Strana I
HISTORICA MONUMENTA BOEMIÆ NUSQUAM ANTEHAC EDITA, QUIBUS NON MODO PATRIÆ, ALIARUMQUE VICIN RUM REGIONUM, SED ET REMOTISSIMARUM GENTIUM HISTORIA MIRUM QUANTUM ILLUSTRATUR. COLLEGIT, ET PARTIM EX AUTOGRAPHIS, PARTIM EX LE- GITIMIS APOGRAPHIS CODICIBUS RECENSUIT, CUM VARIIS MANUSCRIPTIS EXEMPLARIBUS CONTULIT, PLURIMIS ANIMADVERSIONIBUS, ÆRIQUE INCISIS SIGILLIS ADORNA- VIT, DENIQUE LOCUPLETISSIMO INDICE INSTRUXIT P. GELASIUS DOBNER A S. CATHARINA F. CLERICIS REGULARIBUS SCHOLARUM PIARUM. 3 T TOMUS II. HENDUNTUR: QUO COMPRE Fragmentum Synodi cujusdam Strigo- Coſmæ Decani Pragenſis verſus leonini de paſſio- nienſis ne S. Adalberti Ep. & Mart. - p. 4. - p. 291. Anonymorum Polonorum vitæ duæ ejusdem - p. 51. Sancti - Anonymi vita B. Ivani Eremitæ - p. 60. Chronicon Joannis Marignolæ Florentini, - . . p. 68. Epiſcopi Biſinianenſis Specimen diplomatarii Bohemico-Hun- Anonymi breve Chronicon Hunnobroden- — p. 283. garici ſe — p. 323. CUM FACULTATE CENSURÆ REGIÆ, ORDINARII, ET SUPERIORUM ORDINIS NEC NON Anonymi Diarium de rebus Mathiæ Gu- bernatoris Hung. ejusdemque jam Regis ſolemni Pragam ingreſſu p. 301. SACRÆ CÆSAREÆ REGIÆQUE APOSTOLICE MA- JESTATIS PRIVILEGIO. PRAGÆ, LITERIS JOANNIS JOSEPHI CLAUSER, REGII TYPOGRAPHI. ANNO MDCCLXVIII.

Strana II
Quid quid vetuſtate commendatur , id venerabile eſſe neceſſe eſt. Nicephorus Caliſtus lib. 1. Plus afferunt utilitatis - - - qui veterum ſcripta ex tenebris vindicant, quam qui nova procudunt. Cardinalis Bona in epiſt. ad Lucam d'Achery.

Strana III
REVERENDISSIMO, ILLUSTRISSIMO AC EXCELLENTISSIMO DOMINO DOMINO O Ty G EOR G KLIMO, DEI ET APOSTOLICÆ SEDIS GRATIA EPISCOPO QUINQUE ECCLESIENSI, INCLYTORUM COMITATUUM DE BAVANYA ET TOLNA SUPREMO AC PERPETUO COMITI. SACRÆ CÆSAREÆ REGIÆ APOSTOLICÆQUE MAJESTATIS ACTUALI INTIMO, NEC NON AD EXCELSUM CONSILIUM REGIUM HUNGARICUM LOCUMTENENTIALE CONSILAARIO, MOECENATI SUO REVERENTISSIME COLENDO CUM VITÆ FELICITATE PERENNITATEM.

Strana IV
* 8 d quosquos demum REVERENDISSIME ac EXCELLENTISSIME PRÆSUL ſumma doctrinæ TUÆ fama pertigit, quem vero illa latere potuit? nemo unus mirabitur TE tam lon- ginque atque ex alia gente MOECENATEM huic Tomo quæfitum. Ut enim thura Deorum altaribus naſcuntur, ita libri ingeniorumque partus eorum aris imponi optant, quos velut quædam Pieria Numina in ſacratius concilium ſuum adſcivere Divinæ Muſæ. Hæc ſumma doctrinæ fama TE eo digniorem tanto Muſarum conſortio reddit, quod eam non modo virtus alis ſuis in altum evehit, ſed & ſingularis comitas, in literatos propenſio ac munificen- tia univerſæ pene Europæ regionibus annunciant ac com- mendant, ut nemini mirum videri poſſit, ſi mea quoque ſtudia ILLUSTRISSIMO NOMINI TUO vecti- galia fecere , ſi opus præſens non aliis atque TUIS ARIS in- cen-

Strana V
cendi ſuſpirat. Sane cum annos ab hinc tres confirmandœ valetudinis ergo per urbem noſtram ad Thermas Caroli- nas profectus eſſes, mox primo aditu TE talem, tantumque mihi prœſtitiſti, ut aures; vox, oculique hœrerent, quid mirarentur prius potiusque: Summamne animi demiſſio- nem ac frontem ab omni ſupercilio remotam? an congeni- tæ cujusdam comitatis affabilitatisque officia ? an ſermonis ſuavitatem mira quadam eloquendi gratia conditam? an in tam eximia natura rationis doctrinaque conformatio- nem? quæ animi ſenſuumque meorum fluctuatio me non modo per eos dies , quibus Pragæ moratus, admiratione defixum reddidit, ſed & hodie tenet, laudumque TUA- RUM qualem qualem pr�conem reliquit. Nec vero poteſt animus meus magis ad hilaritatem provocari, quam TUI PRÆSUL EXCELLENTISSIME memoria, quam tem- poris illius recordatione, cum me ſapientiſſimo colloquio di-

Strana VI
dignatus conatus meos qualescunque in illuſtranda hiſto- ria patria atque Slavorum (cujus gentis eximium decus es) præter meritum meum probaſti, atque ad proſequendum stimulos adjeciſti; cum haud inſcius tenuium fortuna- rum inſtituti mei, animoque penſans non mediocres ſum- ptus opuſculis meis excudendis neceſſarios TE IPSUM ul- tro adjutorem Patronumque obtuliſti, ac ſubinde lar- gum prelo ſubſidium ex Hungaria transmisiſti. A quo quidem tempore cum mea ſtudia benevolentiæ liberalita- tique TUE obnoxia intelligerem, haud aliud confiliorum meorum rationi reliquum erat, quam, ut ne ingratus viderer, publico documento teſtatum facere, quantum EXCELLENTISSIMO NOMINI TUO de- beam. Igitur ad magis magisque demerendam gratiam TUAM operam omnem converti ad exquirenda e forulis pluteisque meis monumenta Hungarica Hiſtoriœ Bohe- miæ

Strana VII
miœ affinia, quod non neſcirem plura iſthic deliteſcere, & Gentem TUAM Inclytam a ſuis pene incunabulis Bohe- morum nationi plurimis affinitatis, ſocietatisque vincu- lis fuiſſe illigatam, graviſſima item belli pacisque tem- pore negotia inter utramque actitata. Quæ penus hæc mea chartacea ſuppeditaverit, jam habe MOECENAS MUNIFICENTISSIME monumenta nusquam antehac typis excuſa, quæ cumprimis gratiam NOMINI TUO debebunt, quod a blattis, tineis, pulveribusque vindicata tandem lucem publicam aſpexerint, quæ non modo memoriam TUI ad omnem poſteritatem transſcri- bent , ſed ſervabunt etiam, dum eorum unus apex ſupere- rit. Habe inquam primum triplicem veterem Divi Adal- berti HUNGARORUM APOSTOLI vitam, quo nomine vel ipſis paſſim patriæ TUæ ſcriptoribus venit, & Marignola, quem hoc Tomo proferimus, no-

Strana VIII
nobilitavit. Habe demum vitam B. Ivani inter indige- tes Bohemiæ adlectum, quem natales ſuos Hungariæ debere omnis hiſtoricorum œtas profitetur. Habe Chro- nicon Marignolæ præclara qu�que de Inclyta gente TUA teſtimonia reddens. Habe quarto Anonymi breve Chroni- con Hunnobrodenſe, quæ urbs hodiernæ Moraviæ non modo Reges Tuos conditores ſuſpicit, ſed & eorum impe- rium pluribus ſæculis venerata eſt. Huic ſubjicimus fra- gmentum Synodi cujusdam Strigonienſis, iſti Diarium Ma- thiæ primum Gubernatoris, tum Regis Hungariœ. Agmen denique claudit Diplomatarium Hungarico- Bohemicum; quod vel unum quantum ad illuſtrandam patriæ TUE hi- ſtoriam collaturum ſit, agnoſcent illi, quos fincerioris hi- ſtoria ſitis exagitat, quique ad argumentum iſtiusmodi enucleandum animum cogitationemque appulere, in quo congerendo, adornandoque cum diſtineremur, haud mediocri- ter

Strana IX
ter lœtati ſumus nos quœpiam inſtrumenta memorias Præ- ceſſorum TUORUM Quinque-Eccleſienſium Epiſcoporum referentia deprehendiſſe, atque hac ratione aliquid ad Ec- cleſic TUE hiſtoriam conferre potuiſſe. Quæ omnia & singula in hunc Tomum congeſta quemadmodum TE unum ſolumque Mœcenatem ſibi expoſcunt, ita cultus obſervanti�que me� erga TE, PRÆSUL EXCEL- LENTISSIME, monumentum eſſe gaudent ſempiter- num. Non enim meliorem potioremque rerum iſtiusmodi œſtimatorem nanciſci potuere, cujus ingenium ad omnem antiquitatis hiſtoriœque cognitionem efformatum haud ignorat, quid voluptatis utilitatisque chartis veteribus inſit: redeo hic merito ad dierum illorum albo calculo notandorum memoriam, quibus coram Pragæ doctiſſimas TUAS ſermocinationes & audire cum voluptate, & iisdem erudiri cum emolumento tum mihi tum aliis contigit, quas ** cum

Strana X
cum omnes ore hiante admirabundi exciperent, nemo erat qui TE non reconditiſſima tam ſacræ quam profanæ hi- ſtoriœ exhaufifſe intelligeret ac prædicaret. Nam & gentium barbararum origines, migrationes fataque tan- ta accuratione referre, tam omnia juſto ordini ac Chro- nologiœ illigare, tanta memoriæ tenacitate ſingula per- ſequi ſolitus, ut argumenta quævis ex libris claſſicis, cri- ticisque authoribus pr�legere nobis videreris. Quæ una ſolaque profecto admirabilis hiſtoriæ peritia ampliſ- ſimum laudum TUARUM argumentum eſſet ; ſed quod majus eſt , habet illa reconditioris Philoſophiæ junctum excel- lens ſtudium; habet profundiſſimam rerum Theologicarum cognitionem, habet, ut nihil de Poeticis Rhetoricisque commemorem, Jurisprudentiæ, Politicæque arctiſſimo vinculo ſociatas ſcientias, quæ merito NOMINI TUO eam

Strana XI
eam pariunt famam, ut, poſteaquam vix patriæ terminis claudi amplius poteſt, longe lateque Europam pervagetur. Quis vero ingenium TUUM ad omnes manſuetiores Muſas natum miretur ad tot artium ſcientiarumque cul- men eluctatum, cui vitæ TUE inftitutum conditioque explorata ſunt? qui a prima pueritia literis traditus ubertatem indolis felicitatemque naturæ tanta contentione pertinaciaque expoliviſti, ut præter Muſas haud aliud eſſet, quod animum TUUM delectaret, affectusque in ſui admirationem aut cupiditatem raperet. Hinc vix ado- leſcentiæ annos egreſſum ſummum illud non modo Hunga- riæ ſed & Europæ ſydus, faſtis inquam patriis ſempi- ternum commemorandus Celſiſſimus Princeps Regnique Hungariæ Primas Emericus e Comitibus de Eſterhazy ſuis immortalibus laboribus TE adjutorem adſcivit, ſuisque conſiliis a ſecretis eſſe juſſit, quo uno tantoque ejusce ** 2 &ta-

Strana XII
œtatis ſapientiæ, prudenticque oraculo quantum pro- fecerit dexteritati juncta ſedulitas, paulo poſt univerſa Hungaria teſtatum feciſti, ut jam illa digniſſimum ſum- meque idoneum judicaret, quem in Senatum Excelſæ Cancellariœ Regiæ adlegeret. Hic meritorum TUORUM campus, hic gradus fuit, qui TIBI viam ad apicem Præſu- latus aperuit. Nam cum iſthic pro muneris ratione in rebus proſpiciendis oculatam quandam prudentiam, in con- ſiliis dandis singularem peritiam ac circumſpectionem, in accipiendis moderationem excellensque judicium, in eno- dandis difficultatibus celeritatem facilitatemque, in decer- nendis cauſis œquitati copulatam lenitatem, in rebus ſin- gulis ingenium excelſum atque magnum ſummis infimisque probaſſes, ſuprema meritorum Arbitra & Penſatrix AUGUSTA de ſtatuendo laboribus TUIS præmio co- gitare cœpit, ac ſubinde Anno MDCCLI Quinque- Ec- cle-

Strana XIII
cleſienſis Epiſcopatus infulis nobilitavit. Quæ jam ſatis oratio expediat, qua ſapientiæ moderatione tale tan- tumque Paſtorale munus aggreſſus ſis , qui ut primum TE normam gregis TUI factum intellexiſti, nulloque laudis genere ab eodem vinci velles, ad TE primum omnium ef- formandum curam convertiſti, ut gregi TUo abſolutum quoddam exemplar prœberes, unde virtutum omnium normam petere poſſet, in TE videret expreſſam imaginem quotidianæ ſuæ vitæ ac conſuetudinis. Quo tam pr�- claro Paſtoris exemplo, quis nonniſi uberrimus ex hac ſolerti agri dominici cultura ſperari potuit fructus? po- pulus inquam Sanctiſſimis Chriſti prœceptis ad ſummant perfectionem imbutus, ad virtutem omnem Chriſtianam ex- politiſſimus? Clerus omni diſciplinarum tam Sacrarum quam profanarum genere excultus? Uterque TE haberet tanquam ſpeculum, in quod inſpiceret, unde actionum pie ſan-

Strana XIV
ſancteque ſuſcipiendarum exemplar ſumeret. Quam ani- mo præconceptam Eccleſiœ TUÆ, populi, Clerique felici- tatem ut conſiliis TUIS ſapientiſſimis juvares atque ad fa- ſtigium perduceres, Seminario Dioeceſis TUÆ eum dele- ctum Magiſtrorum proſpexiſti, quibus ducibus ſacratio- ris inſtituti Tyrones , cumprimis ſumptuosiſſime Bibliothe- cæ præſidio, ad eloquentiæ Sacræ, ad Philoſophicarum Theologicarumque diſciplinarum plenam cognitionem in- stituerentur. E quo jam tot tantosque egregios verbi divini Præcones, tot ſalutis animarum Zelotas tanquam totidem e Trojano equo egreſſos Heroes gaudet & mira- tur Hungaria, quorum opera meſſem agri dominici in dies magis magisque creſcere lætatur. Et ne unum pr�ci- puum geſtorum TUORUM prætermiſiſſe videamur, quod NOMINIS TUI memoriam apud inclytam gentem TUAM merito œternitati transſcribet, ſubjicere par eſt hic loci: TUA

Strana XV
TUA, PRÆSUL EXCELLENTISSIME, ſo- lertia vetus illud Prœceſsorum TUORUM decus & cyme- lion, PALLIUM, inquam, plurium ſœculorum intervallo tem- porumque injuriis ab Epiſcopatu Tuo avulſum rurſus vindicatum eſſe. Nam cum immenſam TUAM rei Hiſtori- cœ peritiam haud quidquam latere poſſet, juſtaque monu- menta ac teſtimonia in vaſtiſſimis illis Benedicti XIV. de Canonizatione Sanctorum operibus detexiſſes, olim Quinque Eccleſienſem Epiſcopum inter Quinque Eccleſiæ latinæ Epiſcopos locum tenuiſſe, qui jure PALLII gaudere ſoliti, AUGUSTÆ noſtræ auſpiciis, ejusdemque Felicis memo- riæ Pontificis Summi Gratia id revocaſti atque ſempiter- num ſedi TUÆ ſtabiliviſti. Plura porro eſſent rerum TUARUM tam in ſacris quam civilibus negotiis prœclare geſtarum exempla profe- renda, niſi merito vererer nova atque nova laudis argu- men-

Strana XVI
menta in immenſum hanc epiſtolam productura, & animus TUUS ad omnem modeſtiam comparatus ſilentium mihi im- peraret, non enim neſcius ſum TE ut modis omnibus in- comparabili eſſe ſapientia, judicio, doctrina ac virtute, ita ob ſingularem quandam demiſſionem animi nolle magnitudi- nem TUAM agnoſcere, & vel umbras laudum horrere. Quare quod ſupereſt, brevi voto orationem abrumpo: Deus O. M. TE tot virtutibus, doctrinis, omnique laudum genere Summe conſpicuum reipublicæ Chriſtianæ bono, Pa- triæ ornamento, Literarum decori, Clientum præſidio diu- tiſſime ſervet, atque incolumem tueatur ; quod eum precibus eſflagitare nunquam deſinam REVERENDISSIM Æ AC ILLUSTRISSIMÆ EPISCOPALIS EXCELLENTIÆ TUÆ Capellanorum infimus GELASIUS DOBNER A S. CATHARINA, Schol. Piar. Boh. Prag.

Strana 1
631 & 63 NMNMNNHNN As & ЪЪЪЪЪТИЪ ☞ R PRÆFATIO. Serius promiſſo meo, tardius exſpectatio- ne Tua benevole Lector prodit hic Tomus II. Manuſcriptorum nuſquam antehac editorum, quem literarium bellum, Apologiæ inquam meæ non tam adornatio, quam cenſura & excuſio adeo uſque morata ſunt. Noli vero mirari me hoc opuſculo falcem immiſiſſe in monumenta Hiſtorica Regni Hungariæ, cultus & obſervantia Reverendiſſimo ac Excellentiſſimo Me- cœnati meo debita id ſuadebant, & prope expoſcebant, cujus hiſtoricis ſtudiis, quod in pluteis collectionum mearum ad memorias Hiſtoriæ Hungaricæ ſpectare de- prehenderam, delegi, congeſſi, hocque Tomo comple- xus ſum. Non autem illa tam ſejuncta ſunt ab hiſtoria patria, ut ne eam modis omnibus adjuvent, atque il- Tom. II. A lu-

Strana 2
6*A83 & c* luſtrent : Mira enim paſſim gentem inter Hungaricam, Boemamque interceſſit ſocietas, neceſſitudo & fœde- rum vinculum, quod demum Principis unius utrique Regno præſidentis imperium arctius adnexuit. Huc accedit, quod, fatis ita urgentibus & rerum viciſſi- tudine paſſim humanas felicitates temerante, non ſemel gens nostra bellis cum inclyta Hungarorum natione implicita fuerit, quæ omnia utriusque gen- tis hiſtoriam tam arctis nexibus illigavere, ut alter- utram recte intelligere aut ſcribere volenti necesse fit utriusque gentis annales evolvere ac in conſilium vocare. Excellentiſſimi itaque Mecœnatis noſtri demeritu- ri gratiam delegimus vitas tres Divi ADALBERTI Epi- ſcopi Pragenſis & Martyris nusquam antehac vulgatas: cum is eo nomine Hungarorum Apoſtolus audiat, quod S. STEPHANUM primum Hungariæ Regem aquis baptiſmalibus abluiſſe, gentique diſcipulos ſuos in Ma- giſtros fidei dediſſe multorum Chronicorum fide aſſe- ratur. Delegimus vitam B. IVANI, qua vetuftior nul- la hactenus prodiit, quod author indigetem hunc pa- trium ortu & gente Hungarum fuiſse adstruat. His ſubjunximus Joannis Marignolæ Chronicon toties Le- ctori noſtro promiſſum , in quo rerum quoque Hun- garicarum non contemnendæ memoriæ: Nam & pri- mus is , quod conſtat, copioſius Ottocari bellum cum Bela IV. & filio ejus Stephano poſteritati tranſcripsit, 2 &

Strana 3
6 & epiſtolam illam Ottocari ad Alexandrum IV. Pon- tificem maximum de glorioſa ſua ab tot hoſtibus re- portata victoria literis confignavit. Eam quidem etiam Marignolæ ſynchronus Pulkava Chronico ſuo inſeruit , ſed pluribus reſperſam mendis , in eoque maxime hallucinantem, quod Alexandro Papæ Ha- drianum ſubſtituerit, qui primum Petri Cathedram anno 1276, adeoque duobus & viginti annis poſte- rius hac victoria occupavit. Hæc excipit Breve Chro- nicon Hunnobrodenſe, id fragmentum quodpiam Sy- nodi Strigonienſis , & Diarium Mathiæ Hungariæ Re- gis. Agmen claudit ſpecimen Diplomatarii Hunga- rico-Bohemici, quorum fingulorum argumenta ra- rioraque fuſius hic exponere ſupervacaneum cenſe- mus, quod obſervationes prævias cuique documento præjecerimus. Nihil itaque reliquum eſt, quam optare, ut præ- ſens monumentorum quorumque novorum collectio hiſtoricis Tuis ſtudiis, benevole Lector, ſin minus utilis, ſaltem judicio lectionique Tuæ jucunda accidat. Vale. 3 A 2 OB-

Strana 4
4 6*183 & 62183 tk R OBSERVA TIONES PRÆVIÆ IN VITAM S. ADALBERTI A COSMA DECANO PRAGENSI SCRIPTAM. m Inftitutum noſtrum legesque, quas nobis ipfis Tomo I. Mss. nuſquam antehac editorum præſcripſimus, perſecuturi, tria quoque in his excudendis monumentis expendere of- ficii noſtri deputamus. Et quidem primo Authoris, fi confti- terit, ætatem, institutum, vitæque quampiam epitomen. Se- cundo codicis ipfius, e quo monumentum depromtum eft, for- mam, conditionem, ætatem, aliaque quæ huc ſpectant. Ter tio præeguſtum aliquem rerum delectiffimarum rariffimarumque. Jam quemadmodum Tomo noſtro primo principem locum fibi merito vindicavit Vincentius inclytæ Metropolitanæ Pra- genfis Ecclefiæ Canonicus, ita in præfente volumine primas de ferimus alteri ex eodem Reverendiſſimo Collegio Hiftoriæ no- stræe Parenti Coſmæ Decano, cujus manuſcriptam vitam S. Adal- berti nuſquam antehac publicatam, imo perpaucis viſam co- gnitamque iſthic proferimus. Ultro quidem fatemur nec in ti- tulo, nec intra contextum hujus vitæ uſpiam vestigium expreſ- ſum eſſe, eam a Coſma Decano fuiſſe conſcriptam, at plurima I. per-

Strana 5
6313 6*3 perſuadent nemini alteri, quam eidem eſſe concedendam, quod jam argumentis quibusque demonstrare ac probare par eft. Et primo quidem haud obſcure Coſmas ipſe innuit ſe ſe ante Chro- nicon ſuum jam vitam & paſſionem S. Adalberti ſcripſiſſe; Nam L. 1. ad Annum 995. de S. Adalberti gestis loquens fubjungit: Scire poterit, qui vitam ejus ſeu paſſionem legerit, nam mihi jam dicta bis dicere non placet iſta. Quæ verba, uti &, quod vita vetus S. Adalberti in eo exemplari, quo ufus est Marquardus Freherus, Coſmæ Chronico ſubnexa fuerit, verofimillime in- duxere Virum hunc doctiſſimum, quod vetuftiffimam vitam S. Adalberti a coævo ſcriptam Coſmæ adjudicaverit, fub ejusque nomine Anno 1607. Hanoviæ typis Wechelianis in lucem emi- ſerit. Verum vitæ illius a Frehero recenfitæ authorem minime fuiſſe Coſmam jam copioſe & luculenter in Prodromo noſtro An- nalium Hagecianorum p. 176. oftendimus, ut proinde cramben recoquere fupervacaneum cenfeamus. Quod autem præſentem, quam edimus, vitam illam eſſe non modo ſuſpicemur, ſed re- moto omni dubio certam deputemus, quam Cosmas fcripfit, & ad quam ſe in Chronico ſuo ad Annum 995. revocat, hæc nobis argumento funt: Non ovum ovo fimilius , quam phrafis & stylus hujus vitæ cum oratione Coſmæ in Chronico ſuo prodita, quem omni pene periodo jam fragmenta carminum, jam integros leo- ninos verſus immiſcuiſſe nemini ignotum, qui ejus ſcripta ex- currit. Nec futuruim confidimus aliquem, qui collatis utrisque non illico in hoc Poemate Coſmam tanquam luſciniam e cantu cogniturus fit, & cum Terentio exclamaturus: Qui utramvis norit, ambas noverit. Profecto vel in hac ipſa vita plura frag- menta carminum eſt legere, quæ dein Coſnæ in exaratione Chronici ſui rurſum excidere, quale illud de Judæo Apella ex Horatio, de electione S. Adalberti, de Constantia Romana mu- liere, cui eadem verba emunctæ fmina naris adaptat, quæ in Chronico ſuo L. 1. Tetkæ adſcribit, ut plura alia loca præter- mittam. Alterum est, cum Coſmas ad dictum annum retuliffet S. Adalbertum Romæ degentem a Moguntino Archi-Epiſcopo A 3 5 in-

Strana 6
* 6 interpellatum, ut ad ſuam Eccleſiam Pragenſem rediret, ſub- jungit: S. Adalbertus cum viro ſummæ diſcretionis Præſule no- mine Nothario adiens Archi-Epiſcopum Moguntinæ urbis in pala- tio rogat, quo per ejus miſſos ſcire poſſet, si ſe suus grex recipere vellet. Quo facto quid sibi suus grex reſponderit, aut quam ob cauſam eum non receperit, vel ad quas gentes inde tranfierit, quantæ etiam frugalitatis omnibus diebus ſui Epiſcopii fuerit, quanta morum honeſtate enituerit, ſcire poterit, qui vitam ejus seu passionem legerit. Scilicet Coſmæ, ut ante ait, dicta bis di- cere non placuit ista, quare ad vitam & paffionem verfibus a fe multo prius ſcriptam revocat, in qua hæc omnia copioſiſſime tractata reperiuntur, fecus enim ad hiftoricum geſta hujus Sancti enarrantem pertinuiffet hæc filentio minime præterire. Tertium eft: quod conferenti in propatulo erit, Poema hoc Coſmæ non aliud eſſe rerum narratarum ſerie a vita S. Adalberti vetuſtiſſima & a coævo ſcripta, quam Freheri beneficio typis excuſam ha- bemus, finguli enim paragraphi, periodi & pene verba quan- doque verbis Coſmæ reſpondent, nifi quod is ſolutam oratio- nem in ligatam verfusque leoninos traduxerit. Unde procul dubio enatus error , quod cum rhytmica Coſmæ vita veteri al- teri ſenfu & rebus reſponderet, hæc etiam ejusdem authoris efſe crederetur. His itaque confideratis nemini dubium videbi- tur pridem illam deſideratam, & hactenus incognitam vitam S. Adalberti a Coſma conſcriptam haud aliam eſſe, quam præſen- tem leoninis verſibus exaratam, quæ candorem, genium, Poefin Coſmæ omni parte redolet, quæque hanc antiquitatem plurimis indiciis prodit. De ætate Coſmæ, patria, vitæ inſtituto, geſtis, annoque obi- tus jam locupleter differuimus in Prodromo noſtro Annalium Hagecianorum pag. 172. & feqq., quo benevolum Lectorem plura de eo ſcire cupientem remittimus. Eodem loco elucida- vimus præterea diſtinguendum effe Coſmam Decanum Autho- rem Chronici ab Epiſcopo Pragensi, quod confirmat Necrolo- gium Bohemicum manuſcriptum Auguftæ Bibliothecæ Vindobo- 6 nen-

Strana 7
* nensis inter Hiftoricos Ecclefiasticos fignatum N. L. cujus excer- pta ad nos benevole mifit Perilluftris Éques Taulow de Rofen- thal, Suæ Sac. Cæfareæ Regiæque Apostolicæ Majeftatis Confilia- rius & Archivarius. Coſmæ enim Epiſcopi Pragenfis dies emor- tualis confignatus habetur IIII. Idus Decembris, Coſma vero Decani XII. Kl. Novembris, ut eam diem recte adnotavit etiam tam codex Coſmæ Dresdenfis, quam Metropolitanus. II. Ut de codice, e quo vitam hanc S. Adalberti deprom fimus, quæpiam præjiciamus: Rariffimus hic codex eft manu- ſcriptus membranaceus Archivi Metropolitani, cujus jam in Prodromo noſtro, cum de Coſma ageremus, quandam imagi nem dedimus. Eſt nempe is idem codex, cujus fronti hac ver ba inſcripta: Cymelion Archivi Metropolitani, & in quo verſa pa- gina Bertholdus Pontanus pugno ſuo appoſuit teſtimonium : Co- dicem hunc temporum injuriis ereptum fua induſtria rurſum vin- dicatum fuiſfe. Codex, inquam, ille est, qui Coſmam cum fuis continuatoribus, Chriſtannum, vitam S. Wenceslai juſſu Otto- nis II. ſcriptam, aliasque duas nuſquam antea prelo fubjectas, de- nique vitam S. Adalberti a Frehero editam, hancque ipſam præ- ter alia minoris momenti complectitur. Debemus vero codi- cis hujus communicationem, exſcriptionemque infigni gratiæRe- verendiſfimi, Perilluftris ac Ampliffimi D.D. Joannis Michaelis Herz de Herzenfeld, Ecclefiæ Metropolitanæ Pragensis Præpo- ſiti, Prælati Regni atque Facultatis Theologicæ Cæfareo-Regii Præefidis ac Directoris, debemus eam etiam benevolentiæ Re- verendiſſimi ac Ampliffimi D. Georgii Adami Englerth, ejus- dem Ecclefiæ Metropolitanæ Canonici, Collegiatæ Ecclefiæ ad S. Apollinarem Decani, & Reverendiſſimi Capituli Pragenfis Bibliothecarii ac Archivarii, jam annis ab hinc tribus in conſcri- bendo, instruendoque Archivo diſtenti, quorum fingulari bene- ficio non modo vitam hanc aliaque hujus codicis exſcribere, ſed etiam conferre licuit. Quo igitur publico teſtimonio gratiffi- mam animi noſtri vicem teſtatam cupimus. III. Si

Strana 8
6*1 & 6318 III. Si materiem vitæ ſpectes, non caret ea infignibus qui- busque vetuftatis documentis, quæ eorum temporum hiſtoriam multum illuftrant. Innuimus vero fupra Cofmam præe manibus habuiſſe vetuſtiſſimam coævi vitam, quam is fuis nonnunquam, & quæ alibi reperit, adjectis in verfus retulit, imo pleraque etiam ex ordine paragraphorum hujus authoris perfecutus eft. Unde Cosmas postea Chronicon ſuum ſcripturus ab iis repeten- dis paſſim abſtinuit illa pene fola de Ztrachyquate Sancti Adal- berti Epiſcopatum involante, illiusque funefta morte referens, quod non nefciret tam coævum, quam ſe in vita hujus Sancti eorum mentionem non feciſſe. Non præter cauſam igitur hæc ad annum 994. in Chronico fuo enarraturus præmittit: Nec tranſiliendum cenſeo, quod ab aliis pr�termiſsum video. 8 E ſím mn ☞ NOH QQI IN-

Strana 9
6*8* * 68 9 ☞ L INCIPIUNT VERSUS DE PASSIONE SANCTI ADALBERTI EPISCOPI ET MARTYRIS. I. uatuor immenîi jacet inter climata mundi Terra potens magne quondam Germania fame, In cujus parte locus eft non ultimus arte, Natura ſtrictus, Bohemia nomine dictus, Armis atque viris & rebus dives opimis, Sed nimium vanis gens eſt ea dedita ſacris, Hujus pars magna variis erroribus acta, Factorem ſpernit, facture perfida ſervit. Nam colit hic latices, colit hie vel ſaxa, vel ignes, Nee non & multi ſacro baptismate loti, Nomine Criſticole, ſed in actibus ydolatite, Ritu gentili vivunt a lege ſoluti. B Tom. II. Res

Strana 10
10 COSMÆ Res quibus eft lucri, fuerit que cauſa pericli, Sed tamen haud pauci, qui plus funt mente capaci, Ex illa gente pro ſpe, vitaque perhenne, Guod precepta jubent, factis & moribus implent. Hos inter ſolus Zlaunicus (a) nomine dictus Hac fuit in parte fidei, qua floruit, alme Religio munda, nec factis contaminata, Vir bonus & prudens, vitam fine crimine ducens, Dulcis in aſpectu, rerum diſcretus in actu, Simplex & mitis, perrarus ftemmate civis, (b) Preditus argento, precioſo dives & auro, Inter opes fidus, Divine legis amicus, Servator juſti, celeſtis cultor honeſti; Namque potens genere, proprio quam clarus honore, Spes miſeris tuta, ſed plebis firma columna Judicioque pium dampnatis vixit afilum. (c) Felix felicem qui duxerat & mulierem, (d) Moribus & genere, cui nec ceffiffet honore, Criſti preceptis nam pectoris aure receptis. Non explere famem, nec ſeivit ponere finem, Nec in matrone delectabatur amore, (e) Gemmas, argentum, pompas non duxit & aurum Stereore pro vili, que ducunt optima ſtulti, Et (a) Mabillonius ſeculo V. Bened, in editione hujus vitæ legit Slavinc, & in notis ſubjun- git: aliis Slavvinx, mendoſe Slavvnich. Verum rectam eſſe ſcriptionem Slavnik, quam hie Coſinas profert indubium eſt. (b) Alter vetuſtus vitæ author de nobi- litate ſanguinis Slavnici ita loquitur : Qui Regum tangit lineam ſanguinis : quem longe lateque jura dantem hodie tremunt, Henrivo Regi acceſsit proximus nepos. (c) Vi- xit autem Slavnik uſque ad annum DCCCCLXXXI, quo eum fatis ceſſiſſe prodit tam Coſmas in Chronici ſui libro primo, quam Annaliſta Saxo ; igitur antequam S. Adalbertus in Sedem Epiſcopalem Pragenſem fuiſſet evectus, quo in calculo erraſse Coſmam in Annalibus noſtris oftendemus. (d) Nomen uxoris non exprimit hic loci Coſmas, uti nec Anonymus , quem Coſinas in carmen traduxit , ſupplet vero Anonymus alter vitæ S. Adalberti Scriptor : Mater ejus nomine Strzezislava ex genere Boemorum erat, nobiliſſima claro, digna jugalis juncta digno marito. Et ipſe Coſmas in Chronico ſuo : Anno DCCCCLXXXVII. obiit Zrezislawa (ut habet emendatius Codex Dresdenſis) Sancti Adalberti mater venerabilis, & Deo acceptabilis matrona, (e) Id eſt : nec delectabatur tantæ etiam Sancta ſobolis dici mater, & eſſe digna. in illis , quæ aliis matronis in amoribus erant.

Strana 11
VITA S. ADALBERTI. 11 II. Et dapibus paſta modicis, & corpore caſta; Mater erat miſeris, pes claudis, ſemita cecis, Civibus in cunctis ambo pro talibus actis Vivebant clari, Criſtoque per omnia cari. Ergo tempus erat, quo proles Sancta decebat Naſci, digna ſuis, majorque parentibus ipfis. Et puer extemplo materna funditur alvo Candidus & talos a vertice pulcher ad imos, Quem poſt in lavacro tinctum baptiſmate Sacro Nomine gaudentes Woythiech (f) dixere parentes, Noſcere quem poſſet ſapiens, tum fi quis adeſſet, Qualis vel quantus fuerit quandoque futurus. Sed pater ignarus pueri dulcedine captus, Inter magnanimos gnatos interque propinquos Sic ait, hic heres, ſi parcent fata, ſuperſtes, Poſt me ſolus erit, qui res & ſeeptra tenebit. (g) Sed quod blandus amor peccat patris, & pius error, Vindex celestis culpam mox abluit enfis. Nam pueri ſubitus teneros dolor occupat artus, Emque (h) dies ! morbo ventris magis & magis aucto Accurrunt Medici, prodeſt ars nulla ſaluti. In foribus prompta ſed mors verſatur amara, Unguibus infelix lacerat fua pectora nutrix, Quid facerent fratres, una fidique clientes, Stant tamen flentes, &, quod potuere, gementes, Deficit ipſe pater luctu ſimul & pia mater, B 2 Nec (f ) Alter vitæ author dicit : quod nomen interpretatum ſonat : Conſolatio exercitus. At Mabillonius contendit hanc interpretationem non reſpondere nomini Adalberti, cujus ille etymologiam e germanico repetit. Reſpondet vero optime Boemico vocabulo Woytiech. Cur autem a quibusdam veteribus S. Adalbertus etiam Vincentius nomi- netur , excutiemus quarta parte Annalium noſtrorum. (g) Primus vitæ author ſolum dicit: Parentes præ nimia pulchritudine, quam habuit, deſtinaverunt eum ſa- culo. Non fruſtra vero Coſmas ſceptrum S. Adalberto a patre deſtinatum ait, cum in ſuo Chronico ad Annum 981. Patrem Zlavnik Ducem faciat, cujus vaſtam terrarum amplitudinem ſecundum plagas deſcribit , ſie vero ille : Hic Dux Zlavnik quamdiu vixit, feliciter vixit. Alter etiam Anonymus vitæ ſeriptor N. 4. terras Slavnici pa- tris regnum vocat. (h) Id eft: Hemque.

Strana 12
12 COSMÆ III. Nec vox nec ſenſus, vix eſt ſed ſpiritus intus. Tandem ſub media nece mentis ſede recepta Concipiunt Criſtum precibus pulſare benignum, Nec mora fit, ſancti tendunt ad limina templi, Utque ſolum taciti texerunt corpore proni Omnibus in Sanctis, que plus fert dona ſalutis Humano generi, non ceſfant corde precari Criminis expertem JESU Criſti Genitricem, Inpositumque facre furgentes (i) deſuper are, Voverunt puerum Domino placabile votum. (k) Hys ita transactis avertitur ira Tonantis, Emicat & morbo ventris puer extenuato, Et modo qui triftes fuerant ſub morte parentes, Leti gaudebant, Domino gratesque ferebant, Qui non vult hominum placari morte nocentum, Sed quem ſemper amat, pius ut pater ipſe flagellat. At puer ereptus mortis de faucibus hujus Corpore creſcebat, ſtudiis & proficiebat. Parvo Pſalterium didicit nam tempore totum, Laſcivus patera tum cum ludebat in aula. Quem poſt ad magnam Pater Archipreſulis (1) aulam Miſit Adalberti cauſa majora legendi. Vir fuit hic magnus, major quo non fuit ullus, Cum ſacra ſedet, tum Porthennupolis arce. Hec eſt Virginea vulgo ſic nomine dicta Urbs quondam magna, magnis ex urbibus una Otto dum dextra primus Regalia ſceptra Rexit, nunc miſeris ſtacio malefida carinis, Pro meritis hominum ſic eſt deſerta nocentum. (m) Hoc mandrita ſcolis in tempore prefuit illis Opti- (k) Alter Ano- () Fortaſſis contractum pro Surrigentes, aut legendum: ſistentes. nymus votum hoc clarius explicat, verba ſunt : Dixerunt territi parentes tremula voce: Non nobis, Domine, non nobis vivat puer iste, ſed Clericus in Dei Matris ho- (I) Nempe Magdeburgenſis, ſeu Parthe- nore portet jugum tuum pulcra cervice. nopolitani. (m) Similia plane de Parthenopoli loquitur Anonymus vitæ Scriptor : Nuuc autem pro peccatis ſemiruta domus, & malefida ſtatio nautis. Scilicet collimat au- thor ad vaſtationem Provinciarum Ottonis a Barbaris præſertim Slavis factam, de qua Annaliſta Saxo ſeu Chronicon Magdeburgenſe ad Annum 999.

Strana 13
VITA S. ADALBERTI. Optimus Octricus (n) ſtudio nullique ſecundus, Copia quo multa librorum floruit aucta. (o) At Preſul puerum nimia pietate receptum Tempore poſt paulo confirmans Criſinate ſacro Plebeium proprio nomen cognomine digno Woythiech Adalberto mutat, (p) traditque magiſtro. Huic individuus junctus Comes affuit almus Spiritus, & cuncta currunt predivite vena, Virtus Divina, ſenſus, oratio ſancta. Temporis hic quanti vixit ſub jure magiſtri, Peſtiferam ſedem cautus vitavit, ut anguem, Et quorum fragilis ſenſus fuit & puerilis, Horum conſiliis nunquam conſenſit iniquis. Aſt ubi ludendi, fimul & quo vellet eundi Tempus ſubluxit, Doctor cum forte receſsit, Vadit ad Ecclesias ſecreto tramite fanctas, Perſolvens pſalmis pro tempore munia laudis. Pervenit (q) occurfus Doctoris abinde reverfus, Sed fua ne videat quisquis bona, que faciebat, Noctibus affurgens non ſegnis ubique recurrens Cecis & claudis, pupillis & peregrinis Omnibus immodica ſolamina preſtat amica. Verum ne quisquis ceptis hys deforet unquai, Sat pius ipſe pater, ſat miſit & optima mater, Quin eciam merito veſtes, aurumque magiſtro Vaſaque gemmata mittunt, & cetera multa, B 3 13 Re- (n) Mabillonii editio habet Ohtricus , alter vitæ author: Ottricus , de quo ita loquitur : Scholis præerat tunc Ottricus quidam facundiſſimus ætate illa quaſi Cicero unus , cujus memoriale clarum uſque nunc intra ſaxoniam habetur. De hujus Ottrici rebus copio- ſius agitur apud Mabillonium ſæculo V. SS. Bened. in vita Adalberti Archi Epiſcopi Magdeb. (o) Anonymus , quem Coſmas carmine expreſſit, ait : Sub quo turba juvenum, & liberorum copia multa nimis creſcente ſtudio floruerunt. (p) Alter vitæ ſcriptor N. 4. bis per errorem confirmatum fuiſſe ait S. Adalbertum, verba illius ſunt: Adalbertus - - - bonæ indolis puerum Woyriech ſancto chriſmate linivit. Hæc cum facta eſſent, parentes non norunt. Poſtea quando finito ſcholæ duello domum rediit, recordata est mater pueri, quia Pruziis Epiſcopus gentium poitus idem Adalbertus (postea Archi-Epiſcopus Moguntinus) cum super regnum patris (Slawnik) iter ageret, deductum fuiſſe filium cum ungendis pueris, ut primo chriſmate liniretur. te: pr�venit. (q) for-

Strana 14
14 COSMÆ IV. Rebus in humanis, que cara videntur avaris; Doctrine cari poſtponunt omnia gnati. Ille ſed in cunctis intentus rebus agendis Immotus mediis viciorum stabat in undis, Hys ita proficiens ftudiis precefferat omnes, Nam ſimul equales furtim prandendo ſcolares Dulcia ſorbentes obſonia ſepe latentes Fallunt Doctorem, ludis minuuntque laborem: Ille ſue Domine laudes ſolvendo Marie Non dape carnali fruitur, ſed ſpirituali, Scilicet Angelicam degustans dulciter escam. Hec inter facta referam, que cauſa fit acta, Et quam corde foret fimplex, videamus oportet. Quadam nempe die fertur puer indolis ille, Dum ſtudet ex more Criſti ſuccenſus amore, Tecta ſubire ſua ſociis comitantibus una, E quibus ut quidam vidit tranfire puellam, Mox in tellurem pro ludo ſtravit eandem, Et vix invitum projecit deſuper illum. Stant ſocii magno ſolventes ora cachinno, Quid foret acturus cupientes fcire tenellus: O bona ſtultitia (r) ſancte virtutis amica! Jam ſe feciſſe crimen putat, atque periſſe, Et quia veſtitam tetigit non ſponte puellam, Illico triſtatur, lacrymans, ac talia fatur, Hei mihi, quod timui, quod ut anguem mente refugi, Meſtis adeſto Deus! jacui non ſponte ſubactus, Quam vel ſic tetigi, puto rem cum virgine feci. Singultuque pias interrumpente querelas Actorem tanti demonſtrans indice facti: Hic me nunc, inquit, renuentem nubere fecit. Talibus innumeris intra virtute peractis, Magnas augebat fibi laudes, quas fugiebat, Nam (r) Id eſt: Simplicitas, ut hodie dicimus.

Strana 15
V. VITA S. ADALBERTI. Nam fic mirantes dicebant tune fimul omnes: Hunc Deus erexit, benedicens, & benedixit, Cujus adhuc infans tenera ſe carne fatigans Servat preceptum. Io terque quaterque beatum! Sepius extrema veniens Salvator in hora Inveniet vigilare ſuum ſic uſque fidelem. Cognitus atque quibus Pater & Mater fuit ejus, Mente favent ceptis, promunt & talia verbis: Si tener etate fic preditus est pietate Quid mirum tantus, fi talibus eft puer ortus, Purpureo flore cujus clareſeit in ore, Insita materna facies, pietasque Paterna. Annis quot ftuduit, quamvis hoc nemo notavit, (s) Sat tamen innotuit, quia grammaticam bene novit (t) Quem Deus, ut cuncti ſperamus, dogmate tali Imbuit, ut noſſet, quo tramite poſtea poſſet Scandere Divine legis ſuper ardua mente. Aut ideo potius potavit amara pufillus, Ut poſt Vir factus predulces hauriat hauftus. Post hec Octricum Magnus Rex Otto Magistrum Aptum Regali conſcripſit prefore curti. (u) Ac tum prefatus Vir terque quaterque beatus Preſul Adalbertus mortali carne ſolutus Letus ab hac terra jam transvolitarat ad ethra, (x) Ut puer e ſtudio repedat, poſt tempore longo Viſitur , ut patriam fratresque domumque paternam, Et Sedis Sacre primo ſub Preſule Prage Cum fidei parma lumbos precinxit & arma, Sancte virtutis fumpfit, galeamque ſalutis, 15 Ho- (s) Alter vitæ author ait : Annos ter ternos in arena ſtudii pal�stram exercet ingenii. (t) Anonymus id dicit de Philoſophia, ſic enim ille : ſed quia ſæcularis Philoſophiæ ſcientiſſimus erat, novimus omnes. (u) De hoc plura legi poſſunt in ſupra memora- ta vita Adalberti Archi-Epiſcopi Magdeburgenfis apud Mabillonium ſæculo V. SS. Be- nedicti. Obiit autem Othricus anno 981. aut in ſequente, ut argumentatur ibidem Mabillonius. (x) Id factum anno 981 , quo Adalbertus Archi -Epiſcopus Magde- burgenſis mortem oppetiit , quam uti & funus ejus copioſe perſequitur Annaliſta Sa- xo apud Eccardum T. I. dicto anno.

Strana 16
COSMÆ Hoſtis ut ignita poſſet confringere tela. Preſulis at corpus parvo poſt tempore morbus Maximus hoe cepit, eito finis & ultima venit. (y) Heu mala ſive bona, que lance repenſat in equa- Et jam ſupremo ſingultu pečtore pleno Hanc ita fabellam vix edidit ore miſellam: Hei mihi! qualis ego quantum diverfus ab illo Semper eram! qualem me fi liceat, modo vellem? O caro terrena modo vermibus eſca futura! Dic, ubi fallaces funt laudes resque fugaces? Hic honor omnis abit, nec te poſt facta beabit. Verum plus vermes augetque fovetque perhennes, Hec fore pro merito fateor, nec vera negabo: Mundus decepit me fallax atque peremit, Promittens ſtulto mihi vivere tempore longo, Seva ſed en gladio perimit me mors inopino. Dei mihi commiſſum ſine fructu reddo talentum, Plurima peccantem populum ſimul & pereuntem Quod non correxi, ſed paſtor nomine vixi, Aft quibus ebrietas lex, & pro lege voluptas, Quod placet, hoc faciunt, quod diſplicet illud omittunt, Hoc eſt quod ſolum dolet, atque dolebit in evum, Victima nam baratro proficiſcor tramite recto, Mors ubi queretur mihi, nec tamen invenietur', Sed rogus ardebit meus & fine fine manebit. (z) Hoc & cum dicto mundo migravit ab iſto, 16 Se (y) Is fuit Ditmarus primus Epiſcopus Pragenſis, textus Bollandianus corrupte Tethara- tum nominat. Minus recte autem Coſmas in Chronico ſuo libro 1. annum mortis Ditmari anno 968. illigat, cum certum fit S. Adalbertum primum anno 983. Sedem Epiſcopalem, eodem quo Ditmarus obiit anno, occupaſſe. Quem errorem Coſmæ jam notavit Annaliſta Saxo. (z) Hæc Coſmas Phraſi, multisque verbis retentis ac in carmen redactis exſcripſit ex eodem Anonymo vitæ authore. At quin Ditmarus mo- riens hanc publicam confeſſionem illa ætate minime inſolitam non tam ex reatu, quam humilitate, & meritorum ſuorum depreſſione fecerit, nullum dubium, non deſunt enim etiam coævorum teſtimonia de Ditmari ſanctitate. Quare etiam Coſmas in Chronico ſuo, quod hac vita poſterius ſcripſit, jam abſtinet ab hae mortis exaggeratio- ne, quin ait : Poſt hæc Præſul Dietmarus eccleſias a fidelibus in multis locis ad Dei lau- dem conſtructas conſecrat , & populum gentilem baptizans quam plurimum facit Chriſto fidelem! Nec poſt multos dies anno ſcilicet Incarnationis Dominicæ DCCCCLXIX. IIII. Nonas Januarii vinculis caruis ubſolutus talentum ſibi croditum Chriſto reportavit centu- plicatum.

Strana 17
VI. VITA S. ADALBERTI. Se ſuper & planctus fit circumftantibus auctus. Non autem temere magno tremuere timore, Maxima pars cujus Woytiech puer affuit imus, (a) Qui media nocte ſurgens nulloque ſciente Circuit Ecclefias miſerorum brachia ditans. Preſul defunctus nec adhuc tellure ſepultus Vivat ut in celis, precibus commendat anhelis, Utque ſolet fieri ceperunt dicere multi Sic erit hic dignus Doctor pastorque benignus; Nonnulli palam Sedem promittere ſacram. Haud procul a Praga poſt hec plebs convenit orba (b) Ipſius, & terre Dux cum Primatibus ipſe (c) Venit & inquirit, plebis ſentencia quæ fit, Quem designare placeat paſtoris honore ? Mox fucclamantes conftanter tunc fimul omnes: Quis dicunt alius, nisi Woythiech noster Alumnus? Ipſius huic oneri bene concordant & honori Virtus, nobilitas, etas, mos, vita, poteſtas. (d) Hic ſeit, quid doceat, ſeit, quo grex tramite pergat, Ad ſedes patrie claras ſecurus amene. Ergo cum facta foret hec electio fancta Temporis ejusdem momento tunc & eodem Sedis in Ecclefiam correptus demone quidam Advolat, & cuncta ſua depromit malefacta. 17 Tom. II. C Se- (a) Adverſa priori vitæ ſcriptori, & his Coſmæ relatis videtur adſtruere alter vitæ author, qui ex hujus mortis terrificæ viſione tandem adoleſcentem Woytiech emendatum ſcri- bit, ſic vero ille : Præſens erat tunc Adalbertus - - - quem, ut ipſe poſt Abbati in mo- naſterio dixit, viſionis illius magnus horror invuſit, & ad primam ſalutem direxit. Exin- de emendare mores, frena ponere animis, deſideriu carnis igne divini amoris excoquere cœpit. Sed conciliari hæc facile poſſunt, cum enim ex ipſa confeſſione S. Adalberti procedant hæc relata , ſentiendum id eum quoque ex humilitate Abbati confeſſum, intelligendumque de perfectiori ſuſcepto vitæ ſtatu poſt mortem Ditmari, non de emendatis vitiis carnis, eum prior author innocentiam vitæ exemplo puellæ joco, & caſu ei ſubſtratæ ſatis muniat. (b) Coſmas in Chronico ſolo rem enucleatius ex- plicat his verbis ad annum 969: Facta est autem hæc electio non longe ab urbe Praga Levigradec in oppido XI. Kal. Martii, eodem quo obiit Diethmarus tempore & anno. Igitur anno 983. non 969 ut in annalibus nostris Parte IV. ostendemus. (c) Nempe Boleslaus Pius. (d) Ejusmodi pene verba refert Coſmas in Chronico ſùo, quæ pro- inde eum authorem eſſe hujus carminis rurſum oſtendunt.

Strana 18
18 COSMÆ VII. Altaris fidi concurrunt nempe miniſtri Ipſum pulſantes precibus Sathanamque fugantes, Moxque per os hominis fic clamat territus hoftis: Quid mihi vel vobis? hine me num poſſe putatis Pellere? ne veſtra jactetis inania verba; Illum qui ſolio nunc eſt ſeſſurus in iſto Heu timeo valde, nec hic plus audeo ſtare, Demonibus nobis tantum trahit ille timoris. Hec, hominem , dicens, diſcerpens, atque fatiſcens Ut tandem ſano demon fugit inde relicto. (e) Nuncius & mane veniens in menia Prage (f) Retulit ut ſancta Sinodalis res fuit acta, Laudibus & plenis urbs eft commota camenis. Teque Deum, Clerus, laudamus, jubilat almus, Et cum campanis teftantur gaudia magnis, Quod Demon meſtus prius hec foret ipſa profeſſus. Interea magnus rediens Rex Otto ſecundus, De Sarraceno longo poſt tempore bello Victus ceu victor natus magno patre major (g) Contigit immenſe Magoncia (h) menia fame, Ut (e) Hæc narrata fuiſſe a Villicone tradit alter vitæ author, verba ſunt : Cui rei, qui illa ho- ra præſens erat Villico quidam bonus & sapiens Clericus, teſtimonium afſerebat. Et nos legimus, cum ad noſtrum Abbatem hoc ſcriptum filius mandaverat. Ipſum Epiſco pus Adalbertus ſuæ Eccleſiæ Præpoſitum habuit : poſt ſuper cordis arida flante ſpiritu San- (f) Anonymus ait : Die poſtero ante cto nobilem Monachum mons Caſinus recepit. ortum ſolis venit nuncius. E quo veroſimillime conjicias S. Adalbertum poſt meri- diem & fortaſſis ſub veſperum primum Epiſcopum Pragenſem deſignatum , cum Le- vigradec vix tribus leucis Praga diſſitum fuerit, quod ipſe Coſmas ſupra innuit , cuma (g) Quam male mulctatus redierit Otto ſecundus e ait : Haud procul a Praga. bello Saracenico confidentius jam ſcribit alter vitæ author , utpote qui jam poſt mor- tem illius ſub Henrico Sancto vitam S. Adalberti ſcripſit , quo loco copioſe narrat, quanto periculo vel nando captivitatem hic Imperator poſt cladem ingentem evaſerit, tum ſubjungit : Prope ſemper diehus ſuis, ubi prœlium cœpit, extra Teutonum conſue- tudinem pugnantibus eis ſecutum omne infortuniums eſt: cujus efficiens cauſa erat Regis (h) Anonymus habet Ottonem appuliſſe Veronam contra Dominum tacita offenſa. non Magontiam , inde vero directum S. Adalbertum Moguntiam , ut in Epiſcopum conſecraretur. Verba ſunt : Rediens interea de Saracenico bello adiit Veronam Impe- ratorius apex. & poſtea: Moguntino Præſuli in Epiſcopum direxit conſecrandum. Ve- ronæ denique inveſtitum fuiſſe S. Adalbertum expreſſis verbis memorat alter vitæ au- thor: Ibi (Veronæ) eum paſtorali virga inveſtivit Otto Secundus.

Strana 19
VITA S. ADALBERTI. 19 Ut ſibi colligeret, quos in certamina ferret, Ire volens iterum reparare pericla fuorum, Inſcius heu fruſtra moriturus morte propinqua. Tendit ad hunc ergo cum Preſule magna futuro Terre primorum Pragenſis turba virorum, Principis ex parte rogitans cum fupplici voce, Ut dextra firmet, populi quem ſponſio vellet Paſtorem fieri, quo poſſet ab hoſte tueri. Ille ſed innata nunquam pietate remota Dat ſibi paſtorum gemmam virgamque priorum (i) Et Magontino Sacratus Preſule digno, (k) Hac inquam luce tua qua Sanctiffime Petre Feſta libens recolit (1) populus, fua votaque ſolvit. Mox redit ad propria procerum comitante caterva; Hic autem, cujus refidebat terga caballus, Non ut cornipedum mos eft properare furentum, Sed velut agnellus tener, & velut ibat afellus, Sella nec aurata, nec erant argentea frena, Subere ſed nexis Preful contentus abenis, (m) Ornatus inter tot equos fert iſta libenter. Hic equitans alte cum primum menia Prage Longe conſpexit, pedibus tum vincula dempfit, Nudatoque pede perrexit, donec habende Sedis in Ecclefia ftans celos mente refixa Criſto cum Sanctis perſolvens munia laudis Pontificum more cum magno plebis honore Obſedit ſacram contrito corde Kathedram. Vir fuit hic quantus tunc tempore Pontificatus Pandere non poſſent muſe, ſi mille ſonaſſent, VIII. C 2 Pon- (i) III. Nonas Junii annulum datum esſe ab Ottone II. S. Adalberto prodit Annaliſta Sa- (k) Nempe Willigiſo, qui juxta Annaliſtam Saxonem anno xo ad annum 982. 975. Rodberto ſucceſſit in Archi-Epiſcopatu, quanquam Serarius id annis duobus po- sterius ſtatuat. (l) Anonymus ait: Conſecrarus ille feſto amicorum Domini JE. SU Petri & Pauli. At vero Annalista Saxo id factum dicit III. Idus Junii. Præ- ferendus tamen prior vitæ auctor utpote coævus , maxime quod perbreve ſpatium temporis inter Nonas & III. Idus Junii intercurrat ad tantum iter Verona Mogun- tiam perficiendum. (m) Id eſt: habenis.

Strana 20
20 COSMÆ Omnibus in Criſto credentibus arfit in iſto Non quaſi ſub modio lux, ſed lucens in aperto. Diſtribuit decimam partes in quatuor equas: Eccleſie dampna primam dedit ad reparanda, Fratribus ad clauftrum pars altera cedit in uſum, Tercia cum miſeris aſcribitur & peregrinis, Vix opus ad proprium pars linguitur ultima tantum. (n) Preterea miſeras pavit ſine fine catervas, Quam fatis eft ultra cunctis tribuens bona cuncta, Ter quater exceptis e tantis tot mage lectis, Semper Apoſtolicus fervetur ut ordo beatus, Quos ſecum pariter conſcripsit mandere ſemper. Ipſum ſed raro vidit niſi tempore feſto Sol medius faturum, vel fompnus nocte quietum. Regula prandendi fuit hec, mos ifte jacendi: Cum gemmis & auro ftat lectus fultus & oftro, Tantum mortales viſus quos paſcat inanes, Nocte ſed aut frater Gaudencius (o) aut miſer alter (p) Incumbit ſtratis, Dominus quibus ille relictis Ceu lepus in cruda jacuit fine ſtramine terra, Collaque purpurea ſuſtentant aſpera ſaxa. Nec ſatis expleto currens per devia ſompno Nunc pſalmos recitat, miſeros nunc munere ditat, Visitat aut egros, ſontes, aut carcere nexos. Nulli plus propria curtis nota, vel ſua villa, Quam fibi carcer erat, quis & in qua parte cubarat. Non illum cereris removet, non cura quietis, Quin etiam longas orando protrahat horas, Seu flectens genua, feu tundens pectora caſta Sive rigans lacrimis intus ſuſpiria cordis. Pulſa procul factis perit hys laſcivia carnis, Et (n) Paulo aliter hanc diſtributionem narrat alter vitæ author : De rebus autem (inquit) Epiſcopii primam partem in agmina pauperum, ſecundam pro reſtauratione matris Ec- cleſiæ , tertiam pro captivorum redemptione diſpoſuit, quartam ipſe cum ſuis cohæren- tibus ad neceſſarios ſumptus recepit. (o) Hic carne & ſpiritu duplex germanus S. Adal- berti alibi dicitur, poſtea juxta Annaliſtam Saxonem anno M. factus Archi-Epiſcopus Gneſnenſis. (p) Anonymus habet : coecus nutus , quis autem is fuerit, incogni- tum.

Strana 21
VITA S. ADALBERTI. 21 IX. Et poſt completam primam nil dixit ad horam, Servans monachice nocturna filencia vite. Poſt vero primam decurrens plebis ad undam (q) Quid ſibi quisque velit, veniat cur quisque? requirit. Omnes pacificans, nullum ſe judice dampnans, Talibus exutus fuerat fi denique rebus, Utitur aſſiduis in Chriſto dulcibus ymnis, Donec fol miſſas tempus trahat ad celebrandas, Qua ſimul expleta non carnis veſcitur eſca, Nec ſtuduit vanis vinci, vel vincere ſachis, (r) Sed cum dilectis & facra lege peritis Scripta capellanis per multa volumina legis Diſputat, & ſuadet, que lex facienda notaret. Hoc opus, hec ſtudia vite, fuit hec ſibi meta. Hic poſt completam vellet dum tempore quodam Omnibus officiis predictis ordine geſtis Se hominis more corpus relevare fopore, Pulſitat in poſtes ſuper adveniens miſer hoſpes, (s) Cui preter corpus nil liquit latro cruentus, Affore clementem rogitans per cunctipotentem. Quem ſimul audivit, molli de ſtramine ſurgit- Preſul ſollicitus, quia nil fibi reperit intus, Pauperibus nummum nam res vacuarat ad unum. Sed dare quid valeat, dum triſti pectore verſat, Ecce ſubit menti daret ut pulvinar egenti, Quod ſupereſſe videt, pauper ne meſtus abiret; Letus & abstractum confeſtim complicat oftrum, (t) Plumas diſpergens fpacioſa per atria currens, Pauperis ad vocem biſſum projecit inanem. C 3 Cu- (q) Id eſt: multitudinem , unda tropice pro multitudine a populi motu & fluctuatione ac- cepta, qua voce in hac translatione crebrius intra hoc carmen utitur Coſmas. (r) Id eſt : Scachis. Scachus latrunculorum luſus antiquiſfimus ſic appellatus a voce Per- ſica Scach, quæ Regem connotat, quod præcipuam in eo luſu perſonam Rex ſufti- neat, ſeu etiam a voce teutonica Scach, id eft: Latro, unde latrunculorum luſus no- men indeptus. Hie per Syneedochen accipitur ſpecies pro genere , ſcilicet Scach pro quovis luſu. (s) Id eſt: pauper ſtipem flagitans. (t) Anonymus ait : inanem purpuram in rugam complicuit; & per coeuntium januarum foramina emittens hoc fer- tili dono manum pauperis accumulavit.

Strana 22
22 COSMÆ X. Cujus cum facti lateat cor, atque miniſtri Inter ſe verbis pugnarent ſemper acerbis: Hoe qui feciffet, cupientes feire quis effet? Quod pius ipſe videns prohibet fur, talia dicens: Parcius iſta viri jactetis jurgia fidi, Hoc nullus furtum fecit, me judice, veſtrum, Sed cauſa victus tulit hos homo pauper amictus. Interea fluere ſibi non ceſſabat ab ore Ad populum ſermo fugienda ſequenda docendo, Penas injuſtis promittit, premia juſtis, Ad faciem facie Criſtum fine fine videre. Verbo diſcretus fuit & pietate ſeverus, Mitis ſubjectis, durus quandoque ſuperbis, Callidus ut ſerpens, fimplexque columba refulgens. Ut res poſcebat, pro tempore cuncta gerebat, Exemplum cuncto per fe dedit utile mundo. Sed grex carnalis, quod paſtor ſpiritualis Infinuat, facere renuit, nec ceſſat abire, Quo trahit ebrietas, & nugis juncta voluptas. Miro quippe modo cum fint per paſcua ſuco Ambroſie paſti celeſtis nectare verbi, Illico marrubio (u) ſcelerum repleutur amaro. Demonis hie dira quanto defendit ab ira, Obligat hec tanto plus ſe plebs more nefando. Ille docet legem pariter vitamque perhennem, Illa ſed in mortem ruit, & legem fugit omnem. Vidit tune Sanctus Preſul, quia non capit ullus, Quod precepta jubent, vel quod ſua verba ſonarent, Nec ſibi prodeſſe, ſed ſruſtra vidit obeſſe, Vidit, & indoluit, ſecum tacitusque revolvit: Quid faciat? neſcit, quia nil piſcacio cepit, Tum deflens dampna populi, tum crimina multa, Hoe tandem meſtus decrevit, plurima queftus, Claudere ſermonem pocius, quam ferre laborem In ceca gente per fasque nefasque ruente. Hoc ideo fecit, quod cunctis poſt patefecit. Non (u) Herba amara vulgo Andorn, Lungenfraut.

Strana 23
VITA S. ADALBERTI. Non potuit cauſas animo tres ferre nefandas. Prima fuit talis, res & veluti capitalis: Duxerat hic ternas uxores, ifte quaternas, Femina nec ſolo fuerat contenta marito. Sed vice conſimili nune huic, nune jungitur illi, Altera tum Sacris altaris namque miniftris Conſimili more connubia multa licere, Tercia quod plures in Criſto quosque fideles Promptus Judeus (x) ſemper vendebat avarus, Hos pius ut redimat Preſul non ſufficiebat, Proh dolor innumeris jam ſemper abinde redemptis. Ergo tempus erat noctis, quo forte jacebat, Nec vigilans adeo, nec ſompno deditus alto, Cum ſuper aſpexit juvenem, qui talia dixit: O piger! exurge, quid dormis? nunc age, furge. Preſul ad hec illi reſpondit pectore miti: O puer ignote! quo jam te cingis honore? Qui ſic audaci vultu, verboque minaci, Neſcio cur, placidum me cogis rumpere fompnum? Ut contra (y) victor mortis viteque repertor Venditus & paſſus pro nobis in cruce Criſtus. En ego ſum, cum quo preſens datur hic tibi ſermo, Qui modo Judeis iterum jam vendor Apellis. (z) Tu vero ſtertis bone vir, nec talia cernis? Dixerat, expavit Preſul, ſompnusque receſfit, Et ſua quid cupiat ſibi viſio, mente retractat; Et mox magnanimo Willikoni narrat amico, Ut ſeiat hac in re quidnam deliberet ipſe? Arbiter hic rerum prudens & confiliorum, Clarus natura, pollens & Prepofitura; Plurima quid narrem? vir erat perfectus ad unguem. Hie tune coniciens reſpondit, feria dicens: Quando Judeis in Criſto quisque fidelis 23 Ven- (x) Anonymus ait : Mercator. Sic enim ille : quos mercator videns infelici auro emerat, emptosque tot Epiſcopus redimere non potuit. (y) Fortaſſis: Is contra nempe puer. (z) Apella dicitur quaſi Judæus circumciſus , id eft : ſine pelle aut præputio , Gloſſa- rium Caroli Dufreſne voce Apella. Ea voce jam usus est Horatius L. I. Serm. Sat. 5. - - - Credat Judæus Apella, non ego.

Strana 24
24 COSMÆ XI. Venditur, hoc patitur, qui nos ſua membra fatetur Agnus quadrifidi, (a) qui tollit crimina mundi. Nam quidquid membrum patitur, dolet hoc caput ipſum. Hec fecum trutina perpendens Preful in equa, Multa ſuper populo ſuſpiria cordis ab imo Ducens, in ſede non audet plus refidere, Ac sic confilio triſti cum mente reperto, Ad mundi Dominam feſtinat tendere Romam, (b) Ut quid opus facto foret in diſcrimine tanto, Et gregis & proprio ſibi conſultum fore porro Compellat mestis Papam fie inde querelis : Eſt mihi commiſſus grex, inquit, lege remiſſus, Nec mihi, nec populo vox proficuit mea ſurdo, Cujus demonia regnant in pectore dira. Corporis hinc victus fertur fanctiffima virtus, (c) Et simul ebrietas inconftans atque voluptas, Pro ſe quisque ſua defendere vult malefacta. Quem vir apoſtolicus (d) Criſti fic mulcet amicus: O dulcis fili! Patrem ficut decet, audi: Omnibus eft opere precium mala facta cavere. Si fugiunt, fugias pariter, ne te quoque perdas. Sic etenim Criſti prohibemur voce benigni, Ne canibus rapidis, dixit, dare ſancta velitis, Nec mea cenofis jactare monilia porcis, Que cum conculcent, vos fedo vulnere rumpent; Sed nune confilium fili! ne deſpice noſtrum, Arripe, monachice quid dictet regula vite, Hic tibi proficere poteris, Criſtoque placere. Que Preſul verba vite dulcedine plena Haut ſecus ac fontem ficiens, laffusque quietem. Suſcipit, & fixa conſervans cordis in arca Vult (a) Id est: mundi in quatuor plagas, orientem, occidentem, meridiem, & septentrionem diviſi, de quatuor enim orbis partibus nihil adhuc ætate Coſmæ cognitum erat. (b) Ante hunc abitum narrat Coſmas ad annum 994. S. Adalbertum Chriſtanno Strachyquati obtuliſſe ferulam paſtoralem, & Pragenſem Epiſcopatum, quem is re- (c) Obſcurum, Anonymus cuſavit ; quæ eadem leguntur in Annaliſta Saxone. (d) Nempe habet : Iniquorum pectoribus dæmoniacæ ſervitutis imperia regnant. Joannes XV. qui præfuit Romanæ Ecelefiæ ab anno 985. uſque 996.

Strana 25
VITA S. ADALBERTI. 25 XII. XIII. Vult natale ſolum, populumque relinquere cecum, Vult procul exigere ſuperaddita tempora vite. Sed primum Solimam proponit viſere ſanctam. Somnia ſunt dura pro Criſto dulcia viſa, Protinus infinuat miſeris, tunc quidquid habebat, Pauper ut omnino pergat cum divite Criſto. Hoc aderat forte Thephanu (e) tempore Rome, Optima Regina, miſeris matrona benigna. Filius hujus erat, qui publica jura tenebat Maximus Ottonum Rex tertius Otto priorum. Hec ſimul audiſſet, Solimam quod pergere vellet Preful Adalbertus, fuus utpote carus amicus, Clam vocat, atque monet pro conjuge ſemper ut oret, Quem ſors humana ſibi nuper ademit amara. Inſuper argenti regaliter addit & auri Jam magnum pondus, puer ut vix tolleret unus. Ille ſed ex more currens per compita nocte, Pondus denarium miſeris expendit ad unum, In patriamque fuis pueris hinc mane remiſſis, Mox habitum proprium mutavit, & emit aſellum. Cum tribus peregre ſociis proficiſcitur, atque Montem Caſſinum ſubito pervenit ad altum, Deſuper impoſitum, qui fulcit vertice clauſtrum. Id pius & primus fertur feciſſe patronus Omnibus in Criſto lotis baptismate ſacro (f) Ex meritis dictus fic nomine Benedictus. Utque beatorum teſtantur ſcripta virorum, (g) Hic quoque monachicam conſcripſit poſtea normam. Qui ſe noviſſet, quamvis hie nemo fuiſſet, Eſt tamen hoſpicium ſortitus Preſule dignum. Et memor inde vie forſan cum vellet abire, Convenit Abbatem cum fratribus, atque ſalutem Tom II. D Dans (c) Eodem modo vocatur & ſeribitur in Annaliſta Saxone , aliisque coævis, imo diploma- tibus, erat ea autem Ottonis II. uxer, tum viduata viro. (f) Id eſt : præci- puus Patronus omnium Chriſtianorum. (8) Anonymus id ſolum de S. Grego- rio dicit. Ut Gregorii ( inquit) mellifluum os ſonat.

Strana 26
26 COSMÆ XIV. Dans & fuſcipiens Abbas, (h) quem mittere nolens Corripit e pleno ſic pectore vera monendo: Est ait iſta via longe quam tendis ab illa, Que nos ad patriam paradiſi ducit amenam. Eſt animi magni bona lubrica ſpernere mundi, Sed mutare loca minus eft laudabile multa. Nam constare loco quantum tibi preſtat in uno, Non nos ſed patrum firmant exempla priorum. Auribus haut furdis que Preful verba falutis Suſcipit, atque viam ſtatuit dimittere ceptam, Indeque jam vere ſe nolle fatetur abire, Sed fruftatur eum cernens Deus omne futurum. Hoc deſiderium differre volens aliquantum, Ut quanto dura nunc fint, & laude minora, Tanto majora captus (i) poſt & meliora. Sed cum monachicis vellet ſe cingere telis, Et cum majores fic vellent atque minores, Aures horrendum transverberat illico verbum: Hic tibi conveniunt lex, mos, & regula dicunt, Hie & monachicam poteris bene diſcere vitam ; Hine & lucrata referes commiſſa talenta, Ecclefiásque novas constructas hie modo noſtras Conſecrare potes, quia Preſul in ordine fulges. Id ſimul audivit, ſemet turbavit, & inquit: Utrum me mulum, precor, anne putatis homullum, (k) Cum procul effugerem, populo ne Preſul adeſſem, Preſulis Eccleſias facrem fub nomine veſtras? Protinus & retro deſcendit tramite verſo Meſtus, & inde viri veniens ſubit atria Nili; (I) Tercia cum tetras lux merſerat alma tenebras. In- (h) Abbatis Caſſinenſis Nomen nec prior nee ſecundus vitæ ſcriptor prodit. Sed veroſi- millime is fuit Manſo, qui Aligerno anno 986. demortuo ſucceſſit, de quo videri po- (i) Fortaſſis capiat. teſt Mabillonius ſæculo V. SS. Benedicti p. 645. & ſeqq. (k) Homullus ſeu homulus id eſt: homo parvus, qua utraque voce utitur Lucretius. (l) Nempe Vallelucium, ubi conceſſione Abbatis Caſſinenſis Nilus monaſterium ordi- nis S. Benedicti tenebat, eique præerat, prius tenue postea ejus regimine multum au- ctum, ob quam cauſam postea idem monasterium deſeruit, ut videre est ex veteri de- eumento apud dictum Mabillonium eit. loco.

Strana 27
VITA S. ADALBERTI. Inter ut etherea reſplendet lucifer aſtra, Sic pater abbates Nilus (m) precefferat omnes, Moribus & vita ſub quo duce plurima turba Ipſo credentum florebat diſcipulorum. Vivere qui manuum ſtuduere labore ſuarum. Hac fama ductus, pro Criſti nomine ſanctus Cuncta pati promptus, non ſegni corpore totus, Ut procul Abbatem Nilum conſpexit euntem, Affuſus terre ſuſpirans flevit amare, Querens reſponſum, fimul & ſolamen amicum. Quem Pater intuitus, que vena calefceret intus Criſto ſervire ſcrutans ipfius ab ore: (n) O dulcis nate pro Criſto, dixit, amate! Ut te ſuſciperem, si non hanc rem fore ſcirem, Ut mihi jacturam, tibi vero nil profuturam. En ergo pili barbe teſtantur ut ilti, Grecus homo grecam nunc hic exerceo vitam. Quam vero colimus, quamvis fit parvula tellus, Eft tamen illorum, fugis huc conforcia quorum. (o) At ſi fortaſſis mecum ſimul hic habitabis, Hinc ego cum caris fociis depellor ab illis. (p) Tu modo qui poſcis meſtus plus meſtus ab illis Quare confilium, ſîc venit, accipe noſtrum: Hinc repetas magne digniſfimus menia Rome, Guo cum pervenies, ex noſtra parte falutes 27 D 2 Cer- Is paſſim vocatus Nilus Junior, de cujus probitate imo etiam miraculis plura videri poſſunt apud eundem Mabillonium. (n) Hic prudenter Coſmas ea omiſit, quæ produnt ſcriptorem coævum , ne ſcilicet lectorem in errorem induceret, ut hoc carmen etiam ab eadem ætate eſſe ſibi perſuaderet. Anonymi vero coævi, quem earmine expreſſit Coſmas, verba ſunt : Quem intuitus Domnus Abbas Nilus, cujus meriti in conſpectu Domini viveret, jam in primo ſermone cognovit. Qui & uſque ho- die ita amore Chriſti ferventem non meminerit ſe vidiſse aliquem juvenem. (o) Nem- pe Monachorum Caſſinenſium. Nam Aligernus Abbas Caſſinenſis monaſteriolum ſuum Valelucii ei conceſſerat, ut apud Mabillonium legere est ſæc. V. p. 648. & 651. (p) Alter vitæ Author vero ait: Non negat pater Nilus: Aſt, inquit, homo ego ſum Græcus. Melius hæc conveniunt tibi, cum quibus agas, monachi latini. Redeas Ro- mam, &c. (m)

Strana 28
28 COSMÆ XV. Cernuus Abbatem Dominumque ſeneimque Leonem (q) Deque tua ſcriptam cauſa des hanc ſibi cartam: Aut hunc conſerva, precor, o confrater & Abba ! Quem tibi ſpectatum mitto ſatis atque probatum, Aut ſi diſpliceat, magis a re te duce querat Abbatem ſancte (r) pariter me ſupplice Sabe. Hac ſpe firmatus Romam flens inde profectus Tendit ad Abbatem populo monstrante Leonem. Quem ſimul ac adiit, mandataque verba peregit, Ex Nili ſcriptam perſona dat ſibi cartam. Sic ubi mandatam firmavit cartula cauſam, More Leo ſolito nondum ſub tecta recepto, Sicut erat multos doctus deprendere stultos, (s) Arte ſub arguta cepit perquirere cuncta: Quis vel qua mente, vel quo fit comptus honore? Ut nunc iraſci ſimulat, vultúque minaci Multa ſibi dura predicens eſſe futura, Mentis ſecreta ſerutans per callida verba. Sed non adverſa potuere, nec ulla ſecunda Frangere veracem tam propoſitique tenacem. Tunc cernens Abbas ejus quod firma voluntas, Nec ſe mulcendo mutet, nec dura minando, Sed plus in Criſto firmat conftare loquendo, Ne ſuſcepturum promittit ni prius illum, Quam Dominus Papa ſciat hec ex ordine cuncta. Ut quod opus facti fieret ſentencia tanti Inſinuet Patris patrum non diſſona dictis. (t) Poſt hee hys cunctis ex ordine jure peractis, Hora qua Criftus terfit findone precinctus In ſe credentum veſtigia diſcipulorum, Hac () Aligernus Abbas Caſſinenſis ſupra dictus habuit fratrem nomine Leonem profeſſio- ne monachum , qui Hieroſolymis revertens portionem ligni Dominicæ crucis non par- vam auro, gemmisque pretioſis ac margaritis circumdatam detulit. Ut apud Ma- billonium legere eſt ; An idem ſit cum hoc Leone, quod aſſeverem non habeo. (r) (s) Id eſt: Simplices. ſic ante vocabulo ſtultitiæ Anonymus rectius habet ſancti. (t) Hæc diſſona ſunt relatis, quæ Coſmas in Chro- pro ſimplicitate uſus Coſmas. nico ſuo ad annum 990. ſcribit : S. Adalbertus Romæ ad S. Alexium inſcio Abbate quis eſſet, factus eſt Monachus. Sed coævi præferenda fides præ his relatis Coſina.

Strana 29
VITA S. ADALBERTI. 29 XVI. Hac quoque monachica precingitur ille cuculla. (u) Poſtque ſequente die veniunt cum Sabbata Paſche, Criminis & quando laxantur vincula ſacro Fonte, (x) ſub hac hora ſimile ſibi laxa cuculla. Hec duo cernentes fociique vieque fequaces, Non bene mox clipeo fugiunt poſt terga relicto. Fratrem germanus Gaudencius uſque ſecutus Solus propoſito firmus permanſit in illo. Hic humilis quantum proceſſit in ordine fratrum Preſul Adalbertus non poſſet pandere Tullus. (y) Delicias carnis celeſtibus expulit armis, Quitquid temptantum perſenſit mens viciorum, Non ceſſans patri profitetur ſpirituali, Tempore poſt paulo temptaminis imbre fugato, Nubibus ut victis ſol clarior exit aquoſis , Optima ſic lolio fruges pereunte maligno Ad meſſem parva virtutum crevit in hora. Sic fore ſubjectum cunctis preceperat illum Abbas, ut quo ſciret, ſi factis dicta repenſet, Staret ut illorum poſtremus in ordine fratrum; Servet gallinas, lavet immundasque cloacas, (z Semper conſimile daret obſequiúmque culine, Ut humeris latices uſus deferret in omnes. Hec Preful fanctus dum perficit omnia letus, Cernens antiquus doluit ſeductor iniquus, Ut nunc occulta nunc vero temptat aperta, In Criſto firmam ſubvertere fraude columpnam. Nam ſemper caute cum fanctus Preful ab amne, Sive mero plena deferret vitrea vaſa, Hoſtis prefatus non ceſſat tendere lapſus, In partes illa perfringens fraude maligna. Hec dum perſepe faceret, vicibus tot & ille Vir ſimplex corde perfunderet ora rubore, D 3 Ac (u) Nempe anno 990. ut habet Cosmas & Annalista Saxo apud Eccardum T. I. (x) Nempe Sabbato Paſcæ baptiſmus olim præceptus cathechumenorum. (y) Tullius Scilicet M. Tullius Cicero ſummus Orator. (z) Anonymus ait : Obedientia, quu donavit eum ſuus Abbas, hujuſcemodi erat: ut coquinæ fratrum aquæ adminiſtratorios uſus humero apportaret , manibus quoque eorum lavandis ſimile obſequium ageret.

Strana 30
30 COSMÆ XVII. Ac veniam flendo rogitaret corpore prono, Hoſtis confuſus reſpexit ad hee furibundus. Ad menſam fratrum quadam cum forte dierum Plenum de vino ferret vas fuſile vitro, Protinus offenſo pede corruit in pavimento. Dat vas tinnitum percuſſo marmore magnum, Abbas quod longe refidens cum fratribus ipſe Audiit, & querit, quid contigerit, quia neſcit, Quod res adverſa mutatur ſepe ſecunda: Sic etenim plenum vas eſt ſanumque repertum, Ac ſi tum nulla foret inſuper acta ruina. Venerat & quedam Constancia tempore quodam Donis cum magnis emuncte femina naris, Grandi cauſa que tunc prandere rogata, Expertum panis ſe dixit ter quater annis. Ille quod agnoſcens aut hoc paciencia non eft, (a) Sed venas alvi clauſit violencia morbi, Et panis fruſta confignans mox cruce fancta, Que dans matrone pro Criſti dixit amore Has micas panis manduces filia dulcis! Nec licet ut ſpernas pro Criſti nomine micas, Quas ſibi ſuſcepit conjunx, ac leta comedit. Est semper dapibus poſt cunctis uſa diebus, Et redit ad propria comitante ſalute magiſtra, Magnificans Dominum pro tanto munere Criſtum. Nec res miranda nobis eſt pretereunda: Unica Pretoris cujusdam nata Johannis (b) Febribus exhauſta, nimioque dolore gravata Vite ſupprema jam vexabatur in hora. Hanc ſanat ſubito Criſti cum nomine dicto. Mittitur interea vir quidam nomine Radla, Principis illius frater provincia cujus XVIII. Tu- (a) Obſcurum: Anonymus habet : Ille vero hune ubſtinentiæ morem pro infirmitate ei ad- hœſiſſe recognoſcens. (b) Rurſus conſulto Coſmas notam temporariam omiſit Ano- nymi coævi, ſic vero ille de hoc Joanne: Qui nuns urbis Præfectus eſſe dignoſcitur.

Strana 31
VITA S. ADALBERTI. Tuta lupis preda fuerat paſtore relicta, (c) Ex populi parte deſerti ſollicitare Archipontificem Dominum Magonciacenſem De reditu blandi patris ac Doctoris amandi. Hic ubi pervenit populi causámque peregit Preſul ſollicitus, quod grex paſtore relictus Cervicis dure nulli ftet quam fibi cure Nec mora legatos Romam jubet ire facetos, (d) Qui ſua ſcripta darent, qui Papam follicitarent, Ut de paſtore plebis deliberet ipſe. Hac fit pro cauſa Rome convencio ſancta, (e) Grandeque litigium tunc eft ex omnibus ortui. Aftine (ƒ) clauftrales nolunt dimittere fratres, Hac ex parte volunt legati, juſtaque poſcunt, Ut paſtor redeat, quem plebs devota petebat; Sicque diu variis volvebant jurgia dictis. Donec fit palme compos ſentencia Radle. (g) 31 Tune (c) Anonymus prior nomen non prodit, ſed Nunciorum Primatem vocat, ſie vero ille de co: Hic ipſe Primas frater erat Ducis, cujus terræ, qui exigebatur Epiſcopus, præfuit. Verum alter vitæ ſcriptor id aliter refert, verba illius ſunt : Poſt populus terr� Epiſcopum ſuum revocant : Viri ſancti pappatem Radlam, qui frater carnis ſuo Duci erat, & Chriſtianum Zrahiquas monachum eloquentem virum in hoc opus eligunt. At nuſpiam conſtat Boleslaum pium Ducem Bohemiæ fratrem habuiſſe Radlam,ut veroſimillime hoc in loco amanuenſium error cubet, atque conjunctio & pertineat aute vocem qui, non ad vocem Zrahquas, legendumque omnino fit: Viri ſancti papatem Radlam, & qui frater carnis ſuo Duci erat, Chriſtianum Zrahquas monachum eloquentem virum in hoc opus eligunt. Nam Ztrachyquas frater erat Boleslai pii Ducis Bohemiz, ut in Anna- libus noſtris videbitur, & pridem ab aliis tractatum est. (d) Hos ipſos legatos recta via Romam miſſos fuiſſe a Bohemis innuit uterque vitæ author. (e) Anony- mus dicit : Facta est Romæ ſynodus pro hac cauſa. (f) Id est: Aft hinc. (g) Ano- nymus ait : Dubiam nunciorum primas vix promeruit victoriam. Vocatur vero San- cti Viri pappas, id eſt diſcipulus, quam vocem diſtinquendam eſſe ab altera Papas, quæ Magiſtrum ſignificat, monet Dufreſne in Gloſſario ex Mabillonio. Verum præter hunc locum vitæ, & explicationem Mabillonii non adfert Dufreſnius alterum exemplum a quopiam ſcriptore præterea vocem pappas , quæ eadem eſt cum papas, adhibitam fuiſſe pro diſcipulo. Nihil enim obſtat quin Radla dicatur papas S. Adal- berti in proprio ſenſu, nempe Pater Spiritualis illius , quanquam propter eminentiam Sanctitatis ejusdem ſuo modo etiam diſcipúlus S. Adalberti dici potuerit. Suppetunt nonnulla documenta in annalibus proferenda hune eundem Radlam a noſtris verna- cula lingua appellatum Tata Sancti Adalberti, quæ vox Slavica Patrem fignificat , quemadmodum etiam hodie adhuc in uſu eſt.

Strana 32
32 COSMÆE. Tunc Vir apoſtolicus nolens, fed jure coactus, Reddimus hunc, inquit, fua quem pleps lege requirit. Lege tamen certa fic inter utrosque reperta: Si mala, que faciunt, omnino facta relinquunt, Collaque preceptis cupiunt fi ſubdere fanctis, Quem repetunt, habeant, Criſtoque juvante, quod optant, Reddant centuplicem virtutis ad horrea frugem ; Sin autem ſolidis perſtant in crimine votis, Sic noſter populi vitet conſorcia duri, Inſons ne forte pereat cum ſontibus ipſe. Hec ubi funt dicta vulgus redit ad ſua tecta, Mox & legati gaudent diſcedere leti, Fratribus, Abbate, fimul & Papa lacrimante. (h) Poſt iter emenſum Plizenem ad menia ventum (i) Iſtius terre manet hac nam terminus urbe. Hic horrenda virum percuſſit viſio ſanctum: Nam mox ut vidit mercatum, talibus inquit, Ecce fides vera! ſic eſt promiſſio veſtra, Dum lux tam fancta studiis est hys celebranda, In qua ſurrexit Criſtus, mortemque revinxit, Dum quos fallatis, nos dignos efſe putatis. Non nos, ſed Dominum, mihi credite, fallitis ipſum. Hec dicens omnes perturbat abinde forenſes. Cum vero Pragam primum pervenit ad almam, Urbs eſt commota, ruit & plebs obvia tota, Et pre leticia lacrimat velut oppido fida, Inſuper & dextras dant multocies violatas, Promittuntque ſua complere per omnia juſſa. Sed mala mollicies paulo poſt cepit inertes, Se- (3) Alter vitæ author ſubjungit : Quinquennio plenus miles in monaſterio erat. Quod de quinquennio interrupto non continuo intelligendum eſſe in Annalibus noſtris oſten- demus. (i) Id eſt: Plſnenſem provinciam, ſeu urbem Plſnam. Tacente de hoc penitus priore vitæ ſeriptore, alter generatim civitatem vocat, ſic vero ille : Domini- sa die veniens venit ad unam civitatem, ubi ipſa die erat mercatus magnus. Anony- mus apud Menkenium T. III. p. 1644. adjungit: Ipſe autem fratres ſuos, cum qui- bus venerat, in Plznenſi provincia reliquit interim, ædificavitque eis pulcerrimam Ec- oleſiam ſub honore DEI Genitricis Maria Virginis in eadem provincia, quam Eccleſiuws Koſtelez nominavit.

Strana 33
VITA S. ADALBERTI. 33 XIX. Sepe quod evomuit, fieut canis ore relambit, Haut ſecus in vetera viciorum plebe relapſa Itur in omne nefas, trahit ut fua quemque voluptas, Fitque boni Patris labor ingens ſemper inanis. Hec iterum (k) ſcelera res eft lacrimabilis orta: Proh dolor ! ingenua cujusdam femina capta Conjuge cum mecho dampnataque judice facto, Pro culpa meritas tune juſſa rependere penas, Omnibus elapſa manibus poſt terga ligata Pervolat ad ſedem celi (1) pede pontificalem. Clemens ex animo cui preſul compaciendo In clauſtrum fancti mittens ſecreto Georgi, (m) Clavem cuſtodi committit habere fideli, Ut ſaltim ſacra valeat latitare ſub ara, Sic vel eam ſervet vite, vel & ipſe periret, Martyrii, quam flagrabat, habere (n) coronam Mox manus armata, ſcelus ac in utrumque parata Pontificale forum complevit milite totum, Guerens abſconſam cupiensque necare maritam, Nee non multa minis addens convicia vanis Dampnat Pontificem mecham non jure tuentem. Præſul ad hee verba ſe firmans cum cruce fancta Proſilit ex altis ſecuro pectore ſtratis, Ardens martyrio vitam finire beato. Utque timens hoftem fugias, sic venit in hoftem, Ut (o) leta medium rumpens cum voce maniplum En, ait, en preſto! fi me nunc queritis adfto, Et contra Sclavus de circumstantibus unus Ora dictante (p) cunctorum fic ait ore: Errat pro certo, ſi querit crimine noſtro Spes tua martyrium, vite vel nobile letum. Sie non impletur nune velle tuum, ſed agetur Plus tibi plorandum, multo plus atque dolendum. Tom. II. E Er- (k) Verosimillime legendum: inter. (1) Error Amanuensis, legendum celeri. (m) Nem- pe Parthenonem ſanctimonialium Benedictinarum in caſtro Pragenſi, cui num adhue tum præfuerit Mlada ſoror Boleslai Pii, non liquet. (n) pro habiturus. (o) for- te. Er. (p) Obſcurum, Fortaſſis: Verba diciante cunctorum ore ſic ait:

Strana 34
34 COSME XX. Hys ſi cum dictis non detur adultera nobis, Fratres nempe tui funt nobis, fuutque propinqui, In quorum prole ſat poſfumus iſta piare. (q) Hec Sanctum contra dum latrant voce canina, Heu ! quid non aurum mortales cogit auarum? Protinus ex populo corruptus proditor auro, Neſcio, quot numero lectos ex agmine toto Devocat, & monstrat, mulier qua parte latebat. Mox rapitur cunctis (r) custos poſt terga lacertis, Atque diu verbis cum nollet prodere blandis, Non (s) ſic commiſſam, perterritus enſe, maritam Prodidit, & ſacra miſere nil profuit ara, Guam licet obliquis tenuit comprenſa lacertis. Nam velut agna lupo laceratur rapta maligno, Haud ſecus irati mulier ſub jure mariti Penas morte ſui ſolvit male corporis uſi. (t) Talibus ac tantis multo pejoribus actis Peſtifere plebis pofſet cum nulla docentis Ore ſalutiferis contra facundia verbis, Flet bonus ingentem paſtor periiſſe laborem, Flet miſeram gentem fidei non juſſa ſequentem, Et redit ad facram Sanctorum fanguine Romam (u) Ut devitaret, ne poſt pejora videret. Preſul & egregius ſervorum fit quoque ſervus, Mutans paſtorem clauſtrum repetendo priorem. O ! quam clauſtrales cetus gaudere videres De (q) Hæe nonnihil turbato Anonymi ordine enarrat Coſmas, at vero is præterea ait : S. Adalbertum tumultui huic infuſum nil niſi martyrium anhelaſſe, niſi eum pruden- rer domnus Willico (Præpositus) prohiberet. (r) Veroſimillime legendum junctis (s) Negativa hæc particula vix quidem hic sustineri potest, legendum verosimillime & (t) Anonymus ait: Rapitur illa infelix fruſtra aut quodpiam affine vocabulum. preſſis altarihus, & ſub manu conjugis capitalem juſſa eſt ſubire ſententiam. Quod cum ille (maritus) velut vir juſtus facere nollet, ſub gladio vilis vernulæ truncata pœnas (u) Alter vitæ author ante reditum Romam hæc male uſi corporis capite exſolvit. interponit: Non tacendum, quod juxta poſitis Ungaris nunc nuncios ſuos mifit, nunc ſe ipſum obtulit , quibus etiam ab errore ſuo parum mutatis umbram Chriſtianitatis ins. preſſit.

Strana 35
VITA S. ADALBERTI. 35 De reditu tanti non ſegnis ubique miniſtri, Qui ſic Abbati fertur placuiſſe Leoni, Cetibus ut fratrum poſt ſe preponeret illum, Ille ſed ut fanctis cunctos precefferat actis, Sic humilis fieri ſtuduit, meruitque videri. Sie pollens operis ftudiis, & dogmate legis. Et quam majore coram ſublatus honore, Tanto ſubjectus fuerat magis atque modeſtus. Fratres mirantur, Leo Sanctus & ipſe fatetur, Sub celo nullum ſibi conſpexiſſe ſecundum, (x) Omnem virtutem nam purum raſit ad unguem, Tunc cupiens ergo Dominus depromere fervo, Cujus erat meriti, fieret que ſpesve labori, Oſtendit noctu viſum emirabile (y) dictu: Nam quadam nocte relevat dum membra ſopore, In ſompnis celum Preſul conſpexit apertum, Ordinibusque choros variis procedere binos, Purpureum dextra, roſeum quaſi parte ſiniſtra Omnibus ex nivea quibus ornant tempora ſerta, Proque ſuis meritis penſantur debita mercis. Nam cibus hys totus laus eft, & gloria potus. Preſulis & faciles vox clara cucurrit ad aures: Inter utrosque gradus honor & locus eſt tibi partus. Mane ſed Abbate que dum preſente Leone Cunctis narraret, tanquam non ipſe videret, Sed velut alterius Sanctus fub nomine Paulus Celi miſteria narrat vidiſſe ſuperna: Nunc, ait, hic hominem ſcio revera forte (z) talem: Promittit donum cui Criſtus tale daturum. Tempore tunc illo Rex Regum tercius Otto Ceſaris Auguſti proles pulcherrima pulchri Omni jam mundo ſibimet virtute ſubacto XXI. E 2 Ver- (x) Anonymus coævus ita reddit reſtimonium de fanctitate Adalberti: Dicunt antem Abba & fratres ejus de co, quia in omni virtute al unguem perfectus eſt, & extra marty- rium vere Sanctus. (z) Lege fore, (y) Fortaſſis: admirabile, aut enarrabile. id eſt: eſſe.

Strana 36
36 COSMÆ Vertitur ad ſacram cum multo milite Pamam, Cum ſibi prima genas veſtibat fiore Juventas, Sed virtus meritis major puerilibus aunis. Poſeebat faſces tunc forfitan imperitales, Nam caput & Domina mundi ſanctiſſima Roma, Sicut Apoſtolico pollet ſub Principe Petro, Terrarum Reges primas fic tollit in arces, Et quos regnare facit hos fimul imperitare. Illis Papa ſuus correptus febre diebus Corpus humi tradens, animam fuper ethera mittens. (a) Utraque Vir Sanctus proprios divifit (b) in ortus. Eciam prefatus Rex & totus comitatus Transcendens alpes Ravennas ibat ad arces, (c) Romani Proceres veniunt cum (d) dona ferentes, Verbaque que fanctus fibi miſerat ordo fenatus, Pectore devoto ſe dicunt tempore toto Illius adventum velut expectare paternum, Nec non & meftas addunt de morte querelas Patris Apoſtolici tocius plebis amici, Niſibus & totis querunt & cum prece votis De paſtore gregis, que ſit ſententia Regis, Tanto veſtire quem dignaretur honore: Forte capellanus tunc temporis affuit unus Regis cognatus Vir nomine Brunno vocatus Dogmate tam ſacro pollens quam ſanguine claro (e) Vir bonus & talos effet perfectus ad imos, Si non incerta ferveret carne iuventa. (f) Hunc quod Rex voluit mox omnis concio legit, Sedis Apostolice foret vel (g) Succeffor honore Quem (b) Legendum: dimiſit (a) Id factum anno 996, quo Joannes XV. mortem oppetiit. nempe Vir Sanctus Joannes Papa. Clarius id habet Anonymus : Summus ipſis diebus Pontifex febre correptus, corpus terræ, animam cœlo, utraque in ſua dimiſit exordia. (c) Anonymus ait: Juxta ſacram urbem Ravennam regalia caſtra metatus eſt. (d) Obſoletum pro una. ſic etiam Salluſtius: cum alter id eft cum altero, ſeu una alter. (e) Enucleatius hanc cognationem explicat Annaliſta Saxo ad annum 996. Rex in Italia jam poſitus præmiſſis quibuſdam Principibus publico conſenſu & electione fecit or- dinari Apoſtolicum ſuum nepotem Brunonem Ottonis filium, qui Otto Marcam Veronen- (f) Anonymus inquit : Magnæ indolis, ſem ſervabat, impoſito nomine Gregorii. (g) Loco vel legendum &. ſed ( quod minus bonum) multum fervidæ juventutis.

Strana 37
VITA S. ADALBERTI. 37 XXII. Quem duo Pontifices Romane Sedis ad arces Willigiſo pater ſimul Ildebaldus (h) & alter Secum deductum cum magna laude receptum Imponunt Sedi, quam ſacrat ſeſſio Petri. Poſt hec cunctorum veniens Rex denique regum Intrat, & exultat plebs, auguſtumque ſalutat Ordo Senatorius mira gravitate venuſtus, Urbis & innummere letantur ubique caterve, Dat quia Papa nova populo cum Ceſare jura. Tempore quo mille vicibus juſtiſſimus ille Ceſar Adalberto cum Sancto Sanctus amico Utitur alloquio de multis multa loquendo, (i) Nam Clerum circa fuerat ſibi maxima cura. Sed Magontinus tune Willigiſo patronus Vivere deſertos cernens fine Preſule Sclavos Ex templo meſtus cum Papa plurima queftus Stans in Apoſtolica Sinodo, de plebe relicta Guerit: quid Sanctus decernat Pontificatus? Ecclefias propriis cunctas pollere maritis, Solam ſed Pragam paſtore ſuo viduatam, Si finerent fieri, dicebat, crimen haberi, Multimodaque ſuos prece follicitans per amicos Ecclefiæ proprium vidue revocare maritum. Non prius, ut potuit, Papam rogitando quievit, Quam Vir Apoftolicus promitteret omne coactus Juxta velle ſuum grata pietate daturum. Triſtis & efficitur Preſul, quod clauſtra jubetur Linquere, nam populi, ſcierat, quod flectere duri Nullius dogma potuiſſet ferrea corda. E 3 Cu- (h) Anonymus habet: Adelhaldus, & vocat Collegam Willigisi. Verum erat is Hildebol- dus ſeu Hildebaldus Epiſcopus Wormatienſis , de quo Annaliſta Saxo ad annum 992. & 997. qui Ottonis Il. Cancellarius erat, anmoque hoc ipſo 996. mortuus. (i) Quæ tunc Otto Imperator locutus fuerit S. Adalberto prodit Anonymus in libello de translatione SS. Abundii & Abundantii apud Mabillonium S:c. V. SS. Bened. p. 873. verba ſunt: Denique cum Domnus Otto Romam veniſſet, quid illic Vir tantus (S. Adalbertus) faceret, inquiſivit, & eum ad ſe venire fecit, & ei epiſcopatum reſtituere curavit dicens: non eſſe bonum ſuam ſponſam relinquere, & filios, quos Chriſtus adopta- verat , orphanos deſerere.

Strana 38
38 COSMÆ XXIII. Cujus ſed mentem lenit res una dolentem Nam ſibi commiſſa plebs ſi nollet ſua juſſa, Ut decet implere, nee dona ſalutis habere, Gentibus ignotis nec adhue baptiſmate lotis Milfus erat regnum celefte docere futurum. Proſilit e clauſtro planctu mox non ſine magno Sanctus Adalbertus cum quo fimul inde profectus Preſul Notherius (k) ſumme pietatis alumnus, Trans alpes triſtem socium comitatur euntem, Et Magontinam donec pervenit ad aulam, Non amifit eum quam Rege forte revulſum Sinibus alacris adeunt cunctisque relictis (1) Rebus Adalbertus manfit cum Rege quietus Sat longum tempus, nulla re quippe retentus Ex fragili mundo, ſed Regi vera monendo, Uri quem patrie voluit celeſtis amore. Nam ſimul unda (m) locum plebis dedit, illico ſolum Aggreditur dictis informans ſemper amicis, Mitibus ut mitis foret immitisque ſuperbis, Et quam majorem, tam ſe putet eſſe minorem, Cognoſcens hominem ſe post mortem fore vermem, Lucis & eterne ſi gaudia vellet habere Semper manſura, contemneret hec peritura. Talibus, ut quibat, Regem perſepe docebat, Ut Criſtum puro de corde timeret amando, Nec non & cunctis parens in curte miniftris, Haut ſecus ac proprius Domino facit omnia ſervus: Vincla pedum ſepe ſociis nam detrahit ipſe, Noctis & in umbra fuit huic componere cura. In- (k) Erat Norgerus, ſeu ut in Diplomatibus legitur Notkerus Epiſcopus Leodicenfis, de que quæpiam Mabillonius cit. l. p. 21. & 22. illum vero in comitatu fuiſſe Ottonis Ro- mæ prodit Annaliſta Saxo ad annum 995. Obiit is ſecundum Buccelinum IV. Id. (l) Obſeurum. Sed elucidandum ex Anonymo, qui ita ha- April. A C. 1007. bet : Cumque velut duorum prope men fum iter agerent (nempe Adalbertus & Notke- rus) venerunt Magontiam, ubi regreſſus ab Italicis oris Inperator commoratus eſt, cum quo vir Dei manſit bonum tempus, quia familiariſſimus ſibi erat, & nocte pariter ac die (m) Unda plebis id eſt velut ſanctiſſimus cubicularius imperiali cameræ adhæſis. multitudo plebis ut ſupra.

Strana 39
XXIV. VITA S. ADALBERTI. Invenit a feſſis quecunque relicta miniſtris, Sepe lavans limpha ſellas & calciamenta, Totaque (n) deterfit, nulloque ſciente reponit In ſua queque loca, ſed tango vix ego pauca, Ne mora ſit longa vobis audire relata, Que tune feciffet, quibus & populum docuiffet; Ergo tantorum dum nemo diuque laborum Auctorem ſciret, dum factor & ipſe lateret, Guidam Wolpharius (o) tune tandem Regis amicus Innotuit (p) cunctis de Sancto fure miniftris. Viderat hic idem Vir ſompnum fanctus ibidem, Quod narrans: quondam me, dixit, adire putabam Curtem fraternam, ſimul in mediaque videbam Aſpectu pulchrum ſed delectabile multum Hoſpicium ftantem gemmatos intus habentem, Ceu geminos lectos, fratrique mihique paratos. Dignus uterque thorus niveo ftratuque decorus, Alterius laudem precellens ſed meus omnem Purpureti (q) totus ſplendore micabat amictus. Ad caput & pictum parvum pendebat amictum, Quo ſuper extenfum notat aurea litera verſuin: Auctentum (r) ſponſa Virgo parat hec tibi dona. Guod cum narraret dubius quid fignificaret, Martyr eris cuncti, dicunt, pro nomine Criſti, (s) 39 Re- (o) Anonymus habet : Woltharius, alia editio (n) Veroſimillime: Lotaque deterſit. Wolfarius, quem idem Anonymus vocat regium imperialem miniſtrum. (p) Id eſh notum fecit cunctis. (q) Forte: Purpureo, nam idem habet Anonymus: Sed le- ctus ſuus omnem gloriam alterius longe præcellens, totus purpureo ſplendore & ſericis or- namentis amictus. E quibus & aliis collatis conjicias Coſmam pene meri verſificato- ris officium præſtitiſſe in hac carminice reddenda vita. (r) Eandem vocem aucten- tum etiam habet Anonymus tam in editione Freheriana , quam Bollandiana & Ma- billoniana, in quibus hæe inſcriptio ſimillimis verbis redditur: Munus hoc uucten- tum filiu ſponſatur. At vero alter vitæ ſcriptor eam his verbis clarioribus exprimit : Munus hoc donut tibi filia regis. (s) Hanc ſomnii interpretationem præcipue fa- ctam fuiſſe a Leone Epiſcopo Palatii ſcribit alter vitæ author. Porro de Epiſcopis Pa- latii ita commentatur clariſſimus Carolus Dufreſne in Gloſſario : Sic porro dicti viden- tur Epiſcopi, qui ex indulgentia Summi Pontificis in Palatio Regum morabantur, ut eſ- ſent cum quibus ii de rebus eccleſiaſticis tractarent. Exiſtimatque idem forte munus eſſe & titulum quem apud nos a Caroli IV. temporibus Epiſcopi Olomucenſes obtinuiſſe videntur, nempe Epiſcopus Regalis Capellæ, de quo plura apud eum voce Epiſcopus Palatii videri poſlunt.

Strana 40
40 COSMÆ XXV. XXVI. Regalis Sponſa virgo que dat tibi dona, Eſt celi Domina ſanctiſſima Virgo Maria. Qui mox dulciſonas congaudens retulit odas Prona cervice Criſto fancteque Marie Munere pro tanto per ſompnum nocte relato. Hine igitur mente quid ſecum volveret ipſe Sub lucem proferens, ſecuro pectore fervens Pro Criſto ferre penas, mortemque ſubire Dulcem cum Rege conventum cepit habere, (t) Ut post ſecretos fermones atque fumptos (u) Amplexu caro poſt nuſquam conſociando Oſcula dant ore ſibimet non abſque dolore. Ergo dilecti vitam Vir ſanctus amici Criſto commendans, pro nomine cujus anhelans Primum Turonie ſanctum decrevit adire Fratrem (x) Martinum, ſauctum ſimul & Benedictum Cujus Floriacum meritis & corpore clarum Edita mille docet per figna, quid ille valeret Auxilio, (y) parat hos ſibi Pretul adeffe Patronos. Indeque perjuram toties cerviceque duram Ad propriam gentem Criſti juga nulla ferentem Archipontificis parendo per omnia juſfis Accelerans repedat, quo factis juſſa rependat. Illa ſed interea gens impietatis amica Peccatum grande patrarat non fine fraude: Urbem nam furtim vaſtantes nomine Kurim (z) Pro pudor! incautos pacis fub tegmine captos Ceu (u) In hoc carmine men- (t) Hæc poſt reditum Turonia & Floriaco narrat Anonymus. dum eſt, atque pes unus deeſt. (x) Minime dubium quin legendum: Patrem. (y) ad hunc locum inquit Mabillonius c. 1. p. 861. Locus inſiguis ad probundam præ- ſentiam corporis ſuncti Benedicti in Monaſterio Floriacenſi præſertim ab auctore Italico. Abinde vero etiam S. Adalbertum Glannafolium adiiſſe ad D. Mauri corpus alius vitæ author memorat. (z) Hane vocem Kurim ſuſpicor a quodam Amanuenſi intruſam ſubſtitutamque alteri Lubic. Nam præterquam Anonymus ea careat , Coſinas ad an- num 994. expreſſis verbis urbem Lubie nominat. Sie vero ille: Nam ſub quadum feſtiva die furtim irrumpunt urbem Lubic, in qua fratres ſancti Adalberti, & milites urbis universi velut oves innocentes assistebant ſacris missarum ſolemniis festa celebrantes. Et deinde repetit Coſmas: Interfecti autem ſunt in urbe Lubic quinque fratres S. Adal- berti.

Strana 41
VITA S. ADALBERTI. 41 Ceu mites agnos opibus virtuteque claros Interimunt fratres ejus fratrumque nepotes. (a) Femina cumque viro cadit inſons vulnere diro, Omnis & in predam partitur gaza cruentam. (b) Vix tamen efficiens major per tela per ignes Sancti germanus cunctis e fratribus unus, Pervenit ad Regem Boleslaum Polonenſem (c) Quem Rex ex more pro fancti fratris amore Magnis promiſſis & donis vicit amicis. Preſulis at fancti mens preſcia criminis acti Ut pugnare volens, & tempore cedere noſcens Devitans gentem fraterna cede recentem, Tendit prefatum mox ad Regem Boleslaum, Ejus per miffos ut temptet lege remiſſos: (d) Si precepta ſequi, ſi vellent lege teneri. Tom II. F Quo (a) Quinque fratrum cæſorum nomina prodit Coſmas ad annum 995. Sobebor , Spitimir Pobrazlav, Porey, Cazlau, atque in Eccleſia S. Bonifacii Martyris ſepulti ſunt VI. Idus Octobris, inquit. (b) Alter vitæ ſcriptor hujus cædis præcipuam cauſam in Boleslaum pium Ducem Boh. refundit, in quem stylum acrius exaggerat; at vero Coſmas & Annaliſta Saxo eum excuſant inquiehtes : Tunc temporis Dux non erat ſuæ poteſtatis ſed Comitum. Comites verſi in Dei odium, patrum iniquorum peſſimi filii, valde malum operabantur facinus & iniquum. Hos inter Comites Wrſſovecios fuiſſe conjicere licet ex eodem Annalista Saxone, nam Kochanum Wrſſovecium ab eodem Sancto excommunicatum fuiſſe his verbis prodit ad annum 1000. cum de Jaromiro Duci factis per venationem inſidiis loquitur. Verba ſunt : Erat in Boemia quædom generatio, quæ appellabatur familia Wriſſovici, quorum primus erat vir ſceleratiſſi- mus nomine Kocan. Hunc heatus Adalbertus excommunicaverat publice in Eccleſia. (c) Anonymus ait: Unus autem ex ſuis fratribus dum hæc mala domi geruntur cum Bolezlao Bolaniorum Duce in expeditione Imperatoris erat. Nempe nomine Zebizlovo, qui adhuc anno 1004. ſuperfuit, quo nempe in Pragenſi ponte vulneribus obrutus ce- cidit, de quo Annaliſta Saxo ad dictum annum: Quem ( Boleslaum Polonorum Du- cem) Zebizlovo frater Chriſti Martyris Athalberti Præſulis perſecutus in ponte vulne- rutus oppetiit , & magnum heſtibus gaudium , ſuis autem luctum ineffabilem reliquit. E quo duo haurimus 1mo : fratres numero ſeptem fuiſſe S.Adalberto, nempe ſex mox nominatos, ſeptimum Gaudentium. 2do : Alterum vitæe S. Adalberti ſcriptorem an- no 1004. ſuam hiſtoriam concinnaſſe. Nam N. 21. ait : Sed quando dignu indigni ſcribimus eſt mortuus furente gladio frater maximus (ſcilicet ſupra memoratus Zebiz- lovo. Ac demum ſubjungit: hoc anno maximi fratris mors est ſubſecuta. (d) Cos- mas hæc apud Moguntinum facta adſtruit, ab eoque legatos miſſos, poſt quæ funeſtum caſum Ztrachyquatis ſubjungit.

