legunt sicut gallus transit per carones (sic), alii, dum debent (?) cogitare et claudere pectus con- tra adversarium, ut soli Deo intenderint, fabulis insistunt et cachinis, negotia tractant peregrina, et aliquando sic verba convertunt in cla- mores, quod divina celebrantes errores patiuntur, et simplices
214 alienata sine dilatione qualibet repetere non obmittant, insuper ut omnia statuta et consuetudines laudabiles, ac redditus et proventus prelaturarum, prebendarum, vicariarum, ac omnes et singulos pro- ventus ecclesie infra trium mensium spatium a publicatione presen- tium in unum libellum conscribant, quem cathenatum in sacristia reponant in patulo, ut possit ab omnibus legi et videri, quibus fuerit opportunum, sub pena decem marcarum pro necessitate fabrice depu- tandarum. Magister vero scole, si in sacro ordine non fuerit, ordi- namus, quod stallum habere non debeat, ipse quoque personaliter residere teneatur. Et si eum durante (?) visitatione infirmari vel alias grauiter impediri contigerit, loco sui substituat personam ido- neam et discretam, si vero idonea non fuerit, tunc per scolasticum persona idonea modo quo supra substituatur. De prebendatis quo- que clericis ad eum spectat dispositio et correctio eorundem, qui debent assidui et continui horis omnibus interesse tam nocturnis pari- ter et diurnis, qui si negligentes fuerint, magister eos corrigere et emendare tenetur, et si inutiles fuerint, eis amotis plus utiles debet subrogare. Scolares etiam notos in scolis et in ecclesia habeat, de quibus nulla mala suspicio possit suboriri. Cum creatura non habeat, quid digne respondeat creatori, equum et salutare reputamus Deum laudare in factis suis, eo quidem devo- tius et ferventius piis affectibus, quo donis naturalibus et gratuitis, eo quidem fidelius et diligentius bonis operibus, (quo) se quisque noverit ampliori gratia prosecutum, ut fideles et deuoti, opera videntes bona, Deum glorificent omnium, qui est in secula benedictus. Sane usque modo in ecclesia vestra Olomucensi quidam invaluit usus potius re- prehensibilis quam laudabilis, quo quidam prelati, canonici et vicarii et ministri ipsius in precipuis festiuitatibus ad ecclesiam non veniunt, alii tardius veniunt et statim recedunt, alii infra diuina vagantur per ecclesiam instabilitatem mentis ostendentes, alii stant extra chorum tamquam ad spectacula publica haurientes visu vanitates, alii dum deberent offerre sacrificium laudis et fructum labiorum suorum in puritate conscientie sue, et (in) anime deuotione horas canonicas dicere, eas sincopant et transcurrendo legunt sicut gallus transit per carones (sic), alii, dum debent (?) cogitare et claudere pectus con- tra adversarium, ut soli Deo intenderint, fabulis insistunt et cachinis, negotia tractant peregrina, et aliquando sic verba convertunt in cla- mores, quod divina celebrantes errores patiuntur, et simplices
Strana 215
215 astantes scandala sustinent, nomen Domini blasphemantes, et ut plu- rimum recedunt, quod vix duo aut tres in choro maneant, qui alle- luia cantare possint et transire ad offertorium, quod cum magna sol- lemnitate fieri consuevit, que singula in offensam cedunt divine ma- iestatis et in perniciem salutis animarum. Verum nos diligentes de- corem domus Domini, quos eius comedit zelus, hunc morbum cupi- entes congrua curare medicina, statuimus et ordinamus, quod de cetero in precipuis festiuitatibus nostri salvatoris ac beate Marie vir- ginis, patronorum et aliorum sanctorum, in quorum honorem cappe portari consueuerunt, dimissis predictis abusionibus et perversis moribus, quos lex et ratio persequuntur, prelati, canonici et vicarii et altariste primis vesperis et missis diei sequentis usque ad eleua- tionem inclusiue interesse debeant, stando continue in stallis suis ac in spiritu humili et contrito deuotas altissimo offerre orationes, in odore suavitatis psallentes in cordibus Domino in psalmis, ympnis et canticis spiritualibus, et leuantes in celum puras manus cum gra- tiarum actione semper pro omnibus in nomine domini nostri Ihesu Christi, nisi aliquem mouerit rationabilis (causa), quam domino de- cano et in eius absentia seniori canonico exponere teneatur. Si quis vero in premissis negligens et remissus inventus fuerit, non infer- essendo vesperis et missis dictarum festiuitatum, ut superius expres- satur, prelatus vel canonicus eiusdem diei portionibus dumtaxat ipso facto sit privatus, vicarius vero in uno grosso et altarista in medio grosso puniantur. Canonicale Iohannis vicarii in spiritualibus et officialis reuerendi in Christo patris domni Nicolai episcopi