Strana 42
42 COSMÆE XXVII. Quo facto contra fremuit Bohemia tota, Conſcia de tanto ſibi crimine fraude peracto, Et plebis capita reddunt ſibi talia dicta: Nos plebs proſelita, tu verus es Iſrahelita. Nos peccatores ſumus, & duriſſima proles, Tu Preſul Sanctus, tu fancto fanguine natus. En! celis cuncta funt Domino cui juncta: Portat iniquorum conſortia nulla virorum, (e) Sed tamen unde nova res eft: nos ut fine culpa Non ſemel abjectos, ſed fruſtra ſepe repulſos Vir varie mentis repetat ſub pelle bidentis, (f Ceu lupus immanis teneris qui paſcitur agnis? Scimus enim, ſeimus, nos intus in cute ſeimus, Guid pietas ſancta mendoſum tinniat iſta: Nolumus hunc vanum paſtorem, nolumus illum, Cujus per verba ſevus latet anguis in herba, Qui ſi forte redit, quod noſtris finibus abſit, Non legis cultor veniet, ſed ſanguinis ultor, Ejus quem dextris de fratribus hauſimus iſtis. Guid plus? unanimes illi predicimus omnes, Ne reditus ſibi ſpem poſthac promittat inanem. Quos pastor fanctus non trifti corde latratus Accipiens, letum perfudit (g) lumine fletum, Talibus atque modis exſolvit gaudia cordis: Ecce quod optabam, quod te bone Criſte rogabam Vinela Kathenarum rupit plebs ipſa mearum, Te ſequar ut digne liber, quia tu Deus ipſe Spernis ſpernentes, & amas te ſemper amantes. Inde ſalutiferi non ceſſans vomere verbi In Criſto fteriles humanas fcindere mentes, (h) Quo (e) Nonnihil obſcurum: Clarius vitæ ſcriptor: Talem ac tantum non portant cohabitatio- nes, & conſortia iniquorum. (f) id est: Ovis bidentis. (g) Id eſt: profudit. (h) Hic rurſum alter Anonymus interponit : Miſerat his diebus ad Ungarorum ſenio- rem magnum, immo ad uxorem ſuam, quæ totum regnum viri manu tenuit, & qu� erant viri ipſa regebat, qua Duès erat Chriſtianitas cœpta, ſed intermiſcebatur cum pa- ganiſmo polluta religio, & cœpit eſſe deterior barbariſmo languidus ac tepidus Chriſtia- niſmus, ad quam tunc per venientes ixinc nuntios in hæc verba epiſtolam miſit: Pappatem meum (nempe Radlam) ſi neceſſitas & uſus postulat, tene, ſi non propter Deum ad me mit-

Strana 43
VITA S. ADALBERTI. Quo vertat ſacrum, cunctari cepit, aratrum: Utrum Pruſenſes primum petat, an Luticenſes? (i) Hec quoniam vanis plebs utraque dedita facris A bruta pecude vix diſtabat racione; Sed pocior viſa cunctanti res fuit iſta, Spargat ut eterne Pruſenſis ſemina vite Nam fuit hec Regio jam Regi proxima dicto. (k) Mox iter inceptum, cui Rex ad perficiendum Dat pro pace viros abeunti bis duodenos, (1) Ut ſulcet medium puppis ſecura profundum. Et cum finalem properando veniret ad urbem, (m) Regnum Polonie qua pontus terminat arce, Purgavit multas Criſti baptiſmate turbas. Hic eciam fancte celebrans follempnia miſſe, Immolat eterni corpus cum ſanguine Criſti, Cui non poſt multum ſe temporis obtulit ipſum. Poſtea nocturnas ſed cum lux depulit umbras, Oſcula dans cunctis & dulcia verba falutis, Proſilit in curvam non absque dolore carinam. Ut fimul optatas dextras aquilonibus horas (n) Contigit, & propria rate cum cuſtode remiſſa, Manſit ibi ſolus cum fratribus ipſe duobus, 43 F 2 Pres- mitte eum. Ipſi vero (Radlæ) clam chartam alia mente, alia ſententia miſit: ſi po- tes , inquit, cum bona licentia, bene: ſi non, vel fuga fugiens tenta venire ad eum, qui te deſiderio concupiſcit, Adalbertum tuum. Ipſe autem venire non potuit, vel ut homo noluit. Ut enim ipſum hodie audis dicentem: quem nunc ſicut ſitiens anima frigidam aquam totis viſceribus flagrat & amat, ardua ſcandentem ſemper tunc fugiebat. Ipſe tamen jam erat monachus. Num Radla hic fuerit Anaſtaſius nominatus ille in hiſtoria noſtra & Hungarorum primus Abbas Brzevnovienſis, qui poſtea prope Jaurinum in monte Pan- noniæ ſeu monaſterio S.Martini Abbas fuit, in annalibus noſtris Hageciauis enodabimus. (i) Luticenſium ſeu Liuticiorum Slavorum fitum jam in Annalium noſtrorum P. III. explicavimus. Pruſſiæ termini, qui ab oriente accedunt ad Lithuaniam, a meridie ad Po- loniam , ab aquilone ad Livoniam, ab occidente ad Pomeraniam hodie nemini Geo- graphiæ gnaro ignoti ſunt. Non inveroſimilis videtur etymologia Poruſſorum a ve- teri Slavica voce po prope & Ruſſi quaſi prope Ruſſos dicas, quemadmodum Pomorani prope mare & Polabi prope Albim diéti cenſentur. (k) Nempe Boleslao Polo- niarum Duci. (1) Anonymus dicit : terdeno milite armat. (m) Anonymus vocat : Gidanie. Gedanum, Dantiſcum. (n) id eſt: oras.

Strana 44
XXVIII. COSMÆ Presbiter alter erat, (o) frater Gaudencius alter, Ambo ſibi comites pre cunctis uſque fideles. Conſtanterque Dei ceperunt dogmata veri Spargere perpetue ſpondentes premia vite Omni credenti Criſto, Criſtumque ſequenti, Abluat & facra fi quos baptiſinatis unda. (p) Hac fama moti Primates atque coloni Illius terre venientes exiciale Bellum Criſticolis peragunt ſub guttura pugnis, Ex quibus arrepto quidam de littore remo Preſulis a tergo propius ſtetit, utque legendo Pſalmos adſtabat, manibusque librum retinebat, Inter utrumque latus percuffit fortiter artus. Excuſſus manibus volat ad diverſa libellus, In crucis atque modum fpaciatur (q) corpus honeftum. Sed fic exterius punita carne, quid intus Mens ageret fancta, patefecit vox quoque clara: O Rex eterne, dixit, laus sit tibi Criſte! Huic nam ſi ſimile paciar nil poſtea tale, Sufficit hune ictum pro te ſumpſiſſe vel unum, Nec tamen invitus, ſed ſponte relinquere littus Maluit & contra plebem proceſſit in arva; Quem Dominus ville quidam fuſcepit honeste Hoſpicio, cujus gaudens & ab hofte quietus Sabbata postque diem fanctum celebravit euntem. (r) Convenit interea dire plebs cedis avara, Utque canes cervum circumdant undique feſfum, Cum ſtetit in rupe prerupta deque ſalute Deſperat ſtando, quod nulla patet fuga capto, Sanctus Adalbertus sic ſtabat in agmine ſeptus. Illi latrantes inftant, baculisque minantes: 44 Quis 6) Benedictum vocat Anonymus. An ille Benedictus ſit, qui postea inter 5. fratres Mar- n (p ) Locum deſcribere præter- tyres cenſus , in Annalibus noſtris inquiremus. miſit hie Coſmas , ſic vero Anonymus : Intrant parvam inſulam, quæ curvo amne cir- cumvecta formam circuli adeuntibus monſtrat. Ea inſula in mappis hodie paſſim nomi- ne Friſch-haf indigitatur , eſtque ſinus mari Balthici, qui prope Dantiſcum incipit, & ſe anguſto oſtio apud Pillau mari Balthico jungit, ad Regem Porufforum ſpectans. (r) Id eſt : inſequentem. () Id eft: cadit, ſternitur.

Strana 45
XXIX. VITA S. ADALBERTI. Quis sit, ut enarret, quare, vel unde veniret? Preſul ad hee Sanctus reſpondit mitis ut agnus: Sum natu Sclavus, Woytiech ſed nomine dictus, Doctor in officio, ſed Preſul in ordine ſacro. (s) Eſt mihi cauſa vie veſtre reparacio vite, Ut mala linquentes tantum bona ſemper agentes, Criſto credatis, cum quo fine fine queatis Vivere, gaudere bene vivendoque manere. Talia Vir Sanctus. Sed dudum jam quoque vulgus Clamat, & cuncta jactans convicia multa Impete (t) graſſatur rabido, mortemque minatur. Tunc conjurantes, & terram percucientes Fuſtibus in Sanctum fremuerunt more leonum: Hoc ſit pro magno, dicunt, quod tempore tanto Veſtras impune gentes docuiſtis inique. Ut celer immerite reditus dat ſpem modo vite, Sic & parva mora mortem dabit hac ſimul hora. Nobis & toto Pruſſorum denique regno, Cujus nos fauces fumus, (u) & defendimus arces, Lex eft communis, manet unus & ordo falutis. Vos vero propere noſtre confinia terre Iſta ſi nocte non vultis linquere ſponte, Cras tamen inviti linquetis morte perempti. Qui mox in villam noctu celfere propinquam, Hic per quinque dies Criſto manſere canentes Laudes pro ſeſe ſimul & pro plebe furente. Tanta per obſequia dum parte morantur in illa, Quo prius in clauſtro (x) vixit pater hic aliquando, Nocte quieſcenti cuidam tunc ſompnia fratri Nomine Joanni (y) monſtrat Deus ordine tali: Summum per celum pendencia bina deorſum F 3 45 Tam- (s) Anonymus addit : profeſſione monachus. (t) pro impetu. Sic Ovidius: vaſto impete fertur. (u) Eadem prorſus verba habet Anonymus. Fauces hic autem accipiun- tur pro aditu, initio, ſeu termino Regni Poruſſici; ſic Cicero dixit, belli os & fauces id eſt belli initium. Sic dicuntur fauces Alpium , Ciliciæ , non modo pro anguſtis cluſis, ſed etiam radicibus & aditu. (x) Nempe Romæ SS. Bonifacii & Alexii. (y) Addit Anonymus: Canapario. Alter vero vitæ author etiam Abbatem fuiſſe in- nuit: Joannes Monachus & Abbas.

Strana 46
46 COSME Tamquam linteola multo nive candidiora, De terraque Viros tolli ſub nubila binos, Exteriusque pia vidit duo nomina ſcripta Preſul Adalbertus Martyr îine fine beatus, Alteriusque fuit nomen qui talia vidit. (z) Abbas quem dictis narrantem Nilus amieis Corripiens: o mi, dixit, dulciſſime fili! Sompnia ſunt vana, quamvis & ſompnia multa. Evenit interdum nobis predicere verum. Si non falſa meo preſagia corde retexo, Auxiliante Deo tamen hec certiſſima ſpero: Ille bonus frater, melior quo non fuit alter, Noſter Adalbertus vel erit, vel martyrizatur, Jam capit a Domino victor ſua premia Criſto, Hac ipſa nocte, qua viderat hec Pater ille, Viſio nocturna cingens ambigine (a) multa Oſtendit fratri preſato (b) Preſulis almi, Que ſibi poſt opere cito perpetranda fuêre; Qui ſurgens Patri per devia dixit eunti: Vis audire meum dictu mirabile ſompnum? Qui pater: o care, dic, ſi quid habes modo, nate! Dixit, at ille ſuam non tardat promere cauſam: Ceu vigilans aram rebar me cernere ſacram, Qua ſuper impoſitum de vino ſemi repletum Juratum (c) calicem vidi cuſtode vacantem Quem ficiens bibere, vellem cum forte levare, Neſcio, quis juvenis stolis precinctus amenis Obſtitit, atque mea cohibens audacia cepta, Non tibi, dixit, ego nune hec libamina ſervo, Nec (3) Nempe Joannes mox memoratus ; quo loco author rurſum notam temporariam adjicit : ut adhuc hodie meminit. Quibus verbis indigitat hunc Joannen adhuc ſuperstitetn fuiſſe, dum hæc ſcriberet. (a) pro amhagine, qua voce uſus quoque Papias. Anonymus ait: nocturna quies textis ambagibus dixit. Id eſt: nocturna quies quaſi per textum velum ſeu textas ambages oftendit. (b) Nempe Gaudencio, ut nomen exprimit Anonymus. (c) Ita habet MS. Verum fortaſſis legendum Auratum, nam Anony- mus habet aureum calicem. Niſi fortaſſis fuerit Sacratum. Ceterum & vox Juratum ſubſiſtere poteſt, medio ævo enim Juratus ſæpe adhibetur pro re ſacramento ſeu re- bus ſacris addicta, ut advertit Dufreſne in ſuo Gloſſario.

Strana 47
XXX. VITA S. ADALBERTI. Nec euiquam vestrum licet hoc contingere facrum. Preſul Adalbertus cras debet ſumere ſolus. Flebam diſcedens, quod me timor imbuit ingens, Et ſompnus vacuas dulcis diſceffit in auras. Proſperet hanc fili, reſpondit, gratia Criſti Cauſam, nam ſompno fallaci credere nolo. Et jam nocturnis orbem ſol clauſerat umbris, Lucis & aurora (d) cum primum queque minora Sidera diffugiunt, placida de nocte reſurgunt, Et matutinis Criſto de more ſolutis Laudibus, inde vie repetentes munia cepte Fallunt ingentem pſalmos recitando laborem, Criftus ab ore quibus nam fuit uſque (e) benignus. Et mala ſilvarum jam devia jamque ferarum Luſtra relinquentes carmenque per arva meantes, Finierant omne, cum ſol altiſſimus orbe Tantum reſpiceret, quantum ſuperefſe videret. (f) Hic miſſas fratre pro pace vie celebrante Monachus ille bonus (g) facro cum fanguine corpus Sanctum ſuſcepit, vitamque viamque refecit, Guftatis modicis reſidens cum fratribus eſcis. Poſt dicto propere pſalmo verſuque ſequente, Surgit gramineo vultu de ceſpite leto, Et lapidem quantum poffis cum mittere, tantum Hinc ubi proceſſit, rurſum ſic fando reſedit: Hec mea fit requies, hic deficiunt mihi vires. Et quia nocturno minime atque labore diurno Jam fuerant feſſi, minime dant membra quieti. Ultima cum vero cornu pauſacio pleno Prolueret Sanctos, (b) cecus furor ecce paganos Fert male precipites, & adhue nil tale timentes; Criſticolas rapiunt, & vinclis brachia ſtringunt. Tunc Preſul Sanctus manibus poſt terga ligatus, 47 Ut (d) Id eſt: Sub lucis auroram. (e) Id eſt: ſemper. Qua in ſignificatione crebro uti- tur etiam Horatius. (f) Id eſt: Sub meridiem. (g) Nempe S. Adalbertus a Gaudencio fratro. (h) Pauſacio cornu pleno Sanctos proluit, id eſt : Suaviter quie- ſcunt , dormiunt.

Strana 48
48 COSMÆE Ut non deficerent, mortemve ſubire timerent, Cum vel truncari videant ſe, vel cruciari, Fratres aſpiciens confirmat talia dicens: O cari comites; o premia magna petentes! Nunc eſtote viri fortes pro nomine Criſti. Hec eſt lux illa mihi votis mille petita, In qua victorem ceu victi vincimus hoſtem. Quid melius tanto, quid dulcius eſt ubi, quando, Quam Duce pro Criſto tam magno, tamque benigno Fundendo fragilem vitam ſociare perhennem? Proſilit ex rabido mox igneus agmine ficco, (i) Viribus & totis fratres ad bella monentis, Intima fatifero rupit precordia ferro. Ut conjurate fecit dux vulnera turbe, Concurrens vulgus fuperauget in ulcere vulnus, Exſaturantque ſuam diverſis ictibus iram. Nam ſimul extracte ſeptem sunt proh dolor! haste, Vulnera ſeptena patuerunt divite vena, Purpureúsque facris de membris profluit amnis. Ille fuis oculis furfum cum corde levatis Intrepidus ſtabat, flexoque genu rogitabat, Ferrea nam blandas arcebant vincula palmas, Supplex propicium plebis pro crimine Criſtum. Nec bene finita prece, luce migravit ab iſta. Sic pia ſic anima de carcere corporis illa Evolat, & Criſto fruitur ſibi ſemper amato. Diraque barbaries eventu cedis ovantes, Et nondum rabido ſatis inde furore repulſo, Ensibus in fruſta ſeparant exſanguia membra, (k) Et caput abſciſſum portantes cuſpide fixum, Idola namque ſua laudantes voce ſonora, Ad ſua tecta viri funt unusquisque reverfi. Eft (i) Anonymus habet Siggo. Sed fortaſſis legendum Sico a Sica pro Sicarius. Alius vitæ au- thor, quem ſubjungimus vocat eum : Sacerdotem ydolorum,& Ducem dyabolice cobor- tis. (k) Quod in fruſta membra conciderint , nihil habet Anonymus, ſed ſolum ait, quod caput ſeparaverint ab exſanguibus membris. Sic vero ille : Auferunt cor- pori nobile caput , & ſeparant exſanguia membra. Corpus vero loco dimittentes , capur palo fixerunt.

Strana 49
VITA S. ADALBERTI. Eft autem nonis in Majo menſe Kalendis Preſul Adalbertus pro Criſto martyrizatus, (1) Affidua cujus devotos nos prece Criſto Secula per cuncta famulos confervet & ultra. 49 Ibet ſubjungere carmen, quod in eodem rariſſimo MS. co- dice ſuperiori S. Adalberti vitæ ſubnexum deprehendimus. Illud vero haud aliud eft, quam precatio ante menſam regalem, ſeu quædam norma benedicendi menſæ regali cum elogio Regis, Reginæque. Stylus a Coſmæ carmine haud eft abfimilis. Quem vero Regem Reginamque hic connotet, ignotum. An for- taſſis Wratislaum noſtrum, ſub quo Coſmas vixit? Cui quan- quam obftare videatur, quod filium etiam Regem vocet, in- quiens vivit par nobile regum, tamen ex vulgi appellationibus haud infrequens eft hujus ætatis scriptoribus, ut omnes Regum filios Reges, quemadmodum filias Reginas vocent, quod vel de hujus ipſius Wratislai filia etiam ab exteris hiſtoricis Regina appellata aliquando in annalibus noſtris, cum ad hæc tempora per- tigerimus, oftendemus. Niſi malimus dicere authorem per par nobile regum intelligere Regem & Reginam, præefertim cum postea filium inclytam non Regiam prolem appellet. VERSUS POST MISSAM CUM PROCESSIT USQUE AD MENSAM REGIS. Ja dulciſſonas perſolvite carminis Odas! Alma dies mundum reddit rutilando jocundum, Quo noſtro Regi ſit perpes gloria Regni. Sacrum rumorem, qui transcendens & honorem Exhibet in factis, quid conferat utilitatis Virtus nobilitas, & cum probitate poteſtas. Eja! Eja! Tom. II. G Ju- (l) Anonymus addit: Imperante rerum Domino Ottone tertio pio & clariſſimo Cæſare feria ſexta. Scilicet ut qua die Dominus JESUS Chriſtus pro homine eadem die homo ille pro Deo ſno pateretur.

Strana 50
50 VITA Jura videt (m) queque, diſponit & omnibus eque. Mira facit rerum, vivit par nobile regum, Exponens opere, quod poſtulat ordo corone. Eccleſie pater eſt, par conſilio ſibi non eſt. Tempore Rex pacis, Dux caftris, miles in armis, Ipſe prius prebet ſpecimen, (n) quod quis ſibi debet, Eja! Quidquid primates tot purpureique clientes, Et Regina potens latus ambit, & inclita proles. O decus eximium! par nulli gloria Regum! Quidquid in orbe viget, pre leticia modo ridet, Vosque Sacerdotes eftis qui nobiliores, Dicite, quod preſtat, quod ſolum dicere reſtat: Suſcipe vota, pie tua ſunt hec munera Criſte, Affis leticie cuftos moderator & efce. Ut dapibus paſti placeamus corpore caſti. Te fine nil dulce, tu nobis pocula mulce, Ludiera verba, jocos, & ſenfus dirige noſtros. In te rite Deum trinum ſapiamus & unum. Eja ! Eja! Eja! Eja ! Eja! Q (m) Id eſt: callet, intelligit. (n) Id est: exemplum. BO-

Strana 51
S. ADALBERTI. 51 OBSERVATIONES PRÆVIÆ IN DUAS ALIAS VITAS S. ADALBERTI. Riori S. Adalberti Epiſcopi Pragenfis vitæ fubnectimus alias duas, quæ ex codice chartaceo fæculi exeuntis XIV. aut ordientis XV. Bibliothecæ Clementinæ Inclytæ Societatis JESU ante annos facile triginta a Clarifſimo Viro Jordano Originum Slavicarum authore exſcriptæ, ac ſedulo collatæ fuere, quæ quamquam compendia videantur prioris vitæ, miracula tamen quæpiam proferunt, de quibus tam fuperior nofter, quam alter fynchronus a Bollandinis Patribus & Mabillonio editus altum filent. Et quidem alterum eorum miraculum eft de digito S. Adalberti in pifcis lucentis ventriculo detectus ac repertus, quod ſecundus auctor novo portento per raptum vulturis, & reu- nionem auget. Alterum de pœena & pœnitentia mutorum quorundam. Authorem utrumque gente Polonum fuiffe plura innuunt, & cum primis in priore relata poſterioris miraculi narratio, ubi præter cætera author dicit ab ea mutorum pœenitentia tandem cœpiſſe Polonos jejunium quadrageſimale a ſeptuageſima obſer- vare, eumque ritum perduraſſe uſque ad Urbanum IV, quo ad instantiam tandem aliquorum ventris curam gerentium predicta abſtinentia eſt renovata per legatum Polonie memoratum nec ad laudem Dei, nec Polonorum salutem, sed nec ad gloriam Ponti- ficis prefati, & Polonorum Apoſtoli, ſed pocius in ipsius contem- ptum miſerabilem, ut videtur, quæ ſequentibus acerbius exag- gerat. Diſcimus tamen inter cetera ex hac vita Urbanum IV. ante Pontificatum Jacobum appellatum, olimque legatum Polo- niæ fuiſſe G 2 SAN-

Strana 52
52 VITA SANCTI ADALBERTI VITA. QANCTUS ADALBERTUS ex piis & religiofis parentibus oriundus fuit, qui a puericia in lege Domini eruditus fuit, & tandem pro addiſcendis liberalibus artibus ad quendam Archiepiſeopum nomine Al- bertum fuit deſtinatus, quem Archiepiſcopus cum magna claritate ſuſci- piens, & facro Criſmate confirmans ſuo nomine eum Adalbertum no- minavit; qui ſtatim, cum ſtudiis fuit applicatus, cepit non ſegniter age- re, ſed ſtudiis pro viribus infiſtere, & negocia puerilia omnimode, qui- bus evi ſui ſocii, ſecundum communem hujus ſeculi curfum inanibus fabulis ſe occupant, (o) ille pſalmos Davidicos decantabat. Cum quar dam die iret de ſcolis, unus de suis ſociis eum ſuper virginem projecit, pro quo facto fanctus Pater uberes lacrymas fudit, reputans se per hoc ſuam virginitatem amisiſſe. Hec eciam hys fimilia Deo plenus puerulus jam tunc faciendo multorum oculos in fe defixit, mirancium ejus facta & dicencium ; Benedicens benedixit hunc puerum JESUS; qui infra an- nos ſue puericie ad optima queque fic arduus ſurgit; toto enim tempo- re ſtudii fui non eft emulatus facientes iniquitatem, neque stetit in con- filio eorum, quibus erant inutilia negocia, & pueriles actus, fed occulte oracioni infiftebat, pauperibus, cecis, debilibus amica ſolacia impende- bat. Poſt hec Magister suus (p) ad Imperatorem abscessit, Archiepisco- pus vero Albertus nature debitum cum fuo fuccelfore perfolvit, quibus peractis fanctus Puer ad propria remeavit. Poſt mortem vero predicti (q) Epiſcopi factus eft conventus plebis, una cum Principe illius terre, & fit diligens inquificio, quem pro illo ponerent. Reſponderunt omnes una voce celitus inſpirati; Adalbertus & nullus alius, cujus actus, no- bilitas, & divicie ac vita cum honore concordant. Confecratus autem in Epiſcopum nudis pedibus Pragam venit, ubi ab omnibus honorifice cum gaudio ſuſceptus in Epiſcopali Kathedra eft collocatus. Qui cun- ctis diebus ſui Epiſcopatus fuit dictus Servitus, ficut fidelis ſervus & pru- dens. Res vero Ecclefiafticas in quatuor partes dividebat, primam par- tem in usus Ecclesie, ſecundam in Canonicorum ufus, terciam pauperi- ribus, quartam vero & pauperum commodis deputabat. Singulis vero diebus xii. ad mensam ſuam folitus erat habere, quos in Apoſtolici nomi- nis (o) Aliquid omiſſum, veroſimillime vitare aut quid ſynonimum. Veroſimillime legendum Ditmari. (p) Otricus. (q)

Strana 53
S. ADALBERTI. 53 nis honore recreabat, jejuniis vero & orationibus, maxime nocturnis temporibus carnem macerabat. Lectus ftabat ornatus, in quo tamen ipſe ſe nunquam deponens, ſuper nudam humum, lapide capiti ſuppoſito, velud alter Patriarcha quieſcebat. Infirmos, & in carcere poſitos vifi- tabat, animum ſuum molli nunquam voluptati dabat, agrum manu pro- pria excolens, fibi victum taliter conquerebat; de completorio uſque ad primam cauſas pauperum audiebat, fi vero accioni exteriori non va- cabat, tune uſque ad miſſam pſalmos Davidicos legebat, homini non lo- cutus est verbum, quando misse astabat infulatus, poſt miſſam vero per labores manuum fe occupabat, aut cum fuis capellanis facre leccioni infi- stebat, hys sociis longum diem, & talibus negociis totam ſolebat du- cere noctem, mores hi, ftudium hoc erat meta vivendi. Inter hec ta- men fancta opera, non ceſſabat pluere predicacionis verba, fic alta pe- tens, ut proximorum infirma non deſpiceret, fic infirmitatibus proximo- rum congruens, ut alta petere non defifteret, fingulis compassione pro- ximus & pre cunctis contemplacione fuſpenſus, fic diſcrecionis novit ar- tem ſervare, ut effet in eo & juste conſulens miſericordia, & pie ſentiens diſciplina. Oves tamen ſue ſuum paſtorem ſequi noluerunt, fordibus ſuo- rum peccatorum implicati. Quod videns Epiſcopus, pia miſericordia amotus, deflens eorum peccata & amaro luctu profequitur dampna per- dite gentis. Ad ultimum autem cogitat eos pocius relinguere, quam in ceco, & ſponte pereunte populo operam perdere, quod maxime propter tres cauſas dicitur feciffe; prima & principalis cauſa, propter plures uxores unius viri. Secunda propter deteſtabilia conjugia clericorum. Tercia propter captivos & mancipia Criſtianorum, quos a Judeis Epiſco- pus redimere non potuit. Apparens autem Criftus ei in fompno dixit; Ego Jeſus vendor a Judeis, & tu adhuc stertis. Hoc Epiſcopus equa lance perpendens & longa fufpiria trahens amplius ftare renuit; fed Ro- mam ire deliberavit, ibique a Summo Pontifice ceſſionem impetravit, deliberans pro Deo peregre proficiſci, atque velut ſub alio fole inopem ſenectam ducere, omnia dura & aſpera pro dilecto Jeſu ſibi dulcia funt viſa, & divite Jeſu anguſtiam, pauperiem pati non tam labor, quam in- gens amor erat; post hanc sue mentis deliberationem omnes suos thesau- ros pauperibus erogavit, deinde pueris in patriam remiffis mutat habitum, & cum tribus ſociis ad montem Caſſinum venit, quo item vifitato iterum Romam veniens, & monasterio Sancti Bonifacii, cui Leo Abbas preerat, monachalem habitum aſſumpſit, Monachus vero factus obediencia & hu- militate multos precellens cepit ardencius cupere Critum, in bonis ope- G 3 ribus

Strana 54
VITA 54 ribus proficiens, & lux inſplendens, & creſcens usque ad perfectum diem; Officium autem ſuum erat in monaſterio coquere, aduri ſquallori- bus, & omnia vaſa mundare, quod Sanctus valde hilariter & humiliter faciebat, ſciens quod humiles ſpiritu, gloria ſequebatur. Archiepiſco- pus autem Moguntinus Beati Preſulis gregem sine pastore ire conspiciens Pape instat, ut ipſum in ſuam ſedem remittat. Qui cum Pragam veniſ- set, omnes ipsum voto, & ardenti suscipiunt affectu. Grege tamen suo iterum ſua ſceleſta repetente & pia monita ſui paſtoris contemnente, duleis Rome iterum menia revifit; congaudent monachi eo redeunte, omnes enim ipſum diligebant, ſed pre omnibus Abbas Summus, (r) cui & tale teſtimonium dabat, quod in omni virtute perfectus erat, ad un- guem & martyrium plene factus. Volens autem Dominus oftendere fer- vo ſuo, cujus eſfet meriti, monstrat ei per viſus duos ordines in celo, unum purpureo, alium vineo (s) amictu, quibus ſub diverſa ſpecie fin- gulare eft martyrium, & propria merces, ambobus tamen efca & potus, erat laus perpetua Creatoris, & vox dixit ad eum, in utroque eft tibi locus, convivacio menſe, & apertiffimus honor. Archiepiſeopus vero Moguntinus veterem querimoniam eavens Dominum Apoſtolicum de red- ditu Sancti Johannis (t) interpellat. Triftatus homo Dei hoc audiens, quia coactus eft relinquere monasterium, quod tamen multi hodie relin- querent, proh dolor, pro minori etiam dignitate ! Vir igitur Sanctus fecundum placitum Apostolici, ad apostatricem gentem pergere cepit, gens autem ſeeleratiſſima, ad quam redire compulſus eft, in odium fui parentes ejus nobiles miſero vulnere proſternunt, fratres, fratrumque fuorum pueros omnes morte ſeviffima dampnaverunt, civitates eciam eorum igne cremantes, omnia bona eorum in captivitate redegerunt. Sancto vero Adalberto iſta verba mandaverunt, dicentes; peccatores fu- mus, gens dure cervicis, tu vero Sanctus es amicus Dei, nihil tibi com- mune nobiſcum, nolumus te, quia si veneris, non venies pro ſalute no- ſtra, ſed puniendis injuriis, que de fratribus tuis fecimus. Non fuit, qui reciperet Sanctum, non fuit ufque ad unum. Hoc audiens exultans dicebat; diſrupiſti Domine vincula mee eure paſtoralis, fateor me hodie o bone Jeſu tibi devotum, tibi dominator laus & gloria. Relinquens igitur perfidam, & induratam gentem ſuam, fines adiit Prutenorum; primo vero Gdansk urbem adiit, in qua multos homines baptizavit. Tandem post aliquos dies navim afcendens, & fuis novis filiis falutatis na- (r) Legendum: Suus. (s) legendum aureo. (t) mendum, legendum : hominis.

Strana 55
S. ADALBERTI. 55 navigavit, nunquam poſtea videndus ab ipſis. Intrans autem Infulam quandam per miſericordiam, & Cristum ibi conftanter predicans, multas injurias ab incolis, & verbera eſt perpeſſus. Tranfiens autem in aliam partem fluminis ad villam quandam pervenit, ad quem homines loci ac- currentes, unde ipfe effet; ceperunt interrogare, aut quare veniffet; Sanctus voce miti eis reſpondit; Origine inquit ſum Sclavus, nomine Adalbertus, Profeſſione monachus, ordine quidem Epiſeopus, officio nunc vester Apoſtolus. Cauſa autem mei itineris eſt falus veſtra, ut re- lictis criminibus vestrum agnoſcatis Creatorem, qui folus eft Deus, & ut in eum credentes vivatis cum ipſo in eternum. Pruteni hoc audien- tes, in furorem funt conversi, & terram baculo percutientes ipſos con- tumeliis affectos, a fuis finibus cedere eos compulerunt. Qui navem conſcendentes venerunt in quendam vicum, in quo quidem manferunt quinque, inde nemora, & feralia luftra, linquentes loca campestria, adie- runt, & pro labore itineris pauſantibus cunctis prudencius, (u) furor irruit ſuper eos, Sanctus vero Adalbertus socios suos, videns collocatos, fratres, inquit, nolite contriſtari, ſeitis, quia hoc patimur pro nomine Jeſu, cujus virtus ultra omnes virtutes, pulchritudo ſupra omnes deco- res, potencia inenarrabilis, pietas in fingulis. Quid enim forcius, quid eo pulchrius, quam dulcem pro dulciſſimo Jeſu fundere vitam. Hec Sancto dicente, profiliit ex furibundo agmine lictor & totis viribus in- gens jaculum movens transfixit ejus penetralia cordis. Ipſe autem Sa- cerdos ydolorum, & Dux dyabolice cohortis prima vulnera fecit. Dein- de omnes alii concurrunt, & vulnera vulneribus miſcuerunt. Sanctus tamen oculis ac manibus in celum levatus stabat orans Deum. Exiit ru- beus amnis de divite vena, & extincte (x) hafte septem vigencia vulne- ra pandunt; Ille vinculis ſolutis extendit manum in modum crucis, & ſuppliciter fuſis precibus pro ſuorum perſecutorum ſalute ad Deum cla- mat; fic illa ſancta anima e carcere fuo volat, fic nobile corpus protensa cruce terram occupat. Sic quoque multo fanguine vitam fundens, beatis ſedibus requieſcit, & super tandem kariſſimo perfruitur Criſto. O ſan- ctum & beatiſſimum Virum, cui in vultu angelico ſplendor in corde vero ſpiritus Criſti optimum, & omnium honore digniſſimum, qui crucem, quam voluntate & animo femper portavit, & manibus & toto corpore eft complexus. Accurrit undique dira barbaries, & nonduim expleto furo- re, auferunt corpori nobile caput, & ſeparant exſanguinea membra, cor- (u) Obſcurum. (x) fortaſſis: extentæ.

Strana 56
56 VITA corpus vero loco dimittentes, caput palo fixerunt, & leto clamore, fua scelera laudantes, ad propria funt reverfi; Claruit autem Sanctus mira- culis in vita ſua, & poſt mortem. Cum enim monachus effet, quamdam feminam, que septem annis panem non comederat, ei panem cruce in- fignitum porrigens, & commedere mandans, ipsam priſtine reſtituit fani- tati. Puellam eciam quandam, quam febris graviſſima adurebat, tactu fue manus curavit. Digitus fuus, quem pifcis devoraverat, in modum candele ardentis in suo ventre cunctis videntibus inter fluxus rutilabat, quod attoniti miraculo piſcatores, hune omnes capere feftinabant, quem cito captum mox exenterant, atque illius ventriculo digitum Sancti Pon- tificis in modum ardentis candele flammantem extrahunt. Mutis eciam linquam reſeravit, ficut in illis patet, qui ex eo, quod fanctum Virum desiderantem fibi viam indicare, judicaverunt, (y) muti fuerunt effecti, qui ſic muti penitencia ducti ad Sanctum accedentes, & fuum reatum, eo modo, quo poterant, confitentes, officio linque funt reſtituti, qui ſtatim Criſtum confitentes baptizari ſe poſtulaverunt. Baptizati vero per Sanctum Dei in fide Cristi confirmati rogaverunt Sanctum, ut pro deriſu & contemtu, quem ſibi ceca mente intulerant, fibi penitenciam injunge- ret salutarem. Ad instantiam igitur ipforum precepit eis Vir Dei, ut no- vem ſeptimanas ante Paſca ita ſervent, ficut ceteri fideles Chriſtiani ge- nerali abſtinencia ſeptem ebdomadas rite obſervant, a carnibus duntaxat abstinentes. Quod illi preceptum defiderantiſſime ſuſcipientes, & in vi- ta libenter cuftodierunt, & pofteritati tradere curaverunt. Que abfti- nencia usque ad tempara legati Jacobi, poſtea vero Urbani iiij. per uni- verſam Poloniam devote unanimiter ſervabatur. Ad instanciam tandem aliquorum ventris curam gerentium predicta abstinencia eft renovata, per legatum Polonie memoratum, nec ad laudem Dei, nec Polonorum ſalutem, ſed nec ad gloriam Pontificis prefati, & Polonorum Apoſtoli, ſed pocius in ipfius contemptum miſerabilem, ut videtur. O gens mi- ſera, que propter ventris ingluviem ſtatum tanti Patris & ſui Apoſto- li dereliquit ſequens ritum theutonicorum in hac parte, quorum quia legem amplectitur, tandem tyrannidem eorundem sentiet, Domino juste permittente. VI- (y) Legendum repugnaverunt : aut quid ſimile.

Strana 57
S. ADALBERTI. 57 VITA SANCTI ADALBERTI. Anctus Adalbertus nobilis progenie, ſed nobilior fide, natus in Bo- hemia, in officio Pontificali ſollicitus, propter perſecutionem Bohe- morum & maxime propter plures uxores unius viri, & propter detefta- bilia peccata clericorum, qui uxores habebant, & propter captivos & mancipia Chriſtianorum, quos a Judeis redimere non poterat, venit in montem Cafsinum ibique monachus factus ſerviens Deo in magna aſperi- tate vite, Archiepiſcopus tandem Moguntinus Beati Presulis gregem sine pastore conſpiciens, Pape instat, ut ipſum ad fuam ſedem remittat, qui interim omnes parentes fuos devaftaverunt; de Praga & de terra ex- pellentes, multos occidentes, qui cum Prage appropinquaret, mandave- runt ei dicentes : peccatores fumus dure cervicis, cum vero Sanctus es, amicus Dei, tibi non convenit nobiſcum, nolumus te, qui fi venis, non venies pro ſalute noſtra, ſed pro puniendis injuriis, que de fratribus tuis fecimus. Hoc audiens Epiſcopus exultavit, & dixit, diſrupiſti Do- mine vincula mea, & venit ad Ducem Kurzimenſem, (z) paterna deſe- rens venit in Gnezenem provinciam Polonorum, & ibi Ducem Polonie, qui duxerat filiam Regis Bohemie in uxorem, adherens propter noticiam ipſius Duciſſe, quam optime novit, ipſum convertit ad fidem, & totam ipsius terram. (a) Poſtmodum volente ipſo Duce, inArchiepiſcopum Gnez- nenſem ſubito ſublimatur, (b) frater vero ipſius Sancti Adalberti miles Tom. II. ſtre- H (z) De Duce quopiam Kurzimenſi ea ætate nihil proditum in hiſtoriis, veroſimillime au- thor reflexit ad Ducatum veterem Kurimenſem, ſeu hodiernum diſtrictum Kurzimen- ſem, in quo ditiones patris Divi Adalberti ſitæ erant prope Colinium. (a) Dux Poloniæ facile viginti annis prius cum magno ſuorum numero baptiſma & Chriſti fidem percepit. (b) Hem fontem ! ex quo Joannes Dlugoſſus Longinus aliique ſcriptores Poloni hauſerunt S. Adalbertum fuiſſe Gneſnenſem Archi-Epiſcopum, quod merito controvertunt doctiſſimi Bollandiani Tom. III. April. pag. 174. ac his verbis concludunt : Silent antiquiora acta. Potuit ſaltem munia Epiſcopalia ibidem exercuiſſe, dum iter in Pruſſium pararet, & ſic honoris cauſa inter dictæ ſedis Epiſcopos cenſeri. Verum eruditiſſimus vir Bernardus Pezius in Codice ſuo Diplomatico - Hiſtorico- Epi- ſtolari Tom. VI. in præfat. huic Bollandianorum criſi adverſum it, & ex producta qua- dam epiſtola coæva Thietpaldi Monachi Tegernſeenſis his verbis inſcripta: Divini fluoris rore madenti Sanctæ Priſſienſis Eccleſiæ Cathedræ præfidenti Adalperto &c. ar- gumentatur revera S. Adalbertum Gneſnenſis Eccleſiæ fuiſſe Archi-Epiſcopum , ac denique adverſus Bollandianos veluti victoriæ ſecurus his verbis pronunciat : Inde ta- men

Strana 58
58 VITA strenuus vidit in ſompnis Beatum Adalbertum veſtibus pontificalibus indu- tum stantem ante altare Beate Virginis in Ecelefia Gneznensi, & infulam super ipſum altare celerius deponentem, quod cum Epiſcopo retuliffet, ait: videbis breviter quid sim facturus. Convocatis Clericis Epiſcopatum reſignavit, ceſſit non oneri, ſed honori, & afſumptis ſex fratribus ſe- cum, heremum peciit, ibidem latitando. Quibus Dominus providit mi- raculoſe eſotem, & alios duos piſciculos magnos in quodam fonte, qui ibi erat, ministrando fingulis ſeptimanis. Poft hec Dux audiens, quod Beatus Adalbertus in heremo latitaret, ad edificandum manfionem xxx. marcarum pecuniam deftinavit, fed Beatus Adalbertus in ſpiritu hoc pre- noſcens, quia pecuniam ficut venenum abhorret, Romam adiit confiden- ter, quem unus de fratribus fequens cum pecunia licet minime reperiat, alii quinque propter pecuniam funt occifi a latronibus. (c) Sanctus Adabertus jam exiſtens in curia, omni mane miſſam peregit devote, pax vobis, more pontificali proferendo, quod cum a cuſtode Summo Ponti- fici revelatum fuiſſet, ipſo die, cum predicti quinque fratres occifi eſ- ſent, Papa ſecrete celebracioni ſuperveniens, vidit Adalbertum largiter lacrymantem, & cum post miſſam Papa quereret, cur hoc feciffet, re- ſpondit; vidi quinque fratres meos cum cantu angelico ad gaudia celi honorifice deportari, & pre nimio gaudio continere non potui. (d) Papa videns ejus ſanctitatem, ipſum cepit mirabiliter venerari. Guod Beatus Adalbertus fuſtinere non valens, dimiſſa curia Poloniam repedavit, ibique in filva paludinoſa manens ranarum coaxacionem precepto compeſcuit, ne ipſum in oratione aliquantum impedirent; poftea cum proditus Duci fuiſſet, fugit in Pruſſiam, & ibi ſemina verbi Dei ſeminavit. Hoc cum propter ipſorum Prutenorum cadentem (e) minime profeciſſet, & ibidem in men eruditiſſimi Bollandiani amici noſtri admittere cogentur, quod pluribus præſtantibus ſcriptoribus ſe aperte ac firmate dare non poſſe hactenus cenſuerunt - - - quod S.Adal- bertus Roberto Archi-Epiſcopo in ſede Gneſnenſi revera ſuccesſerit, ut poſt Joannem Dlugoſſium Longinum paſſim tradunt Hiſtorici Poloni. At non advertit Cl. Pezius duos fuiſſe Adalbertos, qui Pruſſis Chriſtum prædicarunt epiſcopali dignitate illuſtres. Alterum Adalbertum Monachum Trevirenſem, ſeu ut alii volunt plane Tegrnſeen- ſem, qui paſſim Ruſſorum ſeu etiam Rugorum Epiſcopi nomine in hiſtoriis non eſt in- cognitus, quique poſtea factus Epiſcopus Magdeburgenſis. Alterum Adalbertum Epi- ſcopum Pragenſem. Sed hanc difficultatem enodandam ſervamus Annalium noſtro- rum Hagecianorum Parti IV. (c) Confudit hie author hiſtoriam S. Adalberti cum hiſtoria quinque fratrum, qui paſſim ſocii S. Adalberti audiunt. Sed & hoc in anna- (d) Hæc bilocationi Divi Adalberti, & relictæ libus Hagecianis dilucidabimus- in Boemia manicæ, quæ in vetuſtioribus non leguntur, argumentum præbuiſſe vi- dentur. (e) fortaſſis duritiem aut quid ſimile.

Strana 59
S. ADALBERTI. in Sanbia quandam arborem, quam ipſi Sanibi adoraverunt, ſuccidit, di- cens; fi Deus eft, uni dices ſe de me. Et tum Omnipotentem prote- ctorem cadentis arborem, nihil mali ſensiſſet, (f ) ipſum Pruteni cum ſe- curi per verticem percutientes, caput ejus amputabant, ponentes fuper palum in altum ut ab avibus conſumeretur, hunc Deus Martyrem peni- tus illefum cuftodivit, ſed vultur veniens, digitum de corpore rapiens in stagnum cadere ſibi permifit, quem mox luceus deglutivit, & natan- tem in aqua luceum velut candela undique ſequebatur. Guod videns Prutenus piſcator, miraculo viſo, luceum captum exenterans reperit digi- tum illibatum, & portans ad corpus Beati Adalberti manui adaptavit, qui ſtatim adhefit manui prope evidenter, de quo mirans Prutenus predictus caput afferens corpori appoſuit, quod fuit fimiliter decenter protinus so- lidatum, & ſtatim ſonora voce Pruteno dixit Beatus Adalbertus, si caſtus hac nocte perfeveraveris, craftina die ad domum tuam me portabis, & domui tue cuncta proſpera procurabo. Sed ftultus allextus per multos illa nocte non ſe continuit , & imo ſequenti die corpus ſanctiſſimum omnino movere non potuit, hinc eft quod non certo acceperit reſponſum, fi con- tinebis, me procurante dona plurima obtinebis. Tercia igitur nocte piſcator predictus continuit, & corpus Beati Adalberti ad domum facilli- me deportavit. Fama igitur volante Dux audivit, quod Beatus Adalber- tus in Pruſſia paſſus fuiſſet, cum toto exercitu ſuo poſtea eam cepit Pruſ- siam viriliter expugnare, & Prutenus audito, quod Dux propter corpus Beati Adalberti pugnaret, pecuniam pro reddendo corpore poſtulavit, cui Dux promifit cum argento corpus fanctiffimum reponderare, & cum infinito argento corpus reponderare non poffet, tandem annulum, quem multum dilexit, in ftateram poſuit, qui ſolus argento depoſito plus cor- pore ponderavit, viſo miraculo Prutenus baptizatus in Poloniam corpus ſanctiſſimum eſt ſecutus. Poſtremo Dux Bohèmie Poloniam expugnans,Re- liquias quinque fratrum, & caput Beati Adalberti, vel certi quondam Beati Criſogoni, quod cum Sanctus Adalbertus mifſam celebravit, in col- lo tenuit, detulit in Bohemiam, & in Pragam reverendiſſime collocavit. (g) 59 H 2 OB- (g) Primus hie author, qui de integro S. Adalberti trans- (f) Admodum obſcurum. lato Pragam corpore dubium movet, id ſolum de capite illius, aut S. Chryſogoni ad- ſtruens. Unde Longinus ad diſputandum Boemis corpus S. Adalberti materiem hau- ſiſſe videtur. Verum ut in aliis narratis graviſſime errat hic Anonymus, ita & in hoc poſtremo, qua ſuis locis in hiſtoriam patriam reſervamus.

Strana 60
60 VITA OBSERVATIONES PRÆVIÆ IN VITAM BEATI IVANI. Roferimus vitam B. Ivani ex alio codice chartaceo ejusdem Bibliothecæ Clementinæ S. J. quam piifſimæ memoriæ Re- verendiffimus D. Bonaventura Pitter, Ordinis S. Benedicti Ray- hradii in Moravia Prælatus fautor olim & amicus noſter exſcri- bi fecit, cum adhuc Brzevnovii inter fuos privatus ageret. Ætatem codicis hujus aut vitæ quanquam idem Reverendiffimus nobis non indicaverit, eam tamen haud obſcuram relinquit titulus huic vitæ his verbis præfixus: Communicatus eſt (B. Ivanus) a Paulo Capellano B. Ludmillæ Corpore Domini ſub una ſpecie,qui po- ftea communicavit etiam B. Ludmillam ſub una ſpecie. Quæ ver- ba ſub una ſpecie bis repetita produnt vitam hanc non prius ſcri- ptam eſſe, quam poſt exortam Huffiticam ſæculo XV. in Bohe- mia hærefim, quæ laicis calicem vindicare conniſa. Oppido au- tem mirandum eft codicem hunc vitamque non incidiſſe in Eru- ditiſſimorum Bollandianorum manus, poſteaquam illi ipſi Biblio- thecæ Clementinæ codices manuſcriptos aliquoties excuffere & excuti fecere, adeo ut illi ad 24. Junii, quo hujus Beati feftus dies incidit, confiteantur ſe vetuftioribus præfidiis deftitutos, quam quæ Hagecius & Balbinus de hoc Beato notata reliquere. Quare non aliam vitæ hujus Beati recensionem dedere, quam illam, quam Balbinus ſæculo priore inter monumenta ſua hiſto- rica in lucem emifit, cum tamen præfens facile duobus fæculis eam antiquitate fuperet. Vitam hanc animadverſionibus quibusdam elucidare ſuper- fluum arbitramur, quod jam in annalibus Hagecianis Parte II. ea quæ de B. Ivano reperimus, quæque enodatione egere vide- bantur, expediverimus. Ceterum stylum fimpliciffimum hujus vitæ ac plane luteum benevolus Lector meminerit ex ea ætate efſe, qua omnia latinæ linguæ decora his terrarum confinibus pene ſepulta jacebant. Hi-

Strana 61
S. IVANI. 61 Hiſtoria B. Ivani, qui communicatus eft a Paulo Capellano B. Ludmillæ, Corpore Domini ſub una ſpecie, qui poſtea com- municavit etiam B. Ludmillam ſub una ſpecie. Ex vetuſto M. S. Codice Bibliothecæ S. J. ad S. Clementem Vetero-Pragæ Lit. Y. M. I. (h) Eatus IVANVS fuit natione Ungarus, de stirpe Regia progenitus, qui fuit conſanguineus S. Stephani Regis Ungarorum. Hic conſpi- ciens vanitatem mundi hujus, quia in eo vita brevis, & omnia tranfito- ria, & non permanentia, quæcunque funt in eo, cogitavit fibi in mente, relinquere mundum, & ſoli Deo ſervire, & fic in progreſfu abrenuntians ſæculo, & deponendo Principatum, relinquensque caſtra, poſſeſsiones, præſentesque fuos, clam ſeceffit longe de confinio ſuo in unam heremum vaſtæ ſolitudinis ibi in Ungaria, in qua manſit 10. annis, omnibus homi- nibus incognitus, fratresque fui, & alii parentes', (i) dolentes de re- ceſſu ſuo, & neſcientes, quo ſe diverterit, miſerunt per omnes terras, & provincias adjacentes terræ Ungariæ, & nihil omnino potuerunt de eo audire. Tandem quidam perambulantes dictam heremum, in qua B. Iva- nus degebat, casu invenerunt, sed salutantes eum, statim recesferunt, nullum colloquium cum eo habentes. Revenientes autem ad manfiones fuas audiverunt, quod Principes B. Ivani venirent folenniter vifitare il- lum, qui eis manifeſtaret de fratre eorum. At illi ruftici accedentes Principes, dixerunt eis: Nos in tali & tali heremo deambulantes, inve- nimus unum hominem, & nefcimus, qualis, & quis fit? Audientes Prin- cipes, fratres B. Ivani, ſtatim iter arripuerunt, una eum illis rufticis, & sic pervenerunt uſque ad ſupra dictam heremum, in qua B. Ivanus, frater eorum, habitabat. Cum autem appropinquabant ad locum, videns éos B. Ivanus, & cognofcens, rogavit Omnipotentem Deum, ne eum fratres ejus cognoſcerent. Pervenientes fui ad eum, videntes eum, & loquentes cum eo, omnino eum non cognoverunt, & falutato eo, & elee- moſyna data recelſerunt ab eo. Et fic B. Ivanus ftatim illa nocte aufu- git ab illa heremo. Et ſucceſsive pergens de uno loco ad alium, tandem pervenit ad Bohemiam. In qua terra Bohemiæ viſitando nunc illa, nunc illa loca, non potuit invenire locum, in quo placeret fibi manere, & re- quieſcere. Tandem pervenit ad flumen, qui vocatur Lodenicze, & cæpit H 3 deſcen- h) Dubie has literas in eodice ſcriptas fuiſſe innuit Reverendiſſimus Prælatus Bonaventura, ut ſimilitudinem haberent numerorum 121. vel 421. (i) id eſt: cognati.

Strana 62
62 VITA deſcendere infra per ripam illius fluminis, uſque dun pervenit cum ma- gna difficultate propter nimiam condensitatem frutetum & fylvarum , in- travit intra medios montes magnos, & mirabiles, & altos, & inter ma- gnas & altas petras miræ diſpofitionis, eminentes fuper dictum flumen Lodnicze. Et conſpiciens hue illucque, confideravit in illo loco, & ſub illis petris mirabiles & cavas ſpeluncas & cavernas, ad quas nec nix, nec pluvia poteſt intrare. Et procedens modice ulterius, invenit aquau limpidiſſimam emanantem de ſupra dicta petra. His vifis, & considera- tis omnibus, & ſpecialiter, quia nullus eft ibi acceſſus hominum, placuit B. Ivano locus, & fic cæpit inhabitare locum illum, qui poſtmodum mul- tum molestabat illum, impediens in orationibus fuis. Tunc B. Ivanus fortiter pugnavit contra eos, & faciens ei flagella de fruticibus tenuis, flagellabat eos, & pellebat de mansione sua. Tandem in progreſfu tædio magno affectus B. Ivanus, cum magno fletu cogitavit deferere locum pro- pter impedimenta dæmonum. Et fic furgens cæpit abire, & cum abiiffet, non longe in illa planitie, quæ eft super rupem, ſeu ſpeluncam illam, in qua B. Ivanus habitavit, apparuit ei S. Joannes Baptiſta, & ſalutato B. Ivano dixit ad eum: Serve Dei, quo vadis? Quo reſpondente dixit: Quo me Deus diverterit, vado. Ad hoc S. Joannes Baptiſta: Recipe Crucem iftam tibi divinitus datam, & revertere ad locum, ubi habitas. Et virtute Crucis iftius non folum vinces inimicos tuos omnes, fed de loco illo omnes repelles. B. Ivanus recipiens Crucem, interrogat, di- cens: Quis es tu pie Domine, & quod eft nomen tuum? Reſpondit; Ego ſum Joannes Baptiſta, miffus a Deo hæc tibi dicere, & Crucem tibi iftam in auxilium dare. Et audi ulterius: Futuro tempore Princeps terræ iftius, nomine Borziwoy, caſu mirabili inveniet te, & vifitabit te. Et tune di- ces ad eum : Hæc mandat tibi Dominus Deus, ut post mortem meam, iſtam ſpeluncam, quam ego inhabito, conſecres in Ecclefiam in honore S. Maria, & S. Crucis, Patronumque S. Joannem Baptiftam nominabis. Ex tunc B. Ivanus per S. Joannem Baptiftam confortatus, & animatus, & ſperans auxilium Crucis, quam sibi B. Joannes dedit, reverfus in ſpelun- cam, five ad locum, ubi habitavit, fortiter pugnavit cum dæmonibus, Cru- cem illam ſemper in manu tenens, & eam dæmonibus objiciens. Et tune ad ultimum ſolus Capitaneus Dæmonum contra B. Ivanum inſurrexit, & ei terribilibus vocibus infultavit mirabiliter, quaſi leo contra eum flam- mas de ore emittendo insurgebat, nunc quasi aper sylvestris, ad ultimum, quafi lynx, de ore flammas emittendo, quafi eum deglutire volens. Tunc B. Ivanus timens, ne eum deglutiret, Crucem illam in os fibi projecit, &

Strana 63
63 S. IVANI. & draco statim post jactum Crucis ſuperficiem rupis illius rupit, & cum illo foramine, una cum fuis complicibus receffit, & nunquam ulterius eft reverſus. Guod foramen uſque in hodiernum diem in teſtimonium ma- net apertum. Et S. Ivanus jam fine impedimento usque ad mortem Deo ſervivit. Poſtquam autem una die jam nimis debilitatus fuiſfet, propter nimiam abſtinentiam, quia panem nunquam comedit, nec aliquis fibi da- bat, quia nunquam eum aliquis vifitavit, fed folis herbis utebatur. Sed Deus Omnipotens, qui nunquam deſerit ſperantes in ſe, diſpoſuit unam cervam, quæ fingulis diebus ſemper veniebat, & vir Dei ab ea lac mul- gebat. Et ipſe Princeps Bohemiœ, nomine Borziwoy refidebat in castro Tetin, habens Conjugem Deo devotam, nomine Ludmillam. Hic Prin- ceps Borziwoy quodam die vocatis venatoribus fuis, mandavit quærere cervum, volens infequi eum cum canibus. Factum eft autem, cum ca- nes inſequerentur cervum, pervenerunt cum eo uſque ad locum, ubi prædicta cerva paſcebat ſe; & canes definentes inſequi cervum, inſecu- ti ſunt prædictam cervam, quæ B. Ivano lac miniſtrabat, usque ad flu- men ſupra dictum Lodnicze, quæ nimis feſſa ante canes currere ulterius non potuit, ſed infiliens in ſupra dictum flumen, in profunda aqua stetit, & natabat, & canes latrabant fuper eam. Et Princeps Borziwoy ipfemet quartus inſequebatur canes, quia alii-omnes neſciverunt, quo divertit ſe Princeps. Tandem venit ſuper unum magnum ſaxum, ſub quo ſaxo in valle illa canes latrabant. Stans Princeps cogitabat, quomodo poffet deſcendere ad vallem illam, in qua canes latrabant, quia nemus magnum, & fruteta nimis condenfa ubique erant, & multi lapides iter impedientes, & deſcensus nimis declivis erat. Tandem Princeps cum magna difficulta- te, & cum adjutorio illorum ; qui cum eo erant, deſcendunt ad ſupra dictum flumen, in quo ſupra dicta cerva erat, defendendo ſe a canibus. Et viſa hinnula mandavit uni apprehendere baliftam, & accepta Princeps balliſta manu propria appetiit eam ſagitta, & vulneravit eam. Quæ vi- dens se sagittatam, & vulneratam, statim cæpit currere super dictum flu- men, & canes semper infecuti funt eam, & Princeps canes. Quæ per- veniens ad locum, ubi B. Ivanus degebat, projecit se ad pedes ejus, & canes non audebant appropinquare ad locum, ubi cerva jacebat, quafi ad jactum lapidis. Et Vir Beatus videns eam vulneratam, cum lacrymis telum extraxit, & vulnus benedixit, quod statim sanatum est. Tandem Princeps cum magna difficultate, quia acceffus difficilis erat, etiam uſque ad locum pervenit. Et videns canes latrare, & ad ſpeluncam non ap- propinquare, mirabatur, quidnam hoc elfet? Et defcendens de equo, man-

Strana 64
64 VITA mandavit suis, ut equum tenerènt, & foli etiam longius ftarent. Et fic evaginato gladio accefsit ad ſpeluncam, & ingreſfus atrium ſpeluncæ, vi- dit hominem, habentem faciem deformem, & crines nimis longos, & indiſpositos, ſed mirabiliter coagulatos, & cervam jacentem ad pedes ejus, ſtatim intellexit, a Deo eum eſſe miſſum, ut deſpecto mundo in illo loco ſolitario ſerviret Deo. Et fic Princeps alloquitur eum dicens: Peto te vir Dei, ut dicas mihi, quis fis, & unde fis? Reſpondens B. Ivanus miti modo Principi dixit: De duobus me interrogas: primo, quis ſum? Sum Princeps ficut tu; quia de stirpe Regia ſum progenitus. 2do interrogas me: unde huc veni? certe de terra Ungaria huc veni, qui ſum natione Ungarus. Ad hæc Princeps: Utrum habes panes? B. Ivanus dixit: Non habeo. Et quomodo tamen sustentaris? Beatus vir reſpondit: fecundum proviſionem Dei vivo. Deus providit mihi hinnulam iſtam, quam tu ab- ſtuliſti mihi, quæ jam feſſa & a te vulnerata, forte lac non miniſtrabit mihi. Tum Princeps Borziwoy magnis precibus petivit eum, ut ſecum transiret ad castrum, & ibi in castro ſecum maneret, promittens ſibi lo- eum diſponere ſolitarium, ubi nullus eum vifitaret fine voluntate ipfius. Quo renuente, & non acquieſcente, Princeps cæpit eum valedicere, volens ab eo recedere. Ad quem vir : Non recedas, niſi mihi prius promittas fidem tuam, ut nulli me reveles, nec alicui quidquam de me dicas, nec me tamen ulterius vifites. Principe promittente ratum tene- re. Tunc Ivanus exhortatus eft Principem dicens: Sereniffime Princeps, audi mandatum Dei. Hæc mandavit tibi Dominus Deus per S. Joannem Baptiſtam, qui apparuit mihi, & adventum tuum ad me mihi revelavit. Man- davit mihi, ut monerem te ex parte Dei, quia Deus vult fic habere, ut post mortem meam locum istum confecres in Ecclefiam, in honore S. Ma- riæ, & S. Crucis, ſed S. Joannem Baptistam Patronum nominabis. Quæ omnia Princeps promifit facere. Et fic Princeps valedicens S. Ivanum, ab eo receſſit, semper ſuſpirando, & de B. Ivano cogitando. Et cum cæ- næ ſediſſet ad menſam, una cum conjuge ſua S. Ludmilla, omnino nihil comedit, ſed ſpiritualem virum in memoria habuit. Tunc B. Ludmilla conjux fua intuens in eum, dixit: Pie Domine, & vos nihil comeditis, ſed ſemper aliquid cogitatis. Et sic B. Ludmilla totis viribus instabat, Principem conjugem fuum multis précibus pulſabat, ut ſibi cauſam re- velaret. Et Princeps nullo modo ſibi revelare voluit, in memoria ha- bens, quomodo Beatus illum commonuerat, ut eum nulli proderet. Tan- dem in progreſfu S. Ludmilla in tantum laboravit, quod Princeps non po- tuit ſe defendere, ſed victus precibus conjugis ſux S. Ludmillæ, omni- no

Strana 65
S. IVANI. 65 no ei patefecit, quomodo per cervam, eam inſequendo cum canibus, perveniſſet ad mirabiles ſpeluncas, in quibus invenit heremitam Deo de- votum in illis cavernis hæfitantem, qui me ita dulciter allocutus eft; quod totis viribus attædior post eum. Audiens hac B. Ludmilla, multis pre- cibus, etiam cum fletu, petivit Principem conjugem fuum, ut daret sibi licentiam, veniendi ad eum, ut poſſit etiam loqui cum eo. Et Princeps tamdiu negavit ſibi dare licentiam, quod tandem acquievit. Et vocans Princeps clam unum de illis Kor (k) qui fecum fuerant circa ſpeluncas illas, in quibus Beatus Vir Ivanus habitabat, & locutus eft ad eum Prin- ceps, dicens: omni tempore, ficut incepiſti ſervire mihi, non inveni te devium , ſed in omnibus fidelem mihi, ideo confidens de fidelitate tua, volo tibi confidere de mea conjuge, ut tu ſolus, nullo alio comite, du- cas illam ad ſpeluncas illas, ante quas canes latrabant, fed ad ſpeluncas appropinquare non audebant. Qui juſſa Principis complens, una cum conjuge Principis S. Ludmilla iter arripuerunt. Cum autem ad pradictas ſpeluncas perveniſſent, & B. Ludmilla ad virum Dei intraſſet, vir Dei videns eam, turbatus est, & avertit faciem fuam ab ea, nolens loqui sibi, nec reſpiciens eam. Tunc B. Ludmilla locuta eft ad eum dicens: Bone Pater! noli mihi moleſtus eſſe, quod viſitavi te, quia cauſa devotionis veni ad te, ut conferam tecum de Domino Deo, & de ſalute animæ meæ. Tunc B. Ivanus confiderans devotionem ipfius, vertens ſe ad eam, cum magna affabilitate colloquium habuit cum ea, & non de mundanis & tran- fitoriis, ſed de Divinis, & de illis, quæ funt ad falutem animarum. Fi- nito colloquio, & cum vellent se feparare ab invicem, B. Ivanus petivit S. Ludmillam, ut nunquam amplius vifitaret ipſum; Tunc S. Ludmilla di- xit ad Beatum Virum: Ex quo nullo modo vis admittere, quod ego jamo- do vifitem te, tunc peto te, Vir Dei, ut facias hoc amore JESU Chriſti, & amore piiſſimæ Matris ejus, Virginis Maria, ut tu tempore ſucceſſivo venias ad me, in caſtrum Tetin. Hoc audito B. Ivanus, quid eligeret, cogitavit. Tandem deliberans, ſpopondit, potius vifitare eam, quam ut ipſa ulterius veniret ad eum. Tempore aliquo non brevi elapſo B. Ivanus iter arripuit veniendi ad eam in castrum Tetin, & exiens de lo- co, in quo manebat, stetit cogitando, qua via deberet tranfire ad ſupra dictum caftrum, nolens patefacere viam aliis veniendi ad eum; & ubi de- buit tranfire aliquam partem milliaris, tranſeundo directo modo, ibi be- ne tranfivit duo milliaria, pertranſeundo indirectam viam. Et cum per- Tom. II. I ve- (k) Nempe quatuor: ad eam enim pene normam ſæculo XV. numerus 4. formari ſolitus-

Strana 66
66 VITA veniſſet in caſtrum, manſit per illam noctem, quia nimis feſſus erat. Et B. Ludmilla diſpoſuit ſibi commodum ſolitarium, ſicut ſibi promi- ſerat, quando circa eum erat, ut nullus eum vifitaret, nifi ſolus Prin- ceps Borziwoy, & conjux ejus B. Ludmilla, colloquium habentes cum eo de Domino Deo & falute animarum eorum. Mane autem facto sta- tim iter arripuit redeundi ad locum fuum. Tranfivit autem per villas, una vocatur Hodynie, & altera Swinary. Factum eft autem, cum ap- propinquaret ſupra dictæ villæ Hodynie, & jam nimis feſſus erat, vidit penes viam ſub arbore pyro lapidem ſatis magnum, ſed erat gibboſus, ſuper quem locavit ſe, volens modicum requieſcere in eo. Et quan- do cæpit ſe locare ſuper lapidem, omnes gibbi ejus, ficut cera mol- les facti funt, quasi aliquis liniret eos, ne impedirent in ſeſſione --- B. Ivani. Bubulci autem de villa illa Hodynie paſcebant ibi prope eum equos & caballos. Qui bubulci videntes hominem mirabilis diſpoſitionis, habentem vultum diſtortum, crines longos, quasi zonas, coagulatos mul- tos, illudebant ei, projicientes in eum terra, & unus ex eis arripiens lapidem volens currere, jecit in eum, & offendit eum uſque ad fanguinis effufionem, qui fanguis nullomodo poteſt deleri de lapide illo: Qui lapis sic cruentatus, est, uſque ad hodiernum diem, jacet in Ecclefia S. Joan- nis Baptiſtæ in ſpelunca, ubi jacet corpus Beati Ivani. (1) Rufticus au- tem unus de villa illa Hodynie, videns bubulcos illos illudere, & inſulta- re viro Dei, accucurrit, & cum flagello illos bubulcos correxit, & ab eo repulit. Et aggrediens virum Dei, eum falutavit, & unde veniret, vel quo iret? Vir Dei reſpondit, quod quo eum Dominus Deus diverterit. Et ruſticus ait ad eum: Video, quod nimis feffus es, & famelicus, io! veni mecum ad domum meam, ut comedas, & requiefcas. Guo renuen- te ruſticus per plures vices monuit eum ſemper, & coegit, ut ſecum tranfiret. Tunc B. Ivanus dixit ad rufticum: Ex quo vis illam miſericor- diam facere in me, videns me nimis feffum eſſe, io! peto te, facias cau- ſa Dei, & concedas mihi unum equulum, & ego promitto tibi fidem meam, quod hodie contra habebis eum. Et rufticus hilari vultu reſpondit: Hoc volo libenter facere, & ſtatim ivit, & equulum adduxit, virum Dei equulum afcendere juvit. Et vir Dei gratias agens ruftico, perrexit: & cum perveniſſet ad ſuperficiem montium, ſub quibus habitavit, cogno- ſcens, quia prope eſt jam a loco ſuo, deſcendens de equo, mandavit equu- (1) Balbinus & Pontanus narrant hune lapidem ad Imp. Rudolphi II. tempora monstrari ſolitum,

Strana 67
S. IVANI. 67 equulo, ut directo modo tranfiret ad domum fuam. Et equulus currens, mutatus eſt in quantitate & qualitate, quia multo major, & pinguior fa- ctus eſt. Perveniens autem domum, currebat hinc inde per curiam. Uxor autem ruftici illius videns equum elegantem, vocat virum, dicens: Ne- ſcio qualis equus deambulat hinc inde in curia noſtra. Rufticus autem reſpiciens diligenter equum, ſellam, & frænum optime cognoſcit, ſed equum non noſeit. Veniens autem rufticus ad ſe, cognovit, quia Dei diſpoſitio eſt, & quod loco viri Sancti eum remuneravit. Et fic rufticus gratias agens Deo, equum vendit, & pecuniam ad fuum usum convertit. Beatus autem Ivanus reveniens ad ſpeluncas fuas, ibi uſque ad mortem in illis ſpeluncis manfit, ſerviendo Deo Omnipotenti, & nunquam ab eis recedendo. Poftquam autem jam fenuerat, ne fere omnes infirmitates invaſerunt eum: paralyfis, febres, & aliæ infirmitates, & venerunt uſque ad mortem. Vir autem Dei S. Ivanus, videns sibi appropinquare horam mortis, cæpit dolere, & flere cum contritione magna, dolens, quod debeat mori sine Sacramentis Ecclesiæ. Et statim adjutorium Dei affuit ſibi; quia Angelus Domini in nocte illa apparuit B. Ludmillæ in ſomno, nuntians ſibi obitum Beati Viri; & mandans ſibi, ut ſummo mane mitteret Capellanum ſuum, nomine Paulum ad Beatum Virum cum Corpore Chrifti, & facro oleo. Et mandans Angelus, ut ftatim fecum reciperet illa inftru- menta, cum quibus sibi effoderet ſepulchrum. Evigilans B. Ludmilla cæ- pit condolere Beato Viro, & accersito Paulo Capellano ſuo, ſtatim ſummo mane miſit eum, ad Beatum Virum. Veniens autem Paulus Capellanus cum prædicto cliente, invenerunt eum jam agonizantem, & ultima labo- rantem. Et tamen Vir Dei, B. Ivanus Dei difpositione recreatus est, & cæpit loqui cum Paulo Capellano, sibique confiteri. Et poſt confeſſionem petivit, ut daretur ſibi Corpus Chriſti, & ungeret eum ſacro oleo. Qui- bus peractis & finitis, cum magna devotione & gratiarum actione tradi- dit ſpiritum. Tunc ſtatim Paulus Capellanus cum illo cliente cæperunt fodere ſepulchrum, & effoſſo ſepulchro ſepelierunt Beatum Virum, & committentes eum Deo, ad castrum Tètin redierunt, & obitum B. Ivani, quomodo cum magna contritione & devotione obiit, & quomodo ſepelie- runt eum, Principi nuntiaverunt. Guo audito Princeps Borziwoy una cum conjuge fua S. Ludmilla cæperunt ambo flere. Et ftatim Princeps Borziwoy cogitavit, ut compleret mandatum S. Joannis Baptistæ, & reve- lationem S. Ivani, ut ſupra ſcriptum eſt. Et mittens pro Epiſcopo, con- ſecravit cavernam, five ſpeluncam, in qua B. Ivanus habitavit, & in qua post mortem sepultus est, in Ecclefiam confecravit. Post cujus obitum; I 2 poſt-

Strana 68
68 CHRONICON poſtquam divulgatum eft ejus patrocinium, multi ad tumbam ejus venie- bant, & de diverfis infirmitatibus fanitatem recipiebant; claudi, eæci, dæmoniaci, imo puer mortuus portatus fuit, & revixit. Ad quod ſpe- ctaculum multi convenerunt, & Deum laudaverunt, qui per merita Beati Ivani fecit mirabilia. Et alia quam plurima operatus eſt Deus per meri- ta B. Ivani, ficut bene constabat Regibus, & Principibus, Baronibus, Pragenſibus, & aliis probis hominibus terræ Bohemiæ. Amen. Et ſic eſt finis de vita S. Ivani. ☞ ☞ ☞ ☞ OBSERVATIONES PRÆVIÆ IN CHRONICON MARIGNOLÆ. I.(æculo XIV. magna doctrinæ laude inter Italos floruit Joannes de Marignolis Ord. Minorum cujus Chronicon Bohemiæ nuſquam antea prælo excuſum, quin pauciſſimis viſum lectumque iſthic primum cum veterum hiſtoriarum ſtudioſis communicamus. Eum Carolus IV. Imperator & Bohemiæ Rex in diplomate huic operi præmiſſo hoc integro nomine & titulo nobilitat. Venera- bilis Pater Frater Joannes dictus de Marignolis de Florencia Or- dinis Minorum Biſinanenſium Epiſcopus, noſtræ Imperialis aulæ commenſalis, ſeu ut author ipſe in præfatione ſe explicat: Im- perialis aulæ Capellanus. Meminit noſtri Joannis de Marignolis Ferdinandus Ughellius in Italia Sacra Tomo I. de Epiſcopis Bifinianenſibus p. 522. his verbis: Fr. Joannes ex nobili Mari- gnolla familia ſatus, patria Florentinus, profeſſione Franciſca- nus Chriſtophoro in Epiſcopatu ſucceſſit An. 1354. 4. Idus Maji, ut ex Regeſto Vaticano eruitur. Hic inſignis S. Crucis monaſte- rii Florentini alumnus exſtitit, ob doctrinæ famam, famili�que claritatem ad hunc epiſcopatum evolavit. Quanto poſtea tempore vixerit, me latet. Hunc porro Joannem e Marignolla gente pro- pagatum fuiſſe, monumentum ab ipſo Florentiæ relictum An. 1354, dum Ecclesiam ſuam peteret, clare oſtendit. Florentiæ etenim Ab-

Strana 69
JCANNIS MARIGNOL. 69 Abbatiæ Eccleſiæ indulgentiam conceſſit, quæ hodierna charta in- ſcripta in eo archivo reperitur, ut nobis Carolus Strozza Patri- cius Florentinus ſe oculis uſurpaſſe aperit, quæ hac forma exordi- tur: Fr. Joannes de Marignolis de S. Laurentio de Florentia Epiſcopus Bifinianensis in Calabria. Tum in fine signum & gen- tilitia ſtemmata Marignollæ domus appoſita. (Hæc lector scul- pta reperiet Tab. I. N. I.) tum h�c verba inferius adſcripta: ſignum noſtrum. Ea clariſſima familia in Republica olim Floren- tina ſpectatiſſima, nunc penitus interiit, ut eſt humanarum re- rum conditio. Noſtri vero Joannis Epiſcopi tantum in Vaticanis Regeſtis electio conſpicitur ep. 47. f. 48. An. 3. Innocentii VI. ac pro eorum temporum more nec ipſius familiæ, nec patriæ mentio celebratur. Hactenus Ughellius, ex quo Marignolæ memorias mutuavit, & compendio retulit Chriftianus Gottlieb Joecher in Lexico ſuo Eruditorum, magnum univerſale Lexicon Lipfienſe, aliaque Virorum Eruditorum & Ecclefiafticorum Lexica, quæ paſlim adjiciunt eum plura opuſcula ſcripſiſſe, & nominatim Ita- lico ſermone: Storia di Sant' Onufrio, & Atti degli Apoſtoli. de Chronico præſente Boemiæ, quod ab orbe condito auſpica- tur, altum filent. Atque hæc fuere, quæ hactenus de Mari- gnola comperta habuimus. Jam vero ex edendo hoc ejus Chro- nico multo plura de illo comperimus, quæ hic cum Lectore com- municare digna cenſemus. Et primo quidem Parte I. de cultu poſt diluvium prodit ſe fuiſſe Lectorem Bononiæ: Vidi etiam, inquit, Bononiæ, quando ibi legebam ovem, quæ peperit ſimili- ter monstrum &c. Capite de creatione memorat ſe An. 1334. a Papa Benedicto XII. legatum miſſum fuiſſe cum pretioſis mu- neribus, &, ut ait, numero triginta duarum perſonarum ad Kaam ſummum omnium Thartarorum Imperatorem, qui tenet quaſi dominium medietatis orbis orientalis, cujus poteſtas, & co- pia civitatum, terrarum, linguarum, divitiarum, & regimi- nis infinitorum quodammodo populorum excedit ommem narratio- nem. Eodem anno ait ſe menſe Decembri Avenione diſceſliſſe, Neapoli vero Jaunenſium navigium, quod nuncios magni Tar- 13 ta-

Strana 70
70 CHRONICON tarorum Imperatoris ad Papam miſſos advehebat, exspectaffe. Conftantinopolim perveniſſe Anno ſequenti 1335, Kalendis Maji, ibidemque in palatio S. Sophiæ acrem difputationem cum Pa- triarcha Græcorum iniiſſe, quod innuit eum Græcæ linguæ non fuiſſe imperitum. Inde per mare Maurum (nigrum) navigaſ- ſe ad Caffa, abhinc perveniſſe in Usbec ad primum Tartarorum Imperatorem, traditisque Pontificiis literis & muneribus ejus ſumptibus promotum in Armalec, ubi Ecclefiam condidit. In Tartaria magna in civitate Camul ſub conditione non petendæ decimæ ſe plurimos ad fidem Chriſti convertiſſe & baptizaſſe. Anno tertio poſt ſuſceptum iter perveniſſe ad Cyollos Kagan feu montes arenæ, qui alias credebantur inpertransibiles Zona torrida appellati, denique in Cambalec Imperii orientalis ſedem appuliſſe. Ibidem narrat magna pompa & honore ſe exceptum a Kaam Imperatore Tartarorum, traditisque apostolicis literis & muneribus per annos fere quatuor Imperatoriis fumptibus bafili- ce habitum fuiffe. Dein cum redire anhelaret, magnis præmiis ab Imperatore donatum, impenfasque fibi liberaliter in trium an- norum iter porrectas. Relegifſe itaque viam per alias orienta- les plagas, tranſiiſſe Mauzi, quo nomine maxima India tum ve- nerit, percurriſſe per tria Indiarum Regna, ubi, inquit, vidi- mus gloriam mundi in tot civitatibus, villis, & rebus, qu� nulla lingua poſſet exprimere ſufficienter. A feſto S. Stephani uſque Dominicam Olivarum navigavit per mare Indicum & Zaiton, pertigitque ad nobiliffimam Indiæ urbem Columbum, ubi a qui- busdam malevole intoxicatus per Medicam Reginæ Sabæ fanita- ti redditus eſt. Poſtea ſcribit ſe veniſſe ad extremum orbis cis Paradiſum, ubi non longe a colofſo & ara per Alexandrum M. erecta, exftruxit columnam marmoream cruce, infignibus Papa- libus, ſuisque, tum inſcriptione rei geſtæ decoram. Abinde profectus eft ad Reginam Saba, a qua honorificentiſſime acce- ptus, & maximis muneribus donatus. Deſcribit hic montem Gybeit, fontemque quos accefferat. Per summam tempestatem marisque procellas dein deportatum ad montem Syllanum (In- ſu-

Strana 71
JOANNIS MARIGNOL. 71 ſulam Ceylon) ad locum nempe, in quo olim Paradiſum exſti- tiſſe indigenæ tradunt; quem copiofiſſime deſcribit. In hac in- ſula ait tum dominatum fuiffe quendam Tyrannum Saracenum caſtratum nomine Coga Jaan, qui quidem primo ſe comitatumque ſuum fimulata amicitia & honore exceperit, postea (fcribit) cus rialiter capti pluſquam LX. Millibus marcarum in auro emuncti, nempe omnibus pene muneribus , quos tam Usbecenfis Tarta- rorum Imperator, quam magnus Kaam, & Regina Saba Ponti- fici, ſibi, ſuisque dederat. Scientiæ, & eruditionis amore ad cognoſcenda mirabilia-mundi ſcribit ſe omnes Indorum provin- cias pervagatum, per Perſiam, & Ormes feu Ormum infulam emporio celeberrimam deſcendiſſe ad Arabiam. Memorat dein ſe fuiſſe in reliquiis turris Babel, de cujus bitumine quædam fragmenta ſecum aſſumpsit, in civitate Abigari Regis, in urbe Ninive, e cujus ruderibus Monfol condita fit. Terram fanctam univerſam excurrit, cum hujus vero memoriis peregrinationis fuæ filum abrumpit, nec de ulteriori reditu aut in Italiam ad- ventu mentionem facit, ut itaque tectum fit, quo anno Romam redierit, legationis a ſe obitæ rationem Summo Pontifici reddi- turus. Similiter obſcurum eſt, quo facto & quo anno ad Bohe- miam pervenerit, commenfalisque Imperatoris Caroli IV. factus fit. Secundum Hagecii quidem noſtri Chronologiam oportuiffet eum jam fuifſe in Boemia An. 1353, & nominatim Pragæ, nam ad eum annum refert miraculum de digito S. Nicolai a Carolo IV. diviſo & ſanguinem manante, quod Marignola in præſente Chro- nico enarraturus, præmittit: Quod oculis noſtris vidimus, & ma- nus noſtr� contrectaverunt, credimus non tacendum &c. ut id itaque præſentiam Marignolæ innuere videatur. Verum hæ- remus, an hæc Hagecii Chronologia recte cum Regestro Va- ticano ab Ughellio relato conciliari poſſit, quod eum demum anno ſequente primum ſeu 1354. in Epiſcopatu Bifinianensi Chri- ſtophoro ſucceſſiſſe memorat, numque ex Boemia primum ad Epiſcopatum aſfumtus fit? Qui ſi itaque, a Carolo Strozza prolatum inſtrumentum probat, eo anno ad capeſſendam Se- dem

Strana 72
72 CHRONICON dem ſuam epiſcopalem Florentiam tranfiit, oportet eum rurſum rediiſſe, nam Chronicon illius poſterius ſcriptum, cum jam Epi- ſcopus Bifinianenfis effet, ut & Carolus IV. in diplomate ei da- to, & is ipſus paſſim teſtatur. Habemus vero ex his Marigno- lam noſtrum non ob ſolam doctrinæ famam, famili�que nobilita- tem, ut opinatur Ughellius, ſed maxime ob tam longinquam glorioſamque ad Tartarorum Imperatorem Pontificiam legatio- nem ad Biſinianenſem Epiſcopatum evolaſſe. Excuſſi omni ſoler- tia Caroli IV. Imp. Cancellariam: cujus tres partes ab exteris typis excuſas jam habemus, quarta hactenus inedita inter colle- ctanea mea poſterioribus Monumentorum publicandorum Tomis ſervatur : si ſortafſis memoriam & annum reperire liceret, quo Marignola inter Commensales & Capellanos Caroli IV. affumtus eſt. Et quanquam facile quadraginta ejusmodi inftrumenta re- pererim, tamen ubivis Marignolæ nomen abeſt, nolim tamen dubitare aliquod eorum ad Marignolam noſtrum ſpectare, cum in multis eorum fcribæ neglectu & feftinatione nomen omiſſum fit. Ut tamen antiquitatum cupidos non lateat, quæ eo tempore Commenſalium & Capellanorum Imperialium prærogativæ fuerint, libet ex eadem Cancellaria generalem formulam exſcribere: Karolus quartus Imperator ſemper Auguſtus & Bohemiæ Rex &c. Religioſo - - - Ordinis - -- Sacre Theologie Magistro Conſiliario, Familiari, Commenſali, Domeſtico & devoto ſuo dilecto graciam & omne bonum. Laudabilia virtutum & probitatis tue merita, Religionis zelus, literarum ſciencia, & morum decor, quibus te divinitus fore cognovimus insignitum, nos ammonent & inducunt, ut perſonam tuam ſingularis prerogativa gracie non immerito proſequamur. Te igitur premiſſorum intuitu in Consi- liarium, Capellanum, Familiarem, & Commenſalem noſtrum Do- meſticum gracioſe recipimus, & aliorum Consiliariorum, Capella- norum, Familiarium & Domeſticorum noſtrorum Commenſalium cetui & numero preſentibus aggregamus. Decernentes & hoc imperiali ſtatuentes edicto: quod tu omnibus & ſingulis privile- giis, juribus, immunitatibus, libertatibus & graciis gaudere de- beas

Strana 73
JOANNIS MARIGNOL. beas & frui, quibus ceteri Conſiliarii, Capellani, Familiares no- stri Commenſales Domestici de conſuetudine aut jure gaudent, seu quomodolibet fruuntur. Mandamus igitur & authoritate Impe- riali diſtricte precipimus, & te Imperialis confideracionis intuitu congruis ubivis locorum honoribus ac benevolentia proſequentes &c. Reperi tamen in ea Cancellariæ Caroli IV. parte (quæ in Bibliotheca Metropolitana Pragenfi inter MSS. Codices I. XXVI. nuſquam hactenus edita ſervatur ) non obſcuram aliam Marigno- læ memoriam, ex qua conjicere licet, eum quoque ad Hiber- niam ſeu a Sede Pontificia, ſeu Ordine ſuo fuiſſe deſtinatum, quam legationem tamen num abſolverit, haud conftat, præfer- tim cum ex mox ſubjiciendis literis Armacani Epiſcopi Hiber- niæ teſtatum fiat eum legationi huic maxime obftitiffe, adeo ut non modo famam legationis hujus, ſed ipſum Marignolam to- tumque Ordinem Minorum acerrimis farcaſmis accipiat, quorum ratio ex historia Ecclefiastica repetenda eſt. Armagh autem feu Ardimacha (a cujus urbis Epiſcopo hæc epiſtola ad quendam Or- dinis Minorum ſeu ut inſcriptio vult, ad ipſum Biſanenſem Epi- ſcopum, Marignolam nimirum, ſcripta eſt) hodie multum deſerta urbs Hiberniæ eft in provincia Uifter dicta in Comitatu Arma- censi, cujus Archi-Epiſcopus Primas Hiberniæ est. Tenor de- nique literarum, quæ inter instrumenta Cancellariæ Carolinæ N. LXI. recenſentur, hic eft: Reverende Pater & amice Kariſſime. Non congruunt etati, neque venerando ſenio, que de Vobis honorabiles Viri - - - de - - - & - - - de - - - recitarunt. Neque mentis teſtantur pru- denciam ea, que per ipſos nobis Veſtra Reverencia voluit intimari. Nam florem Ordinis Veſtri - - - - jam auctore Domino, & ju- ſticia nobis ſuffragante, convicimus, jam in campo Marcio deſi- derati voti compotes abſque formidine militamus. Neque aliud ſupereſt, niſi ut detur victori bravium, & quem triumphus de- ſideratus exornat, Dei velit benignitas coronare. Jam calamus fructus exſpectat uberes , qui de area ſancte Eccleſie vepres & ſpi- nas evulſit, & deformantibus erroribus propulſis viam apperuit Tom. II. K 73 Ca-

Strana 74
CHRONICON 74 Catholice veritatis. Neque Veſtrum Reverende Pater timemus adventum, ut veſtris argumentis terreamur in aliquo, qui jam Anglicana Sophiſmata, Okkam puta, Burley, & aliorum, qui ſub apparencia veri tunicam falſo ſecernerunt contexere, omnino deſtruximus, latratus eorum inutiles pie veritatis ſermonibus compeſcendo. Veniat igitur inveteratus ille Biſanensis Epiſcopus, veniat: quis ille, qui ſe Apoſtolum orientis in Curia Ceſaris am- puloſe denominat, ut experiatur in opere, quid ſompnia ſua ſibi prodeſſe valeant. Nam ſi canum latrancium juventuti intersit vincula, noſtre proviſionis induſtria facile quidem palpitantem ſe- nio moloſſum ligare curabimus, cui jam neque vocis claritas, neque ſciencie habilitas ſuffragantur. In qua quidem epiſtola licet Marignola nomine non refera- tur, ex circumftantiis tamen orationis, & præfertim verbis illis Apoſtolus orientis in Curia Cæſaris certo conjicitur per Biſanen- ſem Epiſcopum haud alium atque Marignolam intelligi. Tempus, quo Marignola hoc Chronicon ſcripfit, clare indi- cat, dum ait ſe hiſtoriam rerum geſtarum perſequi uſque ad præ- ſentem Boemorum Primatem Venerabilem Arneſtum primum Pra- genſem Archi-Epiſcopum, qui ex calculo Hagecii ab anno 1343. uſque 1364. Eccleſiæ Pragenæ præfuit. Ex quo eruitur eum non multo ante Pulkavam Chronicon ſuum abſolviſſe. Nam Codex MS. S. Crucis Majoris Vetero -Pragæ teftatur Pulkavam non prius quam Anno 1374. ſupremam manum operi ſuo impoſuiſſe. De morte Marignolæ, & quo loco fatis cefferit, aut fepulturam invenerit, nuſquam teftatum, quod ipſum queritur Ughellius. Libuit tamen hic apponere figillum Bifinianenfis Ecclefiæ & Epi- ſcopatus, quod in Archivo Zderafienſi deprehendimus. Diplo- ma quoddam membranaceum eft de anno 1295, quo plusquam vi- ginti Epiſcopi Romæ congregati quasdam indulgentias Ecclefiæ Zderafiensi concedunt, inter hos etiam est figillum Gulielmi Bi- finianensis Epiſcopi, qui itaque Chriſtophorum in Sede præces- fiſſe videtur. Sigillum hoc ſcalpro excuſum N. 2. ſpectandum exhibemus. II. Ad

Strana 75
JOANNIS MARIGNOL. 75 II. Ad Codicem MS. e quo hæc editio transumta eft, ut pertingamus, fervatur is in Bibliotheca AA. RR. PP. Cruci- gerorum cum rubeo corde ad S. Crucem majorem Vetero-Pra- gæ, debemusque exſcriptionem illius benevolentiæ Reveren- diſlimi D. Wenceslai Kirchmayer de Reichwitz ejusdem Cano- niæ jam decimum Præpofiti, uti & adnifui A.Reverendi ac Exi- mii D. Joannis Caroli Rohn, ejusdem inftituti locique Archivarii, & Bibliothecarii a pluribus editis opuſculis noti & celebris. Ex quo rariſſimo codice ſuo tempore plura patria vetuſta hiſtorica documenta vulgaturi ſumus. Codex vero ifte chartaceus in folio eft notæ optimæ, ſcriptus partim ſæculo XIV, partim ineunte XV. Intelleximus tandem non alium codicem illum effe, quam eum, quem olim Pragæe adhuc degens Excellentiffimus Épiſco- pus Litomericenfis in manibus fuis habuerat, & e quo dein apo- graphum ſuum deſumpſit. Illum ipſum, inquam, de quo jam Parte I. Annalium Hagecianorum p. 45. notitiam aliquam dedi- mus, quanquam ſcribæ erronea relatione in eo falfi (Nam codi- cem autographum tum necdum videramus, nec, cujusnam fit, cognoveramus ) quod eadem pagina in membrana ſcriptum affe- veraverimus. Fideliter itaque fingula, ut in hoc codice repe- riuntur, tranſcribi fecimus, contulimusque; quæ hic cum ami- co Lectore communicamus. Variantes autem lectiones adjun- gere per nos non ftetit, quandoquidem de alio manuſcripto ve- teri hujus authoris exemplari nihil ufpiam compertum eft, ut is unus folusque codex hactenus cognitus fit, qui memoriam Mari- gnolæ, & hiſtoriam Boemiæ ab eo conſcriptam ad posteritatem, temporumque noſtrorum cognitionem transmifit. Quod Hagecius in Annalibus fuis Marignolæ meminerit, jam Parte I. ejusque Procemio innuimus, quanquam fi jam ea con- ferantur, quæ ex hoc authore memorat, conjectura non levis capi poſſit, Hagecium hæc nonnifi ex rumuſculis, aut incerta veterioris authoris relatione haufiffe, nam pleraque relatis Ma- rignolæ minime conſentanea funt. Et quidem ne mentionem is quidem Czechi toto ſuo tam vaſto opere facit, ſed Coſmam K 2 adhuc

Strana 76
76 CHRONICON adhuc fecutus Bojemum illum conditorem patriæ confervat, quin pro illa temporum iftorum ariolandi licentia nomen magis defle- ctit, cum ait : Fuit inter iſtos quidam nomine Bogam, a quo di- cta eſt Bojemia. Ut jam Czechi propugnatoribus novum ful- crum ruat, quo fabulam iftam ſuperstruere conati. Alterum eft: Errat Hagecius cum Marignolam vocat Epiſcopum Florentinum, is enim nonnifi Florentiæ natus, Epiſcopus vero Bifinianensis in hodierno Regno Neapolitano erat. Tertio: nec Marignola Slavorum originem, ut vult Hagecius, trahit a Slowo) ſed a Sole & Elyſa derivat, ſic enim ille: Ab Elyſa ſclavi, qui corru- pto vocabulo ſolani dicuntur, quaſi ſolares vel luminoſi, vel ma- gis glorioſi dicuntur, cujus pars eſt Boemia. Et rurſum: Fue- runt autem primi Boemi genere Sclavi, quaſi Elyſani. Elyſa enim ſolaris dicitur, unde Eliopolis civitas ſolis in Yſaia. Denique non meminit etiam Marignola immigrationis Slavorum per Bulgariam, Serviam, Dalmatiam, Croatiam, Boſniam, Carin- thiam, Carnioliam, ut ſcribit Hagecius, ſed Pulkava synchro- nus ei ſcriptor, quæ omnia, uti & maxime, quod Hagecius non referat Marignolam in Catalogo Authorum Aunalibus fuis præmiſſo, e quibus nempe hiſtoriam fuam compilaverat, plane declarant : Hagecio manuſcriptum Marignolæ Chronicon ad ma- nus non fuiffe, e quibus veriora certioraque haurire ei licuiffet. Ceterum non memini ab aliquo vetuſtiore noſtro unquam Mari- gnolam laudatum, aut ad ejus Chronicon a quoquam provocatum, quod innuit exemplaria illius admodum rara fuiffe, primum omnium, quod conſtat, reperio Mathiam Boleluzkium ſæculi ſuperioris hiſtoricum, qui in Roſa ſua Bohemica c. 5. p. 114. ad ſolum nomen provocat, eumque inter ceteros hiftoricos patrios recenſet, qui poſteritati geſta S. Adalberti tranſcripſerunt. III. Chronicon ſuum Marignola diſpertit in tres libros: Pri- mum orditur a creatione mundi, finitque cum divifione lingua- rum & terrarum, quem vocat Thearcos Atheos, ſeu Divinum & Theologicum. Secundum nominat Monarchicum, quem au- fpicatur a Nemrot, perducitque ad tempora Francorum, Boemo- rum,

Strana 77
77 JOANNIS MARIGNOL. ruim, ipſamque Caroli IV. stirpem, quam cum e longinquo, atque e vetuſtiffimis ſæculis repetit, fuſpicionem adulationis non effugit, nam ejusdem Imperatoris progeniem a Saturno & Jove deducit, imitatus ſcilicet alios ſe ſuperiores scriptores , qui ejusmodi ge- nealogiarum palpum multo ante Cæſaribus obtrudere ſoliti, ut jam Parte II. Annalium Hagecianorum animadvertimus. Tertium vocat Jerarcos & Jerarticum ſeu Ecclefiasticum, quem a Sum- mo Melchiſedech uſque ad Arnestum Pragensis Ecclesiæ primum Archi-Epiſcopum ſe proſecuturum pollicetur. Non ignoramus plura ejusmodi Chronica a creatione mundi initium ſumentia jam publicis typis proftare excuſa, imo non pauca ob rerum a veterioribus pridem narratarum repetitionem paſſim ab editoribus his initiis truncari, verum affirmare aufim, nuſquam æque lectu jucundum Chronicon, atque Marignolæ eft, in ma- nus meas incidiffe, ut merito vitio nobis dari potuiffet, aliqua ſui parte mutilum nos emiſiſſe. Cum enim author hic ple- rasque orientales & remotiffimas quidem regiones eruditio- nis capiendæ gratia pervagatus fit, ubivis in hiftoriam tam veteris quam novi teſtamenti ea concinne interſerit, quæ ad locorum, rerumque illuftrationem faciunt, quæque ipſe oculis vidit, ſedula exquifitione edoctus eft, aut ex hominum illarum terrarum traditione hauſit. Idem cum linguarum orientalium Theologiæ item & Philoſophiæ ſe non rudem fuiſſe probet, non raro interpretationem terminorum Hebraicorum adfert, ſenten- tias vero miras Theologicas Philoſophicasque admifcet, quas eo tempore in scholis primas tenuiffe cognofcere licet, ut ſperemus nemini tædio ejus lectionem futuram. Atque ut pauca præli- bemus: mira funt quæ de Adæ vestigiis, de paradiſo ejusque fatis, de Moyſe, de nativitate Chrifti, de ejusdem diſcipulis, de S. Thoma, de prima & ſecunda Apoſtolorum Miſſa refert, mira quæ de Kota civitate a Cain ædificata, de nomine & inven- tione urbis Parifiorum & Trevirorum aliisque civitatibus fabula- tur. Non injucunda itineris fui per univerſam Tartariam Ma- gnique Kaam Tartarorum Imperatoris, per Indias eique adjacen- K 3 77 tes

Strana 78
78 CHRONICON tes inſulas deſcriptio, quarum incolas, mores, rariores plantas aliaque huc ſpectantia paffim graphice depingit, & fua experien- tia probat. Inter quæ præ cæteris auſcultationem merentur, quæ iſthic de Simiarum cultu, earumque peculiari ſpecie, & opinio- ne animarum defunctarum in eas translocatarum, de Monachis Ethnicis Seyllani montis, de muſa, aliisque plantis, de vesti- bus filiceis, de antipodibus tum adhuc incognitis reliquiſque hujus generis refert. Quod vero fummi momenti eſt, mire il- luſtrat hiftoriam Ecclefiæ tartaricæ, unde jam historia ecclesiasti- ca quæpiam capiet incrementa, nam ea nuſpiam prodita, aut ty- pis excuſa eſſe reperi; præſertim clariſſimæ iſthic memoriæ Joannis illius primi ſæculo XIII. Tartarorum Apoſtoli ſocio- rumque fuorum, nec non aliorum ejusdem Ordinis Minorum martyrio inclytorum virorum, urbium Tartaricarum ad Chriſtum conversio, ftatus Eccleiæ Chriſtianæ in Indiis perque vicinas terras, ut alia plura pertranſeam, quæ ex uſu Lectorum effe poterunt. Quod ad hiftoriam patriam attinet, non diffitemur eum pleraque uſque ad annum 1125. ex Coſma mutuaffe, quo- uſque nempe Cofmæ hiftoria vitaque ejus pertigit, posthac mul- ta profert, quæ in nemine alio noſtrorum reperiuntur, quæque declarant, authorem noſtrum alios a Pulkava, qui eodem tem- pore ſuum Bohemiæ Chronicon ſcripfit, fontes habuiffe. Pro- vocat porro Marignola nofter non raro ad libros quosque, quo- rum hodie peritiam ufumque non habemus, & frequenter etiam ad Apocryphos, ut ad Beroſum, librum Lucaray, feu partem II. libri Lucæ & Actuum Apoſtolorum, Ovidium de vetula, de- nique non pauca profert ex Judæorum Thalmud, eorumque tra- ditionibus, quas hinc atque illinc breviter refellit. Ceterum styli barbariem, & rerum quandoque narratarum prolixitatem memor ætatis illius ferreæ luteæve æqui bonique confulet ami- cus Lector. CHRO-

Strana 79
JOANNIS MARIGNOL. 79 CHRONICON Reverendiſſimi JOANNIS dicti de Marignolis de Floren- tia Ordinis Minorum Byfinianenſis Epiſcopi, glorioſæ me- moriæ Imperatoris CAROLI IV. Imperialis Aulæ Capellani. Incipit Proceſſus in Cronicam Boemorum. AROLUS quartus Divina favente clemencia Romanorum Imperator ſemper Auguftus Boemorum Rex. Ad dandam fcientiam plebi ejus, & dirigendos pedes eorum in viam pacis, & felicitatis eterne. Tunc enim rempublicam conftat elfe felicem, quando Rectores ipfius pruden- tes effe constituit, vel vacare prudencie. Nam eloquencia five prudencia homines quasi pecudum more viventes, fuadente quodam prudente, ut ait Tulius primo Rethorice, coegit in unum, & fua eloquencia fimul cum prudencia civitates fanctiſſimas, leges justiffimas, jufta judicia, recta con- nubia docuit ordinare. Nos igitur Divina providencia fuper ſpeculum Im- perialis culminis, ac Rex Boemie conftitutus ab eo exemplo David ju- ſtiſſimi Regis, die noctuque in lege Domini meditantis vigilamus atten- cius, & folicita mente revolvimus, qualiter noftre reipublice utriusque milicie rectores ad literarum ftudia provocemus, ut ipfam pacis tempo- re, ac eciam bellorum, non ſolum armis bellicis decoratam; verum eciam prudencia, & bonis moribus exemplo majorum ftudeamus effe ar- matam. Dicit enim Ariſtoteles libro Thopicorum iij. Nemo juvenes eligit duces , eo quod non conftat eſſe prudentes. Verum eciam, ut ait in Ethic. 1. v. Non differt juvenis moribus vel etate. Et Salomon in Proverbiis: Maledictus puer centum annorum. Plures enim fecit triumphare experta prudencia, quam armata milicia, ut oftendit Vegecius de re militari. Ex- pedit ergo reipublice informari maxime juvenes principes ad imitacionem proborum, ne degeneres fiant. Valuit enim ille error, juxta ſentenciam Auguſtini de Civitate Dei, quod Principes putarent se de genere deſcen- diffe Deorum, ut amplecterentur virtutes, & vicia abhorrerent, majo- rumque ſequendo vestigia, laudem appeterent plus, quam vitam, quam tamen propriam contempnerent tempore oportuno. Et ut Virgiliano verſu eloquar: Vicit amor prime laudum immenſa cupido, quas ſemper ap- petit animus generoſus. Premium enim virtutis eft honor, & attribuitur ma-

Strana 80
CHRONICON magnanimis, & virtuoſe laborantibus; Ut Aristoteles quarto Ethicorum. Nam ſine virtute laudari nihil aliud eſt, quam vilis Yronia; & deſipit, qui ſine virtutum culmine appetit laudari. Sed ex laude fit inglorius, qui ſine virtute laudatur, ideo propoſui illam, inquit Salomon regnis & ſedi- bus, & divicias nihil eſſe duxi, in comparacione ad eam, per hanc habe- bo claritatem ad turbas, & relinquam poſt me eternam memoriam, que perducit ad regnum perpetuum. Hec eft turris David cum propugnacu- lis proborum actuum. Mille clipei exterorum pendent ex ea, omnis armatura forcium. En, inquit ſponſa, in canticis canticorum, lectulum Salomonis ex fortiſsimis Israhel custodiunt, uniuſcujusque enfis super fe- mur fuum, propter timores nocturnos. Hy funt generofi Principes, caſtra Domini precedentes, donec introducant fubditos ad terram victo- ribus repromiſſam, ornacio virtutum, occifis peffimis chananeis operariis viciorum. Non enim armorum fortitudine tantum glorioſa bella gerun- tur , ſed eciam magis ſano conſilio, cum fidelitate ad Principem, pruden- cia directiva, ut ait Salustius, & Beatus Augustinus L. de Civitate Dei, ſic dicens. Nolite putare parentes noſtros rempublicam armis tantum ex parva magnam feciſſe, nam ſi hoc eſſet, nos multo illis majorem habere- mus, major enim eſt nobis armorum, equorum, & amicorum, copia; ſed alia fuere eis, quæ nobis nulla ſunt, domi industria, foris juſtum imperium animus in conſulendo liber, nulli voluptati vel cupiditati obnoxius. Pro his nos habemus domi inerciam, foris rapacitatem, inter bonos & ma- los diſcrimen nullum. Ut ergo tranquillitate pacis tam mentis, quam temporis noſtra reſpublica perfruatur, operariis viciorum penitus expur- gatis, & delicatos nobilium animos ad probos mores exemplis delectabi- libus provocemus, Cronicarum antiquas & novas hyftorias, maxime Boe- morum obſcure conſcriptas per Venerabilem Patrem Fratrem Johannem dictum de Marignolis de Florencia Ordinis Minorum Byſinanenſium Epi- ſcopum, noſtre Imperialis Aule commenfalem transcurri mandavimus, amputatis obſcuris verborum ambagibus & ſuperfluis reſecatis, ac inter- poſitis quibusdam utilibus; incipiendo a primo Adam, uſque ad felicia tempora noſtra, fub triplici diftinctione, ut in ipfa reluceat candor lucis eterne, & ymago beatiſſime Trinitatis ad illuſtrandam trine nostre crea- te ymaginis trinitatem, plano latini ſtilo, modo qui ſequitur, juſſimus reformandam ad laudem beatiſſime Trinitatis, cui laus est & gloria in ſecula ſeculorum, Amen. 80 Ut

Strana 81
JOANNIS MARIGNOL. Ut igitur Sereniſſime Imperator & ſemper Augufte, tui conceptus propoſitum non ocioſe, nec in vanum tantis inſudet affectibus, ſed Divi- ni cooperante Minerva ſpiritus, quem tue Majeſtatis expoſeit ſerenitas, effectum forciatur. Ego frater Johannes dictus de Marignolis de Floren- cia ordinis Minorum Byfinianensis Ecclefie Epiſcopus, tue Imperialis Au- le Capellanus, tuis semper parere volens nutibus, ad hujus operis fafti- gium ſtilum dirigere preſumens, Cronicarum Boemicalium yſtorias ob- ſcure quidem priſtine conſcriptas in unum magis lucide compendium, jux- ta mei facultatem ingenii ſub trina diſtinccione, modo, qui ſequitur, du- xi regulandas, ut que prius obſcura claufit umbrofitas, concepti operis ſentencia reddat manifeſta. 81 Capitulum de diſtinccione libri. Rimus namque liber , ſeu diſtinccio quaſi Divinum ſeu nature continet principatum, a primo namque Deo Creatore omnium per Adam de- ſcendendo uſque ad Noe, & poſt diluvium ufque ad turrim Babel, & divi- siones terrarum yſtorias continebit, ideo ipſum Thearcos atheos, quod eſt Deus, quaſi Divinum ſeu theologum decrevimus nominandum. Se- cundus vocabitur Monarchos, continebit enim a primo Nemprot, uſque ad felicia tempora noſtra Francorum & Gallicorum, maxime Boemorum, unde tua Serenitas traxit originem, ystorias, eciam Romanorum, & omnium gencium principalium monarchias. Tercius ierarcos, ſeu ierarti- cus, vel ecclefiasticus merito nominatur, nam a primo Sacerdote Summo Melchiſedech post Abel, per Moysen & Aaaron uſque ad veriſſimum Pon- tificem Chriſtum per ſucceſſiones Pontificum Romanorum, & per Epiſco- pos Boemie uſque ad preſentem Boemorum primatem venerabilem Arne- stum, primum Pragenſem Archiepiſcopum, nec non Sanctorum Patrono- rum Boemie geſta & miracula noſtra diligencia duximus compilanda. Ne igitur confufionem pariant conjuncta fpiritualia cum mundanis, & ut bre- viter, lucide & distincte pareant in legentis animo, puriffimam verita- tem ſub certis diftinccionibus & capitulis decrevimus ordinanda. Verum quia ex ſpinis rofe nafcuntur, & Chriftus natus eft ex bonis parentibus, & (*) ex malis, & tocius Sacri Canonis decurfus intendit duas defcribere generaciones, five eciam civitates, malorum ſeilicet & bonorum. Gua- rum prima, ſcilicet malorum inicium ſumpfit a Cayn fratricida, uſque ad Lamech homicidam, cujus ſeries texitur per Nemprot poſt diluvium. Tom. II. L Ci- () Vero ſimillime interſerendum: alii.

Strana 82
82 CHRONICON Civitatis autem Dei generacio ab Abel primo martire, Virgine, Sacerdo- te, cujus ſucceſſio texitur per Seth & Enoch, qui cepit nomen Domini invocare; ideo utriusque decurfum a mundi principio inchoemus. In principio Heloym, id est Dii, creavit celum & terram, terra au- tem erat inanis, & vacua, & ferebatur ſpritus Domini super aquas. Ec- ce in principio Sacri Canonis quomodo ſacra ſeriptura nominat expreſfe increatam beatiffimam Trinitatem in unitate ſubstancie, & trinitate per- sone. Nam ſecundum hebraicam veritatem hel in nominativo caſu, heli in vocativo, vel heloy in aliis, non enim habet illa lingua tot caſus ficut latina. In plurali numero dicitur heloym, id eſt, Dii, cum numero fin- gulari, feu creavit, non dixit, creaverunt, ut oftendat numerum in per- ſonis cum unitate effencie, ideoque dixit, creavit, quia indiviſa funt ad extra opera Trinitatis. Noſtra autem translacio nominat patrem, quod Deus creavit, nominat verbum, quia in principio; dixit enim: quid di- xit verbum, non vocale, quia in Deum non cadit accidens, ergo fub- ftanciale, ſed non alterius fubftancie, vel effencie, quia tunc effent plures Dii, quod nec racio, nec natura patitur, quia tunc nullus omnipotens, nec per conſequens Deus, ergo ejusdem effencie vel nature. Diftin- ctum tamen verbum est personaliter a dicente; Terciam nominat perso- nam, quia ſpiritus Domini ferebatur ſuper aquas. Nota, quód nominat aquas totam corpulentam primam materiam confuſam ommium tempora- lium. Vocatur eciam abyffus, quia qui vivit in eternum, creavit in principio omnia per quid, feu per verbum, ſed ornavit & diſtinxit per Spiritum Sanctum per ſex intervalla dierum, ſecundum communem mo- dum loquendi. Quamvis Auguftinus Doctor egregius ad noticiam factam de creaturis in mente angelica referat dies illos, & veſpere & mane di- cat noticiam matutinam, quam habuerunt in verbo, quafi materiali fpecu- lo, veſpertinam autem, per quam viderunt Deum in rebus creatis &c. De Creacione. N principio ergo creavit Deus celum, id eſt naturam angelicam, no- vem ſeilicet ordines angelorum sive ſpirituum per tres ierarchias, sive per tres ſocietates diſtinctas, prima namque ierarchia, & fumma conti- net tres ordines. Primus ordo Deus immediatus vocatur Seraph, vel Se- raphyn: ardens amore. Secundus Cherub, vel Cerubin, id eft lucens ſplendore, vel plenitudo ſciencie. Tertius Throni, ſeu ſedes Dei, quia exercent judicia Dei. Iſta eſt prima ierarchia, cujus officium eſt reſpe- ctu

Strana 83
JOANNIS MARIGNOL. 83 ctu inferiorum inflammare ad Dei amorem, illuminare in cognoſcendis, & purgare in diligendis. Secunda ierarchia continet fimiliter tres ordi- nes, ſeu principatus, qui regunt imperia, poteſtates, minora dominia, dominaciones, fingula capita, hec ſecunda. Tercia, virtutes, quia ex- pellunt demonia, archangeli nunciant fortia, Angeli mittuntur ad ope- ra, & nunciant minima. Fuerunt autem omnes Angeli creati boni, clari, miri, quod exprimitur, cum dixit Deus, fiat lux, & primus di- ctus eſt Lucifer, quia omnibus pulchrior in ſplendore. Sed quia in veritate non stetit, in qua fuit creatus, ideo factus eft omnibus pejor, & traxit cauda, id est ſequela fua aliam partem ſtellarum, id eſt An- gelorum, quia due partes remanfiffe creduntur, & tot homines ascen- ſuri, quod Angeli remanſerunt, ut dicit beatus Gregorius, probans per illud: prius constituit terminos populorum, feu falvandorum juxta numerum Angelorum Dei. Nomine autem terre, abiſſi, & aquarum, ſuper quas Domini ſpiritus ferebatur, facra ſcriptura omnia comprehen- dit producta de Vle, que eft prima informis materia, de qua omnia funt producta, & poſtmodum diſtincta. Et nota, quod XVII. funt ſpecies creatorum tantum, ut dicit, & probat Origenes, & tot funt litere hebraice, & tot funt litere romane, ſive latine, quamvis propter miſterium una greca fatis inutilis inferatur, ſcilicet y. quod hoe fit verum, sic probatur. Prima die creavit Deus materiam primam, celum, Angelos, lucem, elementa, cum motu, & tempore, que funt ſeptem. Secunda die tantum unum, fcilicet firma- mentum, quod dicitur celum, communiter-dividens lucem, ac tenebras, & aquas ab aquis, id eft, bonos Angelos a malis, quia fecunda die ce- ciderunt. Tercio die quatuor, ſcilicet maria, ſeminaria, faciones, & plantaria. Quarto die tria, fcilicet, solem, lunam, & stellas, quas poſuit in firmamento celi. Guinto die tria feilicet, piſces, volucres, & reptilia. Sexto die iiij. jumenta, beſtias, ſerpencia, & hominem, quem vocavit Adam, ex quatuor elementis corpus formatum, in campo ut dicitur Damaſceno, angelico miſterio, ex terra rubra de limo terre. Et inſpiravit in faciem ejus ſpiraculum vite, & factus eft Adam in ani- mam viventem. Igitur perfecti funt celi & terra, & omnis ornatus eo- rum. Plantaverat autem Dominus paradiſum voluptatis a principio, id eſt, in parte orientali, qui locus dicitur Eden (m) ultra Indiam. L 2 Nam (m) Orientalis regio de qua Iſ. 37. latine voluptas & deliciæ. Vide ſis Poliſynopſin Cri- ticorum in Gen. p. 19.

Strana 84
84 CHRONICON Nam ut ex vifis aliqua breviter inſeramus. Nos frater Johannes de Fflorencia Ordinis Minorum indignus Epiſcopus Byſinianenſis, anno Do- mini milleſimo trecenteſimo triceſimo quarto, a fancto Papa Benedicto duodecimo cum aliis miffus fui cum Apostolicis literis & donis nuncius & legatus ad Kaam, fummum omnium Thartarorum Imperatorem, qui te- net quaſi dominium medietatis orbis orientalis, cujus poteftas & copia civitatum, terrarum, linguarum, diviciarum, & regiminis infinitorum quodammodo populorum excedit omnem narracionem. Receffimus de Avinione menſe Decembris, pervenimus Neapolim in principio quadrage- ſimæ & ibi uſque ad Paſcha, quod fuit in fine Marcii, (n) expectavimus navigium Jaunenſium (o) venturum cum nuncciis Thartarorum, quos mi- sit Kaam de Cambalec (p) maxima civitate ad Papam, pro mittendis le- ga- (n) Incidit nempe hoc anno Paſcha in 27. Martii. (o) Forte Genuenſium. Janua olim etiam dicebatur civitas Veune (p) Primordia converſionis Prædeceſſorum hujus Kam notata repe- rimus in vita Innocentii IV. Papæ a F. Nicolao de Curbio Ordinis Minorum conſcripta apud Baluzium l. 7. p. 390. Ecce quidam Armenus, inquit author, Clericus nuncius regis Tartarorum, qui eum ornata comitiva hominum & equorum ad Sedem Apoſto- licam veniebat , & qui expollatus omnibus bonis ſuis per Corradum in regno Apuliæ fuit tentus, donec ipſe, intercedente morte ipſius,teneretur a principe tenebrarum. Unde vix ipſe ſolus evadens ad ſacros pedes ipſius Papæ pervenit. Privatus tamen literis ipſius tandem Tartarorum Regis, quibus petebat formam & regulam Chriſtianæ Religionis & ritus , ut iis informaretur , cum Chriſtianus eſſet effectus , & ſacri baptiſmatis rece- perit ſacramentum , tractus miraculo maximo illius, qui facit mirabilia magna ſolus, quod tale eſt. Filius namque ipſius Regis infirmabatur ægritudine valida, & omnino incurabili judicio medicorum , & vocatis ad ſe Armenis & aliis Chriſtianis eos eſt ta- liter allocutus: Quod niſi Deus ipſorum precibus illorum ejus filium redderet pri- ſtinæ ſanitati , omnes capitali judicio ſubjacerent. Quodſi vero reſtitueretur ſanitati optatæ, ad fidem ipſorum continuo ſe transferret. Indicto igitur inter ipſos Chriſtianos triduano jejunio, & ſigno crucis facto ſuper infirmo, ac invocato Chri- ſti nomine , ſubito ab eo , qui ſanat languidos , & alligat contritiones eorum , extitit liberatus , propter quod baptizatus eſt ipſe, & domus ejus tota, ac ultra quinqua- ginta millia Tartarorum. Ipſum vero Armenum nuncium Regis dicti ſatis Summus Pontifex honoravit. Cui fecit in cunctis ejus oportunitatibus, in veſtimentis , & ali- moniis provideri. Qui reportans literas a Domino Papa regreſſus eſt , unde venerat ad Dominum ſuum. Hancque legationem circa annum 1254. accidiſſe teſtatur Baluzius. Auno poſtea 1272. legatos Tartarorum adfuiſſe in concilio Lugdunenſi a Gregorio X. congregato memorat Ricobaldus in hiſtoria Pontificum Rom. ad h. a. cujus verba ſunt : Affuerunt quoque Tartarorum legati , qui baptizati , & concordati cum Papa ad pro- pria ſunt regreſſi. Joannes vero Vitoduranus in Chronico ad annum 1339. hunc Tar- tarorum Regem primum converſum ſcribit: Rex Tartarorum, inquit, per quandim mulierem converſam ad fidem Katholicam a fratribus Minoribus illine ad evangeli- zandum Chriſtum commorantibus convevſus famatur , qui per legatos & epiſtolam Pa- pæ

Strana 85
JOANNIS MARIGNOL. 85 legatis & ad aperiendam viam, & fedus componendum cum Chriftianis, eo quod multum honorat, & diligit fidem noſtram. Summi eciam principes fui Imperii tocius, plus quam triginta millia, qui vocantur Alani, & to tum gubernant imperium orientis, funt Chriſtiani, re vel nomine, & di- cunt ſe Sclavos Pape, parati mori pro franquis, fic enim vocant nos, non a francia, ſed a franquia. Horum primus Apoſtolus fuit frater Johan- nes dictus de monte Corvino, qui primo miles, judex & doctor Frideri- ci Imperatoris poſt LXXII. annos factus frater Minor doctiffimus & scien- tiſſimus (q) Pervenimus autem in Constantinopolim per mare in Kalendis May, & fuimus in Peyra (r) uſque ad feſtum Sancti Johannis baptifte non ocioſe, quia ſummam diſputationem habuimus cum Patriarcha Gre- corum, & toto concilio eorum in pallacio Sancte Sophie, ubi Deus fecit in nobis novum miraculum, dans nobis os & ſapienciam, cui non po- tuerunt refiftere, & se neceſfario eſfe Scifinaticos confiteri compulſi funt, nihil in ſue dampnacionis pallium pretendentes, niſi ſuperbiam intolle- rabilem Preſulum Romanorum. Inde navigavimus mare Maurum, (s) & in octo diebus pervenimus in Caffa, (t) ubi multarum ſectarum funt Chri- ſtia- L 3 pæ Benedicto ſuppliciter demandavit , quod ſibi doctores , Prædicatores & Informato- res orthodoxæ fidei destinare dignaretur, qui gentem suam ad fidem converterent, converſos baptizarent , baptizatos in fide novella ſolidarent. Qui mente hilari ſibi annuens L. fratres Minores, eo quod converſionis ſuæ occaſio eſſent , viros idoneos tam ratione bona , quam ſcientia vitæ transmiſiſſe adſtruitur. Quantum hæc a Ma- rignolæ noſtri verbis diſcordant ! Ceterum Martinus Minorita apud Eccardum, T. I. p. 1634. hunc Kam Imperatorem Tartarorum Gamzim appellatum fuiſſe ſcribit. (q) Is Joannes de Corvino veroſimillime idem cum Joanne de Planocarpino, de quo in vita Innocentii Papæ IV. c. 17. ſcripta a F. Nicolao de Curbio Ordinis Minorum Epi- ſcopi Aſifinatenſis apud Baluzium l. 7. p. 369. circa annum 1247. hæc leguntur: Ad Tartaros quoque gentem amaram, nullius Religionis & ritus , quæ præ ſui multitudi- ne repleverat quaſi univerſam faciem partium orientis , miſſus eſt vir multæ religio- nis frater Joannes de Planocarpino Ordinis Minorum, pœnitentiarius ipſius , poſtmo- dum Archiepiſcopus Antinacenſis. Qui tranſiens per terram deſertam, inviam , & in- aquoſam , & per diverſarum viarum amfractus in fame & ſiti , frigore & nuditate ad illos poſt multos fere per annum labores graves & varios , duce domino, est de- ductus , alloquens eos poſtmodum per interpretem cum ignotæ linguæ ab habitabili noſtra Zona penitus haberentur, multo laboravit ſtudio, ſi quo modo reciperent ver- bum Dei , & ad ovile fidei Catholicæ vocarentur. Hie ſolus ad ipſorum Regem per- venit , cum plurimi hoc tentaſſent , nec unquam ipſum attingere potuiſſent , & pro- pter ipſius diſtantiam , qui erat in ultima parte ſui exercitus conſtitutus, qui quidem exercitus in longum nimium tendebatur. (r) Hodie Pera ſuburbium a Conſtantino- poli portu ſejunctum. (s) Id eſt nigrum , ſeu Pontum Euxinum. (t) Peninſula & provincia ſic dictæ hodie Crimmeæ Tartariæ , in qua metropolis Caffa ſita eſt. Boſpho- rus Cimmerius ad Caffam ſociat mare nigrum cum palude Mæotis.

Strana 86
86 CHRONICON ſtiani. Inde ad primum Thartarorum Imperatorem Usbec (u) perveni- mus, & obtulimus literas, pannos, dextrarium, (x) cytiacam, (y) & dona Pape, & poſt hiemem bene paſti, veſtiti, & remunerati magnifice, & cum ejus equis & expenfis pervenimus in Armalec Imperii medii, ubi fecimus Ecclefiam, emimus aream, fecimus fontes, cantavimus miſfas, baptiſavimus plures, libere, & publice predicantes, non obftante, quod anno precedenti ſolempne martirium paſſi funt ibidem pro Chriſto Epiſco- pus, & fex alii fratres minores, miraculis corufcantes, quorum nomina: frater Rychardus Epiſcopus, nacione Burgundus, frater Franciſcus de Al- lexandria, frater Paſchalis Hyſpanus, qui fuit Propheta, & vidit celum aper- tum, & predixit fibi, & Sociis fuis martirium, & Thartaros de Saray deftruen- dos diluvio, Armalec perituram, propter ipforum martirium, Imperatorem illum tercio die occidendum poſt ipforum martirium, & multa alia glorioſa; frater Laurencius de Ancona, frater Petrus, frater Indus interpres illorum, (z) & Gilottus mercator. Anno tercio post noftrum receffum de curia cir- ca fines de Armalec recedentes pervenimus ad Cyollos Kagon, id eft, ad montes arene, quos faciunt venti, ultra quos ante Thartaros nullus pu- tavit terram habitabilem, nec putabatur ultra aliquam terram eſſe. Thar- tari autem voluntate Dei mirabili induftria tranfierunt, & fuerunt in cam- po maximo, ubi dicitur torrida Zona, & inpertranſibilis a Philoſophis, quam (u) Ampla provincia magnæ occidentalis Tartariæ. (x) Id eſt : equum magnum, ſtrenuum, & cataphractum ut explicat Duffreſne in Gloſſario. (y) ſeu Zythiacam, id eſt liquorem cauſticum vulgo Roſoglio. Voſſius de vitiis L. L. Homo Zytho cauſtico ebrius. (z) De his ſex Fratribus Martyribus Ordinis Minorum Jo. Vitoduranus in Chronico ad annum 1343. apud Eccardum in Corpore Hiſtorico T. I. p. 1877. Eodem anno post festum Pentecoſtes venit Vicarius Tartariæ de ordine fratrum Minorum in Avionem ad Papam Clemen- tem VI. petens ab co Canonizationem VI. fratrum Minorum tune noviter paſſorum in Tartaria multis claris & evidentibus miraculis coruſcantium. His auditis Papa gaudio perfuſus largifluo ordinem extulit , & magnificavit. Ex hoc vero loco Ma- rignolæ habemus primo certum annum Martyrii horum ſex Fratrum , nempe annum 1335. cum dicat: anno precedenti. Secundo emendari ex hoc ipſo loco potest Martyro- logium Sanctorum & Beatorum Trium Ordinum S. Franciſci Seraphici ad quintam Februarii, in quo horum ſex Fratrum nomina recenſentur: Petrus Baptiſta, Marti- nus, Franciſcus, Philippus, Gundiſalvus , & alius Franciſcus, Cum nomina ipſorum ſint : Rychardus, Franciſcus, Paſchalis, Laureutius, Petrus, Indus. Habemus tertio lo- cum in quo paſſi ſunt, nempe in Armalec, Richardumque ejus loci fuiſſe Epiſeopum. Et cum Martyrologium S. Franciſei Seraphici dicat eos paſſos in Japonia, veroſimilli- me Armalec una ex inſulis fuit Japoniæ, quemadmodum mox ſupra nominata Saruy veroſimillime eſt hodierna inſula Sayrock Xymo una inter tres præcipuas Japoniæ in- ſulas in Oceano orientali.

Strana 87
87 JOANNIS MARIGNOL. quam tamen Thartari tranfierunt, & ego eciam bis, de qua in pſalmo David; poſuit deſertum &c. Qua pertranfita pervenimus in Camba- lec, (a) ubi eſt ſumma Sedes Imperii Orientis, de cujus magnitudine in- credibili, & populo, ordine militum ſileatur. Maximus autem Kaam vi- fis dextrariis, & donis Pape, & literis bullatis, & Regis eciam Roberti (b) cum auro, & nobis, gavifus eſt gaudio magno, valde reputans bonum, ymo optimum omne, & ſumme nos honoravit. Ego autem ſolempniter indutus cum Cruce pulcherrima, que me precedebat cum luminaribus & incenſo cantando: Credo in unum Deum; intravimus coram illo Kaam in glorioſo pallacio refidente, & cantu finito, largam dedi recipienti hu- militer benediccionem. Et sic miſſi fuimus ad Imperialem aulam, nobis honorabiliter preparatam, aſſignatis duobus principibus, qui nobis in omnibus neceſfitatibus habundantiſsime miniſtrabant in cibis & potibus, & uſque ad papirum pro laternis, (c) deputatis ſervitoribus & miniftris de curia, & ſic per annos quaſi quatuor ſervierunt infinitis ſemper honoribus, veſtibus precioſis pro nobis & familiis extollendo. Et fi bene omnia com- putarem, ultra valorem expendit quatuor millium marcarum pro nobis, eramus perſone triginta due. Fuerunt autem difputationes facte contra Judeos, & alias fectas multe & glorioſe, fed & multus animarum fructus in illo Imperio factus est. Habent etiam fratres Minores in Cambalec Ec- clefiam Cathedralem immediate juxta pallacium, & ſolempnem Archiepi- ſcopatum, & alias Ecclefias plures in civitate, & campanas, & omnes vivunt de menſa Imperatoris honorifice valde. (d) Videns autem Impe- ra- (a) Cambalek ſeu Cambalu hodie paſſim Peking ſeu Pequin metropolisChinæ, de cujus amplitudine, divitiis, civium multitudine pleniGeographorum libri. Circuitu ſuo fertur capere viginti quatuor milliaria Germanica , plus ducentis millibus præſidiarios hic excubare milites, & hominum incolarum ſex milliones numerari. Aliis tamen Cambalum viſum eſt Katajæ caput ad fluviumCoramoranum in eodem Chinenſi imperio, quem crrorem primus omni- um detexit correxitque Kircherus. (b) Is Robertus fuit Kex Siciliæ & Dux Calabriæ de quo apud Meibomium T. I. p. 478. & 548. in hujus Ducatu fuit Piſinianenſis Epi- ſcopatus, quem poſtea aſſecutus Marignola. R (c) Nempe Niloticam, quod infra explicat ipſe author cum papyrum hanc ex foliis cujusdam arboris conflatam aſſerit. Nam lintea ſeu linea, ſi tamen hac ætate jam exſtitit , vix orientalibus populis cogni- ta fuit ; adhibebatur autem papyrus item & cornu levigatum vitri loco , de quo vide- ri poteſt Salmaſius ad Plinium. (d) De laboribus apoſtolicis Fratrum Minorum hac ætate in his regionibus videri poteſt Jo. Vitoduranus in Chronico ad An. 1344. apud Eccardum T. I. Martinus Minorita apud eundem Eccardum p. 1634. memorat, ad eundem Imperatorem Kaam Gamzim miſſos eſſe centum fratres Minores , quos ipſe Dominus Papa omnes in Epiſcopos ordinavit, & inter eos unum Archiepiſcopum quem- dam Magistrum Nicolaum Sacræ Theologiæ ad convertendam totam terram Tartarorum.

Strana 88
88 CHRONICON tor ille, quod nullo modo volui remanere, conceſsit, quod eum fuis an- norum trium expenfis & donis redirem ad Papam, & cito ego, vel alius mitteretur Cardinalis ſolempnis cum plenitudine potestatis, & eſfet Epi- ſcopus, quia illum gradum fumme venerantur omnes orientales, sive fint Chriſtiani, sive non, & eſſet de ordine Minorum, quia illos ſolos cogno- seunt Sacerdotes, (e) & putant Papam ſemper talem, ficut fuit ille Jero- nimus (ƒ) Papa, qui mifit eis legatum, quem Sanctum venerantur Thar- tari & Alani, fratrem Johannem de monte Corvino ordinis Minorum, de quo ſupra. Fuimus autem in Cambalec annis quaſi tribus, inde per Mauzi (g) iter noſtrum direximus cum expenfis Imperatoris magnificis, & equis quafi ducentis, & vidimus gloriam mundi in tot civitatibus, terris, vil- lis & rebus, que nulla lingua pofſet reprimere sufficienter. A feſto au- tem Sancti Stephani uſque ad Dominicam olivarum per mare Indicum per- venimus ad nobiliſſimam civitatem Indie nomine Columbum, (b) ubi naſci- tur piper tocius orbis. Naſcitur autem in vitibus, que plantantur ad mo- dum vinearum omnino, & facit vitis primo racemos, quafi labrufcas viri- dis coloris, poſt facit quasi racemos, & eft intus vinum rubeum, quod manu mea pro ſalſa (i) expreſſi in ſeutella. Poſt maturantur, & exfic- cantur in arbore, & areſcit pre nimio calore, & ficeum excutitur par- vo baculo, cadens fuper linteamina, & recollitur. Iſta oculis vidi, & manibus contrectavi mensibus quatuordecim, nec comburitur, ut menciuntur ſcriptores, nec naſcitur in deſertis, ſed in or- tis. (e) Martinus Minorita citato loco ſeribit: Alios Religioſos Imperator noluit acceptare. (f) Legendum Innocentius , nempe IV, qui ut ex ejus vita ſupra relata liquet , primus Joannem miſit ad Tartaros. (g) Poſtea de monte Seyllano loquens author re- gionem hanc explicat his verbis : quæ olim maxima India vocabatur. Habet autem Mauzi civitates & populos ſine numero &c, (h) Exſtat hodie Colombo munita urbs cum caſtello in fertiliſſima inſula Ceyla, quæ Hollandorum est, & reſidentiaGu- bernatoris Holandici. At hane urbem vix quidem intendit author noſter, quandoqui- dem , ut infra videbitur , paradiſum ex plurium veterum traditione atque opinione in inſula Ceylan reponit , eumque extra Indiam locat. Cum vero mox ſubdat iſthie piper creſcere, indeque in orbem univerſum diſtrahi, ſtatuenda urbs hæc erit non pro- cul a provincia Malabaria Indiæ peninſula, cujus piper hodiedum omnium optimum reputatur. Infra ait hane urbem ſitam eſſe in regno Indiæ Nimbar dicto , exrraque Maabar ſeu Malabar, adeoque in regno Indoſtan. An fortaiſis urbs Lahor ſit, judi- cium penes Lectorem eſto. (i) Id eſt condimento. Poema MS. apud Dufreſne in Gloſſario: Salvia, Serpillum, piper, allia, ſal, petroſillum, His bona fit ſalſa.

Strana 89
89 JOANNIS MARIGNOL. tis, (k) nec Saraceni ſunt Domini, ſed Chriſtiani Sancti Thomæ, (1) qui habent ſtateram (m) ponderis tocius mundi, de qua pro meo officio tan- quam legatus Pape habebam omni menſe fan (n) de auro talis monete centum, in fine mille. Ibi eft Ecclefia Sancti Georgii latinorum, ubi manſi, & picturis egregiis decoravi, & docui facram legem. Tandem transiens gloriam maximi Alexandri, (o) qui erexit columpnam. (p) Ego in cono (q) mundi contra paradifum (r) erexi lapidem in tituluim, fundens oleum Scilicet columpnam marmoream, deſuper crucem lapideam deſuper. uſque ad finem mundi duraturam, quam præſentibus quafi infinitis popu- lis erexi, conſecravi, & benedixi, feulptis armis Pape & noſtris, & li- teris tam Indicis, quam Latinis, principibus illis ſuper humeros portan- tibus me in lectulo, feu ferculo Salomonis. Inde valefaciens fratribus poſt annum, & quatuor menfes, multis patratis gloriofis operibus perre- M Tom. II. xi (1) Chriſtiani S. Thmæ illi vocantur in India , qui credunt ſe a, (k) Id eft hortis. S. Thoma Apoſtolo habere fidem & ritus Chriſtianos, nec ab Europæis deſcendere aut ab iis religionem accepiſſe. Ante quartum annum liberos ſuos non baptizant utunturque ſacra Euchariſtia ſub utraque ſpecie. (m) Id eſt numorum ſeu pecunia- rum reditus , ex græco çovne. Sic apud Will. Malmesburienſem in vita S. Aldhel- mi legitur Epiſc. c. 9. legitur : Staterarum non egenus. Infra enim dicit author Re- gem Indiarum S. Thomæ Apoſtolo donaſſe ſtateram piperis & omn ium ſpecierum aromatum in æternum. Siny (n) Ita in MS. fortaſſis legendum fanones , qua ſignifi- catione accipiebatur pro offertoriis panno aureo aut etiam lineis involutis ſic apud Hariulfum l. 3. c. 3. legitur: funones ad offerendum auro parati. Et in vita S. An- gilberti : apud Mabillon. Sec. IV. Bened. p. 116. Fanones de pallio auro paratos de- cem. (o) His verbis veroſimillime author indigitare voluit loca , in quibus Alexan- der Magnus inſignem illam a Poro Indiarum Rege victoriam conſecutus eſt. (p) Co- lumna Alexandri una illarum ararum fuerit , quas Alexander iſthie erexiſſe legitur apud Q. Curtium Rufum l. 8. c. 11. Rex locorum magis, quam hoſtium victor, tameu magnæ victoriæ ſacrificiis & cultu diis ſatis fecit. Aræ in petra locatæ ſunt Minervæ, victoriæque. Easdem aras jam Dionyſius v. 1162. columnas vocat, ſic enim ille: Emo- dos montes adiit (Alexander) quorum ſub radice volvitur orientalis ingens unda Oceani. Ubi duabus columnis poſitis in finibus terræ exultans ad fluentum rediit Ismeni. Situm contra hujus petræ his verbis deſcribit Curtius: Radices ejus (petræ) Indus amnis ſubit, præaltus utrimque aſperis ripis: ab altera parte voragines eluviesque pr�ruptæ ſunt. Niſi columuam hane in aliqua urbium duarum ab Alexandro iſthic conditarum erectam dicamus , de quibus Curtius l. 9. c. 3. Oppida quoque duo condidit, quorum alterum Nicæam adpellavit , alterum Bucephalon, equi, quem amiſerat memoriæ ac nomini dedicans urbem. (q) Id eſt termino ſeu extremitate mundi, India enim paſſim pro extremo orbis habebatur. Sic Curtius ipſe in ſupplem. ad 1. 10. dicit : in extremo orbe Indorum. (r) Id eſt inſulam Ceylan, in qua paradiſum fuiſſe paſſim Indo- rum fuit perſuaſio, & de quo infra plures recurrent aniles traditiones.

Strana 90
90 CHRONICON xi ad famoſiſſimam Reginam Saba, (s) a qua honorati poſt fructum ibidem animarum, ſunt enim ibi pauci Chriſtiani. Deinde perreximus per mare ad Seyllanum montem glorioſum, ex oppoſito paradiſi, & de Seyllano (t) uſque ad paradifum, ut dicunt Incole ex tradicione patrum, funt millia- ria ytalica quadraginta, ita quod, ut dicitur, auditur fonitus aquarum fontis cadencium de paradiſo. Capitulum de Paradiſo. St autem paradiſus locus in terra, circumvallatus mari Occeano in parte orientali ulta Indiam Columbinam (u) contra montem Seyllanum locus altiffimus fuper omnem terram, attingens, ut probat Jobannes Sco- tus, globum lunarem, (x) ab omni altercacione remotus, locus omni fuavitate ac claritate amenus, in cujus medio oritur fons de terra fcatu- riens & irrigat pro tempore paradifum, & omnia ligna ejus. Sunt autem ibi plantata omnia ligna producencia fructus optimos mire pulcritudinis, ſuavitatis & odoris in cibum hominis. Fons autem ille derivatur de monte, & cadit in lacum, qui dicitur a Philoſophis Enphirattes, & intrat ſub alia aqua ſpiſla, & poſt egreditur ex alia parte, & dividitur in qua- tuor (s) Quam hane famoſiſſimam Reginam Saba intellexerit author nullus ſcio : an Reginam Sa- bæ metropolis olim provinciæque in Arabia felisi ? an aliam ? Cum inde ad montein Seyllanum paradiſo oppoſitum perrexerit, vix quidem de Arabia felici accipi poteſt, nam co pacto profectionem vitiofiſſimam peregiſſet ex India in Arabiam , inde rurſus in Indiam. Stephanus in Lexico hiſtorico tres ſitus Sabæ regionis diverſos indigitat. Po- ſterius author noſter regionem hanc his verbis magis explicat : Ubi oritur ſol modo nobis oppoſito, & in meridie tranſit umbra viri ad dextrum, ſicut hic ad ſiniſtrum,& occulta- tur ibi potus articus nobis gradibus ſex, & antarctieus totidem elevatur. An fortaſſis author noſter ſecutus Joſephum, qui Reginæ Sabæ ſedem in inſula Meroe & ſuperiore Ethiopia reponit. Nam poſterius eam optimam inſulam mundi vocat. (t) Nullus du- bito montem hunc Seyllanum haud alium eſſe, quam montem quendam excelſum pro- pe inſulam Ceylan, ſeu Zeylan & Seylan, unde dictus mons Ceylanus ſeu Seyllanus, qui a loco paradiſi ſic exiſtimato quadraginta Italicis milliaribus diſtitit. Eſt autem Cey- lan ſat ampla inſula , quæ ſuo circuitu trecenta ſexaginta milliaria æquat , hodieque in regnum Caudea, in provinciam Wanui, & Hollandicum Ceylan diſpeſcitur. (u) Hoc novo argumento eſt ſuperiorem urbem Columbum non poſſe intelligi de urbe Colom- (x) Hæc veterum quorumque Philoſopho- bo hodie in inſula Ceylan ſuperſtite. rum Geographiæ minus peritorum fuit perſuaſio, imo alii in ipſa ſphæra lunæ paradi- ſum repoſuere.

Strana 91
91 tuor flumina, (y) quæ tranſeunt per Seyllanum, & hæc nomina eorum. Gyon qui circuit terram Ethiope, ubi funt modo homines nigri, que di- citur terra Presbiteri Johannis, & iste putatur eſſe Nylus, qui deſcendit in Egyptum, per interruptionem factam in loco, qui dicitur Abaſty, (z) ubi ſunt Chriſtiani Sancti Mathei Apoſtoli, quibus Soldanus eft tributarius propter iſtum fluvium, quia poſfunt claudere viam aque, & periret Egi- ptus. Secundus fluvius vocatur Phiſon, qui circuit omnem terram Eui- lach per Indiam, & deſcendere dicitur per Cathay, & ibi mutato nomi- ne dicitur Caromora, (a) id eſt nigra aqua, quia ibi naſcitur bedellium, & lapis Onichinus, & puto, quod fit major fluvius de mundo aque dulcis, quem ego tranfivi, (b) & habet in ripa fua civitates maximas & optimas, & maxime ditiſſimas in auro, & in illo flumine in domibus ligneis vivunt, & morantur artifices optimi, & maxime ferici, & pannorum aureorum in tanta multitudine , ut vidimus oculis noſtris, quod judicio meo exce- dunt totam Ytaliam, & habent in ripis habundanciam ſerici, plus quam totus alius mundus, & navigant cum tota domo, nihil mutando, cum fa- miliis fuis, hec vidi. Et tandem ultra Caffa abforbetur arenis, & poſt erumpit, & facit mare, quod dicitur Bacuc ultra Chanam. (c) Tercius fluvius vocatur Tygris, ipſe vadit contra Aſſyrios, & deſcendit prope Nyneven maximam, itinere dierum trium, ubi miſſus fuit Jonas ad pre- dicandum, cujus ſepulerum ibi eſt, & ego fui, & ſteti ibi quatuordecim diebus in opidis circumftantibus factis de civitate deſtructa, ibi funt optimi fructus, & maxime malagranata mire dulcedinis & magnitudinis, & fructus omnes ficut in Ytalia, & ibi ex oppoſito eſt civitas facta ex ruinis Nyneve, que vocatur Monſol. Ab iſto fluvio uſque ad quartum eſt longitudo terrarum, quarum iſta sunt nomina: Mesopotamia, id est, terra in medio aquarum. Aſſyria, terra Abrahe & Job, & eft ibi civitas Abagari Regis, que fuit pulcherrima & Chriſtiana olim, cui ſcripfit Chri- stus manu ſua, (d) & misit epiſtolam ſuam, & nunc Surracenorum eſt, ibi M 2 fui JOANNIS MARIGNOL. (y) Scripturæ ſacræ locus eſt Geneſis c.2. Et fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irri- gandum paradiſum, qui inde dividitur in quatuor capita, quæ vocantur Phiſon, Gehon , Tygris & Euphrates. Inde veteres varie ſitum paradiſi ariolati ſunt , variosque fluvios perinde explicarunt; quos in multis ejusmodi fabuloſis ſecutus Marignola noſter. (z) Abyſſinia. (a) Is idem fluvius eſt in Tartaria Kataya, penes quem urbis Camba- lek fitum nonnulli adſtruunt, de quo ſupra- (b) Nempe a Kaam Tartarorum re- diens. (s) Admodum Geographiæ imperitum ſe hie oſtendit Marignola, ſed con- donandum Viro huie, quandoquidem ſuo ævo Geographiæ diſciplina minime exculta fuit , ut hodie. (d) Hæc epiſtola pridem inter apoeryphas ab eruditis rejecta est.

Strana 92
92 CHRONICON fui quatuor diebus in magno timore. Ultimo pervenimus ad quartum flu- vium nomine Eufrates, qui dividit Syriam, Aſſyriam, Meſopotamiam a terra ſancta, quo tranfito fuimus in terra ſanéta, ubi maxime funt civi- tates, maxime Alep, ubi ſunt multi Chriſtiani induti more latino, & lo- cuntur linguam quaſi Gallicam, ſcilicet quasi de Cipro. Inde venitur Damaſcum ad montem Libani in Galileam, in Samariam, Nazareth, Jhe- ruſalem, ad ſepulchrum Domini JESU Chriſti. De Arboribus Paradiſi. N medio eciam Paradifi duas arbores ſapiencia Divina plantavit, unam ad exercicium, aliam ad Sacramentum, nam de ligno vite commediſ- ſet homo pro Sacramento & in reſtauracionem, ita quod commedendo potuiſſet non mori, & graciam meruiſſet. In alia obedienciam exercuiſ- ſet non tangendo, & meruiſſet vitam eternam, unde fuiſſet translatus ad gloriam perpetuam ſine morte. Ad iſtum locum delicioſum, glorioſum & beatum transtulit Deus Adam minifterio Angelorum. Creatus autem fuit Adam in etate perfecta, ficut eft homo triginta annorum, omni ſcien- cia & decore, virtuteque omnimodo plenus, in tali ftatu, quod nunquam fuiſſet mortuus, nec infirmus, fi non peccaffet, & fine libidine, ut di- cit Augustinus perfectos filios procreaffet, & potuit non mori, & tandem fuiſfet in celum translatus. Fuit autem omni fapiencia plenus, ideo omnia animalia & creata Deus adduxit coram eo, ut videret, quid voca- ret ea, & omne, quod vocavit Adam animæ viventis, hoc est nomen ejus in lingua fua, & poſuit eum in paradiſo, ut operaretur manibus pro delectacione & exercicio, & cuftodiret locum ab ingreſfu omnium ani- malium, quod si feciſfet, & non permififfet intrare ſerpentem inftinctu diaboli, forte non fuiſſet Eva ſeducta, diabolo enim utente lingua ipſius tanquam instrumento ſeducta est mulier. Comediffet eciam de omnibus fructibus paradifi, namque ibi funt, ut dicit Panteon, (e) patet per fru- ctus, & folia, que aliquando erumpunt, de fluminibus illis in medicinam, & odoris ſuavitatem. Nec mirum, quia in vicinis provinciis Indie arbo- res quedam fructus mirabiles, ficut vidi, proferunt omni menſe. In predicta felicitate poſito homine, mifit Deus ſoporem in eum, & de co- sta ipſius dormientis formavit Evam, & vocavit nomen amborum Adam per alias literas, ſeu hebraicas ſcriptum, quoniam quando fignificat vi- rum (e) Id eſt Godefridus Viterbienſis ſæculi XII. ſcriptor in ſuo Chronico univerſali Pantheon dicto. =

Strana 93
JCANNIS MARIGNOL. rum, ficut apud nos dicitur hic & hec homo, & aliter hic vir. Et post extasim ſompni adduxit eam ad Adam, dicens, noſti iſtam, qui reſpon- dit: quamobrem relinquet homo patrem & matrem fuam, & adhærebit uxori. Non dixit uxoribus, quia erunt duo non plures in carne una. Deus vocavit nomen eorum Adam alio modo, quam virum. Adam ta- men vocavit Evam virago, eo quod de viro ſumpta eſt. Et dedit Deus eis preceptum comedendi, & generandi, & dominandi omnibus creaturis in terra. 93 De transgreſſione primorum parentum induccione ſerpentis. QEd & ſerpens erat callidior cunctis animantibus terre, id eft creatus magis propter exercicium prudencie ad hominis utilitatem, quam propter aliam neceſſitatem. Unde dicitur in evangelio, estote prudentes, ſicut ſerpentes &c. non quod haberet loquelam naturalem, vel ufum ra- cionis, tamen fuit permiſſum dyabolo, uti tanquam miniſtro, & non aliud, aliter nobilius, ut ex fui utilitate cicius movere poſfet animam Eve; qui dixit Eve, quam invenit ſolam vagabundam, cur precepit vo- bis Deus, quod non manducaretis de omni ligno? Eva reſpondit, nos comedimus de omnibus fructibus paradiſi, ſed de illo ſciencie boni & mali precepit, ne comederemus, neque tangeremus, ne forte moriamur. Nota, quod jam Adam in parte erat transgreſfor, quia vagabatur ſolus ex nimiis deliciis per paradiſum, Eva eciam ſola vagabunda. Item ar- gumentum, quod jam comederant. Item quod preceptum affirmatum Dei revocavit in dubium, ne forte, inquit. Tune dyabolus fecit de du- bio in fide infidelem: nequaquam, inquit. Fecit eciam invidum Deum, quasi nollet eis communicare Deitatem, ſeu fcienciam boni & mali. Mu- lier ergo facta infidelis, videns lignum pulchrum optimi odoris, & per conſequens estimans delectabiliffimi faporis, appetens nihilominus equali- tatem Dei, oblita Dei comedit. Vidensque ſe non mori, invento viro obtulit fructum mortiferum viro, ſeu Adam, qui non comediſſet, ſed quia vidit Evam triſtari, & timens ex trifticia illius carere delectacio- ne, & gravacione prolis, & videns eam non mori, comedit, & tunc ſtatim aperti funt oculi amborum, & ſeiverunt bonum perditum, & ſe malum incurriſſe, quod eft prima mors. Et ſtatim membra púdenda, que ſine libidine fuiſſent mota, ficut modo manus vel oculus, quando opus fuiſſet ad actum generandi, facta funt in eis motu turpiſſimo rebellia M 3 cum

Strana 94
94 CHRONICON cum tanto puritu, quod ſe ipſos horrentes fugerunt ab invicem, &.ab- Serpens eciam, qui prius, ut dicunt quidam, vultu ſconderunt ſe. placido apparebat, & omnia alia animalia facta funt homini inobediencia, que prius obediſſent ad nutum. Acceperunt autem folia ficus, ſeu musa- rum, & fécerunt sibi perizomata, foliis pudibunda velantes. Tunc poſt meridiem hora ſcilicet veſpertina auditus est sonitus foliorum in paradi- ſo, & Deus in ſubjecta creatura clamat, Adam ubi es, bene tamen fciens ubi eſſet, ſed ficut ex paſſione loquitur homo incarcerato, ubi es mifer! Et ait Adam, abſcondi me, quia nudus ſum, tune dixit Deus, niſi fuiſfes inobediens, neſcires te effe nudum, qui culpam retorfit in Deum, dicens, mulier, quam dediſti mihi, fecit hec fieri, mulier culpat Deum allegan- do serpentis astuciam. Tunc Deus dedit sentenciam post confeſsionem culpe, primo contra ſerpentem, quod gradiatur fuper pectus reptando per terram, licet ego viderim in partibus illis multos & maximos euntes medio corpore erecto omnino, quafi mulieres euntes per viam conſpe- ctu & oculis gratis, ſed non continue. Secunda penitencia, quod co- medat terram. Tercia, quod infidietur calcaneo mulieris nocendo, & ipſa conterat caput ejus caleando, vestigium enim mulieris occidit fer- pentem in profunda fovea latitantem, quod maxime completum eſt in Virgine glorioſa. Nec petivit Deus a ſerpente confeſſionem, quia non dabatur fibi locus venie, ficut homini peniteuti. Eve autem de- dit Deus primo viri prelacionem, dolorem in conceptu & partu, & fetorem & laborem in prolis nutricione, primo enim generafſet filios perfectos fine defectu. Ade autem non maledixit Deus, ut dicit Pan- theon, quia primo benedixit, ſed ait, maledicta terra in opere tuo, eum operatus fueris eam, non dabit fructus fuos, fed ſpinas & tri- bulos germinabit tibi, & in ſudore vultus tui veſceris pane tuo. Primo enim nec terra fuiffet infructuoſa, nec cum tribulis inutilibus, nec cum ſpinis. Fecit autem eis tunicas pelliceas, nos communiter dicimus pel- liceas, melius tamen dicitur filiceas, quia de quadam materia, que filo- rum eft, que naſcitur inter furculos nargillorum ad modum rethis, ficut portavi, & dimiſi Florencie. Et prohibuit Deus eſum ligni vite. Vide- te, inquit, Angelis, ne fumant de ligno vite, & vivant in eternum, & statim Angelus cepit Adain per brachium, & poſuit eum ultra lacum in montem Seyllanum, ubi fui quatuor menſibus, & in caſu poſuit Adam pedem dextrum ſuper lapidem, qui adhuc eſt, & ſtatim miraculo Divino forma plante pedis ejus infixa eft in marmore, & usque hodie perfeve- rat, & eſt magnitudo, ſeu longitudo duorum noſtrorum palmorum & di- mi-

Strana 95
JOANNIS MARIGNOL. 95 midii plus, ſeu, quam media ulna de Praga, quam non ego ſolus men- ſuravi, ſed alius peregrinus Sarracenus Hiſpanus, quia vadunt multi ad peregrinacionem Ade. In alio autem monte ad quatuor quafi parvas die- tas exposita eciam fuit per Angelum Eva. Et ut hiftorie illarum gen- cium narrant, nec facre ſcripture contradicunt, fuerunt ab invicem ſe- parati diebus quadraginta in luctu, poſt quos Angelus duxit Evam ad Adam quodammodo deſperantem, & conſolatus est eos. De monte Seyllano hyſtoria. Erum, quia inateria requirit, & credo delectabile, & aliquibus pro- ficuum, yſtoriam de Seyllano duximus preſentibus inſerendam, dum- modo placeat Ceſaree Maieſtati, si vero non placeat, obelus cicius èmen- dabit. Et primo videndum eſt, quomodo pervenimus ad eum, & quali- ter, fecundo de eius condicionibus. Primo namque cum nos dimiſſi a Kaam Summo Imperatore cum donis maximis & expenfis tranfire per In- diam temptaremus, alia via per terram clauſa propter guerras, & nullo- modo pateret transitus, preceptum fuit Kaam, quod veniremus per Mau- zi, que olim maxima India vocabatur. Habet autem Mauzi civitates & populos ſme numero, & nobis incredibilia funt, niſi vidiſſem copiam omnium rerum, fructuum, quos nunquam gignit terra latina, & civita- tes maximas triginta millia, exceptis villis, & oppidis infinitis. Et in- ter illas eſt civitas famoſiſſima nomine Campſay (f ) mirabilior, pulchrior, dicior, & maior cum maiori populo, & pluribus diviciis, & deliciis, edificiis, & maxime ydolorum templis, ubi funt M. & duo millia reli- gioſi ſimul habitantes, quam aliqua civitas, que fit in mundo, vel forte fuerit unquam. Ubi ſeribunt ſcribentes eſfe decem millia poncium nobi- lium de lapide cum ſculpturis & ymaginibus principum armatorum, in- credibile eft non videnti, & tamen forte non menciuntur. Eft eciam Zayton (g) portus maris mirabilis, civitas nobis incredibilis, ubi fratres Minores habent tres Eccleſias pulcherrimas, optimas & ditiſſimas, balneum fundatum, omnium mercatorum depofitorium, habent eciam campanas optimas & pulcherrimas, quarum duas ego feci fieri cúm magna ſolemp- ni- (f) Hodie Camhaya paſſim audit urbs præcipua Guzurate Regni, propter amplitudinem ſuam , civium divitias, ſplendoremque nomen plerumque fert Indicæ Cairo. Per- meat regnum hoc Indus fluvius , ac proinde recte antea a Marignola iſthic Alexandri M. columna locata, quemadmodum & altera his locorum viciniis ab ipſo Marignola. (g ) Que hæc urbs & portus maris Zayton ſit, obſcurum. Poſterius eam in ea Indiæ parte, quæ Muuzi dicitur collocat, quamque inter tria Indiæ regna pro primo habet.

Strana 96
96 CHRONICON nitate, quarum unam, videlicet maiorem Johanninam, aliam Antoninam decrevimus nominandas, & in medio Sarracenorum fitas. Receſſimus autem de Zayton in feſto Sancti Stephani, & in quarta feria majoris eb- domade pervenimus ad Columbum. Deinde volentes navigare ad Sanctum Thomam Apostolum (h) & inde ad terram fanctam, afcendentes Junkos, (i) de inferiori India, que Nimbar (k) vocatur in vigilia Sancti Georgii tot procellis ferebamur, quod fexaginta vicibus vel amplius fuimus quafi demerſi ſub aqua uſque ad profundum maris, (l) & ſolo divino miraculo evadentes tot mirabilia vidimus, ſeu ardere mare, dracones ignivomos volantes, & occidentes aliorum Junkorum perſonas in ſuo tranfitu, no- ſtro Divina ope manente illeſo, virtute Corporis Chriſti, quod portabam, & meritis Virginis glorioſe & Sancte Clare. Et quia omnes Chriſtianos induxeram ad lamentum, & penitenciam, ipſaque procella durante dedi- mus vela ventis, nos Divino regimini committentes, de ſolis animabus curantes, Divina autem clemencia nos ducente, die invencionis fancte Crucis invenimus nos perductos ad portum Seyllani nomine pervilis, ex oppoſito paradiſi, in quo dominabatur contra verum Regem Tyrannus quidam nomine Coya Jaan caſtratus, peſſimus Sarracenus, qui pro ma- gna parte occupaverat regnum, propter infinitos thefauros, quos habe- bat, qui tamen prima facie nos honoravit ficte, poftmodum curialiter no- mine mutui accepit nobis LX. M. marcarum in auro, in argento, ferico, pannis aureis, lapidibus preciofis, perlis, camphora, muſto, mirra, & aromatibus ex dono maximo Kaam, & aliorum Principum, & Xenia miſſa Pape, & fuimus curialiter capti quatuor menfibus. In iſto altiſſimo monte forte poſt paradifum alciore, qui fit in ter- ra, putant quidam eſſe paradiſum, & male, quia nomen contradicit, vo- ca- (h) Nempe ad montem S. Thomæ a Madras milliari diſſitum in litoribus Coromande- læ, ad quem etiam hodie multæ peregrinationes fiunt a vicinis Chriſtianis. Mons biceps eſt , in quorum altiſſimo ſpecus eſt , quam S. Thomas Apoſtolus incoluiſſe tra- ditur. Tres eum ornant Eccleſiæ Luſitanæ, ſuſtinetque hic etiamnum Lufitanorum Archi -Epiſcopum Imperator Mogolienſis. Plura de hoc loco poſterius Marignola. (i) Vocem hanc in nullo Gloſſariorum medii ævi, quæ præ manibus ſunt , reperio. Veroſimillime navigia e juncis texta intelliguntur, quorum uſum Indis eſſe plures af- firmant. De ejuſmodi navigiis Plinius Natur. l. 7. c. 56. Piratæ tam in oceani litori- bus, quam paludibus vimineis ſcaphis uruntur , que myoparones appellantur. Et rurſum : Etiam nunc in Britannico Oceano vitiles corio circumſutæ (naves) fiunt, in Nilo ex pa- (k) Poſterius inter tria Indiæ Regna huie Nimbar ſe- pyro & ſcirpo & arundine. cundum locum concedit. () Nimia hyperbole in his & ſequentibus uſus Ma- rignola.

Strana 97
JOANNIS MARIGNOL. catur enim ab incolis Zindanbaba, baba id est pater, & mama, id est mater, in omni ydiomate mundi, & Zindan idem eſt, quod infernus, ideo Zindanbaba idem eſt, quod infernus patris, quia ibi de paradiſo expulſus, pofitus fuit pater quaſi in inferno. In iſto eciam altiſſimo monte est cacumen ſupereminens, quod raro videri poteft propter nebulam. Deus autem miſertus lacrimis noſtris, quodam mane in aurora fecit ipſum luminoſum, & vidimus flammam clariſſimam illuſtrantem ipſum. In de- ſcenſu collis ejusdem montis eft planicies altiffima pulcra, in qua funt per ordinem, primo forma pedis Ade. Secundo: Statua quedam ſedens, fi- niſtra manu ſuper genu quieſcente, dextra levata, extenſa contra occi- dentem. Item domus ejus, quam fecit manibus ſuis quasi permodum ſe- pulcri quadrangula oblonga hoſtio in medio de maximis lapidibus marmo- reis tabulis non muratis, ſed ſuppoſitis. Dicunt incole, maxime reli- gioſi, qui ſtant ad pedes montis fine fide fanctiffime vite, quod illuc nunquam aſcendit diluvium, ideo est permanens domus illa, fompniantes contra facram ſcripturam, & dicta Sanctorum; ipſi tamen habent pro ſe argumenta apparencia valde, & dicunt se non deſcendiffe de Caym, nec de Seth, ſed de aliis filiis Ade, qui genuit filios alios, & filias, quia tamen est contra facram scripturam, pertranſeo. Nunquam tamen come- dunt carnes, quia Adam nec alii comederunt carnes uſque poft diluvium. Nudi vadunt a lumbis & ſurſum, & pro certo funt boni moris. Habent domus de foliis palmarum, que cum digito frangerentur, & diſperfas per filvas, plenas diviciis, (m) & tamen ſecuriffime habitant a furibus, nisi fint aliunde, & inopes vagabundi. In eodem monte verfus paradiſum est fons maximus bene decem miliarium ytalicorum aquis optimis perſpicuus, quem dicunt derivari de fonte paradifi, & ibi erumpere, quod probant, quia aliquando erumpunt de fundo quedam folia ignota, & in magna co- pia, & lignum aloes, & lapides precioſi, ficut Carbunculus & Saphirus, & poma quedam ad fanitatem. Dicunt eciam lapillos illos caufatos de lacrimis Ade, quod falſum omnino videtur. De multis aliis pertranſeun- dum puto ad preſens. 97 De orto Ade & fructibus ipſius. Unt enim in orto illo Ade de Seyllano primo muſe, (n) quas incole ficus vocant. Muſa autem magis videtur planta ortenfis, quam arbor. Est Tom II. enim (m) Lege : diſperſi per silvas, pleni divitiis, (n) Botannici explieant pro palma humili,

Strana 98
98 CHRONICON enim groffa arbor, ficut quercus, & tante teneritudinis, quod fortis ho- mo poſſet eam digito perforare, & exit de ea aqua continue, folia iftius muſe funt pulcherrima, longa, & lata valde, viriditatis finaragdine, ita quod de foliis illis faciunt tobalias (o) in uno prandio tantum; Quando eciam primo naſcuntur pueri, poſt lotionem conditos fale, & aloes & roſis involvunt eos sine faſcia in foliis iftis, & in arenam ponunt, folia illa sunt longitudinis ſecundum magis & minus bene decem ulnarum, & fimilitudinem neſcimus ponere, nifi emile campane. Fructum producit tantum in ſummitate, & in uno baculo faciunt bene trecentos fructus, & prius non valent ad comedendum, post applicantur in domo, & funt opti- mi odoris, & melioris ſaporis, & funt longi admodum longorum digito- rum manus, & per fe ftando maturantur. Et istud vidimus oculis noſtris, quod ubicunque inciditur per transverfum, in utraque parte incifure vi- detur ymago hominis crucifixi, quaſi fi homo cum acu ſculpfiflet, & de iſtis foliis ficus Adam & Eva fecerunt ſibi perizomata ad cooperiendum turpitudinem fuam. Sunt ibi & alie arbores multe, & fructus mirabiles, quos nunquam vidimus hic, seilicet nargillus. Est autem nargillus nux Indica, arbor ejus eft in cortice delicatiſſima, folia habet pulcherrima, quaſi palma, de quibus fiunt ſporte, ſextaria, cooperiunt domos de li- gno, fcilicet haftas (p) & trabes, de callo five ſcorcia (q) faciunt funes, de teſta cuppas, & vaſa. Item contra venenum fiunt de ipfis coclearea, in teſta eſt carnofitas duorum digitorum optima ad comedendum, quafi amigdala, comburitur eciam, & sic fit inde oleum optimum, & Zukara. Intus est liquor, ad modum lactis bullit, & fit vinum optimum. (r) Eſt ibi alia arbor, que vocatur Amburanus optimi odoris, & faporis quafi ad modum perſici. Eſt & alia arbor mirabilis nomine Ciakebarube ingens, quaſi quercus in groffo, non in ramis, producit fructos mirabiles ad ma- gnitudinem unius groffi agnelli, vel pueri trium annorum, cortex ejus du- ra, ut pini apud nos, inciditur ſecuri, habet intus carnofitatem plenam omnis ſaporis, fuavitate quasi mellis, & optimi peponis ytalici, & bene quingentas caftaneas continet ejusdem faporis, quando funt cocte, bene comeſtibiles, fructus alios non recordor me vidiſſe, nec pira, nec po- ma, nec ficus, nec vites, niſi que faciunt tantum folia, non racemos. Niſi quod in Eccleſia Sancti Thome Apoſtoli pulcherrima, ubi ipſe fuit Epi- (q) id eſt cortice. (p) Lege: hoſtia id est ostia seu postes. (o) Id eſt: mappas. (r) Quin author hic per nargillum intelligat arborem Cacao, cujus fructus, ut au- thores ſeribunt , odorem nargillorum ſpirant , vix dubitare licet ; Ex ea enim cibum, potum, & veſtimenta præberi paſſim authores ſcribunt. Est autem ſpecies palma.

Strana 99
JOANNIS MARIGNOL. 99 Epiſcopus, eſt vinea parva, faciens parum vini, quam vidi; dicitur au- tem; quando ivit, portavit ſecum parum vini pro miſſis, ſicut ego feci annis quaſi duobus, quo deficiente ivit ad paradiſum, miniſterio angeli- co introductus, portavit ſecum de uvis illis, & grana ſeminavit, & cre- vit vinea, & fecit ſibi vinum , & ego vidi eam ibi; alibi tamen ſunt vi- tes, uvas tamen non faciunt, (s) ut probavi; fimiliter pepones, & cu- curbitas, nullam herbam, vel olera commeſtibilia vidi, niſi ſilvas de ba- filico. Iſta ſunt in orto Ade. Sed de qua arbore fructum comederit, ignoratur, tamen per coniecturam haberi poteft, quia de Cedro, nam ſcribitur , ipſe lignum tunc notavit, dampna ligni ut ſolveret. Fuerunt itaque in ligno crucis, palma, oliva, cipreffus, & cedrus, qui ſolus dicitur effe fructus delectabilis ad manducandum, ut tale vide- tur lignum crucis apud Dominum noſtrum Karolum Imperatorem in fua cruce, quamvis illi dicant de muſa, que dicitur ficus, & repreſentat yma- ginem crucifixi, hoc fine prejudicio & affercione. De predicto autem fructu dicit quedam gloſa hebraica fuper illud proverbium Ezechielis. Patres comederunt uvam acerbam, & dentes filiornm obſtupuerunt; ubi enim noſtra litera habet patres, hebraica veritas habet Adam, feriptum aliis & aliis figuris. Nam Adam uno modo apud eos ſcribitur, quando fignificat parentes, seu virum & uxorem juxta illud Genefis; vocavit no- men eorum Adam in numero plurali. Aliis literis feribitur, quando fi- gnificat tantum virum , ficut in noſtra lingua dicitur hic & hec homo, & alio modo dicitur, hic vir. Sed non habemus diftinctos apices, & sonan- Nam Sem ſeribitur aliquando per Zade, alio tes per ſe, fieut hebrei. modo per Samech, & ita Abram, aliquando per Aleph, aliquando per he, & vario fignificat modo; Adam comederunt uvam acerbam. Sed non conſonat hec gloſa noſtris doctoribus, quia in cruce non fuit lignum vi- tis. Idem de ficu, de quo tenent filii Ade de Seyllano, nec de muſis propter eandem cauſam, non obftante, quod fecerunt perizomata de fo- liis illis propter magnitudinem foliorum. De olivis nullus dicit, nec de dactillis, quamvis fint delectabiles. Fuit tamen palma in cruce, ficut bene apparet in ligno Imperialium Reliquiarum aperte meo judicio. Si enim vera eſſet relacio. Viterpienfis in Pantheon, tunc non efſet queftio, N 2 di- (s) Mira videri debent, quæ author iſthic ſcribit, cûrn Curtius l. 8. c. 9. ſcribat : de Indiis : Feminæ epulas parant. Ab iisdem vinum miniſtratur, cujus omnibus Indis largus eſt uſus. Niſi a tempore invectæ ſectæ Mahometi vinearum colendarum ſtudium periiſſe dicamus.

Strana 100
100 CHRONICON dicit enim, quod quando Adam fuit infirmus, mifit Seth filium ſuuin ad paradiſum, petendo oleum miſericordie repromiſſum. Angelus cuftos paradiſi dixit, nondum eft tempus, tamen accipe tres iftos ramos, feu olive, cedri, & cypreſſi, & planta, quando facient oleum, tunc pater tuus surget fanus. Venit Seth, & invenit Patrem mortuum in Ebron, & contorfit tres ramos istos, & plantavit fuper corpus Ade , & ftatim facti funt unum. Tandem arbor illa creſcens transplantata fuit, primo in mon- te Libani, poſtmodum prope Jeruſalem, & eſt ibi hodie monaſterium Grecorum, ubi fuit inciſum illud lignum, & eſt ſub altari foſſa illa, & vo- catur monasterium ex eventu Mater crucis in hebraico, & illud lignum fuit revelatum Salomoni per Reginam Saba, quod Salomon ſepeliri fecit ſub profundiſſima turri, & facto terre motu in nativitate Chriſti erupit ſciſſo fundamento turris, & illius virtute facta fuit probatica piſeina. De amictu Parentum. Ecit autem Dominus Ade, & uxori ejus tunicas pelliceas, & induit eos. Sed queritur, de quibus pellibus, vel de novo creavit, quod non ſapit: vel animal occidit, quod non placet: quia nondum erant mul- tiplicata per generationem, & duo & duo tantum in principio creata fuifſe creduntur, ideo videtur fine afſercione dicendum, quod non pelli- ceas tunicas est legendum, ſed filiceas. Nam inter folia nargillorum, de quibus ſupra dictum eſt, naſcuntur fila ad modum tele, ftaminis quafi groſſi, & rari ficei, de quibus eciam hodie fiunt apud illos & apud Ju- deos vestes pro pluvia rufticorum, qui vocantur camalli, portantes feu onera, & eciam homines & mulieres portant fuper fcapulas in lecticis, de quibus in canticis; ferculum fecit fibi Salomon de lignis Lybani, id eft lectulum portatilem, ficut portabar ego in Zayton, & in India. Unam talem veſtem de filis illis camallorum, non camelorum, portavi ego uſque Florenciam, & dimiſi in ſacriſtia Minorum similem veſti Johannis bapti- ste. Nam pili camelorum funt delicacior lana, que fit in mundo poſt ſe- ricum. Fui enim aliquando cum infinitis camelis & pullis camelorum in deſerto vaſtiſſimo deſcendendo de Babilon confusionis verſus Egiptum per viam Damaſci cum Arabibus infinitis. Nec in Seyllano funt cameli, ſed elephantes innumeri, qui licet fint ferociſſimi, raro tamen nocent homi- ni peregrino. Ego equitavi ſuper unum Regine Sabe, qui videbatur ha- bere uſum racionis, ſi non eſſet contra fidem. De

Strana 101
JOANNIS MARIGNOL. 1O1 De victu Parentum. Ixerunt autem in Seyllano primi parentes de fructibus iſtis, & bibe- bant lac animalium, non carnes ante diluvium, ficut nec adhuc co- medunt homines, qui ſe dicunt filios Ade, comederunt. Fuit autem poſitus Adam in monte Seyllano, & incepit, ibi edificare domum, ut di- ctum eft ſupra, de tabulis maximis marmoreis &c. Ibi habitant homines religioſi, & mundiſſimi, ymo tante mundicie, quod nullus habitaret in domo, ubi ſpuiffet aliquis, ymo quamvis raro ſpuant, tamen vadunt lon- Comedunt tantum ſemel ge tam pro ſputo, quam pro alia materia. in die, nunquam bis, nullum potum preter lac & aquam bibunt, orant mundiſſime, ſcribunt primo in arena digito, & fic docent formare lite- ras pueros, poſtmodum ſtilo ferreo in foliis papiri, ſeilicet arboris cu- jusdam. In clauſtro funt due arbores diffimiles in foliis ab omni alia, funt circumdate coronis aureis & gemmis, & luminaria funt ante eas, & illas colunt. Et adorant, ut dicunt, & fingunt le ex traditione Ade ritum talem ſuſcepiſſe, quia ex ligno dicunt Adam futuram ſperaîſe falutem, & conſonat illi verfui David: dicite in gentibus, quia Dominus regnabit in ligno, quamvis ſecundum hebraicam veritatem melius dicatur, cura- bit a ligno. Iſti eciam nunquam in craſtinum ſervant aliquid in domo ſua, in arena jacent, nudipedes incedunt, baculos in manu gestant; tunicam quaſi fratrum Minorum fine capucio, & mantello ad modum Apoſtolorum plicato ſuper humerum funt contenti. Vadunt omni mane proceffionali- ter pro prandio mendicando rifum (t) occurrunt eis Principes cum maxi- ma devocione, vel alii, & dant ad menfuram, & numerum perfonarum, lixum in aqua comedunt cum lacte nargillorum & mufis. Hec vidi ocu- lis meis, & fecerunt mihi feſtum, quaſi eſſem de ordine eorum. De generatione & multiplicacione generis. Pinio autem illorum eſt, quod Adam ibi genuit primo Caym, & ſo- rorem ejus anno quinto decimo, ipſe enim quamvis fuerit creatus annorum quaſi triginta, expectafſe tamen creditur annum pubertatis. Item poſt alios quindecim genuit Abel, & alios filios infinitos, quia, ut dicit beatus Augustinus Lib, de civitate Dei, preceptum habuit: cre- ſcite & multiplicamini, ita quod non vacabant ab actu generandi, quia N 3 na- (t) Vox italo -latina, id eſt: oryzam.

Strana 102
102 CHRONICON natura erat in ſuo vigore, ſemen nec indigestum, nec violentatum, nee mulieres steriles ex nimio cibo vel potu, nec carnes comedebant, nec vinum bibebant, que impedirent actum concipiendi, ideo videtur beato Augustino, quod cito multiplicatum fuit genus humanum, ita quod Caym potuit condere non parvam, ſed maximam civitatem. Quod autem ſcri- bitur, vixit ſexaginta annis, & genuit talem, non est credendum, quod tantum expectaſlent, nee quod illi fuerint primogeniti, ſed quod illi fue- runt infignes Princeps , vel Sacerdotes, quorum opera fuerunt maxima vel necefſaria ad texendas genealogias patrum, ideo illi nominantur ce- teris pretermiſſis. Factus autem Caym avarus agricola, ut de viſceribus terre traheret ſeminaria. Abel innocens contentus erat vivere de fru- gibus, ac de modico lacte, unde nutrivit oves, que fibi lac miniftrabant, nullus temen carnes comedit ante diluvium. De oblacionibus Abel & Caym. Ostquam Caym & Abel perveniſſent ad etatem adultam, Adam pater eorum volens utrumque fuis deſcendentibus principari, monita falu- tis dedit eis, docens, quomodo & ipfi poſteros ſuos informarent. Pri- mo tamen docuit eos, quomodo figno fenfibili Deum colerent, & ora- cionibus infifterent, & de bonis eis a Deo collatis ſacrificia exhiberent. Gui juſfu patris erectis fingulis altaribus munera locaverunt in eis. Caym ſpicas corroſas & putridas, vel inutiles. Abel vero optima pri- mogenita gregis ſui. Reſpexit autem Deus ad Abel orantem juxta altare, & ad munera ejus, & inflammavit, id eſt, miſit flammam de celo. Ad Caym non reſpexit, qui videns ſe confuſum, facie triſtis, animo proſtratus, ſtatim fratrem occidere cogitavit. Cui Deus dixit, quare malum concipis in corde tuo, tu bene obtuliſti, quia Deo, male autem diviſiſti, quia Deo peſſima obtuliſti, ideo non turberis in fratrem, ſed fis Dominus animi tui, quiesce; ille quafi fratri oftendens pacem, tan- dem proditorie occidit eum fuſte. Tune terra tremuit, ſciſfuram fe- cit, & sanguinem ejus bibit. Et iste clamor fanguinis Abel contra Caym. Tunc Deus dixit Caym, ubi eſt Abel frater tuus, cui ille : neſcio Domi- ne, nunquid cuſtos fratris mei fum ego; dixit autem Deus; Eece vox ſanguiuis fratris tui elamat ad me de terra, ideo tu maledictus eris ſuper terram, vagus & profugus; tunc miſer deſperans de miſericordia Dei; maior, inquit, eſt iniquitas mea, quam miſericordia tua. Ecce ei/is me a facie tua, & ero occiſus ſtatim. Non, inquit, Deus, eris occifus, ſed

Strana 103
JOANNIS MARIGNOL. ſed portas primo penam in ſeptuplum. Tunc poſuit ſignum in Caym, quo viſo omnia animalia terrebantur, quid fuerit illud fignum, ſcriptura non loquitur. Sed dicitur, quod facies fua fuit exterminata & transformata tam horride, quod terrebat ipſe aſpectu omnem mundanam creaturam cum capitis agitacione continua. Fuit ergo excommunicatus, ſequeſtra- tus, hominum ſocietate privatus, omnibus odioſus, tandem occiſus in ſeptima generacione, & ſeptima pena. Edificavit tamen civitatem non nomine ſuo, quia maledictus erat, ſed nomine filii ſui Enos, qui inter- pretatur dedicacio. Utrum autem ante occifionem Abel, vel poſtea, in- certum eft, potuit enim in centum annis multiplicari tam per Adam, qui genuit filios & filias, & alios, qui carni vacabant & fanguini, ut dicit Augustinus. Invenit autem in civitate illa pondera & menſuras, & omnia fimilia. Invenerunt autem & ejus deſcendentes artes mechanicas. Si au- tem poſt occiſionem Abel edificavit civitatem, non videtur contradicere facre ſeripture, niſi quia oportet dicere, quod non stabat, ſed ſemper fuit vagus & profugus, & hec civitas fuiſſe putatur, ubi nunc eſt Kota in Seyllano, ubi fui, & ibi multis generatis ivit profugus verſus Dama- ſcum, ubi a ſeptimo deſcendente Lamech ſagitta occiſus eſt, ibique pro- pe Damaſcum ſepulchrum ejus oftenditur. Hic Caym interpretatur poſ- ſeſfor, quia nihil ei cum celo, ſed hic fuit ejus poſſeſſio. Hic fuit pri- mus inferni mancipium, perverſe generacionis principium, fratricida pri- mus, constrinxit libertatem hominum cingens muro & firmans portis, ideo ſucceffor ejus filius dicitur dedicacio, quia hic mundi civitatem de- dicavit. Et nota, quod dicit beatus Auguſtinus libro de civitate Dei xV, non effe neceſſarium credere, quod iſte Enos fuerit primogenitus Caym, ficut nec Judas fuit primogenitus in populo Judeorum, ſed alia cauſa fecit eum sibi ſuccefforem quia peior fuit aliis ut tyrannus; Urad filius ejus Enos ſibi ſucceſſit in dominio civitatis & tyrannide, ſecundum Aug. Manaaleel filius Urad patri ſucceffit in viciis, & tyrannide, Matusael filius Manaleel patri fucceſsit. Lamech filius Manaaleel fucceffor patris, primus bigamiam adinvenit, prius enim unus uni coniungebatur matri- monio, iſte vero duas accepit, quarum una Ada, altera Sela vocabatur, que ex invidia machinabatur viro mortem, quod ille prefenciens predi- xit eis , quod de Caym occifore dabitur ſeptima pena. De Lamech occi- fore ſeptuagefies ſepcies. Hic cecus quafi erat, & puero ducebatur ad venacionem. Erat enim fagittarius, & pre delectacione pellium occide- bat animalia, non pro uſu carnium, quia nullus uſus fuit carne ante di- luvium. Dum autem Caym profugus inter frutecta agitaretur a dyabolo, 103 mo-

Strana 104
104 CHRONICON more arrepticii Lamech puero dirigente percuſſit Caym, ſeu ſeptima ge- neracione, cujus sepulchrum nunc oftenditur prope Damaſcum. Ifte ce- cus inter alios duos filios genuit de prima uxore nomine Ada Jabel, qui fuit inventor Papilionum, & tentorii paſtorum. Tubal vero frater eius invenit organa & inftrumenta muficalia & cantum. De ſecunda vero, no- mine Sela, genuit Tubalcaym, qui fuit faber, & malleator in cuncta ope- ra ferri & eris, cuius foror dicta Noema, inventrix arcium mulierum, filatrix, futrix &c. & in ipſa generacio peſſima terminatur a fratricida in parricidam, que tota etas ſubmerſa dicitur in diluvio. Sic eciam Lamech feptuagies fepcies in tot defeendentibus eft punitus. De filio Ade Seth Sancto. xeurſis generacionibus peſſimorum, more facre ſcripture bonorum ſeriem proſequamur. Hic, inquit ſacer Canon, eft liber generacio- nis Adam in die, qua creavit Deus hominem ad ymaginem & fimilitudi- nem ſuam, masculum & feminam creavit eos, & vocavit nomen eorum Adam, ficut dicitur hie & hee homo in lingua noſtra, & benedixit illis, & poſt annos centum triginta genuit Adam filium ad ymaginem & fimi- litudinem ſuam, quaſi innuat, quod primi peſſimi non fuerunt proprie ad similitudinem eius, Sed iste, nomine Seth, qui post, vel pro Abel natus eft, primus poſt eum Princeps Sanctus. Dieunt autem hyftorie, quod Adam planxit mortem filii sui Abel annis centum, & nolebat filios amplius generare, ſed stetit in ſpelunca quadam ſeparatus ab Eva, tan- dem precepto angeli cognovit eam, & genuit Seth, & separavit se a ge- neracione peſſimorum, & paulatim proceffit verfus Damaſcum, & tandem in Ebron finivit dies suos, & ibi ſepultus fuit prope Jeruſalem, quasi miliaria XX, in civitáte Arbee, id eft quatuor, quia ibi ſepulti funt; Adam maximus, Abraham, Ysaac, Jacob in ſpelunca duplici, que eſt Ebron, ubi poſt ſepulti fuerunt Patriarche, & alii ſancti Patres, & Joſeph eciam de Egipto relatus. Et tempore diluvii aqua portavit caput Abel ſub mon- tem Calvarie, ut pingitur, & tempore mortis Chriſti fanguis eius per ſciſſuram montis stillavit in caput illud, & reſurrexit cum Chriſto, tradi- cio eſt forte vera. Vixit autem Adam poſt multorum aliorum, & alia- rum generacionem, tandem anno IX. XXX. exſpiravit. De

Strana 105
JOANNIS MARIGNOL. 105 De generacione & multiplicacione bonorum. (Eth Sanctus, a quo ſunt dicti filii Dei, dedit preceptum filiis ſuis, ut nullomodo haberent conforcium cum generacione peſſima Caym, quod & fecerunt uſque ad mortem patris, qui vixit annis nongentis & XII. Cui fucceffit filius ejus Enoch, qui cepit invocare nomen Domini, quia novum modum orandi Deum per oraciones vocales inftituit, & re- ligionem adinvenit, modum vivendi fingularem, quem hodie, ut dicunt: ſequuntur tam Bragmanni, (u) quam religiosi de Seyllano, licet facti funt Ydololatre, colentes lignum, de quo ſupra. Vixit tamen annis non- gentis quinque, nullus tamen pervenit ad mille. Cui fuccesfit Caynan, qui vixit annis nongentis & decem. Cui ſucceffit Malaleel filius ejus, qui interpretatur plantacio Domini, & vixit annis octingentis & quinque. Jareth genuit Enoch primum Prophetam, cuius, ſcilicet Jareth, patris Enoch anni fuerunt octingenti LXII. Hic Enoch prophetica multa dixit, & ſcripſit , & dicitur , quod ſculpſerit literas in columpnis, una marmo- rea, altera latericia, ne perirent aqua vel igne. De cujus prophecia mencionem facit Judas Apostolus, cognomento Thadeus in canonica fua, quibus autem literis, ignoratur. Vixit autem ifte Sanctus Propheta in mundo iſto trecentis LXV. annis, & transtulit eum Deus in paradifum, ut vivat uſque tempora Antichriſti cum Helia, & ſi qui alii fint ibi, in- certum eſt. Dicit tamen Joſephus Moyſen elſe ibi, quamvis ſcriptura di- cat, mortuus est autem Moyſes iubente Domino, quod ideo dicit, quia mundo mortuus est, & ne filii Israel dicerent eum fuisse Messiam. Hec Joſephus probat per textum ſequentem; & non cognovit homo ſepul- erum eius , id eſt, quia non indiguit ſepulchro homo vivens. Quidam eciam Theologi ſompniant de Joanne Evangelifta, & quibusdam cum Chri- ſto reſuſcitatis, que incerta funt nobis. Genuit autem iste fanctus Prophe- ta plures filios & filias, inter quos Matuſalem, qui fuit longevioris vite in- ter omnes mortales, nam vixit quafi mille annis, vixit enim annis non- gentis LXIX. De isto Matusalem eft inextricabilis queftio inter hebreos, paganos, & Catholicos: Hebrei secundum fuam annorum computacionem dicunt eum poſt diluvium annis ſex ſupervixiſſe, & in diluvio patris fui auxilio Enoch mirabiliter evafiffe fingunt. Gentiles fingunt, fcilicet, ut Tom. II. O ut (u) Gymnoſophiſtæ, Philoſophici Indici Sectatores veterum Brachmanorum, de quorum au- ſteritate vitæ, rei aſtrologicæ ſcientia, ſuperſtitionibusque videri poſſunt Lexica.

Strana 106
1Ob CHRONICON ut dicit Joſephus, multos ſuper montem Armenie nomine Poris, (x) ubi nunc dicitur archa requieviffe, diluviui evalifſe, in hec verba allegans dicta hyſtoriographi Veroſii Egiptiorum ſummi (y) dicentis, montem in Armenia effe , ſuper quem multos a diluvio novimus liberatos, & ſubdit Joſephus. Nemo putet falſa, que ab hominibus prime etatis dicta funt. Deus enim in prima etate vitam longam conceffit, quia religioſe vive- bant, eciam ut invenirent Astrologiam, & alias fciencias, quas ante VI. C. annos minus difcere valebant, nec de magnitudine corporum, cum di- cat beatus Augustinus, dentem ſe vidiſſe, qui fi divideretur, centum de noſtris fierent. Matuſalem genuit Lamec, qui genuit Noe dicens, iste conſolabitur nos, & vixit in ſumma annis ſeptingentis ſeptuaginta ſeptem. Filii autem Ade de Seyllano probant, ad eos diluvium non veniſſe multis fignis, & maxime, quod in oriente ſunt profugi, vagi multi, quos & ego vidi, & dicunt ſe filios Caym, qui exterminatas habent facies tam horridas, & horrendas, quod terrent omnem hominem, nunquam ultra dies duos in loco ftare valentes, feterent, fi plus ftarent, nullus potest eos ſuftinere, raro apparent, tamen mercatores funt, filios & uxores eque- larvas, portant in afinis. Beatus tamen Augustinus, & communiter omnes Doctores frivolum putant, aliquos extra archam diluvium evafiffe, Ma- tusalem eodem anno ante diluvium deceſſiſſe, quod omnino eciam creden- dum est ſecundum Catholicam veritatem. De Gigantibus. ☞Empore Matufalem mortuus probatur Sanctus Seth, a quo filii Dei ejus poſteritas dicebatur, qui omnem religionem ſpernentes infrenata li- bidine, ut ait Joſephus, in filias generacionis Caym pucherrimas irrum- pentes, ſîne ordine, ſine freno utriusque ſexus reiecto pudore, ſibi uxores receperunt fecundum placitum voluptatis. Ad ipſorum autem infatigabilem libidinem oftendendam, quaſi rem monstruoſam, Deus oriri fecit, videlicet Gygantes, qui corporum ineſti- mabili magnitudine beſtiarum more vivebant, omnem nature ordinem de- ftruxerunt iram Dei nephandis operibus provocabant, quo tempore natus Noe, decimus ab Adam ſolus juftus in lege nature, dicente patre ejus Lamec: Iste conſolabitur nos ab affliccionibus noſtris, quibus anime ju- ſto- (x) An Meſſina olim Poris dictus ? nam in montanis Ararath , nominatimque in monte Meſſina Arcam ſubſidiſſe communis hodie eft perſuaſio. (y) id eſt: Beros, qui temporibus Ptolomei Philadelphi ſacerdos erat templi Bel Babyloniæ, ſcripsitque hi- ſtoriam Chaldaicam, quæ hodie amiſſa eſt.

Strana 107
JOANNIS MARIGNOL. 107 ſtorum ex perverſis operibus affliguntur, in iſto eciam prima etas termi- natur. Prima enim etas, ut Sancti diftinguunt, incepit ab Adam, & per decem Patres predictos deſcendendo in diluvio finem accepit. Duravit autem, ut communiter dicitur, ſecundum computacionem Judeorum annis mille ſexingentis quinquaginta ſex, ſed ſecundum alios, duo milia ducenta LXII, ut dicit Auguſtinus XV. de civitate Dei &c. De diluvio, & compoſicione Arche Noe capitulum. Nno autem quingenteſimo vite Noe, videns Deus omnem naturam effe corruptam, dedit Noe preceptum de archa edificanda. Erat au- tem ſolus Noe juſtus in terra, & tres filios habuit: Sem, Cham, & Ja- phet, qui preceptum Dei implere ftuduit, & juxta deſcripcionem per ſpa- cium annorum centum de lignis levigatis fecit, & edificavit sibi archam, vel navem, ſecundum proporcionem menfure humani corporis, ut pro- bat beatus Auguſtinus libro XV. de Civitate Dei, ubi dicitur fic: huma- ni quippe corporis longitudo a vertice uſque ad vestigia pedum fexcies tantum habet, quam latitudo, que eft ab uno latere, ufque ad aliud la- tus, & decies tantum, quam altitudo, que altitudo menfuratur in latere a dorſo uſque ad ventrem, velut fi jacentem hominem meciaris ſupinum, aut pronum, fexcies tam longus eft a capite ufque pedes, quam latus a dextra in finistram, & decies quam altus a terra, unde facta est archa in longitudine trecentorum cubitorum, & quinquaginta in latitudine, & triginta in altitudine, & in latere hoftium, (z) & cenaculum, & habitacu- la in ea fecit plena omnibus iftis. Et intromifit Deus omnia animalia bina cujuslibet ſpeciei in archam cum Noe, & tribus filiis eius, & quatuor uxo- ribus eorundem, claufit aforis hoſtium Dominus. Et anno ſexcentefimo vite Noe venit diluvium, & conſumpsit omnia vivencia fub celo, & pluit diebus quadraginta, & levaverunt aque ar- cham Deo gubernante, Noe & filiis gubernantibus animalia cibos mini- ſtrando, & omnia animalia, que nune veſcuntur carnibus, ut dicit bea- tus Auguſtinus cibo communi, fcilicet ficu & caftanea veſcebantur. Re- quievit autem archa menſe ſeptimo ſuper montem Armenie, qui eſt juxta portas ferreas in Imperio de Usbec, & vocatur Ararat in Armenia mi- nori. Fuit autem archa mire magnitudinis ſecundum Auguſtinum, ita quod unus de illis cubitis facit nostros tres uſuales, & fie funt bene duo miliaria Ptalica, & plus longitudo arche. Menſe decimo ceſlaverunt O 2 aque, (z) Id eſt: oſtium.

Strana 108
108 CHRONICON aque, & post quadraginta dies mifit Noe corvum, qui non eft reverſus, tunc emisit columbam, que reverfa eft ad veſperam. Item iterum poſt ſeptem dies emifit eandem, que rediens portavit ramum olive. Iterum poſt ſeptem alios dies emifit eandem, que non reverſa, eo quod ceſfaf- ſent aque. Fuit ergo Noe in archa per integrum annum. Poſt iuſfu Dei egreſſus est, & obtulit Deo sacrificium, & acepit fignum federis a Deo, quod non effet amplius diluvium generale, arcum in nubibus, vario co- lore diſtinctum, de quo dicitur, quod per XL. annos ante judicium non apparebit. Gracias agamus ergo Domino Deo noſtro, quod prima etas termina- tur in exitu Noe de archa, cui conceffit Deus efum carnium fine fangui- ne tamen, & preceptum dedit propagande prolis, ut Dei civitas implea- tur. Explicit prima diſtinccio noſtri operis, quam vocari duximus Thear- chos, quaſi Divinum, vel naturale dominium, ſeu thearticum principatum &c. Secunda etas, & incipit ſecundus liber, qui Monar- chos nominatur. Oe egreſſo de archa cum uxore & tribus filiis, & totidem uxoribus A refidentibus in monte altiſſimo Ararat, vel Armenie, ubi adhuc ar- che illius veſtigia effe dicuntur, Etas fecunda incipit ſecundum ſcriptores, & ex tune incipiunt omnium gencium mundi regna deſcribi, pro eo, quod ante diluvium erat quaſi Divinus feu Thearticus principatus, nam idem erat princeps primogenitus & Sacerdos, post diluvium autem cepit ty- rannides dominari, & ideo ſecunda noſtri operis diſtinccio five liber Mo- narchos nominatur. In quo deſcribemus principalium omnium gencium monarchias, donec ad propofitum veniamus, tamen breviter & fuccincte decurrendo per concordiam ſacre ſeripture cum decurſu gentilium, ſe- quendo beatum Auguſtinum, ut proſequitur hyftoriam libro de Civitate Dei, Dedit ergo Noe mandatum filiis, Deo jubente, de latria veneranda, id eft, de cultu unius Dei per facrificia, de multiplicanda prole, & de diviſione terrarum, ut implerent eas, & pacifice viverent post deceſsum illius, ipſe quaſi quietam vitam eligere cupiens, sibi Cethym inſulam, que nune Cyprus dicitur, refervavit. Sem ergo primogenitus, quia Rex & Sacerdos, post patrem obtinuit medietatem orbis, scilicet totam Asiam maiorem, que eſt a mari albo ultra Ungariam, ubi nune ſunt Ola- chi

Strana 109
JOANNIS MARIGNOL. chi (a) per rectam lineam, totum illud Imperium Usbec, Katay, (b) Vn- dias, Ethiopiam, uſque ad finem mundi. Aliam autem medietatem alii duo fratres inter ſe diviſerunt. Cham Africam, ubi eſt terra ſančta, Cartago, Turuſium uſque finem mundi. Japhet minor Europam, ubi ſumus nos, ſcilicet ab Ungaria, Cytra, & Roma, videlicet Germaniam, Ffranciam, Boemiam, Poloniam & Angliam, & uſque ad finem mundi. Simul tamen pro tunc habitabant, & cum patre deſcenderunt de monte. Venit autem Noe in Cyprum, & ibi generacio- ni operam dantes, & agriculture, filios genuerunt. Noe genuit Janum, Sem genuit Arfaxat anno secundo post diluvium, Cham genuit Chanaan, Cus a quo Nemprot, a quo Trebeca, Cres, Nynus, Belus &c. Japhet genuit Heliſa, unde Sclavi dicuntur. Plantavit autem Noe vineam in Cypro, que hodie eſt Archiepiſcopi Nycoſie, (c) & coluit eam, & bi- bit vinum, & inebriatus eft, & nudato femore dormiebat in tabernacu- lo. Cham derifit patrem, & fratribus patris verecundiam nuncciavit, qui horruerunt ignominiam ejus, & averfis vultibus cooperuerunt eum, & patris virilia non viderunt. Qui poſt ſompnum furgens convocatis pueris ſuis, benedixit primo Sem, ſecundo Japhet, dicens, habitet Ja- phet in tabernaculis Sem, & tunc impleta eft prophecia, quando gentes de Japhet progenite omnem synagoge gazam & gloriam cum Summo Sa- cerdote intraverunt. Cham autem expreſſe non maledixit; quia benedi- xerat eis simul Deus, quando égreffi funt de archa, maledixit autem in fua ſuccessione, & in filio Chanaan, ut fuccedat in generacione maledicta Caym fratricide. Tunc ergo ab invicem sunt divisi, & versus orientem procedentes patre dimiſſo brevi intervallo temporis incredibilem multitu- dinem generaverunt.] Unde dicit hyſtoriographus Joſephus judeorum, quod potuit videre Noe de ſe egreffos ſexcentos iuvenum electorum. Janus filius Noe pater Ptalie, iste in gente dicitur Janan, hic dedit ſe Astrologie, & venit in Ytaliam, ubi nunc eſt Roma, & sibi edificavit ca- strum, & uſque hodie in Roma eſt Ecclefia, que dicitur Sancta Maria ad Janiculum, ubi fuit caſtrum Jani. (d) Aliud eciam caſtrum edificavit in ripa maris nepoti ſuo, eodem nomine appellato, & Janum vocavit, ubi O 3 109 nunc (a) Quod hoc mare album ſit, aut qui hi Olachi , nullus ſcio. Pontum Euxinum vocat ma- re Maurum , ut ſupra legimus, per album num Archipelagum intendat , quis divinet ? (c) Metropolis Cypri. (d) Jano Romulum jam tem- (b) Id eſt: Chinam. t plum dedicaſſe legimus in ſcriptoribus Romanis, unde veroſimillime opinio de caſtro Jani enatum. An Janus hie uſquam in Italiam venerit, quis fuerit , & num rectius merum hieroglyphicum non ſit, variæ inter Mythologos diſceptationes.

Strana 110
110 CHRONICON nunc eſt Janua civitas, quam Troyan poſtmodum accreverunt. Cham dedit se demonibus, qui docuerunt eum artes magicas, qui dictus eft Zaroastres, quem Nynus Rex Nineve filius Nemprot poſtmodum interfecit. De cultu poſt Diluvium. (Em ſtuduit colere verum Deum, cujus hystoriam nunc ſequimur. Hie S ſecundo anno poſt diluvium genuit Arfaxat, qui eciam genuit Elam, a quo nobilis generacio Alanorum in oriente dicitur exorta, & eft hodie maior & nobilior nacio mundi, & homines pulcriores, & forciores, quo- rum auxilio Tartari optinuerunt Imperium orientis, & fine quibus nun- quam habuerunt victoriam glorioſam. Conduxit enim Cingwis Caam pri- mus Thartarorum Rex de eis LXXII. principes, quando voluit precepto Dei caſtigare mundum. (e) Genuit autem Sem XXIIII. Principes familiarum, Caam XXXIII, Japhet pater noſter XV. & tot poſtmodum diviſe funt lingue minus tantummodo una &c. Arfaxat filius Sem anno etatis XXXV. genuit Sela vel Sale, a quo Vndia populata eſt, & diviſa in tria regna. Quorum primum vocatur Mauzi, maior & nobilior provincia mundi, pul- crior, amenior & lacior, in qua eſt illa nobilis civitas Campſay, Zayton, (ƒ) Cynkalan, Janu, & alie multe civitates Mauzi, olim Cyn, ubi uſque hodie est portus & civitas nobilis, que dicitur Cynkalan, id est, magna Fn- dia, nam Kalan est magnum ad terram secunde Yndie, que dicitur Nym- bar, ubi eſt Cynkali, id eſt parvum, parva Vndia. Secundum Vndie regnum vocatur Nymbar, de quo loquitur beatus Auguſtinus, de philoſophis caninis, qui ideo Canini dicti funt, quia na- turam canum (g) imitari docebant, ne videlicet de naturalibus homo ve- recundari deberet, nec tamen potuerunt perfuadere populis, quod eciam filii non verecundarentur coram patribus balneari, vel pudenda oftende- re. Ibi eſt civitas Columbi, ubi naſcitur piper, de quo ſupra. Tercia provincia Vndie vocatur Maabar, (h) ubi eſt Ecclefia Sancti Thome, quam manu propria edificavit, & alia, quaim edificavit cum operariis, quibus folvebat de lapillis maximis, quos vidimus, & de uno ligno inciſo in monte Ade in Seyllano, quod fecit ſecari, & de pulvere ſecature ſeminate funt ar- te) Collimat author ad irruptionem Tartarorum in Europam ſæculo pene medio XIII. ( f Ex his atque ſupra dictis conjicere licet Zayton hodiernum portum Surrate eſſe. (g) Indigenæ regionem ſuam appellant Hind Vix quidem ex locorum deſcriptione Nymbar pro alio, quam regno Indoſtan explicare licet. (h) hodie Malabar.

Strana 111
JOANNIS MARIGNOL. arbores. (i) Fuit autem lignum illud ita maximum incifum per duos ſcla- vos ſuos, & ipfius cingulo tractum in mare, & precepit ligno, dicens, vade expecta nos in portu civitatis Mirapolis, quo cum pervenifset Rex cum toto exercitu ſuo, conabatur trahere in terram, nec movere potue- runt homines decem milia; tune fupervenit Sanctus Thomas Apostolus in- dutus camiſia, ſtola, & mantello de pennis pavonum fuper afinum, ſocia- tus duobus illis ſclavis, & duobus magnis leonibus, ficut pingitur, & clamavit: nolite, inquit, tangere lignum, quia meum eſt. Unde, inquit Rex, probas tuum, qui folvens funiculum, quo erat precinctus, prece- pit ſclavis, ligate lignum, & trahite in terram, quo facillime in terram tracto, Rex convertitur, & donat fibi de terra, quantum voluit cum afino cireuire. Eccleſias edificat in civitate in die, ſed nocte ad tria miliaria ytalica ferebatur, ubi funt pavones innumeri, unde ſagitta, quai fric- ciam vocant, in latere, ficut mifit manum in latus Chriſti, percuſſus, ho- ra completorii ante fuum oratorium iacens & fanguinem facrum totum per latus effundens, tota nocte predicans, mane reddit animam Deo. Sa- cerdotes tunc terram illam ſanguine mixtam collegerunt, & ſecum ſepe- lierunt, de qua vidi expreſſum miraculum in perſona mea duplicatum, alibi recitandum. Mirum autem continuum ibidem apparet, tam de apercione maris, quam de pavonibus, & quia quanto plus trahitur terra de illa fovea una die, tantum ſeaturit alia, de qua bibita curantur langvores, tam per Chriſtianos, quam per Thartaros & paganos, fiunt aperta miracula. De- dit eciam Rex ille ftateram ponderis piperis beato Thome, & omnium ſpe- cierum aromatum in eternum, quam nullus poteft eis auferre fine peri- culo mortis. Fuimus ibi diebus quatuor, ibi eſt ſumma perlarum piſca- cio. Genuit autem Arfaxat alios filios & filias, & de Arfaxat natus est Sela vel Sale, a quo Samarite. Iſti ſunt, quos Rex Babilonis poſuit in Samaria, translatis filiis Israel decem tribubus, & poſuit eos ſuper flu- vios Gozan & Tartar in provincia Medorum, ut legitur in Paralipome- non. Sela vel Sale anno etatis ſue XXX. genuit Heber, qui fuit pater Hebreorum primus. Heber anno XXXIIII. genuit Faleg, in cuius die- bus diviſe funt lingue, ut poftea dicetur. Ifaleg genuit Rehu, Rehu anno XXXII. genuit Saruch, qui anno XXX. genuit Nator, qui anno XXX. Thare Patrem Abraham, & ecce finis ſecunde etatis. Fuerunt 11I au- (i) De ejusmodi Indorum anilibus traditionibus paſſim Geographi, qui ajunt has ab indige- nis cantibus celebrari.

Strana 112
112 CHRONICON autem ab Adam uſque ad nativitatem Abram tria millia CCC. & XXX, ſecundum LXX. Fuerunt autem a diluvio uſque ad Abraham anni mille LXXII. ſecundum Auguſtin. XVI. de civitate Dei. De monſtris, que hyſtorie vel fábule fingunt, vel pingunt, & di- cuntur efle in Vndia, de quibus eciam beatus Augustinus Lib. de civita- te Dei XVI. facit memoriam, puta, quod funt, qui tantum in fronte unum habent oculum, quidam plantas verfas post crura,quibusdam utriusque ſexus naturam, & dextram mamimam virilem, finiſtram muliebrem eſſe fingunt, alii fine capite, & fine ore, in pectore tantum habere fora- men. Alii per nares tantum alitu vivere, alii ſtatura cubitali cum grui- bus dimicare. Alii octavum annum non excedere, quinquies concipere & parere. Alii fine iunctura, alii ſupini iacentes, plantam pedis umbram ſibi faciendo, quidam habentes capita canina, ypotamos, & alia multa monstra poete finxerunt. De istis omnibus fic concludit beatus Augusti- nus, aut nullo modo funt, aut fi funt, & racione utuntur, vel uti poffunt, ex Adam omnes homines funt, aut monſtra in natura, funt tamen ex Adam, ficut inter nos aliquando nata funt, pauca in illis partibus, & in toto genere humano funt multa, ficut ponit exemplum de variis gibbofis, de homine habente ſex digitos, & de aliis multis. Sicut Imperator no- biliſſimus Karolus quartus portavit de Tuſcia puellam, in facie omnino piloſam, & in toto corpore maximis pilis, ficut elfet filia vulpis, non ta- men per ſe eſt in Tuſcia talis populus, nec mater ſua fuit talis, nec alii filii, ſed nobis fimiles. Sicut illud monstrum, quod vidimus eciam diebus noſtris in Tuſcia in diſtrictu Fflorencie naſci de pulera matre, habens duo capita perfecte formata, quatuor brachia, duo pectora uſque ad umbili- cum perfecta forma, ibi coniungebantur, & unus quafi pes ex latere procedebat, & poſt duos tantum pedes habebant, & tanquam due perso- ne baptizati fuerunt, & ſupervixerunt diebus ſeptem. Vidi eciam Bono- nie, quando ibi legebam, (k) ovem, que peperit fimiliter monstrum, ſeu agnum habentem duo capita, ſeptem pedes, non tamen putandum est effe aliquam ſpeciem beſtiarum, ſed monſtra nature funt. Sic & Deus vult in hominibus fuam potenciam demonſtrare, ut gracias fibi agamus, quia nos non condidit fic deformes, & timeamus eum. Ego tamen omnium provinciarum yndorum curioſiſſimus peragrator, ficut ſepe plus habui animum curioſum, quam virtuoſum, volens omnia noſle, ſi poſſem, & qui plus dedi operaim, ut puto, quam alius, qui legatur, vel ſciatur ad in- (h) Hem indicium ! Bononiæ Lectoris officio functum fuiſſe.

Strana 113
JOANNIS MARIGNOL. inveſtigandum mirabilia mundi, & tranſivi per principaliores mundi pro- vincias maxime ubi tocius orbis mercatores conveniunt, fcilicet in infu- la dicta Ormes, (1) nunquain potui investigare pro vero tales gentes effe in mundo, ymo ipſi a me petebant, utrum eſſent. Nec eſt aliqua nacio talis, niſi, ut dixi, monſtrum, nec illi, qui finguntur uno pede fibi umbram facere, funt nacio una, ſed quia omnes Indi communiter nudi vadunt, portant in arundine parvum papilionem ſemper in manu, quem vocant Cyatyr, ficut ego habui Florencie, & extendunt contra solem & pluviam, quando volunt: iſtud poete finxerunt pedem. P13 Incidens de quodam Yndo baptizato. Um eciam eſſem in Columbo cum principibus illis Chriſtianis, qui Mo- dilial vocantur Domini Piperis, ante Ecclefiam quodam mane venit homo nudus a lumbis fupra venerande ftature, alba barba, folo pallio coo- pertus cordula nodoſa admodum ftole dyaconi, & toto corpore in arena proſtratus adoravit, caput ter ad folum percutiens, tandem furgens ce- pit pedes meos nudos ofculari defiderans, prohibitus autem furrexit, poſtmodum reſidens in arena per interpretem filium, qui captus aliquan- do a Piratis venditus fuit cuidam Januensi mercatori & baptizatus, & ca- ſu tunc erat nobiſcum, & patrem ex circumftanciis recognovit, dixit no- bis totam vitam ſuam. Nunequam carnes commederat, nunquam potum biberat inebriantem, nunquam nifi unam cognoverat cauſam prolis pro- creande, quatuor menſibus in anno puriſſime ieiunabat, granum riſii (m) parum in aqua bulitum, & fructus & herbas de fero manducabat, in ora- cione pernoctabat, & antequam intraret oratorium fuum, corpus totum aqua lavabat, & induebat mundiſſimam lineam vestem ad hoc ſolummodo preparatam, tune intrabat, & colebat dyabolum in ydolo ſuo puriffima devocione, & erat facerdos tocius infule fue, que fita eft in ultimis fi- nibus Indorum. Deus videns eius puritatem illuminavit eum primo per ſapienciam, tandem demon coactus per os ydoli dixit fibi; non es in via falutis, ideo pre- Tom. II. P (l) Ea inſula Ormus, Ormuzium , ſeu Armuzia eſt in Afia loco , quo ſinus Perficus cum mari Arabico coit , olim a negotiationibus celeberrima, quam plerique hoc ipſo tem- pore primum nempe anno 1331. a quodam Ordinis Minorum detectam tradunt , ſed cum Marignola hic dicat circa hæe ipſa tempora jam totius orbis mercatores con, venire ſolitos, multo ante cognitam & negotiationibus frequentem fuiſſe oportuit. (m) Orizæ.

Strana 114
114 CHRONICON precipit tibi Deus, ut vadas in Columbum itinere per mare annorum duo- rum, ibi invenies nunceium Dei, qui docebit te viam falutis; ideo inquit veni ad pedes tuos, paratus in omnibus obedire, & quod plus eſt, in ſompnis vidi faciem tuam, ficut modo agnoſco. Tunc cum lacrimis fa- cta oracione confortantes eum, dedimus fibi filium fuum baptizatum in- terpretem, & doctorem. Tunc post tres menses instructum baptifavi- mus Michalem vocantes, & percepta benediccione remisimus ipfum, pro- mittentem, quod fidem, quai didicerat, aliis predicaret. Hec hysto- ria utilis est ad oftendendum, ficut dicit beatus Petrus de Cornelio cen- turione, quod non eſt perſonarum accepcio apud Deum, ſed quieunque legem ſeriptam in corde adeo ſervat, quod fignatum est ſuper nos lumen vultus tui Domine, acceptus eft illi, & docet eum viam falutis. Utrum autem ifte, quia per duos annos navigans per mare & per Vndorum in- ſulas olim ignotas aliquid vidiſſet de monſtris iſtis, vel ſaltem audiffet, inquisivimus, qui omnino nihil ſcivit. Nec eciam apud Reginam Saba, ubi tamen oritur ſol modo oppoſito nobis, & in meridie tranſit umbra viri ad dextrum, ficut hic ad finiftrum, & occultatur ibi polus articus nobis gradibus ſex, & antarticus totidem elevatur, ficut Dominus Lemon de Janua nobilis Astrologus nobis oftendit, & multa in aftris mira. Sunt tamen bene quidam gigantes, quorum unum vidi, cui non potui cum ca- pite attingere ultra cingulum, turpiſſime figure, & fetide valde. Sunt homines filvestres in filvis cum filiis & uxoribus nudi & piloſi habitantes, inter homines non apparent, & raro potui videre aliquem, quia abſcon- dunt ſe in filvis, quando ſentiunt homines tranfeuntes, faciunt multa ope- ra, ſeminant, & colligunt blada, & multa alia, & quando mercatores ad eos vadunt, ut vidi, illi exponunt venalia in medio vie, & fugiunt, & stant abſconſi, tune ementes vadunt, & ponunt precium, & mercator accipit res relictas. Sunt eciam monstruosi ferpentes, & fere sicut habet in claufura fua Pragenſi Dominus Imperator Karolus. Sunt eciam animalia quedam, quasi ad figuram hominis, maxime apud Reginam Saba, & in clauſtro de Cam- pſay, in illo famoſiſſimo monaſterio, ubi ſunt tot monſtruoſa animalia, que credunt effe animas defunctorum. Sed ex certa fciencia didici effe animalia irracionabilia, nifi quod dyabolus utitur eis, ficut olim lingua ſerpentis, demerentibus illis infidelibus propter infidelitatem eorum, alias vita illorum in religiofis moribus & oracionibus contenta, & ieiuniis, fi eſ- sent in vera fide, excederet omnem observanciam, & continenciam nostram. Veniunt enim illa animalia ordinarie ad comedendum dato ſigno, verum- tamen.

Strana 115
JOANNIS MARIGNOL. 115 tamen nunquam venerunt cruce preſente, post venerunt cruce recedente, ideo concludo, quod ista monstra homines non funt, licet videantur ha- bere aliquos actus, ſed funt ficut ſymee, quas fi nunquam vidifſemus, putaremus homines eſfe, niſi cautum illa monstra, ut dixi, que nata funt preter conſuetudinem de Adam. Nec putandum est, ut dicit beatus Au- gustinus, antipodes efſe, quaſi homines plantas contra nos tenentes, quod nullomodo putandum eſt, quia terra firmata eft ſuper aquas, & ut experiencia certa didicimus, dividendo occeanum in modum crucis, due quadre funt navigabiles, & due alie nullo modo. Noluit enim Deus quod homo poſſet circuire per mare totum mundum. Ermofroditam vidimus, non tamen generantem, ficut eft, neque eciam mulus generat &c. Nunc ad materiam revertamur. De multiplicacione generis humani , & diviſione terrarum, & turri Babel. Res ergo filii Noe poſt diluvii ceſſacionem diviſa terra trifarie, in annis quibus ſupervixit Noe poſt diluvium, in tantum multiplicati funt, ut dicit Joſephus yſtoriographus Judeorum ſummus, & facerdos eorum, quod Noe ante mortem fuam potuerit videre de ſe natos per filio- rum & nepotum generacionem fexcenta iuvenum electorum, quod mirum non debet videri, quia ex Jacob, qui intravit Egiptum in animabus LXX. tantum, crevit populus Dei, quod infra centum annos in egreffu filio- rum Iſrael fuerunt ſexcenta millia pugnatorum, exceptis aliis innumeris, qui non numerantur. In illa ergo etate, ubi vacabant carni & fanguini, ſecundum Joſephum, erat victualium nature conformium habundancia, ro- buſta etas, vires eximie, ſompni ſalubres, nulla ebrietas, infirmitas ra- ra, quia non confundebant naturam variis eibis & potibus. Generacio erat fecunda, & communiter mulier marem & feminam generabat, & so- rorem accipiebant uxorem, & erat nature conformitas, ideo multiplica- to in tantum humano genere verfus orientem iuvenum electa focietas proficiſei ceperunt. Veneruntque ad campum Senaar in Aſia maiori, iuxta fluvium maximum nomine Eufrates in quandam vaſtam planiciem magnitudinis quodammodo infinite, ubi ut oculis noſtris vidimus, est omnium fructuum, maxime dactilorum habundancia, ibi olivarum & vi- nearum copia, ibi omnium terre naſcencium, & ortenfium, peponum & melonum & cucumerorum copia, ibi ſedem fuam pofuerant, nullas leges, nulla legitima connubia obſervabant, ſed ſola libidine ferebantur. Inter P 2 quos

Strana 116
116 CHRONICON quos de filio quodam Cham nomine Cus natus eft quidam Gigas nomine Nemprot, ſtatura cupitorum octo, pulcher, & fortis valde. Hic appe- tivit dominari, & neſciens modum, rogat Janum filium Noe, natum poſt diluvium, virum prudentiſſimum, & Aftrologum, ut doceret eum de modo regendi, cuius confilio voluit filiis Sem dominari, qui omnino ſpre- vit eum. Filii autem Cham favente & procurante Principe nomine Cus predicto, ipſum Nemprot ducem ſibi & Dominum prefecerunt, ipſe sta- tim, ficut erat eloquens, induxit eos puleris verbis, & omnes alios di- cens, vos feitis, quod diluvium deſtruxit mundum. Venite ergo, & edi- ficemus civitatem & turrim, que pertingat ad celum, & celebremus no- men noſtrum antequam dividamur ab invicem. Guod cum omnibus pla- cuiſſet, incepit, docuitque coquere lateres pro faxis, & quia ibi funt multi putei bituminis habuerunt lateres pro faxis, & bitumen pro cimen- to. Eft autem bitumen quaſi pix nigerrima mixta oleo fluens, ſed quan- do muratur cum lateribus confringitur & deficcatur tanta coagulacione, ut vix arte diſſolvi poſſit, ficut ego, qui ſupra turrim illam fui, palpavi, & vidi, & de illo bitumine deficeato tuli mecum. Nam homines patrie continue deſtruunt turrim illam propter lateres colligendos. Fuit ergo fundata civitas permaxima, ita quod in omni quadro habuit, ut dicunt, octo miliaria Vtalica, ſicut bene apparet. In capite unius muri iuxta flumen, quasi pro arce poſuerunt turrim istam, & ficut ascendebant, im- plebant terra, itaque est intus ſolida, rotunda, & circularis, & facit ma- ne oriente ſole in illa planicie longiſſimam umbram. De diviſione linguarum. Idens autem Deus eorum fatuam superbiam, confudit labium, id eft linguas eorum, itaque ficut erant capita principum ſuperius deſcri- ptorum ſeptuaginta duo, ita in ore eorum, & familiarum ipforum, vel ſequacium, facte funt lingue diverſe, & tonitruo, pro maxima parte ce- cidit turris illa, tune ſecundum diverfitatem linguarum diviſi funt ab in- vicem, Nemprot cum ſuis ibi remanente. Attemptaverunt autem, ut vi- detur, alibi turres fimiles facere, nec prevaluerunt in tantum, quod qui- dam Soldanus ſupra illud fundamentum maximum edificium conſtruxit, quod tamen tonitruo corruit, qui cum pluries conaretur inftaurare, & ſemper corrueret, ivit in Egiptum, & ibi Babiloniam civitatem edificavit, & Soldanus Babilonie nominatur. Nem-

Strana 117
JOANNIS MARIGNOL. Nemprot tamen civitatem vallo altiſſimo murato tantum exterius la- pidibus ficeis, interius equaliter coequato cinxit civitatem, & factus eft robuftus venator, id est oppreſfor hominum contra Deum. Et vocatum est nomen civitatis Babilon, quia ibi confuſum eft labium univerſe terre. Occidit autem Nemprot Cham filium Noe, timens, ne sibi preriperet re- gnum. Filii autem Sem sibi ducem elegerunt Arfaxat, iverunt verfus orientem, & regnum incepit Aſſyriorum, quod fuit maximuin, & diutur- nius duravit omnibus regnis mundi. Fuit autem tunc natus Faleg pro- nepos Sem, & quia tunc facta eft divifio, vocatus eft Faleg, id eft, di- viſio. Fuit autem quintus a Sem, qui genuit Rehu, qui genuit Saruc, qui Nator, qui genuit Thare Patrem Abraham. In Abraham nativitate per X. capita ſecunda etas terminatur. Sem autem non valens fuftinere tyrannidem Nemprot, elegit sibi civitatem cuiuſdam nepotis ſui fortiſſi- mam, & optimam nomine Salem, & inde dictus est Rex Salem, quod lin- gua illa dicitur Melky , omnis enim Rex hodie dicitur Melchi lingua illa, Sem dicimus nos, ipſi idem cum addicione dech, quaſi ille, unde dicitur Melchiſedech, Summus Dei, Rex & Sacerdos, qui Deo faciebat facrificium de pane & vino, non de animalibus, ut poſt fecerunt Judei more genti- lium. Panteon tamen dicit, quod ipſe Nemprot fuit natus de Sem, cuius pater fuit Jerari, ſed dicitur filius Cham, quia illi prefecerunt eum ſibi in principem, quod unde sompniet, ignoratur, magis autem ftandum eft textui ſacri Canonis, qui dicit, quod Cus genuit Nemprot. Iste Nemprot peſſimus tyrannus fuit, oppreffor hominum, cuius exemplo multe gentes diſperſe fibi principes statuerunt, ut refisterent ei. Primo filii Sem Regnum Aſſyriorum ab Aſſur filio eius nominatum incepe- runt. Secundo regnum Scitarum tempore Saruc incepit. Fuerunt autem Scite homines in parte Aquiloniari, ultra Caffa, qui infeſtati ab hoſtibus, perſecuti funt inimicos annis decem, mulieres & ſervos domi dimiſerunt, que videntes, quod viri non revertebantur, nu- pſerunt propriis ſervis. Mariti victores revertentes, armis propelluntur ab eis, occifis maribus & feminis refervatis, cumque plures viri cona- rentur armis vincere, vincebantur, & ſervi iuvabant eos. Tunc unus prudencior dixit, nos pugnamus cum ſervis noſtris armati, ideo nos non timent, pugnemus autem, ut decet dominos contra fervos, & tune de- vincemus eos. Sequenti mane proiectis armis cum virga & clamore ir- ruerunt in eos, illi fervilis condicionis memores, in fugam vertuntur, quos Domini devicerunt, & captos laqueo fuſpenderunt, mulieres eciam, uxores proprias trucidaverunt, de partibus convicinis &c. P 3 117 Ter-

Strana 118
118 CHRONICON Tercio tempore Nator Egipciorum regnum inchoat. Quarto tem- pore Thare, ubi nune dicitur Grecia, Siciomorum regnum oritur. Iſte peſſimus Nemprot, dixit Pantheon VIII. filios reliquit. Primus eius filius ſuit Cres nominatus, quem noverca fugavit, & ivit in infulam optimam, ubi fuit Rex, & a nomine fuo Cretam appellavit. Secundus filius Be- lus tenuit ſedem in Babel poſt Nemprot. Tercius filius Trebeca, a quo Treveris ; dicitur autem Bagbel lingua eorum aliter, quam Babilon, quod eft confuſio, bag cum g litera dicitur ortus, vel paradifus, bel dicitur eciam bagdag. Ab iſto Belo ydola ortum habuerunt per iftum modum ; filius eius Ninus, qui ei ſucceffit in regnum, statuam fecit patri, ficut adhuc faciunt in partibus illis dilectis filiis, uxoribus, & parentibus, & omnes amore Regis honorabant ftatuam patris in tantum, quod quicunque dignus pena confugiebat ad statuam, falvus erat, ex tunc ceperunt ſibi ſacrifi- care incenfum, & fic per errorem in statua, majeftatem Divinam eſfe pu- taverunt. Unde postmodum alie civitates fecerunt ymagines caris fuis, & ab eius nomine ſecundum varietatem linguarum, Belfegor, Beelzebub, Babel nomina receperunt. Verum in libro Sapiencie dicitur, quod non filius patri, ſed pater filio fecit primo ydolum; rapti, inquit, filii de- plorans ymaginem. Judei tamen, Tartari, & Sarraceni iudicant nos peſſimos ydolo- latras, & non solum gentiles, ſed eciam Chriſtiani quidam. Nam licet illi Chriſtiani venerentur picturas, abhominantur tamen larvas, facies, & horrendas ſculpturas, ficut funt in Ecclefiis: patet in ſepulero ſancti Adalberti in Praga. De Nyno. Elo filio Nemprot ſucceſsit Nynus, qui cepit expugnare, & ſubiugare B totum orientem preter Indiam. Ifte Nynus cepit Regnum Asyrio- rum, & nomine ſuo Nyneven civitatem trium dierum condidit, & ſedem ibi poſuit regni Aſſyriorum, & fuit Rex totius orientis, id est medietatis orbis. Secundum Augustinum facile tune fuit homines fine armis indo- ctos ſubiugare arte pugnandi, maxime quia vox nature clamat, melius ſubiugari, quam mori. Duo autem regna precipua fuerunt, unum in oriente, seilicet Afsyriorum, secundum in occidente, scilicet Romanorum, illo deficiente iftud ſurrexit, eorum enim fimiles condiciones fuerunt, alia omnia regna fuerunt appendicia ut dicit beatus Augustinus. Nam Siciomo- rum regnum, id est Grecorum magnum, magnum fecerunt plus ingenia phi-

Strana 119
JOANNIS MARIGNOL. 119 philoſophorum, & eloquencia, quam res geſte, nam ibi Attenienſium ſtudia, & mira ingenia vel finxerunt, vel addiderunt multa fabuloſa, & simplices deceperunt, & homines nunc mutatos in bestias, ficut est fa- bula de illo, qui voluit fieri avis, & factus eſt afinus, per Sibillam, & iterum converſus in hominem, quia comedit rofas, & bibit aquam, vel in lapides, vel in aves converfi funt, & quod facti funt Dii poſt mortem homines, & ſimilia fabuloſa pro parte. Huius Nyni filius nomine Tre- beca post mortem patris timens tyrannidem uxoris fugit in Germaniam, & Treverim edificavit, & Theutoniam populavit &c. De uxore Nyni. Xor Nyni Semiramis gloria feminarum occiſum audiens virum filio ſuo impuberi timens dare imperium, abſcondit eum ſecretiſſime nutrien- dum , & ipſa invenit ſibi veſtes thartarico modo formatas, ante pectus replicatas, ne mamille apparerent, longas manicas, ne mulieris manus viderentur, longas vestes, ad cooperiendum pedes, bracas, quando equum aſcendebat, & precepit nomine filii, quod omnes tali veſte ute- rentur, & finxit ſe filium Nyni, & caput cooperuit, & ſtatim precepit parari arma, & aggreſſa eſt Fndiam, & vicit eam, & non contenta ela- borato Imperio a marito, Babylon cinxit muro, nunquam faciata humana occiſione, nec concubitu viri, filiam quandam occulte dicitur genuiſſe in Vndia, quam adultam fecit Reginam optime inſule mundi Saba nomine, in qua ſemper mulieres ibidem communiter regnum ſuper homines habue- runt, & vidi depictas hystorias in pallacio eius, in throno scilicet feden- tes mulieres, viros flexis genibus eas adorantes, nam ficut vidi ibidem oculis, mulieres in curribus fedent, in cathedris, mariti ducunt boves, vel elephantes. Hec reverſa de Yndia adultum filium accepit maritum, & tenebat tamen eum captum occulte, de quo genuit filium, nomine Ni- man, que adultum pulcrum videns, accepit eciam in maritum, occulte tamen. Quod primus filius cum perpendiſſet, occidit eam, & regnavit pro ea, que tamen quadraginta duobus annis ampliavit, & rexit regnum Aſſyriorum. In Grecia erat ſecundus Rex nomine Gurops, Siciomorum regnum tenebat Texlion, quem Deum fecerunt, & ludos inftituerunt, quia fub eo felicia tempora habuerunt &c. Ter-

Strana 120
120 CHRONICON Tercia etas de nativitate Abrahe. Xcurfis ab Adam annis tribus millibus, trecentis & triginta vel citra, in principio tercie etatis natus est Abraham hebreus, Caldei enim co- lebant Deum in forma ignis, ficut eciam hodie faciunt. Sola familia He- ber, unde dicti funt Hebrei, de qua natus fuit Abraham, non adorabant ignem. Et poſuerunt intus Abraham, & fratrem ejus patrem Loth. An- gelus Domini eduxit Abraham, & frater mortuus eft. Ideo precepit Deus, Abraham: Egredere de terra, & de cognacione, & domo patris tui, & eduxit eum primo in Aram, deinde in Canuan, & apparuit ſibi, & promisit ei dare terram. Iste Abraham verum Deum perfecte credidit primus, in figura Trinitatis tres vidit, & unum adoravit. Iſte iuben- te uxore eius Sara, voluntate Dei accepit fecundam uxorem famulam Sa- re, de qua genuit Yſmael, de quo nati funt Yſmahelite, qui nunc dicun- tur Sarraceni, nomen a Domina, non a famula capientes. Hic accepit a Deo preceptum circumciſionis, eui ſucceſſit nunc baptiſmus, Hie de- dit nepoti Loth opcionem eligendi terram tanquam minori. Hic cum trecentis XVIII. vernaculis domus fue, & duobus principibus amicis fuis improviſos debellavit quatuor Reges, de quorum ſpoliis dedit decimas Summo Regi & Sacerdoti Melchiſedech, qui vivebat & ſupervixit post mortem Abrahe annis triginta quinque. Loth liberavit nepotem. Cui Abrahe tres Angeli apparuerunt, quorum duo ſubverterunt ipſo vidente Sodamam & Gomorram, & tres alias civitates, igne & ſulphure de celo, ubi nunc eſt mare mortuum, quod poteſt videri de dormitorio Minorum de monte Syon. Iſte vidit paſſionem Christi, quando sacrificabat Deo Vſaac filium ſuum, quem liberavit Angelus. Iſti centenario natus eft de ſterili Sara Yſaac, qui interpretatur rifus, quia Sara rifit, qua mor- tua aliam accepit uxorem nomine Cethuran, & genuit filios multos, & filiam nomine Roma, & ipſe mortuus eft annorum C. XXXVII. principatum & omnem ſubftanciam dimifit Yſaac, prius enim vivente Sara & volente, Deoque iubente, proiectus fuerat Yſmael, mater eius ancilla Agar, eum utilitate aque & pane, qua per defertum Pharan revertente in Égiptum, aqua defecit, & fiti filius periclitabatur, ipſa nolebat videre puerum mo- rientem, & divertit ab éo, tunc Angelus de precibus Abrabe ostendit illi puteum, unde hauſta aqua refocillati funt, & ibi habitaculum acce- perunt, & factus eft puer fagittarius, & venator, mater quesivit ſibi uxo- rem, & duodecim Duces generabat ibidem &c. De

Strana 121
JOANNIS MARIGNOL. 121 De Regno Argiuorum. Saac Abrahe ſucceffit, qui una contentus uxore Rebecca, anno LX. I uno concubitu genuit duos, quorum unus prius egreditur, alter ſe- quens tenebat plantam eius, unde vocatus eft Jacob, frater eius pilofus Eſau poſt dictus fuit Edon, id eft fanguineus, & malus fuit. Regnum inchoat Argiuorum, fuerunt enim in Grecia duo fratres, unus nomine Argus, a quo dicitur regnum Argiuorum, frater eius Foroneus, qui primus tenuit iudicium contenciofum, unde forum nominatur, pater eo- rum Rex Argolicus, vel Argus vocabatur. Frater tamen Foronei minor, in parte fua, quam pater fibi dederat, docuit rufticos numerare menſes, & quid operis agerent quolibet menſe, iungere boves ad aratrum, & ſe- getes colere, unde rustici post mortem ipsum Deum fecerunt, & ad eius sepulchrum boves mactaverunt; hoc tempore locutus eft ad Yſaac. Ter- cius Rex Argiuorum Apis dictus eſt, homo devotiſfimus, cuius foror, vel uxor Yo, post Vſis dicta est. Iste Rex audiens Egiptum terram optimam efſe, cum Yſi uxore vel ſorore navibus vectus est, & accepto regno do- cuit Egipcios rudiſſimos agros colere, boves coniungere, ſeminare, & metere. Vo vel Fſis docuit mulieres filare, texere, vestes componere, quibus defunctis Dei feu Dii facti funt ab eis, & morte reus, qui non di- xerit Deos fuiſſe, non homines. Iſta Yſis ſapientifſima fuit, novas li- teras adinvenit. Apis autem, non Apis poſt mortem, ſed Serapis nomi- natus eft, cuius cauſam reddit Auguft. XVIII. de Civitate Dei; Sic di- cens, archa, in qua pofitum fuit corpus eius, Soron dicitur, unde Sar- cofagus uſus habet, inde variato vocabulo Serapis dictus eſt. Huius de- scendentes fuerunt, ut dicitur, poſtea probiſſimi milites cum magno Ale- xandro cum Gallis, Macedonibus, poſt cuius mortem nulli ſubeſle volue- runt, niſi ſimili Alexandro, ideo peregrinati funt per mundum, quorum quidam venerunt, ubi nune sunt alpes Florencie, & ibi fecerunt caîtra nomine ſuo plura, que adhuc nomina tenent, quidam tranfiverunt alpes, & illi, qui in alpibus remanſerunt, primo cum Fèſulanis prelia multa fe- cerunt, poftea pacem habuerunt. Hy eciam, qui alpes tranfiverunt, venerunt ad flumen Secanam, ubi Galli Macedones edificaverunt caftrum, nomen Dee ſue imponentes ei Yſis, filii aut Serapis, qui Yapi poſtmo- dum lingua parum variata dicti funt Lapi a Feſtunis, fieut nunc vocantur Florencie Lapi, nolentes ſibi preferri Gallos, ex altera parte fluminis aliud edificaverunt castrum, & nomen ei Paryfy vocaverunt, & quia con- tinua & Tom II.