Olomucensis. Quamvis alias venerandus in Christo pater et domnus noster, domnus Nicolaus, episcopus Olomucensis, ex debito pastoralis officii processus certos fecerit, in quibus moneri mandauit prelatos, cano- nicos, vicarios et alios beneficiatos ipsius ecclesie Olomucensis, quos in officio divino esse remissos audiuit et negligentes, ac in festiui- tatibus maioribus non venire ad ecclesiam et non stare in stallis suis, sed currere per ecclesiam et insistere fabulationibus et cachinis, ut peramplius se in diuino cultu et officio exhiberent studiosos et dili- gentes, ac in precipuis festiuitatibus, in quibus cappis uti consue- uerint, ad primas et secundas vesperas ac missam summam venirent,
215 astantes scandala sustinent, nomen Domini blasphemantes, et ut plu- rimum recedunt, quod vix duo aut tres in choro maneant, qui alle- luia cantare possint et transire ad offertorium, quod cum magna sol- lemnitate fieri consuevit, que singula in offensam cedunt divine ma- iestatis et in perniciem salutis animarum. Verum nos diligentes de- corem domus Domini, quos eius comedit zelus, hunc morbum cupi- entes congrua curare medicina, statuimus et ordinamus, quod de cetero in precipuis festiuitatibus nostri salvatoris ac beate Marie vir- ginis, patronorum et aliorum sanctorum, in quorum honorem cappe portari consueuerunt, dimissis predictis abusionibus et perversis moribus, quos lex et ratio persequuntur, prelati, canonici et vicarii et altariste primis vesperis et missis diei sequentis usque ad eleua- tionem inclusiue interesse debeant, stando continue in stallis suis ac in spiritu humili et contrito deuotas altissimo offerre orationes, in odore suavitatis psallentes in cordibus Domino in psalmis, ympnis et canticis spiritualibus, et leuantes in celum puras manus cum gra- tiarum actione semper pro omnibus in nomine domini nostri Ihesu Christi, nisi aliquem mouerit rationabilis (causa), quam domino de- cano et in eius absentia seniori canonico exponere teneatur. Si quis vero in premissis negligens et remissus inventus fuerit, non infer- essendo vesperis et missis dictarum festiuitatum, ut superius expres- satur, prelatus vel canonicus eiusdem diei portionibus dumtaxat ipso facto sit privatus, vicarius vero in uno grosso et altarista in medio grosso puniantur. Canonicale Iohannis vicarii in spiritualibus et officialis reuerendi in Christo patris domni Nicolai episcopi Olomucensis. Quamvis alias venerandus in Christo pater et domnus noster, domnus Nicolaus, episcopus Olomucensis, ex debito pastoralis officii processus certos fecerit, in quibus moneri mandauit prelatos, cano- nicos, vicarios et alios beneficiatos ipsius ecclesie Olomucensis, quos in officio divino esse remissos audiuit et negligentes, ac in festiui- tatibus maioribus non venire ad ecclesiam et non stare in stallis suis, sed currere per ecclesiam et insistere fabulationibus et cachinis, ut peramplius se in diuino cultu et officio exhiberent studiosos et dili- gentes, ac in precipuis festiuitatibus, in quibus cappis uti consue- uerint, ad primas et secundas vesperas ac missam summam venirent,
Strana 216
216 et in eisdem in choro et stallis suis, nisi missas legerent vel ad mis- sam ministrarent, (manerent), alioquin monitione canonica premissa in omnes et singulos, qui premissa non adimplerent, excommunicationis sententiam tulit in scriptis ; tamen cum pendente monitione eiusdem processus dicti canonici Olomucenses, capitulum facientes, coram nobis humiliter proposuerunt, quod parati essent parere eisdem pro- cessibus, sed timerent verisimiliter, quod non possent salua con- scientia eosdem processus ad unguem seruare et adimplere propter excommunicationis sententiam in ipsis processibus latam, unde pos- sint incurrere periculum in futurum : nobiscum debita instantia suppli- cauerunt, quatinus, cum idem domnus Nicolaus, episcopus Olomu- censis, ad presens non esset in diocesi Olomucensi nec alibi in pro- pinquo constitutus, quod pro eo possent eius accedere presentiam personalem, dictum processum et eius monitionem adhuc pendentem in totum tollere et executoribus pro co datis committere, quod a tali monitione per ipsos facta recederent, ac novum processum facere secundum statutum per ipsum capitulum pro eo factum et confirma- tum sub penis in eodem positis et expressis dignaremur. Nos ipsorum propositioni et petitioni tamquam instis et rationabilibus annuentes, dictum processum et eius monitionem adhuc pendentem in totum sus- tulimus et in totum tollimus, in his scriptis mandantes in virtute sancte obedientie et sub excommunicationis pena vobis ad