Strana 122
122 CHRONICON tinua pugna erat inter ifta duo caſtra inter Par & Ysim, Francones vo- lentes ſedare, ees in quadam infula, que erat in medio fluminis, caftrum edificaverunt, & Uns vocaverunt, ita pro tunc unum dicebant, tandem facta pace illa certa oppida muro cingentes, par yfi uns, Paryfius voca- verunt. Hec eſt civitas mater ſcienciarum, & ſedes Regni Francie. Jacob, qui poſtmodum dictus eſt Israel, pro eo, quod cum Ange- lo luctavit, vir fimplex, & manens in tabernaculo, confilio matris Rebec- ce, que ipſum plus, quam Eſau diligebat, ab Eſau fratre ſuo reverten- te de venacione pro ſeutella lentis emit primogenita, id est Regiam di- gnitatem, quam confilio matris pater circumventus edulio duorum edo- rum, (n) quorum pellibus mater manus Jacob, & colli nuda protexit, & hauſtum vini benedicendo confirmavit, dicens, benedixique ei, & erit benedictus. Eciam Jacob vidit scalam, & Deum & Angelos afcendentes, & deſcendentes & portam celi. Primus erexit lapidem Deo in titulum fun- dens oleum desuper, votum facit de decimis, quas folvit ex voto tantum, XII. filios generavit ex quatuor uxoribus, duabus nobilibus fororibus Lyd, & Rachel, & duabus ancillis Bala & Zelfa. Guorum primus Ruben priva- tus principatu, quod afcendit cubile patris, & violavit uxorem eius, Sy- meon & Levi privati principatu, quia proditorie occiderunt Emor, cui de- derant fororem ſuam dominam uxorem, quam ſuſceperat facta pace. Judas tamen, quia pulcrior, melior, fidelior meruit ſceptrum, quia primus intravit mare diviſum, ideo in exitu Iſrael de Egipto facta est Judea ſanctificacio eius. De iſto Juda Chriſtus nafciturus erat. Unde dixit: Non auferetur ſceptrum de Juda, & Dux de inter pedum eius, do- nec veniat Seyla, id eſt matrix, vel Burſa illa, de qua in pſalmo; po- puli tui ſpontanei, quafi de matrice aurore, confurgens ros adolefcencie tue; matrix aurore eft idem quod Seyla, & ros adoleſcencie eft illud quartum, quod Salomon dixit ſe penitus ignorare ; feilicet viam vici in adoleſcencia ſua, quam ſcriptura dicit Aalma, id eſt, nulli viro pervia. Iſti fuerunt unius matris Lye minus dilecte, magis fecunde. Poſt hoc de Bala ancilla Rachel genuit duos filios, videlicet Dan & Neptalim, & de Selpha ancilla genuit alios duos, videlicet Gaad & Afser. Post istos iterum de Lya genuit alios duos filios, ſcilicet Yzachar & Zabulon, & Dinam filiam. Rachel autem pulera dilecta genuit Joſeph, & Benyamin. Anno Jacob XC. natus eft Joseph pulcherrimus, fapientiffimus, & Prophe- ta, quem fratres per invidiam vendiderunt primo Vſmahelitis poſtmodum Pu- (n) Id est: Hoedorum.

Strana 123
JOANNIS MARIGNOL. Putifari ſacerdoti, qui ab uxore Domini ſui accuſatus falſo, pofitus fuit in carcerem Pharaonis, tandem factus Dominus Egipti, liberavit mundum a fame, & patrem & fratres, tandem in Egipto defunctus precepit por- tari oſſa ſua, & ſepeliri in ſpelunca, quam emit Abraham a filiis Emor in Ebron, ubi ſepultus eſt Adam, maximus Abram, & alii Patriarche. Remanſerunt eutem in Egipto post Joseph filii Iſrael annis CXLIII. Jude quarto filio datum eſt ſceptrum regni, quia Chriſtus de ipſo erat naſcitu- rus. Sacerdocium datum eſt Levi tercio filio. Joſeph tamen undecimo filio, qui patrem & fratres a fame ſalvavit, data eft duplex porcio, & fe- cit duas tribus ideo partes XII. filii tredecim, sive tribus, fuit ergo pars terre una accepta Levi, & data filio Joſeph. Et quia nihil terrenum poſ- ſidebat in dominio temporali, mandavit Deus, ut ſibi, id eſt illi tribui facerdotali decime folverentur. Utrum autem illa lex hodie duret; vide- tur, quod non, quia ut dicit Apostolus, translato facerdocio neceffe eft, ut legis translacio fiat. Item quia facto concilio in Jerufalem per Apo- ftolos iudicatum eft: nullum iugum imponendum gentibus converfis de le- ge veteri, nifi quod abſtineant a fornicacione, fuffocato, & fanguine, & ab ydolis, dicente Apoſtolo, cur iugum imponimus eis, quod nos, nec patres noſtri potuerunt portare. Videtur ergo doctoribus, quod non virtute illius legis decime fint de neceſfitate falutis, quia nec in prima etate, nec in ſecunda, niſi quas dedit Abraham Melchiſedech, non de ſuo, ſed tantum de preda hoſtium, quasi in recompenfacione, hie obvia- vit ſibi cum pane & vino. Jacob eciam ex voto ſolvit, niſi inquit, fe- ceris mihi hoc, decimas offeram tibi. Ideo quia privatis terrena porcio- ne in recompenfacionem, ut nutrire valeant filios, & uxores, eis decime dari funt precepte. Verum poſt eum, de quo nullam facit mencionem, statuto Ecclesie a Chriſtianis, qui debent efſe perfecciores Judeis, decime funt solvende. Hec fine preiudicio melioris fentencie fentit Doctor Joannes Scotus. Utrum autem conversis, vel convertendis, si nollent se ad hanc legem obligare ſponte, ſed tantum ad illud Apoſtoli; unusquisque prout deſti- navit in corde suo, non ex trifticia, neque ex neceffitate: ylarem enim datorem diligit Deus. Dum autem per alium modum providetur Ecclesie & miniſtris Ecclefie eius, poffet lex talis imponi, quod non fecerant Apo- ſtoli, nec patres ſequentes longo tempore. Maxime cum multi Tartari, & alie naciones, ut experti fumus, in civitate, que dicitur Kamul, (o) ubi Q 2 123 (o) Camul, Xamo omnium optima civitas in provincia Turcheſtana in magna Tartaria, a pro- prio Principe gubernatur hodie, qui in Metropoli Beck reſidet.

Strana 124
124 CHRONICON ubi primo converſi nolebant baptizari, donec juravimus, nihil temporale poſt baptiſmum extorquere ab eis, ymo de noſtro indigentibus provide- re, quod & fecimus, fie multitudo civitatis utriusque ſexus baptiſmum libentiſſime receperunt. Dubium eſt tamen, ſalvo meliori Ecclefie judi- cio, non cogerem eos. De yſtoriis gentilium & nativitate Moysi. Egnantibus apud Aſſyrios Rege quarto decimo Sapro, apud Argiuos ſeu Grecos, quinto nomine Triaſus, in Egipto natus eſt Moyſes, & expoſitus aquis a matre, translatus a filia Pharaonis ad aulam Regiam, factus primo Dux Egipciorum, oraculo quodam debellavit Ethiopes, tran- fivit deſerta plena ſerpentibus auxilio cyconiarum, que ibices nominan- tur, & primus invenit militares larvas, five cymeras, ut terreret ſer- pentes. Gui devicto Rege Ethiopum, filiam eius victorie ad nutricem duxit uxorem, qui eciam poſt filium filie Pharaonis ſe negans, fugit in deſertum, & videt rubum, procepto Dei oſtenſis fignis, decem plagis percuffit Egiptum. & eduxit adiutorio Aaron fratris filios Iſrael de Egi- pto, mari rubro diviſo. Legem a Deo recepit, tandem introducere non potuit in terram promiſſionis, quos eduxerat, nec ipſe intravit. Iſtis temporibus Grecorum ingenia, fabulas multas finxerunt, & fal- ſam Theologiam, (p) nam Prometeum regem ſuum finxerunt, de terra ho- mines formaſſe, quia ſapiens valde fuit, & doctor, frater eius dictus est Attalaus, qui fingitur portare celum, quia ſummus Aftrologus fuit, & mons altiſſimus dicitur Atlaus, quia ibi ftudebat, tandem venit in Evro- pam, & inter duo maria, ſeu Piſanum & Venetum in monte equaliter di- ſtante ab utroque mari per aftrologiam cognovit effe aërem faluberrimum & diſpoſitum generacioni fecunde, & fciencie, ubi cum uxore fua ele- ctam ſtatuit ſibi ſedem, & genuit ſeptem filias muſas omnes, quas Pliades finxerunt, quia fuerunt prudentiſſime, pulcherrime, & eloquentiſfime, & genuit tres filios, quorum primus Siciliam, alter Florencie patriam & Alpes populaverunt, & tercius Vtaliam populavit. Eft enim mons ille iuxta Florenciam, ubi fecit civitatem de lapidibus incredibilis magnitudi- nis, ut videtur hodie nobis, & vocavit eam Filiam Solis ab uxore ſua, que hodie dicitur civitas Fèſulana, unde post Florencia populata eft cum Serapis. Et ut de Grecorum fabulis nos expediamus, ſequentes cronicas Je- (p) Id est : Mythologiam.

Strana 125
JOANNIS MARIGNOL. 125 Jeronimi & Euſebii: eisdem temporibus finxerunt Minervam, quam Deam fecerunt, natam de capite Jovis, quia fuit in armis fortis, & in artibus ſubtiliffima, & inventrix, fingunt eciam Martem Deum, quia de crimine accuſatus in pago dictorum Attenienſium XII, a ſex abſolutus, & a ſex condempnatus fuit, quia prevaluit fentencia abſolvencium, quia pro- niores ad parcendum, quam ad condempnandum erant, in quo pago poſt tempora Paulus diſputans convertit beatum Dioniſium, quando reddidit racionem de ara ignoti Dei, quando viderat ipſe, & aridens folem con- tra naturam eclipſim paſſum in morte Chriſti, & unum diem diviſum in duos, Fingunt eciam tres Deas de pulcritudine & pomo aureo conten- diſſe, iudicem Paridem elegiſſe, que funt Minerva, Venus, & Juno. Jo- vem pulcherrimum puerum pro concubitu rapuiſſe, & tot falſa, ſtulta, & turpia de ſuis Regibus conſcripſerunt, quos Deos fecerunt, ut dicit Auguſtinus, qui nec ipſi tales, ut eorum Dii, nec uxores deabus fimi- les voluiſfent, & tamen ceca temeritate Deos venerari voluerunt, & alios infecerunt, quare melius eft ad alias yftorias ftilum vertere, ut ad Romanum populum veniamus. De yſtoria gencium. Oft diviſionem linguarum Janus filius Noe navibus venit in Europam cum multitudine magna verſus Ytaliam, ubi nunc eſt Roma, & ibi finxit tentoria, & fecit caſtrum, ubi nunc eſt Sancta Maria ad Janiculum, & nepos eius eodem nomine edificavit caftrum Jani, ubi nunc Janua. Japhet cum ſuis populavit partes alias. Janus fuit inter alios minus ma- lus, qui Dii facti funt ſecundum Auguſtinum. Cres filius Nemprot, ut dictum eſt, tenuit inſulam Crete, ubi genuit Saturnum, qui oraculo am- monitus didicit, quod filius ſuus privaret eum regno, ideo filios ſtatim natos occidebat, poete finxerunt, quod devorabat eos. Nato Jove, qui & Jupiter, cum vellet eum devorare, id eft occidere, nutrix, ut fingunt , involvit lapidem in panno, & poſuit in guttur eius, & ipſe pu- tavit filium devoraîſe, quem tamen illa abſcondit, fingens, quod mater mortuum peperiſſet. Adultus Jupiter fingitur patris genitalia abſcidiſſe, & proieciſſe in mare, unde nata eſt Juno. Fabuloſum eſt, veritas ta- men est, quod patrem voluit occidere, & privavit regno. Saturnus navi fugit in Europam, quem Janus libentiſſime ſuſcepit propter eius ſapienciam, & confortem Regni fecit. Hic Saturnus docuit formare monetas, ideo in antiquis denariis ytalie, in monetis, que in- Q 3 ve-

Strana 126
126 CHRONICON veniuntur in agris, ex una parte est Janus, & ex alia parte navis, ſcili- cet cum qua venit Saturnus in Sutrium prope Romam (q) frumentum primus in Europa ſeminavit, navigare cum velo docuit, ſellas equis in- venit. Unde dicuntur eſſe homines medii equi illi primi, quia firmiter equitabant, & multa mira docuit, civitatem edificavit, uſque hodie Sa- turniam nominatam in territorio maritimo, & calida balnea adinvenit, ubi fui poſt. Thus non boves facrificandum Diis eius confilio Janus de- crevit, iuxta illud, Thure Deum placa, vitulum ſine creſcat aratro, unde a thure Thuſcia dicta eſt. Unde verſus, Tuſcia thura Deis legitur, nune edere primum. Quo Saturno defuncto Janus cum thure eum ſepelivit, & Deum fecit, & ludos inftituit, & Saturnalia nuncupantur. De filio Saturni Capitulum. upiter, quem Jovem vocant, poſt expulſionem patris ſui Saturni, re- manſit Rex in infula Crete, & arte magis quam viribus accepit domi- nium Atthenarum, & regnum ampliavit in Græcia. Fingitur autem a poetis ſceleratiſſimus homo fuiffe, fuit tamen prudentiffimus, & leges At- thenienſium condidit, & poſt fuerunt recepte a Romanis pro parte, ha- buit duas pulcherrimas uxores doctiffimas, prima vocata nomine Maya, vel Myobes, ſcripfit leges, quas condidit ipſa, & artes liberales tradidit Attenis, unde Philoſophi dogmata ſuſceperunt. Hec genuit duos filios, qui fuerunt principium Troye, unus dictus eft Troyus, a quo postea Troya civitas nomen accepit, alter Dardannus, a quo Greci deſcenderunt multi, & Alexander magnus ſecundum Pantheon. Altera ſponſa Jovis vocaba- tur Juno, que fuit pulcherrima, & genuit Danaum, a quo Grecie pars Danai funt vocati, quia Rex ibi fuit eorum. Factus autem fuit magnus Deus, quia multa mira docuit, & fecit. Hee due uxores Jovis fuiffe filie Attelantis a quibusdam feribuntur, quam vocat alius, alii Mayam vocant, de qua Mercurius natus eft, qui fuit Grecorum origo, Dardanus Troyanorum. Troya eſt in Aſia minori, cuius yſtoria nota eſt, ideo non eſt hic inſerenda, ab ipſa tamen vene- runt Principes Evrope, qui Vtaliam, Almanniam, Germaniam popu- laverunt, ficut Eneas cum filio Sicamo fuit principium Romanorum, nobi- Antenor condidit lium ſcilicet Juliorum, unde deſcendit Julius Ceſar. Pa- (q) Rei numariæ & antiquitatis periti hane navim propter duplex roſtrum de tempore expli- cant, quemadmodum Jani bifrontem faciem.

Strana 127
JOANNIS MARIGNOL. Paduam, unde sunt verſus in eius ſepulcro: Hic iacet Antenor Paduane conditor urbis, proditor ille fuit, quique ſequatur eum. 127 De yſtoria originis Regni ytalie. Iano primo Regi poſt mortem Saturni ſucceſſit filius eius Picus. Pico Regi filius eius Stertucius dictus, eo, quod ipſe terras steriles ſter- core fecit fructiferas. Ifti filius Fannius fucceffit in Regno, de Fannis mira leguntur, Fanno Latinus Rex ſucceſſit, aquo Latini ſunt dicti Vta- lici. Uxor eius Carmentis nomine literas latinas vel invenit, vel autori- zavit tempore, quo Delbora Prophetiſſa judicabat Iſrael. Anno ab Adam quatuor millia LXI, a diluvio mille ducenta LXXI, a diviſione linguarum mille centum LXXX. Anno Imperii Nyni Regis Afsyriorum octingente- ſimo LX. temporibus Delbore Prophetiſſe ortum eſt in Ytalia regnum Lau- rentum ſub Jano primo Rege Ftalie in Sabina. Anno autem ab Adam quatuor millia LXXX, a diluvio, mille tre- centi, a diviſione linguarum mille ducenti, ab Imperio Nyni octingenti LXX. ſeptimo; Rapta eſt Helena a Troyanis, uxor Menelai, propter quam caufam obſeffa Troya decem annis, & destructa fuit, Enea Regis Priami genero prodente civitatem. Fuit autem Troya ciuitas maxima, cuius incendium duravit per multos dies. Iſti autem, qui ceperunt eam, dicuntur Greci, quia tune Calabria ſecundum Jeronimum ma- gna Grecia vocabatur, tamen ytalica gens fuit, & adhue hodie vinum quod naſcitur Neapoli, & in confinibus, vinum Grecum vocatur , & in epiſcopatu meo monaſteria multa greca funt, & tamen Domini funt latini. Poſt deſtruccionem Troye, Priamo ſponte combuſto in igne, quia noluit exire, diverſi Troyanorum Principes diverſas ſibi ſedes elegerunt. Nam Eneas, Priami Regis Troyanorum gener, & proditor, uxorem ſuam filiam Regis Priami occidit, & demonibus facrificavit, eius ſanguinem fi- lium eiusdem Aſcanium viginti navibus cum maxima multitudine Troya- norum ſecum in Ytaliam duxit, & per portum Cymbis intrans, a latino Rege ibi regnante in civitate Peneſtra benigne ſuſceptus eſt, cui obtulit Eneas pulcherrimam coronam Priami, & dona multa. Erat autem filia Regis Lavinia puella decora valde, quam Eneas petivit, mater puelle contradixit, quia iam erat deſponſata iuveni pulcherrimo Turno Regi Tuſcorum, tandem bello duellati, Eneas optinuit eam, & gravidavit, & antequam pareret, mortuus eft. Que timens Aſcanium filium Enee, quem ſe-

Strana 128
CHRONICON ſecum adduxit de Troya, abscondit se in silva, & ibi peperit postimum (r) Enee filium, qui eſt a filva Silvius appellatus. Filius autem Enee Aſca- nius, ficut bonus homo inquifivit, & reperit germanum fuum ex patre, & non ex matre, & dilexit eum multo plus, quam proprios filios, fibi & propriis filiis edificavit civitatem nomine Alba, ſuper fluvium Albula, unde & Reges Albanorum communiter funt vocati. Ifte fluvius poftea di- ctus eft Tyberis, quia in eo ſubmerſus eft Tyberius. Silvius poſtimus filius Enee & Lavinie tenuit regnum avi fui & matris. Aſcanius in Alba civitate regnavit, & genuit filium Julium, primum omnium Juliorum, & poſt duodecim annos fecit Regem Lacii Regis sive Latini germanum ſuum Silvium poſtimum filium Lavinie, que fuerat filia Regis Latini, & per conſequens vera heres, & fic utrumque regnum poffedit Poftimus Sil- vius, ſcilicet regnum Laurentum & Tuſcorum. Iſto tempore regnum Si- ciomorum & Argiuorum regnum defecerunt, & per confules Grecia regi cepit uſque ad Philippum Patrem Alexandri. 128 De origine Romane urbis. Albanis Regibus per Aſcanium in Alba regnantibus cepit illud regnum A diuturnum primum Aſſyriorum infirmari, quod duraverat annis mille trecentis quinque, & merito, quia filia Babilonis Roma parturiebatur, ut deducit Beatus Augustinus de Civitate Dei Lib. XVIII. & incepit, ut Vir- giliano verſu loquar: Proximus ille Procax Troyane gloria gentis, ſcili- cet hoc fuit principium generacionis Rome. Poft Eneam namque fuerunt duodecim Reges, quorum ultimus fuit Avencius dictus, a quo nomen ac- cepit quidam mons in Roma, qui dicitur Aventinus, a quo natus eft Pro- cax. Iſte Procax filius Aventini in Alba genuit Amulium, & Inmutorem. Amulius capit regnum, & expulit Inmutorem fratem ſuum, qui non re- liquit heredem, niſi feminam, nomine Ream ſilviam, que alio nomine vocatur Flia. Hec condidit ſibi civitatem in medio regni Latini, quam vocavit Reate, unde versus; In campis Latie bene condidit Rea Reate. Hic verſus eft hodie in circulo figilli illius communitatis. Quod confi- derans Amulius timuit istam, tanquam maioris fratris & Regis heredem, unde fecit eam monialem in monaſterio Virginum Dee Veste, que tunc in Vtalia florebant in virginitate in tantum, ut recitat Valerius Maximus, quod cum quedam virgo Veſtalis poſt conditam Romam falſe fuiſfet accuſa- ta (r) Id eſt: Poſthumum.

Strana 129
129 JCANNIS MARIGNOL. ta de ſtupro, fronam (s) purgavit haufta aqua d Tyberi cum cribello, (t) quam portavit uſque ad Deam ſuam demone operante, & Deo permit- tente. Iſta autem Rea ſtuprata eſt a quodam facerdote templi Martis, quem Greci Deum fecerunt, quia fuerat bellicofus, Aroes vocantes, a quo Ario- pagum Attenienſe dictum est. Que Rea concepit geminos, & peperit, quo audito Amulius fecit eam vivam ſepeliri, & natos proici in fluvium Tyberim, qui tune Albula vocabatur. Prope erat habitans quidam paſtor regius, nomine Fastulus, (u) cuius uxor Lupa meretrix vocabatur, qui recoligens infantes optulit uxori, que tanquam filios nutrivit eos, occulte tamen, & unum Remum alium Romu- lum appellavit. Faſtulus autem putaticius pater eorum ignorans eorum regalem progeniem, tanquam filios, cuſtodiendis Regis Albanenſis patrui fui ovibus deputavit. Cumque cum aliis paſtorum filiis morarentur in fil- vis, pro ludo, ut ſolent pueri, Regem Romulum elegerunt, qui ut vere non puer, ſed ut Rex tanta ſeveritate punire fecit conſocios, ut ad Re- gem Amulium eius crudelitas pervenerit. Qui audiens, quod ifte omni- no dicebat se Regem, vocari fecit adolescentem, increpans eum dure, quare confocios fîc acriter verberaffet? tunc Romulus imperterrita facie reſpondit; Ego feci, sieut Regem facere decet. Tunc Rex Amulius ait: ergo Rex es tu? ego, inquit, Rex fum illorum, qui me in Regem fuum motu proprio elegerunt, & eis, tanquam Rex eorum dominari intendo. Tunc Amulius Rex videns tantam in adoleſcente constanciam, tantam elo- quenciam, tantam prudenciam, cogitare cepit, unde huie omnia iſta? & profunde perſcrutatus quidem, quis effet, & unde veniffet, didicit esse nepotem, & post se regnare constituit ipsum & fratrem Remum. Ipsi autem non contenti progenitorum dominio, auxilio paſtorum, cum qui- bus nutriti ſuerunt, tercio Kalendas Maji ſub Martis nomine, quem pa- trem ſuum fuiffe putabant, Rome fundamenta iecerunt, & funiculis ter- minos clauſerunt, legem firmiſfimam statuentes, ut qui terminos poſitos transgreffi fuiſſent, rei capitis punirentur. Cumque Remus quondam ſero innixus lancea funiculum transmeaſset, miles quidam Romuli, qui erat poſitus pro cuſtodia, occidit eum. Utrum tamen sciente vel neſciente Romulo, penitus ignoratur. Tradicio tamen fuit , quod ſibi non diſplicuit, quia ficut dicit Leo Papa in quodam ſer- R Tom. II. mo- (s) Id eſt: ſuſpicionem ſacrilegii, ſeu inceſtus publici. (t) Id est: parvo eribro, (u) Fan- ſtulus.

Strana 130
130 CHRONICON mone: Is qui tibi nomen dedit, fraterna te cede fedavit. Prima ergo civitas a fratricida in prima mundi etate, tanquam mater civium mundi, ſimiliter filia Roma a fratricida fundata eſt. Hac Roma adoleſcente in ipſam Regna Ytalica concurrerunt, ſeilicet Laurenticum, Tuſcorum, Sabinorum, & Albanorum filiorum Aſcanii Troyanorum, & illud tunc famofiffimum & diuturnum Regnum Babilonie, quod duraverat annis mille trecentis & amplius, finem accepit. Ultimus ergo Rex Aſſyriorum, qui in Babilon regnabat, dictus est Sardanapalus, homo omni vicio plenus, muliere corrupcior. Hic more illarum raro inter homines vifus, inter mulieres filabat, & per internunc- cios reſponſa dabat Ducibus & prefectis. Arbacus autem prefectus illius in regione Medorum tantum optinuit, quod intromilſus fuerit videre Do- minum ſuum, quem videns inter mulierculas fila penſantem, egreſfus eft, & ait; indignum eſt, tot nobiles viros tam vili muliercule ſubiugari, contra eum congregavit exercitum, ipse namque Sardanapalus videns se non poſſe reſiſtere, ſe in ſuo palacio cum omnibus igne cremavit. Hic Sardanapalus, ut dieit Aristoteles culpabat Deum, quia non fecit homi ni collum gruis, ut eibo & potu delectaretur magis, hic eciam primus culcitras adinvenit, & omnem laſciviam muliebrem & molliciem. De primo edificio Rome facto. Rimum edificium Rome factum Afilum, quaſi auxilium eſt vocatum, quia quantumcumque ſceleratus occidendus confugiebat ad ipſum, fal- vus erat, & francus; (x) unde omnes patrie latrones ibidem cum pasto- ribus congregantur, vivebant maxime de glandibus groſfis, que uſque hodie circa Romam multum habundant, quas comedunt columbe infinite filveſtres, que in filva morantur; de venacionibus maxime & gregibus vi- cinorum, maxime Sabinorum vivebant. Fecit autem Romulus Senatorès centum, qui populum gubernabant, cumque non haberent uxores, nec a vicinis habere poffent, ludos inftituerunt & forum tempore quodam, & invitaverunt vicinos, maxime Sabinenſes. Cumque puelle Sabinensium ad coream exiffent. Quirites, id eſt, Romani, qui tunc fic vocabantur pro eo, quod Romulus Quirinus post mortem Remi vocatus eft, qui eciam Quirites de infidiis exurgentes, finguli fingulas rapuerunt uxores, gra- vidaverunt eas, & conſolati funt eas, nam mulieres de talibus cito con- ſolantur, patres earum exercitum paraverunt, & anno ſequenti vene- runt fx) Id eſt: Liber.

Strana 131
JOANNIS MARIGNOL. runt contra Quirites, & dum eſſent in procinctu bellandi, confilio cuius- dam antiqui filie eorum folutis crinibus exierunt cum natis in medio dua- rum acierum clamantes, & ululantes, tunc Sabinenſes filiabus parcentes & heredibus, pacem ibidem fecerunt, & populum unum, generos ex ho- ſtibus agnoſcentes. Ordinavit eciam Romulus Senatores centum, qui po- pulum gubernabant, qui cum regnaffet annis XXVIII, & in lacu Caprali- co cecidit, vel non comparuit, quem in rei veritate Senatores, quos ipſe ordinaverat, ſubmergi fecerunt, & finxerunt eum in Deos relatum, quod ideo populus facilius credidit, quia illo die ecclipfis folis fuit, quem Deum fecerunt nomine Quirini, & ei templum conſtruxerunt. Hic de- cem menfium annum conftituit, & fecit omnes menfes equales dierum XL. & primum a Marte, quem patrem fingebat Marcium, ſecundum a matre Aprilem, tercium ſub honore maiorum Mayum, quartum ſub ho- nore militum Junium, quaſi iuvenum, fcilicet militum appellavit. Reli- quos per numerorum nomina fcilicet Quintilem, Sextilem, Septembrem, Octobrem, Novembrem nominavit. Tulius in eius dedicacione conciona- tur ad populum dicens, Romulus vere Deus est, quem non ruftici Deum fecerunt, ſed iam adoleſcente Roma a viris ſapientibus & miris signis ap- parentibus inter Deos relatus est. Huic fucceffit Numa Pomfilius homo ſagaciſſimus, qui duos menſes addidit anno, & duodecim eſſe deſtinxit, & ordinavit, & primum a Jano Januarium, ſecundum a Fèbrua matre Deorum nominavit Februarium, reliquos autem ut prius. Numa regnavit annis XL. Tulius Hoſtilius regnavit annis XXXIII. Anthonius Marcus regnavit annis XXXIII. Tarquinus Priſcus regnavit annis XXXVIII. Tulius Servilius regnavit annis XXXIII, quo tempore Cyrus Rex Aſſyriorum, Tarquinus ſuperbus, qui excogitavit omnia gene- ra tormentorum, regnavit annis XXXV. Hic expulfus eft de Roma, & fecit multa prelia contra Romanos propter stuprum Lucrecie uxoris filii ſui, quam violenter non volentem corrupit germanus mariti, que in vin- dictam injurie in conſpectu Senatus gladio ſe transfixit, ut notat Augu- ſtinus Libro de Civitate Dei. Ex tunc Romani Regem in perpetuum ha- bere noluerunt, ſed per confules rempublicam administrare ceperunt, uſque ad Julium Cefarem, qui primus factus eft Conful, Dictator, & Im- perator, & annis quatuor imperavit, a Bruto & Caſſio interfectus est poſt innumeras victorias. Cui ſucceſfit Octavianus Auguſtus. Anno ab urbe condita ſeptingentefimo LII. regnavit Octavianus Au- guſtus, ſub quo natus eſt Chriſtus, & in die nativitatis eius Rome tres foles apparuerunt, qui convenerunt in unam rotam, & in eius medio R 2 131 puel-

Strana 132
132 CHRONICON puella crinibus diffoluta cum puero apparuit, & in finistra ſpicas ſeptem habens, & in circuitu pro corona duodecim ſtellas, oſtendente Sibilla. Tunc Octavianus exclamans dixit: hec eft ara celi, & statim ibidem aram erexit, incenſum obtulit illi Virgini & filio, & adoravit, qui locus ußque hodie dicitur Araceli, ubi nunc eſt locus fratrum Minorum. Hic poſſet poni decurſus Imperatorum, uſque ad Karolum quartum, quod cauſa bre- vitatis Romanorum Cronicis relinquamus, & ad materiam noſtram Croni- carum Boemicalium preconceptam revertamur. Incipit Prologus ſeu Prefacio Fratris Johannis de Flo- rencia Epiſcopi Byſynianenſis. Recepiſti Sereniſſime Imperator & ſemper Auguste Karole quarte, ut ſilvam Cronicarum Boemicalium introirem, & inter ſpinarum ve- E priumque inextricabiles intricaturas ſemitam aliqualem dirigerem in or- dine dicendorum, ſqualoribus confuſe yſtorie reſecatis. Verum quia amor omnia eciam, que videntur impoſibilia, ut amato placeat, redigit ad poſſibilem facultatem, iuxta Platonis ſentenciam in Thymeo. Tue igi- tur iuſſioni parere cupiens, non attendens, quod incognitam omnino lin- guam & patriam iuffus eram difcurrere, etfi minus prudenter, magis ta- men libenter, minus eciam caute ingreſsus sum solitudinem memoratam. Et tum incognita nemora tam perſonarum, quam nominum, que mea lin- gua Florentina eciam non valet exprimere, introiſſem, dum me exire putarem, in domo Dedali me reperi vagabundum, nulloque additu mihi patefacto, dum oneri, quod affumpferam, ſuccumbere me putarem, per quaſdam rimulas cepi lumen parvum percipere veritatis. Apparuit enim michi juvenis Wenceslaus filius Ottokari, quem Brandenburgenſis habuit in tutela, (y) qui triceſimus quartus Rex fuiſſe noſcitur a Libuſſa, qui tamen Primysl quinto Regi, in ordine triceſimo quinto noſcitur ſolium re- liquiſſe. Cui ſuceeffit triceſimus ſextus in ordine Rex, eciam nomine Wenczeslaus. Ex cujus filia triceſimo ſeptimo loco naſcitur equivocus juvenis Wenceslaus Ungarie coronatus in Regem, dum ad paternum so- lium remeat, in Olomucz civitate Moravie proditorie quadam die, dum in pallacio luderet, occifus eſt, a duobus peſſimis Aſfiſfinis. Tunc Ru- dolphus filius Alberti Ducis Auftrie invaſit Boemie regnum, ſed cito de hac luce (y) Errat Marignola, non hunc Wenceslaum, ſed quem ſecundo loco ponit, & triceſimum ſextum in ordine Regem vocat, fuit ſub tutela Marchionis Brandeburgici.

Strana 133
*33 JOANNIS MARIGNOL. luce ſubtractus, mundum fimul & Boemie regnum dereliquit. Henricus autem Dux Karynthie habens filiam primogenitam Regis penultimi in uxo- rem, filiam ſcilicet Wenceslai, quamvis eciam Dux Slezie ſecundam filiam haberet uxorem, de qua nati funt duo illustriſſimi Duces scilicet Wences- laus & Ludovicus de Legnicz, que iacet in Aula Regia; nullo viro de ſemine Regio remanente, putavit ſe Regnum Boemie jure hereditario poſſidere. Cumque nullam hyſtoriam ſcriptam reperire valerem, que me perduceret ad exitum tante obſcuritatis nominum fcilicet equivoco- rum Regum, & perſonarum michi penitus ignotarum, oculos mentis ce- pi levare ad radium tue Sereniſſime Maiestatis, quo directus oraculo oc- currit Elizabeth stella micans illuſtriſſima mater tua, hec, ut dicitur de Rebecca, Virgo pulcherrima, & incognita viro, gratis oculis, & venu- ſto aſpectu, plus mente quam carne prefulgida, Divina diſponente cle- mencia non evolaverat ad terras alias, ut forores, ſed quasi columpna immobilis remanſerat in domo paterna preſagium futurorum. Nam ficut in principio Boemici Regni minor filia Principiſſa Libuſſa ſapiencia maior excluſis ſororibus Divino oraculo, a quo omnia miro ordine diſponuntur, qui transfert regna, & diſponit etates, pro ſe, & viro, 'quem elegit, obtinuit principatum, Boemieque Ducatum. Sic & hec Elizabeth pro ſe, & viro ſibi predeſtinato, non ab homine, ſed a Deo, regnum obtinuit me- moratum. Nam iuxta nominis interpretacionem hec coniuncio facta Di- vino munere defignatur. Helyſa enim pater Sclavice gentis fuit, unde Sclavi quaſi Heliſani vel glorioſi dicuntur. Beth in hebreo domus inter- pretatur. Unde Bethleem domus panis dicitur, leem enim in hebreo, pa- nis eſt in latino, bene ergo Eliſabeth domus elyſa dicitur. Ad quam do- mum intravit Johannes, qui gracia interpretatur, nec miſterio vacat, ſi a beato Jeronimo heliſabeth Princeps mea interpretatur, ut ex nomine pateat, qui a Deo obtinuit principatum, quem Johannes Rex illuftris de- ſcendens a Magno Karolo de Troyanis ſuo ingreſſu reddidit gracioſum, si ergo coniungitur cum gracia gloria, proles que gignitur, vincens laudem merito nominatur, juxta Sibille Libuſſe vaticinium eructantis, quod prima oliva ſue poſteritatis vincens laudem tocius fui fanguinis & ſeminis voca- retur, ſive maior gloria domus. Quis ergo maior gloria domus Sclavo- nice gentis potest effe, quam proles inclita Illuftriſſime Eliſabeth Karolus Romanorum Imperator, & ſemper Auguſtus, heres Boemici regni. Nam etsi ejufdem generis & sanguinis fuerit maximus Dyoclecianus Auguftus, & Maximianus eius filius Romani Imperatores, nullo modo tamen glorie Karoli poſfunt equiparari, quia ille de plebeo ſanguine ſola probitate mun- R 3 da-

Strana 134
134 CHRONICON danarum virtutum, quas exaltabant tunc Romani generof, faſces Cesa- reas funt adepti. Verum quia crudeliffimi perſecutores fuerunt nominis Chriſtiani, excecati fuerunt, & inglorii, & eodem die unus in oriente, alter in occidente Imperialem purpuram deponentes plebeyam vitam du- xerunt. Karolus autem ex Deorum gentilium Saturni & Jovis recta li- nea per Troyanos noſcitur deſcendiſſe, & de qua per Enee filium posti- mum Silvium per Laviniam filiam Regis Jani Principis Tuſcorum, patremque populi Romanorum attraxit originem, nec non a Julio Ceſare de domo inclita Juliorum. Eliſabeth ergo Illuſtriſſima ſtella micans duplici radio, tam prudencie, quam virtutis de finu Imperialis culminis Henrici Impe- ratoris Incliti Romanorum graciam invenire promeruit, seilicet Johannem ejus primogenitum, ut in emiſperio mundiali ex tam felici copula proles inclita ſolaris luminis in Dei Eccleſia, id eſt: in ſolio Romani Imperii re- furgeret Serenifſimus Karolus Imperator, carus Deo, robuftus robore, lucens virtutibus univerfis, in quo quasi in vaſe mundi due linee coniun- gantur, nam greco vocabulo, ut ayt Gregorius L. morum, bafileos ter- renus Princeps exprimitur, quia debet fuftentare pauperes, iuxta illud; erit firmamentum in terra, ſuperextolletur ſuper Lybanum. Libanus mons eſt in terra ſancta, & accipitur pro templo Domini in feriptura, iuxta illud ympnus, quem cantat Ecclefia. Aperi Libane portas tuas, quia ut ſperat mundus, Helifabeth fructus fuper Libanum extolletur, quan- do Karolus glorioſus tranfito mari in Jeruſalem ſedebit glorioſus, victo- rioſus, ut Sibille vaticinium impleatur; Ad pedicas Chriſti tumulus fabri- cabitur iſti. (z) Tunc intelligens tam facra mifteria de tenebris yftoria- rum tamquam ſpinarum & veprium condenforum, tum propter libri men- dositatem, & incompositam ystorie veritatem, tum propter lingue diver- fitatem, tum propter diſcurſus velocitatem, quia nunquam potui habere locum quietis, nec mentis, nec corporis, ad campos Elyſeos me egreſ- fum gaudeo letabundus. Ab Heliſa ergo principio per Eliſabeth ad flores beliſeos, qui gallice flor de belis appellantur, egreſſi ſumus, ut finem ſuo principio reducentes, ſextum florum dyadema lapidum precioſorum, & coronam tuo capiti conferamus. Accipe ergo Clementissime Imperator & Cesar semper Augufte manipulum virorum illuftrium, quem de filva tante denfitatis excerpere valui, manu quodammodo tremulenta, ut fit gloria capiti tuo, & torques collo tuo, nec a mifterio vacare videtur, quod ille, qui flores heliſeos ad literam circa fontes & flumina paradiſi, & omnem mun- ez) Sub finem libri ſecundi author hoc totum Sibillæ vaticinium , quod perantiquum eſſe dicit, recitat.

Strana 135
135 mundi principalium ſoliorum tam fidelium quam Tartarorum, & omninm mundi Principum contemplatus est paradiſos, tandem ad paradiſum paradi- forum terreſtrium enatavi, ubi finis fit operum ineptorum & rudium mei imbecillis ingenii, ut relinguam memoriam, que sit ad gloriam Dei, & ad laudem tue altiſſime Maieſtatis. JOANNIS MARIGNOL. Ingreſſus in Cronicam Boemie. Edemptor in excelfis tenens Imperium, a quo manant omnium carifina- ta graciarum iuxta pleniſſimam ordinacionem temporum, perſcutabili fua ſapiencia eligens Boemorum populis miſereri, ut ipforum tenebras illuſtraret, & donis gracie fecundaret, duo magna luminaria produxit in emiſperio Ecclesie militantis, videlicet Illuftriſſimum Principem Wences- laum, & Pontificem Adalbertum martires glorioſos. Duo eciam mican- cia fidera ad nocturnas viciorum tenebras effugandas, matutinum feilicet & veſpertinum, Ludmillam uxorem primi Chriſtiani Ducis Borziwoy glo- rioſam martirem, in Chriſti confeſſione perfectam, & specioſam Virginem Mladam ſororem devotiſſimi Ducis Boleslai, quam Summus Pontifex Jo- hannes Papa XV. glorioſe ſuscepit, solempniter benedixit, quain eciam mutato nomine vocavit Mariam, & magnis privilegiis, & graciis dota- tam & illuſtratam remifit in Boemiam ad germanum piiſſimum Boleslaum, primiciam Virginum, primam ſancti Georgii Pragenſis cenobii Abbatiſſam, & fimul cum germano piiſſimo Boleslao fîlio fratricide Cathedralis prime Pragenſis Ecclefie fundatricem. Cuius exemplo multe Virgines altum fui ſanguinis contempnentes post ipsam in odorem unguentorum Chrifti cur- rentes, ante thorum glorioſe Virginis devotiſſime dulcia dragmatis can- tica duleiſono modulamine decantantes. Excitans non folum Germaniam, Poloniam, Ungariam & Boemiam, verum eciam Romanam Ecclefiam ad dulcia connubia agni amplexanda. Inter quas precipua neptis Agnes illu- ſtris Regis Ottakari filia ſpreto imperiali ſeu regali connubio, ac ſe ipſa, facta Virginis perfectiſfima ymitatrix, Virginis filio perfectifſima caritate coniuncta, poſt fancte Clare Virginis religionem ymitatricis paranymphi Seraphici viri Franciſci Minorum, & predicte religionis fundatoris per vite labilis glorioſum decurſum ipsi coniuncta in celis, quem in terris tota devocione dilexit, apertis miraculis choruſcare non ceſfat, fuis pro- digiis & beneficiis excitans, & inducens glorioſiſſimum conſanguineum ſuum Karolum quartum Romanorum Imperatorem Illuftriſfimum ſemper Augustum, ut memor beneficiorum forte in suo corpore oftensorum, cla-

Strana 136
CHRONICON 136 clamare non cesfet, donec excitet piis clamoribus Apostolicum dormien- tem cum facro Collegio, ut dignetur in terris reddere clariorem & cele- brem, quam Chriſtus glorioſam fecifſe in celis tot fignis oftendit, Ecele- fie militanti. (a) Quam eciam Summus Pater & Pontifex Alexander quar- tus tantis preconiis commendavit in vita, Apoſtolicis literis, & fummis reliquiis mundo & Ecclefie reddidit luminoſam. Mittens ei ſub Bulla Pa- pali multorum Sanctorum reliquias venerandas, maxime Pontificis San- ctiſſimi Nicolai digitum glorioſum, de quo non ab re, quod oculis noſtris vidimus, & manus noſtre contrectaverunt, credimus non tacendum in- novatum miraculum ſub hac forma. Miraculum de inciſione digiti Sancti Nicolai. Redictus namque Karolus Imperator fancti Nicolai devocione allectus, cum magna caterva nobilium venit ad monasterium predictum Sancti Franciſci, (b) & coram Epiſcoporum, fratrum Minorum & fororum multi- tudine copioſa proprio cultellino pulpam digiti amputavit, & magnifice decoravit. Statim autem de incifura liquor fangvineus emanavit, ae ru- bedo ſangvinis ex utraque parte cultelli remanſit. Quo viſo miraculo coram omnibus Cefar digitum, & amputatam particulam & cultellum in cypho ſubterpoſito argènteo, pre devocione ferventiſſima dereliquit. Ad predicti autem miraculi confirmandam veritatem finceram, aliud eft mi- raculum subſecutum. Nam Venerabilis Pragensis Archiepiſcopus Arne- ftus Boemorum Primas volens confpicere oculis, quod auditu perceperat fide digno, post dies aliquos perrexit ad Ecclefiam ſupradictam, & fibi oblatas particulas quaſi probaturus, dum fimul applicat, tanta funt unione coniuncte, ac reunite, quafi nunquam pafse fuiffent aliquam incifuram. Quo viſo miraculo idem Antiftes ad honorem predicti ſancti, & innova- ti miraculi altare conſtruxit, & dedicavit in memoriam temporum futu- rorum. (c) Hanc eciam yſtoriam idem glorioſus Karolus Imperator in regali pallacio de Karlstein prope Pragam egregiis picturis in ſua camera exa- ra- (a) De Canonizatione B. Agnetis temporibus Caroli IV. apud Sedem Pontificiam actitatum (b) fuiſſe in Annalibus noſtris oſtendemus. Vitam illius excudere Bollandiani. (c) Hanc hiſtoriam refert Ha- Nempe Vetero-Pragæ ad Parthenonem S. Claræ. gecius ad Annum 1353. qui annus ſi genuinus eſt, Marignolam jam ante obtentum Epiſcopatum oportuiſſet commoratum in Boemia: cum ſe oculatum rei testem perhi- beat.

Strana 137
JOANNIS MARIGNOL. 137 aravit (d) ad perpetuam memoriam ſancti, & gloriam ineffabilem Sum- mi Dei, qui ejus temporibus antiqua miracula innovavit. Hic eciam Gloriofiſſimus Karolus Imperator Regnum Boemorum sibi a Deo jure hereditario collatum, non tantum muris, urbibus , & caftris glorioſe constructis, & que construere feliciter non defiftit, quam eciam viris probis, bonis moribus', fcienciis & virtutibus illuftratis ampliare non ceffat. Verum quia gloria Regis eft, investigare fermonem, & an- tiquorum ſapienciam perſerutari. Hic gloriofiſſimus Imperator profunda fluviorum ſacre pagine miſteria previo Doctore beato Dyoniſio perſcutari non definit, ac eciam cum Johanne celeftis aule paranympho celos pe- netrans volatu celerrimo contemplatur oraculis, miraculis, veſtigio, & speculis per creatam ymaginem increate Maiestatis incomprehensibilem Trinitatem, ut tanquam aquila illa magna Ezechielis (e) vaticinio designa- ta longo membrorum ductu plena plumis & varietate volet ad Lybanum facre ſcipture, & tollat medullam cedri, id eft plenam & fuaviffimam no- ticiam veritatis anagoyce cum Johanne, yſtorice cum bove Luce, al- legorice cum Matheo, moraliter & tropoloyce cum Marco, leonino cla- more terrens impios, devotos provocans animos ad volandum, & ipfe extendens alas, & affumens eos, & fuper eos exemplis & beneficiis gra- ciarum volitans ad conſpectum ſedentis ſuper thronum, tamquam vir de- ſideriorum cum Daniele, Grabrielis teſtimonio, noſcat temporum verita- tem. Et cum Vaya Seraph illo volante purgatus labiis calculo ardenti, quem forcipe tulerat de altari facratiſſimi Canonis feripturarum in triplici hoc opuſculo congratulans trifagium ter decantet, Sanctus, Sanctus, San- ctus ſedenti ſuper thronum in gloria ſupernali. Cui laus & gloria, Amen. Incipit deſcripcio Boemorum, & unde Originem traxerunt. Iaphet pater noſter eſt tercius filius Noe, unde Sclavi & Boemi ſumpse- runt originem, non a Cham, ut fingunt quidam. Hie optinuit Evro- pam, cuius termini funt a montibus Cilicie & Syrie versus Aquilonarem plagam uſque ad fluvium Tanaym, & uſque in Gadym, & uſque ad ſtri- ctum Morochiorum ver us occidentem, & mare Occeanum. Nomina pro- vinciarum & terrarum & linguarum viginti feptem; Mogog, a quo Scite Tom. II. S & (d) Hodiedum perstat ea pictura in arce Carlstein, quæ camera hodie in capellam converſa est. (e) Ad hanc aquilam allufit poſtea figillo ſuo Sigiſmundus Imp. Caroli IV, filius.

Strana 138
CHRONICON 138 & Gothi. Gomer, a quo Gallici. Madaym, a quo Medi. Tubal, a quo Vſpani. Juvan, a quo Greci, qui nune Ytalici vocantur; nam ea hora (f) Vtalia, que quondam ſecundum Jeronimum magna Grecia vocabatur; unde fuerunt destructores Troye, qui fuerunt Vtalici, ut expreſſe pro- bat Pantheon, vir ille Viterpienſis Gotfridus, & metrice sic dicit. Gre- cia Troyanos que tunc ſuperaſſe putatur, non erat ex Danays, gens Vta- la namque probatur. Itala namque telus Grecia maior erat; quod hodie ſunt Beneventani, Apuli, & Calabri, & Regniculi, ubi eciam naſeitur ho- Tyras a quo Traces de die vinum grecum. Moſeth a quo Capadoces. Janan, alia lingva Janus Ytalico, & de Gomer gallico deſcenderunt, pri- mi Boemi, ut videtur per yſtorias. Elyſa, a quo Elyſani hodie Sclavi mutata litera, ut fieri ſolet. Aſcenev, a quo Graculi, qui Greci hodie. Erifaz, a quo Fryzones. Dogerma, a quo Friges. Tayſis, a quo Fta- lici. Chetym a quo Cipri. Dedaym, a quo Galli, qui & Burgundi. Ab Elyſa Sclavi, qui corrupto vocabulo Solani dicuntur, quasi Solares vel luminoſi, vel magis glorioſi dicuntur, cuius pars eſt Boemia. Fuit enim inter iſtos quidam nomine Boyam, a quo dicta est Boemia. (g) De deſcripcione terre Boemorum, & proprietatibus rerum ipſius. Doemia pars Germanie in Evropa ſita, ſub polo artico verſus aquilona- D rem plagam poſita eſt, que montibus altiſfimis a Pannonia & nacioni- bus aliis eſt diviſa per montes, filvas, & flumina. Eft autem regio facie celi conſpicua, aere ſaluberrima, moncium altitudine firma, auro, argento, & aliis metallis ditiffima, vinearum non expers, fontibus, & fluminibus magna. Unus eſt nobilis fluvius, qui de monte oritur Boemorum, nomi- ne Albea, & alia flumina multa, ſicut Wltava, qui preterfluit civitatem Pragenſem. In eius montibus habundant pini & abietes, herbe medicina- les mirabiles, & aromatice. In ipsa eft copia auri & argenti, & omnium metallorum super omnes provincias occidentis. Bestie eciam domestice & filveſtres innumerabiles, ficut urſi, apri, cervi, caprelle, tragelaphi, bubali, bifontes. Eſt & ibi bestia habens magnitudinem bovis, ferox, & ſeva cum magnis cornibus, cum quibus tamen ſe non defendit. Hee be- ſtia habet ſub mento folliculum magnum, in quo aquas colligit multas, & cur- (g) Hem ! minus vere Hagecius in Proemio ſuo pro Czecho allegavit (ƒ) Id eſt: ora. Marignolam, eujus ille nuſquam meminit.

Strana 139
JOANNIS MARIGNOL. 139 currendo aquas calefacit miro modo in illo folliculo, quas fuper canes & venatores proieit, & quicquid tetigerit, depilat, & urit horribiliter. (h) Hec terra cingitur ex parte orientis Polonia & Moravia, ex parte Aqui- lonis Saxonia, ex parte meridiei Auftria, & ex parte occidentis Bava- ria, & Germania circumdatur. De impoſicione nominis terre Boemie. rat autem Boemia terra nemoroſa, filvis denfiſſimis, melle, & fru- ctibus, & beſtiis feris gratiſſima, in qua quidam ſocii circa montem Rzip inter duos fluvios, feilicet Egram, & Wltavam primas ſedes ſta- tuerunt. Tunc eorum ſenior inquit, O ſocii, una mecum graves labo- res per nemorum devia pervagentes fuftuliftis, tandem veniſtis ad patriam, hec eſt terra optima vobis predeſtinata, hic vobis nihil deerit, ſed per- petua incolumitate gaudebitis. Sed cum hec tam grata & pulcra patria in manibus veſtris fit, cogitate aptum nomen eius. Tunc quafi Divino oraculo dixerunt, unde apcius nomen inveniemus, quam quia tu pater Boemus diceris, terra dicatur & Boemia. (i) Tunc ille manus levans ad ce- lum, motus ſociorum augurio, cepit terram oſculari, gaudens eam fuo nomine appellari, & surgens ; ac utrasque palmas tendens ad sydera sic oravit. Salve terra fatalis, mille votis quefita nobis, conſerva nos in- columes, & multiplica noſtram ſobolem a generacione in generacionem, Amen. De moribus primorum Gentilium Boemorum. uerunt autem primi Boemi genere Sclavi, quaſi Elyſani, Elvſa enim Solaris dicitur, unde Eliopolis civitas ſolis in Fſaia. Hec namque generacio fuit generoſa moribus, ftatura decora, capillorum fulgore ve- nuſta, proceritate corporum groſſa, moribus placida, converfacione pa- cifica, curialis, & affabilis, ac delicioſa. Sòbrius eorum cibus fuit, glan- des edebant, & bibebant latices faluberrimas de torrente, carnibus eciam S 2 ſe- (h) De hac fera præter Marignolam paſſim alii ſcriptores exteri, cujus tamen hodie in Boe- mia reliquiæ non ſuperſunt. Alii per bubulum, alii per Alcen explicant , quibus, ra- rioribus jam ſilvis, etiam caret Boemia. (i) Alterum documentum : Conditorem gentis a Marignola non Czechum,ſed Boemum exemplo Coſmæ appellatum fuiſſe, quan- quam Dalimili Chronicon ejus ætate jam exstiterit, qui primus Czechi prolator fuiſſe a me in Annalibus Hagecianis demonſtratus eſt.

Strana 140
140 CHRONICON ferinis uti ceperunt. Poſt de filiabus Gomer uxores fibi copulare cepe- runt, & de nacionibus circumstantibus ipfos, plures tamen uxores more primorum gentilium acceperunt. Inter eos nec lex, nec Rex, nec Prin- ceps erat, ſed lege nature viventes, quicunque ſapiencior videbatur, queſtiones & lites fimpliciter dirimebat. Inter quos fuit quidam nomine Crok, ex cuius vocabulo caſtrum, quod adiacet filve Ztibene nomen accepit. Hic vir per omnia locuples, ſapiencia, & eloquencia preditus in confiliis, & judiciis, & dirimeudis litibus ab omnibus colebatur. Hic prole maſculina caruit, uxorem habuit phitoniſſam, que eciam tres peperit filias phitoniſſas. Quarum prima Kazi doctiſſima fuit, ex qua exivit proverbium, quando aliquid irrecu- perabile perditur: hoc non poſſe recuperare Kazi. Uſque hodie ſepul- crum eius cernitur fuper ripam fluminis Mze, iuxta viam, qua itur in partes provincie Bechin per montem Oſeka. Secunda phitoniſſa ſoror eius Theta nomine caſtrum Thetin edificavit iuxta fluvium Miſam, natu- ra loci firmiſſimum, hec magica, & incantatrix fuit, & omnem ſuperſti- cioſam ſectam adinvenit, & creaturam pro creatore docuit rudes popu- los adorare. Tercia junior, ſed prudencia prior, Libuſſa dicta eſt, hec edificavit caſtrum nomine Luboſym iuxta filvam, que tendit ad pagum Ztikettinam, firmiſſimum. Hec fuit inter feminas virorum transcendens prudenciam, in concilio provida, in ſermone facunda, corpore caſta, & morum venuſtate conſpicua, benigna, & affabilis, & omnibus gracioſa. Hec ſpiritu phitonico multa occulta, & futura predixit, quare loco pa- tris omnis populus eam fibi prefecit in judicem, & prudentiffime iura red- debat. De primo Duce Boemorum , & cauſa ſue eleccionis. ccidit, quod duo ex proceribus mire propter metas agri cuiusdam in tantam exardeſcerent iram, ut post multas contumelias ac iniurias unus alteri barbam depilaret, & clamoribus intrantes curiam, judicem pro iuſticia invocarent. Cumque Domina judicium differret uſque ad examen iufte cognicionis, & litigantes, in craſtinum revertentes pro finali ſentencia, invenerunt Dominam in lecto cubantem, & cervical par- vum tenentem, modo femineo, quaſi parvulum ſub aſcella. Cumque di- ctafset iustam ſentenciam, is, cuius cauſa non obtinuit palmam, lefum ſe reputans, terram baculo feriens, caput movens, ac more ruftico pre furore barbam propriam ſaliva fua conſpuens; O, inquit, non tolleranda vi-

Strana 141
JOANNIS MARIGNOL. 141 viris tanta rabies mulieris, menteque doloſa reddere jura viris, que ma- gis eſfet apta marito, quam reddere militibus jura. Sumus enim oppro- brium gentibus, quia nec nobis rector, nec virilis cenfura, fanccius eſ- ſet mori, quam feminea jura pati. Domina autem illatam ſibi contume- liam prudenti animo celans, ſubridens ait; ita, inquit, eft, ut dicis, femina ſum, & ut femina vivo, ſed iam tibi parum ſapere videor, quia non rexi vos in virga ferrea, ut decebat, & quia fine timore vivitis, me deſpicitis, nam ubi timor, ibi & honor. Nunc autem neceffe eſt, ut habeatis rectorem femina ferociorem, fieut columbe, que deſpexerunt mi- luum regem, quia non gravabat eas, & elegerunt fibi accipitrem, qui uſque hodie eas devorare non ceffat, fie accidet vobis. Cras ergo con- gregate omnes ad judicium, & ducem virum eligatis vobis judicem, mi- hique maritum. Cumque populus receffiffet, forores convocat, & quid inter ſe conſilii habuerunt, ignoratur. De Przemysl electo ex aratro, & eiusdem magna prudencia. Tane ſequenti, antequam populus conveniret, vidit de feneſtra quen- dam ruſticum venientem, cui occurrit, querens ab eo cauſam fui tam matutini adventus. Cui ille; caſus cupio phitoniſſe exponere; Ego, inquit, illa phitoniſſa fum, & me tui ſponſam & comitem effe promitto. Dum, inquit ille, boves iunxifſem ad aratrum, maxima multitudo avium, ſeilicet aquilarum, pluries fuper capud meum volantes, tandem fuper meum aratrum quieverunt. Cui Libuſsa, vade, & revertere ad aratrum tuum, & hec nulli pandas, fed expecta rei eventum, quia tibi eft bonum omen, & tocius patrie Princeps eris. Tunc ille reverfus eft, ut fuam per- ficeret araturam. (k) Convocat ergo Libufsa poſt hoc omnem populum, & in alto ſolio reſidens, clara voce concionari cepit ad populum, & vi- ros agreftes fic. O gens miferanda nimis, que libere vivere neſcitis, vos in ſervitutem ſponte colla ſubmittitis, heu tandem vos penitebit, ficut acci- dit ranis, que ydrum fibi contra Dei voluntatem prefecerunt in regem, que eciam devorantur ab eo. Si autem neſcitis, que fint iura Ducis, ver- bis paucis exprimam vobis. Inprimis facile eft Ducem ponere, ſed diffi- cile poſitum deponere; nam quod modo eſt ſub veſtra poteſtate, utrum eum Ducem constituatis, aut non, poftquam autem conftitutus fuerit, & S 3 vos, (k) Hæc, quod ſcio , ante Marignolam nemo noſtrorum patriorum hiſtorieorum.

Strana 142
142 CHRONICON vos, & omnia veſtra ſub ſua poteſtate tenebit. In eius conſpectu genua veſtra vacillabunt, & lingua veſtra muto palato adherebit, ad cuius vo- cem pre timore vix audebitis reſpondere, ipſe ſolo ſuo nutu fine veſtro conſenſu hunc deprimet, & huncl exaltabit, hunc ditabit, & hune inven- ta occafione trucidabit, vel ponet in carcerem. Ex vobis pro libitu alios ſervos, alios dominos, alios rufticos, alios tortores, alios exactores, alios molendinarios, alios piftores conftituet. Tribunos quoque & centurio- nes, villicos & meſfores, cultores agrorum & vinearum, & futores pel- lium & coreorum ordinabit, pro libitu voluntatis filios vestros, & filias tollet pro obſequiis fuis. Equos vestros, boves, & pecora optima que- que tollet. Quid multis immoror, ad quid hec, quaſi vos terream, lo- quor? Si perfiftitis in incepto, iam vobis vitam & nomen Ducis indicabo, & locum. Ad hec vulgus mente confuſa clamantes, Ducem, Ducem, poſtulant ſibi dari. Tunc Domina digito monſtrat montem, ultra, inquit, illum montem eſt fluvius nomine Bielina, iuxta quem eſt villa, nomine Stadicz, in cuius territorio eft novale duodécim paſfuum longitudinis, & totidem latitudinis, quod ad nullum pertinet agrum. Ibi invenietis virum arantem in bobus duobus, unus bos albo capite, alter percinctus eſt albedine, & poſteriores pedes albos habet, hunc afſumite vobis Ducem, mihique maritum. Accipite ergo meum dextrarium, & vestes, quas mit- tam, & mea, ac populi vota deferte viro. Cui eciam nomen eft Przemysl. Hie ſupra veſtra capita iura excogitabit, nam hoc nomen latine previe ditatus (1) dicitur, huius proles ſupra vos regnabit in ſempiternum, equum neum ſequimini, ipſe vos diriget recta via. Nuncey autem pre- dicti appropinquant ville, ad quam ibant, ſequentes caballum, & ecce Przemysl boves ſtimulat more ruſtico, ad quem illi. Salve Dux magna digniſſimus laude, folve boves, mutaque vestes, aſcende caballum, Do- mina noſtra Libuſsa & plebs univerſa mandat, ut cito fatale tibi regnum ſuſcipias. Omnia noſtra in tua poteſtate erunt, & eciam nos ipſi te Ducem, & protectorem, te rectorem noſtrum omnes eligimus. Ad quam vocem quasi admirans & infeius vir prudens fubftitit, & boves Stimulum ſolvit, ite, inquit, unde veniſtis, qui ſtatim diſparuerunt. autem fixit in terram, qui ftatim, ut dicitur, produxit frondes, & nuces. Viri autem illi ftabant ſtupefacti, quos ille gratulanter invitat ad prandium, & de pera ſua ſubere contexta extrahit muſcidum panem, & caſeum, & partem in vomere collocat. Ut habetur in alia hyftoria, (n) & bibunt la- (m) Pleraque hie ex Coſma (l) Imo præmeditans juxta aliorum interpretationem. deprompſit Marignola. Quam alteraon hic biſtoriam intelligat, ignotum.

Strana 143
JOANNIS MARIGNOL. aticem de barletto, (n) dum reficiunt, duas virgulas aruifle conſpiciunt, ſed altius ſubcreſcere unam vident. Cumque admirarentur; quid, in- quit, miramini, ſciatis, de noſtra progenie multos Dominos naſcituros, tandem unum principaliter dominari. Poſt hec calciatus, & indutus ve- ste regali, aſcendit equum arator, tamen non immemor ſue fortis, tol- lit ſecum fuos coturnos ſubere ex omni parte conſutos, ut in memo- riam ſempiternam in poſterum reſervarentur, qui sunt hodie in Viſcegra- du. (o) Cui unus ſociorum dixit in via; Domine, quid sibi volunt iſta vi- liſſima calciamenta, que iubes deferri. Cui ille, ad hec feci, inquit, iſta ſervari, ut diſcant poſteri, de quam humili progenie procefferunt, & non ſuperbiant, nec deſpiciant pauperes, nec homines ſibi ſubditos op- primant memores condicionis sue, nam fanccius eft de paupertate ad Regem conſcendere, quam de regali ſolio redigi ad miſeriam ſua ignavia, vel tyrannide vicioſa; paupertas enim tunc eſt in gloria, cum per vir- tutem ſublevatur ad ſumma. Interim colloquentes, dum urbi appropin- quant, occurrit Domina vallata frequencia populorum, & ſe conſertis ma- nibus amplexantes, connubia celebrant, & nupcias gaudioſas. 143 De Przemysl primo Duce & moribus eius. Drzemysl ergo Dux primus Boemorum, qui ex virtutis opere vir merito eft dicendus, hanc feram gentem virtute & prudencia frenavit legi- bus, & indomitum populum juſto imperio domuit racionabilibus conſue- tudinibus ſubjugavit cum Libuſſa, omnia iura, quibus hec terra regitur, ſolus ipſe dictavit. Verum quia de aratro levatus eſt ad régnum, jugum boum collis equorum impoſuiſſe fertur, & aquilam pro figno, (p) pro eo, quod tali figno ſcilicet aquilarum, vel aliarum avium augurio futurus Prin- ceps fuit celitus defignatus. De fundacione Urbis Pragenſis. uius temporibus Praga phitoniſſe oraculo condita eſt, una fiquidem die predicta domina preſente viro, & ſenioribus fic fari exorſa eſt. Urbem conſpicio fama, que ſidera tangit. Eft locus in filva, villa que di- ſtat ab iſta terdenis ſtadiis, quem Vultava terminat undis. Hinc ex par- te (o) Wiſſegrad hodie Wiſ- (n) Italis barile, Gallis Paril, dolioli ſeu amphoræ ſpecies. ſehrad. (p) Primus etiam Marignola, qui aquilam jam clypeum Boemiæ ſtatuit temporibus primi Przemysli.

Strana 144
CHRONICON te aquilonari valde munit valle profunda rivulus Bruzinica, ac ex au- ftrali latere latus mons minus petrofus, qui a petris dicitur Petrzin, qui protenditur uſque ad predictum amnem. In qua filva invenietis homi- nem excidentem lymen domus, ex cuius eventu urbem, quam edificabi- tis, vocabitis Pragam. In hac urbe bine aſcendent olyve auree, que ca- cumine ſuo penetrabunt feptimum celum, & per totum mundum fignis & miraculis coruſcabunt. Has in hoftiis & muneribus colent, & adorabunt fines terre Boemie, & naciones; una vocabitur maior gloria, vel vincens laudem ſeilicet Wenceslaus, altera dicetur exercitus conſolacio, fcilicet Adalbertus. Huius ergo inducti oraculo ſigno predicto urbis Frage fundamenta iecerunt, & tocius Boemie urbem & metropolim ftatuerunt. 144 De mirabili inſolencia Boemorum , & maxime puellarum. odem tempore ereſcente populo Boemorum propter multiplices divi- cias & delicias in tantam laſciviam puelle devenerunt, ut oblite con- dicionis ſue, more amazonum militaria arma fumerent, & facientes fibi ductrices, uti tyrones militare ceperunt, venacionibus & ludis milita- ribus pervagantes, & ficut gens Scitica inter virum & mulierem difcri- men nullum similibus veſtibus utebantur. Unde in tantam proruperunt audaciam, ut prope Pragam caſtrum in rupe firmiſſimum edificare pre- ſumerent, cui nomine virginali nomen inditum est Diewin. Laſcivi au- tem juvenes hoc videntes, multo plures & forciores ex oppofito aliud condunt caftrum inter arbuſta & nemora, quod nunc dicitur Wyssegrad. Cumque ad invicem multa prelia frequenter haberent, & nec vincerent, nec vincerentur, tandem communi concilio trium dierum feſta celebrare conftituunt. Prima itaque die vacabant epulis, nocte fuperveniente ju- venes, ut lupi rapaces, irruunt in puellas, & volentes & nolentes op- primunt, caftrumque comburunt, & post pacis federa mulieres redacte ſunt ſub virorum poteſtatem, maxime, quia parum poſt mortua eſt prin- Poſt quam eciam plenus dierum conftitutis legibus Boe- cipiſſa Libuſſa. morum defunctus eft primus Dux Przemysl in ſenectute bona. De

Strana 145
JOANNIS MARIGNOL. 145 De ſucceſſione Ducum Boemie. Drzemysl primo Duci Boemie ſuceefferunt octo Duces ſequentes y'do- latre, colentes ydola, donee deventum eft ad Ducem Borziwoy. Hie primus factus fuit Chriſtianus inter ipſos Duces. PRZEMYSL, NEZAMYSL, MNATA, WUOYN, WNIZLA US , CREZOMYSL, NECLAN, BUSTIWICZ, HOSTIWICZ, ſeu GOSTIWICZ. BORZIWOY, filius Buſtiwicz factus Chriſtianus. SPITIGNEW, WRATISLAUS, Pater ſancti WENCESLAI. WENCESLAUS Sanctus Martyr. BOLESLAUS, Fratricida. BOLESLAUS, mitis, & ſoror eius Mlada. WLADISLAUS, WUOY, JAROMIR, cecatus a fratre eius. ODALRICUS, frater eius. BRZETISLAUS, filius. SPITIGNEUS, Fundator Eccleſie Pragenſis, WRATISLAUS, Dux & primus Rex Boemie. CONRADUS, Dux. WRATISLAUS, Dux. BORZIWOY, Dux. SWATOPLUK, Dux. WLADISLAUS, Dux. SOBIESLAUS, Dux. WLADISLAUS, Dux & ſecundus Rex Boemie, SOBIESLAUS, Dux. FRIDERICUS, Dux. CONRADUS, Dux. Tom II. J. HEN-

Strana 146
CHRONICON HENRICUS, Dux & Epiſcopus. PRZEMYSL, Dux & tertius Rex Boemie, qui OT- TAKARUS dictus. WENCESLAUS, quartus Rex. PRZEMYSL, quintus Rex. WENCESLAUS, Rex. WENCESLAUS, Boemie & Ungarie Rex. RUDOLPHUS, Dux filius Alberti Romanorum Regis. HENRICUS, Dux Karinthie. JOHANNES, Rex, filius Henrici Imperatoris illuſtris, Comes de Luczemburg. KAROLUS, Sereniſſimus Romanorum Imperator, ſem- per Auguftus. Deſcriptis ergo Principibus ad yftorie ordinem revertamur. 146 De Duce Wratislaw, & exercitu eius contra Boemos. Orzemysl Duce defuncto ſex Duces ſine notabili memoria tranſierunt. Tempore autem Ducis ſeptimi nomine Neclan fuit prelium inter Boe- mos & Luzanos, qui nunc ab urbe Sace vocantur Sacenſes. Hys prefuit Dux peſſimus & ſuperbus Boemis infestus, nomine Wratislaus, qui fre- quentibus preliis attriverat terminos Boemorum, & in tantum vastaverat, quod quaſi de ſalute propria deſperantes, querebant latibula, quorum primates in quodam ſe oppido concluſerunt, nomine Lemgradec. (q) Hic Tyrannus edificavit urbem, quam nomine ſuo appellavit Wratislaw in confinio duarum provinciarum, ſcilicet Bielina, & Luthomierzicz, & ela- tus ſpiritu ſuperbie, omnem Boemiam proponit ſuo dominio ſubiugare, & mittit gladium per omnes terminos ſuos, ut quicunque maior gladio non occurreret ad prelium, gladio puniretur. Suis ergo congregatis fic Dux alloquitur fuum exercitum, stans in eorum medio, vibrans enfem ; O, inquit, viri, quibus in manibus ulti- ma eſt victoria; non ſemel viciftis, quid ergo opus eft armis; falcones, & aves alias pro delectacione ferte in manibus, quibus carnes inimico- rum, fi ſufficiant, dabimus ad veſcendum, & catulòs uberibus matrum pro infantibus applicabo. Arma ferte ad decorem, tollite moras, ſemper no- cuit differre paratis, ite velociter, vincite feliciter. Oritur clamor ad ſyde- (q) Leuigradec.

Strana 147
JOANNIS MARIGNOL. ſydera, arma, arma. Hec concio Ducis Wratislaw contra Boemos non minus accendit animos Boemorum. Interea mulier quedam vocat privi- gnum ſuum; quamvis, inquit, non fit conſuetudinis novercarum, bene fa- cere privignis, amore tamen patris tui tantum (r) fcire te faciam, quod poſſis vivere, ſi vis, ſtrictas Boemorum noſtris prevaluiſſe, (s) unde da- bitur Boemis victoria, noſtris uſque ad unum interfectis. Tu ergo in- ter pedes equi tui crucem in terra cum enfe lineabis, & fic folves in- viſibiles ligaturas, quibus vestrorum equi ligabuntur, & poſt primum tibi occurrentem in prelio interficias, & aures eius amputabis, & pones in burſa tua, & ſtatim aſcenſo equo tuo fugias, nec propter clamorem aſpi- cias retro, quia tu ſolus evades, aliis omnibus interfectis. 147 De notabili victoria Boemorum. oemi autem iam quaſi de fua deſperantes ſalute ex iam expertis victo- riis hoſtium unam ſolam ſpem habebant, nullam ſperare ſalutem, Dux namque eorum Neclan lepore pavidior, ficta infirmitate vocat militem probiſſimum, nomine Tyronem, qui erat poſt Ducem ſecundus, & pau- cis scientibus precepit, ut fua arma affumeret, & equum afcenderet, & precederet exercitum Boemorum, qui erat audax, ut leo, nullum timere solens , ante tamen, quam ad bellum procedant, confulunt phitoniffam, que ſpiritu phitonico plena reſpondit; Si vultis, inquit, victoriam, li- bate Diis grata libamina, Jupiter enim, Mars, & Ceres sibi petivit ymo- lari aſellum. Gueritur ergo miſer aſellus, & statim ab univerſo exer- citu devoratur. Quo facto animati ex inhercia (t) facti funt animoſi, leonibus prompciores, aquilis leviores, & in vicino campo leti currunt ad bellum , Boemi tamen in medio campi preoccupant collem. Dux autem putaticius, qui ſupra nomine Tyro, ſtans in medio clara voce milites alloquitur, dicens. Si phas effet Duci verbis augere vir- tutem, multis vos, O, commilitones tenerem verborum ambagibus, ſed quia hoftis ad oculum stat, paucis fufficiat vestros animos accendere di- ctis, omnibus in bellis dimicandi par eſt devocio, ſed impar vincendi condicio, illi pugnant pro gloria, nos pro patria dimicamus, & libertate, & ſalute ultima, illi ut rapiant aliena, nos ut defendamus dulcia filiorum & filiarum pignora, & cara connubia. Confortamini ergo, & eſtote vi- T 2 ri (s) Obſcurum. Coſmas habet : Scias Boemorum ſtrigas ſive lemu- (r) Lege cautum. res noſtris pr�valuiſſe. (t) inertia.

Strana 148
148 CHRONICON ri virtutis, nam Deos, quos aliquando nobis iratos fenfimus, jam placa- ftis votis, quibus placari voluerunt; non ergo timeatis eos, nam qui ti- met in prelio, ſemper eſt in periculo. Audaces fortuna juvat, timi- dosque repellit. Credite mihi, ultra illa inimicorum caſtra veſtra poſita eſt ſalus & gloria. Si terga vertitis, mortem non effugitis, ſed peius morte periculum incurretis, in oculis vestris uxores veftre violabuntur, & in ſynu earum filios veſtros trucidabunt, & ad lactandum uberibus earum catulos applicabunt, quia victis commune eft victoribus nil negare. Interea Dux Luczenfis ferociffimus mente, quasi fulgor veniens ex adver- ſo, dum vidit Boemos non cedere loco, parum perftare iubet, & fic ſuos alloquitur. O, miſerabilis fortuna timidorum, dum fingunt audaciam cer- vicis, quia in planis vobis occurrere non preſumunt, & iam parant fu- gam, ſed vos, priusquam fugiant, irruite ſuper eos, non armis, fed pedibus conculcate, velut stipulam, ne ignavorum ſanguine veſtra nobi- lia tela polluatis, dein ſubmittite, que portatis volatilia, ut terreatis veſtris falconibus pavidas eorum acies, ut columbas. Qui ftatim dimi- ſerunt aves in predam, & tanta erat multitudo, ut quaſi aer fieret tene- broſus. Tyro autem Boemorum Heros, & Dux probiſſimus, ſi, inquit, moriar in prelio, in hoc colliculo me ſepelite; & quasi leo prorumpens in hostes, quaſi papavera ipſorum exercitum proſternebat, Boemos con- fortans, hostes vigoroſo clamore profternens. Tanta autem erat in eo multitudo telorum, ut quaſi ericius ſuper occiforum cadavera occumbe- ret glorioſus. Boemi autem forcius animati omnes hoſtes, nullo ſuper- stite occiderunt, preter illum unum de quo ſupra fecimus mencionem, qui facto figno crucis fugeret proſtrato adverfario primitus occurrente, cui abſeidit aures. Dum autem pervenit ad domum fuam, invenit uxo- rem portari ad tumulum, quain cum conſpexiffet, vidit in pectore vul- neratam, & fine auriculis, per quas extractas de burſa cognovit, uxo- rem fuiſſe, factam illam in prelio fibi occurrentem, & adverſantem. Boe- mi vero intrantes terram illam, destruxerunt civitates, & ſpolia diripien- tes, revertuntur victores, Ducem eciam fuum in collem, ficut dixerat, tradiderunt honorifice ſepulture, que usque hodie dicitur; Tyri probiſ- ſimi Ducis buſtum. Inci-

Strana 149
JOANNIS MARIGNOL. Incidens de impietate & scelere cuiusdam peſſimi proditoris. ec filendum puto, quod Boemi poſt hoc intrantes terram eorum, ur- bes & omnia vaſtaverunt, verum ne vicina terra redigeretur in ni- chilum, & in ſolitudinem, inventum herilem dominellum, filium Ducis occiſi apud quandam vetulam latitantem, Boemorum Dux, quaſi catholi- cus miſericordia motus, ſuo pedagogo nomine Thuringo de Zribia, cui pater commendaverat nutriendum, parcens eius etatule, ac nobili forme, & ut animos fuorum revocaret ad propria, quasi ad fuum Ducem, maiori eciam motus miſericordia, urbem eis reedificat in plano loco, nomine Dragus ſuper ripam ſluminis Ockre, iuxta pagum Poſtoloprth, ubi nunc cernitur cenobium fancte Marie, poft hoc ad propria cum gaudio rever- tentes victrices aquilas in Boemiam reduxerunt. Pedagogus autem pre- dictus omni fera crudelior, & proditor peſſimus, fceleftus Zribin cru- dele perpetrat ſcelus, & inauditum olim. Nam dominellum fuum, & fue curie tam a patre, quam a victore Duce commiſſum tanquam puerum, educit ad fluvium, & ut ſub glacie, more puerili piſces aſpiciat, exorta- tur eum, dum autem puer caput inclinat, ſecuri preſcidit collum illius, & syndone munda involvens, horrendum munus defert Duci, & aliis Principibus Boemorum. Et intrans in concilium, dum datur sibi loquen- di copia, ſic ait; En ego Domini, ut dormiatis ſecuri, mea effeci ſecuri, ſepe enim parva ſcintilla totam domum comburit, ac eciam Dominum do- mus, hane ſcintillam ego extinxi. Si eſt meritum, videte, quantum me- rui apud vos, ſi facinus, plus michi debetis, quia preveni vos in fcelere, ut sitis immunes. Certe nec rapide carnes fapide, nec fuave jus, vel brodium eſt lupi, ecce paterni ſanguinis ultor vobis quandoque nociturus & protulit tenelli parvi caput, in quo nichil puleritudinis adhuc minus erat, nifi quod erat ſolummodo fine voce. Expavit Dux, & tremuerunt comitum corda, avertentes facies a munere tam nefando. O, inquit Dux, hominum excedens scelera, nunquit mihi licuit occidere inimicum, tibi autem Dominum occidere non licebat, nulla pena tuo ſceleri eft con- digna, ideo unam pro maxima remuneracione eligas mortem, quam pe- tis, aut de alta rupe te ipſum precipita, aut in alta alno laqueo te ſuſpen- das, aut tuo te transverberes enfe. Heu, inquit infelix, quam male michi preter ſpem evenit, & in alno, que iuxta viam erat, ftatim laqueo ſe ſuſpendit, que ab eventu alnus ulrici (u) ab incolis est dicta. T 3 149 De (") Lege Turingi.

Strana 150
150 CHRONICON De Borziwoy primo Duce Chriſtiano. xcurfis temporibus tenebrofis tam fidei, quam numeri Principum pa- ganorum, nunc lumen veritatis cepit ſplendere populo Boemorum, novum enim fidus emicuit de partibus Greciarum beatus Pontifex Cyril- lus , latine & lingve plenius eruditus. Hic diffinitor creditur fuiſſe ter- cii concilii Effeſini, vel magis Calcedonenſis, tempore Marciani Auguſti, in qua synodo iſto Dei atleta dimicante, Neſtorinus Constantinopolitanus Epiſcopus cum ſuis hereſibus eſt dampnatus. (x) Hic Cyrillus Sclavos pro magna parte convertit, & in eorum lingua miſſas & divina officia, Roma- na Ecclefia permittente, celebrare conſtituit. Guo ad celeſtia regna vocato germanus eius beatus Metudius in Pontificem fublimatur, habens ſub ſe Pontifices ſeptem in Regno Moravie, cui tune Boemia ſuberat, vel minor erat. Mirabilis Deus in Sanctis ſuis faciens prodigia, quando ſue placuit pietati, lumen vere fidei fecit ſplendeſcere populo Boemorum, �pforum Duce novo nomine Borziwoy celitus illuſtrato anno Domini octin- genteſimo nonageſimo quarto. Hic cum egregie effet forme, & egregie juventutis cauſa populi ſibi commiſſi Regem Moravie cum triginta Sociis adiit, a quo benigne ſuſcipitur, & cum aliis ad convivium invitatur; verum quia paganus erat, non inter Chriſticolas, ſed ſeparatim, loco Du- ci non congruo collocatur in menſa. Cuius rubori beatus Metudius me- tropolitanus compaciens, poſt prandium in partem vocato, heu, inquit, quia pro cultura demonum hodie fuiſti tam modicum honoratus, nec cum Ducibus vel Principibus, ut tuam decet nobilitatem, ſed magis inter ru- fticos collocatus. Quid, inquit Dux, ex hoc perdo, vel quid de Chri- ftianitate lucrabor? Cui Metudius; Si abrenunccias ydolis, & Criſto cre- das, preter hoc, quod vitam poſſidebis, & gaudia ſempiterna, eciam hic eris Dominus Dominorum tuorum, & progenies tua regnabit felici- ter per tempora longiora. Cui Borziwoy ſancto Spiritu illuſtratus; fi, inquit, ita eft, ficut dicis, que mora eft baptizandi. Et advolutus pe- dibus Pontifieis inftanter peciit baptizari, quem beatus Pontifex indicto jejunio in fide inſtructum cum triginta ſociis baptizavit, & remifit ad propria, dans eis ſacerdotem Venerabilem, nomine Cayh in doctorem , miniſtrum fidei, & paſtorem, qui in omni ſanctitate exortans populos, mul- (x) Hem in quantos errores prolabí neceſſe ſit , ſi hiſtorico deſir Chronologia , quæ anima hiſtoriæ eſt! S. Cyrillum Alexandrinuin, qui vixit ſæculo V. confundit hie author cum S. Cyrillo Slavorum Apoſtolo, qui ſæculo IX floruit.

Strana 151
JOANNIS MARIGNOL. multos Domino filios aggregavit, qui eciam baptizavit eius uxorem no- bilem Ludmillam. 151 De fundacione prime Eccleſie , & temptacione Ducis Borziwoy. redictus eciam Venerabilis Dux Borziwoy rediens in Boemiam, in caſtro, cui nomine Gradic per manum ſacerdotis predicti fundavit Eccle- fiam in honore beati Clementis Pape & Martiris, in qua statuit facerdo- tem predictum, multum Deo populum acquirentem. Inimieus autem ge- neris humani non ferens tantum lumen fidei creſcere, fuorum corda in- flammat in odium Ducis, & quasi nove, & vane ſupersticionis invento- rem, morte intemptata, eum ad Regem Moravie & Metudium Pontificem fugere compulerunt, a quibus benigne fufcipitur, & in fide plenius in- formatur. Boemi autem proditores ſui prius de Theotonica lingua fugi- tivuin quendam Zroymir nomine ydioma Boemicum penitus ignorantem ſibi in Principem ſtatuerunt. Deo autem diſſipante concilium peſſimo- rum, licet plurimi eſſent quam cum Borziwoy Duce Chriſtiano, ipſum ele- ctum Theotonicum de Boemia expulerunt, & pars Borziwoy prevalens oc- cidit adverſarios , & Ducem proprium honorifice reduxerunt. Predictus autem Borziwoy Dux Chriſtianus votum voverat in Moravia, quodſi eum Dominus ad propria revocaret, Ecclefiam conſtrueret Virgini glo- rioſe, ideo ſtatim Eccleſiam beate Marie in ipſa civitate Pragenſi fundat. Hic primus fundator locorum Sanctorum, congregator clericorum, & inſtitutor religionum. Habuit eciam uxorem, nomine Ludmillam, filiam Ducis Slavoborii Comitis civitatis, que nunc Mielnik vocitatur, que ficut par fuit in errore gentilitatis, ita in fide Chriftiana facta eft precellens virtutes viri ſui. Suſcepit autem ex ea tres filios, & tres filias, primo autem ſubtracto de medio, tantum duo remanſerunt, ſcilicet Spitignew Dux, & Wratislaw, ambo Duces de Ludmilla, ficut ei beatus Metudius predixit, & augmentabatur quotidie regnum eius, eurſumque ſui tempo- ris triginta quinque annorum feliciter terminavit. De Spitigneo Duce filio Borziwoy & S. Ludmille uſcepit autem post eum Ducatum primogenitus Spitignew, cunctis vir- tutibus famaque bonitatis fulgens, & verus Dux Chriſtianus, imita- tor ſiquidem patris factus, fundator extitit Ecclefiarum Dei, congrega- tor

Strana 152
152 tor Clericorum & facerdotum, perfectus in fide Chriſti, hic peractis quadraginta annis migravit ad Chriftum virtutibus plenus, & operibus bonis. Cui fucceffit in dominio vel ducatu germanus eius Wratislaus Dux XI, Pater ſancti Wenceslai. CHRONICON De Wratislao fratre Spitignei, Patre ſancti Wenceslai. Wratislaus vero poſt Spitignew germanum ſuum ad ſolium ſublimatur, ducens uxorem peſſimam & paganam, nomine Dragomir, ex pro- vincia paganorum, que Scodor (y) dicitur, que ut altera Jezabel crude- liſſima peperit binos ex Principe natos, primum nomine Wenceslaum, quasi Abel innocentem, alterum Boleslaum crudeliſfimum, ut Cayn. Beata autem Ludmilla quondam uxor Borziwoy post mortem eius in fan- cta viduitate permanſit, & Deo ſe totam obtulit holocauſtum ſancti Spiritus igne succensum. Seceffit autem a facie peſſime Dragomir nurus sue in caſtrum Tetyn, ubi Deo devotiſſime ſerviebat, nudos veſtiebat, infirmos vifitabat, eſurientes paſcebat, egenorum viſcera reficiebat, in oracionibus pervigil Domino ſerviebat, nepotes fuos, maxime fanctum puerum Wenceslaum mira ſollicitudine in Dei ſervicio inſtruebat, proce- res eciam terre nepotes ei commiſerant informandos, filios ſeilicet peſ- ſime Dragomir nurus ſue, patre eorum defuncto. Verum ipſa Drago- mir, dyabolico ſpiritu agitata duos tyrannos filios Sathane mifit ad caſtrum Tetyn, ubi Chriſti famula vitam celibem actitabat nepotibus reſignatis erudeliſſime matri, ſoli Chriſto ſe offerre cupiens holocauftum. De morte ſancte Ludmille & miraculis. ifis autem predictis ſatellitibus beata Ludmilla post confeſſionis & com- munionis devotiſſime Sacramenta percepta martirio coronata ab illis, regnat in celis, signis & virtutibus glorificata a Chriſto, ut eiusdem 'mi- racula manifestant in omnibus elementis, de quibus breviter aliqua fub- nectuntur ad laudem Domini noſtri JESU Chriſti. Primo namque in terra per plures annos corpus fanctum putrefacta tabula jacuit incorruptum cum veftibus & capillis. Aer oftendit miracu- lum, qui aperto tumulo pro eius translacione odorem fuaviffimum con- ſer- (y) Ztodor, unde Slavi Ztodorane-

Strana 153
JOANNIS MARIGNOL. 153 fervavit. Aqua, que excrevit in fovea, in qua debuit, ſed noluit ſepe- liri, quia pro tune locus indignus pro tanto theſauro. Sed poſtquam fuit Ecclefia dedicata, ceſfavit aqua, ut ibidem fepeliretur, tanquam in loco ſacro. Ignis oftendit miraculum, nam cum pars pepli vel veli eius- dem Epiſcopo Hermanno fuiſſet preſentata, ut altari ſancti Petri cum re- liquiis aliis conderetur, & Epiſcopus quasi cum indignacione repuliffet contradicente Abbatiſſa, & eam glorioſam Dei martirem affirmaret, veli illius partem proiectam in patellam prunis ardentem, Deus in medio flam- marum conſervavit illeſam. Celum eciam eius ſacrum martirium decla- ravit, quia tempore, quo monaſterium fancti Georgii fuit deſtructum, ſplendor mirabilis a Monialibus de celo deſcendens permodum columpne ſupra ſepulerum eius ardere videbatur in nocte. Incidens de Swatopluk. odem ergo anno Domini octingenteſimo nonageſimo quarto, quo bapti- zatus eſt Borziwoy & ſancta Ludmilla coniux eius, Rex Moravie Swatopluk occulte fugit, & inter tres heremitas quartus, & incogaitus manfit uſque ad diem mortis fue, cuius regnum filii eius nimis infelici- ter tenuerunt, partim Ungaris, partim Polonis, partim Theotonicis de- vorantibus ipſum. De Sancto Wenceslao Duce. Doft mortem autem Wratislui filius eius Wenceslaus Sanctus Ducatum obtinuit, & licet adolescens, mente tamen fuper senes intelligens in principio fui Ducatus congregatis omnibus in concilio, fie eſt popu- lum allocutus. Cum, inquit, elfem parvulus, loquebar ut parvulus, ſa- piebam ut parvulus, cum autem factus fum Vir, evacuavi ea, que funt parvuli. Et proſecutus eſt prudentiſlime verba apoſtoli memorata, ter- rorem malis incuciens, & bonis leticiam, & ſpem falutis. Quod intelli- gentes atroces homines, qui ſemper intenti funt ad malum, una cum matre perfuaserunt germano eius, alteri Cayn, ut perderet fratrem fuum, & eius dominium ſibi uſurparet. Qui amore dominandi Sanctum germa- num, ſemper ſub specie pietatis, fcilicet filii baptizandi invitavit ad ca- ſtrum ſuum, cui nomen Boleslaw, & ibidem manibus facrilegis beatum Martirem coronavit. Cuius vitam glorioſus Imperator Karolus quartus abreviavit, (z) que ſi placeret, hic ellet inſerenda. Paiſus eft autem Tom. II. U bea- (z) Ea exeuſa habetur apud Bollandianos ad 28. Septembris.

Strana 154
154 beatiſſimus Martyr Wenceslaus in civitate Boleslaw anno Domini noningen- teſimo viceſimo nono iiij. Kalendas Octobris, tandem anno Domini Nonin- genteſimo triceſimo ſecundo translatus ad urbem Pragam miraculis choru- ſcando, & quieſcit in castro Pragenſi in Ecclefia Sancti Viti Martiris in capella Sancti Johannis Evangeliſte, (a) quam ipſe construxerat, ubi exu- berant per eius merita beneficia multa. CHRONICON De Duce Boleslao Fratricida. Poleslaus fratricida poſt necem Sancti Wenceslai ducatum adeptus, ut di- B ctum est, fecit corpus facrum nocte transferri ad urbem Pragam, & in Ecclefia, quam Sanctus construxerat, tumulari, quam Ecclefiam fecit ſolempniter conſecrari per mandatum Ratisponensis Pontificis, qui tunc erat diœceſanus Epiſcopus Boemorum. Filium eciam fuum Strach- quas nomine, quod interpretatur terribile convivium, pro eo, quod in ejus nativitate occiſus fuit fanctus Wenceslaus, optulit Deo in Ratisponenſi mo- naſterio Domino ſerviturum. Qui gratus patri, & hominibus gracioſus fuit , & in principio in religione monachali ſimulata fanctitate profecit in tantum, quod fieut infra dicetur beatus Adalbertus rogavit eum, ut loco fui dignaretur Pontificalem afſumere dignitatem, quam ſponte ſibi per ba- culum reſignabat, & promittebat ſe iturum Romam, ut eum Summus Pon- tifex acceptaret. Strachquas autem elacionis ſpiritu fimulans fanctitatem, monachus, inquit, fum mortuus mundo, aliorum peccata portare non poſſum, & proiecit in terram fancti Viri baculum pastoralem. Cui fan- ctus Adalbertus ſpiritu prophetico dixit, quod nunc mea voluntate non facis, alias propria temeritate preſumes in malum tuum, quod & rei pro- bavit eventus. Nam cum poſt tempora fanctus Adalbertus peſſimorum tyrannidem declinaret, & effet Rome, Strachquas procuravit se per Me- tropolitanum Maguntinum conſecrari Epiſcopum loco eius, & dum ſuper ſtrata ſe inclinarent ad letaniam, arreptus eſt a dyabolo, & tantum tor- tus ab eo, donec infelicem exueret animam & fpiritum exalaret. Hic eciam Dux Nerone fuit crudelior, & in tantum, quod nichil ra- cione, nichil confilio, ſed omnia ageret pro libitu voluntatis. Tante eciam crudelitatis fuit, ut quidquid mali conceperat, opere perpetraret. Nam (a) Ex his, & quæ ſupra de ſepulchro S. Adalberti narrat author, convincitur Marignolana hæc ſcripſiſſe , antequam Carolus IV. in Eceleſia Metropolitana S. Viti capellam ſancti Wenceslai conſumaſſet, novumque templi ædificium in altum evexiſſet.

Strana 155
155 Nam convocari fecit omnes maiores natu tocius provincie ad flumen Al- bee, defignans lineas: Hic inquit, jubeo, ut edificetis civitatem opere Romano, altis, & firmis muris. Unus autem procerum primus, & ex parte ſua, & omnium communi confilio reſpondit, hoc fieri nec debere, nec poſſe, & melius eſſe mori, quam tali ſubici ſervituti; qui ſtatim eva- ginato gladio stans; En, inquit, probabis, utrum melius ſit mori, quam meis obtemperare preceptis, & trahens illum evaginato gladio, eius cer- vicem uno ictu precidit. Quo facto multitudo predicta in tantum timo- rem positi sunt, ut statim genua flecterent, & miſericordiam postularent, & juſſa Principis fimpliciter adimplerent, civitatem alto muro edificant, que ex eius nomine hodie dicitur Boleslaw. Hic genuit duos filios, pri- mus de quo ſupra, Strachquas nomine, ſecundus piiſſimus equivocus Bo- leslaus, vita diſſimilis, ficut lux a tenebris. JOANNIS MARIGNOL. De Boleslao ſecundo piiſſimo filio Fratricide Capitulum. nno quidem Domini noningenteſimo ſexageſimo ſeptimo impius fratricida Boleslaus male mercatum ſangvine Ducatum fimul cum vita dimifit Idus Julii. Cui filius equivocus nomine Boleslaus ſecundus cognomento piiſſimus in Ducatu ſucceſfit, vita & moribus omnino diffimilis, nam ille peſſimus fuit, ut Caym. Iſte vero fuit Vir chriſtianiſſimus, fide Catholi- cus, Pater orphanorum, defenfor viduarum, peregrinorum, viatorum, & tribulatorum omnium piiſſimus conſolator, Collector Clericorum, & Religioſorum Pater. Hic monaſterium ſolempniſſimum prope Pragam, quod Strabovia (b) dicitur, maximis donis dotatum a fundamentis ere- xit, & Abbatem, quem de Roma vocavit cum duodecim monachis, pro- curante ſancto Adalberto, ſecundum poſt Epiſeopum in clero effe con- ſtituit. Qui eciam Eccleſiam ſancti Viti & Wenceslai in Cathedralem ere- xit, & in eadem Diethmarus genere Saxo, profeſſione manachus, ordi- ne ſacerdos, vir eloquentiſſimus tam latina, quam Sclavica, & Theoto- nica lingua peritus, Duci familiariſſimus, primus Epiſcopus ordinatur. Eccleſiam eciam ſancti Georgii ſimul cum forore Mlada, mutato nomine dicta Maria, ibidem primiciam Virginum Boemie auctoritate Apoſtolica statuit abbaciam. Hec ſiquidem ivit Romam, & a Papa Johanne quinto decimo gracioſe collata & instructa regularibus diſciplinis ab eodem Papa U 2 ſan- (b) Scilicet prope Strahovium. Nam monaſterium vocatur Prewnom.

Strana 156
156 ſanctimonialis effecta, ſancti Georgii instituitur Abbatiſſa, ita quod non ſecundum orientales Sclavos, vel ſecundum ritum Ruthenorum, vel Gre- corum, ſed ſecundum Latinos, uxta regulam fancti Benedicti regulariter vivat. (c) Hec cum apoſtolicis literis predicti Pape Johunnis quindecimi, & aliis graciis meavit, & cum predicto Duce germano ſuo Pragenſem Ec- cleſiam exaltavit. Predicte autem li ere Apostolice tenor talis est. Johannes Epiſcopus Servus Servorum Dei, Boleslao Catholice fidei alumpno Apoſtolicam benediccionem. Juſtum eſt, benivolas aures justis accomodare, peticionibus &c. Nam filia noſtra nomine Mlada, que eciam Maria, inter ceteras non negandas peticiones cordi noſtro dulces intulit preces, unde apoſtolica & ſancti Petri auctoritate ſtatuimus, ut Ecclefia Sanctorum Viti & Wenceslai fiat Sedes Epiſcopalis, Eccleſia vero ſancti Georgii ſab regula ſancti Benedicti, & ſub obediencia filie noſtre Marie conſtituatur congregacio ſanctimonialium. Ve- rum tamen non ſecundum ritum aut ſectam Bulgarie gentis vel Ruffie, aut Sclavice lingue, ſed unum pociorem tue Eccleſie clericum in Epiſcopum ordi- nandum lingue latine peritum eligas. Et talis electus eft Diethmarus utriusque lingve peritus, & primus Epiſcopus ordinatus. Hic eciam piiffimus Boleslaus viginti Ecclefias ere- xit, & dotavit magnifice. Anno Dominice incarnacionis noningenteſimo ſexageſimo nono moritur Diethmarus iiij, Idus Januarii. CHRONICON De Sancto Adalberto digreſſio. uius Ducis Boleslai temporibus defuncto Diethmaro ſupradicto Epi- ſcopo, procurante Duce in Epiſcopum Fragenſem tocius cleri & po- puli conſenſu eligitur nobilis yndolis adoleſcens, & qui linea fangvinis attingebat regiam dignitatem, (d) nomine Adalbertus. Huius pater glo- rioſo sangvine natus erat, Vir lètifſimus, alloquio blandus, mente ſere- nus, diviciis locuples; in cuius domo fulgebat honeftas, fincera dileccio, rectitudo iudiciorum, procerum multitudo, in operibus eius erat legum cognicio, pauperum refeccio, merencium conſolacio, peregrinorum re- cepcio, orphanorum & viduarum defenſio. Huius tam infignis Ducis Me- (c) Hæc ab inſtitutione Epiſcopatus Pragenſis, perperam ad monaſterium S. Georgii detor- (d) De ea Regia ſit Marignola , ut ex Bulla Joannis mox ſubjecta videre licet. progenie vetuſtus S. Adalberti Biographus & Annaliſta ſaxo , qua tamen regia ſtirpe prognatus fuerit, dabimus operam, ut in Annalibus noſtris enucleemus.

Strana 157
JOANNIS MARIGNOL. 157 Metropolis fuit Lubic, ſita loco, ubi amnis Celima (e) nomen per- dit, intrans fluvium Labe. (f) Habuit eciam ſui principatus terminos in- fraſcriptos; ad occidentalem plagam contra Boemiam rivulum Surina, & caſtrum, quod eſt in monte Oſſeka iuxta fluvium Mizam. Similiter ad plagam auftralem contra Theotonicos orientales has habuit urbes, Chynow, Dudleby, Netholici uſque ad mediam filvam, ad ſolis ortum contra Mo- raviam caſtrum ſub ſilva ſitum nomine Luthomysl uſque ad rivulum Zyta- wa. Item contra Poloniam ad aquilonem caſtellum Clazko fitum iuxta flu- vium nomine Niſam. Habuit eciam Princeps ifte, eui nomen erat Zlau- mir uxorem illuſtriſſimam, nomine Stetrzianam (g) eque fanctiſſimam, que genuit inter alios puerum Woytiech nomine appellatum, quod inter- pretatur eorum conſolacio, vel Conſolator exercitus, fuit enim quaſi lilium ſeu roſa vernans, ſpecioſus forma pre filiis hominum gentis illorum, qui miraculoſe voto parentum, a mortis faucibus vite incolumis erutus, me- ritis Virginis glorioſe, traditur Venerabili antiſtiti Rrtisponers (b) facris literis & moribus instruendus, qui Epiſcopus in facro criſinatis Sacramen- to eum ſuo nomine vocari cenſuit Adalbertum, nam & ipſe Adalbertus vocabatur, & subdiaconum ordinavit, & ecclefiafticis officiis ae Philoſo- phie studiis ſpacio annorum decem magiſtro tradidit imbuendum. Qui profecit ſupra multos coetaneos fuos, quia Spiritus Domini erat in eo, & mentis puritate, & corporis caftitate fulgebat quafi lilium ſplendens vir- tutibus, & bonis moribus inter omnes filios Boemorum. De eleccione Sancti Adalberti. efuncto eciam' Adalberto predicto Pontifice Ratisponensi (i) in Boe- miam revertitur nobilis Subdiaconus Adalbertus, & ſub Diethma- ro predicto Epiſcopo Deo militans, factus eft omnibus exemplum virtutis in tantum, quod communi voto Ducis piiſſimi Boleslai & omnium ele- ctus est concorditer in Episcopum Pragensem Adalbertus, & initu Impe- ratoris Ottonis a Moguntinenſi Metropolitano solempniter confecratus re- diens Pragam non equo fallerato, nec freno, ſed vili corda ligato venit ad urbem Pragam, quam nudis pedibus intrans folempni procefſione cum ſumma leticia omnium intronizatus eſt in Ecclefia fancti Viti. Cepit au- tem tanta fanctitate & operum virtute fulgere, ut bonos fui fectatores CO- U (e) Cedlina. burgenſi. (ƒ ) Id eſt: Albis. (i) Magdeburgenſi. (g) Alii: Strzezislavam. (h) Imo Magde-

Strana 158
158 CHRONICON. cogeret ad opera virtuoſa, malos vero quaſi fulgur virtutum lumine deter- reret, nam omnium vicia non palpabat, ſed publice arguebat, & incre- pabat in omni paciencia & doctrina, quare infirmi pravorum oculi ful- gorem fermonum eius, quibus tam Clericos maxime de luxuria & avari- cia, quam Laycos de vita abhominabili & tyrannica feriebat, in eius odium conſpirantes, mortem ei, & contumelias attemptantes, ipſum Ro- mam ad Summum Pontificem fugere compulerunt, ubi eciam fuſcepit de- votiſſime de apoſtolici licencia habitum monachalem, & in monaſterio ſancti Allexii vitam celibem actitabat, cauſam ſui diſceſſus ſuorum Boe- morum flagicioſorum & peſſimorum cordis duriciam allegando. Guare hoc audientes filii ſcelerati quadam die pariter ſolempni conglobati, civita- tem eius paternam irrumpentes, quinque fratres ejus Sobebor, Spitnunc, Bo- zazlaw, Porey, Laslau coram altari infra miſſarum ſolempnia trucidantes, Tandem Summus urbem & totam eius parentelam penitus deleverunt. Pontifex tam Dueis, quam procerum convictus precibus, ac eciam Me- tropolitani, ne omnino Chriſtianitas deleretur in populo Boemorum, a mo- nafterio tractum ad plebem dilaceratam & populum dure cervicis redire compellit, tali pacto, ut ſi non audirent humiliter vocem paſtoris, quod licitum effet ei gentibus predicare. Qui rediens, quamvis prima facie dicerent, benedictus qui venit in nomine Domini, ficut Chriſto, cum iterum conaretur devios reducere ad viam veritatis, nihil profecit, ſed peius, quam prius iterum ſpreverunt eum. Quo viſo convertitur ad gentes indomitas convertendas, factus Apoſtolus Polonie, Ungarie, & nacionum omnium vicinarum. Tandem ad Prutenos transiens cum fra- tre Gaudencio & quodam tercio predicando, baptizando facris operibus cum infinitis doloribus & laboribus transfixus eft gladiis, & facro marti- rio coronatus in die beati Georgii Martiris anno Domini noningenteſimo no- nageſimo ſexto, & ibidem mira veneracione ſepultus. Unde Boemi poſt victoriam gloriofiſfimam, & infinitis & precioſis thefauris maximis mira- culis coruſcantem reduxerunt eum, & in Ecclefia beatorum Martirum Viti & Wenceslai honorifice condiderunt in urbe Pragenſi ad laudem Do- mini noſtri JESU Chriſti, qui eſt benedictus in ſecula ſeculorum. Fuit eciam beatus Adalbertus Ottoni ſecundo multum affabilis, & familiaris, unde in pallacio Aquisgrani in solempnitate paſcali, & procerum parla- mento pretermiſſis Archiepiſcopis & Prelatis aliis Miffam ſolempniter ce- lebravit, quod fieri non conſuevit in preſencia Archiepiſcoporum, cui eciam Imperator confeſfus eft devotiſsime, & optulit precioſum, & com- pletum ornatum, qui in Pragenſi Ecclefia in eius memoriam conſervatur. Et

Strana 159
JOANNIS MARIGNOL. Et anno Domini noningenteſimo octoageſimo ſeptimo Stetrzana (k) Vene- rabilis mater eius defuncta eſt, digna tante prolis nobilis dici mater, &c. 159 Item de piiſſimo Boleslao. exit autem Dux iste piiſſimus Princeps excellentiſſimus Boleslaus ſe- cundus Ducatum poſt patris obitum triginta duobus annis glorioſe, nullus apud eum dignitatem optinuit perperam, plus dilexit armorum & ferri rigorem, quam auri fulgorem, in preliis fuit victorioſiſſimus, ele- ctis clementiffimus, malis ſeveriſſimus ultor, in cuius oculis nunquam bo- nus diſplicuit, inutilis nunquam placuit, fuis mitis, hoſtibus terribilis fuit. Habuit coniugem glorioſiſſimus iste Dux nomine Helenam, (1) no- biliorem genere, ſed quod magis laudandum eſt, nobilitate probiorem. Ex qua genuit duos filios, quorum primus nomine Wenceslaus in pueri- cia eft defunctus, ſecundus autem nomine equivoco Boleslaus poſt pa- tris deceſſum Ducatum adminiſtravit. De pia & finali exortacione Patris ad Filium, & morte Patris, Capitulum. um autem appropinquaret ad mortem predictus Dux Boleslaus, vocat filium, & preſente matre, & multa procerum turma alloquitur fi- lium in hys verbis. Si fas eſſet matri ſic ſapiencie dare munera, ficut ubera lactis, non homo, ſed natura dominaretur in creatura. Attamen Deus aliquibus hominibus donavit, ut quos illi benedixerint, benedixerit Deus, sicut patet de Noe, Yſaac, Thobia, & Mathatia, ſic hodie fili mi, ſi non adellet Spiritus Sancti gracia, parum valeret verborum iactancia, Ducem te constituerunt, noli extolli, ſed efto quasi unus ex illis, id eft, si te ceteris ſuperiorem fencias, mortalem tamen te semper agnoſeas, nec dignitatem aſpicias, ſed opus, quod tecum deportes ad inferos, prudenter attendas. Hec precepta Dei in corde tuo ſcribe, & hec mandata patris tui in corde tuo conſerva, Eeclefie Dei limina fre- quenter vifita, Deum adora, facerdotes eius honora, ne fis fapiens apud temetipfum, pluribus ut placeas, ſed qualibus, ſtude. Omnia cum ami- cis (k) Strzezislava. (l) Vetuſtiores ſcriptores omnes appellant Hemmam ſeu Emmam, cujus nu- mum ex numophylacio Cæſareo in noſtris Annalibus prolaturi ſumus. An autem Hemmæ nomen, quod Germanum vetus non Slavicum est, Helenam connotet, radi- cum Germanarum veterum peritis excutiendum relinquimus.

Strana 160
160 CHRONICON eis delibera, ſed prius de ipſîs tracta, iuſte iudica, ſed non fîne miſeri. cordia, viduam & advenam ad tuam ſtantes januam ne deſpicias, dilige denarium, ſed parce; dilige formam, id est cum moderamine equitatis. Res enim publica licet fit multum adaucta per falfam formam nummiſmatis, cito erit redacta ad nichilum, niſi menſura ſervetur. Eſt aliquid fili mi, quod Karolus Rex ſapientiſſimus, cum filium ſuum Pipinum poſt ſe in ſolium ſublimandum cum terribili ſacramento constrinxit, ne in regno ſuo fubdola & parva taxacio monete fieret, cer- te nulla clades, nulla pestis populo magis nocet, quam frequens muta- cio nummi, nulla eſt peſtis infernalis, que plus exſpoliat Chriftianos, quam fraus in nummis, qui enim adoleſcente malicia, ſeneſcente juſti- cia hoc faciunt, non funt Duces, fed fures, qui ter, vel quater in anno mutant monetam, erunt in laqueum dyaboli, & deftruccionem populi, tales huius terminos populi devaſtant, quos ego dilatavi uſque ad mon- tes Tercii, qui funt ultra Cracow. Nam divicie plebis sunt laus & glo- ria Regis. Plura locuturus erat, ſed extrema hora diriguerunt Principis ora, & ſic obdormivit in Domino. Dies autem obitus fui eſt vij Fdus Februarii anno Domini noningenteſimo nonageſimo nono. (m) De inſtitucione tercii Boleslai, & filiis eiusdem. Doleslaus tercius, filius ſecundi Boleslai poſt patris deceſſum anno Do- B mini noningenteſimo nonageſimo nono paternum Ducatum adeptus eft Boe- morum, tamen inſeliciter valde, nec similiter patri terminos acquifitos optinuit, nec eisdem ſucceſſibus, ut patebit. Hic ex nobili uxore duos filios genuit infelices, primus nomine Odalricus, fecundus Jaromir dice- batur. Primus traditus Imperiali aule, quem poftmodum ad peticionem proditoris Ducis Meſconis Folonie idem Imperator Henricus corruptus pecunia mittit in carcerem, Jaromir in paterna curia eft nutritus. Dux autem Polonie peſſimus proditor primo urbem Crocow rapuit, Boemis ibi- dem penitus interfectis. Tandem Dúcem Boemie Boleslaum pacis formata concordia fraudulenter invitat ad urbem predictam Cracow ſub ſpecie convivii, & ſolacii, & fraternalis amoris, qui ut vir columbinus ſuorum falſo confilio proditus conſenſum dedit peſſimo proditori, nulla enim pe- ior peſtis, quam familiaris inimicus, nec magis ad nocendum peſtis, qua mens (m) In hoc anno obitus hactenus omnes domeſticos exterosque hiſtori cos erraſſe in Annali- bus noſtris docebimus, oſtendemusque Boleslaum Pium adhuc anno milleſimo ſuper- fuiſſe.

Strana 161
161 JOANNIS MARIGNOL. mens difsona verbis. Unde: nulla maior pestis, quam fit mens diffona verbis. Vocatis ergo a Boleslao proditoribus, quos tamen sibi putabat fideliores amicos, diſpoſitis regni negociis filium fuum Jaromir eorum fidelitati committit, dicens; si forte, quod abſit, in Polonia finistrum michi aliquod eveniret, filium meum Jaromir Ducem loco mei constitui- te vobis. Sicque profectus eft in Poloniam, & in urbe Cracow honori- fice ſuſceptus a proditore Duce Mezcone capitur, & oculis privatur, fuis fugatis amicis & interfectis, quia non audivit confilium Salomonis dicen- tis: Non confidas de inimico tuo in eternum, & ſi ſubmerſerit vocem ſuam, ne credideris ei, ſeptem enim nequicie sunt in corde illius, in Ecclefiaftico. Tanti autem ſceleris fama volante Pragam domeſtici proditores predicti Ducis Boleslai jam orbati, quorum fidei fuerat commiſfus filius Jaromir in Ducem levandus, proditorie educunt juvenem ad filvam Weliz, & ibi- dem captum fuum Dominum, & fupinum clavis ligneis ligatum per bra- chia, & per pedes humi proſternunt, & trans corpus Domini ſui faltant militaribus equis, verbis contumeliofis , & clamoroſis ad invicem contra Dominum ſuum inſultantes, quia, ut dicit Salomon, gaudent, cum ma- lefecerint, & exultant in rebus peſſimis. Hoe crudeliſſimum ſcelus qui- dam de conſervis nomine Howora videns, velociter currens Pragam, nuncciat amicis Dueis, qui ftatim armati currunt, quos ut viderunt peſ- ſimi proditores, fugiunt per nemora, & latebras querunt. Pragenſes au- tem solvunt ſeminecem Ducem, cuius corpus a muſcarum agmine lace- ratum vehiculo imponentes reduxerunt in Wifsegradensem urbem, & cu- ram eius egerunt. Howore autem fideliſſimo ſervo omni laude digno, ta- lis gracia pro merito redditur, ut tam ipſe, quam eius poſteritas inter ingenuos & nobiles computetur, insuper dant ei dignitatem venatoriam, que ad curtem Stebethnam pertinet in eternum , & sic proclamatum fuit per omnia fora. Quomodo capta fuit Praga a Duce Polonie prodito- rie, & quomodo Odalricus Dux eam tunc recuperavit? DALRICO autem proditorie per Imperatorem Henricum tercium ad peticionem predicti Ducis Polonie detento in carcere, Jaromir infirmo jacente in Wyſſegrado, Mezco predictus Polonienſis capit Pragam, & per duos annos tenuit eam. Anno autem Dominice incarnacionis mil- leſimo ſecundo Odalricus carcere expeditus venit occulte in caſtrum no- mine Drewiz, & mittit militem fidelem ſibi in Pragam nocte, qui clan- Tom. II. X. go-

Strana 162
162 CHRONICON gore tube perterreat Polonos incautos. Qui miles nocte in eminen- ciori loco, qui dicitur Sixi, (n) tuba intonat, & alta voce clamat, fugiunt, fugiunt Poloni confuſi turpiter, irruite, irruite armati Boemi, perſequi- mini fugientes. Stupefacti ad hane vocem Poloni, fieut amentes fugiunt, nemine perſequente, & cum tanto terrore, ut ſe comprimendo occide- rent mutuo pre timore, & videbatur eis, quod fepes & faxa clamarent ſuper eos occisionem, & vix Dux evasit turpiter fugiendo. Poſtera die Dux Odalricus potenter intrat urbem, & a fuis prodito- ribus, quos putabat amicos, ſeductus, tercio die germanum innocentem Jaromir privat lumine oculorum, & mittit eum ad viculum Lizka. Hic Odalricus ex uxore sterili heredem non habuit, verum dum iret vena- tum, vidit mulierem quandam lavantem ſpecioſiſſime forme, nomine Bo- za, quam tulit, & ſibi copulavit, ex qua preſtantiſſimum filium ſuſcepit, quem Wratislaw (o) appellari fecit; Nec tamen prima connubia ſolvit, quia binas vel trinas uxores habere tunc erat gloria Boemorum, vivebant enim quaſi bruta animalia, legitimum matrimonium non ſervantes. Hic Odalricus Dux recuperavit Pragam, & poſtmodum Moraviam, quam vi detine bant Poloni, quos omnes expulit, cepit eciam Polonos multos, & cathen atos vendidit centenos & centenos Ungaris, probitate filii ſui Wratislai probiſſimi Ducis, cui eciam terram illam tradidit poſſidendam. De morte Odalrici Ducis , & lamento germani eius Jaromir ceci. nno Domini milleſimo triceſimo , ſeptimo Kdus Novembris Odalricus Dux moritur, Ducatum relinquens filio ſuo Wratislao. Quo delato ad Ecclefiam ſancti Georgii pro ſepultura dum celebrantur exequie, Ja- romir frater eins cecus audiens germani fui necem, a quo privatus fue- rat Ducatu, & lumine oculorum, Pragam vehiculo portari ſe fecit, & stans juxta feretrum, veris elegi fletibus ora rigans, omnium ibidem aftancium corda concuffit suo lamentabili planctu, dicens; heu michi ger- mane, heu dira condicio mortis, mortuus ecce jaces, nec ego, nec tu modo gaudes hujus terreni faſtigio regni, lumine me privaſti, nec ego, nec tu gaudes. Nune ſcio, quia fi pofſes lumina michi reddere, velles. Sed nune ex toto tibi frater remitto, ut Deus Omnipotens pietate ſolita tibi parcat, ſpiritus atque tuus poſt hec in pace quieſcat. Cumque ele- giis terminatis, ac Ducis Odalrici corpore tradito ſepulture, predictus Ja- (n) Zizi. (o) Braczislaw ſeu Brzetislaum.

Strana 163
163 JOANNIS MARIGNOL. Jaromir cecus nepotem filium germani fui Odalrici defuncti Wratislaum ducit ad sedem principalem, & statuit eum in throno, & ut moris eft, decem millia nummos per aule cancellos ſpargunt. Duce autem in ſolio collocato, cecus Jaromir vocat nominatim, quos noverat armis potentio- res, fide meliores, milicia forciores, & diviciis eminenciores, quibus cla- ra voce dixit, quia mea fata non finunt, ut ego sim vester Dux, hune Wratislaum vobis Ducem aſſigno, & ut ei obediatis, monemus, & col- laudamus, ut dignum eft Duci, debitam ei exhibeatis fidelitatem, ut ve- ſtro Principi. De ammonicione facta Wratislao , & crudeli morte Jaromir patrui ipſius. Doſt alloquium commune vertit ſe Jaromir cecus ad Ducem in hec ver- ba. Nunc autem fili mi moneo, ut iftos colas ut patres, hos diligas ut fratres, in omnibus eos tibi confiliarios habeas, hys populum & urbes committas, per eos enim regnum Boemie stat, & stetit, & stabit in eter- num. Aft illos, qui funt verfuti, iniquorum patrum peffimi filii, nequam, noſtri generis hostes domestici, & familiares inimici, ut cenoſam ratam (p) devites, & conforcia eorum declines, quia nobis nunquam fuerunt fide- les. Ecce me innocentem, & fuum Principem in primis ligaverunt, & diverſis affecerunt ludibriis, poſtea innatis fuis verfuciis, & fraudulen- ciis hoc egerunt, ut frater fratrem oculis privaret, habeas fili mi in me- moria ſemper, quomodo fanctus Adalbertus excommunicavit eos, & fa- cta eorum crudelia. Hoc illi audientes diffecabantur cordibus, & stride- bant dentibus in eum, & non poſt multos dies Cochan, de quo ſupra, miſſo ſpiculatore noctis tempore acutiffima Ssycha (q) perforat eum a par- te inferiori, & martirem conſecravit anno Domini milleſimo triceſimo octavo pridie Nonas Novembris. De mira audacia Ducis Wratislai , & raptu Judithe Virginis pulcherrime. Vyſdem temporibus Odalrico adhue vivente fama volat, quod in mo- naſterio, quod dicitur Zumbrad (r) in partibus Theotonicorum ſpe- cioſior erat puella, & qua nobilior nulla in tota patria vix poterat repe- riri, nomine Juditha, generoſitate infignis, filia ſcilicet Comitis prepo- X 2 ten- (p) Id eſt: ſtratam, (q) Id eſt: Sica. () Swinibrod,

Strana 164
164 CHRONICON tentis, & generofi, cui nomen erat Otto Albus de fanguine regio, & nobili matre. Hec Juditha tradira cenobio ad literas addiſcendas, alias Virgines ficut generofitate,ita morum honeftate in omnibus precellebat. Audiens au- tem hoc iuvenis natus Ducis Wratislaus, cui & proceritas, forma, pulchri- tudo & operis magnitudo inerat, animatus est, ut moris eft amancium, quam non viderat, plus eftimat, plus amat, & qualiter poſfit pervenire ad ipsam, ut prudentiſſimus homo deliberat. Cognoſcens autem Theotonico- rum ſuperbiam, noluit a patre illius poſtulare puellam, ſed fingens ſe velle ire ad Imperatorem, affumptis fibi decem fidelibus ſociis, quamvis nulli revelaret animi ſui conceptum, venit quasi hoſpes ad monaſterium ſupradictum. Dum autem hora veſpertina cum aliis ſodalibus Juditha intraret ecclefiam, videns eam fortiſſimus heros, victus ftimulis amoro- fis, rapuit eam, quaſi parvaim aviculam, & portans eam ſub brachio, ve- nit ad portam, que molendinaria cathena ferrea cingebatur, & cum ſibi liber aditus non pateret, extracto gladio, uno ictu non dimittens puel- lam, quaſi funiculum incidit groffiſſimum ferrum, & fugiens per nemo- ra cum optata rapina opaca nocte, a perſequentibus vix evafit, Sociis deliteſcentibus in eodem cenobio, ac male tractatis. Ipſe vero, ne con- tra Boemos Theotonicorum animos concitaret, nobilem thezaurum portat in Moraviam, quam pater ſibi dederat expulſis Polonis, venditis, & fu- gatis, anno Domini milleſimo xxi. Incidencia de eisdem temporibus. (tto tercius Imperator moritur, huic ſucceſfit Henricus Imperator. Hic construxit caſtrum in quodam monte empto a quodam, qui dicebatur Pabo, in quo monte edificavit caîtrum, & nomine illius venditoris no- men impositum est ei Babenberg. Ibi edificavit episcopatum ditifſimum, ibi eciam eccleſiam ſolempniſſimam in honorem glorioſe Virginis Marie & ſancti Georgii, quam immenſis diviciis ampliavit. Habuit eciam ifte Imperator heremitaim quendam familiarem, cui Jheruſalem eunti contu- lit maximum calicem, ut in Jordane lavaret eum pre devocione. Cumque ille heremita de peregrinacione veniret cum calice baptizato, ad quen- dam alium ſanctum virum cauſa hoſpicii quodam ſero divertit, & cum exoraret, ut pro vita Imperatoris oraret, ille heremita reſpondit, pro eius incolomitate orare non expedit, quia hac in nocte monstratum eft michi, ipſum ab hac luce migrafſe, quem multitudo demonum turpiter tra- hebant per barbaim furcis ferreis vel igneis impellebant, furibunde cla- man-

Strana 165
JOANNIS MARIGNOL. mantes, noster est, noster est Imperator, sancta autem Maria cum sancto Georgio ſequebantur. Cum autem ad judicium ventum eſt, vidi ſtateram perlongiſſimam, & ex una parte nimio peccatorum illius pondere grava- batur, ut videretur omnino deſcendere in abyſſum, ex alia parte venit fanctus Georgius, & pofuit in bilance ftatere Ecclefiam unam totam, can- delabra, calices, & ornamenta multa auri & argenti, & vestes facras. Cumque nec fic prevaleret, maximum calicem aureum cum duabus anfis obtulit beate Virgini fanctus Georgius, que quafi pre ira caput agitans, dixit parti Tartaree, certe nec veſter erit, & quaſi pre indignacione ca- licem proiecit, & fracta eſt una anſa, tunc evanuit legio demonum ma- ledicta, & beata Virgo Maria manum eius dexteram cepit, fanctus Geor- gius finiſtram, & ad celi patriam feliciter perduxerunt. Quo audito he- remita viator aperiens farcinam, calicis anfam unam fractam invenit, ut alius viderat heremita. Hic calix in Babenberg solempniter reſervatur. (s) Anno Domini milleſimo tercio interfecti funt Wrſſowici Boemorum pro- cerum peſſimi proditores &c. 165 De morte quinque fratrum ſanctorum Heremitarum. nno Dominice Incarnacionis milleſimo iiij. ſancti Benedictus, Mathias, Johannes, Fſaac, Christinus, ſextus erat Barnabas minister eorum in partibus Polonie de Ytalia venientes, fanctiſfimam & ſtrictiſſimam vi- tam heremiticam ducebant. Igitur Dux Mezco audiens sanctam eorum vi- tam, ivit in paucis ad viſitandum eos, & ſe eorum oracionibus recom- mendans, faccum pecunie dedit eis pro elemofina, continens centum marcas, illi fimplicitate columbina receptam pecuniam, ymo pocius ignem omnis ſpiritualis edificii deſtructivum, laqueum dyaboli, omnem fpiritus conſvetam dulcedinem perdunt, quod advertentes de mane habito collo- quio laqueum dyaboli omnino a ſe repellere decreverunt, & fratrem Bar- nabam cum pecunia predicta ad Ducem remiſerunt. Interim latrones ſupervenientes queruut pecuniam ſupradictam, cumque negarent, & ad Ducem remififſe conftanter affererent, predicti latrones pre ira diu tor- tos gladiis occidunt quinque fratres predictos, fexto nondum reverſo a Duce, & ſic martirium compleverunt, anno Domini milleſimo iiij. pridie Vdus Novembris. Anno Domini milleſimo ſexto Helena (t) Duciſſa reli- cta Boleslai obiit ſancte fame. X 3 Con- (s) Hanc fabellam ex Chronico quodam Germano exſcripſit Marignola, qua pene omnia hu (t) Hemma. jus ætatis ſcatent.

Strana 166
166 CHRONICON Continuacio yſtorie de probitate Ducis Wratislai, & heroycis operibus eiusdem. ux ergo Wratislaus nulli probitate fecundus, qui pulcritudine cor- poris, morum venuftate, ac omnium virtutum generofitate precla- rus, ex nobili Juditta, quam de Theotonica terra rapuit, ut ſupra dici- tur, prolem pulcherrimam generavit, fcilicet quinque filios, quorum iſta ſunt nomina, Spitigneus primogenitus, fecundus Wratislaus, tercius Conradus, quartus Jaromir, quintus & ultimus pulcherrimus Otto. Hy in ſua puericia pretendebant moribus, quante glorie futuri erant, & gau- dium patri & matri tam nobiles filii cumulabant. Hie glorioſus Dux ma- gna cede proſtravit Ungaros, & terram eorum usque ad urbem Strigo- niam devaſtavit. Hic glorioſus Dux memor iniurie Boemorum, & perfe- cucionis, quas Dux Polonie Mezko intulerat eis, kazymir Duce defuncto duobus dimiſſis infantibus Boleslao ſcilicet & Wiadislao intrat potenter Po- loniam quarto fui anno, & urbem metropolim Cracow funditus vaſtat, ce- teras urbes igne, gladio, ferroque deſtruit, & ſubvertit, acceptis the- zauris maximis, & ſpoliis infinitis. Cumque veniſſet ad caſtrum fortiſſi- mum Bdec, ubi maxima fortitudo confugerat, timentes Poloni impetum eius , exeunt obviam Duci, ferentes auream virgam in fignum dedicionis, & ſua simpliciter ei ſubmittentes, quos ille benigne fufcipiens eum omni- bus fuis pecoribus & iumentis transtulit in filvam nomine Cyrum, (u) & ibi eis urbem edificari mandat, que nomine derivato dicitur Beane, unum constituens eis prefectum, sub quo vivant fecundum primas leges suas. Inde ad urbem venit metropolim Gnezdnem, ubi in Eccleſia beate Marie precioſus thezaurus quieſcebat, fcilicet corpus beati Martiris Adalberti olim Epiſcopi Boemorum. Boemi autem maxima leticia potiti victoria, ra- pere cupiunt corpus Martiris gloriofi, quorum temeritatem Preful eorum Severus, ut dicitur, luculento fermone refrenare conatur, dicens, fratres mei & filii, non ſic preſumptuoſe Sanctorum corpora funt tractanda. Prius ergo triduano jejunio premiſſo, penitentiam agite de malis prete- ritis, & puram confeſſionem facite de peccatis eum cordis contricione & lacrymis, firmiter proponentes omnia mala preterita emendare, & cor- rigere, pravas confuetudines, & corruptelas peſſimas, quas actenus ha- buiſtis. Boemi autem mente ferina Preſulis monita contempnentes manus sacrilegas ad confringendum altare, fine cuius destruccione non poterat ape- (u) Cyrn.

Strana 167
JOANNIS MARIGNOL. 167 aperiri ſepulcrum, extendere non verentur. Verum Divina ſtatim ul- cione percuſſi, trium quaſi horarum ſpacio stupidi permanent, & amen- tes, donec Dux & Pontifex corde compuncti oraverunt pro eis, & fic licet tarde reducti ad mentem iussa Presulis per penitenciam impleverunt. Completo autem devoto triduano jejunio beatus Martir mane apparuit Severo Epiſcopo dicens ; Deus miſertus donabit pro petitis, dummodo mala preteri- ta emendetis. Tune Epiſcopus Duci mane indicat viſionem, & fimul eum Comitibus & populo cum devocione & lacrimis intrant Ecclefiam, & poft longam oracionem furgentes Dux & Epiſcopus ambonem afcendunt, Dux autem extenſa manu dextra contra fepulcrum jubet omnes dextras eleva- re, quaſi ad juramentum, & concionatur ad populum eleganter, ftaurans (x) leges optimas, quas Epiſcopus ſub anathemate in contrarium facien- tes canonizat confenfu omnium cum ingenti clamore & laude. Tunc Dux & Preſul Sancte Trinitatis nomine invocato tumulum faciliter referant, & vident sacrum corpus incorruptum, quasi fuiſſet eadem die ſepultum, & tantam omnes ſenſerunt odoris fragranciam, ut refecti cibo optimo viderentur, eciam odor tribus diebus continuis non ceſfavit, ubi eciam multi languidi ſunt ſanati. Dux autem pre gaudio lacrimis perfuſus fic orat; O Criſti Martir Adalberte noſtri ſemper miſerere, nunc nos ſolita pietate reſpice, & ad tuam Sedem per nos referri non dedignare; Et qui primo ſepulcrum minime tangere potuerunt, nunc levant faciliter fan- ctum corpus , quod Dux & Epiſcopus honorabiliter collocant in altari. Corpus eciam Gaudencii Epiſcopi germani eiusdem ut transferant, dili- genter inquirunt, & sic cum infinitis eiusdem Ecclefie theſauris, tribus ſcilicet altaris aureis tabulis, campanis, & ornamentis, & aliis infinitis ſpoliis , & thefauris infinitis ad urbem Pragam ſolempniter deportaverunt, & in Vigilia beati Bartholomei iuxta fluvium Rokitinicam pernoctantes cum ympnis & laudibus mane ſequenti intrant urbem Pragam occurrente pro- ceſſione ſolempni. Rex autem & Epiſcopus portant precioſum Sancti corpus, Abbates eciam reliquias quinque fratrum, Archipresbiteri vero corpus fancti Gau- dencii, qui poſt martirium fancti Adalberti fratris fui Pontificatum rexit in civitate Gnezdnenſi, poſt hoc duodecim Presbyteri aureum Crucifixum magnum deferunt, nam Dux Mezko ter apponderavit se auro predicto. Deinde ferunt tres tabulas auri ornatas gemmis, & innumerabilibus lapi- dibus preciofis, que erant circa ſepulerum, quarum una longitudinis erat quin- (x) Id eſt : instaurans , inſtruens Dufreſue in Gloſſ-

Strana 168
168 CHRONICON quinque ulnarum, latitudinis vero decem palmarum, & in margine ſcri- ptus erat verſus. Ter centum libras apponderat hos opus auri. Ultimo plus quam centum plauftris campanas, & omnes Polonie gazas nobilium vinctorum, & catenatos innumeros deferebant. Facta eft hec translacio anno Domini milleſimo triceſimo nono, nono Kalendas Decembris &c. An- no eciam Domini milleſimo quadrageſimo primo Imperator Henricus ſe- cundus fugatur turpiter a Boemis. De accuſacione Boemorum apud Romanum Pontificem. antam autem Boemorum leticiam non ferens humani generis inimicus, emulorum linguas acuit contra eos accufancium eos Rome, & tam Ducem, quam Epiſcopum deponendos, ac eciam anathemate feriendos pro eo, quod non ſolum terras aliorum, & Chriftianum populum deſtru- xifsent, sed eciam violassent Ecclesias, thesauros abstuliffent, ac temeri- tate ſacrilega Sanctorum fregiſſent ſepulcra, & in contemptum Dei & apoſtolice Sedis facra vaſa manu facrilega prophanaſſent, & Sanctorum reliquias rapuiſſent. Citantur ergo reſponſuri pro tam nefandis operibus Romam. Deus autem cor Summi Pontificis, & ſacri Collegii vertit in manfuetudinem, ita quod auditis per nunccios prudentes humilibus excu- facionibus Boemorum, quamvis in confiftorio inter multa Summus Pon- tifex diceret, quod nulli fit licitum fine eius authoritate facrum corpus transferre, quod cum culpa humiliter cognoſcebant, ipforum pie inten- cioni parcebat, impofita Duci & Epiſcopo penitencia, ut Ecclefiam col- legiatam & dotatam in loco aliquo competenti ad honorem Sanctorum, qui libenti animo construxerunt Ecclefiam pulcram & fumptuoſam, & ibidem Prepofitum & Canonicos ordinarunt in numero competenti. De turbacione Boemorum contra Henricum ſecundum Imperatorem, & bello. edata autem feliciter turbacione Romane Ecclefie inimicus humani ge- neris aliam Boemis per Imperatorem ſuſcitat questionem. Relatum fiquidem fuit auribus Henrici ſecundi Imperatoris centuplum ultra, quam fuerat, aurum Boemos de Polonia abſtuliîſe, & miſlis Imperialibus nunc- ciis, minatur bellum, niſi omnino reſtituant aurum, & alia, que a Polo- nis acceperant per rapinam, & statim Imperiales aquilas contra Boemos exi-

Strana 169
JOANNIS MARIGNOL. exire jubet. Dux autem remittit Ceſari, quomodo Pipinus magni Karoli filius, quod Imperatoribus Boemie redderent annuatim centum viginti bo- ves pingves, & marcas argenti quingentas: quod libenti animo facimus, gravius jugum portare non poſfumus. Tunc Imperator: lex Principum cereum habet naſum, Rex ferream manum, ideo quo ſibi placuerit, fle- ctit legem, Pipinus fecit, quod voluit, & vos, niſi feceritis, que man- damus, noſtros vobis pictos clipeos oftendemus. Et ftatim congregavit exercitum fortiffimum innumerabilem, & per viam filve iuffit faxones in- trare Boemiam, quorum Dux Okardus erat Princeps. Audiens autem Ceſar, quod Boemi conabantur obstruere viam filve, caput concutiens, ſi, inquit, Boemi muros celis erigant altiores, fi aſcenderent ſupra aſtra, nichil miſeros iſta iuvabunt, & iuffit ſuos irrumpere filvam, & ipſe eos precedens aſcendit montem altum in media filva, & ſedens in tripeda fuis principibus convocatis. Hic, inquit, in valle latitant mures aggreftes, non eft opus uti laborioſo certamine contra pavidas columbas, tantum de- ſcendite, statim inient fugam. Fefellit autem eum sua opinio, non enim ibi erat municio Boemorum. Cumque Principes hortarentur nominatim, ut deſcenderent pedeſtres in pugnam, & illi laboroſe nimis per filvam Boemos in alio monte sitos inquirentes, & pre nimio calore & fiti arma ferre non pofſent, occurrentibus ex improviſo Boemis, fit clamor utro- rumque ad sidera, & commiſſo bello contra Saxones fatigatos, dimican- tibus Boemis viriliter ut leones, tanta strages facta eft Saxonum, quantam prius nullus hominum recordatur. Imperator autem contra ſpem videns agmina ſua defeciſſe, preſidio fugientis equi velociſſimi mortem fugit. Okardus autem Dux jam Boemiam invaſerat, ſed audito infelici ſucceſſu exercitus Imperatoris, cum dedecore in Saxoniam remeavit. Dux autem Boemorum cum victoria reverfus, comitem Procos de prodicione accufa- tum, quod corruptus fuerat Saxonum pecunia, trucidavit. Huic Dux commiferat tres legiones de Ungaria, & prefecit eum cohorti de Moravia. 169 De victoria Imperatoris, & pace facta. Anno autem Domini milleſimo quadrageſimo ſecundo Henricus ſecundus Imperator volens ulciſci preteritam cladem, valida manu tribus die- tis intravit Boemiam, & eam totam hoſtiliter vaſtat uſque ad urbem Pra- gam, ubi Imperator fixit aquile victricia ſigna, tunc Ducem penitere cepit, quod contra Ceſarem dimicaſſet, uſus tamen ſagaci confilio hu- milibus verbis Ceſaris placat iram. Quid, inquit, O Ceſar contra fo- Tom. II. Y lium

Strana 170
170 CHRONICON lium dimicas, tui fumus, & tui effe volumus, terra, quam deſtruis, tua eſt. Jam victor es, cinge tua tempora lauro. Infuper mille quingentas marcas promittit denariorum. Sicut enim aqua extinguit flammam, fic oblata pecunia mitigat Ceſaris iram, & pace interpofita Cefar mitis factus abſcedit. Anno autem ſequenti fuit magna fames. Dum autem Ceſar obsideret Pragam, Severus Episcopus fugit de civitate, & ivit ad castra Ceſaris, ne privaretur epiſcopatu, ſi contra Ceſarem rebellaſſet. De Wratislai temporibus, & incidentibus. nno Domini milleſimo quinquageſimo ſecundo Bozana (y) pulcherrima femina, mater Boleslai, olim uxor Odalrici, obiit. Anno vero mil- leſimo liij. Sanctus Procopius Theutonicorum expulfor, cuius geſta fuerunt mira, in vita claruit, & in morte. Anno vero Domini milleſimo quin- quageſimo quarto Wratislaus reddidit Polonis civitates, quas ceperat, ea condicione, ut tam ſibi, quam fuis ſuccefforibus quingentas marcas ar- genti, & triginta auri ſolverent annuatim. Anno Domini milleſimo Iviij. iiij. Nonas Auguſti Juditta coniux Wratislai Duciſſa Bvemorum obiit, quam filius fuus Spitigneus expulerat de regno. Que cum non poffet se aliter vindicare de filio, ad contumeliam omnium Boemorum Petro Regi Ungarie illuſtri nupſerat, que poſtea a filio ſuo Wratislao inde translata, ſepulta eſt Prage iuxta virum ſuum Wratislaum in Ecclefia fanctorum Viti & Wenceslai Martirum. Anno autem Domini milleſimo ſexageſimo Dux Spitigneus ecelefiam, quam fanctus Wenceslaus construxerat, & aliam capellam iuxta deſtruxit, & aliam ampliorem fundavit, ſed preventus morte complere non potuit. De morte Wratislai glorioſi Ducis. nno Domini milleſimo quinquageſimo quinto Dux Wratislaus virtutum culmine clarus Duy Boemorum, patrum lux clara ſuorum, dum Polo- niam ſubjugaſſet, dum parat invadere Pannoniam, in urbe Chrudim ex- pectans exercitum, febre valida corripitur, vidensque sibi mortem pro- pinguam, convocat primates terre, & fic ait, quia mea fata me vocant, volo vobis aſſignare, qui poſt me rempublicam debeat gubernare. Vos ſeitis, quia noſtra genealogia quaſi defecit, & usque ad me unum per- venit, nunc michi funt nati quinque, nulli probitate ſecundi. Nunc di- vi- (y) Bozena.

Strana 171
JOANNIS MARIGNOL. 171 videre regnum non eſt utile, quia omne regnum in ſe diviſum deſolabi- Si enim confidero a principio mundi quid fecerint Cayn & Abel, tur. Remus & Romulus Principes primi Romani, quid noſtri atavi Boleslaus impius & fanctus Wenceslaus fratres bini, quid facturi funt modo quini, hos quanto pociores intueor, tanto mente preſaga peiora augurior in fu- turum. Unde per Deum veſtram fidelitatem obtestor, quod semper ma- jor obtineat ſolii principatum, omnes fratres ſubiecti fint ſub eius Duca- tu, aliter, nifi unus regat Ducatum, cito veniet vobis principibus & po- pulo ad jugulum, & reipublice detrimentum. Hec dicens, & inter aftan- cium manus ſolutum Deo reddidit ſpiritum, & factus eft magnus planctus omnium ſuper eum iiij. Ydus Januarii. Fuit autem iste Dux in divinis & humanis legibus difcretiſſimus judex, largus elemofinarum dator, pius ecclefiarum factor, peregrinorum, pauperum, & viduarum defenfor, ac virtutum omnium verus cultor. Cui ſucceſfit primogenitus eius Spiti- gneus, eodem anno in ſolio collocatus. De ſublimacione Spitignei Ducis. (pitigneus poſt patrem ſublimatur communi voto omnium, vir valde ſpe- cioſus, ceſarie capitis quafi corvus nigerrima barba prolixa, facie le- ta, gene eius candide, parum rubentes, & a vertice usque ad talos non erat in eo macula. Eadem die, qua intronizatus eft, hoc mirabile poſte- ris memoriale dimiſit. Omnes Theutonice lingue cuiuscunque condicio- nis aut ſexus, juſſit infra tres dies eliminari de terra Boemie, nec pro- prie matri parcens, nec ſancti Georgii Abbatiſſe. Hic enim adhuc patre vivente cum Sace gubernaret provinciam ſibi a patre commiſ- ſam, & murum urbis (z) repararet, cum nullo modo murus dirigi poffet, niſi furno quodam deſtructo, quem alii deſtruere non preſumerent pre- cibus Abbatiſſe. Hie jocoſe ridens iuffit uno impetu furnum deici in tor- rentem, poſtponens bono communi tam parvum furnum, dicens; hodie Domina Abbatiſſa calidas placentas minime manducabit. Quo facto Ab- batiſſa, quaſi urſa ferox, contumeliis afficit juvenem verecundum, & hys exprobrat metris; Nobilis infignis vir fortis & inclitus armis, quam ma- gnas turres nunc expugnavit & urbes. Et fibi famofum fert de fornace triumphum, tempora iam lauro victricia cingat & auro, Clerus multimo- das campanis perſonet odas, Dux quia dejecit fornacem, miraque fecit. Ac pudet effari, quod non pudet hunc operari. Diriguit juvenis pre Y 2 pu- (z) Omnes alii id de muris caſtri Pragenſis narrant.

Strana 172
CHRONICON pudore, & filencio compeſcuit iram donec ad paternale ſolium preveni- ret, quo die curru fuppofitam remifit ad Tevtonicam terram. 172 De geſtis Spitignei & fratrum eius , & diſpoſicione Regni Moravie. ys itaque gestis volens diſponere Moravie Regnum, quod pater eo- rum dimiſerat inter fratres, convocat trecentos nominatos ſub pena capitis, quod statim perſonaliter compareant coram eo, illos vero, qui non compleverunt juſſa Principis, immediate ipſe in Moraviam properans, fibi occurrentes teneri fecit, & cathenatos mifit in cuftodiam per civita- tes Boemie, equos eorum, & arma diftribuit inter fuos. Quod audiens frater eius Wratislaus, valde timuit, & dimiſſa uxore fua pregnante fu- git, quem Rex Andreas Ungarie gratanter recepit. Dux autem Spiti- gneus diſpoſita Moravia pro libitu uxorem germani pregnantem inven- tam in civitate Olomucz tradidit cuſtodiendam comiti Matis in quodam caftro, qui comes indecenter tractabat eam, omni nocte pedem fuum com- pede stringens, quod audiens vir eius, ingemuit. Post mensem vero evolutum ad peticionem Severi Epiſcopi remittit Dux eam viro ſuo, que pre labore cum abortu fpiritum exalavit. Quod audiens vir eius abfor- bebatur trifticia, non tantum de morte, quantum de contumelia per cu- stodientem eam, & compede nocte ligantem fibi illatam. Cuius trifti- ciam Rex Ungarie relevavit colloquiis & conviviis iuxta poffe, & unicam filiam eius ſibi in matrimonio copulavit nomine Aleytam virginem ſpe- cioſam. De Spitignei prudencia, & facta converſacione eius, & pia morte ipſius. ux autem Spitigneus, ut vir fapiens, precavens, ne frater fuus per- cuteret Moraviam, auxilio Ungarorum fratres ſuos Conradum & Ottonem ſecum tenet in curia, preficiens Conradum venatoribus, Otto- nem fecit cocorum & piſtorum magistrum. Jaromir vero adhuc in studio morabatur. Hec autem fecit, ne contra eum Wratislao ſe coniunge- rent fratres eius, erat enim valde prudens, arcum fuum fecundum oc- currencia ad utramque manum convertens. Hic Dux inter ceteras vir- tutes hoc poſteris memoriale reliquit. Primo namque quadrageſimali tempore, ut magis devotus eſfet, morabatur in clauſtro canonicorum, vel

Strana 173
JOANNIS MARIGNOL. vel monachorum & divinis officiis inſtabat, oracionibus & vigiliis inhe- rebat, sie quidem, ut ante matutinum surgens, & extenfis manibus, & genuflexionibus orans devoto corde pfalterium ruminabat, elemofinarum largus fuit dator. Poſt completorium monachale fervabat filencium ufque ad primam. Et quamdiu jejunus fuit, tractabat eccleſiaſtica negocia, poſ cibum ſecularia, pelliceam epiſcopalem, & tunicam clericalem in capite jejunii induebat, & in paſcha donabat proprio capellano. Hic ut alter Imperator Trayanus simile opus exercuit pietatis, nam ad clamorem vi- due intermittens expedicionem, cum jam ad bellum procederet, de equo descendit, & viduam de adversario vindicavit. Hic vir tante probitatis pater clericorum, viduarum & pauperum, quinto Kalendas Februarii du- catus ſui anno ſexto migravit ad Dominum, anno Domini milleſimo ſexa- geſimo primo. 173 De Wratislao germano ſubſtituto , & Jaromir cleri- co eciam eorum germano. IVratislaus audita morte germani revertitur de Ungaria, cunctisque Boemis faventibus ſublimatur in ſolium loco fratris, qui ſtatim re- gnum Moravie dividit inter fratres, Ottoni medietatem ex parte orientali, quam ipſemet a patre prius habuit, aliam medietatem verfus Theutonicos dat Conrado, que planior erat, & frugibus magis apta. Jaromir tercius eius frater audita morte Ducis, quem colebat ut patrem, de fcolis re- vertitur, petens hereditatis paterne aliquam porcionem, ac veste laycali aſſumpta, militari cingulo ſe accingit. Dux autem frater eius benigne redarguit eum; Noli, inquiens, frater a capite, cuius factus es membrum ordinacione noſtri piiſſimi genitoris per apoftafiam velle recedere, & pro- ici in infernum. Olim divina gracia in ſacerdotem te elegit, propterea & noster genitor te tradidit studio literarum, ut fi superstes fueris, fias Epiſcopi Severi ſucceffor, quod erit Deo favente. Moxque coegit eum deponere comam, & in ſui preſencia fecit eum menſe Marcio in Dyaco- num ordinari, & publice legere evangelium, & in miſſa Pontifici mini- ſtrare. Quibus non obſtantibus poſt paucos dies novus Dyaconus refumpfit cingulum militare, & fugit in Poloniam uſque ad obitum Severi Pontificis, quo anno Domini milleſimo quinquageſimo ſeptimo tradito ſepulture, Jaro- mir reſumpto habitu clericali cum germanis revertitur, & contradicente Duce adjutorio fratrum & principum, Pragenſis Epiſcopus ordinatur, non Y 3 ob-

Strana 174
CHRONICON 174 obſtante vulpina calliditate Ducis. Nam cum eum germani eius Conra- dus & Otto rogarent pro fuo germano, & ordinacionem patris ei ad me- moriam reducerent, ipſe vulpina calliditate fingens ſe longius ire. Con- gregato exercitu nactus oportunum tempus, refidens in folio, & fratri- bus hine & inde Jaromir preſente, vocat in medium Saxonem quendam ſuum presbiterum eciam multis laudibus commendatum, ufurpans Impe- rialem modum, & eum per annulum & baculum de Pragenfi Ecclefia in- veſtivit. Cumque, ut moris eft, nullus ei debitas laudes exclamaret, ſed murmur erat in populo, Coyata palatinus comes homo verax, per- cuffit latus Ottonis Ducis, & dixit; quare non adjuvas fratrem tuum, non- ne vides, quod frater tuus confunditur contra decretum patris, & adve- na, qui venit ſine bracis in pontificali ſolio exaltatur, at fi Dux violat patris sacramentum, abfit a vobis pravare confensum, nam pater vester vos omnes adjuravit, ut Jaromir frater vester post Severum Preful fiat, quod si vobis diſplicet frater vester, nunquid in noſtro clero non funt iſto advena meliores. Et converfus ad Ducem, ait, frater tuus sapuit, quan- do omnes Theutonicos expulit una die, vivit adhue Imperator cuius offi- cium temerarie uſurpaſti, an ſi frater diſplicet, nonne in tuo clero non funt multi clerici meliores, & capiens per manum Duces & Jaromir, eamus, inquit, & videamus, fi unus aftucia prevalebit contra tres ger- manos quos par etas, una voluntas, eadem poteſtas sociat; & maior militum copia furrexerunt. Dux autem timidus fugit, & mifit germanis nunccium, quod non propter Coyate minas, ſed memor paterni precepti germanorum prêcibus condeſcendens, illo facerdote Saxone reprobato ad veſtrum beneplacitum Jaromir nostrum germanum eligo in Pragensem Epiſeopum & paſtorem. Facta eft autem hec eleccio anno Domini Mille- ſimo ſexageſimo octavo. Et ſine mora Dux Wratislaus mittit comites, Severum Allexium & Marquardum Theutonicum cum fratre ſuo Jaro- mir ad Imperatorem Henricum ſecundum, qui dans ei paſtoralem virgam & annulum, fecit eum per Moguntinensem Preſulem conſecrari Dominica die vj. Nonas Julii, mutato nomine Gebehardus. Hie in principio fuit valde levis moribus, die quo confecratus eft Moguncie, dum tranfiret fluenta Reni, quendam militem pedes in aqua tenentem, retro inpin- xit in aquam Wilhelmum nomine, dicens, ego te baptizo Wilhelme, qui reſpondit, fi fie baptizas, deliras Epiſcope, qui vix evaſit, quia ſciebat natare. Veniens autem Pragam, & intronizatus omnino procurabat Olomucenſem Epiſeopum Johannem monachum probum virum expellere, ſed cum non poffet manu laicali perficere, perſonaliter illuc vadens, & ab

Strana 175
175 ab eodem Epiſcopo gratanter receptus, intrat cum eo cameram, quasi ſecretum aliquid ſecum locuturus , & per capillos capitis quafi ferox leo agnum dejecit in terram, & pedibus conculcans femiviventem dereli- quit, propter que, & alia ipfius facta mala miſfus est de Romalegatus, eui Jaromir obedire contempfit, tandem iterum ambo Epiſcopi citati perſo- naliter Romam veniunt, & niſi auxilio illuſtriſſime Comitiſſe Machtildis liberatus fuilſet, nomen Epiſcopi cum titulo perdidiſſet. Tandem illa Domina tamquam pro ſuo cariſſimo procurante nepote, predictus Epiſco- pus cum apoſtolicis literis in Boemiam remittitur gracioſe. Ipſa namque comitiſſa Machtildis mater, & fautrix erat Romane Eceleſie, quam eciam diviciis & gloria multipliciter exaltavit, ideo negare ei quodammodo phas non erat. JCANNIS MARIGNOL. De unione Sedis ſeu Epiſcopatus Olomucenſis cum Pragenſi. efuncto autem predicto Johanne Epiſcopo exmonacho procuracione importuna Gebehardi predicti Imperator Henricus ſecundus in con- cilio Moguntino afſencientibus quatuor Archiepiſcopis & duodecim Epi- ſcopis, Abbatibus & aliis Prelatis predictum Olomucenſem Epiſcopatum cum Pragenſi univit, Duce Boemorum Wratislao procurante unionem pre- dictam pro fratre ſuo, de quo tandem penituit propter ſuperbiam fratris ſui Epiſcopi memorati. Nam poſtquam fuit idem Dux coronatus & un- ctus in Regem, capellanum suum idem fecit intronizari, non obstante sta- tuto Imperiali, & Papali decreto, quia in miſſa habere aliter non poterat Episcopum, qui ut moris erat, imponeret ei coronam. Quo facto com- motus Gebehardus Epiſcopus iter arripuit, ut Summo Pontifici conque- ratur de Rege germano ſuo, & volens habere concilium cum Rege Un- garie. Cumque perveniſſet ad eum, febre correptus, mittitur per na- vim a Rege Strigoniam, ubi die ſeptima migravit ab hac luce. Fuit ta- men iste Epiſcopus elemofinarum largiſſimus dator, miſerorum adiutor, pauperum conſolator, in divinis officiis ſedulus Dei cultor. Hic die ſue intronizacionis Marcum Capellanum ſuum Virum perfectum per omnia eruditum, constituit Pragensem Prepositum, qui Ecclesiam totam Pragen- ſem de tenebris reduxit ad ordinem & ad lucem. In-

Strana 176
176 CHRONICON Incidens quoddam de Jaromir predicto. acendum non videtur quoddam de predicto Epiſcopo, quod die redi- tus fui de Roma occurrentibus amicis, & congratulantibus idem Epi- ſcopus narrat, quomodo Machtildis confilio liberatus fuiffet, & expedi- tus a Papa, & uni amico pre ceteris dixit demulcens barbam ; Vide qua- lem reporto de Roma, Cesare quidem dignam ; at ille: placet Domine, ſed plus placeret, ſi cum barba mutata, mutatum animum reportaſſes, tunc enim in pace fuifſes. Miraculum quoddam. A uidam vir attenuatus macie venit Pragam, afferens argentum, cin- gulum, & candelam, petens sepulerum fancti Radim germani ſancti Adalberti, cui unus reſpondit, sepulerum hoc eft, tamen nondum tan- quam fanctum honoramus eum; quibus ille ; cum elfem Cracow in obſcu- riſſimo carcere per tres annos, & fame deficerem, atque tabe, aftitit michi quidam fanctus Pontifex, cuius facies, & vestes lucentes erant, ut ſol, & ftatim eduxit me de civitate & carcere, dicens; Ego ſum Ra- dym sancti Adalberti frater, vade Pragam, & offer munera ad meum se- pulcrum, quod devota nunc mente perfeci. Nec mirandum, ſi operatur Deus ad laudem ſancti ſui, qui cum germano ſuo non unum, ſed multa martiria pertulit, & cum pace vitam finivit. De obitu Juditte coniugis Wratislai. nno Domini milleſimo LXXXV. obiit Juditta coniux Ducis Polonorum Afilia Wratislai Ducis, & Regis Boemorum, hec a ſancto Egidio de provincia facto voto, & miſſis muneribus, cum eſlet ſterilis, filium opti- nuit, tercio die vitam finivit. Quod ſub Henrico tercio Imperatore in concilio & ſy- nodo Moguntina Boemorum Ducum ſolium fit regale &c. nno Domini Milleſimo octogeſimo vj. jubente glorioſo Imperatore Hen- rico tercio ſemper auguſto, celebrata eſt magna synodus in urbe Mo- guntina, preſidente Sereniſſimo predicto Henrico Imperatore, ſimul cum quatuor Archiepiſcopis, & duodecim Epiſcopis, Abbatibus & Prelatis mul-

Strana 177
77 177 JOANNIS MARIGNOL. multis, ac eciam Satrapis, Ducibus, Marchionibus, & aliis multis omni conſenſu. Imperator Henricus tercius magnificus ſemper auguftus Wra- tislaum tam Boemie, quam Polonie prefecit in Regem, & manu ſua impo- nens ei aureum circulum, omnibus collaudantibus juffit Egiberto Treve- renſi Archiepiſcopo, ut in Sede ſua Pragenſi inungat eum in Boemie & Polonie Regem, & in capite eius ponat regium dyadema. Qui Archi- preſul juſſis obtemperans venit ad metropolim Pragam, & XVI. Kalen- das Julii inter ſacra miſſarum ſolempnia regalibus faſtibus indutum Wra- tislaum unxit in Regem, & coniugem eius Cunegundem cum eodem re- gali dyademate coronavit, cunctis acclamantibus, Wratislao, tam Boe- mico, quam Polonico victorioſiſſimo, magnifico, & pacifico Regi a Deo coronato vita, ſalus, & victoria. Facta funt autem tribus diebus con- vivia permagnifica, & datis donis Archipreful ad propria remeavit cum magna gloria & honore. Quomodo Saxones invaſerunt Boemos, filio Regis in aqua natante. nno autem Domini milleſimo LXXXVII. Rex collecto exercitu intrat Zrybiam, quam Imperator Henricus ſibi in perpetuum donaverat poſſidendam, & dum quoddam castrum nomine Buozdec (a) reedificat, mit- tit filium Wratislaum cum armata manu militum ad judicandum injuriam, quam receperat, alias revertens de curia Imperatoris. Duo enim nobiles, & probiſſimi milites eius, inter primates pre- clari filii cuiusdam comitis occifi fuerunt in quadam villa a villanis, cuius ville nomen Kileb. Filius autem Regis cum fuis predictam villam ſpoliant, comburunt, & ſubvertunt totaliter, & cum preda maxima revertuntur. Dum autem feliciter meridie cum ſpoliis, & preda maxima ad propria re- mearent, pre nimio calore filius Regis volens aliquantulum recreari, ju- bet cum preda ſcutarios precedere, ipſo cum nobilioribus & fercioribus remanente , poſt prandium eciam balneari defiderans, natat in flumine, cui Allexius Comes mandat; non hic ut in Wltawa, aut in Egra natas. Cui juvenis; condicio ſenum eſt ad motum folii trepidare, cui Comes, Deus faxit, ut fit nunc inevitabilis fortune occaſio, & videbitur, qui plus trepident, juvenes, vel ſenes. Et dum hec loquitur, ecce ſubito, plus quam viginti apparent equites, eos provocantes ad bellum, Boemi Tom. II. Z au- (a) alii vocanit Guosdecz.

Strana 178
CHRONICON autem plus audaces, quam perſpicaces, prohibente Comite statim ruunt in hoſtes, quos ſtatim ferrea legio militum Saxonum, que latebat in in- fidiis, proſtravit, ita quod nullus de Boemis evasit, qui autem erant in castris contra Saxones velut leonum catuli feroces irruunt vigorofe, & hine inde viriliter pugnantes, tandem Saxones defecerunt, ſed cum tan- to dampno Boemorum, quod cruentam victoriam habuerunt, & multi plu- res nobiles, qui erant cum Duce, quam milites, qui preceſferant, pe- rierunt, filius eciam Ducis perdidiſſet manum, niſi enfis capulum reſtitiſ- set, & tunc apparuit, utrum juvenes, vel senes magis fint sapientes. Facta eſt autem hec ſtrages anno Domini milleſimo octogeſimo, ſeptimo No- nas Julii. 178 De probitate cuiusdam militis. isdem temporibus miles quidam nomine Beneda probiſſimus animum Re- gis offenderat, & quamvis pluries reconciliari probaſſet, nec opti- nere valeret per amicos. Tandem accidit, quod Rex intravit in Zribiam, & cum cognovit Rex, quod Beneda erat in urbe Miſe , mittit, quod ve- niat ad eum, ſub fidei juramento vel pacto, quem statim, ut venientem Rex vidit, qualiter eum capere poffet, procurat in dolo, & videns au- reum capulum enfis ejus, dolofe adjurans , quanti valeret perfcrutatur, petens ut sibi oftendat enſem, miles nihil mali fuſpicatus, porrigit Regi extractum gladium de vagina. Rex autem vibrans contra eum gladium dicens, ubi es nune fili meretricis, & precepit camerario, qui ſolus cum eo erat, ut militem caperet, & ligaret, camerarius autem homo peior erat peſſimo, & crudelis. Miles autem imperterritus rapuit enfem de femore camerarii, & per medium ſcindit eum, Regem autem leviter ter percuſſit. Rex autem perterritus clamare cepit, ad cuius clamorem ru- unt de caſtris milites, & inperterritum militem volentem fugere, truci- darunt, quem jam mortuum iuffit Rex per pedes ligatum per tribulos stray- nari, (b) quaſi poſſet ulciſci in jam defunctum, anno Domini milleſimo octogeſimo nono. Item anno Domini milleſimo nonageſimo primo Coſmas eligitur Pragenſis Epiſcopus poſt Jaromir, qui dictus fuit Gebehardus. Eodem anno combuſta eft Ecclefia Sanctorum Viti, Wenceslai, & Adalberti in civitate Pragenſi. De ( b) Veroſimillime : Straſcinari, id eſt trahi, raptari ut explicat Dufreſne.

Strana 179
JOANNIS MARIGNOL. 179 De imperio facto filio Regis, & eius vindicta &c. ſte Rex contra fratrem ſuum Conradum multum iraſcitur, quia filios fra- trum defunctorum defendebat potenter, & quia vidit eum ſolum, co- natur expellere de terra, ficut nepotes expulerat, dans partes heredita- tis eorum filio ſuo, & congregato exercitu contra fratrem fuum Conra- dum, obſedit urbem Brunn. (c) Cumque per circuitum caſtra locanda diſ- poneret, Zderac villicus Regis ficut erat homo versipellis & peſſimus, quaſi jocoſe, ſi, inquit, placet O Rex tue Maieſtati, filium tuum collo- ca ex parte fluminis, ut poſfit ſe aliquando recreare natando. Ad quod improperium filius Regis quaſi gladio cor eius vel lancea perforaffet, abiit triſtis, & incenatus iſto ſero (d) permansit. Eadem nocte mittit nuncium fidum ad conſulendum patruum ſuum Conradum, quid facto opus effet. Qui reſpondit, fi te quaſſus agnoſeis, ignem non minus te, quam me urentem extingvere non pigriteris. Qua relacione patefacta ſuis, omnes laudant, ut tantum dedecus & improperium, quoad occifionem so- ciorum, quando natabat in aqua, in qua exprobravit adoleſcenti, non di- mittat inultum. Ille autem ordinatis militibus dedit fignum, quando vi- deritis villicum meum, & quod cirotecam proieiam in faciem eius, faci- te, quod eſtis facturi, neminem timeatis. Mane autem mittit pro illo peſfime villico proditore, quafi aliquid tractatum eum eo, qui nichil ſu- ſpicatus mali; ſtultus enim, dicit Salomon, quaſi per riſum operatur ſcelus, & ſolo comite ſociatus occurrit filio Regis. Adoleſcens autem appre- henſa eius dextra, ſeduxit in partem, & multa ei inproperans, tandem conclufit dicens, ammodo renunccio omni amicicie tue, proiciens in eius faciem cyrotecam. Tunc tres probifſimi fecuntur eum, & levant eum viriliter ſuper haftas profternentes ad terram pedibus eorum con- culcantibus eum, & fie infixum lanceis derelinguunt in terra. Socius, qui cum ipſo venerat, pallidus fugit, & nuncciat hoc in caftris cunctis letantibus, ſolus Rex plorat eum. Filius autem Regis non longe fua caſtra ſemovit, quem major pars electorum militum eît fecuta, fcilicet plus quam tria milia electorum pugnatorum, & mittit nunccium ad pa- trem ; quod facturus es hodie, incipe, parati enim erant bellum commit- tere contra Regem. Cumque Rex territus, quid ageret, ignoraret, nu- rus ſua, coniunx Conradi, nomine Virpirk una de prudentibus mulierum, inſcio viro ſuo, venit ad Regem, & adoravit eum, quam Rex benigne Z 2 ſu- (c) Brünn. v (d) veſpere.

Strana 180
CHRONICON 180 ſuſcepit, & in medio procerum fecit ſedere eam, que vultu lacrimabili ſie incepit loqui. Ego iam non digna dici tua nurus pie Rex, ſupplex ad tua genua venire preſumo, in Deum vadit, qui ſuos invadit, often- dam tibi, ubi magis ditaberis, in ſuburbio, Prage, & Wyſſegradi, ac si tibi placet videre, qualiter arſerit Troya, non melius videbis, quam si utramque comburas urbem, ac fi tua fulmina iactas folum in jugulum tui fratris, absit, ut alter Caym habearis, patet Grecia, patet Polonia, patet Dalmacia, ipſe enim mavult peregrinari, quam te fratricidio terminari (e) terram, que tua eft, cui mavis, commenda. Que verba pungebant ani- mum Regis, & omnium in tantum, quod omnes reſolverentur in lacri- mas. Rex autem juffit, ut ad latus eius fedeat, & ofculatus eft eam, que iterum ait, unam aliam parvulam poſtulo, ſi placet Regi, faſſionem, pro magno peccato filii parum ſupplicii nimis eſt patri, tunc Rex, video, in- quit, quo pergis, vade, reduc fratrem meum & filium meum, timuerat enim Rex valde, ne amborum fieret conſpiracio contra eum. Qui cum veniſſent cum Domina, Rex ofculatus eft fratrem, & dixit ad filium, fi bene egiſti, fili mi, nulli melius, quam tibi erit, ſi autem male, ſtatim in fletibus peccatum tuum aderit. Interea filius intelligens patrem non ex corde, fed ex neceffitate pacem feciffe cum fuis, feceffit in partes urbis Hradek, expectans exitum rei. Congregati funt autem ad eum plus quam tria milia militum. Rex autem callida fimulacione revocat fratrem ſuum Conradum, ne foveret partes filii, & adiurat comites, quod poſt ſuam mortem non filium, ſed fratrem Couradum eligant Ducem. De pace facta inter patrem & filium meritis beatorum patronorum Wenceslai & Adalberti. gitur dum pater contra filium, & filius contra patrem armantur in pre- lium, erant enim cum Rege Epiſcopus Coſmas, & proceres, & maior pars populi, cum filio autem par etas iuvenum, maior pars procerum manu forciores, & probiores, & tria millia electorum militum erant, unde magna strages imminebat Boemie, fi non divina miſericordia ſubve- niſſet. Nam eadem nocte ſancti patroni Boemorum Wenceslaus & Adal- bertus apparuerunt, carceres fregerunt, vinctos eduxerunt, precipien- tes, ut ad Ecclefiam properarent, dicere omnibus, quod Deus actenus erat Boemis turbatus propter gverram Polonie, nunc mifertus eorum mi- ſit (e) Lege : taminare id eſt contaminare.

Strana 181
JOANNIS MARIGNOL. fit eos ad predicta operanda, & quod pacem factam inter patrem & filium nuncciarent, quod & factum eft, Deo autem miferante, ut Sancti pro- miſerant, mediante Duce Conrado, inter patrem Regem & filium pax fir- mata eſt, & filius receptus a patre in graciam. Tunc mifit ad eum exer- citus eius, & ſocii, ſi pacem feciſti cum patre tuo, ſcias tamen, quia nunquam confidemus de ipſo, cognoſcimus enim cor felleum eius. Qui- bus auditis, juvenis in corde ait, ficut miles fine armis, fic nec Dux valet fine fuis militibus, ergo melius mihi eft querere cum meis militibus pa- nem, quam cum patre converfari. Poft paucos quoque dies ad fuos rediens, collecta omnium ſubftancia eorum cum infinita multitudine animalium va- dit ad Pannonicum Regem, a quo benigne colligitur, & ſecum nutrit in- ter regales delicias, populo autem, qui cum eo venit, affignavit Rex lo- cum gratiſſimum, & amenum ad habitandum, nomine Banow, juxta ca- ſtrum nomine Trenem, qui locus eft eciam venacionibus aptus. Cetera autem neceſfaria precepto Regis circumftancium regionum populi mini- strabant. 181 De eleccione Epiſcoporum Cosme & Andree Pragen- fis & Olomucenfis Eccleſiarum. odem anno procurante Wratislao Rege Coſmas ad Pragensem Eccle- ſiam Jaromir defuncto, & Andreas ad Olomucenſem Epiſcopi eligun- tur, & julſu Regis Wratislai Imperatori preſentantur Mantue reſidenti. Et eodem anno Rex Wratislaus moritur, Epiſcopis non confecratis. Con- radus autem frater eius fucceſfit in Ducatu, & vixit mensibus octo, post quos Regis filius Wratislaus (f) de Ungaria rediens in ſolium ſublimatur, anno Domini milleſimo nonageſimo, tempore Henrici tercii Imperatoris. De inſtitucione Wratislai & geſtis eius, Capitulum, VVratislaus ergo iunior filius Regis defuncti post Conradum defunctum, qui Ducatum tenuit menfibus octo, de Ungaria rediens, proceffio- naliter cunctis letantibus eft receptus, & in Ecclefia beate Marie paterno ſolio ſublimatus. Hic erat Princeps ſpectabilis, Deum timebat, & popu- lum ſumma diligencia gubernabat, in principio ſui Ducatus feſtum fancti Wenceslai solempniter celebravit, & per tres dies cunctis Principibus Z 3 ma- f ) Braczislaus.

Strana 182
CHRONICON magnificum convivium preparavit, & ſolius Dei gerens fiduciam, cuncta eciam, que ad laudem Dei & Ecclefie proficua erant, & populi utilita- tem in ſui Ducatus principio ordinavit. Hic primo omnes magos, ario- los, ſortilegos, incantatores eliminavit de terra, lucos, quos colebant ruſtici, & omnes ritus demonum, ac vanas obſervancias, & ſepulturas in filvis, larvas, & omnes jocos peſſimos exstirpavit. Hic victorioſus Prin- ceps pluries invasit Poloniam, & ſemper victoriam reportavit, nam pri- mo ſui Ducatus videlicet anno Domini milleſimo nonageſimo tercio ita cre- bris incurſionibus demolitus eft eam, ut ex iſta parte fluminis Odre, a ca- ſtro Recen, (g) uſque ad urbem Glogow preter ſolum Nempci oppidum nullus omnino remaneret habitator, nec ceflabat, donec Dux Polonie cen- ſum ſolvit anni preteriti, & preſentis, & fic pax facta eft inter Duces &c. Anno, ſcilicet ſequenti, milleſimo nonageſimo quarto generalis ſynodus tocius Romani Imperi in Maguncia eſt indicta, in qua ſynodo Coſmas & Andreas electi Boemorum dudum per Henricum tercium Imperatorem in- veſtiti per annulum & baculum iiij. Vdus Marcii a Maguntinenſi Preſule conſecrantur. Et eodem anno tanta fuit mortalitas, ut revertentes de Maguncia civitates vel villas ingredi non preſumerent, fed pernoctarent in campo. 182 Quod Dux Wratislaus duxit uxorem de Bavaria nomine Lucardam. odem anno Dux Wratislaus menſe Septembri duxit uxorem de Bava- ria nomine Lucardam Alberti Comitis fororem. Eodem eciam an- no ipſo iubente Coſmas Epiſcopus Pragensis conſecravit altare fancti Wen- ceslai, Viti, & Adalberti. Et anno Domini milleſimo nonageſimo ſexto XVIII. Kalendas Maij, templum ſanctorum Wenceslai, Viti, & Adal- berti Coſmas Epiſcopus conſecravit. Eodem anno facta fuit commocio maxima peregrinancium ad terram fanctam Theutonicorum, & de Francia, peregrini autem innumeri tranſeuntes per Boemiam perterritos judeos metu mortis confencientes vi innumeros baptizant, quorum major pars ad vomitum funt reverſi. Cumque occulte ſuos thefauros transmitterent ad circumpoſita regna, ut fugerent, Dux fecit eos bonis omnibus ſpoliari, improperans eis, quid portafent, quando adducti fuiffent patres eorum de Jeroſolymis, & vendebantur eorum triginta pro denario uno, ſolum fru- men- (g) Grecen , Regino Hradecio.

Strana 183
JOANNIS MARIGNOL. mentum pro victu dimifit eis. Hic in Polonia deſtruxit caftrum eorum nomine Brido , & in eadem ripa fluminis aliud reedificat ſuper altum ſco- pulum, unde nomen traxit Kamene. Hic pius fuit, unde Mutinam filium Boſe ſuum collateralem & ſecretarium amovit a ſe dicens, fi Deum non timerem, tibi oculos eruerem, sed grande malum est destruere creatu- ram Dei. Juffit confifcari omnia bona ejus, & cognati eius nomine Czek, qui fugerunt in Poloniam, quos Dux Polonie benigne tractavit usque ad mortem Boemici Ducis. Eodem anno Coſmas Epiſcopus migrat ad Chri- ſtum iiij. Vdus Decembris. Eodem anno ſagaci conſilio patrui ſui pru- dentiſſimi consiliarii electus est Hermannus in Episcopum Pragensem. 183 Quomodo honorifice est receptus ab Imperatore Dux Boemie & honoratus. mperator eciam Henricus tercius anno eodem Ratispone Paſca celebra- Iturus erat. Dux autem Wratislaus premiſſis muneribus poſt Paſca celebratum in Wyſſegrad venit ad eum, & ab Imperatore benigne cum ſuo electo Hermanno ſuſcipitur occurrente ſibi Imperatore quaſi miliaria tria, cuius precibus electus virgam paſtoralem, & annulum obtinuit. Rogabat eciam Imperatorem, ut fratri ſuo Borziwoy vexillum Ducale concederet, & eidem Boemie ſolium aſſignaret poſt mortem. Imperator autem ſibi vexillum pro fratre conceffit, eleccionem tamen Ducis Boemis, ut moris eſt, dereliquit. Hie Wratislaus caſtrum Podiwin in Moravia reedificat, & Epiſcopo Hermanno reſignat, ibique in villa Zluninica feſto Pentheco- ſten celebrato occurrit Pannonico Regi Colomanno in campo, qui dicitur Luzko, ubi datis muneribus eidem invicem pace, & amicicia juramento confirmatis ad propria remearunt. Dux autem caſtra metatus eſt iuxta urbem Brune, ut expelleret filios fratris fui Conradi, qui timentes tradi- derunt ei ceteras civitates, ne hoftiliter devaſtaret terram, quas Dux tradidit fratri ſuo Borziwoy, & reverſus est in Boemiam. Filii autem Ottonis cum matre ſua valde obedientes erant, & fideles. Item eodem anno Wratislaum nepotem ſuum per ſortem in nativitate Domini Dux conſencientibus fecit enfiferum avunculi ſui, & pro tali dignitate ex tri- buto, quod pater ejus Wratislaus folvebat annuatim centum marcas, & decem talenta auri, ſibi pro ſallario ſuo donavit. Quod

Strana 184
184 CHRONICON Quod Borziwoy frater Wratislai duxit, nomine Hewir. odem anno XV. Kalendas Novembris Borziwoy frater Ducis Wratis- tislai in urbe Znogem duxit uxorem Hewir Orientalis Marchionis Lu- poldi ſororem. Eodem anno filius Conradi, Lutoldus magnas injurias in- ferebat, caîtra Borziwoy germani Ducis & villas eius devastans & spolians, refugium habens in caſtro Rokow, per conceſſionem Gotfridi Domini ca- ſtri, de qua re turbatus Dux Wratislaus mittit ad Gotfridum, ut fibi vin- ctum mittat Lutoldum, qui preſenciens, familia Domini caſtri expulſa, contra Dominum pro ſe tenuit castrum, Dominus autem caſtri exclufus invocat auxilium Ducis, & per ſex ebdomadas obsidet caſtrum, donec fame vincens municionem, expulit deceptorem, quo fugiente per noctem ſocii caſtrum & ipſos reddiderunt, prius tamen commiſſa pugna. Poulic filius pedagogi Ducis ſagittis interficitur, Liztimir occiditur, urbs reli- cta Gotfrido Domino refignatur, Dux victor in Boemiam revertitur cum victoria & honore. Quomodo Wratislaus predixit inevitabile fatum fue terribilis mortis. am appropinquante nativitate Chriſti Wratislaus Dux cauſa vena- cionis declinat ad villam Stribena, cum quadam die ſederet in menſa, fertur cuidam venatori dixifſe, heu non longe eft, qui me debet occidere, tunc venator, cui nomen Cukata, clamat, procul hoc Deus avertat, nec tuus oculus parcat, quin ftatim occidatur, qui talia machinatur. Cui Dux ait, ach bone vir , nulli poſſibile eſt evitare inevitabile fatum. Sequenti die audita miſſa, dum revertitur de venacione, iam opaca nocte, occur- rit de latibulo filius dyaboli, & lancea infixa in femur Ducis fugit, & ca- dens in quandam cifternam cum equo, gladio infixo in femore eius iace- bat, quem miles quidam reperiens amputato capite Lucifero in exenium (h) deſtinavit. Dux autem biduo ſupervixit, confeſſionem puriſſimam fe- cit, & Sacramentis perceptis reddidit animam Deo, fepultus eft autem eum maximo planctu in poliandro (i) ſancti Wenceslai, ficut ordinaverat, ubi ſoror eius construeret arcuatam capellam in honore fancti Thome Apo- ſtoli, & constituit, ut ibi cottidie celebraretur miiſa pro remedio anime eius. Nec (b) Idem quod xenium. Dufreſue in Gloſſ. (i) id eft: coemcterio.

Strana 185
JOANNIS MARIGNOL. Nec pretermittendum puto heulogium (k) predicti Ducis, dum enim ferretur ad predictam ſepulturam, unus ex clero feretrum eius fequens, omnes fuis elegiacis metris ad lacrimas commovit, dicens; Anima Wra- tislai Sabaoth, Adonay, vivat expers chanaton Wratislaus, Vskyrot. Mira res, fie clerum commovit & omnem populum, ut cum flebat, ma- gis commovebatur ad lacrimas & lamenta. 185 De inſtitucione junioris fratris in Ducatu, Capitulum. t quam ſtatim vox increbuit, quod proditores Mutina & Boſey, quo- rum ſuperbam generacionem Dux ipſe oderat, hec procurafſent. Epiſcopus Coſmas & Comes statim mittunt in Moraviam ad Borziwoy, ut acceleret fibi a Cefare donatum occupare ducatum, qui ipſa die nativita- tis Chriſti veniens statim intronizatur, non obſtante quantumcunque con- ſvetudine Boemorum, ut maior natu ſemper ſolio potiretur. Anno autem Domini milleſimo centeſimo primo Odalricus & Litoldus filii Conradi expellunt de Moravia custodes, quos statuerat Borziwoy, & recipiunt civitates ſuas. Similiter Boſey & Mutina redeunt de Polonia, qui- bus Dux Borziwoy non ex corde, ſed ex neceffitate conceffit graciam fuam, & ipſi recipiunt civitates, quas a Duce habuerant, Boſey recepit civitas tem Zaacz, Mutina Lutomierzicz. Odalricus conqueritur Imperatori, quod junior eius frater ſibi preripuit Ducatum Boemie, ſed nichil profe- cit, quamvis sociarentur fibi Sygradus Comes de oppido, & Sala, & eius frater Friſienſis (I) Epiſcopus, & eius gener nomine Fredericus, quibus promifit aureos montes in Boemia, & jacere thefauros in plathea, qui gre- gata multitudine Theutonicorum intrat menſe Auguſto Boemiam, quibus congregatis in unum occurrit Borziwoy, paratus in craftinum committere bellum, quem videntes vocati, & nullus, ut promiſerant, occurrebat in eius ſubſidium. Dixerunt Odalrico, ubi funt natu minores, qui te expe- ctant, nos omnes, & te decepifti, & recte es mentitus in caput tuum. Fugere querunt, ſed neſciunt, quia eadem via, qua venerant, eciam opus erat reverti. Swatoplic cum fratre ſuo Ottone ducens exercitum veniebat in auxilium Borziwoy, nocte illa Epiſeopus fugiens perdidit ca- pellam ſuam, & alia multa, que in craſtinum reperiunt Boemi, & omnia alia, nullo cuſtodiente, que proiecerant propter leviorem fugam. Erant Tom. II. A a enim (k) Idem quod eulogium ſeu elogium. (1) Friſingenſis,

Strana 186
186 CHRONICON enim tune Boemi cum Swatopluc concordes, poſtea nata eft diſcordia in- ter eos, & cauſa fuit iſta, ut ſubſcribitur. De diſcordia orta inter Duces Borziwoy & Swatopluk. nno quidem Domini milleſimo centeſimo ſecundo Wratislaus Dux Polo- nie habens duos filios, unum ex Juditta filia Regis Wratislai, alium ex concubina. Inter quos pariter divifit ſuum regnum. Quo defuncto statim Bastardus (m) contra filium Juditte bellum parat, & convocat in ſuum auxilium Borziwoy, qui miſit pro Swatopluc in Moraviam, ut juva- ret partem Bastardi, & convenientes caſtra metati funt juxta oppidum Recen, quod audiens Boleslaus legittimus filius Juditte, mittit pedago- gum ſuum ad Borziwoy rogans, ut fit memor affinitatis ſue, quia nepos eius erat, quia natus de Juditta forore sua. Insuper offert fibi ad ma- num decem marſupia cum mille marcis, qua peccunia corruptus tam ipfe, quam duo confiliarii ſui ſtatim revertitur ad propria, alteri nullatenus ſervans fidem. Verum quia Swatopluc de tanta pecunia non dedit obulum, ille indignatus dixit, incendium meum ruina tua extinguam. Incidens quoddam notabile. nno Domini milleſimo centeſimo quarto Johannes electus eſt in Epiſco- pum Moravie. Eodem anno Swatopluc quod promiſit, effecit, con- cepit dolorem, quia non eſt fibi data pecunia, peperit iniquitatem, quia quod per fuos fatellites promifit, ſeminavit diſcordiam, ut deſtrueret Boemiam, ſed mentita eſt iniquitas ſibi. Miſit enim in Boemiam ſemina- tores diſcordie, omnium malarum arcium inventores, qui circumeuntes Boemiam, alios promiſſa pecunia corrumpunt, alios promiſſionibus attra- hunt, alios in muneribus inficiunt, & quos fciebant novitatum avidos, vel dignitatibus privatos, omnes trahunt ad partem Swatopluc. Guo fa- cto Swatopluc de Moravia cum fex legionibus militum venit ad urbem Pragam, expectans, ut apertis januis reciperent eum, quam urbem die precedenti muniverat Borziwoy & ordinaverat, & Hermanno Epiſcopo commendaverat eam, & ipse transivit in Wyssegrad civitatem. Swato- pluc videns, quod nullus fibi occurrebat, ymo a quadam ancilla de mu- ro (m) nothus, ſpurius, illegitimus.

Strana 187
JOANNIS MARIGNOL. ro turpiter confuſus, videns se fruftratum omnino, convocat ſuos, & fa- ri cepit; quamvis non fit tempus loquendi, tamen paucis moneo, ne quis ſit victima inimicis, & ne cruenta detur hoſti victoria, & ſtatim iter vertit verſus Moraviam, & ad comitem Wako dixit, O miſerabilis for- tune condicio! cogor nunc domi refidere, ut noctua, que confuevit nu- bes aſcendere, ut aquila. Cui comes ; Domine mi, non te terreat ifta adversitas, quia poſt ſequetur felix proſperitas, talis enim eft mundana proſperitas, & fugiunt verfus Moraviam, quos cum fugientes Dux Bor- ziwoy cerneret, caute, vel plane prudenter, & valde ſapienter a longe perſequitur, nolens appropinguare, quamvis fepcies pluries milites ha- beret, ne victoriam committeret ludo fortune, timebat enim, ne quidam ſe verterent ad inimicos de fuis, perſecutus eft autem eos usque ad in- troitum filve. 187 De rebellione Henrici Imperatoris filii contra patrem Auguftum. nno Domini milleſimo centeſimo ſexto Henricus quartus contra patrem movet ſedicionem, qui fugit ad urbem Ratisponam, ubi filius obſi- det eum, Imperator autem miſit pro amicis, & maxime pro Borziwoy, qui venit prope urbem Ratisponam. Cumque autem omnes amici Impe- ratoris vel fugerent, vel ad caſtra filii ſe transferrent, Dux Boemie vi- dens ſe omni auxilio deſtitutum, & ipſe reverſus est in Boemiam. Quo viſo Imperator fugiens ſecutus eſt eum, quem Dux in Boemia plurimum honoravit, & conduxit in Saxoniam, unde tranſiit usque Leodium, ubi non poſt multos dies cum vita dimifit imperium ſeptimo Vdus Auguſti, & Henricus quartus poſt patrem ſumpsit imperium. De verſucia cuiusdam nomine Budiwoy , & ſimplici- tate Ducis Borziwoy. nno Domini milleſimo centeſimo quarto, Johannes electus est in Epi- ſcopum Moravie (n) Anno ſequenti Swatopluc confuſus ſemel iterum vocat Boemos, qui ſecum fugerant, & quid opus facto, fic interrogat. Tunc Budiwey quidam Boemus homo fagax, & verfipellis, inter dicta re- thorice multa conclufit; Nos fratres, nondum usque ad ſangvinem pugna- А a 2 vi- (n) hæc jam ſupra iisdem verbis commemorata habentur.

Strana 188
188 CHRONICON vimus, nondum facimus capitibus noſtris pontem, quo itur ad ſolium ſed non ſemper armis pugnanduin eſt, ergo nunc armis dimiſfis, utamur dolis, talibus enim armis capta eſt Troya, unde dicit Prudencius: Nil differt armis, contingat palma dolisve; ſepe enim dolis venitur ad palmam ho- noris. Tunc sine mora mittitur in Boemiam homo versipellis, quasi alter Jaſon, (o) qui fraude equum cum incluſis militibus introduxit in Troyam, ita iſte, Ducem Swatopluc, fraude introduxit in Boemiam. Hic enim fi- cta & fimulata fuga venit ad innocentem Ducem Borziwoy, & fictis lacri- mis rigat pedes Ducis, & altis fingultibus juſfus ſurgere, fic ait: Oy me miſerum, vix delituiſſe fuga a facie ſceleſti & impii Swatopluc, in quo quoniam aliter me ulcisci nequeo, faltem eius detegam fatalitates, & complices eius proditores Boemie fimul pandam. O Deus, fi michi fit phas, omnes eius complices, fecretaque eius detegam, ficque miſcens verba falfis, multis criminatur flagiciis Swatopluc, & complices eius, & ut fibi magis credatur, confirmatur & facramentis. Innocens autem Borziwoy parum cautus non attendens illud dictum Salomonis: qui cito credit, levis eſt corde, ita ifte multum mendaciis cre- dulus, firmos ramos, quibus eius ſolium tegebatur, proſcidit, & ab alto cecidit in profundum. Fecit enim ille proditor omnes Principes & fide- les amicos ſuſpectos, vel inimicos fideles eciam confiliarios, ſibi omni- no reddidit proditores, fratrem eius minorem armavit, quantum potuit contra eum. Cumque infenfati Wratislaus frater minor Ducis, & ceteri comites palam lupum, feilicet Swatoplic, inter agnos vorare preſumunt. Borziwoy mitis, ut agnus, a regno pellitur, & Swatoplic ſevior tigride, proch dolor, intronizatur. Tercius autem germanus Sobieslaus in Polo- niam ſecutus eſt fratrem ſuum, gaudent ergo vicini de tanta diſcordia Boemorum, filii proditoris Caſſandri pannonici exultant, & gratulantur Poloni, nam in iſtorum ruina pax conſtitit eorum. Multi tamen comites, quos ipſe ex profelitis creaverat, & eius germanus Sobieslaus in Poloniam ſecuti ſunt eum. Quomodo Borziwoy fuit in gracia Regis, & fecit capi fratrem ſuum Swatopluc, & poſtea perdidit graciam. ebus ſic ſe habentibus Borziwoy conqueritur Henrico quarto Impera- tori, promittens immenſa pondera auri & argenti, fi reftituatur ipsi Ducatus. Tunc cupidus pecunie Imperator, mittit ad Swatopluc fic; per co- (o) Lege: Sinon.

Strana 189
JOANNIS MARIGNOL. coronam capitis mei mando tibi , ut fine dilacione ad me venire non tar- des. Qui convocat proceres Boemie, & proponit eis Ottonem fratrem fuum in preſidem ſeu rectorem, & ipſe cum paucis vadit ad Imperatorem, quem fine omni audiencia Rex mifit in carcerem, & Ducem Borziwoy so- ciis illius affignavit, ut eum in ſolio reponerent, ut prius. Otto autem cum fuo exercitu paravit preoccupare iter Borziwoy, fed quidam fugiens de castris Ottonis noctu, indicavit Borziwoy, qui statim suis dimiſſis fu- ga delituit, irruit tamen Otto in caftris Borziwoy. Epiſcopus autem Hermannus incertus futurorum, noluit ad partem aliam declinare, ſed ſeceſſit ad amicum ſuum Rabienſem (p) Epiſcopum, donee videret finem. Borziwoy autem, licet quod pecierat, non obtinuerat, tamen perſolvit Regi pecuniam, quam promiſit. 189 Quomodo Swatopluc rediit a Rege dimiſſus, & ec- cleſias & monaſteria ſpoliavit. ux autem magni nominis Swatopluc pofitus in cuſtodia timet per juſ- ſum hominis juſſa, & a minus dignis laceratur opprobriis. Verum quia per varios modos temptat flectere iram regis, infinita promittens, verum quia manu vacua fruſtra pulſat, tandem tot promiffionibus Rex fra- ctus, accipiens ab eo fidei facramenta, & germanum eius Ottonem obfi- dem, dimifit eum, & dans ei clientem socium, cum quo venit Pragam, & breviter expoliat omnibus ornamentis Ecclesias, monaſteria, mercatores, judeos, & breviter non Abbas, non Prepofitus, non clericus, non lay- cus, nec rufticus, nec cytarifta, qui non conferret Duci aliquid. Otto autem fuga lapſus venit Pragam, quod Regi valde diſplicuit. Natus est autem Swatopluc de coniuge filius, pro quo ftatim Rex mifit, adoptaret filium in baptiſno, vocavitque eum nomine ſuo Henricus, quod & fa- ctum eſt, & compatri ſuo Swatopluc omne debitum dimisit, scilicet, tria milia talentorum, precipiens, ut ſecum paratus fit cum Boemis ire con- tra Ungaros in expedicionem, quia ulciſci voluit crudelitatem eorum, quia peregrinos Jeroſolimitanos crudeliter occiderant. Dux autem Swa- topluc Vachet & Mutinam comites pro municione terre reliquit in Boe- mia loco ſui, ipſe vero in Pannonia morabatur cum rege iuxta urbem Poſſen. A a 3 De p) Jaurinenſem-

Strana 190
190 CHRONICON De prodicione Mutine, & crudeli vindicta. Capitulum. Unterea Borziwoy menſe Septembri cum Polonorum exercitu intrat Boe- miam, Vachone & Mutina in fugam verſis, dimiſſa municione, que fuit firmiter poſita verſus terminos Polonie. Cumque Vachet vidiſſet, quod Mutina ſuper municione non acriter pugnaret, putans quod eius consilio Boemiam intraret, ſecrete nuncciat Swatopluc; tune Imperator fertur dixiſſe, alga ero vilior, fi non ulciſcar iſtam injuriam in Polonos. Swatopluc autem frendebat dentibus in Mutinam in occulto, verum quia ſecum habebat milites de genere illius, ylarem faciem oftendebat. Vachet eciam alium militem misit in dolo ad castra Polonorum, dicens se de ca- ſtris fugiſſe Swatopluc Ducis Boemie, qui reverſus erat ſequenti mane cum Polonis firmiter pugnaturus, & hoc ſacramento confirmat. Quo au- dito Poloni decepti mendacio illa nocte in Poloniam redierunt. Qualiter Dux Swatopluc de antiquo peccato Mutine & ſuorum omnium fecit alteram & novam vindictam &c. uatopluc Dux de Ungaria rediens, quasi leo fremebat in Mutinam, & S in ſuos, eui Mutine dictum fuit ter illo die,quod fugeret iram Ducis, que dicta ſibi ſompnia videbantur, quia ſua mala fata eum ducebant ad mortem, ymo simul cum Vachet, revertenti Duci occurrit ad introitum filve, & fimul intraverunt caſtrum Wratislaw. Poſtera die ſummo mane Swatopluc Dux convocat proceres omnes in stubam, & fuper truncum fornacis refidens, ira ſuccenfus nimium plusquam fornax, circumfpe- ctis omnibus, curvis oculis reſpiciens Mutinam, taliter indignancia fol- vit ora. O gens inviſa, propago Diis odioſa, O nequam filii verſuti, no- ſtri generis ſemper familiares inimici, nunquam michi excidit de memo- ria, quod ſuper attavum Jaromir in monte Weliz, nobis quidem lubrica, an immemor ero, quod fratrem meum Wratislaum quaſi eximium ſydus in toto orbe Ducum, tu & frater tuus Boſey fraude maligna necaftis. Guid autem meruit frater meus Borziwoy, qui ſub veſtra poteſtate regnabat, & vobis ut proprius ſervus empticius parebat, ac qui per innatam vobis fu- perbiam Ducis illius non fuſtinuistis modestiam, & me tantum ſolitis ver- ſuciis inquietastis, donec vestris pravis acquiescens confiliis peccans peccavi in fratrem meum Borziwoy, quia ſolio privavi eum, & hoc eſt, quod

Strana 191
JOANNIS MARIGNOL. 191 quod dolet, & dolebit in eternum. Adhuc O mei proceres audite, quid filius iniquitatis fecerit ifte Mucius, quem ego reliqueram huius terre presidem, & preceptorem. Ille autem fingens se ire venatum, non per- timuit noctu ire in Poloniam ad oppidum Zewum, ut cum ſuo patruo age- ret confilio, quo me pelleret folio. Ad hec fit murmur confufum, & Du- cis iram magis magisque accendunt per ſuum conſenſum. Tunc omnibus tacentibus Dux innuens oculo fuo lictori, exit foras, qui ftatim fuper Mutinam nichil tale metuentem irruit. O mira paciencia comitis, ad duos ictus ſedit immobilis, ad tercium vero, cum furgere conaretur, ca- pite plectitur. Eadem hora, & in eadem ſtuba, duo filii Mutine, & duo alii trucidantur, & eciam unus alterius nacionis, qui fugiffet, nifi rubea tunica inter arbufta notabilem reddidiffet, oculis eft privatus. Dux au- tem Swatopluc occiſo Mutina magis accenſus exarfit in iram, & iuffit, ut omnis illa nacio absque diſcrecione ſexus, etatis, vel perſonarum omni- no deleatur de medio, & aftante agmine comitum dixit, qui non abhor- ret implere mea iuſſa, dabitur ei auri graſſa maſſa, qui autem Boſey & filium ſuum interficiet, dabitur ei centuplum, & eius hereditatem acci- piet. Quo dicto volant undique fatellites, & inproviſos omnes eiusdem generis, fcilicet magnos & parvos, & fugentes ubera laniant, & iugulant ſine miſericordia, & interficiunt omnes, & omnium eorum diripiunt ga- zas, in platea parvuli mammam clamantes crudeli ſpectaculo perforantur, Boſey & eius filius in foſſam nudi, quaſi afinorum cadavera funt precipi- tati, & ſic tota illa generacio de Boemia eſt deleta, niſi forte aliqui in- cogniti evasiſſent. Eece qualis retribucio mundanorum. Quomodo Swatopluc triumphat contra Ungaros, & quomodo oculum perdidit. odem tempore cum Swatopluc audiſſet, quod Rex Ungarie invasisset Moraviam iniuriarum, & infinitorum dampnorum, que ſibi & ſuis fece- rat Swatopluc, non immemor, & quod plus quam mille viros armatos latentes in palude in infidiis, quaſi unum cepiffet, ac exceptis paucis pecunia libe- ratis alios ſuſpendiſſet, & predam infinitam de Ungaria tuliſſet, & infini- tis modis aliis Ungaros afflixiſfet, pro quo Colomannus Rex Moraviam invaſiſſet. Dux Swatopluc congregato utroque exercitu Boemie & Mora- vie contra Colomannum progreditur quaſi leo, volens in craſtinum com- mittere pugnam. Cumque nocte opaca per filvam iter ageret, truncus prefeiſi rami ita oculum eius tam violenter intravit, quod eius oculum eruit,

Strana 192
192 CHRONICON eruit, & quaſi ſemiviventem Ducem proſtravit, quare exercittis in Pe- miam, & Rex in Ungariam funt reverſi, pridie Ydus Novembris. Quomodo Swatopluc ſanato oculo iterum invaſit Ungariam. nno vero Domini milleſimo centeſimo nono menſe Februarii ſubito Swa- topluc fanato vulnere oculi ingreſfus eſt Ungariam cum exercitu ma- gno, & depopulato territorio urbis Nitre, dum reverteretur, ſuccenso eius ſuburbio occurrit multitudo fugiencium cum equis, cum bobus, & omnium rerum copia de villis ad civitatem, quos Swatopluc & eius exer- citus rapiunt, quaſi manipulum unum. Eodem tempore cum Imperator Henricus promiſerat compatri ſuo Swatopluc, dum iret contra Ungaros, congregato exercitu Poloniam devastaffet, & Swatopluc in crastrinum re- verſus ad propria, eodem ſero ſe licenciaffet a Rege, dum domum redi- ret , quidam miles, ut dicitur, milfus ad Johannem de gente Vorſewnia, (q) qui aut morti ſuccumbère talem occidendo, aut ſupervivere glorioſe de- ereverat, revertentem de curia in primo noctis crepuſculo circumdatum caterva militum inter alios ſe immiſeuit, & tam valido innixu lanceam infixit inter ſcapulas eius, ut ſtatim ſpiritum exalaret, & ſtatim fugit in- vaſor, fit tumultus in caſtris, donec miſfus a Rege Burchardus, qui com- peſcuit motus plebis. Mane facto venit Rex ad exequias compatris fui, & conceſſit petentibus, ut frater eius Otto ſederet in ſolio Ducis, quod Boemis non placuit. Svadente autem Hermanno Epiſcopo, & Fabiano Wyſſegradenſi comite, ut facramenta ſervarentur illeſa, quibus iuraverant, quo poſt Swatopluc, si ſuperstes effet Wratislaus (r) ſolio potiretur, & ſic factum eſt Ottone reprobato. De iſtitucione Wlatislai Ducis poſt mortem Swatopluc & invaſionem Borziwoy. Qwatopluc Duce Boemorum in Poloniam interempto ſolium obtinuit Wla- S tislaus procurante Hermanno Epiſcopo, & comite Wyſſegradenſi. Cun- radus autem Dux Moravie adductus Pragam a ſolio repudiatus eſt. Bo- rziwoy autem frater antiquior Wlatislai, utaudivit, quod frater ſuus ju- nior Boemorum ſolio potiretur, a Polonia diſcedens venit Pragam, con- ſilio (q) Wrſſovecia, (r) Wladislaus.

Strana 193
JOANNIS MARIGNOL. ſilio fretus & auxilio Wigberti cognati ſui ex forore, & mane nativitatis Domini nemine refistente ingreſsus est Pragam. Ad cuius adventum in- opinatum turbati funt omnes. Hermannus autem Epiſcopus fugere voluit, ſed a fuis caute custoditur. Wyſſegradensis comes poſt lugubrem trayediam plorans, urbe relicta per villulas latitabat, multi, quo diverterent, igno- rabant, multi domos, & familias relinquentes latebras querunt, Borzi- woy transfert ſe ad Wyſſegradum. In die autem nativitatis Domini Pra- gam revertitur, ubi cum proceſſione ſuſcipitur, & audita miſla iterum ad Wyſſegradum eft reverſus. 193 De victoria Wlatislai contra filium Wigberti. ux autem Wlatislaus auditis rumoribus urbis Prage, pretermiſſo iti- nere, quo ibat ad Regem, audiens, quod in Wyſſegrado eſſet Bor- ziwoy, castra poſuit circa urbem Wyssegradenſem, & venit ad menia ur- bis Prage, & aftantibus armatis ſuper muros clara voce dixit. Pacificus eſt adventus meus, aperite portas veſtro pacifico Duci; quibus pugnare parantibus, cominatus eft eis, & receffit a muris. Et ecce in campo occurrit filius Wigberti, qui veniebat in auxilium Borziwoy, quos Dux libenter preterire volebat, niſi ſeminator diſcordie filius Buſa eum in- citaſſet ad prelium, tune Dux Wlatislaus; non gracie ſed ignavie aſcri- bitur, quod eos preterire volebam, videbitur, quid valeat enfis meus, & arrepto clipeo in hoftes potentiffime irruit, quaſi leo, & potitus glo- rioſa victoria, uno ſolo comite perdito, redit ad ſua caſtra. Filius au- tem Wigberti triſtis cum predictis fuis ingreſſus eſt urbem Pragam, nul- lusque de fuis vulneratis evafit mortem. Turbatur ergo tota patria, ra- pina, & ſpolia ſunt ubique. Quomodo adiutorio Imperatoris Wlatislaus triumphat. Vlatislaus autem videns ſe non poîſe proficere, conqueſtus Regi, qui venit in Boemiam, & convocat Hermannum Episcopum, Wlatis- laum, Borziwoy, Ottonem & omnes Boemorum proceres, mandans, ut oc- currant sibi ad curiam Epiſcopi in Rotensteyn, quo cum conveniſſent sine omni audiencia, Borziwoy & filius Wicperti capti funt, & omnes fautores Borziwoy, naſo & oculis privantur, & aliis fugientibus in Moraviam. Johannes eciam, de quo ſupra, de gente Wrſſowinci privatus eft oculis Tom. II. B b atque

Strana 194
194 CHRONICON atque naſo. Quidam eciam civis Pragenfis nomine Prigitan, qui videba- tur caput fuiffe fedicionis, comprehenfus eft, alligatoque fuper humeros eius maximo cane ſeabioſo, heſterno brodio potato, ter circa forum du- ctus est, cane reboante, & fuum baiulum demerdante, tandem in foro barba amputata in exilium miſſus est, precone clamante ; talem honorem reportat, qui Duci Wlatislao rebellat, nec tamen defuerunt infideles se- minatores diſcordie inter Wlatislaum & Ottonem germanos, unde Otto invitatus a fratre, venire pertimuit. Tandem ad terciam vocacionem ad fratrem veniens in Wyſſegrado, capitur, & incarceratur, qui ludens ala- cri vultu dixit, hoc michi non frater, ſed confiliarii fui faciunt, quos ſi vixero, non plus dictabo, (s) ſuadentibus autem ſuis, quod Dux Wla- tislaus germanum privaret oculis, qui reſpondit, nolo germanum meum confundere, ſed corrigere, ut diſcant poſteri noſtri, ut Dux Moravie ſub poteſtate Ducis Boemie debet effe, ficut avus nofter ordinavit, qui eam ſuo dominio ſubiugavit. Hic lufit mirabiliter cum fortuna, nam pri- mo ſolio Ducatus eft ſublimatus, postea fex annis fuit in carcere, iterum adductus, ſublimatus iterum in Ungariam eſt fugatus, ubi in exilio vitam ſimul cum Ducatu amiſit. Anno Domini milleſimo centeſimo xxiiij, ſepul- tus eſt autem in Praga in Ecclefia fanctorum Viti, Wenceslai & Adalberti, in cripta ſancti Martini Epiſeopi & confeſſoris. De ſtrage Boemorum facta a Duce Polonie, Capitulum. odem anno Duce Boemorum cum suo populo celebrante festum patro- ni ſui ſancti Wenceslai venit nunceius, qui dixit Ducem Polonie cum exercitu & fratrem eiusdem veniffe cum eo ad devaſtandum Boemiam, qui continuo ſurgens de convivio, collecto celeriter exercitu occurrit Polo- nis ex iſta parte fluminis Celima. (t) Poloni autem ex altera parte flumi- nis, incedebant pacifice fine ſpoliis, & fine rapina, & mittunt ad Ducem Wlatislaum Boemie, in dolo dicentes, pacifice venimus, inter te & ger- manum tuum pacem reformare. Cui Dux; non eft modus, venire cum exercitu ad pacis federa pertractanda, ideo iſto anno non erit pax fine ſanguine magno; Flumen tranſibis, fed non impune redibis. Et statim nocte illa vadantes fluvium, ante ortum folis applicuerunt longe ad ri- pam aliam, cum ſumma fatigacione & labore decepti valde. Guod vi- den- (s) id est: ultra diem vitæ concedam. n (t) Cidlina.

Strana 195
JOANNIS MARIGNOL. 195 dentes Poloni recentes, ſtatim intrant terram Boemie. Videns autem Dux ſuos fatigatos & fagidos (u) ad pugnandum, ſic fari cepit. O Boe- mi, olim fama incliti, virtutibus eximii & triumphis, quid vobis adhuc vivere, eece tributarii noſtri nobis inſultant, ecce lares veſtri, usque ad nubila fumigant, vestre carceres (x) comburuntur, & tamen corda veſtra frigidiora funt glacie, an non movet vos femineus planctus, la- ctancium fingultus, gemitus, uxores vestre capte a paganis, quis tempe- ret ſe a lacrimis, cum infantes fuos quaſi teneros agnos extractos ab ube- ribus matrum videbit interfici, certe ſi tria tantum habeam ſcuta, non pretermittam hodie experiri fortunam. Mox ipſe & totus exercitus, fi- cut erant in ripa fluminis tranſvadantes optant mori pro patria, vires da- bat dolor, & illata iniuria eis. Dux eciam Polonorum pro defenſione ſuo- rum ftabat repugnare paratus. Tunc Dux Boemie fic fecedens cum fuis dixit, fratres mei, & commilitones, qui timidam habet mentem, necefle eſt, ut a nobis diſcedat, nam vilior eſt alga, qui neſcit, quam dulce fit in armis pro patria mori. Cumque vidiſſet suos alacres ad pugnandum, tanquam tigris, ex improviſo irruit in hoftes, & a dextris, & a finiftris in- terficiens, ipſe tandem corruit ſuper cumulos occiforum, ubi a centum ſociis, mille adverſariis interfectis Boemi fugierunt, Duce Polonorum in- fauſta potitus victoria, cum preda multa in Poloniam remeavit. Facta est autem hec ftrages octavo Ndus Octobris, in qua Boemi nobiles plurimi ce- ciderunt. Qualiter Wlatislaus Dux Boemie revocat de Polonia fratrem ſuum Sobieslaum. nno Domini Milleſimo centeſimo xj. Regina Suataua ſatagente & Her- manno Epiſcopo, & Vnatek palatino comite contra ſalutem faciente. Wlatislaus Dux Boemie fratrem fuum Sobieslaum revocat de Polonia, & condonavit ei urbem Sace, cum omni circumſtante provincia. Anno vero Domini milleſimo centeſimo xij, iuxta ſtatutum regum antiquorum ad nutum Regis Henrici quarti Dux Boemie Wlatislaus nepotem ſuum equi- vocum miſit cum armatis Romam. In Augusto autem menſe intravit Rex Henricus Romam cum ingenti multitudine diverſarum nacionum. Verum quia idem Rex olim inſurrexerat contra patrem, Paſchalis Papa indicans infamem, eum coronare noluit, qui Pape iugulo appoſito gladio minaba- Bb 2 tur (u) barbarum, a germanico fag id est effoeminatos. (x) mendum.

Strana 196
CHRONICON tur mortem; quare timens Papa ipſum die tercia coronavit &c. Poſtera autem die datis infinitis donis Pape, & aliis, novus Imperator in Bava- riam eſt reverſus. De falſa relacione quorundam facta Sobieslao ſuper comitem Wnatek. nno Dominice Incarnacionis milleſimo centeſimo xiij. quibusdam invi- dioſe referentibus falſa & vana, dictum eft eciam Sobieslao, quod frater ſuus vellet eum capere, comite Wnatek procurante. Eadem itaque hora venit nunccius, qui vocat eum ad fratrem fuum dicens, ut ipſum ſequeretur ad Wyſſegradum. Tune Sobieslaus mittit, & rogat co- mitem Wnatek, ut per viam simul incedentes ſermocinarentur, tunc pau- latim ſocii Sobieslai circumveniunt comitem, & conflictu nubili (y) inno- centi auferunt vitam menſe Quintili, ſcilicet nunc Julii, & fugiunt in Poloniam, timuit enim fratris ſui preſenciam. Cumque tranſiſſet ſilvam, occurrit ei Enkebertus de castro Donin, & dolis invitat eum ad castrum cum paucis, erat autem tunc sub Cesaris potestate predictum caftrum, qui deceptus intrat cum eo pranſurus, & statim capitur, & verfus Saxo- niam ad quoddam firmiſſimum caſtrum ducitur, & vinculatus cuidam cle- rico cuftodiendus commendatur. Predictus autem Clericus quodam no- ctis tempore ordinatis prius equis extra portam poſtmodum per funem di- mittit Ducem, & per eundem funiculum secutus eft eum, & simul fuge- runt cum quodam alio milite in Poloniam. 196 Quomodo Dux Sobieslaus revocatur in graciam. odem anno menſe Decembris Dux Wlatislaus solvit a vinculis fratrem ſuum Ottonem, & reddit ei mediam Moraviam, que fuerat Swat o- pluc fratris ſui. Eodem eciam anno Dux Boemorum Wlatislaus commo- tus literis & precibus Ducis Polonorum fratrem fuum Sobieslaum revocat in graciam, & dat ei civitatem Hradec, & totam circumiacentem pro- vinciam cum quatuor caſtellis. Anno eciam Domini milleſimo centeſimo xiiij. Sobieslaus veniens de Polonia temptat intrare caſtrum Claczko, cumque eum non reciperent, miſſo igne in pallacio iuxta murum, tota EO- civitas penitus eft combuſta, & vix se tradentes cives evaserunt. dem (y) fors: nobili.

Strana 197
JOANNIS MARIGNOL. dem anno menſe Julio iuxta fluenta Ruzan conveniunt Duces Boemorum & Polonorum & ſacramentis & donis pacis federa firmant. Eodem iterum anno Wlatislaus dat fratri ſuo Sobieslao provinciam totam, quan Conra- dus habuerat. 197 De pugna inter Ungaros & Boemos frivola occaſione commiſſa. nno Domini milleſimo centeſimo XVIII. Colomanno Ungarorum Rege defuncto Stephanus regnum ſufcepit Pannonicum, cuius Principes mittunt ad Wlatislaum Ducem Boemie, ut cum novo Rege conveniat an- tiquam amiciciam renovare, quod Dux Boemie libenti animo ſe facturum promiſit, & Ungaros ex parte una iuxta rivulum Olzanam, qui eſt in confinibus Pannonie & Moravie caſtra metatus in multitudine infinita in campo Linko, Dux Boemie cum fuis ex altera parte fluminis ſuum exer- citum collocavit. Verum ficut dicit ſcriptura, ve terre, cuius Rex puer eft, & cuius Principes mane furgeunt ad miſcendam ebrietatem, quan- tumcunque Boemi pacifice loquerentur, illi Ungari per innatam eis ſuper- biam magis provocantia reſpondebant, quare Dux mane ſequenti ad pla- citum diſtulit ire. Illi autem indigne ferentes Ungari tres legiones, quas vocant hoſpitum, iubent pro ſua defenſione ſtare ex adverſa parte flumi- nis ſupradicti. Dux autem putans eos precedere ad bellandum, iuffit ſuos arma capere, & ut cicius dico, terminalem fluvium tranſeunt. Moxque inopinata conſeritur pugna, in qua Prefectus urbis Sace cum pluribus aliis acriter pugnando occubuit, quod videntes Otto & Sobieslaus fratres Ducis accepto robore militum circuiverunt monticulum, qui eos dirime- bat, & ſuper Ungaros ignorantes de pugna epulantes, forti impetu ir- ruentes tantam stragem fecerunt, quanta nec tempore Odalrici nec alias facta refertur, & niſi Archiepiſcopus Laurencius cum suo Rege cicius fugiſset, nec ipsi aufugiffent, evafiffent periculum mortis. Ille autem hoſpitum legiones, que primo Ducem & Boemos debellaverant, videntes stragem eorum turpiſſimam iniverunt fugam. Boemi autem intrantes ca- ſtra, que Ungari reliquerant, plena diviciis, & omnibus bonis, illam noctem cum tripudio finientes vaſtaverunt. Ille autem legiones, que iam fugerant ultra pontem videntes caſtra fui Regis preoccupata, puta- verunt eſſe inimicos, ſed ulterius profequentes & preoccupantes tranfire fluvium in maxima multitudine ſunt ſubmerſi, Boemi autem gazas rapiunt B b 3 in-

Strana 198
CHRONICON infinitas, & fic cum tali victoria revertuntur. Eodem anno comes Bozete- ta (2) obiit. 198 Qualiter Wlatislaus revocat fratrem ſuum Borziwoy de exilio, Capitulum. odem anno Wlatislaus recordatus eft humilitatis germani fui Borziwoy confilio Hermanni Epiſcopi revocat eum de exilio, & fatisfaciens sibi, & ſemetiplum eius ſubmittens Dominio, iterum collocat eum in ſolio principali. O mira benignitas Ducis, ſed magis admiranda equanimitas, quem nee fecularis delectat dignitas, nec contriſtat deposita honoris ſub- limitas. Utinam hee audiret Colomannus Rex Fannonicus ſi viveret, qui timens, ne germanus eius post eum regnaret, mentulaim & oculos fibi & filio preripuit. Borziwoy autem non immemor beneficii fratris dat ſibi dimidiam ſui ducatus partem, que eſt ultra fluvium Labe. Erat quoque ſratri ſuo licet iuniori in omnibus obediens, & ſemper eum honore pre- veniens, nihil ſine ſuo confilio geſſit. Incidencia eiusdem Borziwoy temporibus. Anno Domini milleſimo centeſimo decimo nono menſe Septembris tanta fuit inundacio aquarum, quantam poſt diluvium nullus vidit in parti- bus Boemorum, nam fupra tabulatum pontis Prage decem ulnis excrevit aqua, que alias vix aliquando tabulatum afcendit, multa dampna fecit, eccléſias & edificia multa deſtruxit, & in Lombardia dicitur fuiffe multo maior inundacio. Anno Domini milleſimo C. XIX, feria quinta tercio Kalendas Auguſti in ſero, tanta fuit tempeſtas ventorum ab Auſtvali plaga irruens, quod antiquum & firmiſſimum murum pallacii Ducalis funditus lub- vertit, & quod magis mirandum fuit, ex utraque parte anteriori & pofte- riori integra, & inconcuſſa manente, medietas pallacii ſoletenus est ſubver- ſa, & trabes quafi feftuca palee funt confracte. Fuit autem adeo valida hec tempestas, ut quantumcunque ingentes fuerunt arbores, penitus evulfit, confregitque, ubi fuit impetus venti, in ſignum malum; nam eodem anno Borziwoy iterum de ſolii culmine pulſus eſt, ſed neſcio modum. Eo- dem anno ſeilicet millefimo centefimo XX. Wlatislaus caſtrum Donin ree- di- (2) Hic magnoopere hallucinatus Marignola cum Bozethetam pro Comite habuit , ea enim Cosmæ erat conjux , de qua ille : Rerum cunciarum comes indimota mearum. Bis Februi quinis obiit Boſeteta Kalendis. Perperam itaque vocem comes intellexit, ac- sepitque.

Strana 199
JOANNIS MARIGNOL. 199 dificat, & Podin in Moravia. Eodem anno quidam ex Theutonicis edi- ficat caſtrum in prerupta rupe intra terminos Boemorum in filva,per quam itur ad villam Bela, (a) quod audiens Dux Boleslaus, ſubito irruit cum alle- cto exercitu, & cepit caftrum, & quia duo in primo congreffu de Boemis vulnerati fuerunt, Dux illos de caîtro omnes ſuſpendifſet in filva, nifi quia comes Albertus ſuperveniens liberavit eos. Eodem anno Hermannus Epi- ſcopus moritur, ſedit autem annis viginti duobus, menſibus fex, diebus vi- ginti septem, post quem Meynhardus ordine denus eligitur in Epiſcopum Boe- morum. Eodem eciam tempore Wlatislaus & Otto iuffu Imperatoris arman- tur contra Saxones in adiutorium Moguntini Prefulis & Vicperti & contra eos poſuerunt fua caftra, Saxones autem nec cedere loco voluerunt Boemis, nec contra eos dimicare, dicentes, fraude Moguntini Boemos deceptos, & Vicperti fraude circumventos, mittentes eos ad prelium, quo nolebant ipsi venire, ut Boemiam exſpoliatam protinus facilius devorarent. Quo audito Boemi ad propria funt reverſi cum multis ſpoliis, & magna preda. Qualiter Wlatislaus expulit fratrem ſuum Sobieslaum de Moravia. Qeminatore diſcordie inter fratres ſeminante diſcordias Wlatislaus Dux Boemie contra germanum ſuum movet arma menſe Marcio, & expulit eum de Moravia. Sobieslaus autem fugiens adiit Imperatorem, & conque- ſtus est, ſed parum profecit fine pecunia, ideo rediit ad Vicpertum, uxo- rem eciam ſuam Regi Stephano Pannonico recommendans, erat enim co- gnata eius. Dehinc mifit ad Polonie Principem Stephanum comitem, qui cum tranfiret filvam, que est inter Saxoniam & Poloniam, incidit in ar- matas latronum manus, qui a longe ftantes dixerunt, pareimus vobis, equos & arma dimittite, & ite in pace, quibus Stephanus comes, date nobis parum ſpacii, & convocatis ſociis dixit. O commilitones & ſocii, iam ultima nos fortuna vocat, quis nobis verfis in fugam franget panem, quis tribuet neceſſaria vite, & utrum hane nobis barbari concedant, ignora- mus, heu nos penitebit, non viriliter occubuiffe, alio oculis, alio nari- bus privatis, factis in contumeliam, & in opprobrium, at illi unanimi- ter clamant, arma, arma, moriamur cum illis, videamus tamen, ne inulti mo- (a) Nempe caſtrum poſtea maxime memoratum Bezdiez , cui dein ſub Ottocaro ſubſtrata urbs ejusdem nominis; diploma autographum urbis hujus erecta ſervatur in archivo Zderaſienſi.

Strana 200
200 CHRONICON moriamur. Quos ut viderunt pagani magis ad pugnam, quam ad fugam paratos, repente irruunt ſuper eos, fitque monſtruoſa pugna inter quin- que & quinquaginta feuta. Presbiter autem, qui erat cum eis, curam habens animarum illorum fugit, & nuncciat in urbem Glogow, que facta fuerant. Prefectus autem urbis illius accelerans, invenit comitem Ste- phanum ſemivivum in fluvio, & ſocios, & collegit eos, & portavit eos ad civitatem, ubi poſt duos dies mortui funt. Sobieslaus autem cum Vic- perti filio morabatur, Wlatislaus autem filiam ſuam cuidam nobili Bava- ro nomine Fredericus deſponſavit. Hic Dux Wlatislaus zelo Dei accen- ſus quemdam filium dyaboli pſevdo Chriſtianum judeum nacione nomine Jacobis, cum quo vifibiliter, ut dicitur Sathanas loquebatur, tenuit, & claufit ſub arta cuſtodia. Hic enim poſt baptismum factus apoſtata, alta- re conſecratum in synagoga eorum destruxit, & pixidem reliquiarum in cloacam projecit, erat enim maleficus, & facrilegus, tamen ſua audacia eum in tantum extulit cum fallaciis & pecunia, quod erat fecundus post Ducem, quem Dux domo eius cum infinitis thefauris eius in fiſcum reda- ctis dedit in interitum in festo beatifsime Magdalene, & sic est a tam see- lerato homine hec patria liberata. Eodem anno, tercio Vdus Augusti un- decima hora diei eclipsis ſolis fuit, quam boum & omnium animalium pe- stilencia eſt ſecuta, & perierunt fegetes autumpnales, & fuit penuria mellis. Eodem anno Dux Wlatislaus natale Domini & Epiphaniam in villa Stebna celebravit. Deinde transfert ſe in Wyſſegradum, qui infir- mabatur, & manfit ibi uſque mortem ſuam. De mira prudencia & pietate materna & clemencia nobilis Ducis Wlatislai. nno Domini milleſimo centeſimo vicefimo quinto Sobieslaus audiens,quod frater eius infirmabatur ſalubri confilio rediit de Saxonia cum ſuis, & circa urbem Pragam in filva, que eft circa Brunow (b) morabatur, nulli infeſtus, ſed ſemper fratri fui queritans graciam. Omnes eciam Boemi primi & ſecundi ordines, milites eum diligebant, & favebant parti illius, pauci autem favebant Ottoni. Inter hec primates terre turbantur, Ducis eciam morbus invaleſcebat magis. Swatawa autem Regina mater Ducis inſtructa ab amicis Sobieslai, venit ad filium, & fic ait. Mater ego tua cum sim, & Regina, fupplex & timida jam tremulis procumbo genibus, qui- (b) Przewnow.