sanctum Petrum, ad beatam virginem et ad sanctum Mauritium Olomucensium ec- clesiarum rectoribus, quatinus a monitione per vos sic facta in ecclesia Olomucensi antedicta domnis prelatis, canonicis, vicariis et beneficiatis, quam nos tollimus, sicut ab ipso processu statim re- cedatis et per amplius eius executioni non insistatis. Et nihilominus eosdem domnos prelatos, canonicos, vicarios et beneficiatos Olo- mucensis ecclesie moneatis canonice, quos et nos presentibus mo- nemus, ut, sicut in predicto statuto prouide statutum est, domni pre- lati, canonici, vicarii et altariste predicti de cetero in precipuis festi- uitatibus nostri saluatoris ac beate Marie virginis, patronorum ac alio- rum sanctorum, in quorum honorem cappe portari consueuerint, di- missis abusionibus et perversis moribus, primis vesperis et missis diei sequentis usque ad eleuationem inclusive intersint et continue ma- neant in stallis suis, nullatenus de stallis et choro exituri, nisi ratio- nabilis causa subsit, quam domno decano aut in eius absentia seniori canonico exponere tencantur. Alioquin quilibet ipsorum, qui in pre-
216 et in eisdem in choro et stallis suis, nisi missas legerent vel ad mis- sam ministrarent, (manerent), alioquin monitione canonica premissa in omnes et singulos, qui premissa non adimplerent, excommunicationis sententiam tulit in scriptis ; tamen cum pendente monitione eiusdem processus dicti canonici Olomucenses, capitulum facientes, coram nobis humiliter proposuerunt, quod parati essent parere eisdem pro- cessibus, sed timerent verisimiliter, quod non possent salua con- scientia eosdem processus ad unguem seruare et adimplere propter excommunicationis sententiam in ipsis processibus latam, unde pos- sint incurrere periculum in futurum : nobiscum debita instantia suppli- cauerunt, quatinus, cum idem domnus Nicolaus, episcopus Olomu- censis, ad presens non esset in diocesi Olomucensi nec alibi in pro- pinquo constitutus, quod pro eo possent eius accedere presentiam personalem, dictum processum et eius monitionem adhuc pendentem in totum tollere et executoribus pro co datis committere, quod a tali monitione per ipsos facta recederent, ac novum processum facere secundum statutum per ipsum capitulum pro eo factum et confirma- tum sub penis in eodem positis et expressis dignaremur. Nos ipsorum propositioni et petitioni tamquam instis et rationabilibus annuentes, dictum processum et eius monitionem adhuc pendentem in totum sus- tulimus et in totum tollimus, in his scriptis mandantes in virtute sancte obedientie et sub excommunicationis pena vobis ad sanctum Petrum, ad beatam virginem et ad sanctum Mauritium Olomucensium ec- clesiarum rectoribus, quatinus a monitione per vos sic facta in ecclesia Olomucensi antedicta domnis prelatis, canonicis, vicariis et beneficiatis, quam nos tollimus, sicut ab ipso processu statim re- cedatis et per amplius eius executioni non insistatis. Et nihilominus eosdem domnos prelatos, canonicos, vicarios et beneficiatos Olo- mucensis ecclesie moneatis canonice, quos et nos presentibus mo- nemus, ut, sicut in predicto statuto prouide statutum est, domni pre- lati, canonici, vicarii et altariste predicti de cetero in precipuis festi- uitatibus nostri saluatoris ac beate Marie virginis, patronorum ac alio- rum sanctorum, in quorum honorem cappe portari consueuerint, di- missis abusionibus et perversis moribus, primis vesperis et missis diei sequentis usque ad eleuationem inclusive intersint et continue ma- neant in stallis suis, nullatenus de stallis et choro exituri, nisi ratio- nabilis causa subsit, quam domno decano aut in eius absentia seniori canonico exponere tencantur. Alioquin quilibet ipsorum, qui in pre-
Strana 217
217 missis negligens et remissus inventus fuerit, non interessendo ves- peris et missis dictarum festiuitatum, ut superius expressatur, pre- latus vel canonicus eiusdem diei dumtaxat portionibus ipso facto sit privatus, vicarius vero in uno grosso et altarista in medio puniantur, prout in prefato statuto continetur. Datum Olomucii anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo nono die duodecima mensis Augusti.
217 missis negligens et remissus inventus fuerit, non interessendo ves- peris et missis dictarum festiuitatum, ut superius expressatur, pre- latus vel canonicus eiusdem diei dumtaxat portionibus ipso facto sit privatus, vicarius vero in uno grosso et altarista in medio puniantur, prout in prefato statuto continetur. Datum Olomucii anno Domini millesimo trecentesimo octuagesimo nono die duodecima mensis Augusti.
- I: Titel
- 195: Titulatio
- 203: Edice