Strana 201
JOANNIS MARIGNOL. quibus te tenerum excepi; nec enim ea, que jure poffunt negari, peto, ſed que Deo & hominibus grata funt, precor, ne confundas faciem meam pro tuo germano, quem tibi natura fecit propinquiorem, quam illum, quem tibi fratrem facis, cui prolem committis, & coniugem, fiet enim tibi in laqueum, ruinam, & ſcandalum. Iſte autem, quem a te repellis, propinquior erit nepotibus fuis, quam extraneus; dixerat, & flebat, na- tum cogens eciam ad plorandum. Quem ut lacrimantem vidit, addidit pia mater ; non tantum filt mi ploro tuum factum , ſed fratris tui miſerabilio- rem morte deploro vitam, qui profugus mallet nunc mori, quam vivere. Interim Epiſcopus Bambergensis revertitur deftructis Ydolis Pomerano- rum, & viſitat Ducem, qui audita eciam eius confeſſione, non eum ali- ter abſolvit, niſi reconciliet ſibi fratrem ſuum, qui fratri ſuo pacificatus fuit induccione Maynardi Epiſcopi, & Otto triftis revertitur in Moraviam, quia vidit, que non ſperabat. Pacificatus eft autem Wlatislaus feria iiij. maioris ebdomade. Poſt octavas autem Paſche, quod est Vdus Aprilis, Dominica quando cantatur; Miſericordia Domini, Wlatislaus migravit ad Dominum. Sepultus eft autem in Ecclefia beate Marie Virginis, quam ipſe edificavit, cui nomen eſt Cladruby, cuius epitaphium tale eſt. Dux fuit hie quantus, rexit dum ſpiritus artus, ex ſenis geſtis iam ſcriptis ſei- re poteſtis, qua dignus laude, quo recolendus honore. 201 De inſtitucione Sobieslai germani minoris. (bieslaus tertius frater poſt mortem fratris ſui, ſolio ſublimatur, hic D etate minor, virtutibus maior fuit, manu largus, civibus gratus, omni- bus faventibus ſublimatus ſolio, iure hereditario ſibi debito, non obſtan- te, quod frater eius Otto juraverat, quod aut capite truncaretur, aut so- lio potiretur, ſed Deus aliter ordinavit, de quo primum virtutis memo- riale habetur, quod nunquam predone mentis labia ſua polluit, fcilicet potu inebriato. Eodem menſe Junii fuit maxima nix & frigus deficcans radicitus arbores, congelavit aquas, & minores amnes. Eodem anno eadem ſeptimana Imperator Henricus quartus obiit, & ideo progenies eius defecit tam in maſculina linea, quam fterilitate feminei fexus. (c) Tom. II. C e Qua- (c) Hucuſque in plerisque paſſim Marignola ducem ſecutus Coſmam, qui curn iſthie deſinat, jam alios quoſque exſcripſit ; atque ut legenti planum fiet , multa iſthic deprehendet a nemine alio, quorum hodie copiam habemus, tractata.

Strana 202
202 CHRONICON Qualiter Sobieslaus Dux reſtituit Wratislaum filium Odalrici in ſedem ſuam priſtinam. Anno Domini milleſimo centeſimo viceſimo ſexto Sobieslaus Dux Boemie audiens, quod Otto Dux Moravie privaverat Wratislaum filium Odal- rici patrimonio ſuo, venit in Moraviam, & reſtituit ſpoliatum in propriam ſedem. Otto autem ivit Ratisponam, & Regis auxilium implorabat, tunc Sobieslaus vaſtavit in Moravia partem Ottonis. Eodem anno fignum ful- guris circa Nativitatis Domini viſum eſt. Luterus (d) Rex Saxonum ſe- ductus ab Ottone Duce Moravie, inflatus magna ſuperbia & avaricia pe- cunie atque malicia cum fuo exercitu venit contra Bcemos iuxta oppidum, cui nomen Climerot, cui occurrens Dux Sobieslaus cum fuo exercitu, in ipſo occurfu proſtravit quingentos Saxones exceptis fcutiferis, inter quos eciam fuit Otto, & tres tantum Sclavi perierunt. Erat tunc in exercitu Boemorum contra Saxones haſta Sancti Wenceslai Martiris, quam gestabat Presbiter Vitus nomine, armatus, vallatus exercitu armatorum militum quasi centum, requirentes eciam vexillum pontificis Adalberti appende- runt. In ipſo eciam congreffu vidit capellanus predictus in aere contra Saxones equitem album cum albo equo hafta fua contra Saxones dimican- tem ſuper Boemos, & ſuo clamore, Sa (e) deterrentem, qui omnes in fu- gam verſi ſunt, & proſtrati, ſed Boemi Regi Saxonum pepercerunt, quia permiſerunt ei abire. Eodem anno Dico eligitur Epiſcopus Olomucensis, & a Moguntino conſecratur, mutato nomine Barbaro (f ) vocatus eſt Hen- ricus. Qualiter Sobieslaus misit Wratislaum in carcerem. nno Domini milleſimo centeſimo viceſimo ſexto Stephanus Ungarie Rex, & Boemie Dux Sobieslaus facta pace, & muneribus invicem fibi datis, ad propria redierunt. Sobieslaus cepit Wratislaum, & mifit in carcerem. Sobieslaus eciam Lothario Regi Theutonicorum reconciliatus cum magna gracia & dileccione eius inductus, caftrum Nornbergk obſedit, Bavariam vaſtavit fere uſque ad Danubium, & glorioſe reverfus eſt in Boemiam. Bavari vero & Suevi in furorem verſi, Conradum ſibi in Regem consti- tuerunt, & fuit error poſterior peior priore. An- (d) Lotharius Saxo. (e) Supple: Saxones. (ƒ) Zdyk.

Strana 203
JOANNIS MARIGNOL. 203 Anno Dominice Incarnacionis milleſimo centeſimo viceſimo octavo Lu- cretus (g) Rex in die Paſche filium Sobieslai de ſacro fonte levavit, fa- ctique funt perfecti amici, cui parvulo poît confirmacionem filius Vigberti promiſit totum fevdum ſuum in exitu vite ſue aſtantibus multis. Eodem anno expedicio facta eſt a Sobieslao ih auxilium compatris ſui Luteri Re- gis contra Regem Conradum. Eodem anno multi primates Boemorum capti, & catenati ſunt a Sobieslao. Anno Domini milleſimo centeſimo xxx. in nativitate Domini ſurgente aurora Lucifer viſus est, quod alias nun- quam est auditum. Eodem tempore Dominus Maynhardus pragensis Epi- ſcopus profectus eſt Jheroſolimam. De prodicione contra Ducem, quomodo fuit cognita, & poſtmodum punita &c. uia nichil opertum, quod non reveletur tempeſtive vel tarde, juxta ſentenciam veritatis; Infidie facte contra predictum Ducem, Deo pro- dente reperte ſunt iſto modo. In proxima enim Dominica VIII. XVIII. Kalendas Julii Dux vocat in ipso itinere comites duos, & ait illis; fub oculis ſunt duo vite mee infidiatores, & interemptores, quos caute uſque ad noſtram preſenciam deducatis, ut cognoſcamus plenius veritatem, quo- rum alter cum hasta fua toxicata repertus, & comprehenfus eſt, alter fuga cum lapfus effet, Dux prudentiffimus vocatis quibusdam venatori- bus ſuis, & diſſimulans cauſam dixit. Cuiusdam mei armigeri ſublata furtive eſt mantica, mittite inveftigatores canes quantocius, ut profe- quantur veſtigia fugientis, qui ſtatim juſſa Domini adimplentes, fugien- tem in quadam villa comprehenderunt, & ad Dominum perduxerunt, qui eciam gladium habuit infectum veneno. His itaque gestis Dux profici- ſcitur in Metropolim Pragam nudis pedibus, factaque ibi oracione re- vertitur in Wyſsegrad. Altera autem die convocat nobiles, & ignobiles laycos & clericos ad placitum pene tria milia, & ftans in medio reveren- ter ſubortis lacrimis fari cepit. O Boemienſes proceres, & ſeutum Boe- mice terre, non laudo, neque extollo me, ſed veritatem dico, fui enim profugus, ſed Dei gracia ubique felix, & habui neceſſaria, nunc autem flens dico, vivente fratre meo Duce Wlatislao neque ſeuto, neque lan- cea iſtum Ducatum fuſcepi, Dei autem miſericordia, veſtrique omnium, fratrisque mei beneplacito hune honorem ſuſcepi, ideo totaliter me ar- C 2 bi- (g) Lotharius.

Strana 204
204 CHRONICON bitror poſſediſſe iuſticia mediante. Quidam autem inſtinctu Sathane, proh dolor ! ex nobilioribus provincie me occidere voluerunt, ficut eorum anteceſfores occiderunt fratrem meum Wlatislaum Ducem prudentiſſimum, Swatopluc eciam occiderunt. Non videtis, quanta duricia, quantaque impietas in corde eorum fuit, quibus enim uberiora dona mee gracie im- perciebar, atqui lateri meo affidere faciebam, horum maligna voluntas michi exicium molita eſt. Ceterum ne vel ambicioſe, vel pro odio damp- nare videar quempiam, proprii oris alloquio dignitati veſtre audire com- placeat. Poſt hoc iniquitatis filii preſentati funt Principi, ſimulque di- ſeumbentibus illi Mirolaum filium Johannis dominum ſuum conſtanter ac- cuſant, cuius juſſu omnia faciebant. Mirolaus autem in conſpectu Prin- cipis aftare julfus interrogatus, quis magifter huius coniuracionis effet, aut ipſe excogitaîſet; reſpondit, quod unus miles Wratislaus nomine Boleſa primo ſollicitaſſet eum, cui, inquit, nolui dare conſenſum, poſt veſter capellanus presbiter nomine Bufic taliter me est aggreſſus, nonne fili cariſſime patre tuo in hac provincia nullus nobilior, tu autem pro mi- nimo reputaris. Infuper germanum tuum in vinculis effe infenfibiliter ſustines, nonne ergo melius eſt, ut hoc Duce ſuperbiſſimo interempto talem intronizemus, qui fine dubio pareat votis nostris, ac si non credis dictis meis, ego ad talem te ducam de quo non poteris dubitare, & du- xit me ad Epiſcopum Meynardum, ibique totum huius coniuracionis ini- cium factum eſt, nam Epiſcopus duos digitos fuper reliquias poſuit, & dixit; ſi vitam Ducis perdideris, quod volueris, a me, & Wratislao ha- bebis; quo dicto de concilio eſt eductus, ſequente die cum fratre, & quodam medico in foro omnibus membris privati ſunt. Duo autem pre- dicti filii Sathane in rotha conſtricti, & truncati miſeram vitam finierunt, alii complices capite cesi funt cum fecuri. Capellanus , qui diu abſcon- ſus fuerat, divino judicio ſpectaculo ſe preſentavit, & comprehenſus nec in verbo à dictis dampnatorum minimo diſcordavit, qui catena ferrea constrictus perpetuo carceri eft dampnatus, Wratislaus autem lumine est privatus. Epiſcopus autem Meynardus a duobus Epiſcopis & Abbatibus pluribus projectus in terram Stol, hic & in synodo Moguncie taliter qua- liter eſt purgatus, ſi purgacio dici poteſt, ubi tot teſtimonia concurre- runt, valeat, quantum poteſt, maxima tamen ex hoc oftenditur pietas & paciencia pii Ducis. Verum Preſul Babiensis (h) & Epiſcopus Olomu- cenſis cum ſeptem Abbatibus per depoficionem fuarum stolarum pronunc- cia- (h) Bambergenſis.

Strana 205
JOANNIS MARIGNOL. ciaverunt Meynardum Preſulem nichil adverſi contra Ducem feciſſe, ipſo Duce preſente, ſed tantum procuraſſe, quod Wratislaus poffet liberari, ſed cauſa ad concilium eſt remiſfa. Civitas Ratispona & multe alie pene igne conſumpte funt, & ignis in multis locis iſto anno fecit multa dampna. Dux Sobieslaus eodem anno trecentos milites Lotario in adiutorium mifit Romam. 205 De concilio Maguntino, in quo interfuit Innocencius Papa profugus. odem tempore concilium Maguncie celebratur, in qua ſynodo inter- fuit Innocencius Papa profugus cum Epiſcopis quinquaginta preter Abbates, & excommunicaverunt Petrum Leonis, qui Papatum uſurpave- rat, Romanamque tenebat Ecclesiam, preter Latranum, nec non & Con- radum Regem excommunicaverunt extinquendo candelas, Meynardus au- tem coram fuo Metropolitano fe decenter excufavit, & accufatoribus fuis omnem iniuriam condonavit, ficut in tractatu Pontificum plenius contine- tur. Eodem anno Boemorum Dux Sobieslaus in XL. levirum ſuum Regem Ungarie, patrem ſcilicet uxoris fue, vocavit, & fimul Paſcha celebrave- runt in Olomuz. Egregia Duciſſa Alleyd ivit in Ungariam in feſto ſancti Stephani Regis & Confeſſoris, ubi a fratre ſuo diu detenta eſt, donec patrem ſuum Almum ſepelivit, quia per decennium remanſerat inſepultus, nam Colomannus frater eius fugaverat eum, & luminibus privatum fugi- tivum fecerat. Bela eciam filius eius ab eodem patruo fuo oculis priva- tus, poſt mortem eius affumpto Regno reportaverat corpus patris, quo facto Duciſſa Alleyd rediens feftum fancti Wenceslai Olomuz celebravit. Imperator Lotarius Duci Boemie compaternitate coniunctus in castello Norburk moritur, & in castello, cui nomen Brunswig sepelitur. Anno Domini milleſimo centeſimo xxxviij, iiij. Kalendas Marcii. quodam ſe- ro per totam Boemiam ad modum ferpentis volare viſum eft quoddam mon- ſtrum, quod poſtmodum evanuit. Qualiter Dux Ratisponenſis noluit obedire ſtatuto Principum. nno Domini milleſimo centeſimo XXXVIII., iiij. Kalendas Marcii Conradus post Ottonem eligitur, ftatutumque eft, quod omnes Prin- cipes in ſequenti Pentecoftis convenirent in Bamberg. Ratisponenſis ta- Cc 3 men

Strana 206
206 CHRONICON men Dux nec inſignia regalia reddere, nec concilio voluit intereſſe, unde omnes ad propria redierant. Sobieslaus tamen infra idem tempus adiit eum, & receptus in graciam optinuit, quod filius eius Wladislaus ei ſuccederet in Ducatu, quod eciam impetravit. Cui eciam filio, ad- huc tamen puero, contulit Rex vexillum, & cum reverteretur, omnes Boemie proceres congregat, ut poft eius mortem, filio ſuo fidelitatem ſervent, quod omnium sacramento firmatum est. Eodem anno circa fe- ſtum ſancti Wenceslai Sobieslaus filiam ſuam nomine Mariam, filio Lupol- di Orientalis Marchionis jungit in matrimonio, dotans eam marcis quin- gentis. Anno Domini milleſimo centeſimo triceſimo nono Dux Sobieslaus ab uxore Vigperti quoddam caftrum redemit marcis ſeptingentis, addidit eciam tercium denarium in caftro Dedyn. Eodem anno tanta vis vento- rum fuit in filva, quod arbores maximas radicitus evertit, & redeunte Sobieslao ſeptem eius milites occidit, hoc eodem anno ipſa die refurrec- cionis Dominice, fcilicet nono Kalendas May occurrit feftum Georgii, & Adalberti, quod raro accidit. Eodem anno Rex Bela Pannonicus Sobies- lao procurante filiam ſuam tradidit filio Conradi Regis Theutonicorum. Eodem anno XIIII. Kalendas Auguſti obſcuritas aeris, fumusque teter & horridus, fetorque intollerabilis de terra furrexit, & aeris emiſperium obfuſcavit. De piis operibus Sobieslai, & morte eius &c. )tto ergo electus in Regem, videns Saxones omnino fibi rebelles parat O exercitum, & in fuum adiutorium vocat Ducem Boemie Sobieslaum. Cumque fimul intraffent provinciam Saxones durum imperium non feren- tes, Duce predicto mediante iugo Imperii fua colla ſubmittunt, mandatis Ceſaris per omnia parituri, ficque Dux Boemie Regi cum pace victoriam reportavit. Eodeni tempore poſt multa glorioſe patrata Dux Sobieslaus divino compunctus ſpiritu, timens futurum judicium cum fua coniuge Alleyta filia Regis Pannonici diſpoſuit faciem Domini prevenire in operi- bus pietatis. Primo namque quaſi pater omnium indigencium curam ha- bere cepit paratiſſimus mori pro amore patrie Boemorum, ſecundo laſci- viam carnis omnino deſeruit, elemoſine largus donator, pauperum con- ſolator, memorans illud dictum; quod das jacenti, donas in celo ſedenti, quia quod uni ex minimis meis feciftis, michi feciſtis. Ante ergo diem obitus ſui vocari fecit Canonicos Pragenſes, & Wyſſegradenſes, monia- les & monachos, & alios clerieos religioſos, & in die omnium Sancto- rum,

Strana 207
207 JOANNIS MARIGNOL. rum, ut ficut officium defunctorum pro eo & conjuge, ut moris eft, per- agerent, rogat, ut sic continuarent per annum pro anima eius. Anno autem revoluto in die anniverſarii cum omni clero refeccionem habuit in divite apparatu oftendens divitem voluntatem. Hic ecian Dux Bavaros, Saxones, & ceteros rebelles Imperio ſubiugavit, & tandem infirmari ce- pit, proxima Dominica ante nativitatis Domini, XVI. Kalendas Marcii migravit ad Dominum, pro tot bonis operibus a jufto iudice premia re- cepturus. Cui ſucceſſit Wlatislaus. De Duce Wlatislao, & morte Alleyde, Capitulum. Wlatislaus post eius mortem ivit ad Regem Conradum levirum ſuum, a quo ſtatim recepit vexillum Ducatus in Bamberg. Eodem anno poſt mortem Sobeslai Alleyta uxor fua vita & moribus preclara ſecuta eſt eum menſe ſeptimo. Fluvius Zazawa juxta monaſterium eiusdem nomi- nis ſubito a terra abſorbetur longitudine ftadiorum viginti, & in ficco ce- perunt piſces, & molendinum omnino ſtetit in ficco, & duravit interru- pcio aquarum a prima hora uſque ad ſextam, tandem alveus recepit cur- ſum ſuum. Anno Domini milleſimo centeſimo XLI. Wlatislaus Dux habuit feſtum nativitatis Chriſti in villa, que vocatur Smohoſe. Puer Wlatislaus eadem nocte ad avunculum ſuum Belam Regem Ungarorum fugit, qui Bela Rex eodem anno mortuus est, & Boemi de Ungaria recefferunt. Eodem anno multi ſuſpenſi ſunt latrones. Heynricus Epiſcopus Moravie ſumpta cruce de altari cantans, qui vult venire post me, tollat crucem fuam, & ſequatur me; iter arripuit, ut converteret infideles, qui Rugi vocantur, ſed parum profecit, tamen remeavit incolumis. De diſſenſione orta inter Wlatislaum Boemie & Con- radum Moravie Duces, &c. nno Domini milleſimo centeſimo XLII. Conrado regnante, nondum tamen Rome coronato Principe, intronizat Boemorum Wlatislaum, qui patruo ſucceſferat Sobeslao illuſtri, oritur diſſenſio inter Wlatislaum Boemie, & Conradum Moravie de Ducatu, maioribus Boemorum faventi- bus Duci Conrado contra Wlatislaum. Conſerto itaque prelio Boemi fu- gerunt, & Pragam civitatem ingreſſi cum Theobaldo civitatem municio- mbus firmaverunt, & Wlatislaum ad Regem pro auxilio direxerunt. In- terim Conradus Pragam obfidet, igneque immiilo non parcit monafteriis, nec

Strana 208
208 CHRONICON nec Eccleſiis, omnia ſacra habitacula ſunt combuſta. Moniales autem ſancti Georgii vix incendium evadentes invento exitu fugiunt ad Petri- num montem, & in Ecclefia fancti Johannis Baptiste ſe flebiles locave- runt. Evolutis autem paucis diebus rumor inſonuit, Conradum Regem, Sdiconem Epiſcopum, Wlatislaum Ducem cum forti manu adeſſe non lon- ge ab urbe Praga. Quo audito predictus invaſor Conradus fugit in Mo- raviam terram ſuam, Conradus autem Rex firma pace Ducem Wlatislaum reſtituit in Ducatum. Cum autem expulfis tenebris lux ſplendefcere ce- piſſet populo Boemorum, & moniales ut muliercule pigritarent, noctibus pluribus cuſtodes murorum, piſcatores, & pauperes vigilantes viderunt flammam ignis de fancti Georgii tecto combuſto profilire, & penetrare celos. Quod cum relatum effet fororibus, ille pre gaudio levantes manus ad celum, accerfito (quodam lapicida magiſtro murorum nomine Varnerio vadunt ſui monaſterii diruta revidere. Cumque inter ruinas & incendia ſepulcrum fancte Ludmille quereret Varnerus, reperit incom- buſtum, & incorruptum, & cum iterum retrocederent ad Ecclefiam fancti Johannis, nullus patuit eis aditus, nam portam invenerunt firmiter obſer- ratam, quo viſo miraculo in ſancto Georgio remanſerunt, in craſtinum ro- gant Epiſcopum Ottonem, ut dignaretur aperire ſepulcrum, qui abſque licencia Summi Pontificis, rèſpondit, nullatenus ſe facturum, idem dixit Olomucenſis. Tunc aviditate feminea quieſcere non valentes, confilio Prepoſiti & Decani & aliorum, vocato predicto Varnerio lapicida farco- fagum relevant, venerantur facras Reliquias, & juxta altare recondunt. Varnerius autem furatus eft de reliquiis faeris partem cum quatuor difci- pulis ſuis, quos ulcio divina ſtatim reddidit manifeſtos, nam prima die duo mortui ſunt, ſequenti die alii duo, tercia die ipſe Varnerius eft de- functus. Quo viſo miraculo nepos eius habito confilio facras reliquias reportavit glorificante Domino glorioſam Martirem Ludmillam, qui est benedictus in ſecula ſeculorum, Amen. (i) De introduccione ordinis Premonstratenſium, Capitulum. egnante in Regno Romanorum Rege, & in Boemia Duce Sobieslao, Sdico, qui & Henricus Olomucenfis Epiſcopus de Jheroſolimis rediens , novuin ordinem, quaſi novum hominem, abdicato eſu carnium, & aliis vite ille- ce- (i ) Hoc in nemine alio legeris.

Strana 209
JOANNIS MARIGNOL. cebris reportavit, quo Duce in brevi defuncto fucceffor illius Wlatislaus, & eius uxor nobilifſima Getrudis, predicti Regis Conradi foror novo or- dini novam ſolempniſſimam Eccleſiam erexerant in loco dicto Strahowium vel Strahovia, mutato nomine montis, quem montem Syon vocaverunt, anno Domini milleſimo centefimo XL. (k) conventum eciam clericorum eius- dem ordinis Premonstratensis cum Abbate nomine Geſo in montem Syon adduxerunt. Iſte Abbas Geſo primo fuerat Canonicus Colonienſis cuſtos majoris Ecelefie, vir dives, & delicatus, quadam nocte per ſompnium vidit Canonicos in gyro, ſedere quaſi in Capitulo, & ecce Vir aſpectu terribilis in medio ſtans, virga quam manu tenebat, percuſfit primum, & per ordinem plures, cumque & iftum percutere vellet, ifte declinans ictum excitatus eft statim, omnes autem, ficut percuffi fuerant per ordi- nem obierunt. Videns autem hoc predictus Abbas abrenuncciavit mundo, & predictum ordinem Premonſtratenſem, qui noviter ſur- rexerat, eft ingreſſus. Hine fuit primus Abbas predicti monaſterii mon- tis Syon, a quo poſtmodum multa monaſteria per Boemiam deſcenderunt. Hic zelator diſcipline predictum monaſterium regulari diſciplina adhuc non ſolum dum viveret, verum eciam poft mortem gubernare non ceſsat ſanctis inſtitucionibus quas reliquit. Anno Domini milleſimo centeſimo LIIII. Rex Conradus moritur, pro quo patruelis eius Fredericus Dux Svevie in Regem elegitur, a quo Dux Boemie Wlatislaus in graciam ma- gnam recipitur, filii autem Sobieslai exules a Rege & a Principibus in honore habentur. 209 Quod Fridericus Rex ivit Romam pro coronacione ad Imperium. nno autem Dominice Incarnacionis Millefimo centeſimo LVI. (1) Rex Fredericus collecto nobili exercitu cum Duce Saxonie, & filio Regis Conradi aliisque Principibus pro corona Imperii Romam vadit, veniens au- tem in loco dicto Allagardia, tranfitum prohibent, dicentes eis, pecu- niam dare debere pro tranfitu, quia nondum erat in Cefarem coronatus, ipſe autem prudenti uſus confilio, promittit pecuniam, & libere tranfit, mandans, ut pro pecunia mittant. Predicti ergo nobiliores cum eo mit- Tom. II. D d tun- (l) Ex his liquet Marignolam (k) Item tandem verum annum Canoniæ Strahovienſis. Vincentium a nobis Tomo I. editum præ manibus non habuiſſe, ſecus ab anno 1142. uſque 1156. non tantam lacunam in hiſtoria patria reliquiſlet.

Strana 210
210 tuntur, quos omnes fecit ſuſpendi patibulis. Verum cum quidam coruin diceret, ſe cognatum, altius ſuſpendi mandavit, pofteris relinquens exemplum, ne talia contra ſuos Dominos attemptare preſumant. CHRONICON De prelio Romanorum contra Fridericum Imperato- rem coronatum, Capitulum. oronato ergo Imperatore a Papa Adriano, dum in pratis extra urbem pranderet, Romani inſultum fecerunt, quasi contra eorum volunta- tem fuerit coronatus, tune Imperator armata milicia irruit fuper eos, & ſtrage magna facta de eis, quadringentos nobiliores cepit, quos prefe- Cto urbis Petro de Vico tradidit puniendos, quorum plurimos ſuſpendit, quosdam pecunia liberavit, pro eo, quod ſua pallacia, que Romani de- struxerant, in odium Imperatoris repararet. Poſt hec Imperator cum Papa Adriano fide data firmavit, quod nec Regem Sicilie, nec Mediola- nenſes, nec Romanos rebelles, Imperio fine utriuſque voluntate reciperet ad graciam, & sic urbe Spoletana deleta revertitur in Lombardiam, ut preteritas injurias vindicaret. Anno autem Domini milleſimo centeſimo Ivij, Imperator generalem curiam tenet in festo Pentecestes in Wurcze- burg, ubi Beatricem pulcherrimam filiam Ducis Burgundie deſponſavit. Hys nuptiis inter alios Principes Dux Wlatislaus Boemie cum Daniele Pragenſi Epiſcopo interfuit, in quo loco Mediolanenſes tanquam hoftes Imperii condempnantur. Polonenſes autem in graciam recipiuntur Duce Wlatislao mediante, iſto pacto, quod primo Ducem ſuum Wlatislaum exulem recipiant, & venerentur, fecundo trecentos milites mittant con- tra Mediolanum, tercio, quod nudatis enfibus fuper colla exeant coram Imperatore Polonie Principes, miſericordiam poſtulantes, quod factum eft, Duce Boemie mediante. De coronacione Regis Boemie &c. nno Domini milleſimo centeſimo lviij. in nativitate Domini ſolempnem curiam celebrat Imperator in Meydeburg, in qua ſolempnitate Dux Boemie coronatur in Regem. Expedicio contra Mediolanum mittitur, Im- perator & Rex Boemie, Dux Austrie, cum Principibus, Archiepiscopis & cunctis exercitibus obsident Mediolanum, diebus pluribus pugnatur, tandem Mediolanenſes videntes innumerabilem exercitum tam Theutonico- rum, quam Lombardorum, Principum & Prelatorum, exierunt, ut pa- cem

Strana 211
JOANNIS MARIGNOL. cem cum Imperatore tractarent, ſed de malo consilio ſemper malum ſe- quitur, quos Imperator & Principes libenter ſuſcepiſſent, niſi Archi- epiſcopus Ravenas (m) ſurgens in confilio contradixiffet, quo loquente clamatur, arma, arma, & contra Mediolanum cruentiffimum bellum ge- ritur a veſpertina hora uſque ad crepuſculum noctis, Rex Boemorum cum ſuo exercitu prima milicia Mediolanum aggreditur ipſum Principem eo- rum cum vexillo media lancea perforat, qui Princeps ibi occubuit, tan- den Mediolanenses cum magno dampno inter muros se receperunt. Im- perator tamen fingulis diebus, interfectis, & confumptis civibus, quos interius timor, foris gladius devaſtare non ceſfat, donec unusquisque ad propria remeavit. Anno Domini milleſimo centeſimo lxxij. Wlatislaus Rex Poloniam intravit cum Ceſare. Anno Domini milleſimo centeſimo lxxiiij. Sobieslaus a vinculis dimittitur, & Dux conſtituitur. Ipſo anno Wratis- laus Rex fundator Strahovie, id est montis Syon obiit. Anno Domini milleſimo centeſimo lxxvij. Odalricus Dux a fratre Sobieslao capitur, ipſe Sobieslaus de ſolio pellitur. Fredericus filius Regis Wlatislai introniza- tur, Sobieslaus in exilio moritur. Fredericus Epiſcopus obiit, cui Va- lentinus XV. ſucceſſit. Anno Domini milleſimo ducenteſimo xvij, fratres ſancti Adalberti portati funt Pragam (n) 211 De coronacione Regis Wenceslai , &c. Wenceslaus post patrem in Regem eligitur, & coronatur cum uxore fua Gunegunde Regina. Hic ſtatim muniri fecit civitatem Pragenſem anno Domini milleſimo ducenteſimo xlix. & plures eciam alias villas mu- nivit, quas civitates vocant. Hie eciam exterminavit latrones, & omnes iniquos, & quos cepit, capite punivit. Quare tunc Boemia pace frue- batur, plures Religioſorum domos tam Prage, quam per Boemiam funt constructe, ipſe autem Rex, quafi folitariam, & delicioſam vitam annis pluribus egit, & morabatur cum paucis in fuis municionibus & caftellis pace bona ubique durante. Anno vero Domini milleſimo ducenteſimo lix. Proceres Regni pacis temporis inimici ſedicionem contra Regem excitan- tes, filium eiusdem Wenceslai Regis Premysl ſeduxerunt, & in claustro Ecclesie sancti Viti levaverunt in Regem, & sibi fidelitatem, ut suo Do- mino juraverunt, patre penitus ignorante, quod cum pater audivit, in- Dd 2 ge- (m) Ravenatenſis. polterius narrat. (n) Videlicet Vetero-Boleslavia. Hie multa omittit author , quæ

Strana 212
CHRONICON gemuit, & innata ſibi prudencia diffimulavit, ne impetus fieret fuper eum, filius autem cepit regni negocia pertractare. Rex autem pater fugiens de Boemia, primo a Domino Papa, ſecundo ab Imperatore privi- legia impetravit, feilicet, quod omnes, maxime clerici ſub pena privacio- nis ſibi faverent realiter in omnibus, tanquam Regi. Secundo rediens in Boemiam, maximum exercitum congregavit, tam de Ungaria, quam de Austria, & aliis, & forti manu intrat Boemiam & castrum Wyſsegrad sta- ſtim cepit menſe Februario. Octavo autem die Wltawam flumen tran- fiens in monaſterio montis Syon & Strahovie cum fuo exercitu refidet & multas civitates & villas vaſtavit. Filius autem in caſtro Pragenſi videns ſe non poîſe refiſtere, tractavit concordiam, quam pater libenter vifus eft acceptare, & facta pace ex pacto filii dimifit Boemiam ipſe pater pro- fectus eſt in Moraviam, ſimulans ſe in Ungariam profecturum, ubi con- gregato copioſo exercitu, filio Prage commorante ſecure, imminente feſto aſſumpcionis Marie nonis Auguſti miſſis exercitibus, ſubito urbem cepit, quibusdam civibus fibi tradentibus eam, filius fugit ad caſtrum, ipſe eodem die victor urbem intravit. Cui Epiſcopus Nicolaus cum fra- tribus Minoribus tantum proceſſionaliter occurrerunt, & pulfantibus cam- panis occurrentibus turbis cum magno gaudio ad Ecclefiam fratrum Mino- rum ſancti Franciſci proceſſionaliter eft deductus. Quo audito filius com- miſſa euſtodia caſtri ſuis, ſe tranſtulit ad loca alia magis tuta. Cuſtodes eciam poſuit ſibi fideliores ad turrim pontis, & ut curiam Epiſcopi custo- dirent, qui timentes ſe non poſſe refiftere, eadem noéte turrim & cu- riam Epiſcopi incenderunt, & ipfi honuſti multis ſpoliis receſſerunt. Rex autem turrim & curiam Epiſcopi cepit, & fidelibus cuftodibus commen- davit, caſtrum autem ex omni parte obſedit, in quo erat aque penuria, & pabuli pro jumentis, Dominas autem fancti Georgii de clauſtro exire mandavit, nulli de caſtro licenciam exeundi, vel intrandi conceſsa est. Veniente autem festo Aſſumpcionis Virginis glorioſe Rex per omnia fora preconari fecit pro reverencia tanti feſti, ut nulli moleſtia inferretur, ſed omnes diem illam cum pace & leticia celebrarent. 212 Quod Rex Wenceslaus filium invitat ad convivium. ex vero invitatis proceribus Regni & nobilibus ut fibi cultu Regio mi- niſtrarent, mane eiusdem feiti fecit convivium Regium preparari, precipiens filio per internunccium , ut cum fuis proceribus ad convivium conveniret. Ipſe autem Rex indutus cultu Regio cum ſceptro & pomo au-

Strana 213
JOANNIS MARIGNOL. aureo coronatus corona regali ſibi impoſita per manus Pragenſis & Olo- mucenſis Epiſcoporum procefſionaliter stipatus militibus ad Ecclefiam fan- cti Franciſci ſolempniter eſt deductus, ubi Olomucenſe celebrante miſſam ſolempniter occurrit filius, neceſſitate compulſus, patri ſe per omnia ſubdidit, castrum Pragenſe cum aliis resignavit, pater autem videns hu- militatem, eum ad pacis oſculum lacrimans cum omnibus fuis in graciam recepit, & sic ad convivium ventum eſt, ubi Epiſcopis cum Prelatis & proceribus refidentibus juxta Regem a dextris, & a finiftris officiales Boe- mie magnificum illud convivium ornaverunt. Tandem habito in craſtino tractatu cum fuis, filio conceffit Moraviam, moneta media fibi retenta, & fic cum gracia Regis filius in Moraviam est profectus. Anno Domini mille- ſimo ducenteſimo Ivij. xviij. Kalendas Februarii Dominus Papa Allexander quartus misit ſolempnes reliquias forori Agneti germane Regis Wences- lai, que erat monialis in monaſterio ſancti Franciſci, que tocius quasi populi concurſu extra muros civitatis fimul cum aliis, quas fratres Mino- res tulerant, solempniter funt recepte & delate ad fanctum Franciſcum. Eodem anno mortalitas, tempestas, grando indiſſolubilis per dies ſeptem, inundacio pluviarum, vineas, campos, & quaſi totam Boemiam vaſtave- runt. Rex collectam impoſuit per totam Boemiam. Eodem anno tranſeunte comite Bertoldo per pontem, duo corvi in ſummo turris moverunt lapidem, qui cadens tranſeuntem militem in- terfecit. Eodem anno Rex vaſtavit quasi totam Bavariam, secundo filius ejus poſt patrem ad tautum reduxit Bavaros, quod mifericordiam petere funt compulfi, Boemi &c. revertentes infinita pecora traxerunt de Bava- ria maxime Plznenſes. In purificacione beate Marie fuit obſcuritas maxi- ma Epiſcopo predicante, qualem nullus hominum vidit ante. Nicolaus Epiſcopus electum Patavienſem Diaconum ordinavit, & mense Aprilis idem Epiſcopus in Ecclefia fancti Franciſci ordines celebravit, ubi Salzburgen- ſem electum in Diaconum, & Patavienſem in Presbiterum ordinavit Ydus Aprilis. In die Palmarum idem electus Pataviensis in Eccleſia Pragensi fuit in Epiſcopum conſecratus a quinque Epiſcopis, & uno electo, quo- rum quilibet dedit indulgenciam unius anni & XL. dierum. Eodem anno Papa exegit a clero Boemie mille marcas argenti, que fuerunt Domino Wratislavienſi Epiſcopo aſſignate. Eodem anno undecimo Kalendas De- cembris Auſtria ſubdidit ſe Regi Boemie Wenceslao, Premysl autem filius Regis miſſus est ad capiendam posfessionem, & intravit Viennam, & civi- tates alias & castella, & obtinuit ea. Eodem anno idem Dux Premysl fi- lius Regis celebravit nupcias in Heymburk, iij. Vdus Februarii ducens in Dd 3 213 ma-

Strana 214
214 CHRONICON matrimonium Margaretham filiam Lupoldi Ducis Austrie jam defuncti. Frater Hugo Presbiter Cardinalis Apoftolice Sedis legatus recepit in Al- mannia procuracionem a Boemis. Frigus magnum fuit in vigilia Pente- coſtes. Eodem anno xij. Kalendas Julii fundatum est hoſpitale fancti Spi- ritus a Stelliferis Prage in pede pontis. Eodem eciam anno moniales compulſe funt juſfu Regis exire monaſterium fancti Georgii, quia infonuit rumor de adventu Cumanorum, & infidelium Tartarorum, quare Rex munire voluit caſtrum & Eccleſiam fancti Georgii pro confervandis victua- libus affignavit, plures eciam Epiſcopi convenerunt ad Regem, quos ille honoravit magnifice, & pavit diebus quampluribus, quid autem egerunt, ignoratur. Bertoldus Neapolitanus electus Apostolice Sedis Legatus Prage cum ſolempni proceſſione recipitur. Eodem anno murata eft ci- vitas Praga, ab aquilone & occidente, & curia Epiſcopi in pede pontis posita alienata eft ab Epiſcopo, & munita eſt propugnaculis, & turris eciam, quia timor Cumanorum invasit omnes. Sexto decimo Kalendas Julii Cumani, & alii infideles erumpentes de Ungaria multa millia Chri- stianorum occiderunt in Moravia circa Olomucz, & infiniti sunt ſubmersi, fugientes a facie predictorum. Rex eciam Ungarie fuperveniens in mul- titudine gravi totam pene Moraviam devastavit incendiis, occifionibus & rapinis, combuffit Ecclefias, campanas, & aſportavit ornamenta, fa- cramenta Ecclefie prophanantes, plures homines crucifixerunt. Eodem anno Legatus Pape Regem Ungarie ad propria redire coegit. Eodem eciam anno Rex Wenceslaus obiit decimo Kalendas Octobris, anno vero regni ſui xxiiij., & menſe octavo, cuius filius unicus nomine Premysl, rediens de Austria in paterno ſolio cum maximis ſolempuiis collocatur. Eodem anno Nicolao Epiſcopo procurante allate funt reliquie fancti Sta- nislai Martiris deCracovia. Premysl filius Regis Wenceslai reddidit capel- lam ſancti Bartholomei Ecclesie Pragensi, ficut ordinaverat pater eius, Incidencia plura ſubſcripta. odem anno pax reformata est inter Regem Ungarie, & Premysl Prin- cipem Boemie, filium Wenceslai Regis defuncti. Hic Princeps re- diens de Austria quandam aream adduxit, quam dicunt archam Noe, in qua oblaciones fervantur. Premysl vero fimul cum Marchione Branden- burgenſi profectus contra Paganos, & in Wratislavia a Ducibus Polonie cum exercitibus honorati Nativitatem Domini celebraverunt ibidem. Et anno Domini milleſimo ducenteſimo LV. Princeps Boemie & ſocii ſui in- tran-

Strana 215
JOANNIS MARIGNOL. trantes Pruſſiam cede incredibili vastaverunt, Principes autem terre il- lius divino forte timore compuncti occurrerunt Principi Boemie, ſe & ſua ſimpliciter sibi subdentes, quos ille benigne recipiens ad graciam baptis- mi perduxit, primum de facro fonte levavit, & induit ſua joba, & no- mine ſuo eum cenfuit nominari. Eodem modo fecit Marchio & alii Ba- rones fimile peregerunt. Inde ad quendam montem venientes, & castrum firmiſſimum itatuentes, & montem regalem (o) vocavit, commendavit cruciferis de domo Theutonica pro firmitate Christianorum, & ſic Pre- mysl rediens honorifice eft receptus. Margareta eciam uxor illius Re- gina existens in finibus Auſtrie intravit Boemiam cum leticia & gaudio & proceſſione ſolempni. Eodem tempore Petrus de ponte curvo venit Pragam, & procura- cionem recepit, & terram fuppofuit interdicto, & omnes clericorum vel religioſorum deceptores excommunicavit propter quendam monachum déceptum turpiter, & expoliatum precipiens, quod omni ſero in veſpe- ris ter pulſarentur campane cum extinccione candelarum, contra tales, & duravit interdictum uſque ad fatisfaccionem condignam Pragenſium ci- vium, quam fecerunt ſexto Kalendas Augusti. Eodem anno Archiepi- scopus Colonienfis venit Pragam ad Regem, de Imperio tractaturus, & stetit in monte Syon, tandem bene a Rege remuneratus receſſit, vifitatis Eecleſiis & fanctis Martiribus non procefſionaliter, ſed humiliter. Anno Domini milleſimo ducenteſimo Ixij. Premysl Dux Boemie filius Regis Wen- ceslai tercio anno fui ducatus expulit Boemos de ſuburbio, & locavit ibi alienigenas. Eodem anno Dominus Pragensis Epiſcopus renovavit ta- bulatum, quod celum vulgariter nominatur. Eodem anno Princeps Boe- mie cum exercitu aggreditur Bavariam, vastat Ecclesias, comburit villas, & rapit omnia, ſed tandem cum maximo ſuo dedecore & dampno fuorum perditis equis & rebus & plurimis hominibus & militibus peditando re- verſus eſt in Boemiam cum maxima paupertate. Anno ergo milleſîmo ducenteſimo lviij. Nicolaus Epiſcopus obiit XVI. Kalendas Fèbruarii, ele- ctus est Johannes in Epiſcopum Pragenſem, & per Dominum Brunonem Olomucenſem confirmatus ex commiſſo Maguntini Archiepiſcopi, ſed ta- men Wienne in Austria conſecratus fuit in festo Pentecostes ex commiſso eiusdem Archiepiſcopi Maguntini, & rediens ad fedem propriam cum gaudio est receptus, & die vite ſue Prage plura altaria conſecravit, & Juditam Abbatiſſam ſancti Georgii benedixit. Eodem anno monaſterium 215 mon- (o) Konigs-Berg.

Strana 216
216 CHRONICON montis Syon cum Ecelefia & ambitu quafi totum eft combuſtum incautela cuiusdam, ſed valentiſſime Johannis Abbatis ſollicitudine contra ſpem omnem in meliorem diſposicionem omnium eſt quaſi a fundamentis totali- ter reformatum in ſpacio annorum quinque, & iterum conſecratum, quam conſecracionem illuftrem reddidit idem Abbas, qui in priori dedicacione predicaverat, dicens, congregacio illius monaſterii, quam primo vidi- mus, en rebus pauper fuit habundans virtutibus, nunc rebus crevit & diviciis, virtutibus autem valde decrevit. De actis tempore Primysl filii Regis Boemorum Wenceslai &c. ſnnocencius Papa celebrat concilium Luduni in civitate Galliarum per- maximum, in quo concilio multa funt ordinata memoria digna ſuper ſtatu Ecclefiaſtico, & multa fidei dubia declarata, ubi inter alia Papa per diſſinitivam ſentenciam Fredericum Imperatorem depoſuit de auguſto im- perio, & omni dignitate privavit, & a communione fidelium ſeparavit propter hereſim & inobedienciam probatam contra eum. In eodem eciam concilio Lantgravie Thuringie electus est in Regem Romanorum, & in eodem concilio multi Prelati funt privati propter Simoniacam pravitatem, inter quos Olomucenſis Epiſcopus depoſitus eſt nomine Conradus, qui per laicalem potenciam fuerat intruſus. Anno Domini milleſimo ducenteſimo xlvi. Fredericus Dux Austrie in bello occiſus eft ab Ungaris, & Neptis eius filia Henrici quondam Ducis Auftrie data eft in matrimonium Wlatis- lao filio Regis Boemie, propter quam habuit ducatum Auſtrie. Mortuo autem Mezcone Duce Polonie fine liberis, proceres terre eundem Wla- tislaum ſibi elegerunt in Ducem, & tamen anno Domini millefimo ducen- teſimo xivii. obiit. Anno eciam Domini milleſimo ducenteſimo xxviij. Wenceslaus contecratus, & coronatus Rex in Ecclefia Pragenfi cum uxore ſua Gunegunde Regina, a Venerabili Archiepiſcopo Maguntino. Hic ci- vitatem Fragenſem murari fecit, & alias villas plures, quas civitates vo- cant, & coegit elericos & religiosos ad municiones & foffata facien- da. Hic exterminavit latrones & predones juxta poffe, & truncabat, fi quos capere poterat, & pacem bonam ſub eo habuit provincia multis an- nis, & plures domos religioſorum erecte funt tempore pacis, fub cuius Domino Minorum, Predicatorum, Stellariorum (p) & ſancte Clare, ipſe quaii ſolitariam vel magis delicioſam vitam eligens in caftellis cum pau- cis (p) Id eſt Cruciferorum cum rubea ſtella.

Strana 217
JOANNIS MARIGNOL. 217 cis morabatur. Proceres autem Regni Boemie pacem temporis odientes ignorante patre filium eius nomine Primisl in clauſtro Pragenſi levave- runt in Regem, fidelitatem sibi & homagium facientes, quod audiens pa- ter ingemuit, & diffimulavit. Facta eft autem hec coniuracio anno Re- gni eius xx. pridie Kalendas Auguſti. Rex autem dimiſſa Boemia impe- travit a Papa ſub pena privacionis beneficiorum, quod omnes clerici fa- verent Regi. Idem ſcripsit Imperator, & litere lecte fuerunt in Ecclefia Cathedrali Pragenſi publice & manifeſte. Anno ergo viceſimo primoRex potenter intrat Boemiam, & cepit urbem Wyssegradenſem. Octavo autem die tranfit flumen, & in monasterio montis Syon refidet cum fuo exercitu circumquaque. Interim pax tractatur, & pater cum filio concordatur. Rex vero verſus Moraviam in Litomisl ire cepit, filius in Praga remanſit. Interim Rex congregato exercitu fecit pacem proclamari per omnia fora, fingens se velle ire in Ungariam, & subito venit Pragam, & cepit eam. Filius autem timens, caftrum fidelibus fuis ad cuſtodiam dereliquit, ipfe ad tuciora loca ſe transtulit. Rex in montem Syon tranfivit, & caſtrum Pragenſe obſedit, ita quod nec egrediendi, nec ingrediendi daretur co- pia, in quo tamen erat defectus victualium, & aque penuria. Superve- niente autem feſto Aſsumpcionis beate Virginis Rex trevgas mandari pre- cepit, ita tamen, quod nulli de caſtro elfet data libertas egrediendi. In feſto autem Virginis glorioſe ab Epiſcopo & fratribus Minoribus cum ſo- lempni proceſſione receptus, omnibus regalibus ornamentis indutus cum proceribus regni ivit ad proceſſionem cum aureo pomo & ſceptro, duo- bus Epiſcopis coronam ſibi imponentibus, videlicet Pragenſis & Olomu- censis, & fic in Ecclefiam fancti Franciſci proceſſionaliter intrat & audit miſſam, & mandat filio, quod cum fuis omnibus veniat ad regale convi- vium. Filius habito confilio neceſfitate compulſus venit eum maxima hu- militate, patri ſe per omnia ſubdens, municiones & caſtra omnia refi- gnavit, & pro ſe, & ſuis graciam poſtulavit, quem pater cum fuis rece- pit ad graciam, & oſculum pacis, & in craſtino affignata fibi porcione abire permiſit, ipſe ut prius ad ſua caſtella pro ſolacio remeavit. Poſt quartam ebdomadam filius cum fuis venit ad eum, ut ipſe mandaverat, ampliorem graciam petiturus, in quodam caſtro, qui ſtatim fecit filium capi, & ſocios graviſſimis carceribus mancipari. Premisl deſponſat (q) filiam Ducis Auftrie per quam habuit ducatum. Eodem anno mortuus eſt Rex Wenceslaus X. Kalendas Octobris, regni ſui anno XXIIII. Premisl Tom. II. Ee filius (q) omiſſum : ſibi.

Strana 218
218 CHRONICON filius eius unicus rediens de Austria receptus est a Nicolao Epiſcopo & clero ſolempniter, & in primo ſolio reſedit anno Domini milleſimo ducen- teſimo liiij. Eodem anno pax reformata eft inter Ducem Boemie Premisl, & Reges Ungarie. Hic profectus est in Prusiam contra infideles, & cum eo Brandenburgenfis Marchio, & multi nobiles, & ſtrage magna vaſtave- runt provinciam, tandem eorum Principes fidem receperunt, & plurimi ſunt baptizati, quorum primum Dux de facro baptismo levavit, nomen fuum imponens ei, & fimiliter alii nobiles fecerunt de aliis, tandem ca- strum edificaverunt fortiffimum, nomine Mons regalis, & cruciferis con- tulerant, & fic reintravit Boemiam, & Regina Margaretha uxor eius ab Epiſcopo, & univerſo clero & populo ſolempniter eſt recepta. (r) Qualiter Primisl filius Wenceslai movit exercitum contra Reges Ungarie, qui pacem infregerant. nno Domini milleſimo ducenteſimo litij. Primisl filius Wenceslai Regis Boemie collecto magno exercitu proceſfit contra Belam. & Stephanum filium eius, Reges Ungarie, qui contra ſacramenta ſua pacem promiſſam violaverant firmatam multis inftrumentis & facramentis. Eodem eciam anno, quo predicta compoficio facta fuerat, idem Rex Bela cum filio Ste- phano Moraviam, Auſtriam, & partem Stirie, que per compoficionem dictam in partem nepotis fui Principis Boemië cesferant, visus est pertur- bare. Sed & Stephanus contra conſobrinos predicti Ducis Boemie, fci- licet Ducem Ulricum, & fratrem eius inclufos in pace predicta Cumano- rum, & inhumanorum hominum exercitum quaſi infinitum producens, com- buſfit Ecclefias, prophanavit altaria, moniales, viduas & virgines cor- ruperunt, nulli etati, vel ſexui parcentes, partem eciam Karinthie ni- miis flagiciis prophanantes. Predictus eciam Rex quaſi totam Auſtriam occupabat, & Ungari civitatum omnium municiones tenebant. Primisl autem divino adjutorio confortatus contra ſpem multorum, quafi omnes Ungaros expulit, civitates & caftra viriliter capientes, Pretonia tamen caftrum cum civitate, & quibusdam aliis caftris remanſerunt Ungaris, quia uxor Regis Stephani Cumana nacione, licet baptizata in predicto caſtro remanfit. Quare inter Principes Boemie & Ungarie fuerunt aper- te inimicicie publicate, & ſacro quadrageſimali tempore, uterque con- tra ſe exercitus produxerunt. Verum quia vite neceſſaria, & maxime equo- (r) Pleraque ex his jam ſupra locupltius perſecutus eſt author.

Strana 219
JOANNIS MARIGNOL. equorum pabula defecerunt, coacti funt Principes trevgas componere usque ad festum beati Johannis Baptiste, & quidam ſperaverunt de pace. 219 De precipiti audacia Boemorum contra infidias Un- garorum, & ſtrage doloroſa. ppropinquante fine termini trevgarum Rex Stephanus proditorie se preparat, ſi poſlet primos occurrentes invadere caftra Venerabilis Epsſeopi Brunonis Olomucenſis, & Henrici Sleſie, & Wlatislai Opoliensis Ducum illustrium, & feciffet, nifi quod tota nocte errabunde diſcurrit per aliam viam in obſcuritate & pluvia ipfius eciam conductoribus excecatis. Devenit autem per errorem nocturnum in mane ad locum, ubi Rex Boe- mie cum ſuo exercitu debuit congregari contra prefidium quod Laba (s) nominatur in pratis, in quo loco jam erant primi incliti genere, magni- fici dignitate, ſpectabiles opere, fratres uterini Otto & Conradus co- mites de Ardek, quibus cum ſvaderetur, quod usque ad adventum ex- ercitus Boemorum ſe juxta Lauenſem civitatem recolligerent, ne forte per infidias jacturam aliquam paterentur, illi tanquam animo feroces, ultra quam expedit audaces facere noluerunt, ymo pauci extenfis tentoriis in campo manſerunt. Interim dum exercitus Dominorum Olomucenſium & Boemorum procerum convenirent, infonuit vox in caſtris Cumanos prope efſe. Facto ergo tumultu Boemi feffi armis, & laboribus fatigati per or- dinatas acies in campum exeunt pugnaturi, tunc iterum venit vox, pau- cos inimicos, qui infultum fecerant, in fugam effe converfos, quare Boe- mi revertuntur ad caftra. Predicti autem heroes comites Otto & Catol- dus cognomine Orphanus cum paucis retro pro cuſtodia remanſerunt. Quomodo per inſidias ſunt decepti & confuſi populi Criſtiani, Capitulum. aumque vidiſfent pauciſſimos adverſarios fimulantes fugam, predicti comites noſtri non cogitantes infidias Cumanorum perſecuti funt eos. Cumani autem latentes perfecuti funt noſtros in infidiis, & concluferunt eos nemine evadente de nostris. Cumque hec fuiſfent in caſtris nuncciata, ſurgunt a meuſis Princeps & Epiſcopus, & communiter omnes in arma ruunt ad hoîtes viriliter profequendos. Cumque predictos inclitos bel- latores Catoldum & duos comites & alios invenifîent jacentes in via mor- E e 2 tuos (s) In margine posterior manus adnotavit Lawa.

Strana 220
220 CHRONICON tuos & nudatos, pavore concuffi Boemi obriguerunt, & facti funt mortui quaſi lapis. Nichilominus Dux Boemie quasi leo, & Epiſcopus Olomucen- ſis quaſi leena, & Marchio Brandenburgenſis cum fuis animo feroci non cessant perſequi adverſarios fugientes. Cumque hoftes subfifterent, & acies ordinarent, tanta fubito facta eft obſcuritas aeris, grando, fulgura, & tonitrua, quod verfi funt hoîtes in fugam, nemine proſequente, erant enim equi Criſtianorum nimium fatigati. Cumque flumina Moravie, quasi apertis celi caracteribus inundaſſent, plurimi hoſtium funt ſubmerſi, ni- chilominus tamen propter lugubrem caſum, & inopinatum eventum usque ad deſperacionem deicitur exercitus Christianus, & nihil agitur, nifi de ſepultura. O quantus luctus omnium, o quanta lamenta maxime fratrum Minorum, (t) quando cum luctu & planctu deferuntur ad eos paffim fune- ra occiſorum. Fuit ergo dies hec doloroſa, & amara valde. Quomodo Deus convertit ruinam Chriſtianorum in gloriam & honorem. Dredictus ergo Boemorum Dux & Princeps exercitus Chriftianorum ter- rore concuſſus libenter ad propria remeaffet, nifi vilitatis notam in- currere timuiſfet, fufpirans ergo & eiulans convocat Principes, & quid facto opus fit, fagaciter investigans, aliis autem hinc inde loquentibus, ut moris eſt afflictorum, oritur per occafionem cauſa falutis, nam cum imponeretur Henrico Duci Slezie & Opolienſi, quod ipſi diſponerent ca- ſtra relinquere, & confuſibiliter exercitum Domini ſolvere, (u) ipſi vi- riliter crimen inficiantur, & hujus dicti radicem in Brandeburgenſem re- ferunt Marchionem , & divina inſpiracione omnium controverlia cessante eligunt unanimi confilio primo converti ad Deum per penitenciam & pia vota. Secundo contra infideles exponere pro populo animas ſuas, ergo in Dominica die in aurora infra octavas Apoſtolorum Petri & Pauli con- feſſione premiſſa facto voto corrigendi errata, adiuvantibus oracionibus, que fiebant pro ipfis, audita miſſa devote concurrentibus Domino Philippo quondam Salvienfium electo, & fratri fuo illuftri Duce Karinthie, & Duce Stirienſi ex communi condicto Principis Boemie, & aliorum acies ordi- nantur, & ſub vexillo Martiris Wenceslai Dux inclitus vallatus exercitu, mon- (t) Ex his conjicere licet in urbe Laab ſeu illius vicinia olim fuiſſe monaſterium ordinis Mi- norum. Hæc autem cum multo pluribus circumſtantiis narrat Marignola præ Pul- kava. (u) Lege: ſalvare.

Strana 221
JOANNIS MARIGNOL. montem contra hoftes aſcendit. Cumque Manaym, id eſt caſtra Domini cum preſidio angelorum infideles ſubito aſpexiſſent, timore nimio con- cuſſi omnino fugiſſent, niſi remedium chaos, id eft fluminis intermedii percepiſſent, nichilominus tamen tantam dedit Deus victoriam populo Cri- ſtiano, quod melius, quam per ſcripturam intelligetur ex epiſtola ſubſe- quenti. 221 Epiſtola miſſa Domino Pape Alexandro IIII. (anctiſſimo in Criſto Patri & Domino Domino Allexandro Dei gracia Pape quarto, ſancte Romane Ecclefie Summo Pontifici. N. eadem gracia Dominus Regni Boemie, Dux Auſtrie & Stirie, & Marchio Mora- vie. Quia pium paſtorem ſuarum a lupis liberacio ovium delectat, & be- nignum patrem jocundum reddit, cum falute proſperitas filiorum gravis belli, quod adverfus Belam, & natum eius Stephanum Ungarie Reges il- luftres, & Danielem Regem Ruffie & filios eius, & ceteros Rutenos ac Tartaros, qui ei in adjutorium venerant, & Boleslaum Cracoviensem, & Leftkonem juvenem Luficie Duces, & innumeram multitudinem inhuma- norum hominum Cumanorum, Ungarorum & diverſorum Sclavorum, Si- culorum, & Vnalaorum, Vezzerinimorum, & Vsmahelitarum, ſciſmatico- rum eciam, utpote Grecorum, Bulgarorum, Ruſciensium, Boſnensium he- reticorum autore Deo geffimus, & victorie nobis date celitus, & post victoriam inter nos ex parte una, & dictos Reges ex altera concordie reformare proceſſum, non ab re decrevimus Paternitati vestre declaran- dum. Sane cum ad flumen, quod Morava dicitur, veniſſemus, Ungarie, Austrieque confinia terminans cum noſtris veniffemus exercitibus, dictos Reges, & eorum exercitus caftra metatos ex altera rippa fluminis vidi- mus ex adverſo. Dedimus autem eis eleccionem, aut ipfi nobis loco cederent, ut tranfiremus, aut nos eis libenti animo cederemus, ipfi au- tem ſolita fraude nobiſcum trevgas componentes ad deliberandum per to- tam diem sancte Margarethe inducias postularunt. Videntes autem nos con- fidentes, quia nec decima pars nostrorum nobiſcum erant, nocte tranfeunt ſuper nos improviſos, & in modum ſemicirculi nos cingentes, nifi Domi- nus adjuviſſet nos, forſitan vivos deglutiſſent nos. Igitur in tam inevi- tabili articulo conſtituti, totam in adjutorium Altiſſimi ſpem ponentes; commilitones noſtros primitus adhortati, in eos irruimus confidenter, quos Deus perterruit, & proftravit, & in fugam convertit, ita quod predi- ctus fluvius Morawa iuxta fui nominis ethymologiam, fieret eis via mor- E e 3 tis,

Strana 222
222 CHRONICON tis, tot enim in flumine sunt ſubmersi, ut ſuper occiforum cadavera no- stris eſfet tranfitus, & via ad eorum caſtra, & tentoria ſpolianda. Quam- vis ergo poſt tantam victoriam celitus nobis datam regnum Ungarie no- ſtro potuerimus Dominio fubiugare, penfantes eciam, quod melius est habere bonum vicinum, quam exterminare rebellem, & ut ait Constan- tinus Auguſtus crebro ſvaviores amicicie poſt inimiciciarum cauſas ad concordiam reftitute; ideoque nobis pace oblata a proximis noſtris alti ſanguinis noſtri Ungarie Regibus, & Domina Regina & juvene Rege Be- la, a comite Rolando, maluimus pacis federa reformare, quam vaſtando magnum regnum Ungarie viam Tartaris aperire. Prenotate itaque com- poſicionis formam veſtro apoſtolatui ſub eorum figillis petimus a Sede Apoſtolica communiri, & in ewum apoſtolico patrocinio roborari. Capitulum, in quo ſeptem miracula per ordinem deſcribuntur divinitus oſtenſa a Deo. alis ergo, ac tanta victoria ſoli Deo, fanctorum patronorum precibus aſeribenda ſeptem teſtimoniis comprobatur. Primo namque viri, qui ex more exercitum ſequebantur a tergo, viderunt aquilam albiffimam, quius caput aureum erat, volantem, & fuis maximis alis cooperientem totum exercitum Boemorum, ymo magis Cristianorum, & sequentem ve- xillum beati Martiris Wenceslai. Eodem die circa horam terciam devotus miles Johannes filius Sucyslai in domo propria jacens egrotus, in extaſi poſitus, vidit ſe in campo cum parvo exercitu, & incompofito, & ecce in campo lucido primo videt principem Boemie ſanctiſſimum Wenceslaum militaribus armis ſuis indutum, precedentem cum facro fuo vexillo in dex- tra manu, quem ſequebatur in pontificalibus fanctus Pontifex Adalbertus, juxta quem e veſtigio fanctus Abbas cum fuo baculo Procopius, & poſt- modum fancti monachali habitu: Quinque Fratres. Tunc idem miles au- divit clara voce fanctum Wenceslaum dicentem confortibus glorie fue: Modicus eft nofter exercitus, ad Dei prefenciam mox tendamus, & ex- tendit vexillum proprium contra hoſtes, qui ſtatim territi, univerſaliter, & turpiter in fugam funt converſi. Exterioribus oraculis interior conſo- lacio fidèm facit, nam ficut communiter omnes pariter retulerunt, quam- vis paulo ante omnes effent quaſi mortui, & quaſi viribus deſtituti, ipſa tamen hora conflictus eum inexperta ſpiritus leticia, tantam a Deo leti- ciam receperunt, ut non ſolum audacter in hoftes irruerent, ſed eciam parati eſfent muros ferreos penetrare. Jaroſius eciam Burgravius Pragen- ſis

Strana 223
223 JOANNIS MARIGNOL. fis vir fide dignus coram Epiſcopo retulit viva voce, quod exercitus eius in cuius medio vexillum fancti Martiris ferebatur nullam in equis vel ho- minibus ſuftinuit lefionem, fed quocunque vertebatur vexillum Martiris, hoſtes vertebantur in fugam, &c. Ferrum eciam hafte ipſius, in quo vexillum fancti Martiris pendebat, vifum eft ſplendere pluribus ficut fol. Nunccius Regis Ungarie coram Boemie Principe reeurrerunt, quod cum in hora congreſſionis Boemi ſonora voce ympnum ſancti Adalberti; Ho- ſpodinie pomilug my; cantare ceperunt, invitis ſefsoribus equi hoftium territi terga verterunt, in fugam precipitem Ungarorum. Gaudeat er- go populus Boemorum, & fuis patronis laudes referat inexhauftas, quo- rum meritis victricia signa in Boemiam referentes non folum a malis pre- ſentibus liberati fuerant stupendis miraculis, verum eciam pace glorioſa potiti ſunt pro libitu cum honore fui ad laudem & gloriam ſummi Dei,Amen. Anno vero Domini milleſimo ducenteſimo lxj. facta eft concordia in- ter Ungaros & Boemos, & pax reformata, & appoſita pena undecim mi- lium marcarum argenti contra violatores. De deſponſacione Cunegundis cum Duce predicto, & coronacione eiusdem. Jolens eciam Dux predictus Boemie poſt triumphum ſue domui provi- dere, Cunegundym filiam Ducis Bulgarorum in caſtello Unga nomi- ne vulgari dicto Poſſen (x) deſponſavit, & cum ſolempni gloria ſuſcepta est in civitate Pragensi X. Kalendas Januarii, id est X. die ante Kalendas Januarii, in feſto vero nativitatis Domini. Predictus Dux Primisl cum predicta uxore fua, cum maximis, que longum foret enarrare folempniis in Pragenſi Ecclefia a Venerabili Maguntino Preſule, & aliis ſex Epiſco- pis aftantibus ſolempniter cum Regina coronatur in Regem aftante Mar- chione Brandenburgenfi cum filiis & filiabus, & alia procerum turba Boe- morum, quam eciam Ducibus Polonie, comitibus, Principibus, & aliis nobilibus infinitis. Convivia eciam permagnifica biduo in campo Boemie in locis ad hoc preparatis funt ſolempniſſime procurata, cum inenarrabili gloria & leticia populorum. Eodem anno fata, arbores, & fructus tam ficcitate, quam tempestate multipliciter perierunt, fames maxima, & mortalitas funt ſecute, cariſtia eciam inaudita in tantum, ut frumenta, & pabula pro equis vix reperirentur. Et anno ſequenti, ſcilicet millefimo du- (x) Hem veterem appellationem Poſſonii.

Strana 224
224 CHRONICON ducenteſimo Ixiij. in Moravia & in Boemia menſura regalis filiginis ven- deretur centum viginti denariis, tritici multo plus, piforum centum quin- quaginta, fames eciam coegerat villanos, dimiffis agris cum uxoribus & filiis mendicare, rapere, & furari, jumenta & pecora propter pabuli de- fectum interierunt propter aſperitatem yemis ſubſecutam. Capella Omni- um Sanctorum dedicata est. Anno eciam ſequenti vis ventorum tanta fuit, ut profterneret campanarium Ecclefie Pragensis, & multa alia edificia, & turres, & arbores fine fine. Eciam fuit inundacio aquarum, & pro- celle, & tempeſtates permaxime. De ſolempni deſponſacione facta per Regem Boemie inter Belam juniorem Regem Ungarie, & neptem Regis Boemie, ex ſorore filiam Marchionis Brandenburgenſis. Jolens autem Rex Frimisl, qui aureus, vel Ottakarus (y) juxta magni- ficenciam regalem pacem perpetuam firmare cupiens cum Ungaris, neptem ſuam, filiam ſororis ſue, & Marchionis Brandenburgenſis, juve- ni Regi Bele procuravit matrimonio copulare, conſenſu ergo habito tam patris, quam filii Regum Ungarie, in die fancti Wenceslai in Ecclefia san- Ctorum Viti & Wenceslai tam clericorum quam laicorum oracionibus se commendans, ut ordinaverat, prediétam puellam neptem fuam cum fuis genitoribus venientem in castrum Pragenſe cum ſolempnitate permaxima ſuſcepit, & magni convivii apparatu. Interim eciam pro nupciis juxta regiam magnificenciam fieri precepit maximum apparatum: Primo namque tentoria ſumptuofiffima extendenda in campis cum omnibus requifitis pre- mittens verſus Poſonium, ipſe Rex cum nepte parentibus, & Principibus tocius Boemie, Moravie, & Austrie, & tribus Epiſcopis ſubſecutus patri ſponſi Regis feilicet antiquioribus Epiſcopis sociatam puellam predictam videndam occurrenti transmiſit. Cui Rex Ungarus optulit murenulas precioſas, & dote firmata in tentorio Regis Boemie, Rege Ungaro rece- dente Bela ſponſus venit Regis filiam deſponfare, & more gentis illius coronam auream capiti eius impoſuit, quam quidem miles illius gladio nudato dejecit. Eodem die Rex Boemie in quodam tentorio ſolempni ad modum Ecclefie pulcerrime preparato, audita miſſa fecit milites, Ducein Polonie, quatuor Marchiones, & nobiles plures, quibus eciam ludos mi- litares exercuit. Tandem venitur ad menfam, Regeque primo ſeniore in ta- (y) Mira vocis Ottakari per aureus explicatio.

Strana 225
JOANNIS MARIGNOL. tabernaculo tentorii nobiliter collocato Principibus confidentibus decen- tiſſime hine & inde ipſo ministrante cum ſuis, tam venuste & habundanter fuit omnibus miniſtratum, ut excedere videretur illud maximum convi- vium Imperatoris Perſarum maximi Afſveri, quis enim non miretur iftius Regis magnificenciam, qui ab ipfis cunabulis Rex aureus eft vocatus, & qui diviciis & gloria inter omnes Reges & mundi Principes factus eft glorioſus. Finito autem convivio puella navigio inponitur, & Rex Ot- takarus in Pragam revertitur glorioſe. Anno eciam Domini milleſimo ducenteſimo lxv. in die Purificacionis Marie Virginis convocatis tribus Epiſcopis Pragenſi, Olomucensi & Bam- bergenſi, & omnibus Auſtrie, Boemie, & Moravie Rex coronatus venit ad proceſsionem, & fecit filiam baptizari predictis tribus Epiſcopis levan- tibus eam, & omnibus, tam Epiſcopis, quam Clericis, & aliis convivium per magnificum preparavit. Anno Domini millefimo CC. Ixix. luporum tanta copia habundavit, quod Rex precepit fieri foveas, & imponi precepit anferem vel porcel- lum ad capiendum eos. Rex itaque Ottakarus multas manfiones, & ca- ſtella per regnum ſuum edificavit. Interim inter ipſum & Bavaros gra- vi orta diſcordia Rex Boemie congregatis diverfarum gencium exerciti- bus intrans Bavariam usque Ratisponam vaftavit eam ſpoliis, & incendiis, ac rapinis. Verum exercitus Regis diverfis vicibus in Bavariam tran- ſeuntes tanta dampna intulerunt villis Boemie, maxime villis Epiſcopi, clericorum & monachorum, quod dampna Bavarie quafi ſuperaverunt. 225 Qualiter Rex Otakarus prudenter abrenuncciavit eleccionem Imperii prehabito confilio &c. Unterea Coloniensis Archiepiſcopus ex parte fua & omnium electorum venit Pragam, offerens ei eleccionem Imperii Romanorum, qui habi- to ſolempni conſilio ſuorum Principum, & maxime nobili viro Andrea, qui tunc erat camerarius Regni, racionabiliter diffvadente, gracias refe- rens Electoribus, venientem Archiepiſcopum ſummis honoribus, convi- viis, verbis jocalibus, palafridis, (3) dextrariis, & clenodiis magnificen- tiſſime honoravit, & ſe nullo modo eleccioni Imperii velle ullatenus con- ſentire reſpondit, & Archiepiſcopum fic honoratum magnifice cum gra- ciarum accione ad Electores remiſit. Anno ergo Domini milleſimo ducen- F f Tom. II. te- (3) Equis agminalibus. Dufreſne.

Strana 226
226 CHRONICON teſimo Ixij. ſexto Kalendas Septembris Rudolphus electus eft Imperator, & anno ſequenti tanta fuit Frage inundacio aquarum, quod pontem fregit, & infinita dampna intulit tai urbi, quam villis, & Ecclefias multas, & molendina deſtruxit, plures homines funt ſubmerſi, & oléra & ſata de- ſecavit, & pertigit aqua uſque ad Ecclefiam fancti Egidii, & per vicum Judeorum, usque ad Eccleſiam ſanéti Franciſci. Qualiter Rudolphus Romanorum electus repetivit ab Otakaro Rege Boemie jura Imperii &c. uxta propheticum dictum; ſecundum gloriam ejus facta eſt ignominia ejus ; fic accidit populo Boemorum in iſto ſuo Rege aureo nominato, ut videant mortales, quam inftabilis eft rota fortune. Rudolphus ergo Ro- manorum repetit ab Otakaro jura Imperii, ſcilicet Auſtriam, Stiriam, Karinthiam, Portum Näonis, Fioletum, & Forum Julii. Rex autem Otakarus ſpiritu elacionis, & malo confilio fretus cum magna ſuperbia dedit electo Romanorum de omnibus negativam, dicens ſe quasdam ter- ras nomine dotis, & quasdam victrici gladio conquififfe. Inſuper ipſe ludis & venacionibus vacans mittit exercitus ad paſfus cuftodiendos, qui tamen terris Boemie, maxime monafteriis per predas, & rapinas perma- xima dampna intulerunt. Interim Romanorum electus parat exercitum, & caſtra metatus eſt ex altera parte Danubii verſus Auftriam cum exer- citibus fuis, ex oppoſito vero Boemorum exercitus iuxta Danubium cum Rege Otakaro in longitudine miliariorum quatuor caſtra fixit. Cumque uterque exercitus jam fame, & equi defectu pabuli debilitarentur omnino jam per ebdomadas ſeptem, nec illi, nec iſti tranfirent communi concor- dia treugas inierunt, & locum elegerunt in filva dicta Kamber pro com- poficione tractanda. Statuto itaque die ad predictum locum utroque cum paucis veniente, ad hoc finaliter devenerunt, ut filia Regis filio Electi, & e converſo filius Regis Boemie accipiat natam Rudolphi. Pactis ergo ſacramento firmatis, & inftrumentis ſcriptis, & figillatis hine inde. e Qualiter Otakarus refignavit quinque vexilla, & fruftratus eft intencione ſua. (takarus eciam induccione multorum facta confideracione tali cum Prin- O cipe Romanorum refignavit electo quinque vexilla, sperans fe statim inveſtiendum de ipfis, electus autem alto confilio uſus, duo tantum, ſci- li-

Strana 227
227 JOANNIS MARIGNOL. licet Boemie & Moravie reſignavit, nichilominus tamen pacifice ab invi- cem recefferunt, quitquid enim Otakarus corde conceperat, non osten- dit, quia ſpem bonam de aliis sibi fecit electus tempore fuo reddendis. Iſto tempore multitudo luporum ululancium apparuit usque ad portas Prage. Qualiter Otakarus animo ſuperbo deſpexit Romano- rum electum, & fregit omnia pacta prius ordinata. nno Domini milleſimo ducenteſimo Ixxix. Otakarus ſpiritu ſuperbie agitatus, videns, ut electus Romanorum vexilla ſibi promiſſa non reddidit, & forte aliis ſtimulatus, omnia, que Regi Romanorum promi- ſerat, pacta fregit. Primo namque Agnetem virginem, quam filio electi promiſerat in monaſterio ſancti Franciſci ſub fancte Clare regula pauperum Dominarum cum decem aliis virginibus conſecravit, quod factum principium dolo- rum tam pauperum, quam divitum, magnorum & parvorum, deſtruccio- nisque Regni Boemie feminarium fuit, & quod majus eft, Electo Roma- norum literas dirigit magis provocativas ad bellum, quam ad pactum facti federis excuſandum. Insuper armat miliciam in expedicionem contra Ro- manorum electum, convocat Ducem Polonie & amicos, terras, quas re- fignaverat, invaſurus, & expectabat in Brunna exercitum amicorum. Cumque hec audiſſet Electus Romanorum, qui jam collegerat exercituum multitudinem copioſam, transfretato Danubio venit in occurſum eius. Cumque compertum ei foret, quod Otakarus nichil fciret de adventu eius, & ſecurus amicorum exercitum expectaret, fubito Rudolphus irruit fuper inermes, & inproviſos, irruit eciam ſuper eos formido & pavor, & fuge presidio ſe committunt. Facta est autem tanta strages de exercitu Boe- morum, quod melius eft filere, quam ſcribere. Sic & gloria Regis Ota- kari converſa eſt in ignominiam eius, nec ſeitum fuit, utrum fuerit tra- ditus ſepulture, five eciam ſubmerſus cum multitudine fugiencium fub- merſorum, tanta eciam ſuit multitudo nobilium captivorum, quod ficut pecudes ſervabant, alios jugulabant, quia facti fuerant fieut oves occifio- nis. Preda eciam Boemorum innumerabili multitudine dextrariorum, ve- ſtimentorum armorum, vaforum aureorum & argenteorum, & ornatus capelle Regie cum teſauris datis in predam, omnem humanam eſtimacio- nem excedit, ut impleatur illud elogium ; ſecundum gloriam multiplicata eſt ignominia eius. F f 2 De

Strana 228
228 CHRONICON De infinitis calamitatibus & miſeriis Boemorum. erum ſicut dicit Valerius Maximus; Ira Dei lento gradu deſevit, tar- ditatemque judicii ſeveritate compenſat, tanta enim ſeveritas divini judicii excanduit in populo Boemorum, quantam nec hyftoria nec litera docet, eciam tempore Machabeorum, vel tempore paganorum, nam tunc fideles pro juſticia torquebantur ab inimicis, nam in fratrem frater, pater in filium , proximus exiliit in amicum. Sed iſtas ſub compendio maledic- ciones demonstremus. Totum namque regnum Boemie scilfum est in tres partes, nam Brandenburgensis Marchio tenet castrum exclufis clericis & partem Regni, aliam partem concedit Regine & filio, aliam detinet Dux Polonie Kazko, preter alias particulares ſciffiones Moravie eciam penitus, qui poteſt capere capiat. Secundo Theutonici muſcarum more intrantes Boemiam Eccleſias predantur, trahunt per capucia monachos, & eiciunt de clauftris, clericos torquent, moniales vituperant, fanctuaria propha- nant, Eccleſias violant, omnia rapiunt, torquent fimplices, cruciant inno- centes, incendia fine ceſfacione per villas committunt, alimenta rapiunt, nichil omnino poteſt ab aliquo cuſtodiri, & quod intollerabilius eft, cum omnia penitus funt deſerta, torquentur pauperes non folum a calamitatibus, verum eciam, qui non habent aliquid, in tormentis prodere compellun- tur , deſeruntur domus fine habitatore, quia per nemora currendo ſe ab- ſcondunt, fortis quoque timor & pavor, & mors, & calamitas, famès, & infirmitas opprimunt innocentes. Verum eciam, quia totus quaſi or- bis terrarum viſus eſt contra Boemiam commoveri, nam eodem anno in Vigilia Joannis Baptiste tanta fuit tempestas post meridiem, quod innu- mera edificia corruerunt. Eciam tempeſtas murum caſtri circa Ecclefian ſanêti Georgii funditus evulfit, & dejecit in rivulum Bruſmicam. (a) Im- petus eciam pluviarum domos innumeras ſecum traxit. Vis eciam & im- petus ventorum & aquarum arbores innumeras, montes & cavernas ever- tit, & ſecum traxit in campos. Blada omnia, que ſervabantur pro tem- pore neceſsitatis impetus aquarum penitus afportavit. De ventorum tem- pestate non est silendum, nam in die beate Barbare virginis tres nobilio- res turres ventus uno impetu deiecit, fcilicet turrim, que dicitur ad maiorem portam caſtri Pragenſis, primum edificium. Secundam, que di- cebatur antiquitus turris Epiſcopalis. Terciam in fronte caſtri, nam de aliis (a) Ex his colligitur vetus curſus torrentis Bruſnicæ, quem ſupra profundum dixit, cum hodie modiciſſimus ſit.

Strana 229
JOANNIS MARIGNOL. aliis innumeris fcribere non poſſumus pre multitudine veritatum. Hoc tamen fit argumentum , quod intra caftra & muros Pragenfes xxiiij. tur- res fortiſſime corruerunt, & in aliis locis tot clades fuerunt, quod ex- primere non ſufficit calamis adſeribendi. Cariſtia tanta fuit, quantam nullus meminit, ita quod non nifi duo ova gallinarum pro L. denariis ven- debantur, cumque prius pro uno L. vendebantur, & de aliis fimiliter eft eſtimandum. Eciam ad maiorem calamitatem clericis Ecclesie Pragenſis est penitus interdictum, & fancta conculcata per Theutonicos, & in ſoli- tudinem ſunt redacta. 229 Qualiter Marchio Brandenburgenſis aliam Boemis intulit perſecucionem. randenburgenſis Marchio post debellacionem factam per Romanorum B Electum ſub ſpecie tutele filii Regis defuncti, perſecucionem gra- viorem excitat populis Boemorum, rapinis, ſpoliis, & tormentis, tandem facta treuga cum proceribus, ſub ſpecie amicicie vocat canonicos quos- dam, & petit ſibi dari privilegia Regis, & mittens fatellites in facriſtiam ſancti Viti, predictam ſacriſtiam & capellam fanctorum Coſme & Damiani, in qua infiniti thefauri civium ſervabantur, percuffis canonicis & clericis verberatis omnibus theſauris, & depositis ſpoliat, & eciam ſepulerum fancti Wenceslai. Nec non & curiam Epiſcopalem cum omnibus ejus ra- puit, & civitatem, & plura alia ſuo dominio applicavit, &c. Ad mor- tem itaque & calamitatem Boemorum planctus Rachelis innovatus eft, nam Brandenburgenſis Marchio media nocte capi fecit Reginam cum unico filio, & duci in obſcuro ad caſtrum Bezdiez firmiſſimum, curia eius diſperſa Boemis expulfis, & data ſub cuſtodia crudelium Theutonicorum. Boemo- rum autem proceres & Barones ex edicto Marchionis ad colloquium vo- cati; licet instanter peterent, non tamen obtinuerunt, quod puer cum matre redirent in Pragam, micius tamen cum Domina agebatur, que callida simulacione exegit, ut vicinum monaſterium viſitaret, optinuit quidem. Secundo iterum, ut ſororem Agnetem in ſancto Franciſco viſi- taret. Tercio, ut in Moraviam iret pro exequiis viri ſui. Que cum obtinuiſſet fugam, Theutonicorum minas evasit. Brandenburgenſis autem Marchio Brandenburgenſem Epiſcopum prefecit Boemico regno, qui omni tyranno crudelior fuit. Nam eo tempore ſpoliata funt omnia quaſi mo- naſteria omnium religioſorum, & fratrum Minorum, monialium, cano- nicorum, ac eciam ruſticorum, facta eciam funt incendia usque ad favil- F f 3 lam.

Strana 230
230 CHRONICON lam. Eodem tempore Pragenſîs Decanus cum Canonicis conqueritur Do- mino Epiſcopo Brandenburgenſi de dampno & Ecclefie & ſpoliis factis in ea, qui Epiſcopus verbo tali conſolatur eos, quod eft auditui terribile, & ne- fandum, & more Theutonico furioſe reſpondit, non tantum Gotfridi Pre- poſiti rapientur, verum eciam omnium clericorum, eciam antiſtitis bona, non ſolum in rebus, ſed eciam in perſona. Nunquam tamen memini me tot calamitates legiſſe, ideo melius eft dicere uno verbo; percuſsit eos Dominus percuſſione crudeli, fed paratus eft aliquando miſereri, nec po- teſt in ira continere miſericordias ſuas, excefferat Epiſcopi perſecucio perfecucionem Dyocleciani factam in Criſtianos. Tanta eciam fuit morta- litas, quod modus vel poſlibilitas ſepeliendi mortuos non erat, ideo fe- cta funt in Praga duo magna ſepulcra, in quibus defunctorum cadavera jactabantur, tanta eciam fames, ut turmatim incederent mendicantes, do- morum hoſpites occidebant, vicinam vicina occidebat, & manducabat, & cum furore rapiebant corpora occiforum. Pudet fcribere tot calamita- tes populi Boemorum. Qualiter Deus poſt anguſtias placatus eſt populo Boemorum. ltimum; punita ſuperbia Boemorum miſertus eſt populo Dominus ſuo, & placatum ſe oſtendit ſenſibili signo, nam yris viſus eſt circumdans civitatem Pragenſem in die ſancti Stephani, bonum omen designans, eciam in cornu lune viſa eft ftella micans, que ducelli reditum figurabat. Eo- dem anno Marchio facta concordia cum Boemis recepta pecunia, quam petebat, committit Epiſcopo Thobie, & duobus judicibus regimen regni, & muſcas Theutonicorum ſub pena capitali exire compellit, remittit du- cellum, & in Saxoniam est reverſus, novaque lux oriri viſa eſt populo Boemorum, quia miſertus eſt populo ſuo Dominus Deus noſter. De ritu novi Ducis Wenceslai, & fine tutele Brandenburgenſis. nno Domini milleſimo ducenteſimo Ixxxiij. ſeptimo ydus Januarii in die ſancti Stephani Prothomartiris nova lux apparuit populo Boemorum, yris enim mire pulcritudinis Pragenſem totam circumdedit civitatem,quod fuit bonum omen miſeracionis divine, quod preſagium finis calamitatum, & principium tranquillitatis & pacis, ficut eciam alio signo oftendit Deus, ap-

Strana 231
JOANNIS MARIGNOL. apparente stella pulcherrima ſuper cornua lune indicante felicem adven- tum noſtri Illuſtriſſimi Ducis, quem Brandenburgenſis Marchio detinebat, qui fuit tutor eiusdem. Cui juveni redeunti Bavari Principes, & omnes oceurrunt, clericis proceffionaliter cantantibus; adveniſti defiderabilis; cum aliis ympnis & cantieis, Hoſpodyn &c. populo decantante, occurren- tibus eciam Venerabilis Prelatis, Thobia Epiſeopo cum canonicis Ecclefie Cathedralis, cum religioſis Abbatibus cum ſuis conventibus, & Minori- bus, & Predicatoribus cum clero & populo univerſo clamantibus & di- centibus; Benedictus, qui venit in nomine Domini, & ſie eum ad Eecle- fiam deducentes cum indicibili gloria in paterno folio locaverunt ad lau- dem Dei, & gloriam Boemorum, Amen. Brandenburgenſis autem Marchio finita tutela cum debuiſſet reddere racionem, addidit malis fuis rapinis exaccionem amplorum, marcarum xx. milium, & a Duce iterum undecim milium, pro quibus tenuit municio- nes firmiſſimas, donec ſumma predicte pecunie ſolveretur, qua ſoluta, eft Boemia de voraci tyrannide predicti tutoris penitus liberata. Quo- modo autem ipſe finierit, & a quo coronatus tam ipſe, quam ſequentes, quorum iſta funt nomina infraſcripta, liber non loquitur, nec valui re- perire, ideo ſufficit nomina per ordinem deſeribere, ficut in eronicis continentur. (b) Post predictum Ducem & Regem Wenceslaum filium ma- gnifici Regis Ottakari occiſi in prelio ifti ſuccesserunt, idem feilicet Wenceslaus Rex, Primisl Rex, (c) Wenceslaus Rex, Wenceslaus Unga- rie & Boemie Rex, Rodulphus Dux filius Alberti electi Regis Romanorum, Henricus Dux Karinthie, ultimus Johannes Rex filius Imperatoris Hen- rici Illuſtriſſimi Romanorum. Deinde Karolus quartus eiusdem Johannis filius ex Elizabeth Regina & herede regni Boemie, nunc Serenifsimus Rex & Imperator Auguftus. 231 Capitulum ultimum. unc in calce voluminis tanquam ad bafim omnia reducentes; nam Im- perator greco nomine, ut ait beatus Gregorius libro Moralium, Ba- fileos appellatur, quaſi bafis terre, nam leos terra in greco dicitur, quaſi omnium fundamentum quere in Karolo de fuis operibus, de quo michi fcri- be- (b) Non igitur Marignola Petri Abbatis Aulæ-Regenſis aut Franciſci Chronica adhue co- N gnita ſibi habuit. (:) Rurſum ut ante hallucinatus Marignola, qui Przemislaum Ottocarum in prælio Rudolphi interfectum pro primo habuit, qui tamen fuit ordine ſecundus.

Strana 232
CHRONICON bere non videtur, ne eius laudi vel glorie aliquid videar decerpfifſe, ſi eius opera magnifica ſtilo non heroico proſequerer, ut deceret. Verum ut in ipſo concludam volumine, quosdam verſus de eo conſcriptos ab an- tiquo, a qua tamen certitudinaliter non bene ſcio pro certo, preſenti pagine duxi penitus inſerendos, qui tales ſunt. Heliſabeth filia Regis Wenceslai mundo refert gaudia juſſu Adonay, ut metrum, quod ſequitur, ſuper hoc teſtatur, & Li- buſſe conditur, que ſic modulatur. (d) 232 Verſus. Ourculus eſt illa de qua Libuſſa Sibilla, Sagax (e) prophetavit hec preſagioque beavit, Eliſabeth proles generabit, que quaſi ſoles, undique lucebunt, & plurima regna tenebunt, eius (f) & ex ar- cha nafcetur, eritque monarcha. Ipſe reget mundum, ſapiens erit, & furibundum quemque ſibi ſtrabit, regnum ſuum bene ſta- bit, (g) Criſticolis enſis urbes quas cyropolensis (h) reddet, frau- dabit, & milia multa necabit, quod nec Allexander potuit, nec fortis Evander, hic vincet totum Pharaonis habebit azotum. Vin- cet Soldanum, pelletque Plutonis ad anum. Undique pace data celo ſibi ſede parata, eternum nomen ſibi nanciſcetur & omen, finis in urbe David eius erit quam ſuperabit, ad pedicas Criſti tumulus fabricabitur iſti, Amen. Incipit tercius liber Cronice Boemorum, qui Jerarti- cus, sive Ecclefiafticus nominatur. cce deſcripſi eam tibi tripliciter, ſapientiſſimi Salomonis in proverbiis, verba preſcripta mea create Trinitati indicant, & oftendunt, nullam rem omnino conſiftere, niſi in numero Trinitatis. Omnia enim numero, pondere, & menfura creaſti Domine, ait ipſe, quod Theologice dicitur, modus, ſpes, & ordo, hoc eciam indicat ſcriptura in principio Genefis, quia (d) Hoc vaticinium reperi integrum in codice quoque chartaceo MS. ſeculi XIV. Bibliothe- eæ Parthenonis Doxanenſis. (e) Codex Doxanenſis rectius: Saga. (f) Codex Doxan: Ipſius. (g) Doxanenſis addit, Spernet externos & diliget ipſe Boemos, hos peragrabit totum mundum ſuperabit. Reliquos verſus vero alio ordine refert. (b) Doxanenſis: Chriſticoiss enſis ſuus erit, urbsque Pragenſis.

Strana 233
JOANNIS MARIGNOL. quia in principio creavit Pater verbum, quia dixit, Spiritum, qui fe- rebatur ſuper aquas. Hanc Trinitatem vidit Abraham, quia tres vidit, & unum adoravit. Et idem Salomon de Deo loquens in proverbiis, quod inquit, nomen eius, vel filii eius ſi noſti, illius ſeilicet, qui appendit tribus digitis molem terre. Hane beatiſſimam creatricem Trinitatem nul- la creata ymago ignorat, nifi fit totaliter excecata, pro eo, quod anima creata cognoſeit in lumine concreato, quod habet in ſe memoriam, quasi eifenciam paternalem, intelligenciam filialem, que a prima procedit, & a noticia & memoria impoſſibile eſt, quod non procedat amor, vel fui ipfius benevolencia, quod dicitur ſpiritus, vel nexus amborum, qui in Deo dicitur Faraclitus, vel Spiritus Sanctus, tercia in Trinitate perſo- na eternaliter a patre filioque procedens. In re enim quacunque mini- ma est veſtigium Trinitatis, ſcilicet effe, poiſe, & operari, in perfec- cioribus, efle, vivere, & operari, in vere perfectis vivere, intellige- re, & amare, fine quibus racionalis creatura omnino effe non poteſt, quod in ſacra Theologia lucidius declaratur. Unde eciam Philoſophi naturali lumine cognoverunt beatiſſimam Trinitatem, quam etſi quidam negave- runt, hoc fecit ſuperbia, que in eis racionis oculum excecavit. Nam Ariſtoteles ſummus Philoſophorum, Platoni tamen impar eloquio, ut dicit, Augustinus, in principio celi & mundi dicit, naturali racione coactus, vel prophetico ſpiritu raptus, omnia in numero confiftere Trinitatis, unde dicit Trinitatis numerum nos non invenimus, fed a natura extraximus, per hunc enim honorare elegimus Deum Creatorem eminentem proprie- tatibus elementorum ; & eorum, que creata funt, omnia enim in numero trino confiſtunt. Ubi commentator eius Anroys peſſimus dicit, quod in lege Ariſtotelis tria erant facrificia, & Ovidius metrice libello de ve- tula, Deum trinum, & unum concludit Ariftotelem ſcripsiſſe, & docuiſſe. Sed & Plato in Thymeo Deum habere genitam mentem, que sine amore effe non poteſt omnino. Beatus eciam Augustinus recitat libro, quod quidam Philoſophus, quem alibi dicitur fuiſſe Platonem, ſeripſit, & ſecum ſepeliri fecit, quaſi totum Johannis Evangelium, quibusdam dimiſſis, vel paucis immutatis, & hoc ante Criſtum, fic; In principio erat logos, id est, verbum &c. usque, fuit homo; quod non fic ſcripfit, ſed in iftis verbis, & anima hominis perhibet teſtimonium de lumine, & in fine po- ſuit, verbum caro &c. Hec premiſimus, ut ad premiſſa verba venia- mus. Ecce deſcripfi eam tripliciter, fcilicet ſapienciam eterni luminis directivam, nam vapor eſt omnipotentis Dei, & ymago claritatis illius, a & idcirco ut in anima quaſi a patre reluceat poteſtas, a filio veritas, G g Tom. II. 233 Spi-

Strana 234
CHRONICON 234 Spiritu Sancto caritas attendantur. Et fic in memoria fit ſtimulus con- ſciencie, in intelligencia ſplendor noticie, vel radius noticie, in amore igniculus benevolencie ad nostram creatam ymaginem reformandam per potenciam paternalem, illuſtrandam vel conformandam per noticiam filia- lem transformandam in amorem celestium per benivolenciam ſpiritualem. ille igitur ignis tripliciter exurens montes, & mentes contemplancium a montibus eternis per lucem fapiencie illuminans, & exfufflans radios igneos, trinam partem nostre create ymaginis trino radio reaccendat in hac tercia parte noſtri opuſculi in amorem celeftium, ut cum Paulo raptus usque ad tercium celum contemplari valeas Seraph illum cum Yſaia, in- tendentem labia tua ignito calculo facre ſcripture, quem forcipe tulerat de altari, ita quod cum viro induto lineis, Summo Sacerdote Criſto im- plere valeas primus altaris perfecte intelligencie manus facras, ut effun- dere valeas fuper Domini civitatem Ecclesie militantis, ut tanquam vir deſideriorum cum Daniele Gabrielem volantem cognoſeas tempore sa- crificii ſeptimi. Ut indicet tibi virtutem ignei fluvii totaliter incendentis, virtute ſedentis in trono, per omnia ſecula ſeculorum, Amen. De Sacerdocio naturali. In hac igitur tercia distinccione Ecclefiastica, ut premiſſum est, deſcri- bitur Jerarchia, que a primo ſacerdote vero poſt Adam, Abel iuſto uſque ad tempora noſtra decurrit. Fuit namque primum Sacerdocium naturale , nam primogenitus ſemper Rex & Sacerdos erat in lege nature, & duravit usque ad Jacob. Post fuit Sacerdocium legale ab Aaron usque ad verum Pontificem Cristum, post quem fuit, & erit usque ad finem mundi facerdocium spirituale. Tu, inquit David es facerdos in eternum ſecundum ordinem Melchiſedech, qui affimilatus eſt filio Dei, fine patre, ſine matre, fine genealogia deſcribitur fecundum Apostolum apud He- breos, pro eo quod ſpirituale facerdocium a Criſto fumpfit eoxordium, fi- cut ſeribit Johannes in principio Apocalipfis ; fecit eis regnum, & facer- dotes, scilicet ſpirituales, non ut olim per carnalem succeffionem, sed per ſpiritualem unccionem in Ecclefia conferatur ordo ſacerdotalis. De

Strana 235
JOANNIS MARIGNOL. 135 De primo Sacerdote poſt Adam, Abel juſto, Capitulum. Drimus ergo Sacerdos post Adam a Sanctis deſcribitur Abel iuftus, hic conſtructa ara cum fratre Caym reprobato eius ſacrificio, quia etfi re- cte obtulit, quia vero Deo, non tamen iuſte diviſit, quia Deo peiora, ſcilicet ſpicas putredas, & corroſas. Abel vero optima obtulit gregis ſui, ſuper quem, & eius munera Deus reſpexit, eum lumine illiuſtran- do, & eius munera acceptando, igne miſſo de celo, qui conſumpsit vi- ſibiliter ſacrificium eius. Unde frater eius iratus & confuſus, turbatusque, quamvis redargutus a Deo, ipſum fratrem ſuum Abel Deo primum mar- tirem conſecravit, factus & ipſe vagus & profugus fuper terram. Ifte Abel virgo dicitur deceffifſe fine generacione carnali, cui ſucceffit frater eius Seth, & Seth fucceffit filius eius Enos, qui cepit invocare nomen Domini per oraciones vocales, & facrificia, ut deducit doctor egregius Augustinus, ac eciam religionem inftituit, qui dicuntur in genere filii Dei, precepto enim Ade generacio Seth & Enos, quia religioſe vivebant, & per oraciones & facrificia Deo ferviebant, feparati a generacione Caym fratricide, filii Dei appellati funt, & uſque ad ſeptimam generacionem religioſe vixerunt. Defunctis autem patribus, & Enoch translato in pa- radiſum, paulatim ceperunt ſe generacioni peſſime commiſcere, qui ho- mines dicebantur, eo quod fecundum hominem vivebant, & non fecun- dum Deum, qui videntes filias hominum generacionis Caym effe pulcras, elegerunt sibi uxores pro libitu voluntatis, id eft, fine omni ordine ra- cionis, & in tantam luxuriam exarſerant, ficut faciunt, quando prola- buntur communiter continentes, quod omnem nature ordinem perverten- tes, nulla juſta connubia ſervabant. Unde Deus volens illorum effrena- tam luxuriam demonstrare , fecit generari gigantes, propter quorum ra- biem puniendam fecit eciam diluvium, & ad purgandam luxuriam factus eft cathacliſmus. Guod autem, ut quidam dieunt, ymo communiter est vulgatum, angelos incubos & ſuccubos, hic Dei filios appellatos, omni- no michi videtur abſurdum, & hoc beatum Auguftinum ſequendo, quod probo, multiplici racione. Primo, quod de bonis angelis omnino vide- tur abſurdum, quod fcilicet tam nefandis operibus ſe immiſceant, qui ex natura diligunt puritatem, nee forte eft poſlibile per feminum translacio- nem, ut fingitur, generare gigantes, dato tamen, quod eſfet poſſibile, angeli tamen fancti talibus nefandis operibus nullatenus se immiſcent. G g 2 De

Strana 236
236 CHRONICON De malis eciam angelis non videtur, quia nunquam dampnati filii Dei vo- cantur in aliquo loco ſcripture. Filii ergo Dei non tantum per genera- cionem, ſed magis per religionem, vel profeſſionem, hie filii Seth ap- pellantur, ſed tamen per apoſtaticam luxuriam viam Dei omnino dimiſe- runt, in diluvio perierunt juſto Dei judicio, ſed quia omnis caro, ut di- citur, corruperat viam fuam, quamvis fatis pater Noe, Lamech videatur de peſſimorum operibus doluiſſe, dicens in nativitate Noe, iſte conſola- bitur nos, & Enoch ſeptimus ab Adam propheta fanctus translatus fit in paradiſum, nullum tamen legimus de prima etate per decem capita deſcen- dendo usque ad Noe, expreſſe Domini ſacerdotem fuiſſe, niſi Noe, qui tamen Nohe juſtus obtulit holocauſtum poſt diluvium, & odoratus eſt Do- minus odorem ſvavitatis ingentis. De Sem Sacerdote primogenito Nohe. (em filius primogenitus Nohe poſt patrem factus eft facerdos Dei Summi, D & obtulit ſacrificium Deo in pane & vino, & fuit figura Criſti, qui Criſtus factus eft eciam Sacerdos ſecundum ordinem Melchiſedech. Mel- chi idem eſt, quod Rex, Sedech idem eft, quod Scem, lingua Arabica, & Caldea. Iſti Scem dedit Abraham decimas, ut deducit Apostolus ad hebreos in figura, nam qui decimas accipiebat in veteri lege, ſeilicet Levi & tribus eius, ſeilicet Aaron & Levite, in lumbis patris adhuc exi- stens decimatus eſt. Hic primo decime date funt, ſed de ſpoliis occiſo- rum infidelium per Abraham. Supervixit autem iste facerdos post Abra- ham, ut dicitur annis XXXV. Sed Abraham, Yſaac & Jacob ſacerdocio functi funt, alii non leguntur ordinate ſacrificium obtuliſſe, niſi Gedeon, & Samuel ſimiliter, qui tamen erat de tribu Levi. De Abraham Sacerdote &c. Abraham poſt Melchiſedech sacerdocio functus eſt in terra ſancta, ubi A altari erecto obtulit holocauftum , id eft, incenſum totum, vaccam, capram, aves, ubi vidit clibanum fumigantem, & tune habuit promiſſio- nem de terra ſancta. Item alias obtulit facrificium, & habuit visionem trium angelorum, & ſubmerſionis Sodome & Gomorre, & aliarum trium civitatum. Item tercio obtulit ſacrificium, & habuit promiſſionem Vſaac, quem eciam dum precepto Dei vellet offerre in holocauftum, & duxiffet ad montem, ubi poſt fuit templum ſecundum Joſephum, dimiffis pueris cum

Strana 237
237 JOANNIS MARIGNOL. cum aſino, & Fſaac portaret ligna, & ipſe ignem & gladium, pater Arabam alloquitur filium piis verbis, dicens; O fili a Deo datus es michi preter ſpem, & contra curſum nature de vetula, & fterili natus, quem Deus in juventute tam pulcrum erexit, per te meam ſenectutem conſolari putabam, & te ſuperſtitem relinquere mee religionis cultorem, & bono- rum omnium meorum heredem, & tuis manibus fepeliri ſperabam, nunc Deus , qui te michi dedit, plurimum te dilexit, nec vult te implicari mundanis, nec infirmare, tabeſcere, nec communi morte hominum vi- tam finire, ſed per oraciones in facrificium tuam animam recipere, & per manum tui genitoris, cui dulcior erat tua vita, ſuper omnia munda- na temporalia vel terrena, ideo libens fufcipe mortem precepto Dei, qui te in meliorem statum vite reſuſcitabit. Delectatus ergo Yſaac ſermoni- bus patris, alacri mente reſpondit, fibi gratiſſimum fore ſermonem patris, & pro Dei mandato libenter ſubire mortem, & ad beneplacitum patris tam amabilis, eciamfi Deus non precepiſſet, & flexis genibus benediccio- ne percepta paraverunt lapides pro altari per modum crucistligna com- poſuerunt, & ſubtus ignem. Cumque vestimenta deponeret, ut credunt hebrei, Sathan adver- ſus stans, dixit Yſaac, ut reſiſteret patri tamquam fatuo & deliro, cui Vſaac in faciem exſpuit, & nudatus in modum crucis brachiis cancellatis, a patre ligari ſe permiſit, & ſtans flexis genibus ſuper struem lignorum, ictum gladii expectabat. Tunc Abraham factus in extaſym vidit filium Dei immolandum in ligno crucis, verius facrificium, quam Yſaac, ut di- eit in evangelio Johannis idem filius Dei benedictus. Abraham, inquit, exultavit, ut videret diem meum, vidit tunc ſcilicet, & gaviſus est, tunc angelus clamans dixit, ne extendas manum fuper puerum, & tamen tunc erat annorum viginti, & folvit eum, & inter vepres a Deo paratum in- venit arietem, quem obtulit pro filio holocauſtum. De Yſaac Sacerdote poſt Abraham. Vſaac, qui promiſſione angeli natus eſt, & quia mater rifit in eius an- nuncciacione, post Abraham facerdocio functus eft, uxorem unam tantum habuit, de qua genuit duos uno concubitu, ut dicit beatus Gre- gorius libris moralium. Cumque colliderentur parvuli in utero, antequam naſcerentur, & mater ſentiret prelium, quod videre non poterat, ivit, ut conſuleret Dominum ad loca altaris Abrahe mediante, aut dubium marito ſuo Yſaac, cui dedit Deus reſponſum per eundem, due gentes, & duo G g 3 po-

Strana 238
238 CHRONICON populi ſunt in utero tuo, & major ſerviet minori, & quod rei poſtmo- dum probat eventus. Eſau enim maior natu, quia primo egreſfus ex utero, primogenitus fuit, & in facerdocio debuit fuccedere patri, verum omni religione postpofita venacioni vacabat, & fimul duas uxores habuit de ydolatris, fratre Jacob humili manente in diſciplina ſub matre, & in obſequium patris, merito reprobatus a Deo fuit Eſau. Jacob vero ei ſubſtitutus in ſacerdocio confilio Spiritus Sancti dato per matrem, non obſtante quod pater, quantum in eo fuit, vellet Efau benedicere benediccione solempni, & in facerdocium ordinare, & tri- buere veſtes facras, quas tamen fratri vendiderat, pro edulio lentis, que primogenita vocabantur. Cumque Efau de mandato patris cun arcu & pharetra pergeret ad venandum, & tardaret redire, mater Rebecca pa- ravit cibos & vestes, & induit Jacob facris vestibus, quas fervabat, & miſit Jacob ad patrem, qui confilio Spiritus Sancti benedixit eum bene- diccione ſolempni, & poſt ſe ordinavit in facerdotem alio reprobato, quam benediccionem iterum confirmavit, & fie maior fcilicet Eſau post- modum minori ſervivit, & populus Jacab ſeilicet Iſrael populum Efau ſu- peravit. Jacob igitur ſacerdos ordinatus a patre erexit lapidem in titu- lum, & benedixit in loco, ubi pater fuus, ut tradicio docet, fuit ym- molatus. Dum dormiret autem, vidit ſcalam, & hoſtium celi apertum, & angelos ascendentes & descendentes, & Deum innixum scale. Unde mane furgens, tulit lapidem, quem ſuppoſuerat capiti ſuper duos alios, qui in unum uniti ſunt, & unxit tres in tytulum altaris, & votum vovit eciam de decimis folvendis , & Dei cultu. Hoc fuit primum altare inunctum oleo materiali ad honorem Dei. Poſt Jacob qui deſcendit in Egiptumn, non legimus ſacrificium factum Deo, usque ad Moyſen, qui juſſu Dei in exitu Iſrael, nocte illa ad veſperam Paſce ymmolaverunt phaſe, id eft egnum aſſum, agniculum integrum cum lactucis agreſtibus, & edum, (i) ſimiliter & azimos panes comederunt, ſeptem diebus Paſche. De Moyſe & exitu Iſrael de Egipto &c. Joyſes eciam nocte illa Paſche juſſu Dei, & tranſito mari rubro perſe- M quentibus Egiptiis in eodem mari ſubmerſis cum infinitis ſpoliis Egi- pciorum diviſis aquis tranfiit fieco pede, precedente columpna ignis, & nubis, & cum perveniſſet ad litus, cecinit Moyſes, & filii Iſrael carmen hoc (i) Id est: hoedum.

Strana 239
239 JOANNIS MARIGNOL. hoc Domino, & exierunt mare, cantando canticum leticie, Cantemus Domino glorioſe enim &c. Maria autem foror eius cum tympano precedebat mulieres in corea, eundem ympuum vel canticum decantando, & venerunt ad montem Dei, & ibidem ſacrificium iterum obtulerunt. Elegit autem Deus ex nomine Beſeleel filium Ur, & Marie ſororis Moyſi, ut dicunt hebrei, quem im- plevit Deus ſpiritu ſapiencie ad faciendum opus tabernaculi & altaris, & omnium utenſilium eius, ſecundum exemplar ſibi a Deo demonstratum in monte, cui & dedit ſocium, nomine Eliab. Iste Beſeleel, quando fecit tabernaculum, probatur fuiſſe duorum annnorum; fic Kaleb genuit Ur, Ur Uri, qui Uri pater fuit Beſeleel , ut probatur primo Paralipomenon, Capitulo XXI., nam poſt erectum tabernaculum, quod fuit ſequenti anno egreſſionis filiorum Iſrael de Egipto, miſfus fuit iste Kaleb cum Joſue & aliis explorare terram fanctam, & tunc, ut exprefſe dicit textus facer Canonis, erat Kaleb annorum quadraginta, quod ergo annorum genuit primum filium, & filius ſecundum &c. Reſpondeant, qui ſciant, tamen rei veritas eft, quod octo annorum genuit Kaleb primum filium, feilicet Ur, qui eciam octo annorum genuit Uri, qui eciam octo annorum ge- nuit Beſeleel voluntate Dei, quia cogebant naturam pubeſcere. Hec di- cit gloſa ſuper librum Paralipomenon, & Jeronimus probat pole, multis induccionibus & exemplis. Puella fuit in Anglia temporibus noſtris vio- lentata, pecunia data matri, que anno ſeptimo dicitur concepiſſe. Idem dicitur de Salomone, & Achas, qui genuerunt undecimo anno. Jeronimus eciam recitat nutricem quandam nutrientem parvulum, tantam vim intuliſſe nutrito, quod coegit naturam pubeſcere ante tem- pus, & anno ſeptimo de eodem puero concepiſſe, quod tamen Deo non eft inpoſsibile, & vult aliqua talia monſtra fieri ad confusionem tante li- bidinis demonstrandam. Hee sine prejudicio ſcripta funt, & affercione. Hic naturale ſacerdocium terminat. De Sacerdocio legali, &c. ribus eciam Levi, cui legale facerdocium eſt collatum, qui fuit quar- tus in ordine filiorum Iſrael, habuit tres propagines, ſcilicet Giſon primum filium, Caath ſecundum, tercium vero dictum - - - - De Caath ſecundo nati funt Aaron, Maria foror eius, ultimus Moy- ſes, quem'mater tribus menſibus occultavit timore Pharaonis, qui pre- ceperat sub pena mortis, omnes maſculos Iſrael effe necandos, tandem pro-

Strana 240
CHRONICON projectus a matre in fluvium, in fiſcella, id eſt ciſta facta de juncis, a filia Pharaonis levatus eft, & matri datus custodiendus & nutriendus, illa penitus ignorante, quod effet mater eius, tandem redditus filie Pharao- nis, nepos Regis putabatur, a quo miffus contra Ethiopes victoriam re- portavit, & eius filiam in uxorem. Hic adinvenit cynerias, five larvas militares contra ſerpentes, hic eciam occiſo Egipcio fugit in deſertum, & vidit ardentem rubum, & Deum in igne, cuius precepto rediit in Egi- ptum. In fignis & prodigiis eduxit populum per deſertum XL. annis, cui Deus dedit socium fratrem fuum Aaron, quem juſfu Dei conſecravit, & unxit oleo ſancto, quem eciam Aaron in Summum primum Pontificem populi Iſrael, filios eciam eius in minores facerdotes ordinavit, fecit eciam eis primo, fcilicet pontifici vestes facras, rouale, & ſuperhume- rale, coronam, mitram fcilicet, & alia ornamenta. Alii autem dicti fuerunt Levite, ordinati in miniſterium ſacerdotum, ſecundum tres di- stineciones superius nominatas. Hic Aaron ordinatus fuit a Meyſen in Pontificem, sicut Hostienlis (k) conſecrat Papam urbis, & tamen non in- travit terram fanctam, ſed exſpoliatur vestibus facris quibus filius eius indutus est a Moyſe nomine Eleazar, poſt Summus Pontifex ordinatus, Aaron ibi defuncto in monte Or. Tercius Finees Eleazari unctus poſt patrem, meruit ſacerdocium ſempiternum, quia occidit uno ictu gladii duos fimul jacentes in stupro & placavit iram Dei, que propter fornica- cionem contra Dei preceptum populum occidebat, ac eciam, quia ydo- latica contra legem edebant amore mulierum. Iste Finees relicto facer- docio filio ſuo dicitur vitam ſolitariam elegiſſe, & hunc postmodum, ut recitat Jeronimus dicunt esfe Heliam translatum in paradiſum. Hec fine preiudicio verioris ſentencie. Unde nec alii leguntur fuiſſe ſacerdotes, niſi de tribu Aaron, nec ſacrificium obtuliſſe, niſi Gedeon juſſu Angeli, & Samuel, qui cum Levita fuiſſet, non tamen de domo Aaron, ut dicit Augustinus in quadam epiſtola. Poſt Moyſen eciam, qui non intravit in terram ſanctam, remanſerunt duo filii eius, quorum unus factus eſt facer- dos ydolorum in domo Miche, ut habetur in fine libri Judicum, & poſt- modum in tribu Dann contra Deum, & ex tunc contra legem plures facti funt in illo populo facerdotes, & eciam falfi prophete, & ſeduxerunt non ſolum populum, ſed & Reges, ut patet in libro Regum, & maxime in Jeremia, quare Deus tradidit eos frequenter puniendos in manus vicino- rum, qui eos multipliciter affligebant, ut patet in libro Judicum, eum au- tem in tribulacione clamarent ad Deum, mittebat eis liberatores, qui de 240 ho- (k) Id eft : Oſtienſis Epiſcopus, qui eit Cardinalium ſenior.

Strana 241
JO NNIS MARIGNOL. hoſtibus glorioſe triumphaverunt frequenter, & Judices dicti funt. Fue- runt autem numero duodecim Principales, & quafi trecentis annis popu- lum gubernabant, donec ventum est ad ultimum nomine Hely, qui Judex fuit, & ſummus Sacerdos. 241 Primus liber Regum. ic duos filios habuit peſſimos facerdotes nomine Offny & Fineos, qui ſtuprabant mulieres circa tabernacula excubantes, & facrificiorum juſtum ritum pervertebant, quos pater aliquando leviter non viriliter re- prehendit, & ideo cum eis periit, & Dei populus propter peccata eorum. Habuit enim tunc Ifrael prelium contra Philifteos, qui debellatis filiis Ifrael ceperunt archam Dei, & quinque mensibus tenuerunt eam, cum ſuo ta- men dedecore, & maximo dampno, quia ydolum eorum corruit coram archa, & ipsi omnes gravi & viliſſimo ulcere funt percuſſi. Nam mures nocte perforabant intestina eorum, nec ftercora continere valebant, & fie coacte remiſerunt archam, quam tamen poſtmodum reduxit Rex Da- vid in Jeruſalem, & Salomon collocavit in templo, & Jeremias abſcon- dit in monte precepto Dei, que a multis dicitur adhuc abſconſa. Gui- dam alii dicunt, quod tempore Machabeorum sit in Jerusalem reportata, & a Tyto & Veſpaſiano Romanis Principibus, poſt destruccionem Jeruſa- lem translata Rome, & fic in fancta fanctorum vel in Laterano per Constan- tinum ultimo collocata. Hec eſt opinio Romanorum. Tempore iftius Heli fuit fames maxima in Irael, tune quidam vir de Bethleem cum uxore nomine Noemi, id est pulera cum duobus filiis perexit in terram Moab, ut pere- grinaretur ibi, defunctusque eft tam pater, quam filii, focru Noemi cum duabus nuribus viduis remanente. Ceflante fame mulier orbata filiis & Marito, redire noluit in Bethleem, quam nurus ſequebantur, quibus illa diſſvadebat, tandem una remanente, alia nurus nomine Ruth, omnino fidelitate plena, ſequi noluit, & venit in Bethlehem, & deſponſata Booz genuit ex ea Obeth, qui fuit pater Veſse patris David Regis de genere Phares, filii Jude, filii Iſrael. De Samuele &c. (limuel eciam natus de patre Helcana Levita, & matre fancta Prophetiſ- S ſa, & Deo oblatus, & Nazareus Domino confecratus Propheta Domi- ni. Predixerat Hely revelacione Divina o mmia futura ſuper eum, & do- Tom. II. Hh. mum

Strana 242
242 CHRONICON mum ſuam, & eciam ſummum facerdocium transferendum de domo eius, ſcilicet Eleazari, & dandum emulis, feilicet illis de domo Fcanar, quod eciam factum fuit. Hic Samuel Propheta Domini defuncto Hely Summo facerdote templum gubernavit, & facerdocium ministravit in neceffitate, quamvis non fuerit de domo Aaron, & fuit judex populi juftus, & agnum ymolavit, & habuit victoriam de Philisteis. Habuit eciam filios malos, propter quos eciam patrem fanctum deſpexit populus, & Regem fibi fieri poſtulavit, quod cum primo diſplicuiſſet, tandem deſcriptis juribus Regni, populo persistente in prece, conceffit eis Regem in ira fua, filium Cys de tribu Benyamin, & unxit eum voluntate Divina Samuel in Regem. Hic primo humilis fuit filius unius anni, cum regnare cepisset, id est fuerat Rex per annum. Iste eſt modus Hebreorum loquendi. Iſte tamen Saul in principio bonus, avarus tamen fuit, invidus, & ſuperbus. Primo namque victoria habita de Amalech contra mandatum Domini Dei noluit occidere Agag Regem, de quo preceptum habuerat, nec eciam alia bo- na occidit, ſed reſignavit contra preceptum Dei, ſed vilia, optimis reſer- vatis, propter quod Deus privavit eum Regno de jure, & dederat David, David autem puer unctus eft in Regem a Samuele in domo paterna in Beth- leem, in medio fratrum ſuorum occulte. Hoc prophetaverat Balaam filius propheta, numeri XIII. dicens, tolletur propter Agag regnum eius, quod tune non fuit intellectum. Defacto autem tenuit Dominium annis multis Saul, hic preliatus eſt contra Philiſteos, in quo prelio David ad- huc puer, cum nondum haberet ufum armorum in funda, & lapidibus quin- que, occidit Goliam gigantem, & percuffit eum in fronte tam valide, quod intravit lapis, ut dicunt hebrei, in cerebrum eius, & quia ferrum, ſcilicet galee eius ceſfit lapidi, ideo dicunt quidam, quod ex tunc facta fuit circumciſio cultro lapideo, que tamen prius fiebat cum ferro. Hoc tamen dictum poteſt habere calumpniam, primo quia, ut legitur in L. Exodi, Sephora uxor Moyfi, fugiens cum Moyse, videns angelum venien- tem evaginato gladio, intelligens, quod propter filium non circumciſum veniebat, accepit acutiffimam petram, & circumcidit carnem prepucii eius, & proiecit ad pedes Moyfi dicens, ſponſus fanguinis mei es, & re- verſa eſt ad patrem ſuum, ergo ex hoc facto conclude, quod ante David facta fuit circumciſio cultro lapideo. Sicut eciam poſt in libro Joſue, ubi facta fuit per Joſue ſecunda circumciſio in Galgal, pro eo, quod toto tempore quadraginta annorum, quo fuerant filii Iſrael in deſerto, nullus fuerat circumciſus, ibi dicitur, quod cultris lapideis facta eft a Jofue cir- cumciſio. Prudenciores tamen Judeorum, cum quibus de iſta materia con- tuli,

Strana 243
JOANNIS MARIGNOL. 243 tuli, qui ſunt amici mei, ficut Judeus Criſtiano poteft effe amicus, dixe- runt michi, afferendo, quod nunquam de communi lege potuit fieri, nifi cum acutiſſimo raſorio, & de ferro, vel de alio nobiliori metallo, ficut eft es, vel aurum, & concordant cum dicto Ariſtotelis in libro Proble- matum, qui expreſſe probat, quod incifiones facte cum ere vel aureo cultello cicius fanantur, quam ille, que fiunt cum ferreo inftrumento, & ita utuntur medici de Cathay, (1) ut ego vidi. Solvunt ergo textum, quando dicitur contra eos, & allegatur tex- tus, ut eciam inter nos allegat Magifier ſentenciarum, & nos ipfi dicimus, quod circumciſio facta fuit cultro lapideo, male intelligimus eciam gra- maticam noſtram, nam culter idem eſt, quod raſorium vel novacula, ubi nos dicimus lapideum, non intelligendum materialiter, quod lapis fit ma- teria talis inftrumenti, ſed fit efficiens, ita quod melius dicitur cultro la- pidato, id est ad lapidem sive molam acuto. Hic eciam David Bethlehe- mitica factus est gener Regis, & deſponsavit Micol filiam Saul, quam emit a Rege patre eius ducentis prepuciis Philistinorum. Hec eft Micon uxor David filia Regis Saul, que postea videns eum de feneſtra faltan- tem, & ludentem in tripudio coram archa Domini, quando fuit reducta in Jheruſalem, deſpexit eum, & in domum revertenti improperavit, di- cens; quam glorioſus factus eft hodie Rex Jherufalem denudatus coram ancillis ſuis, ad quod improperium reſpondit David, vivit Dominus, quod ludam, vilior fiam coram Domino, qui elegit me pocius, quam patrem tuum. Predicto autem Saul Rege interfecto in prelio cum Jonatha filio ſuo a Filifteis & aliis filiis interfectis, preter unum claudum nomine Im- fiboſeth filio Jonate. David, qui fuerat proſugus a facie Saul poſt mor- tem eius, ſecundo rediens unctus est in Regem super tribum Juda tan- tum in Ebron, & tercio unctus in Jheruſalem fuper totum Iſrael in Re- gem. Hee civitas Ebron, alio nomine vocatur Chariat tarbe, id eft ci- vitas quatuor, quia in ſpelunca duplici ibidem fepultus eft Adam maximus primus parens, post emit eundem locum Abrabam, & ſepultus eft ipse ibi, & uxor eius Sara, Fſaac, & Jacob, quare propter iſtos quatuor dicta eſt Chariat, ſeilicet civitas, Tarbe, id eft quatuor, licet multi alii ibidem poſtmodum funt ſepulti, ſcilicet duodecim Patriarche, filii, & uxo- res eorum. Caruit ergo populus ille annis multis Summo facerdote, usque ad tempora finis vite David. Item Salomone precepto patris coronato in Regem, eeiam Sadoch unctus eſt in Pontificem, qui fuit de domo Vtha- Hh 2 mar, 7) Id eſt: Chinenſi imperio,

Strana 244
244 CHRONICON mar, domo Eleazari pro tunc reprobata, ut predixerat Samuel iuffu Dei. David eciam tercio unctus eft in Regem Jerusalem, super totum popu- lum Iſrael ordinavit XXIIII. Pontifices, qui miniſtrarent in templo ſecun- dum ordinem vicis ſue, ut patet Luce primo de Zacharia patre Johan- nis Baptiſte, qui menſe Septembris miniſtrabat in ordine vicis ſue, quan- do apparuit ei Gabriel angelus, & nuncciavit ei filii nativitatem, & mi- rabilem vitam eius. Fuit enim ultimus Propheta veteris teftamenti Jo- hannes Baptiſta, & inicium eciam novi, nam lex & Prophete usque ad Johannem, ut teſtatur in evangelio Criftus, & quamvis a principio mun- di, ut dicitur, usque ad ultimum electum, & ad colendam vineam fuam Dominus ſervos fuos mittere non defiſtat, in quarta tamen mundi etate, ampliori gracia prophetarum mentes fecundius illuftravit, nam iuxta illud Fſaie; Rorate celi deſuper, quaſi ros ſubtilis & tenuis fuit ſpiritus pro- phecie, ſeilicet in prima etate ab Adam usque ad Noe, quaſi in prima die ſeculi lux fidei vix apparuit, in ſecunda tamen etate mundi plus pro- fecit poſt Noe, & facta est quasi firmamentum, tercia tamen die feilicet tempore Abraham & Flaac, & Jacob ceperunt quafi apparere herbe vir- tutum, tandem quarta die ſcilicet a tempore David Regis, & filiorum, nubibus reſeratis nubes pluvioſe facte funt prophecia dicente Fſaia ; Ro- rate celi deſuper, & nubes pluant juftum, aperiatur terra, & germinet Salvatorem, & quis sit istud germen, quod erit, ut dicit, in magnificen- cia & gloria, ipſe declarat, dicens, propter Syon non tacebo, & pro- pter Jheruſalers non quiefcam, donec accendatur ut fplendor juftus eius, & falvator eius ut lampas accendatur, quomodo autem ifta lampas fit ac- cendenda, declarat, dicens: ecce Virgo, vel alma concipiet, & pariet fi- lium, & vocabitur nomen eius admirabilis, Deus fortis, Pater futuri ſe- culi, Princeps pacis, multiplicabitur eius imperium, & pacis non erit finis, feilicet pectoris & credulitatis illius, quod eciam Veremias, & alii prophete omnes pariter tam de vita quam de morte, & refurreccione, aſcensione in celum pariter, & concorditer cecinerunt, & patet per Da- nielem & Jeremiam & alios usque ad finem mundi. Fuerunt enim duodecim Prophete, qui vocantur minores, feilicet, Oſee, Johel, Amos, Abdias, Naum, Jonas, Micheas, Sophonias, Aba- cuc, Aggeus, Zacharias, & Malachias, qui minores Prophete dicuntur, in comparacione majorum quatuor, quorum iſta funt nomina; Yſaias pri- mus, qui non propheciam, ſed quafi evangelium texere viſus eſt, ita ex- preſſe nativitatis decurfum, & paſſionem Criſti deſcripsit, quem fecutus Feremias, qui in trenis, id eſt trino alphabeto metrico eiusdem mortis Cri-

Strana 245
JOANNIS MARIGNOL. Criſti deploravit vindictam; Ezechiel autem vifis rotis quatuor, eciam qua- tuor evangeliorum deſcripfit ymagines. Ultimus iſtorum Daniel, tem- pora & ebdomadas ſeptuaginta, in quibus Criftus effet occidendus, & fi- nem templi Judeorum & regni ita clare & aperte deſcripfit, ut nulli du- bium eſſe poſſit, quoniam Spiritus Sanctus loquebatur in eo &c. Nunc ad yſtoriam redeamus. 245 De Yoyada Pontifice. Qoyada Pontifex celebratur, qui habuit uxorem de tribu regali, nomi- ne Jokabet, filiam Regis Joram; nam iſte due tribus, ſcilicet rega- lis & ſacerdotalis in exitu Iſrael de Egipto matrimonio funt conjuncte. Unde Maria ſoror Aaron de tribu Levi nupta fuit Eſron filio Eſone de tribu Juda, & Aaron habuit uxorem de tribu Juda filiam Regis Joram, qui Joram filius Regis glorioſi Joſaphat Regis Juda in Jeruſalem fuit na- tus de peſſima matre ydolatra Atalia, filia maledicte Jezabel uxoris Achab Regis Samarie, & que Pezabel ydolatra prophetas plures Domini inter- fecit. Guo tempore Deus miſertus populo ſuo, fecit apparere Heliam, qui ubi fuerit confervatus a Deo, neſcitur. Si verum eſt, quod fingunt hebrei, quod ifte idem fuerit Finees filius Eleazari, ut recitat Jeronimus ſuper primum Paralipomenon XXI. ca. dicunt tamen Hebrei & Sabei, id eſt, homines de regno Regine Saba, quod manſerat in altiſſimo monte illius terre, qui mons Gybeit dicitur, quod ſonat mons beatus, in quo monte orabant magi, ficut dicunt in nativitate Criſti nocte, quando vi- derunt stellam, & eft inacceſfibilis quodammodo, nam a medio monte & ſupra aer dicitur ita ſubtilis & purus, quod, niſi cum ſpongia plena aqua super os vix aliquis aſcendere poffit, vel pauci. Helias tamen, ut dicunt, ibi manfit voluntate Dei abſconſus uſque ad tempora illa. Dicunt eciam illi de Saba, quod ibi nunc eciam aliquando apparet, & eft ibi fons, un- de dicunt eum bibifſe in pede montis, & ego bibi de fonte illo, non ta- men potui afcendere montem illum beatum, gravatus infirmitate propter fortiſſimum venenum, quod biberam in Columbo michi propinatum ab hys, qui volebant rapere, que habebam, quamvis proicerem fruſtratim ſpolia, carnes omnium inteſtinorum cum infinito fanguine, & paſſus fuerim ter- cie ſpeciei incurabilem diſſenteriam, mensibus quafi undecim, de qua for- te nullus dicitur alius evafiffe. Deus tamen mifertus eft mei, ut refer- rem, que videram, & auxilio cuiusdam medice illius regine evasi, que cum ſucis herbarum tantum, & abſtinencia me curavit. Hh 3 Re-

Strana 246
246 CHRONICON Reginam eciam illam frequenter vidi, & ſolempniter benedixi, & ſuper eius elefantem equitavi, & in eius convivio glorioſo fui, & ipſa me in conſpectu totius civitatis in ſolio refidentem honoravit donis ma- gnificis, nam cingulum aureum, ficut ipſa donabat Principibus inftitutis, michi donavit, quem latrones michi acceperunt in Seyllano. (m) Donavit eciam michi veſtes, pecias integras precioſas ſubtiles, centum quinqua- ginta, de quibus novem recepi pro Domino Papa, quinque pro me, ſo- ciis principalibus dedi tres pro quolibet, minoribus duos, & omnes alias in eius conſpectu diftribui immediate aftantibus fervitoribus eius, ne eſſem avarus, quod fuit fumme commendatum, & magnificum reporta- tum. Hoe incidens non diſpliceat. Nunc ad Heliam revertamur, qui tempore tante neceſfitatis contra ydolatras folus Propheta Domini tune apparuit, quadringentos prophetas Baal illius Regine deceptores una die occidit gladio manu ſua, ignem de celo deſcendere fecit, ſuper ſacrifi- cium, ſolo verbo quinquagenarios duos cum fuis militibus interfecit igne miſſo de celo, qui eos confumpfit, quadraginta diebus fine cibo perman- fit, carnes a corvis miniſtratas comedit. Vidue filium ſuſcitavit, fari- nam multiplicavit, & oleum in lechito, unde vixit ipſe & vidua Sarepta- na cum filio ſuo toto tempore famis, celum claufit, ne plueret annis tri- bus, & iterum aparuit lingua fua, & dedit Dominus pluviaimn de celo. Heliſeum poſt ſe prophetam conſtituit, & impletum duplici ſpiritu dere- liquit, & ipſe raptus eft in celum curru & equis igneis, expectans cum Enoch prelium Anticriſti, ipſo predicente tota Achab & Jezabel poſte- ritas eft deleta a Jeu principe, qui regnavit pro eo. Sed & Joram Rex Juda filius scilicet Joſaphat occisus est, cum Samariam descendiffet, cum undecim fratribus ſuis. Quo audito peſſima Atalia filia Jezabelis in Je- rusalem omne semen Regium interfecit, preter unum parvulum, quem uxor Yoyade filia Regis Joram abſcondit in templo, ipſa tyranna penitus ignorante, nomine Joas, ipſa annis ſeptem regnante, nec ſperabatur aliud de domo David remansiffe. Voyada tamen fummus facerdos, & Pontifex ſecreto armatos congregavit Levitas, & omnem populum, & Regis filium annorum ſeptem in templo Domini ſolempniter coronavit, & tyrannam crudeliſſimam gladio interfecit, & David regnum Voyada reparavit. Unde in ſepulero Regum poſtmodum eſt ſepultus, ubi nunc eſt (m) Ex his liquet terram illam reginæ Sabæ ſolo mari disjunctam fuiſſe a Malabaria & in- feriore India , cum mari ſe committens Marignola in inſulam Ceylan depulſus ſit vi exortæ tempeſtatis, ut ſupra narrat.

Strana 247
247 JOANNIS MARIGNOL. eſt locus fratrum Minorum, quia miſericordiam fecit cum domo David. Cuius beneficii immemor Joas Rex, Joyade filium fanctum prophetam Zachariam gladio inter templum & altare occidit, ut testatur Criftus in Evangelio Mathei, quem vocavit filium Barachie, qui juſtus interpretatur. Poſt Foiadam licet plures fuerint facerdotes fancti, & boni Pro- phete, insignes tamen notabiliter non fuerunt, niſi Esdias & Neemias, qui poſt captivitatem reparaverunt auxilio prophetarum ſub Cyro Rege Perſarum civitatem, & templum ſecundum, & libros legis combustos per Nabuzardam Principem Babilonis. Tempore tamen captivitatis fuit Daniel cum tribus pueris in pallacio Babilonis, fuit eciam Ezechiel Pro- pheta iuxta fluvium Cobar inter populares, fuerunt eciam tres Prophete minores, Aggeus, Zacharias, & Malachias, tempore reedificacionis ſe- cundi templi, prophetantes de illo templo, quod effet glorioſius, quam primum, non in lapidibus, nec donis, nec ut gloſant falſe, & menda- citer Judei, quia intravit in ipſum maximus Allexander, quod non fuit eis ad gloriam, ſed magis ad ignominiam. Item non fuit glorioſum, ut dieunt gloſe Judeorum, quia defecerunt quinque, que fuerant in primo templo, ſcilicet archa teſtamenti, tabule ſcripte digito Dei vivi, tercio urna aurea plena manna, quarto virga Aaron, que fronduerat, quinto Spiritus Sanctus, id eſt funiculus cum lana coccinea tincta ſanguine, que die propiciacionis ad fumum altaris fiebat candida ficut nix. Hec non fuerunt in iſto ſecundo templo. In quo ergo dixit Propheta Malachias, erit gloria iſtius major, quam primi, certe audi, quia veniet ad templum fanctum ſuum dominator Deus &c. Item veniet defideratus cunctis gen- tibus , & replebo domum iſtam gloria dicit Dominus. Quod tunc fuit impletum ad literam, quando impleti funt dies purgacionis Marie, & tu- lerunt puerum Jeſum in Jeruſalem, & cum inducerent puerum in tem- plum, cecinit Simeon; Nunc dimittis Domine ſervum tuum in pace, qua- re, quia viderunt oculi mei falutare tuum &c. sequitur gloriam plebis &c., hec eft gloria maior, quam prima, ne autem Judei amplius expectent, templum illius funditus est destructum, & ibidem nunc constructa eft Mi- ſchita (n) Sarracenorum, ad laudem peſſimi Mahometi, nec tercium tem- plum pro Judeis reedificabitur in eternum, & per confequens nunquam videbunt gloriam prophetatam per prophetas in illo templo ſub Eſdra, & Neemia. De (n) Moſchee , id eſt fanum , delubrum Turcarum,

Strana 248
248 CHRONICON De templo ſecundo reedificato ſub Hesdra. (ub iſto Hesdra reedificatum est ſecundum templum minus lapidibus pre- cioſum , & glorioſum quam Salomonis , & quinque quia defuerunt in eo, que fuerant in primo, fcilicet archa teftamenti & tabule Moyſi, & urna habens manna, quam reponi fecit Moyſes, oleum unccionis, & Spi- ritus Sancti, id eft fignum in funiculo rubro, qui fiebat albus in die pro- piciacionis, iuxta iſtud Vſa - Si fuerint peccata veſira ut coccinum, id eſt duplici ſanguine tinctum, die illa, quaſi lana alba erunt. Hec quin- que in ſecundo templo defuerunt, & tamen dixit Propheta Zacharias, & Aggeus & Malachias prophetantes in eius reedificacione confortantes po- pulum ad operandum, quod erit gloria domus huius ſecunde maior, quam prime, in qua feilicet veniet in ipfam defideratus cunctis gentibus, & tunc erit gloria illius domus maior, quam prime, impleta fuit prophecia, quando Criſtus Jeſus fuit preſentatus in ipſa, quem Symeon ſuſcepit in ulnis, & benedixit, & antea prophetavit, nec poteft intelligi, ut nunc falſi Judei fingunt, quia in iſto templo fuit Allexander, quia hoc non fuit gloria, ſed ignominia, quod homo ydolatra intravit, & ſubiugavit eos, nec de alio templo futuro poteſt intelligi, quia nunquam Judei in mundo isto debent habere tercium templum, quod ipſorum Doctores probant, primo per textum legis, dicente Jacob, quando Jacob vidit scalam, vere non eſt hic aliud, niſi domus Dei, & porta celi, fic ipſimet exponunt, domus Dei ecce templum Salomonis, porta celi, ecce ſecundum ſub So- robabel reedificatum, tercium in celo, quia in terra non eft hec tradicio. Item per iſtud Jeremie, nolite confidere in verbis mendacii, dicen— tes templum Domini, ecce primum templum Domini, tercium mendacium eſt. Iſtud tamen templum glorioſum factum propter preſenciam Criſti JESU, projectum fuit a facie Dei propter ſcelera eorum, quia Criſtum co- gnoſcere noluerunt, & primo fuit per Antiochum violatum, exſpoliatum & desolatum &c., & hec eſt deſolacio dicta a Daniele Propheta in eter- num duratura, in qua finem accepit juge facrificium, & lex & templum occiſo Criſto, quia non erit eius populus, qui negaturus erat eum, & manebit eius deſolacio in ſecula ſeculorum. Fuerunt tamen generofi in facerdotibus Machabei, qui regnum & facerdocium reftaurare ceperunt, qui commixti cum fanguine Aſclonite Herodis, & regnum & ſacerdocium perdiderunt, veniente Criſto in carne, qui verus Rex a Deo factus est, & facerdos facerdotum ſecundum ordinem Melchijedech in eternum, & hic terminatur legale ſacrificium Judeorum. He-

Strana 249
JOANNIS MARIGNOL. 249 Herodes eciam post mortem Crifti roboratus in regno, timens, ne aliquis de ſemine Aſmonay, id eft Machabeorum remanfiſfet, qui accipe- ret fibi regnum, omnes facerdotes penitus interfecit, preter unum, quem privavit oculis, & abſcondit, ne eins confilio uterentur. Guodam die volens experiri, intravit ad eum, mutata voce, fingens ſe alium, & di- xit; Pater maledic iſti tyranno Herodi peſſimo, qui reſpondit: Scriptum eſt, ne maledixeris Regi in corde tuo, cui ille, Rex non eft, nec dici potest, cui cecus, saltem Princeps eft, & ſcriptum est, Principi popu- li tui non maledicas, cui Herodes, nec Princeps dici poteſt, & fenex; saltem & dives est, & scriptum eft, ne maledixeris diviti in corde tuo. Tunc Herodes ofculatus eft eum, & dixit, fi seivifſem tales fuifſe Raban, id est Doctores, non occidissem eos, da ergo pater confilium. Cui ſe- nex, quod confilium, lucernam Domini extinxiſti, nifi folus Deus potest dare confilium, nam nullus remanfit facerdos, nec poteft ordinari facer- dos ſecundum legem minus, quam a quinque aliis facerdotibus, ergo ſperemus in nomine Domini, & in lege, quia lex lux eft, & lucerna; & ſic hodie veri Judei confitentur, nullum in mundo ſe ſcire verum ſa- cerdotem, niſi quia quidam fingunt ſe efſe tales, quibus nec fidem dant ipfimet, nec ergo templum pro loco facrificii habent, nec facerdocium. Cognoſcant ergo ceci verum sacerdotem & Pontificem Jesum Cristum; Amen. Incipit yſtoria novi teſtamenti de ſacerdocio ſpirituali & primo Pontifice Criſtianorum JESU Criſto. rimo ergo videndum eft de sacerdote primo Christianorum seilicet Je- ſu Chriſto, qui fuit a Patre predeſtinatus, & per prophetas annuccia- tus, tu, inquit David, es facerdos in eternum ſecundum ordinem Mel- chiſedech, non ſecundum Aaron. Translato ergo ſacerdocio de or- dine Aaron, ad ordinem Melchisedech, necesfe est, ut legis translacio fiat, ut probat beatus Paulus in epiſtola ad Hebreos. Guod autem hec prophecia non poſſit intelligi de alio, niſi de unigenito Filio Dei, pro- batur per illum pars eructavit, in quo propheta David pater eius ſecun- dum carnem, ut habetur de re, primo exprefse promittit eius eternam generacionem dicens; Eructavit cor meum verbum bonum, cor Dei eſ- ſencia Divina, memoria paternalis ſecunda infinite virtutis, ideo eructa- vit, quia non potuit non producere verbum, quia naturaliter producitur ab eterno, non accidentaliter, quia nullum poteft cadere accidens in Ii Tom. II. Deum

Strana 250
250 CHRONICON Deum, nec motus, neque tempus, ergo effencialiter & eternaliter pro- cedit, quia in ſecundo pſalmo pater dicit, filius meus es tu, feilicet eius- dem elſencie, vel nature, ego hodie genui te, id eſt eternaliter, quia illa generacio nee habet principium, neque finem, quare, quia in princi- pio erat verbum, id est, sicut fuit principium, id est Deus Pater erat verbum, nec ante, nec poſt, quia tunc fuifet Deus - - - -, verbum erat diftinctum perſonaliter, non fubftancialiter a dicente, quia verbum erat apud Deum, & Deus erat verbum, eiusdem fcilicet effencie & ſub- ftancie nature coeternus & equalis, quia omnia per ipſum facta funt, & ſine ipſo factum eſt nichil, quia illud quod eft apud alterum aliquo modo diſtinguitur ab eodem. Quod autem iſte idem, qui dicitur verbum, sit venturus in carne, idem pſalmus probat, dum dicit, ſpecioſus forma pre filiis hominum, diffuſa eſt gracia in labiis tuis, propterea benedixit te Deus in eternum. Primo namque oftendit eum hominem futurum per carnis aſſumpcionem, cum dicit, ipecioſus forma pre filiis hominum, ergo de numero hominum, aliter eſfet comparacio abuſiva. Sed in quo ſpecioſior aliis, quia diffuta eſt gracia in labiis tuis, que gracia non accidentaliter tantum, vel tranſitoria, vel mutabilis, ut in filiis hominum, ſed eterna, ideo pre filiis hominum, quia dicit Johannes in principio fui evangelii primo capitulo: Vidimus gloriam eius, id est, ficut in Patre est gracia, id est amor eternus, ita est gloria Unigeniti plenum, non dixit plenam, ne ad aliud referretur, ſed plenum, ſcilicet Unigenitum gracie & veri- tatis, propterea, inquit, benedixit te Deus, feilicet Pater in eternum, non ergo tantum temporaliter, nec mutabiliter. Quod autem ad eum legis auctoritas & potestas facerdocii transferatur, oftendit, cum dicit: Accingere gladio tuo ſuper femur tuum potentiſsime, feilicet immutabili- ter, quia eternum est testamentum, amplius non mutandum, id est, po- teſtas evangelii. Quod autem non folum facerdotale, ſed eciam simul temporale Dominium fit transferendum, probatur, cum ſubditur; ſpecie tua, & pulchritudine tua intende, proſpere procede, & regna, quod autem iste facerdos, qui eciam Rex probatur, fit idem filius, qui eft Deus, ftatim ſequitur, ubi dicitur; Sedes tua, vel tronus tuus Deus in feculum ſeculi, id eft, tu eternaliter es Deus, fedens in throno David patris tui. Unde probatur, quia in Pſalmo; Dixit Dominus Domino meo, ſeilicet filio David, ſede a dextris Dei, ait ultimo, & in pſalmo; Virgam virtu- tis tue, virga virtutis, id eſt ſceptrum Jude, non, inquit, auferetur ſceptrum de Juda, nee Dux de medio pedum eius, vel de femore eius, id est, quia ſemper Ducem aliquem habuerunt, qui habuit ſceptrum vel vir- gam,

Strana 251
JOANNIS MARIGNOL. gam, eciam in Babilone, donec, inquit, veniat, qui mittendus eſt, & ipſe erit expectacio gencium, ubi tamen nos habemus, expectacio gen- cium hebraica litera habet Seyla. Eft autem Seyla burſa, vel matrix mu- lieris, quando enim natus fuit Phares & Zara de Thamar, Phares egre- diens, fregit Seylam, id est bursam, vel matricem, dicente obstetrice, quare propter te diviſa eſt materia, ideo vocatus eſt Phares, id est di- viſio, unde Phariſei diviſi in vita ab aliis, ſicut religioſi, ergo de Pha- res debet venire Seyla, id eſt, burſa non diviſa, unde in pſalmo dicitur; Virgam virtutis tue emittet Dominus ex Syon, dominare in medio inimi- corum tuorum, & fequitur fecundum hebraicum textum, ut habetur in alia translacione beati Jeronimi, qua non utimur, virgam virtutis, ſequi- tur populi tui ſpontanei, quafi de matrice aurore confurgens ros adole- ſcencie tue, ubi primo premittit, dominare in medio inimicorum tuorum, id eſt duorum populorum tibi inimicorum, primi funt populi eius ſponta- nei, id eſt Judei, de quibus ipſe poſtea dicit, ut impleatur fermo, qui in lege eorum ſcriptus eſt, quia odio habuerunt me gratis. Secundi ini- mici fuerunt gentiles, de quibus II. pfalmo; Quare fremuerunt gentes; Inter iſtos duos, quafi de matrice non fracta ut Phares, non corrupta, non violata, ſed de matrice aurore vel eterne, ſecundum aliam literam procedens, quis ros adoleſcencie, ille eſt, de quo Salomon proverbio- rum XXX., tria funt michi difficilia, & quartum penitus ignoro, viam aquile in celo, aquila fignum Imperii Romanorum in celo, quando fuit poſita ſuper templum nativitatis Criſti, parum ante viam colubri ſupra petram, de qua petra loquitur Fſa : attendite ad petram, unde exciſi estis, & ad vulvam Sare matris vestre, Fsa: cao. coluber supra petram, quaſi Herodes ſuper Judeam, viam navis in medio maris, quia veniet in trieribus (o) de Italia, vastabunt Hebreos & filios orientis numer. 23. Balam dixit hoc, quod factum fuit, quando post Herodem Regem Judeo- rum diviſa fuit in quatuor tetrarchias. Anno quindecimo Tiberii Ceſaris procurante Pontio Pilato Judeam. Luce iij. tune fuit navis in medio ma- ri, quia quartam partem regni Judeorum Imperator univit cum Romano Imperio, aliis tribus partibus filiis Herodis remanentibus ficut prius. Hec difficilia tria, quartum dieit ſe penitus ignorare, quod tamen intellexit futurum, fcilicet viam viri, cuius viri, illius, eui dictum eſt ſupra, ſpe- cioſus forma &c. illius, de quo dicitur, & concupivit Rex decorem tuum, quoniam ipfe eft Deus tuus, & adorabunt eum, cui dicitur fcilicet ifti ado- I1 2 251 (o) Id est: triremis. Dufreſne.

Strana 252
CHRONICON 252 adoleſcentulo, via ergo viri in adoleſcencia idem eſt, quod ros adole- ſcencie. Unde hebraica veritas habet viam viri in adoleſcentula, hanc viam, ſeilicet, quomodo vir eſſet in adoleſcentula, que eft matrix au- rore, quaſi ros, Salomon nullo modo potuit intelligere racione, antequam fieret, quod tamen fide credidit effe futurum, ideo fcriplit efle futurum. Verum Fſa: qui ſequebatur poſt Salomon, ficut moris eft prophetarum, quod unus claufit, alter aperuit aliquantulum, claufulam iftam, aperuit dicens; locutus eft Dominus, feilicet per me, ad Achas, qui erat Rex Juda, dicens; pete tibi ſignum a Domino Deo tuo &c. quo petere vo- lente dixit Yſaias ſexto capitulo, propter hoc, quia es incredulus, dabit Dominus ipſe tibi fignum; Ecce Aalma concipiet, Aalma idem eft, quod clauſa, nulli viro pervia, quod probatur, quia iſtud vocabulum in ſacro Canone eſt tantum in tribus locis, Genefis 23. ubi Rebeca virgo pul- cherrima & incognita viro in hebreo ſcribitur Aalma. Item hic ab Yſa: Item ubi ſupra proverbiorum 30. ex quibus con- cludere videtur, quod clauſa in eternum virgo eadem eft in omnibus tri- bus locis. Huic virgini loquitur pater eius David,dicens in eodem pfal- mo, audi filia &c. ſcilicet celestem nunceium venientem, Luce 2. Miſ- ſus est angelus Gabriel, scilicet ad Mariam Virginem, vide celestem theſaurum tibi offerentem, ave, inquit; Inclina aurem tuam, quia con- cupivit Rex ſpeciem tuam, id eft, animam conſencientem, vultum tuum deprecabuntur omnes divites plebis &c. da ergo fidem, & fenti virtutem; Fiat michi, inquit, ſecundum verbum tuum; quia tunc verbum caro fa- ctum eſt, & habitavit in nobis. Maria ergo mater Jeſu, fuit ab eterno predeſtinata, a peccato pre- ſervata. Unde Dominus poſſedit me, proverbiorum viij. ab inicio via- rum ſuarum, antequam quitquam faceret, a principio, id eft, ante mun- dum, in eternali ſapiencia preparata, a peccato preſervata, proverbio- rum viij. quia ab eterno ordinata fum. Si autem ordinata ab eterno, nunquam ergo fine ordine, nichil autem eſt fîne ordine, niſi peccatum, quia peccatum ordinem deſtruit. Item multipliciter figuris, & enigmati- bus a patriarchis prefigurata patet in omnibus, a prophetis prenuncciata; unum pro multis, pſalmo; fundamenta eius in montibus fanctis, id est electis potentibus, diligit Dominus portas Syon. Hec porta Ezechielis, per quam ſolus Dominus intrat, & egreditur, ſuper omnia tabernacula Jacob, de quo num. 23. quam pulchra tabernacula tua Jacob, pre omni- bus ſanctis mulieribus, ut fuit Sara & Rebecca, Anna, & multe alie, tu tamen ſupergreſſa es univerſas, glorioſa funt enim dicta de te, civitas Dei. Hec

Strana 253
JOANNIS MARIGNOL. 253 Hec eſt civitas refugii, Joſue cap. primo, hec eft civitas de qua Vſa: 66. civitas ſolis vocabitur una, quia una eſt columba mea, formo- ſa mea &c. cantic. a falfis prophetis inimicorum teſtimonio commendata, unde memor ero Raab & Babilonis ſciencium me. Omnes eciam Philoſophi & Aſtrologi Babilonii & Egipcii & Caldei per- mutaverunt in coniunccione Mercurii & Saturni puellam naſcituram vir- ginem, filium absque viri coytu parituram in terra Israel, cuius ymago in templo de Kampſay ſolempniſſime cuſtoditur, & prima lumina menfis primi, ſeilicet Februarii, qui primus eſt apud Kathayos, feftum iftud cum candelis per totam noctem ſolempniſſime celebratur anni novi. Iſti pro- phete fancti primo commendaverant, ecce alienigene Balaam, num. 23. Orietur stella ex Jacob, Tyrus Abbumazar quedam fuit olym felici tem- pore Imperii Ceſaris Auguſti, anno eius duodeno, & regni ſui novitate, que fignificavit poſt annum fextum naſci debere prophetam absque viri coitu, in typo, cuius habetur & vis Mercurii, plus inde multiplicatur. Item Ovidius de vetula. (p) O virgo felix, o virgo ſignificata per ſpicas, ubi ſtella nitet michi vivere que des, tantum quod poſſim preco laudum fore tuarum, nam nifi tu fores, ille non fieret ex te, nec Deus omnipo- tens tune carnem ſumeret ex te. Hec fuit per Angelum nuncciata ab originali ſupernaturaliter, ut creditur preſervata, aliter non effet, ut fu- pra probatur, ab eterno ordinata, ſaltem in utero ſanctificata ab omni actuali preſervata, in templo preſentata, ab angelis cuſtodita, & infor- mata, glorioſo miraculo, coram populo Joſeph ſeni deſponſata, Joſeph abſente a Summo ſacerdote, ſeptem virginibus ſociata, parentibus de tem- plo reſignata, in domo propria in Nazareth ſcilicet cuſtodita, & obſe- rata firmiter, expectabat enim totus populus Ifrael videre in ea magnalia Summi Dei. Hec ſeptem vicibus orabat, manibus laborabat, contempla- cioni vacabat, virginem illa parituram devotiſſime expectabat, & ad ei ſerviendum toto ſe mentis affectu & animo diſponebat. Mater ergo Syon dicet homo, homo factus eſt in ea Chriſtus, & ipſe fundavit eam altiſfi- mus, Dominus narrabit in ſcripturis populorum & principum, horum, qui fuerunt in ea. Unde Sibilla Rome Octaviano Imperatori oftendit eam in rota ſolis, & in capite coronataim ftellis duodecim, diſcrinatam, pue- rum in ulnis, & in manu altera ſeptem ſpicas. Tunc exclamavit, hec eft ara celi, incensum obtulit & construxit aram, que hodie est in Ec- cleſia Minorum, iuxta capitulum. & dicitur Ara celi, & quia validum eſt te- I i 3 (p) Apocryphum hoc Poema eſt.

Strana 254
254 CHRONICON teſtimonium bonum inimicorum, Machmet peſſimus in ſuo Alcurano, ter- cio Zora dicit fic: O Maria Deus purificavit te, & fanctificavit te ſu- per omnes mulieres, & mifit tibi verbum fuum, & Spiritum Sanctum, ideo nullus eſt fine peccato, niſi Maria, & filius eius Jeſus, fuit ergo mirabiliter prophetata, fignis & enigmatibus declarata & glorificata. Nam dum Joſeph eſſet abſens, Maria firmata, & optime a parentibus de man- dato Summi Principis cuſtodita. In ſero vigilie Paſche, ipſa ſtante in ex- taſi, ſubito angelus Gabriel intravit per feneſtram in primo crepuſculo, & dixit, Ave &c., & perturbavit eam, & post concepit filium Dei. Et ecce Joſeph dum vidit eam gravidam , voluit occulte dimittere eam, & cum confortatus ab angelo remansiffet, & Maria jam Deo plena ad falu- tandum Elisabeth proceſſiſſet, mater Johannis Baptiste Elisabeth, sibi ad quendam fontem obviaſſet, per amplexum ſensit Johannem exultantem, Dei filium concepiſſe, ex quo tactu ſacratiſſimi uteri a Deo illuſtrata, & Spiritu Sancto repleta, exclamavit, & dixit, benedicta tu in mulieribus, tunc Maria cecinit, Magnificat, & poft tres menfes Johannem de terra le- vavit, & in eius circumcifione cum Zacharia patre, Benedictus, canti- cum ympnizavit, & tunc reverſa eft domum fuam. Apparuit ventre ple- no, & inventa eſt in utero habens de Spiritu Sancto. Quomodo autem inventa est, & a quo; ſed poſſet obmitti, ſi placeret, &c. aria autem revertente in domum ſuam, inventa eſt in utero conce- M piſſe, tune Summus Pontifex culpat Joſeph, quod virginem tam ſan- ctiſſimam non ſervaſſet, Joseph autem illud negante, & cum probacioni- bus legalibus ſe purgante, vocatur Maria, & diligentiſſime examinatur, quoniam concepiſſet, poſito terribili legis signo coram ea, aquam feilicet amaritudinis preparatam, habuit enim aqua illa talem virtutem usque tunc, quod fi mulier nocens guftaflet, ftatim putreſcebat venter eius, & cre- pabat, fi innocens, evadebat, ut patet Levitici. Maria autem ante al- tare ponens manus fuper legem Dei, orans exilarata eft, & facta eft fa- cies eius lucens ficut fol, & levans manus in celum juravit, quod non te- tigerit me homo, ſed virgo ſum, quod tamen multe alie ſanctiſſime, cer- tis judiciis cognoverunt, tunc omnes glorificaverunt Deum, expectantes miraculum tantum altiſſimo prodigio terminari, & iterum recommenda- verunt Joſeph, donec peperit, peperit autem viij. Kalendas Januarii filium ſuum primogenitum. Hec & in Talmut Judeorum, & in Secretis beati Ma-

Strana 255
JOANNIS MARIGNOL. Mathei, que habuit Papa Johannes XXII. ſcripta eſſe veridice referun- tur, non tamen omnibus ſecreta fidei funt pandenda. 255 De deſcripcione orbis & nativitate JESU Criſti. xiit ergo edictum a Ceſare Augufto, ut deſcriberetur univerfus orbis, aſcendit autem & Joſeph a Galilea in Bethlehem, cum Maria uxore pregnante, eo, quod effet de domo & familia David, & illo ſero urbem intrare non potuerunt, quia tarde venerunt. Eft autem Bethleem in mon- te, & ante portam eſt platea, & ciſterna maxima, de qua David aquam desideravit, quando tres milites irrumpentes castra Philistum hauferunt aquam, quam fudit in terram, & ultra plateam erat, & eft ſpelunca fub ſaxo longa cavata, ubi ponebant ruſtici, qui veniebant ad forum, ani- malia ſua, in illa ſpelunca ſibi Joſeph preparavit locellum parvulum, & ibidem parvum preſepe iuxta eam pro bove & aſino fuo, eo, quod non effet ei locus in diverſorio, frigus erat. Et ecce, dum medium filen- cium tenerent omnia, virgo Maria ſurrexit, Joſeph excitat, lumen po- stulat, quod habere non potuit, & peperit filium fuum primogenitum, & pannis involvit eum, & in preſepio reclinavit, miſertus eft pater, tam matris anxietati, quam filii, ſubito celeſti remedio conſolatur. Ut ait ſa- cer Ambrofius, Stella enim nove claritatis apparuit, habens in fe yma- ginem tam matris, quam filii, quam viderunt magi in oriente, & eodem die Rome Cefar Auguftus, populusque Romanus, & fubito angelus pasto- ribus nuncciat, & celeftis exercitus profequitur ympnum, angelo in- choante, Gloria in excelfis Deo &c. Primus ergo Pontifex in eternum ſecundum ordinem Melchiſedech Jeſus Criſtus filius Dei ex ſemine David, & in domo David natus ſe- cundum carnem, excurfis ab Adam annis quinque millibus, centum no- naginta octo vel amplius. Anno ab urbe condita ſeptingenteſimo quin- quageſimo ſecundo, Ceſaris autem Auguſti anno LII., ebdomada juxta Da- nielem prophetam LXII. Olimpiadis quingenteſima LXV. Sextam enim etatem ſuo piiſſimo illuſtravit adventu, nocte media, die Dominica illu- cescente, Jeſus Criſtus filius Dei ex Maria virgine in Betbleem naſcitur, angelis cantantibus gloria in excelfis, pastoribus mirantibus, & vigilanti- bus, stella nove claritatis magis apparuit, ſed & Rome cecidit templum dictum Pacis eterne, Auguſto adorante virginem cum ſpicis & filio in Ara celi; 13. die, a magis cum muneribus adoratus, eo a matre in templo preſentatus, ab Anna prophetiſſa & Symeone cantico commendatus, ti- mo-

Strana 256
256 CHRONICON more Herodis in Egiptum portatus, inde poſt ſeptennium in Nazareti fuit humiliter converſatus usque ad baptiſmum Johannis. Qualiter JESUS fuit inter Summos Pontifices ordinatus. Jerum non eſt pretermittendum, quomodo a Judeis inter ſummos ſa- cerdotes fuit aggregatus. Eſt enim tradicio in Talmut, fi volunt dicere talis, quod David Rex Iſrael, volens ampliare cultum Dei XXIIII. Pontifices ordinavit, qui per vices ministrarent in templo, ut habetur Luce primo de Zacharia. Accidit, quod unus defunctus eft, cumque ſupplere vellent numerum eorundem, nec ydoneum reperirent pro eo, quod oporteret, ut ſciret bene legem, & linguas plures, faltem tres principales, scilicet grecam, quam vocant Romay, Jonay, id est, lati- nam, hebray id est hebream, ficut fuit ſcriptus titulus triumphalis, fciret eciam artes magicas, ut poffet convincere incantatores & magos, & cunr nullum talem de domo Levi invenirent, unus nominavit Jesum dicens: Hic est Jeſus de domo David ydoneus, cui cum diceretur eum non effe de domo ſacerdotali ſed regia, facta ſolempni diſputacione concluſum fuit, quod erat de domo Levi per commixtionem tribuum, & scifcitacionem ſeminis, more illius legis, nam ifte due tribus commixte erant, erat enim filius Marie, que erat de domo Levi nata. Nam & Aaron uxorem habuit de tribu Juda, & Yoyada Pontifex factus filiam Joram Regis Ju- da, & in libro Regum legitur, filii David facerdotes erunt, & nullus ei fimilis in toto populo, per quem Deus tot nobis oftendit miracula in eius nativitate, quare expectamus, quod iſte erit gloria Ifrael in tempore ſuo. Tune communi confenfu vocaverunt matrem fuam, & pofuerunt legem coram ea, & ipfam adjuraverunt, de Jefu ut redderet teftimonium, tune illa illuſtrata facie ficut fol dixit, Jeſus eſt filius Dei vivi, & Marie vir- ginis, nec patrem habuit super terram. Hoc testimonium scripſerunt in Talmuth, & Jeſum inter Pontifices ordinaverunt, in ordine vicis ſue. Hec in Talmuth primo ſcripſerunt, de quo tamen poſtmodum doluerunt, quia licitum fuit ei intrare templum & docere, & pontificum officium exercere , unde de templo expulit mercatores. De

Strana 257
JOANNIS MARIGNOL. 257 De baptismo Criſti. Doſtquam autem Johannes baptizabat, & Jefus effet incipiens annorum triginta, in Jordane voluit baptiſari, & aſcendit in montem illum altiſſimum, & intravit ſpeluncam, in qua fui, & ieiunavit quadraginta diebus & noctibus, poft hoc in Nazareth rediens predicare cepit, & duo- decim elegit Apoſtolos, quorum duo primi fuerunt Andreas frater Petri, ut habetur Johannis iij. quis autem fuerit ille alius, nullus dicit Evange- liſta, tamen probabiliter dicitur, quod fuerit Johannes Evangeliſta, qui more ſuo nunquam ſe nominat, nifi per circumftancias. Tercius fuit Pe- trus, quartus Philippus, poſt fuit Natanael verus Iſraelita, Matheus eciam poſt vocatur de theoloneo. Alii non sic expreſſe vocantur, tamen duodecim vocavit, quos apoſtolos nominavit. Poſt hoc baptismum poſt Johannem inſtituit, & innovavit, & alia ſacramenta, Lazarum & alios reſuſcitavit, & alia multa miracula fecit, die palmarum Jeruſalem introivit, & porta clauſa fuit, & ex tune nun- quam poteſt aperiri. Cenam illam glorioſam in monte Syon, ubi nunc est locus Minorum, fecit, lavit pedes, Sacramentum corporis & fanguinis ibidem celebravit. Alia facramenta docuit, fcilicet conficere criſma, ut dicit Johannes ſecundus Papa & Martir Epiſcopis Gallie & Germanie, & oleum infirmorum, ut Mci. ſeptimo, tandem ympno dicto in orto, capi- tur, illuditur, crucifigitur, moritur, & ſepelitur, tercia die reſurgit, & fit Paſcha. Eodem die apparens pluries, tandem infufflavit, & dedit in- viſibiliter Spiritum Sanctum, dicens, quorun remiſeritis peccata, remit- tuntur eis, & tune fecit eos confeffores. Die quindecima, ut creditur, faltem illo tempore, ad mare ſummo mane facto prius convivio de pane & piſcibus, preſentibus aliquibus Apoſtolis & diſcipulis ſub trina inter- rogacione contra trinam negacionem & reſponſionem dixit Petro. Symon Johannis amas me &c. iftis verbis, pasce oves meas &c. paſce agnos pro ſe, & loco ſui, & tunc omnium nullo excepto, Summum Pontificem, ſo- lummodo Petrum ordinavit, & claves promiſlas conceſſit, & ftatuit omnium effe caput, ut Johannis iij. Tu vocaberis cephas, id eft, caput, ita ficut in uno corpore duo capita efle non poffunt, fic in Eeclefia, que corpus eſt Criſti, duo equales effe non poflunt, contra intollerabilem errorem multorum, qui dicunt omnes Apoftolos equales fuiffe, id eft eiusdem au- ctoritatis, quod etfi fuit vivente capite Criſto, poſt eum omnino eſſe non potuit, & omnes alii sub eo, & ipse eorum paftor eft, inftitutus eft loco KK Tom. II. Cri-

Strana 258
258 CHRONICON Criſti. In novo enim teſtamento omnis Ecclefiasticus ordo a Petro ini- cium ſumpsit, omnes autem die Aſcenfionis fecit predicatores, dicens, euntes in mundum univerfum, predicate evangelium omni creature. De miſſione Spiritus Sancti. In die autem Penthecoſtis, fcilicet quinquageſimo die a reſurrectione, cir- ca terciam horam factus eft ſubito de celo ſonus, & cecidit Spiritus Sanctus ſuper centum viginti congregatos in cenaculo Syon, ubi nunc est chorus fratrum Minorum , ſedente in medio eorum Maria Virgine matre eius cum omnibus Apostolis, mulieribus, & fratribus eius, & loqueban- tur linguis omnium , & baptiſati ſunt tria milia , & dicit Johannes Scotus Doctor, qui putat, quod cum aſperſorio, ficut fit in die Dominica fue- rint baptizati, nec multa facta fuit examinacio niſi in fide creditis. Primam ergo miſſam in nocte poſt pedum locionem expletis epulis, post longum fermonem Cristus celebravit, & tunc media nox tranfierat, ut probatur, ideo, quod ante mediam noctem miffam nullus celebrare preſumat, statutum eſt, niſi in Sabbatho ſancto, ut ſervat Lateranensis Ecelefia ex statuto beati Petri in noctis crepuſculo, & omnes orientales. Poſt illam miſſam nulla alia celebrata eſt, niſi post Penthecoſten, nam die Mercurii poſt Penthecoften, ut habetur in quodam libro, qui nondum per- venit ad latinos, quo utuntur orientales, & vocant ipſum Lucaray, quasi alia vel ſecunda pars libri Luce, id est actuum Apostolorum, in quo ſeri- bitur fie, quod feria poſt Penthecoften plurimis baptizatis fuadente virgi- ne glorioſa congregatis apostolis, ſvadebat, quod miſſam, ficut filius man- daverat, celebrarent, quod cum omnibus placuiſſet, & Petro ex officio incumberet, ipſe fua auétoritate precepit Johanni, ut primam diceret lo- co ſui, quia ipſe illa nocte nimium fuerat perturbatus, & Johannes me- lius potuit concipere verba Criſti; Johannes humiliter acceptavit, & beata virgo confeciſſe creditur hoſtiam, sive panem pro ſacramento, & formam miſſe dederunt primo, namque ficut Criftus ympnos cantave- runt & pſalmos, poftea oraciones quasdam, & legerunt unam leccionem de veteri testamento, & canticum post leccionem, secundo aliam leccio- nem de prophetis, & aliud canticum iij. Johannis mente recitat evange- lium, ut a Criſto acceperat in cena, & post offertorium facta oblacione & oracione permodum prefacionis, tandem confecit corpus & fanguinem Criſti in forma, quam docuit, quam nullus ſcripſit, tamen omnes me- morie commendaverunt, & poſteris tradiderunt, & in parvo altari beati Pe-

Strana 259
JOANNIS MARIGNOL. 259 Petri viatico Rome dicitur eſſe ſcripta, poſt dixit Pater noſter, & ad com- plendam. Nec ſunt illi audiendi, qui dicunt, quod beatus Petrus dixit primam miſ- ſam dicendo tantummodo Pater noſter, quia error effet credere, quod poſſit confici a quocunque fine forma verborum, quia accedit verbum ad elementum, & fit Sacramentum, ut ait Augustinus omelia viij. fuper Johannem, & ponitur in decretis. Eciam oportet, quod hec verba & forma dicantur materialiter in perſona Crifti recitative, non fignificative, ideo oportet ſacerdotem premittere alia verba indicancia, quod non in perſona propria proferat illa-verba. Unde dicit Johannes Scotus Doctor ſubtilis, quod fi facerdos diceret tantum ; hoc eft Corpus meum, nichil omnino facit, ideo oportet premittere verba, unde ista dependent tan- quam in perſona Criſti. Utrum autem in azimo vel fermentato, queſtio eſt, que modo dimittatur, dicitur tamen a Patriarcha fancti Thome, ut habetur in eorum tradicionibus fatis apparenter, & pulcre, quod Criſtus in cena confecit in azimo, quod probatur per eum, prima die azimorum &c. nam a veſpera illius diei usque ad ſeptimam, que fermentum habuiſſet in domo, peribat anima illa de populo ſuo, ergo illa die Criſtus in domo ſancti viri, eciamſi voluiſſet panem non azimum non reperiſſet, ergo in azimo confecit, ſed Apoſtoli eadem racione in fermentato, probacio, quia tune non licebat, feilicet in Penthecoftes uti azimis, ergo in pane uſuali, quod declaratur fermentum, ficut Melchiades Papa ftatuit, tamen hec que- ſtio alibi terminatur. Panis ergo debet eſſe de tritico, & fufficit de ne- ceſlitate sacramenti, & fic forte alter est de neceffitate monstratus. Petrus ergo filius Johannis, frater Andree de tribu Neptalim, pri- mus poſt Criſtum, ab eo Summus Pontifex ordinatur, a quo in novo te- ſtamento omnis Ecclefiaſticus ordo ſumpfit inicium. Hie tenuit ponti- ficalem kathedram Jheroſolimis annis iiij. ubi & Jacobum fratrem Domini, aſſiſtentibus ſibi Jacobo & Johanne Epiſcopum ordinavit, tradens omni- bus formam, ut nullus minus, quam a tribus Epiſcopis ordinetur, unde & beatus Gregorius ad conſulta Augustini, primi Anglorum Epiſcopi ſcri- bit fic , in provincia, ubi ſolus Epiſcopus es, non niſi ſolus potes binos Epiſcopos ordinare, quod ita noſtra auctoritate per te nunc fieri manda- mus, ut de cetero nullus prefumat, ficut statuerunt Apoftoli, minus quam a tribus Epiſcopis ordinari, & Jacobus primus Epiſcopus Apoſtolus, non minus a tribus ordinatus eft, fcilicet Petro, Jacobo, & Johanne. Eo- dem anno Matheus electus eft loco Jude; Paulus converſus, quem Bar- nabas ad Apoſtolos introduxit. Petrus eciam deſcendit in Joppen, & Cor- Kk 2 ne-

Strana 260
CHRONICON 260 nelium gentilem centurionem cobortis Ytalie baptifavit, & converſus in Jeuſalem tam ipſe quam Paulus est, & reprehendebant Petrum, quia participaverat cum paganis, & Paulum execrabantur multi converſo- rum Judeorum. Facto autem concilio, & Petro racionem reddente, quia hoc fecerat pro eo, quod Spiritus Sanctus fide purificaverat corda eorum, Jacobus Épiſcopus furgens dedit sentenciam, feilicet non im- ponendum jugum convertis aliud, nifi quod abstineant a fornicacione, & ab ydolis, hec neceſsitatis, alia duo congruitatis, ſcilicet a ſuffocato abstinere, & a fanguine, & sic omnibus concordatis, eft eciam pre- ceptum circumciſionis ablatum, quod non fit de neceffitate falutis. In eodem concilio fecerunt symbolum quod dicitur Apostolorum anno iiij. poſt mortem Criſti, quo anno Paulus & Barnabas per Spiritum San- ctum Apoſtoli ſunt electi, & miſſi ad predicandum. Quamvis ergo Cri- ſtus ſederet ſede, ut Pontifex Jheroſolimis, Petrus poſt eum, tamen ut dicitur in Apocalipſi, comminando, movebo candelabrum tuum, id est primatum Eccleſie, de loco ſuo, mandato Criſti; Petrus ordinato Cor- nelio Ceſaree Epiſcopo commiſit ſibi in provincia vices Apoſtolicas , ficut tenuit ille Epiſcopus primatum usque ad synodum Nicenam, & poſt Pe- trus ivit in Anthiochiam, ubi ſedit annis ſeptem, quia ibi fuit primo miſ- ſus Apoſtolus a Chriſto cum Johanne, ubi primo repulſi ſunt, torti, & tormentati miſſi in carcerem, fame deficiebant, nifi Paulus hoc audiens, fingens ſe Philoſophum, adherens Theophilo Principi civitatis, maxima cautela & prudencia liberaffet eos, & tunc Petrus extractus de carcere, filium Theophili annorum iiij. defunctum ſuſcitavit, & ſic in Kathedra est levatus industria Pauli, & hoc est festum Kathedre sancti Petri. Inde post annos ſeptem jubente Domino pontificalem Criſti Cathedram eciam li- gneam transtulit Romam, & ibi ſedit annis XXV, pluribus eciam mensibus & diebus. Et quia non eft diſcipulus ſuper Magiftrum, nullus, niſi fit hereti- cus, poteft Cathedram transferre de Roma, usque ad diem iudicii. Unde dicit Papa Gelafius, & ponitur hec ſentencia in decretis, qui aliarum Ec- cleſiarum jura infringit, facrilegus eſt, qui autem Romane Ecclefie ju- ra molitur infringere, talis non solum facrilegus, ſed hereticus est cen- ſendus, dicente Cristo beato Petro; Tu es Petrus, & fuper hanc petram edificabo Eccleſiam meam, ideo usque ad finem mundi ſtabilita firmitate conſiſtit, quod per Spiritum Sanctum intelligens Constantinus auguftus, cum Niceno concilio fimiliter fic decrevit. Statuimus cum omnibus fatra- pis noſtris, & ampliſſimo Senatu, quod Romana Eccleſia Caput fit, & pri- ma-

Strana 261
JOANNIS MARIGNOL. matum teneat omnium Ecclefiarum mundi, sicut Criftus statuit a Beato Pe- tro regni celorum clavigero, ibidem Chathedram tenere juffit usque ad finem mundi, & ibi Criſtiani caput legis requirant, ubi Petrus exemplo magiſtri fui crucifixus est, & Paulus doctor gencium pro Crifto caput in- clinavit, ibi requirunt legis fue Doctores, nec terrenus Princeps ha- beat ibi poteſtatem, indignum namque valde eſt, terrenos Principes ibi habere poteſtatem, ubi Criſtiani caput legis ſue requirunt, ideo ſedem Imperii noſtri transtulimus in regionem Biſancii, & Epiſcopus urbis Ro- me sit alcior, quam Sedes noſtri Imperii, & caput omnium Epiſcoporum mundi, & clerici fui, qui Cardinales vocantur, utantur linteaminibus, & tumidonibus, & fint alciores, quam ampliſſimus noſter Senatus, & qui- cunque huic noſtro decreto contradixerit, partem habeat cum diabolo in inferno, preter hoc, quod leges vindicabunt in eum. Romana ergo Ec- cleſia nullis synodicis decretis, ſed a ſolo Criſto obtinuit mundi primatum, quia Criſtus a Patre propter obedienciam mortis, in quantum talis homo meruit dominium totius humani generis quia iptum fanguine ſuo redemit, ideo dicitur in Daniele, regnum eius non corrumpetur, & poteftas eius non auferetur usque ad finem mundi, quam Criſtus stabilivit, & beati Apoſtoli ſuo ſaero martirio firmaverunt, de quo in pſalmo, tronus eius ficut fol, & ficut luna perfecta in eternum manebit &c. Amen. 261 De Apoſtolis aliis. Detrus & Andreas germani fuerunt, Petrus primus Apoſtolorum ordi- ne & officio, vocacione vero tercius. Hic ſedit Jheroſolimis annis iiij. Antiochie ſeptem, tandem Rome viginti quinque, ubi crucifigitur cum coapoſtolo ſuo Paulo ſub Nerone, Andreas, in Achaia crucifigitur, ambo de tribu Neptalim , ideo in benediccione Neptalim, proprie dicitur Neptalim cervus emiffarius, dans eloquia pulcritudinis &c. Johannes frater Jacobi Aſiam illuſtravit ſua doctrina, in qua ſcripſit Apocalipſim, Rome bullitur in oleo ante Portam latinam, fed non lefus exiit , fit tamen feſtum de eius martirio, quia fuit martir, & plus quam martir, dum vidit Criſtum lanceari, ideo ficut & beata Virgo Martir mente fuit, ideo occidi non potuit alio martirio, quia miraculo ſupervixit uterque, ideo nec veneno fortiſſimo moritur, quod bibit in Epheſo, ubi post Paulum fundatorem in fide Ephelinam ut Epiſcopus gubernavit Ec- cleſiam, & ibi ſepultus, cuius tamen corpus tumulus non potuit reddere quod ſuſcepit. Unde beatus Ambroſius pulcre probat eum vere refurre- xiſſe Kk 3

Strana 262
262 CHRONICON xiſſe ſtatim, & aſcendiſſe in celum cum gloria, quidam tamen moderni Doctores dicunt eum effe in paradiſo deliciarum cum Enoch & Helya, quod michi non videtur, pro eo, quod adhuc non haberet fruicionem beato- rum, quam fibi Criſtus promifit dicens, Veni dilecte michi, epulari cum fra- tribus tuis, id eft Apoſtolis, quia ifte Johannes omnibus Apoſtolis ſuper- vixit, & effet viator, non comprehenfor, ficut funt illi, ſcilicet Enoch & Helias , & ſi qui alii ſunt , ut quidam putant de Moyſe, ideo glorioſius eft dicere, qui regnat cum Crifto in gloria amen. Jacobus eiusdem Jo- bannis germanus, qui ambo dicti funt filii tonitrui a Criſto, ut ſeribit Mar- cus in evangelio, qui eciam major vocatur, nam eciam corpore maior fuit omnibus aliis Apoſtolis, & antiquior Jacobo minore, primus pro Criſto poſt apoſtolatum Vſpanie rediens in Jherusalem ab Herode occidi- tur, & tamen Yſpaniam translatum eft corpus eius. Hie ficut & Johan- nes germanus eius fuit, ymo ambo fuerunt de tribu Zabulon. Philippus, hic fuit quartus Apostolus vocatus a Crifto, & os lampadis vocatus, pius & primus gencium Apoftolus tres provincias convertit. Hic crucifixus moritur, & fuit de tribu Aſſer, de quo dicitur, Affer pinguis panis eius in benediccione Jacob, quia Philippo dixit Criftus: unde ememus &c. Thomas de Jeruſalem de Juda, Parthos, Medos, & Vndos convertit, in Mirapoli Vndie ſuperioris occiditur, ibi adhuc ſanguis eius cernitur. Matheus natus prope Bethſaydam, evangelium primus ſcripfit, convertit Ethiopes, fuit de tribu Levi. Bartholomeus fuit de tribu Fſachar, con- vertit Vndorum plures populos. Symon Judas, qui dicitur Thadeus, Jacobus Joſeph de tribu Effraym. Judas Scarioth de tribu Dan. Pau- lus de tribu Beniamin. Marcus Evangelista, dictus est Johannes primo, hic primo cum Barnaba & Paulo ivit ad predicandum, & divifit eos, & reverſus in Jerusalem, ubi habebat matrem Mariam nominatam, quare Parulus habebat diſfensionem cum Barnaba, & ſeparati funt ab invicem, quia Barnabas volebat reaffumere eum, Paulus noluit. Hie tamen poſt fecutus eft Petrum, & duas fundavit Ecclefias Patriarchales, feilicet Ale- xandrie & Aquileye, de qua terra exivit, seilicet Gradensis Patriarchatus. Barnabas in Cypro & Mediolano fundavit Eccleſias. Lucas creditur fuilſe focius Cleophe, quibus euntibus Criſtus apparuit, ut dicit Gregorius libro Morum. De aliis Diſcipulis Criſti. oſt duodecim istos, alios septuaginta duos diſcipulos Criſtus habebat, quorum duodecim Apoſtoli proicerent de numero, quos Paulus ſcri- bit

Strana 263
JOANNIS MARIGNOL. 263 bit falſos fratres, pro eo, quod predicacionem evangelii converterunt ad questum avaricie, & contra mandatum Criſti, & regulam Apostolicam pecuniam receperunt, pro quibus alios bonos Apoftoli fubftituerunt, quo- rum iſta ſunt nomina; Lucas, Apila, Amplaos, Vilanas, Sandatos, Pa- palios, Ariſtobolus, Stephanus, Erodian, Cleopatra, Aday, Agay. Paulus converfus eſt poſt lapidacionem Stephani infra annum. Nam Ste- phanus eft lapidatus iiij. die Augufti, quo celebramus eius invencionem, infra annum Paulus est converſus. Et poſt primam diſputacionem quam fecit in Damaſco, ftetit usque ad quartum decimum annum in religione Antiochie, & poſt miſſus Apoſtolus cum Barnaba fuit. Petrus Apoſtolus filius Johannis, frater Andree, univerſalis Eccle- fie Paſtor, & primus Epiſcopus ordinatus a Criſto in medio fratrum, man- dato Criſti primus tenuit pontificalem Cathedram Jeroſolimis, ubi debuit effe Sedes, ſed quia primam caritatem reliquerunt, juxta propheciam Apo- calipſis: movebo, inquit Criſtus, candelabrum tuum &c. quod factum eft quarto decimo anno poſt Crifti mortem; Apoſtoli inftinctu Spiritus Sancti volentes ſe dividere ad predicandum dixerunt, conftituamus certos arti- culos fidei, ita quod idem predicemus, tune fecerunt primum concilium, & condiderunt symbolum, quod dicitur Apoſtolorum, quia quilibet po- ſuit partem fuam, & declaraverunt articulos multos. Primo non eſſe ju- gum imponendum conversis de gentibus, nifi quod abstineant a fornica- cione, ſimulaeris, ſuffocato, & ſanguine, quorum duo prima ſunt ne- ceſſitatis, alia honeſtatis. In novo enim teſtamento a Petro, & per Pe- trum omnis Ecclefiaſtieus ordo inicium ſumpfit. Hic primus in oriente pontificalem cathedram tenuit annis iiij, poſtea ordinavit Jacobum fratrem Domini, primum Jeroſolimorum Epiſcopum loco ſui, ipſe cum duobus aliis diſcipulis affumptis, fcilicet Jacobo & Johanne, & ei reliquit Cathe- dram Pontificalem ibidem. Inde deſcendit Ceſaream, ubi Cornelium cen- turionem cohortis, que dicebatur ytalica divino miraculo baptifavit, quem ibidem Epiſcopum ordinavit, & dedit ei Primatum in provincia loco fui, & ita usque ad Nicenam ſynodum eſt ſervatum. Inde jubente Domino ivit Antiochiam cum Johanne Evangelista, & intrantes urbem, predicare ceperunt. Quod audiens Theophilus Princeps civitatis illius, fecit eos capi, virgis duriſſime cedi, poſtmodum reclufit in carcere fine omni cibo & potu. Cumque ad ultimum fatigati quaſi ſpiritum exalarent. Pau- lus inftinctu Spiritus Sancti hec audiens ſupervenit, & Philoſophum ſe oſtendens, adhefit Theophilo Principi civitatis, a quo in ſummam graciam eft receptus, qui Theophilus rogabat eum, ut hominem doctum, ut vin- ce-

Strana 264
264 CHRONICON ceret istos Apostolos Nazareos, tunc Paulus descendit ad carcerem, & confortavit eos tam ſpirituali, quam temporali cibo, & informavit eos, quomodo in ſequenti mane in diſputacione ſolempni reſpondere debe- rent, ſicque rediit ad Theophilum. Sequenti mane juſſu Principis tota civitas congregatur, Paulus collocatur in ſede iuxta Theophilum, Petrus & Johannes coram eo ducuntur, quos Paulus tanquam viros reverencie ſolvi fecit, & cepit eos interrogare de fua doctrina, & caute diſputare cum eis. Poſt multa verba Paulus dixit ad eos, vos multa dicitis de magi- ſtro veſtro, vellem tamen ſcire, fi in vobis eft aliqua virtus eius, cui reſpon- dit Petrus, quod dedit eis magister eorum poteſtatem ſuper omnia de- monia, & ut langvores curarent, tunc adductus fuit cecus, cui orantes lumen & oculos reddiderunt. Tunc Paulus converfus ad Theophilum, di- xit, O Princeps, ifti videntur eſſe homines magne virtutis, tamen non dubitemus, quin ego faciam illud idem , & fi aliud facere neſciunt, con- vincemus eos. Cumque adductus effet cecus alius coram eo, virtute oracionis Pauli fuit illuminatus, tunc omnes Paulum fummis laudibus ex- tollebant. Tunc Paulus converfus eft ad Apoſtolos, eſt, inquit, alia maior virtus in vobis, tunc Apoſtoli, in virtute Criſti poſfumus eciam mortuos ſuſcitare, cumque Paulus dixiſſet Theophilo, hoc efſe permaxi- mum, nec poſſe fieri, niſi in virtute divina, iuſſu Theophili, cui nuncciatus fuit unicus filius tunc defunctus, allatus eft defunctus filius Theophili coram eis, tunc oracione premiffa clara voce Petrus exclamans dixit; In nomine JESU Criſti Nazareni ſurge, qui ſtatim patri vivus eſt preſen- tatus. Tunc Faulus, O, inquit, Theophile, hec eſt ſolius Dei virtus, ideo tanquam viris divinis faciamus reverenciam, & convertamur ad eos, Tune Theophilus & omnis populus Petrum in ſublimi Cathedra levaverunt, Paulus autem quaſi converſus adhefit eis, & baptizatus est Theophilus, & quaſi civitas tota, & Ecclefiam folempnem construxerunt Apostolis, & alias minores ſeptuaginta duas, & in tantum profecit virtus Apoſtolorum, quod ibi nomen Criſtianitatis ſumpfit exordium, & ex tunc fideles, qui primo diſcipuli vocabantur, dicti ſunt Criſtiani, ibi inſtituta eſt religio, in qua Barnabas & Paulus annis quatuordecim permanſerunt. Hec yfto- ria habita eſt de cronicis Antiocenis Eecleñie memorate, & ex hoc fe- ſtum inſtitutum eſt in Eeclefia, quod dicitur Cathedra ſancti Fetri. In illa antem religione primi fuerunt Paulus & Barnabas cum multis aliis prophetis & doctoribus. Inde Paulus & Barnabas euin Johanne diſcipu- lo miſſi fuerunt ad predicandum gentibus deſtinati, Johannes autem pre- dictus, qui & Marcus, reverſus est in Jeruſalem dimiſlis Apoſtolis, pro- pter

Strana 265
JOANNIS MARIGNOL. pter quem facta est diſſensio inter Paulum & Barnabam, Paulus enim, quia receſferat, noluit amplius recipere eum. Barnabas autem magis voluit dimittere Paulum, quam Johannem, ideoque ipſo affumpto duxit eum ad Petrum, & vocatus eft Marcus, Mater eius Maria vocabatur. Petrus autem poſtquam annis ſeptem rexifset Antiocenam Ecclefiam, alio loco ſui, Epiſcopo ordinato, Sedem Criſti apoſtolicam & catholicam ju- bente Domino transtulit Romam, ubi auctoritate Criſti statuit eam omnium Ecclesiarum Principem, & divinam magiſtram, quod postea Constantinus cum concilio in Nicena ſynodo conſenſu omnium Principum, fatrapis, & ſenatu conſencientibus ftatuit caput effe tocius orbis, ubi nec terrenus Princeps habeat potestatem, & quia jubente Domino facta est caput or- bis Romana Ecclefia, nullus, quacunque auctoritate usque ad finem mun- di poteſt eam inde transferre, cum non fit diſcipulus ſupra magiſtrum, niſi divino miraculo, & patenti Dominus Ecclefie fingulariter revelaret. Hic Petrus auctoritate fua statuit quadraginta dies ante Paſca, & quatuor ſeptimanas ante nativitatem Domini a cunctis fidelibus ſolempniter. Hic Linum & Cletum aſcivit in Roma Epiſcopos Summi Pontificis adiutores. Ad ultimum sciens in brevi fui corporis tabernaculum deponendum, poft- quam per Marcum primo Alexandrinam, poſtmodum Aquileyenſem Eccle- fias Patriarchales inſtituit in medio fratrum poſitus, poſt longum ſermo- nem cepit manum Clementis & loco fui in Pontificali cathedra ſedere coe- git, ficut ei a Criſto fuerat revelatum. Ita ſeribit beatus Clemens Jaco- bo fratri Domini Jheroſolimorum Epiſcopo. 265 De Lino & Cleto Epiſcopis ordinatis a ſancto Petro. inus nacione Tuſcus a beato Petro fimul cuin Cleto Epiſcopi ordinati in L urbe Roma Pontificales actus exercebant. Petrus vero oracioni & predicacioni vacabat, fuerunt autem quafi Cardinales, vel Summi Ponti- ficis coadjutores, qui exteriora tantum administrabant, non enim dedit eis Petrus auctoritatem, ſcilicet Principalem ligandi, & solvendi, ſed Clementi, ut expreſſe dicit Johannes II. Papa & fanctus Martir, ſcribens Epi- ſcopis Germanie & Gallie in hec verba. Si Petrus Princeps Apostolorum adiutores sibi Cletum & Linum aſcivit, non tamen auctoritatem ligandi & ſolvendi conceſſit, ſed tantum Clementi ſuo ſucceſſori, qui Sedem Apo- stolicam poſt eum & Pontificalem Cathedram, tradente ſibi beato Petro tenere promeruit &c. Hoe expreſſe ponitur in decretis capitulo VIII. q. 1. Hoc idem Fsidorus recitat libro Canonum. Idem scribit beatus Cle- Tom. II. L I mens

Strana 266
266 CHRONICON mens de ſe ipſo in epiſtola, quam miſit beato Jacobo Apoſtolo Jheroſo- limorum Epiſcopo de ſua inftitucione ſcribens sic. Clemens Epiſeopus urbis Rome, Jacobo Epiſeoporum Epiſcopo fratri Domini. Hec funt, que a beato Petro Apoſtolorum Principe accepimus, & vobis conſervauda mandamus &c. Miror ergo, unde quidam fompnient, quod Clemens ex conſciencia refignavit, & Linum & Cletum ante le Pontifices effe decre- vit, quasi Petrus a Spiritu Sancto deceptus fuiſfet, ac eciam ipſe Clemens. De ſancto Clemente Romanorum Papa poſt Sanctum Petrum. lemens nacione Romanus de regione Celio monte patre Fauſtino, ſedit C annis novem, menſibus duobus, diebus decem, ſcripſit multos tra- ctatus amore religionis Criftiane, & epiftolas plures valde perutiles, obiit tercio Traiani anno, ſubmerſus in mari cum ancora ligata ad collum pro- pe Caffa in Gazaria ultra Constantinopolim, ubi in modum templi marmo- rei adeo in medio mari fibi fabricata eſt Ecclefia, & fiunt miracula multa, tandem translatus eft Romam, ubi eius memoriam fabricata confervat Ec- cleſia. Huius yſtoriam quere in itinerario eius. De aliis Summis Pon- tificibus fancti Petri fuccefforibus tractare Cronicis Romanorum relin- quamus, & ad materiam noîtram redeamus. De eleccione primi Epiſcopi Boemorum Diothemari. Yohannes Papa XV. ſedit Rome, hujus tempore illuſtris femina, virgo Deo devota Mlada nomine, filia fratricide Boleslai carne non mente, ſoror piiſſimi Boleslai criſtianiſſimi ivit Romam, & ab iſto Summo Pontifi- ce gracioſe ſuſcepta, & diſciplinis regularibus informata ab eodem fancti- monialis effecta est, & ab eodem Summo Pontifice facta prima fancti Georgii Abbatiſſa, ut secundum regulam fancti Benedicti, non secundum modum Grecorum, nec Ruffie, nec Sclavonie viveret, impetravit, cui & Summus Pontifex nomen mutavit, & vocavit eam Mariam, concesfit eciam sibi, & germano eius quod Ecclefiam fancti Viti & Wenceslai fecerunt cathedram , & dedit licenciam sibi Epiſcopum ydoneum eligendi, & hoc per bullam Papalem mifit idem Papa Duci Boleslao germano eius, ipſa de Roma cum gaudio revertente, a germano gaudenter ſuſcepta, habita de- liberacione de Epiſcopo eligendo, quendam peregrinum de Saxonia Duci multum familiarem, nomine Dyotbemarum ordine ſacerdotem, profeſſio- ne

Strana 267
JOANNIS MARIGNOL. ne monachum, eloquentem, & in ſciencia doctum, lingua Sclavonica, Theutonica & Boemica eruditum communi voto primum Epiſcopum ele- gerunt, quem per annulum & baculum inveſtitum Imperator fecit per Pre- ſulem Maguntinenſem ordinari anno Domini Noningenteſimo ſexageſimo ſeptimo & cum gaudio ſuſcipitur a civitate Pragenſi, in Eccleſia ſancti Viti & Wenceslai intronizatur, & confecrat Ecclefias, multos baptizat & con- vertit ad Cristum. Tandem idem Pontifex Diothemarus lecto profterni- tur, & male fibi conſcius tam de vite preſentis dulcedine, quam malo re- gimine ac negligencia, constitutus in mortis articulo protestatus est, se effe inferni mancipium, & quod a nigris pueris ferebatur ad tartara, & multa alia terrifica verba, & fic ultimo ſpiritum reddidit ſtupentibus cun- ctis cum fummo terrore. Hec funt expreſſius in vita fancti Adalberti de- clarata. 267 De ſancto Adalberto Epiſcopo. Anno Domini incarnacionis noningenteſimo nonageſimo nono, (q) Dyo- themaro primo Boemorum Epiſcopo univerſe viam carnis ingreſſo fanctus Adalbertus ſubstituitur, & Epiſcopus ordinatur, de quo alibi ple- na habetur legenda. De Tegdago Epiſcopo Boemie. (ancto Adalberto ſubſtituitur tercius Epiſcopus Boemie nomine Tegda- gus , virgo corpore, moribus aureus, actibus purpureus fancti Adal- berti ſequens veſtigia, etſi non corpore, tamen mente tulit martirium, poſt quem Eckardus est electus. De Eckehardo Epiſcopo. Iekardus quartus poſt Tegdagum Boemorum Epiſcopus factus eft anno E Domini milleſimo xiij. Fuit autem hic Preful contra potentes erectus, circa humiles benigniſfimus Pater, facundiſfimus predicator, largus eciam elemoſynarum dator, & diſpenfator fidelis. Hic constituit, quod de omni aratura decima ſolveretur Epiſcopo, modius quinque palmorum, & duorum digitorum de tritico, & alius de avena, nam antea duos acervos pro decima perſolvebant. L1 2 De (q) Ingens Chronologiæ error. Anno enim 996. jam S. Adalbertus martyrio fuit affectus

Strana 268
268 CHRONICON De Yzzo Epiſcopo Boemie. Vzzo predicto Epiſcopo defuncto poſt eum ordinatur Epiſcopus a Prefu- le Maguntino eodem anno iiij Kalendas Januarii. Hie devote in Ecclesia Domino ſerviebat, infirmos, & carceres vifitabat. Hic cepit facere & docere, omni enim die tredecim pauperibus manibus propriis miniſtrabat. Hic dictus eſt albus Vzzo, quia canus erat, & reverenda perſona. De Severo. Cbverus ſextus in ordine Preſul, hic in juventute curiam Ducis Odalrici ſecutus, primus erat in officio clericorum, nec minus exercens affe- ctu laycorum pro huiusmodi ſerviciis placuit univerfis. Anno Domini milleſimo xxxj. in feſto Apoſtolorum Petri & Pauli ordinatus eſt a Magun- tino. Quo anno Duci nobiliſſimo Wratislao (r) natus eſt filius Spitigneus. Anno Domini milleſimo xxxviij. obiit Dux Boleslaus, quo eciam anno Dux Odalricus obiit, qui fuit frater Jaromir Epiſcopi ſupra. Iſto tempore Illuftriſſimus Dux Wratislaus, de quo fupra omni virtutum ornamento pre- fulgidus victoriofiſfimus, anno iiij. fui Ducatus, in vindictam injuriarum, quas Dux Mesko Boemis intulerat, defuncto Kazimir nobili Polonie Duce, duobus parvulis derelictis oportunum tempus eftimans intrat Poloniam, urbem Cracow, & omnes alias incendio & ferro vastat, antiquis thezau- ris expoliat, Metropolim Gnezden capit, in qua tune fancti Adalberti, corpus in bafilica ſancte Marie virginis quieſcebat, quod furioſi Boemi rapere cupientes, nec Severi Epiſcopi monita audientes, qui conſuluit eis, ut non cum furia, fed cum vera confeffione peccatorum, & vite emen- dacione, & triduano premiſſo jejunio, cum magnaque reverencia tempta- rent recipere fanctum corpus, Boemi autem inebriati furore parvi penden- tes juſſa Preſulis fecerunt impetum, ut raperent facrum corpus, & fta- tim in amenciam versi, stabant stupefacti per spacium trium horarum, tan- dem divina gracia miſerante ad priſtina reſtituti, egerunt penitenciam, videlicet triduanum jejunium, cum promiſſione emende, & peccatorum confessione. Eadem nocte fanctus Adalbertus apparuit Epiſcopo Severo, dicens, Deus dabit, quod petitis, quod non repetitis mala opera, que feciſtis, que cum Duci Wratislao Epiſcopus retuliſſet, Dux & comites exi- (r) Braczislao ſeu Brzetislao.

Strana 269
JOANNIS MARIGNOL. exilarati gracias egerunt Deo, & fancto ſuo Patrono, congregato ergo clero, & populo univerſo intrantes Ecclefiam proſtrati diucius orabant, tandem aftante Epiſcopo Dux furrexit, & stans in ambone cunctos ju- bet levare dextras contra fancti ſepulcrum, & ipse voce fonora leges optimas pronunccians, tam de religione Criſtiana, quam cuilibet bonis moribus obſervandis omni confilio decrevit firmiter obſervandas, quas constituciones & penas civiles Epiſcopus anathemate confirmavit, & fic ad tumulum Epiſcopus & Dux, & pauci comites accedentes, & aperto farchofago cum mira odoris fragrancia faciante, & fanante egrotos, & ſacrum corpus cum devocione & lacrimis Dux & Epiſcopus levaverunt, tam clericis, quam laycis altiffimis vocibus laudantibus Deum. Corpus eciam Gaudencii germani eiusdem cum quinque fratrum Martirum cum in- finitis thezauris portaverunt ad urbem Pragam in vigilia ſancti Bartholo- mei Apoſtoli cum indicibili gaudio in Eccleſia ſancti Viti ſacrum thezau- rum locaverunt, ad laudem JESU Crifti, ut habetur in legenda, & vita ſancti Adalberti. Verum quia humani generis inimicus invidus devocioni multorum, incitans linguas malorum, quod Summo Pontifici preſumpcionem Ducis Wratislai & Epiſcopi Severi accuſant fortiſſime, miffis autem nuncciis Boemorum, & auditis excufacionibus humilibus eorundem, Deus cor fui Vicarii & facri collegii vertit in manfuetudinem, & data ſentencia pre- cepit, ut Dux & Epiſcopus solempnem Ecclefiam construerent cum nu- mero clericorum, & potenter dotatam, ad laudem predictorum Sanéto- rum. Guod cum Dux & proceres & populus audiffent, gracias agentes Deo in Boleslaw urbe, libenti animo perfecerunt cum nobili collegio cle- ricorum, ut preceperat fanctus apostolicus urbis Rome. Facta funt hec ſub anno Domini milleſimo triceſimo nono, Pontifice Pragenſi vj. Severo preſidente. 269 De Severo Epiſcopo. (bverus nacione Boemus ſedit annis 36. Hic cum Duce Wratislao pro- S ſperam & adverſam fortunam ſatis expertus eſt, nam ante Epiſcopa- tum fuerat fibi nimium gracioſus. Primus cum Duce in venacionibus, aprum primus capiebat, & caudam pro Duce paravit. Unde dixit fibi Dux, aliquando pro tam dulci edulio dignus es Epiſcopio, quod & factum eſt gracia omnium, poſt aliquando a Duce Wratislao captus & cathena- tus, utrumque simul martirium paſſus eſt, publicum & occultum. L1 3 Hic

Strana 270
CHRONICON Hic vere tempore toto fui preſulatus fine condicione Boemie & Mo- ravie epiſcopatum quaſi unum & individuum gubernavit. Verum nimia victus inportunitate precum Wratislaus poſt mortem Spitignei conſensit ordinari Johannem quendam in Moravia Epiſcopum, ſub certis pactis sei- licet, quod Episcopus Pragensis in recompensacionem haberet in Boemia duodecim villas, quas vellet eligere, & centum marcas argenti de camera Ducis annuatim &c. Anno autem Dominice Incarnacionis millelimo lxvij. quinto ydus Decembris defunctus eft, & ſepultus. Audita autem morte Severi Epiſcopi Conradus & Otto frater eius de Polonia revocaverunt fratrem eius Jaromir, & diſtinétum cingulo mi- litari, cenſura & habitu clericali reſumptis, fratri Duci Boemie Wratis- lao humiliter ſupplicantes, ut memor fît ordinacionis paterne, & germa- nitatis fraterne, & facramentorum, quibus adjuraverat comites & alios, ut Jaromir poſt mortem Severi ſi ſuperviveret, Epiſcopum ordinarent, qui vulpina calliditate diffimulans, volens excludere fratrem fuum, con- vocat fratres, comites & cleros in loco, juffitque in medio venire Saxo- nem quendam ſuum capellanum Lanzonum nomine, & ſic ait; Egregia tua fides michi ſpectata cottidie cogit me, ut faciam, que facturus fum, accipe baculum & annulum, esto ſponſus Pragensis Ecclesie. Fit tunc murmur in populo, nec vox congratulacionis refonat, ut eft moris. Tunc Coyata comes Palatinus, in ſermone verax, & fimplex in verbo, per- cuffit latus Ottonis, dicens, quare non adjuvas fratrem tuum, an non vi- des, quia frater tuus confunditur, & alienigena, qui hue venit fine brac- cis, in ſolio ſublimatur, nonne pater vester omnes vos adjuravit, ut post obitum Severi Jaromir frater veſter Epiſcopus ordinetur. Si ergo Dux frater vester patris violat ſacramentum, nos non poſfumus conſentire, ut iſte alienigena Ducis filio preponatur. Frater vester Dux Spitigneus ali- quid ſapuit, quando una die omnes Theutonicos eliminavit de terra, & converſus ad Ducem dixit, quem te ipſum facis vivit adhue Romanus Imperator Henricus, & vivat, cujus poteſtatem uſurpas, dans annulum & baculum paſtoralem famelico cani, tune fimul cum prefecto urbis Za- tecz Coyata capientes dextras trium germanorum, eamus inquiunt, & vi- deamus, fi unius verfucia prevalebit, an equitas & jufticia trium fratrum, quos par etas, una voluntas, eadem poteſtas sociat, & major militum co- pia juvat. Fit per caſtra commocio, arma, arma clamant ſinguli, ma- jorque pars militum ceffit ad tres illos germanos Duce relicto. Videns autem Dux ſe deſtitutum, fugit, quantum potuit, timens ne ipsi préoc- euparent Wyſsegrad, vel urbem Pragam, mittensque ad fratres nunceium 270 non

Strana 271
271 JOANNIS MARIGNOL. non propter malivolam linguam Coyate, vel filii Bozen, quorum conſilio feci quid feceram, ſed memor patrum (s) facramenti, quod poſeit juſticia, & fraterna dileccio, faciam, tantum ſequimini me ad urbem Pragam. Illi autem caſtra metati ſunt juxta villam Coſtmar, & mittunt ad Ducem, fi factis dicta probare velit, quos ille benigne fuſcipiens, Jaromir fra- trem fuum statim in Epiſcopum eligit, & tres comites cum eodem dirigit ad Imperatorem, rogans confirmari & confecrari electum, Ottonem vero & Conradum cum pace remittit in Moraviam. Coyata vero & ſocii eius, niſi nocte fugiffent, Dux eos fine audien- cia puniviſſet. Jaromir autem a comitibus Henrico Imperatori preſenta- tur in Vigilia Joannis Baptiste inveſtitum per annulum & baculum, Do- minica ſequenti Maguntinus Archiepiſcopus confecrat eum, mutato eius nomine Gebehardus anno Domini M. lxviij, ſexto nonas Julii in Eccleſia Maguntina. De levitate novi Epiſcopi Jaromir , qui dictus eſt Gebehardus. odem autem die sue conſecracionis statim post prandium Jaromir, qui dictus eft Gebehardus egreditur urbem Maguntinam & tranfit Renum, & quendam militem ſuum nomine Wilhelmum lavantem pedes inpingit in fluvium, retro ipſum veniens, dicens, denuo te baptizo Wilhelme, qui vix natando evaſit mortem, & emerſus dixit, ſi fic baptiſas, deliras Epiſcope. Veniens autem Pragam eo die, quo intronizatus eſt, contu- lit capellano ſuo Marco Prepoſituram Pragenſem. Hic Marcus nomine, nobilis genere, literatura ſummus, quitquit religionis eſt habitum in Pra- genſi Ecclefia, ſua ordinavit prudencia, prius enim erant canonici ſer- vientes in habitu laycali, ut beſtiales & acephali viventes. Hic XXV. meliores ordinavit, dans eis religionis habitum, & cibi menſuram ſecun- dum regulam, unicuique fratrum XXX. modios annuatim tritici, & toti- dem avene, inſuper & quatuor denarios in ſeptimana pro carne. Hie glorioſus Prepoſitus poſt triginta annos prepoſiture xviij. Kalendas De- cembris migravit ad lucem. Ca- (6) paterni.

Strana 272
272 CHRONICON Capitulum de temeritate Gebehardi contra Johannem Epiſcopum Moravie. redictus autem Pontifex Gebehardus non contentus propria fede, niti- tur muneribus & precibus Johannem Epiſcopum Moravie eliminare de terra, verum cum hoc facere manu laycali non poffet, perfonaliter ivit ad eum vifitacionis cauſa, ut eſt moris, quem cum libenter idem Jo- hannes Epiſcopus ſuſcepisset, & duxiſſet in cameram, ille immemor ho- nestatis, & fraterne societatis, & gradus Epiſcopalis apprehendit Johan- nem Epiſcopum per capillos, & a terra elevavit, & proiecit ad terram, & fociis convocatis & pedibus conculcat, & lacerat quasi usque in mor- tem, & faciatus aufugit quaſi victor. Johannes autem Epiſcopus fic con- fuſus notificat Duci, que facta funt, & Dux pias effundens lacrimas, mi- ſit milites pro eo, qui perducerent eum Pragam, & curat Apoſtolico nuncciare per literas, & per nunceium ſpecialem Theutonicum capellanum Johannis Epiſcopi, ut Apoſtolico referat mala facta germani, & levita- tes ipfius, ac tam crudelem percuffionem factam in perſona Johannis Epi- ſcopi Olomucenſis. De adventu Cardinalis Romani. Jic autem incautus nunceius cum Ratisponam venifset, & post cenam inter pocula interrogaretur ab hoſpite, ut diceret ſui itineris cauſam, nullum enim ſecretum, ubi regnat ebrietas, occultatur, omnia ſui itine- ris ſecreta revelat, que idem hoſpes fingens ſe longius ire, diffimulat, & cogitat impedire, erat enim ſervitor & miles ipfius Jaromir, & ab eo recipiebat annuatim XXX. marcas. Mane autem fequenti, dum nunceius predictus effet in via, mittit latrunculos, qui eius iter impediant, & pri- vant naſo, literis, & pecunia, & nifi retrocedat, gladiis minantur occifio- nem, qui turpiter confuſus remeavit in Boemiam. Que facta Dux audiens, & dolens, per alium nunccium cauciori modo Apoſtolico omnia nuncciavit, Summus autem Pontifex Gregorius statim legatum dirigit Cardinalem cum plenitudine potestatis, contem- pnentes ut errata corrigat, & anathemate feriat delinquentes. Idem Car- dinalis venit Pragam, Epiſcopos duos predictos, Clericos & Abbates convocat ad synodum, ſub pena privacionis. Gebehardus autem bis terque vocatus venire contempfit, dicens, fine ſuo Metropolitano Ma- guntino venire non poſſe, tunc Legatus officio & beneficio privat eum. Cle-

Strana 273
JOANNIS MARIGNOL. Clerus autem Pragenſis nudatis altaribus omnem celebracionem ſuſ- pendunt, proteſtantes, nunquam ſe divina celebraturos officia, niſi Epi- ſcopus fuus reſtituatur in gradum; tunc Cardinalis neceffitate compulſus, restituit eum ad ordinem facerdotalem tantum, & ambos Epiſcopos citat Romam, qui cum eſſent Apoſtolico preſentati conſpectui, nullo eis dato reſponſo mittuntur ad hoſpicia, ut majori deliberacione tractarentur ne- gocia eorum. Eodem tempore Mathildis comitiſſa Burgundie, & Lom- bardie erat Rome, que Mater erat Romane Ecclefie, & defensatrix, ac dotatrix magnifica, que recognoſcens Gebehardum fuum conſanguineum ex materno fanguine deſcendiffe, precibus obtinuit, ut facta pace inter Epiſcopos, uterque effet parochia fua contentus, & datis literis ad pro- pria redire mandavit utrumque Apostolicus precibus comitiffe, & certe Gebehardus fuiſfet privatus Epiſcopatu, niſi Mathildis interveniſſet. De qua Mathilde quere in precedentibus de Dueibus. 273 Capitulum de Cosma Epiſcopo. osmas nacione Boemus, poſt obitum Jaromir, qui & Gebehardus dici- C tur, in Pragenſem Epiſcopum eligitur, procurante Rege Wratislao patre juvenis Wratislai, & ſimul cum Andrea electo pro Ecclefia Mora- vie, quam deſtitutam Papa & Imperator decreverat Pragenſi Epiſcopo uniendam, qua neceffitate compulfus Rex, ne careret Epiſcopo, iterum ſuscitaverat novum Episcopum quendam Symonem statuendum, ac Impe- ratori Henrico tercio ex parte Regis predicti preſentatur; verum eos Imperator precibus Regis annulo & baculo investit, & eos pro expectan- da conſecracione remifit ad propria. Verum antequam conſecrari poſſent, Rex Boemicus moritur, & filio in Ungaria fugitivo morante Wratislao nomine, Conradus in ſolio ſub- limatur. Hic Dux statim ad Imperatorem ſcripfit, & mifit, rogans, ut pre- dictorum eleccio caffaretur, cui Imperator reſpondit, quod ſcripſi ſcripſi. Predictus autem Cosmas electus, eft reverfus in Pragam, expectans tem- pus conſecracionis fue, quem Dux benigne recepit; non obftante, quod con- tra eum ſcripfit Imperatori Henrico. Interim Imperatore Henrico tercio in Ytalia occupato, Otto eodem tempore filius Regis Wratislai, qui erat in Ungaria, revertitur, & a Cosma, clero & populo cum proceſſione, & fum- mo cunctorum gaudio in paterno ſolio ſancte Marie patrocinio ſublimatur. Anno Domini milleſimo centeſimo, duodecimo Kalend. Octobris, quo anno M n Tom. II. fuit

Strana 274
CHRONICON 274. fuit ecclipsis solis ff. vj. post meridiem xij. Kalendas Octobris. Eodem tempore quidam pfeudo-Epiſcopus venit Pragam incognitus, quem Dux & Cosmas electus benigne fufcipiunt, actus Pontificales exercere decer- nunt, dicebat enim ſe in civitate Vaſconie Cavillonenſem multis annis re- xilſe ecclesiam, multas ecclefias confecrat, & clericos ordinat, crisma facrum in cena Domini conſecrat, & omnia pontificalia exercet. Die au- tem Paſcbe ipſo coram Duce & electo celebrante divina quidam incogni- tus, fui tamen erroris confcius, adveniens, & clam in aure quid dixerit, ignoratur, nifi quod ſtatim territus fuit in tantum, quod neque electus, neque Dux optinere potuerunt, ut perficeret ebdomadam Paſche, & quo diverterit, ignoratur. Comperto autem, quod pſeudo erat Epiſco- pus, mittunt Dux & electus in Vaſconiam ad Defiderium Preſulem, qui reſpondit, talem nunquam in Vaſconia Epiſcopalem Kathedram aſcen- diſſe. Miſerunt ergo ad Papam Clementem confilium poſtulantes, qui mandavit, omnia que fecerat irritanda, Eccleſias conſecrari de novo, bap- tizatos tamen in forma non rebaptizari, ſed tamen crismate iterum con- firmari, ordinatos non reordinari, ſed inter ordinandos ſtare, & per ſo- lam manus impoficionem recipere illius ordinis benediecionem, & sic curata ſunt vulnera inflicta Pragenſi Ecclefie per pſeudo-Epiſcopum, a Domino Clemente Papa tercio Romanam Ecclefiam gubernante. De generali Synodo celebrata, Capitulum. nno Domini milleſimo nonageſimo, indicta eſt Generalis Synodus to- cius Romani Imperii, in qua ſynodo Cosmas ad Pragenſem Eccle- ſiam, & Andreas ad Moravienſem precibus junioris Ducis Wratislai, quos prius Henricus Imperator inveſtierat per annulum & baculum a Magun- tinensi Preſule conſecratur. Eodem anno Cosmas juffu Ducis confecrat altare ſanctorum Viti & Wenceslai Prage templo nondum perfecto. Anno autem Domini M. nonageſino ſeptimo, jubente Duce idem templum perfectum eſt, & a Cosma Pragenfi Epiſcopo conſecratur. Eo- dem anno fuit commocio peregrinancium ad ſepulerum. Fuit autem iste Cosmas humilis, fimplex, paciens, illatas injurias equanimiter fuftinens, recognoſcentibus suas culpas clemens indultor, orphanorum, viduarum, infirmorum, & omnium egenorum pius adiutor, ultime diei non imme- mor, exequiarum promptus extitit executor. Hic eodem anno iiij. ydus Decembris migravit a ſeculo, vivit in Criſto gemma ſacerdotum. ☞ An-

Strana 275
JOANNIS MARIGNOL. 275 Anno Domini milleſimo nonageſimo nono poſt eius obitum pius Dux Wratislaus animarum ſalutem querens confilium habuit cum quodam pro- bo viro, olim conſiliario patris ſui, memorans illud Salomonis prover- bium , amicum tuum , & amicum patris tui pro conſilio ſcilicet non dimit- tas, vocat ergo ſuum generum per fororem, tu inquit, patris mei ami- cus, Boemorum mores noviſti, & vitam, ideo tuo conſilio Epiſcopum eligere volo. Cui ille, olim dum pater tuus vixit, meum confilium va- luit, nunc autem alii furrexerunt, tamen ex quo petis, dico, quod in tam fancto negocio, qui confulunt utilitati Ecclefie, vacuos effe oportet ab ira & odio, a miſericordia, & amicicia. Me autem nec amicicia obli- gat, nec miſericordia supplantat, nec odium exagitat, nec ira inflammat, quo minus loquar, quod poftulat ordo. Eft patris tui, & nunc tuus ca- pellanus Hermannus, qui semper fuit in ſervicio Regis constans, in com- miſfis fidelis, in legacionibus fidus, caſtus, ſobrius, humilis, non vino- lentus, non ambicioſus, non elatus, & que prima eft in clerico virtus optime literatus, vir bonus & perfectus, niſi hoc ſolum obfit, quia ho- ſpes eſt, tunc Dux admirans utriusque conveniîſe fentenciam, non, in- quit, aliter cor tuum quam meum ſapiat, ymo quia hoſpes eft, plus Ecclefie prodefſe poteft, non enim hunc parentela exhauriet, non libe- rorum cura gravabit, non cognatorum turba exhauriet, nec exſpoliabit, ymo ſponſa eius mater Ecclefia, quicquid habet, undecunque adveniet totum habebit. Nec mora, convocatis terre primatibus, & prepoſitis in Ecclefia Boleslav collaudantibus cunctis Hermannus nacione Lotaringus de genere fancti Lamperti Epiſcopi & martiris ordine Diaconus Boleslavien- ſis Prepontus invitus in Epiſcopum eligitur, anno Domini milleſimo nona- geſimo nono pridie Kalendas Marcii. Hic Ratispone ab Imperatore Hen- rico tercio annulum & baculum Duce illuc fuum electum ducente recepit, ſed a Seraphin Strigonienſi Archiepiſcopo ordinatur Presbiter iij. ydus Ju- nii. Ordinandus ergo in Epiſcopum mittitur Magunciam, ſed quia Ro- chardus eiusdem Archiepiſcopus infamatus de symonia fugerat a facie le- gati Apoſtolici in Saxoniam, ad nutum imperatoris collaudantibus cunctis ſuffraganeis Ecclefie Maguntine a Cardinali Ruperto Clementis Pape lega- to in octava Paſche Epiſcopus ordinatur vj. ydus Aprilis. Hic ſedit annis XXII, menſibus decem diebus XVII. Hermannus Epiſcopus eodem anno vocatur ab Abbatiſſa ad dedicandam Ecclefiam fancti Petri in territorio Lundelunuch (t) renovatam, Abbatiſſa autem Epiſcopo obtulit pallium M m 2 pan- (t) Alii Windelmuth.

Strana 276
276 CHRONICON panni lini de velo fancte Ludmille inter reliquias collocandum, Epiſcopus autem contemfit, dicens, fine Domina vetulam in pace quieſcere, cui Ab- batiſſa, noli ſie loqui pater, nam Deus per multa miracula nobis eam red- dit glorioſam, Epiſeopus indignans pannum illum projecit in prunas arden- tes, & statim carbones levaverunt flammam, ita quod nec pannus extra- hi potuit niſi ceſſante flamma, & tune non combuſtus, ſed magis mun- dus aliqualiter eft extractus. Tunc Preful dans laudem Deo, in pixide cum aliis reliquiis veli particulam collocavit. Dedicata eft igitur hec Eccleſia in honore ſancti Petri anno Domini milleſimo centeſimo tercio, quinto nonas Octobris. Eodem anno Johannes electus eft in Epiſcopum Moravie. Anno Domini milleſimo centeſimo xxij. Non. Aprilis fuit ecclipſis lune media nocte, qua Judaicum Paſcha celebratur. Eodem anno vir facer Hermannus virtutum lumine clarus Dominica illuceſcente in fefto ſancti Lamperti Epiſcopi & Martiris, cujus feſtum, dum vixit, ſolempnis- fime celebravit, quia ex eadem linea traxit propaginem, fcilicet de Tra- iecto, diem claufit extremum. Hic rexit Boemorum Ecclefiam annis xxij, menſibus vj. diebus xvij. Hic Hermannus nacione Lotharingus erat, genere ſpectabilis, incognitis formidabilis, domeſticis affabilis, morum qualitate incomparabilis, lucerna lu- cens, illuminans corda exemplo vite & verbo doctrine. Verum ad no- ftram erudicionem, qui cathedras cupimus, vel tenemus, audite, hic cum videret infirmitatem fuam invaleſcere, aftantibus paucis circa lectum, ingemuit, & fic ait; Secretum meum miehi, ſecretum meum michi, & paulo poſt, hec olim debueram, cum ſanus fueram, cogitafſe, hec in ambone loqui, fateor, ergo quia peccator peccavi, quia peccantes de peccato non redargui, & potentes inique agentes non ſolum, ut debui, non correxi, fed honoravi, & amavi, quos arguere, & corrigere, & excommunicare debui, poſtquam enim occubuit Wratislaus, quo nec fuit, nec erit Dux melior in hac terra, floruit iniquitas, germinavit ſuperbia, pullulavit fraus, dolus, & injuſticia, & ego ſemper dolens dolui, quod michi cum bono Duce non licuit mori, ve michi, quia ſilui, quia apoſta- tricem gentem non revocavi, nec in gladio anathematis pro Criſto dimi- cavi, ſed me ipſum & populum Criſtianum paſfus ſum per tactum manus eum gente non ſancta pollui, ficut ſcriptum eſt, qui tangit immunda, im- mundus est, & qui tetigerit picem, inquinabitur ab ea, aut que conven- cio Criſti ad Belial, apostatricem gentem dico Judeos, qui per nostram negligenciam relapſi funt in Judayſmum; unde valde timeo, ne Criſtus michi

Strana 277
JOANNIS MARIGNOL. michi hoc obiciat, & projiciat me in inferiorem infernum, nam intem- peſto noctis filencio vox michi facta est, dicens, non ſtetiſti ex adverſo, nec dimicaſti, nec oppoſuiſti te murum pro domo Iſrael, ut ftares in pre- lio in die Domini, nam populnm Domini non auro, non argento, ſed Criſti ſanguine redemptum per unam morbidam oviculam paſſus es conta- minari, & a celeſti regno exterminari. Heu michi miſero: qualem me effe vellem, quam diverſus ſum ab illo, qualis olim eram, & ut ipſemet michi diſpliceo, quia parum boni me feciſſe video, his dictis expiravit, ut ſupra. 277 De Meynardo Epiſcopo. Doſt hunc anno Domini milleſimo centeſimo xxij. Meynardus denus in or- dine Pontificum eligitur in Pragenſem Epiſcopum. Hic Meynardus ſepulcrum fancti Adalberti innovavit auro, argento, & lapidibus precio- fis. Hic Meynardus accuſatus eft a duobus Affiſſinis militibus, qui com- prehenſi fuerunt a Principe dicentes, quod ipfius confilio ordinaverant necem crudeliffimam Ducis gladiis toxicatis, cum quibus comprehensi fuerunt, nam Dux quodam die vocatis comitibus duobus, en, inquit, pre oculis funt infidiatores vite mee, qui comprehenſi, & in concilio, ubi quaſi tria milia perſonarum fuerunt, confeſli funt, quod quamvis primo multis induccionibus a quodam milite Wratislai ſollicitati fuiſſent, ut Du- cem occiderent, nec dediſſent affenſum, poſtmodum capellanus, nomine Baſic in tantum ſeduxit eos, quod perduxit ad Meynardum Epiſcopum, qui poſt multas inducciones & inproperia fuorum, & injurias factas eis a Duce, commovit animos eorum, & post positis duobus digitis fuper fanétas reli- quias, juraverat eis, quodfi Ducem interficerent, Dux ſequens eo me- lior ad fuam voluntatem eos diviciis & honoribus exaltaret, quibus pro- miſſionibus nos ſeducti talia preſumpfimus digni morte, ibi enim iftius con- juracionis inicium factum eft. Educti autem de concilio post confeſsionem, fequenti die cum me- dico quodam horrendo ludibrio, & inſolito ſupplicio funt perempti. Alii cecati, alii capite funt truncati, quorum omnium auctor Epiſcopus, & capellanus ordinator publice funt delati. O magna paciencia Ducis, dum illi trucidantur, capellanus, qui diu latuerat, milius forte a diabolo, con- venit ad ſpectaculum, & captus, quasi fimilia est confeſfus, & perpetuo cathenatus, indulta ſibi miſericordia in vita. Epiſcopus autem Meynar- dus turpiter fic infamatus ab Olomucensi & Bambergenſi Epiſcopis & ſe- M m 3 ptem

Strana 278
278 CHRONICON ptem Abbatibus per depoficionem fuarum stolarum eft expurgatus. Cum- que hec excufacio fufficiens minime videretur, remiſſus est ad concilium Maguntinenſe, in quo concilio coram ſuo Metropolitano & aliis ſe excu- savit, dicens necem Ducis nunquam procuravi, ſed ſolum, quod Wra- tislaus poſſet a carcere liberari. In quo concilio Innocencius tercius fugiens a facie Petri Leonis, qui Rome occupabat Papatum, cum quinquaginta Epiſcopis & Abbatibus pluribus & Prelatis excommunicavit eundem Petrum deceptorem Papatus, & Con- radum Regem, & complices eorundem extinquendo candelas. Maynar- dus autem taliter qualiter expurgatus in Pragam reverſus eſt, contra quem iterum ſui quidam confratres Pragenſes inſurgunt, accuſantes eum de predictis, & aliis criminibus multis, ſed ipſe ſe decenter de omnibus excuſavit , & omnem injuriam donavit illis, qui accufaverant eum. Tandem miffus est a Duce Sobieslao in Ungariam, ut baptizaret filium generi fui cecati Regis, cum multis proceribus Boemorum, qui a predicto Rege multum honorificencius fuſceptus eft, quam quando intronizatus est in Praga. In die tamen Penthecoftes baptizavit filium Regis, a quo Rege donis maximis remuneratus, morbo invaleſcente, in villa quadam Epiſcopatus, cui nomen Seliv ſe depoſuit, & Duci ſe viſitanti, & ad alia feſtinanti Epi- ſcopus, omnia que de Ungaria receperat, resignavit. Poſt hec feliciter obdormivit, cuius venerandum funus Pragam portatum eſt. Heynricius autem Epiſcopus Olomucenfis, qui funeris exequias cele- brabat, lacrimabiliter obtestatus eft Ducem Sobieslaum, omnesque aftan- tes tam clericos, quam laycos, ut fi aliqui maligno ſpiritu magis quam veritate commoti contra miferum alienigenam habuiſſent, faltem tunc mi- ſero indulgerent. Expleto autem funeris officio in Eccleſia ſanctorum martirum Viti & Wenceslai ſepelierunt eum. Huius infortunia fi quis magis ſcire deſiderat, ad ſuperiora recurrat. De Johanne Prepoſito Wyſſegradenſi electo in Epiſcopum. Qohannes Prepoſitus Wyſſegradenſis a Deo predeſtinatus post Meynar- dum eligitur, non obſtante multorum indictione in contrarium acta tam Duci, quam Imperatori de ipſo, anno Domini milleſimo centefimo xxxv, quem Imperator cum proceffione venientem pro inveſtitura recipi juffit, & ipſe eciam perſonaliter fibi occurrit, quem pontificalibus infigniis re- di-

Strana 279
JOANNIS MARIGNOL. 279 dimitum misit ad Preſulem Maguncie conſecrandum, quod eciam factum eſt xiij. Kalendas Marcii cum gaudio magno. Dumque rediret, antequam venit Pragam, occurrentem in via Ec- clefiam dedicavit. Peragente autem eo ex more dedicacionis miſteria Nonis Marcii, ſignum magnum apparuit in celo, ſolis enim rota quatuor circulis circumdata videbatur, & fere trium horarum ſpacio permanfit. Preſul autem Johannes veniens Pragam ad ſedem ſuam cum magno gau- dio est ſuſceptus. Incidens de quadam muliere contracta, Capitulum. uodam tempore cuidam mulieri contracte, que per plures annos ja- cuerat in lecto, ipſa fic fola iacente aliis omnibus feſtantibus in do- mo vicina, ſubito beati Johannes Evangeliſta, & beatus Gothardus pon- tificalibus induti apparuerunt, & eduxerunt eam ſubito, & poſuerunt eam in villam, que vocatur Zlatty (u) in Ecclefia, quam quidam nobilis edificaverat, in honore ſancti Gothardi Epiſcopi & Confelſoris, ubi ſen- fit odorem mire fuavitatis, & vidit viros preclaros facie, laudes canen- tes Deo, statimque ſanata est, cumque vellet in aureo offerre ſuper al- tare, beatus Johannes prohibuit dicens, non modo, ſed cras in tua Ec- clefia, & enarra mirabilia Dei, maritus autem fuus domum reverfus, cum non inveniſſet uxorem paraliticam, quam dimifit, & undique quefitam pe- nitus non inveniret eam, convocatis vicinis plorabant eam, & ecce fubito mulier ante hoſtium sana stetit, & in crastino in Ecclefia inaures obtulit, narrans omnia mirabilia Dei. Eodem tempore Olomucenls Epiſcopus af- ſumpta cruce de altari vadit predicare Prutenis, & parum profecit. Eo- dem tempore, ſeilicet anno Domini millefimo centefimo xlij. regnante Im- peratore Conrado nondum coronato, inter Ducem Boemie Wladislaum, qui patruo ſuo Sobieslao in Ducatu ſuccesserat, & inter Conradum Ducem Mo- ravie orta eſt diſcordia, & bellum graviſſimum geritur. Pragenſe ca- ſtrum invaditur, monaſterium ſancti Georgii comburitur, moniales fugi- unt extra Pragam ad Eccleſiam ſancti Johannis. Wladislaus Dux Boemie contra Conradum Ducem Moravie invocat auxilium Regis Conradi, qui Rex venit cum Epiſcopo Sdico in auxilium Ducis Boemie. Quo audito Dux Moravie cunctis vaſtatis fugit. Anno Domini milleſimo centeſimo xxx. Johannes Pragenſis Epiſco- pus menſe Marcii infirmari cepit, & longa maceratus egritudine vj. ydus Au- (u) ZIapy.

Strana 280
280 CHRONICON Auguſti migravit ad Dominum. Sepultus eſt autem in capella fancti Got- hardi Epiſcopi & Confeſſoris, quam ipſe construxerat, cui Silvester Ab- bas Zazavenſis per eleccionem ſucceſfit, cuius eleccio fuit irrita, & inanis. De Wratislao Epiſcopo. Walentinus Epiſeopus obiit, cui ſucceſsit Wratislaus, (x) qui in Epiſco- patu ducatum tenuit, anno Domini milleſimo centeſimo lxxxvij. Dux cum omnibus Principibus terre sue, & Epiſcopus Wratislaus cum univer- ſo clero ad ſynodum Ceſaris funt vocati. Romanus tune Imperator cum multitudine Criſtianorum ultra mare in adiutorium profectus eſt, & nau- fragio periit, & in Antiochia ſepelitur. Dux autem Conradus cum filio Imperatoris in Apuliam rediens, obiit, & offa illius in Pragam funt relata. Wenceslaus Dux de solio depellitur, & Primisl Dux efficitur, & poſt tres menſes de solio pellitur, & civitas Praga in manus Epiſcopi refignatur. Anno Domini milleſimo centeſimo nonageſimo tercio Wratislaus Epi- ſcopus ab Imperatore habuit vexilla ducatus pro ſe & suo Ducello, non tamen obmittens nomen Epiſcopatus. Qui Dux & Epiſcopus obiit anno Domini milleſimo centeſimo nonageſimo ſeptimo, xvij. Kalendas Julii. Cui ſucceſſit in Epiſcopatu Fridericus Epiſeopus, qui obiit anno Domini mil- leſimo centeſimo nonageſimo nono. Cui Daniel Epiſcopus ſucceſſit. Anno Domini milleſimo C. nonageſimo nono Primisl coronatus in Re- gem, qui dimiſſa uxore ſua duxit ſororem Regis Ungarie. Hic eciam rebellans Philippo Regi, Ottoni Imperatori fecit omagium, qui tamen an- no Domini milleſimo ducenteſimo rediit in graciam Philippi, hic Philippus cepit Colonienſem Archiepiſeopum. Eodem anno Cunegundis filia Regis Philippi data eſt in matrimonium filio Regis Primisl Wenceslao, & eodem anno Philippus occifus est ab Ottone Palatino, & Otto Rome Imperator efficitur. Anno autem milleſimo CC. undecimo Rex Primisl Boemie rebellat Imperatori. Anno Domini milleſimo ducenteſimo duodecimo facta eſt allacio reli- quiarum fanctorum Jacobi, Thome, & Thadei, Apoſtolorum, & Mauri- cii de Theutonia in Pragam. Fredericus Rex Cecilie venit in Theutoniam. Anno Domini milleſimo ducenteſimo decimo nono Daniel Pragenſis Epiſco- pus moritur, & Andreas ſubſtituitur, qui poſuit Boemiam ſub interdicto, & (x) Brzetislans, nempe Henricus.

Strana 281
JOANNIS MARIGNOL. & abiit Romam, ubi mortuus eſt. Gregorius autem Cardinalis Eccleſias aperuit, & interdictum relaxavit. Anno autem Domini milleſimo CC. xxij. Honorius tercius confirmavit ordines Predicatorum & Minorum. Eodem anno Peregrinus electus eft in Epiſcopum Pragenſem. Eodem an- no Conradus Cardinalis intravit Boemiam. Et anno Domini milleſimo du- centeſimo xxvij. Predicatores ceperunt domum in Praga. Et anno Domi- ni milleſimo CC. xavij. Johannes Epiſcopus conſecratus eſt. Anno Do- mini milleſimo ducenteſimo xxxij. fratres Minores receperunt domum Pra- ge. Et eodem anno sancta Elizabeth canonizata eft. Et anno sequenti ſancta Agnes filia Regis Premisl ſpreto connubio regali & Imperiali cum decem sodalibus intravit clauſtrum fancti Franciſci, & affumpfit habitum pauperum Dominarum ſub regula ſancte Clare de Aſſiſſio. Cui Papa Al- lexander mifit reliquias venerandas ſub bulla Papali, inter quas eciam miſit ſibi digitum precioſum ſancti Nicolai Pontificis, de quo ſupra. Eo- dem anno Sdico Olomucensis Epiſcopus Ecclefiam in monte Rzip confecra- vit, quam Boleslaus a fundamentis erexerat, vel renovaverat. Hic Sdico electus fuerat ad predictam Olomucenſem ſedem eodem anno ſecundum ſta- tuta canonum conſecratus, & mutato nomine Barbaro vocatus est Heyn- ricus. (y) Eodem anno caput fancti Adalberti eo quidem loco, ubi marti- rio coronatus eſt, & fuit tumulatus, repertum eſt. Rex glorioſus Wratislaus Wyſſegradenſem Eccleſiam juxta Pragam a fundamentis erexit, & exemplo magni Conſtantini auguſti duodecim co- phinos terre a fundamentis propriis humeris exportavit, canonicas infti- tuciones donis multis & diviciis ampliavit, eamque fancto Petro & Ro- mano Pontifici affignavit, quam Papa Alexander per legatum Cardinalem Tuſculanum conſecrari mandavit, Preposito & ſacerdoti celebranti dya- cono , & ſubdiacono in ſolempni miſſa infulis & fandalis uti conceſfit, & multis exempeionibus decoravit, & fub proteccione fancti Petri & Sedis In pariete eciam ejusdem Eccleſie pictura Apoſtolice reſervavit. oftendit. Dux Wratislaus (z) filius dicti Regis dormiens a fancto Petro fuit graviſſime verberatus pro eo, quod circa eiusdem Ecclefie Canoni- cos dure procedebat. Verum quia vexacio dat aliquando intellectum, ſequenti mane oftendit plagas & vestigia percuffure, & ex tunc predictam Ecclefiam innovavit, donis multiplicibusque ampliavit, coronam auream in ea ſuſpendit pondere marcarum xij. argenti vero octoginta, es & fer- N n rum Tom. II. 281 (y) Reliquorum Epiſcoporum memorias ſparſim libro ſecundo complexus eſt.- (z) Alii de Friderico Wladislai filio id narrant.

Strana 282
CHRONICON JOANNIS MARIGNOL. rum fine numero optulit, pavimentui politis lapidibus exornavit, & Ro- manæ Eccleſiæ privilegiis communivit. Karolus autem quartus Romanorum Imperator & semper auguftus Boemie illustriffimus Rex eam gloriofius effecit. Nam altare, ubi fanctus Petrus Apostolus vadens Romam miſſam celebravit, in portu Piſano in exitu maris, in quo dum poft eum beatus Clemens fucceffor die dedica- cionis Ecclefie eiusdem, quam eum multis Epiſcopis conſecravit, miſſam celebraret, in fignum divinum tres gutte fanguinis de naſo eius cecide- runt, quem lapidem predictus Karolus fecari fecit per medium, & per Papam Innocencium nune Sedem Apostolicam gubernantem, (a) iterum conſecratum ad predictam Ecclefiam deportavit, (b) ut fit ibi beati Petri Sedes & ſpecialis manſio in perpetuum ficut Rome ad laudem Domini noſtri JESU Criſti, eui laus & gloria ſemper, Amen. 282 Et fic eft finis hujus Cronice Boemorum. t ITTR ☞ Bre- (a) Hem tempus , que ſcripfit, & Chronicon ſuum finivit Marignola. Innocentius VI. ab anno 1353. uſque 1363. præfuit ſedi Romanæ. E quo jam certum habemus Pulkavam decem annis ſerius ſuum Chronicon finiiſſe. (b) Hujus rei notitiam primam debemus Marignolæ.

Strana 283
283 ☞MPnFINEEREEEHEs H N ☞☞ DT N☞ BREVE CHRONICON HUNNO-BRODENSE. hronicon hoc debemus gratiæ ac benevolentiæ Illuſtriſſimi ac Excellentiſfimi DD. Emanuelis Comitis de Waldstein Epiſcopi Litomericenſis, quod nobiſcum ex Bibliotheca Wald- steiniana Duxoviensi gratiofiſſime communicavit. Habetur id in MS. Codice chartaceo miſcellaneo Hiftorico, quem ante ſæcu- lum Reverendiffimus D. Thomas Peffina de Czechorod Epiſco- pus Samandrienfis, & Martis Moravici author congeffit. Au- thor, ut ex fine testatum fit, id anno 1666. Hunno-Brodæ ex va- riis manuſcriptis ſchedis & fide dignorum relatione, tum fua no- titia compilavit ; & quanquam nomen fuum nuſpiam prodat, con- jicere tamen licet eum ſeu ſyndici ſeu ſenatoris munere in hac urbe functum, qui ad archivum curiæ acceſſum habuerit, inde- que fragmenta quæpiam diplomatum excerpferit. Non contem- nendæ in hoc brevi Chronico hujus civitatis memoriæ, præſer- tim conobii ordinis Prædicatorum, & gratioſæ iconis B. V.M. Czaſtochovienſis hodie in Polonia cultu celebris, quæ abhine originem fuam traxifſe traditur. Nec defunt memoriæ irruptio- num Hungaricarum, Tartaricarum, Turcicarum & Suecicarum, quæ ob brevitatem facile excurret Lector, ut fupervacaneum cenſeamus plura prænotare. Quædam memoriæ veteres occaſione conditæ urbis Hunno-Brodæ feu Brodæ Hungaricæ. A nno 1049. Andreas Rex Hungariæ urbem Brodam ſie dictam Hun- garicam condidit, quæ jacet in quodam promontorio ſub ſalubri cli- mate inter meridiem & ortum ſupra fluvium Olſſavam. Duabus Ecclefiis ornata eſt, fuitque olim, nempe monaſterio ordinis S. Dominici Prædica- torum, & templo Parochiali, quod honori S. Johannis Baptiſtæ Patroni N n 2 ur-

Strana 284
BREVE CHRONICON 284 urbis dedicatum eſt. Tertia Ecclesia hodie in ruinis eſt, quæ ab hære- tiois Waldenſibus conſtructa fuit. Anno 1068. Salamon Rex Hungariæ filius Andreæ Regis Hungariæ duos Marchiones Moraviæ Ottonem & Conradum pactis fimul initis ade- git, ut alter eorum muros, alter valla civitatis, quæ hodiedum ftant, con- ftruere compelleretur. Anno 1262. Monaſterium ordinis Prædicatorum ſub titulo B. Maria in cœlos afſumptæ in urbe Broda conditum eft a quodam monacho ejus- dem ordinis, cujus nomen erat Melchior, quibus tamen fumptibus id præ- ſtiterit hodie incognitum. In hoc monaſterio, ut traditiones ſerunt, erat miraculoſa imago B. Maria Virginis, quam B. Lucas penicillo fuo pinxerat. Fiebant ad eam frequentes peregrinationes ex Ungaria, Auſtria, Sileſia, Polonia, & Bohemia per multa millia hominum, durabatque peregrinatio præcipue per quatuor dominicas circa feftum Aſsumptæ Virginis, quibus multas in- dulgentias lucrabantur huc peregrinantes. Hodiedum ejusmodi privile- gia & indulgentiæ in vigore funt, habenturque nundinæ per quatuor di- ctas dominicas in hac urbe. Dein poſtquam bella Cumanorum, Turcorum, Tartarorum, & alia- rum gentium invaluerunt, atque non modo Moraviam ſed alias etiam re- giones inundarunt, ac pene ad incitas redegerunt, habetur quædam me- moria mirabilis facti in ſuburbio Brodenfi hujus tenoris: Quidam Rex, cujus nomen amiſſum, propter magnam cladem fuorum & integrum pene exercitum fuum diſperlum deletumque vix hoſtium manus evafit, equo ſeu occiſo ſeu dimiſſo ſolus unusque verſus Brodam Hungaricam fugam arripuit, & per montes ac filvas falutem quærens devenit ad quoddam ne- mus, quod hodiedum Eralowsky Hag Regium nemus vocatur. In hac ar- borum denfitate cum erraret, præter opinionem obvium fibi habuit quen- dam incolam ſuburbanum Brodenſem, qui lignorum domum devehendo- rum cauſa hoc nemus accefferat. Quem ut incola otiofum deambulantem conſpexit, ignarus quis effet, nec enim vestium ornatu (quo carebat regium quid aut nobile portendebat, inclamat, & i operæ auxilium vo- cat, præter moram Rex adjutricem manum dedit, lignaque cum incola ſedulo in currum congeſsit. Cum autem plauftrum jam fat onuftum elfet, domumque meditaretur, aſſumpfit errabundum Regem ſecum in hoſpi- tium ſuum, atque dum paulo poſt tempus prandii adeſſet, juſfit eum una affidere menſæ, quare cum præter conſuetudinem uno conviva plus adeffet, incola uxorem ſuam his verbis inclamavit: Zeno prżiles wicze pro tohoto ho=

Strana 285
285 holeho Hrachu. Quod eſt: Uxor affunde plus piſorum pro iſto calvo. Id poſtea in proverbium tranſiit, hodieque apud nos perdurat, ac in uſu eſt. Poſtea cum Rex adverteret ſe ſe jam ab hoſtibus fuis fecurum effe, prodidit ſe receptori fuo quis effet, quæsivitque ex illo quid mercedis pro eo peteret, quod eum ex nemore in ſecuritatem deduxerit, atque domi ſuæ hoſpitaverit? Ad quod incola reſpondit, nihil amplius ſe flagi- tare, quam ut a rebus duabus per Regis gratiam iminunis maneret: pri- mo ne robotam ut voeant, poſthac amplius præftaret ; fecundo ut a ber- nis & præstationibus pecuniariis liber pronunciaretur. Guod utrumque obtinuit; quare defacto hoe prædium exemptum eft, nullisque oneribus aut præſtationibus quibusque ſubjectum. Accidit desuper quod idem Rex post manifestationem fuam Consu- lem civitatis Brodæ ad fe evocaret, juberetque, ut illico adeffet; Fuit autem Conful eo tempore opificii ſui futor, qui, cum Rex mitteret, pla- ne cirea macerandum corium inter dolia occupabatur, qui fatuus homo Regi renunciari juſſit: Ne vitio ſibi det ad ejus juſſa præſto eſſe non polſe, quod corium nunc operam ejus defideret, magnumque ex neglectu & abſentia ſua periculum incurſurum elſet atque damnum. Quæ frivola excufatio adeo momordit Regem, ut indignatus edictum fecerit, ne ab eo tempore in perpetuum ullus unquam futorum in Senatum aut Confula- tum recipiatur. Guod hodiedum accuratiſsime ſervatur, adeo ut nemo hujus opificii quantacunque demum prudentia, divitiis, virtutibus, aut meritis præditus fit, in Senatum recipiatur. Et hoc fecundum veterem confuetudinem fanctiſfime manutenetur. Miraculoſa autem imago, de qua ſupra, ut in tutum fub irruptiones Tartarorum aliorumque hoſtium collocaretur, atque ne in manus genti- lium deveniret, a Fratribus Prædicatoribus ad Poloniam devecta fuit, co- liturque hodiedum ibidem Czaſtochoviæ. Quod autem inde rurfum leva- ta & reducta non fuerit, procul dubio diu durantia graviſſima bella in cau- ſa fuerunt, propter quæ non solum monaſterium Brodenſe, ſed & urbs cum curia & omnibus privilegiis aliquoties combufta, & funditus everſa fuerunt, ipsique Fratres Pr�dicatores in alias regiones ejecti. Iidem Fratres Prædicatores Zifskianis temporibus & turbis cum propter pericu- lum non auderent in suo monasterio perfistere, apud quandam eivem co- gnomento Bartoſskam (quæ in fuis ædibus iconem S. Bartholomæi muro infitam habuit) clanculum occultabantur, & ejus miſericordia fuftentaban- tur. Cum denique ſecta Hufsitica & aliæ hæreſes ſe ſe magis magisque dilatarent, ac indies majores vires acquirerent, boni Fratres penitus mo- N n 3 HUNNO -BRODENSE. na-

Strana 286
286 BREVE CHRONICON nafterium deferere coacti funt, quod facile ducentis annis in manibus ha- reticorum perſtitit, donec tandem anno 1630. illud rurſum ordini Prædi- catorum extraditum eſt, in quod primus Prior & fimul eo tempore Paro- chus P. F. Abraham Kalewsky cum Fratribus fuis inductus. Monaste- rium iſtud olim fumptuoſe fuit conftructum ex quadro lapide, eleganti ubique opera & celatura ſecundum priſeum ædificiorum morem, cum fene- ftris altis, & fornicibus ex ſecto faxo, qui tamen vehementia ignis poſtre- mum rupti, & aeri intecti expoſiti corruerunt. Simul humi dejectæ duæ monaſterii turres, in quibus olim tubicines alebantur, denique flam- marum voragine abſumpte duæ magnæ campanæ, elegans horologium, & miri operis organum. Hodie in urbe, quiqui demum ædificant, & fun- damenta ponendis ædibus fodiunt, ad duas & tres orgias cineres & ru- dera combustarum domorum ejiciant necefſe eft. Quod etiam privilegia quædam piæ memoriæ Mathiæ Regis Hungariæ & Bohemia de anno 1489. clare teſtantur, quæ adhuc inter alia formalia repofita apud nos confer- vantur. Verba funt: Nos itaque ſupplicationibus humillimis præfati Mathæi co- mitis, nobis in perſonis præfatorum oppidanorum de Broda Hungaricali, ut præmiſimus, modo quo ſupra, porrectis, Re- gia benignitate exauditis, & clementer admiffis, attentis pra- cipue, & ſumma cura confideratis ipforum noſtrorum oppidano- rum fidem & fidelitatem, quam ipfi & bello & pacis tempore non modo nobis regnantibus, verum etiam divis regibus noſtris aut Prædecefforibus regni gubernacula tenentibus fincero fidei zelo, & ſumma ſemper conftantia oftenderunt, & multis ſæpe in periculis variisque cafibus noſtris & regni noſtri multiplicia ſervicia cum graviffimis jacturis tum rerum fuarum tum perſo- narum exhibuerunt, & impenderunt; Cum his igitur & etiam aliis inducti motique reſpectibus, & hac præcipue cauſa, quod a divis quondam Regibus noſtris Prædecefforibus fimiles immu- nitates & libertates nostris oppidanis conceſsas fuifſe nobis de- claratum exhibetur, quibus etiam ipfos noſtros incolas præfati oppidi longo tempore uſos fimiliter exſtitiffe, & super his fimi- lia etiam privilegia confecta emanataque fuiffe accepimus; Ve- rum quia ignis voragine cafualiter illa abfumpta ac extincta effe jam pridem intelleximus: Nos igitur volentes eos novo privile- gio

Strana 287
HUNNO-BRODENSE. gio munire, novo etiam patrocinio præſentis noſtri privilegii antiquas præfatorum noſtrorum oppidanorum libertates, immu- nitatesque roborare, ratificare, ex tunc ipfas ratificamus & præ- ſentis roboramus ac confirmamus, proinde acfi exufta eorum privilegia in ſpecie nobis exhibita exftitiſfent &c. Anno 1280. Wenceslaus Rex Bohemiæ & Marchio Moraviæ aliquot mensibus Hunno-Brodæ cum integra fua aula commoratus eft, ut id illius Privilegium huic urbi anno 1288. datum teſtatur his formalibus: Hinc eft: quod nos attendentes deſolationem civitatis no- ftræ in Broda Hungaricali, & civium eorundem devota obſequia, quæ in expenſarum exhibitione, & in aliis, cum apud eos fuiſ- ſemus, nobis fideliter præbuerunt, ad nostrum animum revocan- tes, volentesque ipfis beneficiorum regalium gratioſas vices re- pendere &c. Anno 1510. Rex Wladislaus cum filio ſuo Ludovico Rege a feſto S. Wenceslai usque Epiphaniam Domini reſedit Hunno-Brodæ, & ab inde civitati Hradiſtienſi plura privilegia dedit, uti ibidem in curia afſervantur. Præterea in hac noſtra civitate magnæ olim & celebres opulentæqué nundinæ ac fora erant annis fingulis. Nam egregii quique & divites mer- catores ex civitatibus Imperialibus in ea fuas officinas & emporia habe- bant, alebantque hic suos factores seu administratores, uti id Privilegium piæ memoriæ Ottagari Regis Bohemiæe de anno 1272. his formalibus te- ſtatum facit : Omnibus igitur & fingulis noſtræ, ac futuræ ætatis homini- bus liqueat evidenter, quod devotorum noſtrorum civium de Broda profectui & commodo flagrantius intendentes, ipfis favo- rabiliter, ut eo jure, quod habet civitas noſtra Lübſchitz gaude- re valeant, nunc & in ævum duximus indulgendum. Defuper abundanti ad hæc eis gratiæ fingularis, commoditatis, promo- tionisque omnimodæ intuitu jus depofitionis mercium, feu mer- cimoniorum ibidem concurrentium hinc & inde, quod vulgo Niederlage dicitur, concedentes hujusmodi ſub prætextu, quod cives de terris noſtris octo diebus, & cives aliarum terraruim dua- bus hebdomadis ad plenum cum fuis mercibus ibi moram tra- here teneantur &c. 237 An-

Strana 288
288 BREVE CHRONICON Anno 1505. Hunno-Broda fuit in manibus Domini Joannis de Lom- nicz & in Mezrzicz. Tum vero civitas adhuc fuit non infimi nominis ac celebritatis, erantque in ea adhuc mercatores prædivites, qui in diverfis mercimoniis centum millia florenorum pretio æquantibus negociabantur. Opificum & artificum omnis generis fuit copia & delectus, adeo, ut qui re quapiam indigebat, opus non habuerit ſeu Praga ſeu Vienna ac- curare. Nam omnia hic tolerabili pretio acquirebantur. Poſtquam autem poſtea Dynaſtæ noſtri, & quidem primo Domini de Kunowicz, & nunc non pridem Domini de Kaunicz (quod jam excur- rit ad 150. & ultra annos) fucceffive obiiffent, urbs magnas injurias & calamitates perpeſſa eſt, uſque dum denique infeliciſſima tempora in- gruiſſent. Quemadmodum Anno 1605. primo bellum Boczgayenſe, (c) qui cúm magno exercitu Ungarorum & Turcorum usque Brodam progreſfus ad eam expugnandam ſecum diverſas bellicas machinas & ſcalas ad muros transcendendos advexit. Verum Dei adjutorio civitas defenſa fuit. Nam cum adhuc effet fat munita & hominibus abundaret, haberetque etiam quædam provincialia præſidia, quæ tum Dominus Comes de Salm Capi- taneus Marchionatus Moraviæ advexerat, is omnes copias fuas contra- hens, & fimul civitatis homines educens in campum, qui dicitur Nad Ba- gowczem, egreſſus eſt, ubi hoſtem ſibi habuit obviam. Procul dubio au- tem is cum omnibus ſuis, utpote multo inferior numero, in arena ab ho- fte proculcatus fuiffet, nifi tres strenui vexilliferi Coſacorum in auxilium veniſſent. Qui tam audacter atque constanter in hoftem impetum fece- runt, quod non citra miraculum acies eorum perruperint, in confufio- nem redegerint, ac proinde auxilio civitatenſium ultra duodecim millia hujus gentilis & barbaræ gentis depulerint, occiderint, heroiceque pu- gnantes in fugam converterint, quos per quatuor milliaria usque ad Hun- garicum Skalicium perſecuti funt. Gua in fuga omnes eis munitiones præſertim ſealas eripuerunt. Nihilominus multi civium præcipuorum, filiorum, aliorumque opificum, præter non paucum numerum provin- cialium copiarum hac pugna perierunt. Fuitque hæc victoria noſtris ſa- tis cruenta. Secundo anno 1622. temporibus Bethlemi Gabor Principis Tranſyl- vaniæ, qui eum Principe Krnovienſi (d) ingentique exercitu, inter quem & (c) Sie dictum a Stephano Boczkai Principe Tranſylvaniæ. Jægernsdorfenſi. (d) Id eſt : Carnovienſi ſeu

Strana 289
HUNNO-BRODENSE. 289 & aliquot millia Turcorum erant, Poſonio ex Hungaria verſus Brodam progreſſus eſt, quam a feſto S. Wenceslai usque feſtum S. Georgii milite ſuo cinxerunt, aderatque ipſe Princeps Bethlehem, Princeps Carnovien- fis & Bellidux Turcicus Baſsa, univerſæque iſtorum copiæ ſeptuaginta millia militum ſuperaverant. Itaque circum omnes pagos, villas, & mo- lendina incederunt, pecora abſumpſerunt, Turcique multa millia hominum per filvas & montes captivarunt. Qui vero præfidii cauſa ex vicinis pa- gis villisque in civitatem ſe receperunt, pene frigore ac fame enecti funt, nam canes felesque edere coacti victualium defectu. Dein cum pax red- dita eſſet, quod bellum non abſumpfit, hinc atque illine dilapſum eſt, quodque fuperstes manfit, peftis contagione fublatum eft, adeo ut vix una pars hominum relicta fit. Ceterum malum iftud & mors jam regnare coe- pit, cum hoftiles exercitus ad Brodam jacerent, nam inter germanos mi- lites plurimi periere, quemadmodum & ipſe Princeps Krnovienſis rece- Trenczinii mortuus eſt. dens Tertio, anno 1643. tempore incurfus Suecici cum poſt expugnatum Cremſirium Generalis Durſtenhobe tria millia equorum eum ſupremo Co- lonello Petro Anderhohe Brodam expedivit. Hic cum nec miles, nec ar- ma eſſent, cives urbem dedere coacti funt, & expilationem crematio- nemque urbis pecunia redimere. Cum dein abhinc moveret hoftis, qua- dringentos currus cum equis fecum rapuit vario commeatu, frumento, cereviſia, vino, aliisque ſpoliis onuſtos. Nam erat tum plena civitas ho- minum ex vicinis locis huc ſe præſidii cauſa recipientium, non enim tam inopinam urbis invaſionem aut deditionem animo præviderant. Sub abi- tum ſuum hoſtis ignem in urbem injecit inſuper, hinc curia, monaſte- rium, arx, praxatorium, horrea, villæ, eccleſia parochialis, & multæ. domus in quodam civitatis angulo funditus concrematæ funt. Damnum vero civium ex hoc igne & ſpoliis milliones florenorum ſuperavit. Quarto demum anno 1645. urbs rurſum ejusmodi calamitatem ex- perta, eum denuo Colonellus Miller cum agmine Suecici militis urbem accederet, & eodem modo ut prius a civibus ob militum & armorum de- fectum recipi cogeretur. Tum cives, qui in urbe remanferant (nam multi in Hungariam fuga elapsi ſunt) non habentes, ut ſecundo expila- tionem & inflammationem urbis redimerent ab hoſte, per capita æstimati fuere, vique extortum quod ex pecuniis & pretiofis corradi poterat. In- credibile dictu quantas afflictiones & preffuras tum experti cives, nemini tamen vim mortis intulerunt. Per tres dies hic commorantes tandem exhauſta & evacuata urbe receſſerunt. Tom. II. O o Poſt

Strana 290
BREVE CHRONICON HUNNO-BRODENSE. Poſt tot tantaque tolerata mala & ineffabiles calamitates, quas urbs per plures annos tum per hoftes tum continua hyberna militis noſtri fu- ſtinere debuit, in grande æs alienum incidit. Cum autem pace universæ Chriſtianitati reddita ſperare nobis liceret, nos vires noſtras recollectu- ros, ut juxta prioris libertatis jura noſtra tueremur, per dynaſtas no- ſtros omni pene ſubfidio, quod ad vitæ victusque ufum pertinet, exuti ſumus. Ablata nobis prædia, cumque his omnia remedia, per quæ no- ftris creditoribus fatisfacere, & nostram proliumque vitam fuftentare po- tuiffemus. Adeo ut ad incitas redacti fimus, & urbs modo veluti inter cineres & rudera jaceat, neque umbram illius formæ habeat, qua olim præſulſit. Ad hæc anno 1663. rurſum infelix & inopina Tartarorum irruptio nos exanimavit, quo ter intra paucos dies maximas & terriculofiffimas anguſtias ab his paganis ſuſtinuimus. Nam ad ictum nonnifi ſelopeti non- nulla millia appropinquabant urbi, & vicinos pagos, villas & molendina deprædabantur, cremabant, & plus quam decem millia captivorum abdu- cebant. Nihilominus Dei gratia urbs & fuburbia nonnihil militaris præ- sidii habentia ab impetu hoſtium præſervata funt, aderant enim cohortes quæpiam equitum cataphractorum, defultoriorum, & Charvatarum. Tan- dem hostis feliciter depulſus eſt. In vicinis tamen locis multi a Tartaris crudeliter occiſi funt, excoriati, & nonnullorum capita verubus & ha- ſtis ſupra portas defixa teſtimonio ſunt hucuſque huic crudelitati. Multa millia hominum, quæ ſe in urbem receperunt, hic refugium & ſalutem invenerunt. Hæ memoriæ collectæ funt ex diverfis manuſcriptis, quæ adhue poſt tot tamque infaufta incendia & clades hujus urbis reperiri poterant, & a multis ſenibus honeſtis & fide dignis viris hodie ſuperſtitibus annotata fuere & ſunt. 290 Actum in urbe Hunno-Broda, die 15. Julii 1666. Finit memoria civitatis Brodæ-Hungaricæ. DE

Strana 291
*tgt 23 A ☞ 291 DE FRAGMENTO SYNODI STRIGONIENSIS. uo anno synodus hæc Strigonienfis, cujus fragmentum proferi- mus, celebrata fuerit, obſcurum, quandoquidem prima il- lius folia, in eo codice, e quo excerpfimus, defunt; cum tamen hæc synodus inſcriptionem faciat Clementi Papæ, haud fallax conjectura capitur eam non poſterius Clemente VI, qui medio fæculo XIV. Ecclefiæ Romanæ præfuit, celebratam fuiffe, cum codex, in quo hoc fragmentum habetur, ante medium fæculi XV. ſcriptus fit, Clemens autem VII. uno pene ſeculo pofterior fue- rit. Synodo huic Strigonienſi in eodem Codice MS. chartaceo ſubjuncta altera ſynodus provincialis, quæ anno 1420. in choro ecclefiæ Collegiatæ in Calis Gneſnenfis dicecefis coacta fuit. Co- dex vero iſte, in quo præter cetera etiam Pulkavæ MS. conti- netur, aſſervatur in ſumptuoſiſſima Bibliotheca Illuſtriſfimi ac Excellentiffimi D.D. Franciſci Antonii S. R. I. Comitis de Nostitz, Suæ S. C. Regiæque Apoſtolicæ Majeftatis Confiliarii Actualis & Intimi, ſupremi in Regno Bohemiæ Gubernii Affeſforis, Co- mitatus vero Regii Rhinecenfis tum dominiorum Falkenaviæ, Heinrichsgrinii, Tſſechoviæ, Pakomirſchizii, Meſchizii, Stam- bachii & Schadenæ in Regno Bohemiæ ſupremi Dynaſtæ, qui codicem hunc benevolentiſſime nobiſcum communicavit. FORMA SYNODALIS Quomodo eligendus fit Archiepiſcopus Strigonienſis. Initium deeſt. Hujus facri Concilii innovamus. (ciendum eſt, quod volentibus Eccleſias vacantes ordinare, quod altero de tribus modis ipfis vacantibus providetur, aut enim ordinatur va- Oo 2 caus

Strana 292
292 DE FRAGMENTO cans Ecclefia per provifionem, aut per eleccionem, aut per poftulacionem ſollempnem. Proviſio pertinet ad ſuperioritatem, in qua non eft neceſ- ſaria forma concilii, eleccio autem & poſtulacio ad inferiores, in quibus forma concilii generalis neceſſario eft obſervanda. Forma autem ipfius concilii talis eft forma ferutinii, compromiſſi & inſpirationis vel quaſi. Secundum alteram iftarum, quieunque vult eligere, vel folempniter po- ſtulare in eccleſiis Kathedralibus, regularibus, & collegiatis, debet de neceſſitate procedere; Per formam aut ſcrutinium proceditur modo ſub- ſcripto. Eccleſia enim paſtoris regimine deſtituta, Capitulum sive Cano- nici preſentes ftatuent terminum ad eleccionem celebrandam , de quo fiat publicum inftrumentum, in quo narrabitur, quod die tali recedente vel translato aut defuncto tali Prelato talis Ecclefiæ, ejusque corpore ecele- fiaſtice tradito ſepulture, Capitulum five Canonici, qui tunc preſentes erant, convenientes, talem terminum cum continuacione dierum ſequen- cium ad eleccionem celebrandam unanimiter ftatuerunt, qui terminus erit competens, quod infra illum abſentes, qui vocandi funt, citati commo- de venire poffint, confideratis locorum diftantiis, & personarum, & tem- poris qualitate, non tamen nimis longum, quia in eleccione mora eft pe- riculoſa. Et fi vocandus scitur, ubi perfonaliter refidet, personaliter est vocandus, ſi vero neſciatur, vocetur in loco, ubi morari conſuevit per edictum publicum; vocacio autem fiet fub hac forma. B. Prepofitus & Ca- pitulum Strigonienſis Eccleſie, tali Canonico Strigonienſi colate moranti ſalutem in Domino. Diſcrecioni vestre fignificamus, quod bone memo- rie P. quondam Archiepiſcopus nofter die tali fuit viam univerſe carnis ingreſſus, & corpus eius cum reverencia debita ecclefiaftice traditum ſepulture; Ne igitur Eccleſia nostra propter diutinam vacacionem gravem paciatur in ſpiritualibus & temporalibus lefionem, diem talem cum con- tinuacione dierum ſequencium ad tractandum de eleccione futuri Pontifi- cis, & ad eleccionem celebrandam duximus ftatuendum. Quocirea vos requirimus, & peremptorie citamus, quatenus die ipfa nobiscum conve- nire curetis, alioquin nos ex tunc ad eandem procedere curabimus, ve- ſtri abſencia non obſtante, quod ſi forte iuſto impedimento detenti veni- re nequiveritis, & velitis alicui de Canonicis committere vices vestras, ad nos veſtram ſpecialem literam, & ydoneum nunccium transmittatis, qui iuxta ftatuta concilii generalis de ipso impedimento faciet plenam fi- dem. Datum &c. He autem litere erunt aperte, & de preſentacione ipſarum fiat publicum inſtrumentum, ne poſſit malicioſe negari citacio, prout aliqui iam fecerunt. Debent autem convenire in Ecclefia vel in Ca-

Strana 293
SYNODI STRIGONIENSIS. 293 Capitulo, ſi poſſunt; vel in alio loco ydoneo, ſi ibi commode venire non poſſunt. Sed ubi ex cauſa folitus locus mutatur, & locus & cauſa in citacione inferantur. Omnibus autem in loco ſtatuto fimul convenienti- bus, diligenter deliberent, an per viam ſerutinii, aut compromiſſi pro- cedere velint, fi viam ferutinii eligant, de eleccione hujus fiat publicum inftrumentum, in quo contineatur, quare diligenti deliberacione habita placuerit omnibus & fingulis, & concorditer omnes conſenferint per viam ſcrutinii procedere. Guo facto sie procedent. Eligantur enim ex ipso collegio, & non aliunde tres fide digni vel plures, vel pauciores, licet melius fit, quod tres tantum juxta concilium generale, de qua eciam elec- cione fiat publicum inftrumentum, quibus detur poteftas per idem inftru- mentum vel ſcripturam aliam autenticam examinandi vota fua & aliorum nullo obmiſſo, ſecrete & figillatim in ſcriptum ea redigendi, & redacta mox in communi publicandi, ut ſciantur, qui in quem conſenſerunt, & meriti ad meritum, & zeli ad zelum, & numeri ad numerum collacionem faciendi, qua collacione per eos habita diligenti, eleccionem faciendi, & eum eligendi, in quem invenerint omnes vel majorem & faniorem par- tem Capituli conſenſiſſe. Itaque unus eorum ſcrutatorum de conſenſu & voluntate aliorum duorum vice fua, & collegarum, & aliorum omnium, qui in eos conſenſerunt, eleccionem pronuncciet in ſeriptis, & solenniter celebret, & alia faciet, prout compromittentibus placuerit. Huic au- tem instrumento super poteſtate tradita confecto, omnes ſe ſe ſubſcribent: Ego &c. predictis interfui, & conſensi, & predictam poteftatem eis con- tuli. Et poſtea figilla omnium & eciam Capituli apponantur. Hoc facto iſti tres trahunt ſe ad partem, & primo ſcrutabuntur voces eorum, ita quod duo ſcrutentur tercium, post hoc ſeriatim & singulariter vocabunt quemlibet de Capitulo ſolum per ſe, & primo ipſum, qui habet in elec- cione primam vocem, de conſuetudine, & dicent ei ſecreto: Exemplo Danielis, frater in eleccione preſenti habeas Deum pre oculis, cujus nunc cauſa tractatur, non te decipiat odium, favor, vel amor, non pecunia, que humanos ſolet pervertere ſenfus, non luero tuo proſpicias, ſed utilitati communi; Ideo adiuramus te per Deum vivum, & in virtute Spiritus Sancti, & ſub periculo anime tue, quod conſencies in eum, & eum nomines, quem ex voto cordis utiliorem, & meliorem Eeclefie, (e) & per quem jura Ecclefie poſlunt melius defenſari. Tunc ille dicat; Et ego credo. P. meliorem & utiliorem, & in eum conſencio, & eum O o 3 no- (e) Deſideratur: noveris, vel quid ſimile.

Strana 294
294 DE FRAGMENTO nomino eligendum in Epiſcopum & paîtorem, & tam interrogacio, & adiuracio, quam reſponſio redigantur in ſcriptis, & hoc per tabellionem clericum, vel ſi non poſſit haberi tabellio, duo ex eis hoc ſcribant. Completo ſerutinio, mox ipli ſerutatores, nullo actu contrario intermedio, redibunt ad Capitulum, & ipsi vel unus eorum de aliorum mandato vota fingulorum ſecreto & figillatim, (ƒ) placet vobis, quod ea publicemus; qui dicent, placet; tune publicabunt, vel publice legent, ut quod fecrete actum eſt, ab omnibus ſciatur, qua publicacione facta, collacio numeri ad numerum, zeli ad zelum, & meriti ad meritum fiet per ipſos ſeruta- tores, fie ſi vota Canonicorum diviſa fuerint in plures, furgent in medio Capituli, & publicatis votis, incipient a capite, & legent fic: A.B. & C. conſenſerunt in P. Item ex altera parte legent, d. e. & ff. consenferunt in M. & tune fic publicabunt dicentes; Nos invenimus majorem numerum conſensiffe in P. nam cum fint in univerſo XL. Canonici, XXV. conſen- ſerunt in P. & XV. in M. Item invenimus P. etiam maioris eſſe meriti, quia literacior, providencior, honeîtior, fciencior, melior, & potencior ad jura Ecclefie conſervanda, quam M. Ubi autem unus solus eft in ſeru- tinio nominatus, non habet locum collacio numeri ad numerum, zeli ad zelum, vel meriti ad meritum. Fiat tamen tunc talis collacio per eum, qui maior eſt, vel per ſerutatores, utrum fic nominatus fit de legitimo matrimonio natus, competentis fciencie, fufficientis etatis, & in ſacris or- dinibus constitutus, que fi concurrant, procedatur ad eleccionem. Et duo ex ſerutatoribus, quibus data poteftas a Capitulo eligendi, tribuant pote- ftatem tercio eleccionem pronunciandi & publicandi nomine ſuo & omnium conſenciencium, quia unus debet eligere, & in continenti eleccio & pro- nuncciacio fiet primo in Capitulo in hac forma. In nomine Patris, & Fi- lii, & Spiritus Sancti, amen. Anno, menſe, & die talibus; Ego &c. unus de fcrutatoribus a tali noſtro Capitulo nominatus, & electus ad fa- ciendum ſerutinium & eleccionem futuri Pontificis ſecundum formam pre- taxatam, ipſa ſervata in omnibus, de voluntate, conſenſu, & mandato collegarum meorum, ac ex poteſtate michi & ipſis tradita, invocata Spi- ritus Sancti gracia, ad honorem Dei, & gloriofiſſime Matris Marie, & talis, ſancti noſtri Ptaroni & omnium Sanctorum, P. in quem, collacio- ne facta, reperimus omnes vel maiorem, & faniorem partem noſtri Ca- pituli in ſerutinio conſensiſſe, in nostrum & Ecclefie nostre Episcopum eligo & Paſtorem, eandemque eleccionem in hys ſcriptis pronunccio. Poſt (f ) Hic aliquid deeſt.

Strana 295
SYNODI STRIGONIENSIS. 295 Poſt hoc pulfantur campane, & populus congregetur, quo congregato per alterum ex electoribus ad hoc per Capitulum deputatum, publicetur eleccio in communi, vel coram clero & populo, & cantetur Te Deum laudamus solempniter, & electus, fi preſens est, deportetur ante altare, & intronizetur; forma autem publicacionis talis erit. Recitetur totus proceſſus, ficud jam in forma pronuncciacionis dictum eft, & ultimo fic adiciet; quam eleccionem vobis denunocio, & in preſencia omnium di- co ſolempniter publicandam. Celebrata autem & publicata eleccione, de- cretum eleccionis ſîc fiet. Sanctiſſimo ac Beatiſſimo Patri, & Domino ſuo Domino M. Divina providencia Romane ac univerſalis Ecclefie Sum- mo Pontifici P. Prepofitus & Capitulum Strigonienfis Ecclefie eius humi- les, fideles, ac devoti filii pedum oſcula beatorum. Sacris Canonibus novimus effe cautum, quod ultra tres menſes vacare non debeant Eccle- fie Kathedrales nostre, ne propter defectum pastoris Dominicum gregem lupus rapax invadat, ac viduata Ecclefia in fuis facultatibus grave diſpen- dium paciatur. Eapropter bone memorie B. Archiepiſcopo noſtro anno, menſe, & die talibus &c. ficut Deo placuit, viam univerſe carnis ingref- ſo, ipſius corpore, ut moris eſt, cum reverencia Ecclefiaftice tradito ſepulture, nos tales, qui tunc prefentes eramus, convenientes in unum, ad eleccionem futuri Pontificis noftri canonice celebrandam, talem ter- minum cum continuacione dierum fequencium duximus ftatuendum. Ci- tatis igitur interim, & tunc preſentibus omnibus qui eleccioni celebrande debuerunt, voluerunt, & potuerunt commode intereſſe, in Ecclefia nos recepimus, de eleccione futuri Pontificis tractaturi. Sane post diverfos tractatus inter nos habitos, & nominaciones diverfarum perſonarum, fim- plices & diſcuſsiones, ac iniquificiones multiplices, tandem placuit no- bis univerfis & fingulis per viam ſerutinii noſtre Ecclefie providere, & eligentes tres, feu a. b. & c. de noſtro collegio fide dignos, dedimus eis plenariam poteſtatem, ut ſecrete, & figillatim vota cunctorum, primo tamen fua, & postea noſtra diligenter inquirerent, & ea in fcriptis redi- gerent & sie redacta mox in communi ea publicarent, & tam numeri ad numerum, zeli ad zelum, quam meriti ad meritum collacione habita di- ligenti, illum eligerent, in quem invenirent omnes vel majorem & fanio- rem partem noſtri collegii confenfiffe. Itaque quod unus de confenfu & voluntate aliorum duorum ferutatorum vice fua & collegarum, & aliorum omnium eleccionem eandem pronuncciaret in fcriptis, & solempniter celebraret. Qui ſecedentes in partem primo vota ſua, ita quod duo ſeru- tabantur tercium, ſecundo tres fimul vota omnium aliorum, fieut nobis re-

Strana 296
296 DE FRAGMENTO retulerunt, ſecrete & figillatim diligenter inquisiverunt, & in ſeriptis re- dacta mox in communi publicarunt, & in noſtra prefencia per eosdem ſecundum formam eis datam tam numeri ad numerum &c. collacione ha- bita diligenti. Tunc unus ex ſcrutatoribus ante dictis, de voluntate, con- ſenſu, & mandato aliorum, talem, in quem repertum fuit, omnes vel maiorem partem & faniorem noſtri collegii ſeu Capituli in ſerutinio con- ſenfiffe, vice fua & collegarum, omniumque aliorum in hys confencien- cium, invocata Spiritus Sancti gracia in noſtrum & Ecclefie elegit Epi- ſcopum & Paſtorem, virum utique plene & mature etatis, utpote qui xxxiij. annum fue etatis exegit, de legitimo matrimonio procreatum, & ceteris ut ſupra. Guam eleccionem pronuncciavit in fubſcriptis & publi- cavit hoc modo; In nomine Patris, & Filii, & Spiritus fancti, amen; Anno, menſe, & die, talibus, Ego &c. unus de ſcrutatoribus a dicto noſtro Capitulo nominatus, & ceteris ut supra. Dictam vero eleccio- nem, fic canonice & solempniter celebratam & publicatam in communi omnes recepimus, & approbavimus, Te Deum laudamus more ſolito cum cordis iubilo decantando. Denique electus fibi tali die eleccioue pre- ſentata, licet ex humilitate se infufficientem & indignum afferens ſe mul- tipliciter excufaret, nobis tamen vehementer inftantibus, timens divinis diſpoficionibus contraire, invocato divine pietatis auxilio,tali dicte elec- cioni conſenfit, non tam timide, quam devote eleccionem ipſam, onusque impositum, ut prodeſſe valeat, suscipiens, & acceptans. Vestre igitur beatitudini duximus unanimiter ſupplicandum, ut predictam eleccionem, fic canonice & solempniter celebrataim dignemini confirmare, & electo noſtro conſecracionis munus favorabiliter impertire. Quatenus nobis velud paſtor ydoneus & toti provincie preeffe utiliter & prodefſe. Nosque & alii ſibi commiſſi ſub ejus ſacro regimine poſſimus coram Deo ſalubriter militare. Ad hujusmodi autem confirmacionem nomine noſtro a veſtra Sanctitate petendam, talem & talem noſtros Canonicos & collectores in- ftructores & procuratores ordinavimus, & conftituimus , & propter hoe eos ad vestre Sanctitatis pedes duximus deftinandos, dantes eis plenam & liberam poteſtatem petendi confirmacionem, & ſi neceſſe fuerit provi- fionem, & jurandi in animas noſtras, fi viſum fuerit expedire, promitten- tes nos ratum & gratum & firmum perpetue habituros, quidquid per eos in predictis vel aliquo predictorum extiterit procuratum. Ut au- tem omnium noſtrum vota in predictis omnibus & fingulis in hac eleccio- ne & peticione concordaffe noſcatis, Sanctitati vestre hoc canonicum De- cretum mittimus roboratum propriis manibus & ſubſcriptum. Ego, talis, Pre-

Strana 297
SYNODI STRIGONIENSIS. 297 Prepoſitus Strigoniensis Ecclesie ſupradictis omnibus & fingulis conſensi & conſencio, & manu propria ſigno, & ſubſeribo. Ego talis vice talis ſcribere neſcientis, de mandato ſuo ſubſeribo. Notarius autem in fine dicet; Acta sunt hec anno, menſe, & die, talibus. Per viam compromiſſi proceditur modo ſubſcripto. Canonici va- cante Ecclefia ftatuant terminum ad eleccionem celebrandam, interim vo- catis omnibus abſentibus, & in termino convenientibus, qui debent, vo- lunt, & poſfunt commode intereffe, major de Capitulo, vel alius, cui ca- pitulum hoc committit, querit a fingulis, fi placet eis per viam procede- re compromiſſi. Singulorum autem affenſu habito, tractetur de perſona cui committatur, convenientibus, unus de mandato Capituli dicet; Ego vice Capituli & mandato committo, ſeu do, a. fi eft unus, vel a. b. c. fi in plures compromittant, poteftatem providendi nostre Ecclefie de pastore. Illi, in quos compromittetur, fi plures funt, quia poſfunt elfe duo, tres, quinque, & ſeptem, trahant ſe ad partem, & fimul deliberent poteftate recepta, & conferant de perfona eligenda, & fi concordaverint, redeant ad Capitulum, & forma eis a Capitulo tradita in omnibus, unus eorum eleccionem pronunciet, & publicet fic; In nomine Patris, & Filii, & Spiritus ſancti, Amen. Anno, menſe, & die talibus; Ego &c. de vo- luntate & conſenſu collegarum meorum in quos unanimiter compromiſſum fuit a Capitulo noſtro, & in quos poteftatem providendi Ecclefie trans- tulerunt, vice mea & ipforum, omniumque aliorum in eleccione jus ha- bencium, & hic preſencium, ex auctoritate & poteſtate ſupradicta michi, & aliis meis collegis conceſſa, invocata Sancti Spiritus gracia, in quem nos a. b. c. compromiſimus, ſupradicti fimul convenimus in unum, & Ec- clefie noſtre Epiſcopum eligo & paſtorem, & de ipſo provideo dicte Ec- clefie in paſtorem, & ipſam eleccionem & proviſionem in ſcriptis & fol- lempniter publico in communi. Hec forma ſervanda eft, quando compro- miſſarii ſunt de collegio prout dicit concilium. Si vero erant extra col- legium, tune ſufficit dicere; Ego, talis, unus de compromiffariis ſupra- dictis, de voluntate & conſenſu ipſorum vice tocius Capituli, P. in quem omnes convenimus, eligo, sive provideo, in talis, Eccleſie Epiſcopum, & paſtorem, & hoc quando totum Cipitulum concordat, ficuti uno con- tradicente, non poteſt per viam compromiſſi procedi. Poſtmodum vero coram clero & populo publicet eleccionem five provisionem, & poftea fiat decretum ipſius eleccionis five proviſionis hoc modo. Almo & bea- tiſſimo Patri & Domino ſuo, Domino Clementi Divina providencia Sacro- Sancte Romane, ac univerſalis Ecclefie Summo Pontifici, P. Prepofitus & P p Tom. II. Ca-

Strana 298
FRAGMENTUM Capitulum Ecclefie Strigonienſis, ejus humiles filii & devoti pedum oſcu- la beatorum. Cum propter vacacionem Ecclesie pastorum ſolacio defti- tute in ſpiritualibus & temporalibus diſpendia paciantur, conditores ca- nonum deliberacione provida ftatuerunt, ut ultra tres menfes vacare non debeant Ecclesie Kathedrales. Defuncto igitur bone memorie B. Archi- epiſcopo noſtro, anno, menſe, & die talibus, ficut Deo placuit, ipfiusque corpore cum reverencia tradito ecclefiaftice fepulture, nos, tales, Cano- nici Strigonienſîs Ecclefie, qui tune preſentes eramus, convenientes in unum pro eleccione futuri Pontificis celebranda, talem terminum cum continuacione dierum ſequencium duximus ftatuendum. Citatis igitur iliterim &c. & tunc preſentibus omnibus, qui eleccioni celebrande de- buerunt, voluerunt, & potuerunt commode interefſe, in capitulo nos recepimus, de eleccione futuri Pontificis tractaturi, & poft diverfos tra- ctatus inter nos habitos, tandem placuit omnibus & fingulis per viam compromiſſi noſtre viduate Eccleſie providere; Confiderantes in unum difficulter multitudinem convenire & ſepe in paucos ſpiritum fanioris con- filii refidere, dedimus plenam & liberam omnes & finguli unanimiter po- testatem, a. b. c. de noſtro collegio, ut quod vel major pars ipſorum vi- ce ſua & noſtra per eleccionem canonicam, vel poſtulacionem concordem Ecclefie nostre supradicte vacantis, Deum & bonum ftatum ipfius Ecclefie habentes pre oculis, de perſona ydonea providerent; omnem poteſta- tem & vicem noſtram eis fupercommittentes, ita quod unus ipforum de conſenſu aliorum compromiſfariorum, vel maioris partis ipforum vice fua, & collegarum, & nostra illum, in quem omnes ipfi, vel maior pars ipſorum conveniret, eligerent, & eleccionem in preſencia nostra solem- pniter publicarent, qui ſecedentes in partem, & Spiritus ſancti graciam invocantes devote, post tractatus varios, & diverſos de diverfis perſo- nis inter ſe habitos, ut nobis postmodum retulerunt, tandem in Magistrum P. Strigoniensem Prepofitum, in sacerdotali ordine conftitutum iidem una- nimiter convenerunt, virum utique plene & mature etatis &c. nec non vita & moribus & literarum fciencia merito commendandum, in ſpiritua- libus & temporalibus plurimum circumſpectum, quem, talem, & in for- ma in compromiſſo appoſita, in hune modum elegit. In nomine Patris, & Filii, & Spiritus fancti, Amen. Anno, menſe, & die talibus; Ego, talis, unus de compromiffariis ſupradictis de voluntate & conſenſu colle- garum meorum , juxta formam compromiſſi michi & ipfis traditam, vice mea & eorum ac omnium de Capitulo tradita, & invocata Sancti Spiritus gracia, ad honorem Dei, & gloriofiſſime Virginis Matris eius, & talis 298 ſan-

Strana 299
SYNODI STRIGONIENSIS. 299 ſancti noſtri patroni, & omnium Sanctorum Magiſtrum P. Strigonienſem Prepoſitum, in quem nos compromiſfarii ſupradicti unanimiter conveni- mus, in noſtrum & Ecclesie nostre eligo Epiſcopum, & pastorem, & de ipſo provideo dicte Eccleſie in paſtorem, eandemque eleccionem ſeu proviſionem in hys ſcriptis pronunccio, & publico in communi; quam publicacionem omnes unanimiter recipimus & approbamus more ſolito, campanis pulſatis cum cordis iubilo, Te Deum laudamus ſellempniter de- cantando. Conſequenter populo conveniente ad pulſum campanarum, P. de noîtro mandato dictam eleccionem ipsi Prepoſito publicavit. Idem ve- ro electus ſibi die tali eleccione preſentata, licet ſe multipliciter excu- faret, tamen nobis vehemenrer instantibus, invocato Divine pietatis auxi- lio, die tali, dicte eleccioni conſenſit. Sanctitati igitur veſtre duxi- mus unanimiter ſupplicandum, ut eleccionem predictam fic canonice ce- lebratam dignemini confirmare &c. ut ſupra patet usque ad finem, cauſa brevitatis. Per inſpiracionem fiat eleccio hoc modo. Si dum Canonici primo intrant Capitulum pro eleccione celebranda, non ſpeciali tractatu prece- dente, quaſi divina inſpiracione, & revelacione omnes, non contradi- cente conſenſerunt in aliquem repente, & fimul eum eligunt, & venient dicentes una voce, eligo P. eligo P. Talis eleccio dicitur facta per in- ſpiracionem, ex quo omnes Canonici uno ore & uno ſpiritu eligunt. Non est vis, sive dicant, eligo, five eligimus, quia una cenſenda eft eleccio propter unanimes voluntates. Et formaliter tunc fit decretum. San- ctiſſimo Patri & Domino ſuo Domino Clementi divina providencia Sacro- Sancte Romane ac univerſalis Ecclefie Summo Pontifici, P. Prepofitus & Capitulum Strigonienſis Ecclefie, cuius humiles filii & devoti pedum oſcu- la beatorum. Ne pro defectu paîtoris gregem Dominicum lupus rapax invadat, aut in ſpiritualibus & temporalibus Ecclefia viduata grave di- ſpendium paciatur, conditores canonum deliberacione provida ftatuerunt, ut ultra tres menfes vacare non debeant Ecclefie Kathedrales &c. Ea- propter bone memorie B. Archiepiſcopo noſtro anno, menſe, & die ta- libus, ficut Deo placuit, viam univerſe carnis ingreiſo, ipfius corpore, ut moris eſt, cum reverencia eccleſiaſtice tradito ſepulture. Nos tal. Ca- nonici Strigoniensis Ecclesie, qui tunc preſentes eramus, convenientes in unum, ad eleccionem futuri Pontificis noſtram canonice celebrandam, talem terminum &c. ut ſupra. Et nobis in unum locum & propotitum congregatis, unus quisque divina inſpiracione repente nulla nominacio- ne, nonque alio tractatu precedente, P. virum utique plene & perfecte P P 2 eta-

Strana 300
300 FRAGMENTUM SYNODI STRIGONIENSIS. etatis, utpote qui xxxiij. etatis fue annum exegit, de legitimo matrimo- nio natum &c. unaminiter, & una voce fimiliter, ac unanimiter omnes & finguli in Episcopum elegerunt, & pastorem, & pulfatis campanis &c. Cum per mutuum conſenfum eligencium & electi quafi fedus ſpiritualis matrimonii contrahatur, decet, quod in eleccionibus pontificalium, & quarumlibet ecclefiafticarum, fecularium & regularium dignitatum, arbi- trium liberum electoribus confervetur, ut fecundum Deum & rectam con- fcienciam, vacanti Ecclesie valeant de pastore ydoneo providere. Sed quia nonnullorum deteftanda cupiditas culmen dignitatum ambiens, pon- tificalibus aut aliis dignitatibus ecclefiasticis per mortem aut alio modo vacantibus, contra elecciones hujusmodi fecularem concitant potestatem, per quam plerumque a dictis electoribus per impreffionem laycalem , aut minas, vel alium abuſum a fanctis canonibus reprobatum eligi, ymo verius intrudi ſe procurant; Talium igitur temerariis aufibus viam pre- cludere cupientes; Preſentis approbacione concilii, juri communi, & noſtrorum predecefforum vestigiis inherentes, ftatuimus, & fancimus, quod fi deinceps aliqua pontificali, aut alia Sede vel dignitate ecclefiafti- ca vacante quispiam directe vel indirecte publice, vel occulte contra ele- ctores hujusmodi poteſtatem ſecularem concitaverit, aut minas vel im- preſſiones ordinaverit, ſeu comminatores, vel comminatorias epiſtolas de ſe eligendo, ad dictas elecciones ſcribi procuraverit, aut aliquod im- pedimentum in bonis vacantis dignitatis preſtiterit, ſive ipſa bona in to- to vel in parte occupaverit, vel occupari fubordinaverit, tanquam am- bicioſus , & publici juris turbator excommunicacionis ſentenciam ipſo fa- cto incurrat. Et nihilominus ſi eleccioni per hujusmodi impreſſionem, minas, vel alium ſecularis poteftatis abuſum forfitan de ſe facere, contra ecclefiafticam libertatem conſentire preſumpferit, & eleccionis commodo careat, & ineligibilis sit, & beneficiis ecclefiasticis, si que obtinet, per ſuperiorem fit privandus, nec absque diſpenfacione Sedis Apostolice dein- ceps ad aliquam valeat eligi dignitatem. Qui vero eleccionem huiusmo- di, quam ipſo jure irritam eîſe cenſemus, prefumferit celebrare, nifi eos, tales metus, aut violenta imprefſio, que poffet cadere in conftantes vi- ros, excufat, ab officiis & beneficiis quibuscunque penitus fuſpendantur per triennium, & eligendi tune poteftate fint privati. Adicientes, quodsi quis electus ante, aut post confirmacionem eleccionis de ipfo facte, prius quam literas fue confirmacionis extraxerit, de administracione bonorum eccleſie, ad quam electus fuerit, quovis quesito colore ſe intromiſerit, ex tunc omne jus, fi quod fibi per eleccionem & confirmacionem com- pe-

Strana 301
☞* 301 petit, ipſo facto amittat, niſi talis electus fuerit, cui de juris permiſſio- ne, aut privilegio hoc competat, aut per fuperiorem ad hoc facultatem habentem, Eccleſia, ad quam electus fuerat, ſibi fuerit commendata. ☞Auxx DE DIARIO ANONYMI ET INGRESSU SOLEMNI MATHIÆ HUNGARIÆ REGIS IN URBEM PRAGAM. uo documenta, quæ ſequuntur ex ineunte feculo XVII. funt, eaque coæva manu exarata in ſat vaſto manuſcripto charta- ceo volumine, quod Clariffimus vir Joſephus Claufer, Archiva- rius Regius ſuperiore anno amici cujusdam beneficio fegeti col- lectionum ſuarum hiftoricarum intulit. Alterum spectat annum 1608, aletrum 1611, utrumque ad gefta Mathiæ Gubernatoris, demum Regis Hungariæ pertinet, cujus duplicem in Boemiam expeditionem, illaque inter eum atque Rudolphum II. diſcor- diarum femina continet. Prius perelegans documentum eft,quod intima, quæ anno 1608. tum in Comitiis Pragenfibus tum extra gesta fuerunt, diligenter enarret. Author hujus Diarii ſe exutra- quiſtico corpore fuiffe prodit, dum ſcribit ad 28. Maji. Fuimus itaque hora tertia horologii germanici poſt meridiem, & in veri tate in copia magna ex corpore utraquiſtico, nam ultimi in area ante gradus Cæſareos ftare debuerunt, cum cubilia Cæſarea omnes non ceperint. Quæ simul innuunt authorem aliquem ex ftatibus Regni fuiſſe , & verofimillime amicum nominati illius ea ætate Wenceslai de Budowa factionis utraquifticæ antefignani, nam ejus laudes & memorias ubivis perfequitur. Nifi dicere mali- mus hæc hiſtorica ſegmenta ab ipſo Domino Wenceslao de Bu- dowa congeſta fuiffe, cui conjecturæ duo argumenta patrocinari videntur: 1. quod omnes circumftantiæ exitus Hungarorum ex Boemia usque ad limites Moraviæ deſcribantur, prætermittan- tur memoriæ exitus Archiducis; ex hoc ipſo autem MS. teſta- tum fiat Dominum Wenceslaum de Budowa a Statibus defigna- PP 3 tum

Strana 302
DIARIUM tum fuiſſe Commiſſarium, qui Hungaricum militem e Boemia educeret. Secundo author omnia afferta fua hic loci pofterius probationibus & publicis inftrumentis roboravit, quorum noti- tiam copiamque vix aliis, quam fummis hujus factionis, regnique miniſtris factam fuiſfe, ſuſpicari licet. Ex iis inftrumentis quæ- piam excerpfimus, & poſterius diplomatorio hujus Tomi Hun- garico-Boemico inferuimus. Cetera merito ad umbras condem- navimus, quod deteftanda factionis utraquifticæ audacia adver- fus authoritatem Majeſtatemque piiſſimi Imperatoris Rudolphi II. ſcripta fint. Agnoſcet vero Benevolus Lector hæc vera & ge- nuina prima ſemina fuiſſe poſterius tandem ſubſecuti belli tricen- nalis, nec aliam diſcordiarum harum bellorumque cauſam fuiffe, quam religionis libertatem, quam ftatus quique Boemiæ adver- ſus Regni hujus vetuftiffimum morem prætendebant, contra quam, dum per Mathiam licuit, Rudolphus perpetuo invicto ani- mo militavit. 302 DIARIUM De Adventu Gubernatoris Hungariæ Archi-Ducis Mathiæ in Bohemiam anno 1608. qua de cauſa venire, & quid agere dignatus fit. Item quid factio ſub utraque ratione religionis & privilegiorum tunc propoſuerit, & quid effecerit. Item quomodo ſua Archi-Ducalis gratia cum populo fuo e Boe- mia exire dignata ſit. uomodo Turca anno 1592. non ſervans trevgas pacis, quas cum Domino noſtro gratioſiſſimo Imperatore Rudolpho &c. inierat, in terram Croatiæ inopinate advenerit, & fortalitium Wybrz occupaverit, & quantæ ab hoc tempore mutationes in Hungaria factæ fint usque ad bella tempore Stephani Boczkay commiſſa, indubie omnibus notum eſt. Et in veritaté nullus Imperatorum Romanorum majores victorias contra Tur- cam obtinuit, nullus etiam a tam longinquis terris miſfos, & tam frequen- tes legationes ex Moſcovia, ex Regno Perfico habuit, atque hic Dominus noſter. Verum quam primum ab anno 1602. in Bohemia, Hungaria, qui dam

Strana 303
ANONYMI. 303 dam religioſi confiliarii per mándata, & proclamationes, contra Evange- licos edita bellum tympanis & tubis publicarunt, populum Evangelicum (de quibus multis Sua Cæſarea Majestas ſcire non dignatur) affiixerunt, tunc hæ victoriæ contra Turcam emanſerunt. Et quod Dominus Deus ipſe hanc mutationem facere voluerit, fignum suum dedit, dum an. 1604. cometa circa finem hujus anui menſe Decembri, apparens luxit, usque ad principium bellorum Boczkagovenſium, quæ anno 1605. ſumpſerunt initium, prout & in Bohemia hoc anno &c. omnes arbores a vermibus deſtructæ; Ita anno 1606. inconfueto vehementi vento sylvæ, arbores, ædificia repente everſa fuerunt, his, ficut & auræ infectione mortifera, aquarum inundatione, & anno 1607. terræ motu, quæ in locis quibusdam in Moravia apud Kaunicium, & in Bohemia apud Chrudimium, adverteba- tur, prænunciare Deus dignatus eft, quod & nos quodam inopinato ven- to, inundatione, & vermibus viſitare dignabitur. Et ficut bella Boczka- govenſia præceffit cometa, ita & adventum Archi-Ducis in Bohemiæe Re- gnum cometa anteceſfit anno 1607. menſe Septembri. Et ne Dominus Deus electos suos in talibus eorum justis precibus fine ſpe futuræ conſo- lationis relinquere dignaretur, id prodigio ſuo oftendit, quod hoc anno 27. Novembris apud Brunam videbatur, dum tertia hora veſperi nubes horrificæ apparuerunt, quas horrenda tonitrua, fulgura, & horribiles fo- nitus, ficut & terræ motus, tenebra ingentes confecutæ funt, inde cæ- lum aperiri viſum, ex quo globus igneus in terram volans circuitum hunc omnem ad horam ferme illuminavit, ut in eo lux ſerenior, quam die ipſo fuerit, ita quidem, quod homines quique aliter non ſenſerint, quam quod in hac luce Filius Dei, ad extremum judicium venturus, ſe fit clarificaturus, quod certe in fignum populo Dei datum fuit, ut Dominum Deum potentem effe agnoſcat, qui ex his horrendis bellorum tonitruis populo ſuo lumen suum fanctum, & pacem excitare poſſit. Et ut Zacha- rias Propheta Capite IV. ait: quod de occaſu populo Dei lumen orietur. Et quamvis Viennæ cum certa voluntate Suæ Cæſareæ Majeſtatis cum Hun- garis & Turca pax concluſa ſuerit, nichilominus mali confiliarii, quibus in his terris nihil perdendum fuit, & quorum vomer bellum eft, mire pacem hanc Viennenſem interpretati funt, dicentes; quod non ſolum in magnam ignominiam Ecclefiæ Romanæ facta fit, utpote ſine ſeitu Papæ concluſa, verum etiam in grande damnum & contemptum Suæ Cæſareæ Majeſtatis, quod etiam Turcæ & Hungari ſub ſpecie Haydonum, qui re- bellaverunt, post conclusam pacem Viennensem, ipsimet pacem violave- rint,

Strana 304
304 DIARIUM rint, & ita quod Sua Cæſarea Majeſtas poſſit juſto titulo bellum contra Turcam gerere, & Haydones hos cum Duce eorum punire, ſuaſerunt. Quare Sua Ceſarea Majeſtas dignata eft indicere comitia ſub initium anni hujus in Hungaria Budæ, item in Imperio Rzeznæ, (g) in quibus ambobus Comitiis Sua Ceſarea Ma eſtas auxilium contra Turcam ad 20. annos petere dignata fuit. Sed Ungari his non tantum afſentiri nolue- runt, verum cum Archi-Duce Mathia, qui, ut huic diætæ Hungaricæ in- tereſſet, loco Cæſaris Budam millus eft, concluſerunt, ut cum Turca pax ineatur, cui & Sua Csarea Ma eftas fuum confenfum addere dignare- tur, idem miſſi de Regno Bohemiæ, Marchionatu Moraviæ, Ducatu Sile- ſiæ, tum Lusatæ ac Auftriaci confirmarunt, & pacem fervare promiſerunt, quæ etiaim ut magis fervaretur, adjunxerunt Hungari, quod propter non ſervatam pacem non tantum Chriſtianos verum & paganos Deus ſæpe pu- nire ſolitus fit, imo actu Deus puniat Turcam, qui fædus anni 92. cum Chriſtianis violavit propter Perſianum. (h) Petierunt item Hungari Ar- chi-Ducem Mathiam, ut Sua Cæſarea Majeſtas propoſitum ſuum immutet, neque contra Turcam auxilium tam ab Hungaris, quam ab Imperio pete- re dignaretur, verum pacem cum Turca concluſam pro bono Chriſtiano- rum stabiliat, & confirinet, id si factum non fuerit, eventurum, ut Hun- garia & Moravia, forte & aliæ circumjacentes terræ, in ſummum diſeri- men recidant, & quod his 16. annis, quibus in Hungaria bellum contra Turcam gerebatur, plus damni Hungariæ terra cum terris circumjacen- tibus ab exercitu, qui eam tueri debebat, paſſa fuerit, quam ab ipſo Tur- ea, denique plura fortalitia perdiderint, quam aliis eripuerint. Mali vero Confiliarii attamen bellum gerendum contra Turcam ſuaſerunt. Guapropter Sua Mujeſtas Cæſarea ad comitia Imperii, præteriens Archi- Ducem Mathiam, dignata eſt Archi-Ducem Styrice Ferdinandum loco fui transmittere, qui in Imperio ob ſævitiam contra Evangelicos in terra ſua exactam, non adeo acceptus fuerat. Ad quæ comitia venientes & able- gati Hungari, petiverunt ab Electoribus & Principibus, ut auxilium nul- lum contra Turcam præstent, ex his caufis: primo, quod pax cum illis concluſa fit, cum certa voluntate Suæ Cæſareæ Majeſtatis. Secundo, quod ſub prætextu belli contra Turcam nihil aliud quærat, quam ut im- primis Hungaros, qui ſub utraque, item qui ſub una, ſed fimul cum aliis li- (h) Inſtrumentum quo Ordines Regni Hungariæ Ladislaum (g) Id elt: Ratisbonæ. Berka orant, ut ſuffragium ſuum pro pace Viennenſi confirmanda apud Ruaoiphum Il. interponat habetur poſterius in diplomatario.

Strana 305
ANONYMI. 305 libertates ſuas defendunt, Baſta Belgioſa cum Walanis, & aliis Walachis, qui ferme pejores Turcis funt, e terra ejiciat. Super qua Hungarorum propoſitione in comitiis Imperialibus nihil contra Turcam concluſum fue- rat, imo status Imperii suam Cæsaream Majestatem admonuerunt, ut pa- cem cum Turca jam ſemel concluſam stabilire dignaretur, & conftitutum a ſtatibus Imperii, ut quod Opaviæ, & Derovati civitate Imperiali ob re- ligionem ſub utraque factum eſt, inter illos comportatio, ac unio effi- ciatur, & non attendentes, quod diverfos ordines & ceremonias inter se habeant ; imo quod quidam facerdotes inquieti, plus ob verbum, & ho- norem ſuum, quam Dei honorem, & animarum humanarum ſalutem alter- carentur, in hoe conveniant unanimiter, ut omnes fub utraque infimul perſeverent, ac unus alterum ob quandam exiguam controverfiam non vituperet, imo fi quis eis nocere vellet, contra talem quemlibet unani- miter se adjuvarent. Id cum ita actum fuiſſet, Hungari apud Archi-Du- eem Mathiam conquesti sunt, quod Sua Cæſarea Majestas tamen exerci- tum conducat, & nee pacem Viennenſem cum Hungaris & Turcis conclu- ſam confirmare, neque dona Imperatori Turcico juxta certam conſuetu- dinem & promiffum datum transmittere velit, atque ideo, ut Archi-Dux Mathias Suæ Majestati Cæsareæ perſuadeat pacem confirmandam, nam si id factum non fuerit, futurum, ut Hungari Dominum fibi quærant, qui talem pacem eis confirmet, & bella in Hungaria impediat. Hic Archi-Dux Mathias timens, ne Regnum Hungariæ in manus alienas deveniat, diætam Budæ conftituit, in qua pax Viennensis confir- mata fuit, & ordinatum, ut quicunque impedimentum cauſare vellet, huic obfiſtatur. (i) Et dum Sua Cæſarea Majestas hoc graviter ferre di- gnata fuiffet, quod id absque voluntate Suæ Cæſaræ Majeſtatis factum fue- rit, præcipue quod Auſtriaci huie paci contractæ incluſi eſfent, dignata eft Hungaris & Auſtriacis literas ſeveriſſimas mittere, monens, fi a pro- poſito ſuo defiftere noluerint, atque illi cum aliis bellicoſe confæderati fuerint, quod Sua Majeftas Ceſarea ſciet, quid cum inobedientibus ejus- modi agendum sit. Super quod Archi-Dux Mathias ipſemet Suæ Cesa- reæ Majestati reſponsum dare dignatus eft, quod id se facere necelfe fue- rit, ut terram Hungariæ & Auftriæ conſervaret. Interim in Moraviam intravit populus Suæ Cæſareæ Majeſtatis, quem Dominus de Tilli, & Do- minus de Trautmansdorff duxerant, mox vero Hungari & Auſtriaci mi- ferunt ad Moravos, ut huic exercitui tranfitum per Marchionatum eo- rum Q q Tom. II. (i) Instrumentum confcederationis hujus habetur poſterius.

Strana 306
306 DIARIUM rum in terram ſuam non admittant, imo memores, qualia Moravi ante paucos annos damna exustionibus, ac cædibus a Tartaris, & Haydonibus toleraverint, ut se cum Hungaris uniant, & Viennensem pacem defende- re adjuvent. Intelligens Sua Cæſarea Ma eftas, quod terræ illæ ita con- fæderatæ sint, & de obedientia Suæ Cæsareæ Majestatis se retrahant, di- gnata eſt Sua Majeſtas comitia generalia, & univerſalia Statibus Regni Bohemiæ & terris illi incorporatis, in arce Pragenſi die 14. Martii indi- cere, & constituere. Ad quam diætam non venientibus Moravis, nec Sileſitis, neque Lusatiis, Sua Majeſtas Cæſarea dignata eft a Statibus Re- gni Bohemiæ petere, ut Suæ Majeſtati Cæſareæ pro imminentibus pericu- lis tercentena millia deponantur. Status vero id differri poſtularunt, usque ad comitia Regni. Interim Hungari Statibus Bohemiæ scripferant, quod ſi in his rebus contra illos ſenferint, & Viennenſem pacem, quam confirmatam figillis fuis appreſfis transmiferunt, non manutenuerint, quod illos tanquam non ſervantes fædus, & fuos inimicos reſpicere cogentur. (k) Domini Moravi etiam comitia Slawkovic celebrarunt, (1) ad quæ im- pedienda Sua Majeſtas Cæſarea nuncios ſuos trasmittere dignata est. Verum Domini Moravi multum conqueſti funt de Domino Ladislao Berka, Capitaneo Moraviæ, quod præſidio militis Cæſarei eos vita, bonis, & privilegiis privare conatus fit, quod idcirco pro conſervatione jurium ſuorum ſe cum Hungaris & Austriacis univerint, (m) & in hoc convene- rint, ut pax Viennensis confirmetur, & in fuis privilegiis, quæ in multis eis minuuntur, manuteneantur, & relinquantur. Et cum Sua Majestas Cæſarea militem fine cauſa conducere, & in terram illorum inducere di- gnata fit, idcirco etiam exercitum pro conſervatione terræ ſuæ a ſe fuilſe conſcriptum, ad comitia vero Pragam ſe venire non poſſe. Videns au- tem Sua Majestas Cæsarea tantam Hungarorum, Austriacorum & Moravo- rum inobedientiam , & populi bellici conductionem, petivit a Statibus in comitiis, ut pro Regni Bohemiæ ſecuritate infurrectio ſeu Aufboth populi univerſalis ordinetur, quod & factum eſt, nam juxta mandatum emana- tum Status ſub amiſſione honoris , capitis, & bonorum, cum tota ſua po- tentia ad arma provolare tenebantur. Audiebatur etiam, quod Bavariæ Dux cum tribus millibus fua Cæfarea Majeftati in auxilium venire velit, item quod Papa & Rex Hiſpaniæ ingentia auxilia contra inquietos Hun- ga- (l) Inſtrumentum, quo Comitiorum iſtorum (k) Literæ hæ referuntur poſterius celebrationem ſupremi Judices Moraviæ Rudolpho Il. denunciant, habetur ibidem. (m)Confoderatio ordinum Moraviæ cum legatis Hungariæ recenſetur ibidem.

Strana 307
ANONYMI. 367 garos daturi fint; venit etiam Dominus de Tilli ex Moravia in Bohemiam, cui Sua Cæſarea Majeſtas ad plures Valanos conſcribendos mandatum da- re dignata fuit. Hæc cum Archi-Dux Mathias comperiſſet, derepente, & citra opinionem Suæ Cæfareæ Majeſtatis atque Statuum Regni Bohemiæ, ad civitatem Czaslaviam cum viginti quinque millibus populi Hungarici, Auſtriaci, & Moravici advenit, (n) & literis ſuis omnibus Statibus inti- mavit, ut ad civitatem Czaslavienſem convenirent, quod Sua Archi-Du- calis gratia bono eorum expeditionem hanc ſuſceperit. Interim Sua Ma- jeſtas Cæſarea nuncios suos Iglaviam & Czaslaviam ad Archi-Ducem Ma- thiam mittere dignata eſt. Imo & Papalis & Hiſpanicus nuncii, item Electoris Saxoniæ, & Brandeburgiæ Czaslaviam advenerunt, de rebus componendis cum Archi-Duce acturi. Et dum Archi-Dux 10. Maji Czas- laviam advenisset, tandem a Sua Cæsarea Majestate comitia Pragæ haben- da indicta funt 19. Maji. Item dignata fuit Sua Cæſarea Majeftas aulam fuam renovare, & quod antea nunquam factum fuit, duos Camerarios ſub utraque, id eſt Dominum Sigismundum Smirziczky, & Dominum Ru- dolphum Trczka ſibi elegit, item Dominum Ladislaum de Lobkoviz, & virginem Evam nobilem de Lobkovitz ex ſervitio ſuo, & munere dimiſit. Interim mandata Cæſarea per diſtrictus miſſa funt, ut omnes conſurgant, & nobiles Magiftratusque perſonaliter cum populo fuo Pragam verſus pro- grediantur. Deſuper venerunt alia mandata, ne progrediantur, ſed ad comitia ſolum veniant. Iterum mandatum aliud ex cancellaria emanavit, ut tamen cum populo progrediantur, quo durante Archi-Dux Brodam ſe recepit Bohemicam, & comitia Pragæ 19. Maji inceperunt. In quibus in præſentia Suæ Cæſareæ Majeſtatis hæc propoſitio prolata fuit, quod Sua Cæſarea Majestas a Statibus postulet, ut Archi-Ducem Mathiam pro- futuro exſpectante Regni Bohemiæ recipiant. (o) 22. Maji Status Dominorum & Equitum fub utraque ad cubile viride ſe contulerunt, in quo concluſum: ne Suæ Ma eſtatis Cæſareæ propoſi- tioni prius reſpondeatur, quam Sua Cæſarea Majeftas eos penes religio- nem & libertatem eorum relinquere, privilegia renovare, & confirmare dignaretur. Illico hic a Domino Stephano de Sternberg dictum fuit: ut pars ſub utraque penes literas Majeſtales fibi a Rege Wladislao ratione religionis datas relinquatur. Contra quod Dominus Wenceslaus de Budo- wa loco omnium trium Statuum locutus, dixit, ut copia harum literarum & q 2 oſten- (n) Literæ quibus Mathias adventum ſuum Czaslavienſi ſenatui intimat, habentur poſterius. (o) Instrumentum, quo id petit Rudolphus II, habetur ibidem,

Strana 308
308 DIARIUM oftendatur, & videatur, quid a Sua Cæſarea Majestate petendum effet, & ita in craſtinum diem illud ratione religionis dilatum, ac de aliis arti- culis fæcularibus actum fuit. Mane 23. Maji in cubili viridi, cum omnes tres Status ſub utraque magno numero, ita ut cubile & area anguſta fierent, conveniſſent, Dominus Stephanus a Sternberg prolocutus eſt, quod co- piam literarum majeſtalium Regis Wladislai adhuc quidem obtinere ne- quiverit, ſed quod hujus afſecurationem certam habeat, partem ſub utra- que his literis majeſtalibus bene provifam effe. Ideoque ut Status in hoc acquieſcentes de aliis articulis agant. Dominus Wenceslaus de Budova vero loco omnium trium Statuum mox repofuit, quod Dominus Stepha- nus de Sternberg hac in re non bene informatus fit, cum dicit, literas has majeſtales Regis Wladislai efle bono & libertati Statuum fub utraque, nam compactatis his firmari, ut a Confiſtorio Pragenſi, quod ſub jurisdictio- ne Archi-Epiſcopi Pragenſis exiſtit, regantur, a tali (inquiebat) pro- viſione Dominus Deus nos præſervet; Imo quod Status ſub utraque provifio- nem meliorem ab Imperatore Maximiliano fanctæ memoriæ in duobus co- mitiis emanatam habeant ; Primo de anno 1567. ubi a compactatis his pars ſub utraque abſoluta eſt, & hæc compactata in comitiis his ita proviſa fuerunt, ut in religione fua juxta verbum Dei ſe dirigere poffint. Se- cundo; quod in comitiis generalibus Anno 1575. pars fub utraque pe- nes conſcriptam in hac Diæta Confeſsionem Bohemicam, ac penes certam inter ſe factam concordiam a Sua Majeſtate Cæsarea Maximiliano in præſentia moderni hujus Domini noſtri Imperatoris Rudolphi relicta fuerit. Et ideo quod ftatus fub utraque ratione religionis non penes majeftales literas Re- gis Wladislai, ſed penes gratias Regis Maximiliani, & hæc nominata duo comitia Regni, in quibus tam favorabiles concordiæ Statuum ſub utra- que factæ funt, relinqui desiderent. Et cum etiam Hungarorum factio ſub utraque a prioribns mandatis Regiis, quæ nociva illis fuerant, abſoluti fint, & privilegiis religionis ſuæ manutenendæ in hac Viennenſi pace, quæ Pragæ cum licentia Suæ Cæſareæ Majeſtatis, in Bohemica, Latina, & Germanica lingua impreſſa exiſtit, fufficienter proviſi fint, utique id tam bene Bohemos, atque Hun- garos apud Cæſaream Majestatem promeritos fuiffe, ut & eis, quod antea conceſſum, & liberum fuit, nunc perfecte & plenarie confirmetur, nam niſt id factum fuerit, ad nullam transactionem, aut postulationem Status ſub utraque conſenſuros, ſed perfonaliter & communiter omnes expeti- turos audientiam Cæſareæ Majestatis, & hanc ſuam inevitabilem necessi- tatem propoſituros. Hæc dum Dominus Wenceslaus de Budava dixiffet, quæ-

Strana 309
ANONYMI. 309 quærebat a tribus Statibus omnibus, utrum his affentiantur, fitque hæc eorum voluntas ? & an his ftare velint? Mox intra breve ſpatium tem- poris palam voce magna applaufum fuit ab omnibus, fe ita fentire, & his ftare, ac perſeverare velle, petentes Dominum de Budova, ut menſæ affi- deat, & articulos, in quibus Status convenient, annotet, quod & factum est. Dominus etiam Stephanus a Sternberg valde sibi complacuit in pro- locutione hac, & totius univerfitatis acclamatione ferventi, nec mentio- nem amplius ullam literarum majeſtalium Regis Wladislai fecit, imo Do- minum de Budova petiit, ut illud, quod compactata ceffaverint, & quod Status ſub utraque penes Confessionem hanc, & penes comportationem relinqui petant, mox annotet. In craſtino mane 24. Maji, dum rurſus Status ſub utraque magno numero ad cubile viride conveniſſent, Dominus de Budova articulos, quos conſcripſerat, Statibus pro ulteriori correctione perlegit, quos illi col- laudantes, invicem ſe animarunt ad eos ſubſcribendos. Reducentes vero ſibi in memoriam, quod anno 1603.audacius loquens Dominus Wen- ceslaus de Budova ratione religionis in comitiis Regni, dein a Statibus ad juramentum compulſus fuit; atque ideo ut pro uno omnes stent, conve- nerunt. Mox aliquot centeni Status Dominorum & Equitum fe fubſcripſe- runt, & civitates Regiæ ferme omnes, excepta Plſna & Budwicio. Hæcque originalia ſubſeripta Status tradiderunt Domino de Budowa ad aſ- ſervandum, proclamantes voce clara; quod fi quis comportationi huic stare nollet, vel eam infringere vellet, ut ejiciatur e feneſtra. Eodem die 24. Maji. Miſſi ab Archi-Duce Mathia, & quidem Epi- ſcopus Weſperinenſis, Dominus Carolus de Zierotin, & alii plures Hun- gari, Auſtriaci, & Moravi de Broda Bohemicali Pragam ad comitia adve- nerunt, & tertia die, id eſt 26. Maji, comitia intraverunt, ubi propo- fitio per Dominum Carolum de Zierotin &c. facta est, & ferme duabus horis ex cathedra proclamata. Primo, qua de cauſa Sua Gracia Archi-Ducalis hanc expeditionem in ſe afſumpſerit; nempe propter conſervationem Regni Hungariæ, & terrarum huic annexarum. Item propter defensionem privilegiorum Re- gni Bohemiæ; juxta id querelæ magnæ auditæ, quod propter malos Con- filiarios hoc Regnum in ruinam devolutum eſfet; & Sua Cæſarea Majestas ob defectum ſanitatis ſuæ, parum de regimine hujus ſollicitari poſſit, imo loco Suæ Majeſtatis Cæſarea multi leves nihil valentes alienigenæ homi- nes Bohemiam regant ; GQuapropter nihil contra Status futurum, fi Ar- chi-Dux Mathias ſuam Majeſtatem Cæſaream perſuaſerit, ut Sua Cæſarea Ma- & q3

Strana 310
310 DIARIUM Majeſtas eligens fibi quietiorem vitam in Tyrolim ſe conferat, & Archi- Duci Mathiæ Regnum Bohemiœ, Marchionatum Moraviæ, & Ducatum Silefiæ cedere dignaretur; Tum quod Sua Archi-Ducalis gratia Statibus omnia privilegia renovare, aliaque gratioſe impertiri dignabitur. (p) 27. Maji Status ſub utraque cancellariam ſupremorum terræ Officia- lium absque infinuatione intrantes, per Dominum Stephanum de Sternberg nunciari jufferunt, quod quidam Domini fupremi Officiales, & Judices ter- ræ tabularum Regni proviſi ſint privilegio a Sua Cæſarea Majeſtate, ne perſonaliter ad expeditionem bellicam (quod tamen ſub amiſſione honoris, vitæ, & bonorum ordinatum fuit) ipſimet pergant, ſed loco ſui quem- piam mittere poſſint. Dixeruntque, quod id fieri non debuiſſet; Nam ſi ſupremi Domini Officiales & Judices terræ perſonaliter ire nolint, nec obſtrictos efſe loco fui alios mittere ; in ſumma, quod nihil agere debeant, niſi articuli religionis a Sua Cæſarea Majeſtate confirmati fuerint. 28. Maji die Mercurii omnes tres Status in viridi cubili convenien- do elegerunt & petiverunt Dominum Joachimum Andream Comitem Schlik, ut in lingua Germanica eorum poſtulata coram Cæſarea Majeſtate propo- nat, & nomine omnium Suæ Cæfareæ Majestatis audientiam petat. Ad quod Sua Majeſtas Cæſarea reſponſum dare dignata eſt, ut hæc fua poſtu- lata Suæ Cæſareæ Majeſtati per ſupremos regni Officiales proponi procu- rent. Id dum Status facere renuerunt, infinuatum illis, ut de quolibet ordine 12. perſonas ad Suam Cſaream Majestatem ablegent. Id dum itidem facere noluerunt, indultum fuit Statibus fub utraque, ut omnes Suam Cæſaream Majeſtatem accedant. Ivimus itaque hora tertia horologii germanici poſt meridiem, & in veritate, in copia magna ex corpore utraquiſtico, nam ultimi in area ante gradus Cæfareos ftare debuerunt, cum cubilia Cæfarea omnes non ceperint. Venientes itaque ante Cæſaream Suam Majeſtatem Dominus co- mes Schlik, lingua germanica illa, de quibus Status convenerunt, Suæ Cæſareæ Majeſtati propoſuit, una ſimul extradendo illi articulos, de qui- bus unanimiter convenerunt Status, in germaniſmum translatos, item ex- tradendo confeſſionem Bohemicam, germanice impreſſam in holoſerico ru- bro compactam, quam Dominus de Budowa compingi, & accurari fecit. Super hæc Sua Majestas Cæſarea reſponſum dare non dignata fuit. Do- minus comes Schlik vero loco Statuum locutus fuit, quod Status humiliter ac (p) Articuli quos tum Mathias proponi juſſit habentur posterius. Item habetur ibidem. Sup- plementam horum articulorum.

Strana 311
ANONYMI. 311 ac ſubmiſſe petant, ut Sua Cæſarea Majeſtas adhuc eadem die reſponſum dare diguaretur; Denique a Sua Cæſarea Majestate reſponſum, quod ita fiet. Et ita Status ad cubiculum viride, & in palacium expectandi refponsi cauſa rediverunt. Inter hac venientes a Sua Cæſarea Majeftate Dominus Rudolphus Trezka &c. & Dominus Stephanus a Sternberg, in palacium, locuti ſunt Domino Wenceslao de Budova, ut congregatum corpus utra- quiſticum diſponeret, quo reſponſum Suæ Majeſtatis Cæſareæ in crafti- num differret, quod & factum est. 29. Maji, ſcripta reſolutio Suæ Majeſtatis Cæſareæ ex cancellaria Bohemica ad Status ſub utraque delata fuit, quam Status Domino Wences- lao de Budova ad afſervandum in originali dederunt, ita quidem, ut qui- cunque illam ſibi deſcribi curare vellet, eidem liberum effet. 30. Maji, Status ſub utraque cancellariam ingreſſi, petitionem ul- teriorem ſuper reſolutione Suæ Cæſareæ Majeſtatis propoſuerunt, ne ul- lus in religione ſua Chriſtiana, donec ex integro comportatio facta fue- rit, impediatur, ſed eam libere exercere, & Ecclefias occluſas aperire poſſit. Cui quod ſatisfiet, Dominus ſupremus Burggravius loco Suæ Cæ- ſareæ Majeſtatis primum in cancellaria, dein etiam in palatio comitiorum promittere dignatus eft. Eodem etiam tempore in cancellaria enfis & corona de Eccleſia Tèynenſi ex imagine Regis Georgii ſublata, iterum Pragenſibus reſtituta fuerunt. 2. die Junii, Commiſſarii Archi-Ducis Mathiæ in comitiis per Do- minum Carolum de Zierotin &c. qui ſemper in Diætis omnibus & conven- tibus aliis verba præibat, & reſponſa dabat, conqueſti funt, quod inter treugas pacis cum Archi-Duce fervi Cæfarei Ferdinandus Dlaufin, & Ti- burtius Himmelreich miras fallacias adverfus Archi-Ducem tentent; Dum vero commiffarii hi a comitiis recefferunt, & currum ante palatium cum magno hominum ejulatu confcenderunt, tum unus de Boemis jaculatoribus exploſit bombardam contra Dominum Sebaſtianum Hognow Auftriacum, qui ferme fimilis de facie Domino Carolo de Zierotin fuerat, non ſecuto autem exploſionis effectu , ſecundo id tentare voluit, ſed desuper ap- prehenſus, & in carceres Parvo-Partenses miffus est. 3. die Junii, reviſio exercitus Bohemici ſub Wyſſehrado habita fuit, cujus pedites ad 18. millia, & equites ad 1500. numerabantur, excepto noviter conſcripto milite, nempe Walanis, quorum quinque millia fue- rant, item iis, qui in civitatibus Pragenſibus ad decem millia invenie- bantur. Hic variæ militum fuerunt ſententiæ, quidam ſuaſerunt, ut cum Archi-Duce confiictus ineatur, dicentes, fatis fortes effe Cæſareos, præ- ſer-

Strana 312
312 DIARIUM ſertim, cum nonniſi de ſex diſtrictibus exercitus hic Boemicus conquifitus fit, quod ex aliis octo diftrictibus poterunt a tergo irruere. Guod dum ad aures Archi-Ducis perlatum fuiffet, is apud Dubec ſe collocavit, mox & major vigilantia in civitatibus Pragenſibus demandata ſuit, fortes vi- giliæ in omnibus portis poſitæ, tormenta ad portas advecta, poſt Cuth- nenſem portam Plothaus factum, de patibulo in Ziskow monte mænia fa- cta, & multæ copiæ, vexilla, & tormenta illue devecta; ceperunt & de- ſuper hine atque illinc milites congredi, ita quod ab Hungaris noſtrorum aliqui, & a noſtris viciſſim Hungari occiſi fint. 8. die Junii, in plenis comitiis de ſcientia & voluntate Suæ Cæſareæ Majestatis concluſum est, ut certæ personæ de omnibus tribus Statibus Regni eligantur, qui in Dubec de pace cum commiffariis Archi-Du- cis Mathiæ agant, cujus tamen concluſio Suæ Cæſareæ Majeſtati & Stati- bus reſervaretur. Quod & factum eft, & electi funt de Statu Domino- rum perſonæ hæ: Dominus Supremus Burggravius Pragenſis, Dominus Supremus Camerarius, Supremus Dominus Judex, Dominus Joannes Au- ſchtitsky, &c. Dominus Theobaldus Schwihowsky, &c. Dominus Carolus Wrabbsky, Dominus Carolus de Wartemberg &c. Dominus Joachim An- dreas Schlik Comes &c. Dominus Wenceslaus de Budova &c. de Dominis; De Statu Equeſtri electi funt; Dominus Supremus Scriba, Dominus Burg- grabius Karlsteinenſis, Dominus Sub-Camerarius &c. Dominus Burggra- bius Hradecenſis &c. Dominus Fridericus de Bile &c. Dominus Procopius Dworeczky &c. Dominus Georgius Wratislaw &c. Ex civitatibus toti- dem perſonæ. Et ita quotidie in Dubec pergebatur, & transigebatur. 15. Junii, Sua Archi-Ducalis gratia cum omnibus fuis copiis dignata eſt propius Pragam apud Sterhohol ſuper Maleſſicz ſe collocare, quarum caftra tanta fuerunt, quanta antiqua & nova civitas Pragenfis, & non pro- cul a castris, in quodam monte propius civitatem verfus, duo tentoria majora erecta funt, in quibus Domini utriusque partis commiſſarii ad agen- dum de pace convenire poſſent. 18. Junii, Pax in capitalioribus articulis de gratia Dei concluſa eft, de aliis vilioribus rebus actum est tribus diebus conſequentibus, & primo; ut Sua Cæſarea Majeſtas debita ſua in Moravia exſolvere dignare- tur, quorum debitorum ſumma ad ſepties centena millia excurrebat, ca- mera autem Boemica referebat, quod Sua Majeſtas Cæeſarea in Boemia de- biti nomine teneatur ſupra tres milliones. Tandem quæstio oriebatur de Domino Ladislao Berka &c. ſed Domini Moravi prætendebant, ut inno- centiam ſuam in eo loco, ubi fibi concreditis pupillis, & hominibus aliis no-

Strana 313
ANONYMI. 313 noeuit, nempe in Moravia, apud comitia probaret. Item inter Dominos commiſſarios Cæſareos, & Dominos Moravos controverſia magna fuit, qua forma Sua Cæſarea Majeſtas Dominis Moravis reverſales dare deberet, quod hac ſua in Bohemiam expeditione, & ſe Archi- Duci Mathiæ ſubji- ciendo, nihil contra fidelitatem Cæſari & Regi ſuo debitam egerint; quæ autem verba commiſſarii Cæſari ſine ſcitu & voluntate Suæ Cæſareæ Majeſtatis apponere noluerunt. Verum Domini Moravi rem ita excuſa- runt, & palliarunt, quod in terra fua habeant certam transactionem de pace publica, vulgo Landfrid, ſuper qua Sua Cæſarea Majeſtas, utpote Marchio Moraviæ & ad Landfrid pertinens juramentum deponere digna- ta fit, qui Landfrid inter reliqua etiam hæc contineat, quod quicunque aliquid contra commembrum ageret, ut omnes & finguli ſe invicem adju- varent. Cum ergo Suæ Cæſarea Majeſtatis infideles quique, & mali con- ſiliarii contra Landfrid inuſitatis citationibus ad judicium Cameraticum, item mandatis ex cancellaria Bohemica talem Landfrid eorum violare præ- ſumpſerint, hinc quod nihil contra obligationes ſuas ſeparando ſe a regi- mine Suæ Cæſareæ Majestatis, & adhærendo Archi-Duci Mathiæ egerint, imo si id non fecifſent, contra Landfrid & obligationes ſuas peccafsent; hoc vero agentes, ſe juxta juramenta data obligationibus fuis fatisfeciffe, petieruntque, ut id Sua Cæſarea Majeſtas illis in reverſalibus modo debi- to atteſtari dignaretur, propter quod dum magna controverſia inter Do- minos commiſſarios fuiſſet, dilatum id fuit ad ulteriorem Suæ Cæſareæ Majestatis cognitionem & resolutionem. Item Dominus Cardinalis, id est Epiſcopus Moravienſis dixit, quod Epiſcopi Moravienſes ſub jurisdictio- nem Regum Bohemiæ pertineant; Sed Domini Moravi reſponderunt; Si Sua Cæſarea Majeſtas Suæ Gratiæ Archi-Ducali Regimen Moravia, & omnium Statuum tradiderit, & omnes a ſubjectione fibi debita dimiferit, quod etiam Dominus Epiſcopus Moravienſis in hoc incluſus ſit, ſi autem Dominus Cardinalis ſub jurisdictione Cæſarea ſtare velit, id illi faveri, ſed Epiſcopo Olomucenſi id non admitti, niſi Epiſcopatus fui bona, alteri Epiſcopo cedat. Et ita Dominus Cardinalis acquievit. 23. Junii, Domini Commiſſarii ex utraque parte Libnæ penes Pra- gam convenerunt, & ibi reverſales & compactata conſcripſerunt, quæ primo altera die hora ſecunda veſperi Libnæ abſoluta fuerunt. 25. Junii, Relatio comitialis in comitiis generalibus correcta fuit', & dum poſtremo articulus de religione ſub finem lectus fuit; quod nem- pe pars ſub una hoc adjectum & stipulatum velit, ut fi in futuris comitiis aliquid de hoc articulo, nempe de religione proponere voluerit, facere Tom. II. RI omni-

Strana 314
314 DIARIUM omnino poſſit. Audientes id Status ſub utraque, convenerunt invicem, & petiverunt Dominum Wenceslaum de Budowa, ut loco illorum prolo- quatur, petatque, ut & corpus utraquifticum fub hac claufula inferatur. Et ne hæc propofitio in futuris comitiis vergat illi in præjudicium, in quo jam Status ſub utraque invicem convenerunt, adeoque ne in relatione comitiorum nominentur partes ſub utraque, in plurali, ſed pars ſub utra- que, ſeu corpus utraquiſticum, quod & factum eſt, & huic relationi comitiali adjectum. Eodem die poſt comitia quidam Domini ſub una Domino de Budowa objecerunt, cur omnes factiones fub utraque defendat, cum tamen scia- tur, quod ſe non dirigat juxta Pragenſes facerdotes, qui in confiſtorio ordinantur, & quod aliter doceant confistoriales facerdotes, & aliter, qui in Imperio funt ordinati, & aliter Fratres, & ita, quod non poſfint dici pars ſub utraque, ſeu unum corpus utraquiſticum, ſed corpora, & partes. Super quod eis Dominus de Budowa &c. reſponſum dedit, quod hi omnes Status fub utraque, qui se partes nominant, non fint nifi una pars ſub utraque, ſeu unum corpus utraquiſticum, quia ſe omnes ad hanc con- feſsionem, quam ſibi ex unanimi conſenfu ex facra ſcriptura excerpſerunt, in comitiis anni 1575. revocant ; Quod autem diverſa confilia, ceremo- niæ, & ecclefiasticæ disciplinæ inter nos fint (inquiebat) hoc nec vincu- lum amoris Chriſtiani dirimit, nec Deo dante dirimet. Atque ſi in Bo- hemia funt ttiplices inter utraquiftas in ordinibus & ceremoniis differen- tiæ, certe penes partem ſub una in ordinibus & ceremoniis centenæ dif- ferentiæ inveniuntur, ita quod Jeſuitæ, Capucini, Franciſcani, Domini- cani, & alii plures ordines tam in veſtitu, quam victu, ceremoniis Ec- cleſiæ differentias magnas, miras regulas, & diverſa jura inter ſe habeant, & tamen omnes unius religionis Catholicæ, unius fidei ſe effe dicant. Si ergo illis hoc nocivum non eft, etiam nobis hæ differentiæ in ceremoniis, ordinibus ecclefiasticis, quæ perpaucæ funt reſpectu partis ſub una, nobis nocere non debent, dum omnes ad unam veritatem Dei in una confeſsione contentam nos revocamus. Verum cum nos de illorum variis ceremoniis & ordinibus non ſollicitamur, etiam illi de noſtris non follicitentur &c. &c. Dein dum Dominus de Budowa cum quibusdam de Statu Dominorum & Equitum ſub utraque conveniſſet, narraverunt illi, quod ad eos etiam quidam de Statu Dominorum fub una venerint, hortantes eos, ut contra illos, qui ſe juxta Fratres dirigunt, proteftationem faciant, quod illos in- ter ſe fuftinere nequeant; & alii fub una pariter venerunt ad eos Status, qui cum confiftorialibus tenent facerdotibus, petentes eos, ut etiam pro- te-

Strana 315
ANONYMI. 315 teſtationem ſuam faciant , quod ſolam antiquam Bohemicam fidem, & con- feſſionem, contra quam Augſpurgica, & Fratrum confeſſio militat, pro- fiteantur, adjicientes, si id fecerint, quod Sua C�ſarea Majeſtas præter omnem religionis confiderationem ad officia varia eos promovere digna- bitur. Sed operam perdiderunt, nam tale his difturbioruim incentoribus reſponſum dederunt, quod ſemel hanc profeſſionem, utpote homines ho- neſti profeſſi fint, ficut & comportationem, & nunc in comitiis iftis pro- priis manibus ſe ſubſeripſerint, quod omnes ſub utraque huic confeſſioni adhæreant, pro uno homine stare debeant, & Deo dante stabunt. Nam si diverſa corpora, & partes effent, qualibet pars & membrum feorsim ſe ſubſcripsiſſet, hie vero omnes infimul ſe ſubſcripſerunt, & omnes in- fimul promiſerunt, quod unus pro omnibus, & omnes pro uno ftare ve- lint ; hinc cuicunque quale quale demum nocumentum fieret, illud omnes, utpote membra unius corporis, unius fidei, & unius confeſſionis in omni humilitate & ſubmiſſione Suæ Cæſareæ Majeſtati, ad judicium terræ in co- mitiis deferre teneantur &c. &c. Eodem die 25. Junii, Sua Archi-Ducalis Gratia Maximilianus ad Suam Achi-Ducalem Gratiam Mathiam in caftra advenit, & abinde dein Pragam ad Suam Majestatem Cæsaream perrexit. Item ad caſtra advene- runt e Sileſia nuncii ad Archi-Ducem Mathiam, & alii miſſi Pragam ad Suam Majestatem Cæſaream, qui petiverunt, ut Sua Cœſarea Majestas eo- rum privilegia confirmare dignaretur, quod si non fieret, ſe ſub protectio- nem D. Archi-Ducis Mathiæ, non ſecus atque Domini Moravi ſubdituros. 26. die Junii, Status ex plenis comitiis miſerunt pro commiſſariis Suæ Gratiæ Archi-Ducalis ad castra Dominum Carolum de Wartemberg, Dominum Caſparum de Zierotin, & Dominum Wenceslaum de Budowa &c. ut Domini commiſſarii dignarentur venire ad audiendam relationem. Ve- nientibus autem eadem die tarde Pragam in magno numero maxime Hun- garorum, dilata res eſt in craſtinum. 27. Junii, Relatio mane hora 7. lecta eſt, & duravit lectio 5. ho- ris, nam omnes etiam aliæ literæ & compactata lecta funt, tum fummari- ter omnia, quæ in his continebantur. Poſt perlectionem hujus relatio- nis Dominus Carolus de Zierotin de cathedra peroravit. Super quo Do- minus Supremus Burggravius, quemadmodum ad alia omnia priora valde elegans reſponſum dare dignatus eft. Et certe hos duos Dominos invi- cem ſæpius in comitiis & fefſionibus prudenter & ornate loquentes jucun- diſſimum erat audire. Ex his autem compactatis, & reverſalibus publice lecta ſunt; Primo, ut Sua Gratia Archi -Ducalis Mathias pro futuro ex- ſpe- Rr 2

Strana 316
316 DIARIUM ſpectante Regni Bohemiæ agnoſceretur, ita quidem, quod ſi Sua Cſarea Majestas legitimum Succefforem adhuc obtinuerit, Archi-Dux Regnum hoc cum conſilio ſupremorum Officialium & Judicum & omnium trium Sta- tuum, usque ad debitos hæredis virilis annos administret. Secundo, ut Moravi abhine illico ſub directione Suæ Archi-Ducalis Gratiæ maneant, quos etiam Sua Majeſtas Cæſarea a ſubjectione ſibi debita dimittere dignata eſt, ſed cum ea conditione, ne a Regno Bohemiæ in futura perpetua tempora ſe ſeparent, nec ullum alium Dominum unquam, nifi Re- gem Bohemiæ ſibi aſſumant, & ſi Archi-Dux Mathias vivente Sua Maje- ſtate Cæſarea moreretur, ut Moravi poſſint ſibi unum e Principibus de domo Auſtriaca, qui illis maxime placuerit, Regentem affumere, qui tam- diu præfit, donec alius Rex Bohemiee electus fuerit. Tertio ; Guicunque in hac bellica expeditione de ſubditis & fervis Suæ Cæſareæ Majeſtatis ſervierit Archi-Duci, vel aliquam cum Archi- Duce correſpondentiam habuerit, eique faverit, quod & ex parte altera intelligendum, id ut ex utraque parte ignoſcatur, & univerſalis amniſtia publicetur. Lectæ etiam ſunt multæ reverſales, quas Sua Cæſarea Maje- ſtas Archi-Duci Mathiæ, & etiam Archi-Dux Mathias Suæ Cæſareæ Maje- ſtati dare dignata eſt. Inter alias & illa lecta fuit, quod Sua Cæſarea Majeſtas agnoſcat, quod Moravi ideo, quod ſe Archi - Duci ſubdiderint, nihil contra obligationes & fidelitatem fuam egerint, & quod illis hoc fu- turis temporibus nullus improperare audeat. (q) Guod ad Hungarica & Austriaca compactata attinet, hæc lecta non ſunt. Eadem die post perlectionem relationis ex utraque parte commiffa- rii ad caſtra Suæ Archi-Ducalis Gratiæ perrexerunt; Dominus Cardinalis coronam Hungaricam devexit. Ubi ad agros Muleſsicenses ventum est, obviam proceſſerunt Domini Hungari, & Dominos commiſſarios non ad caſtra, ſed ad Archi -Ducis tentoria, quæ aliquantum longius a caftris aberant, perduxerunt. Hic totus exercitus tam peditum, quam equitum in acie stetit, per quem Domini commiffarii tranfierunt; præſentesque fuerunt extraditioni hujus coronæ ſub tentoriis; primo Cardinalis lati- no ſermone Archi - Ducem allocutus eſt, coronam, ſceptrum, en- ſem, & alia ornamenta, clenodiaque Regia coram Dominis commiffariis illi tradens. Cujus verbis loco Archi-Ducis reſpondit Dominus Georgius comes de Turzy (r) etiam latino ſermone. Tandem loco Hungarorum Epiſcopus Weſprinenſis cultum latinum fermonem ad Archi-Ducem ha- buit ; (q) Transactio hæc Rudolphum II. inter & Mathiam habetur posterius. literæ ad ſenatum Kuttenbergenſem habentur ibidem. (r) Ejusdem

Strana 317
ANONYMI. 317 buit ; Cui etiam latine Cancellarius Archi-Ducis reſpondit. Post quod reſponſum tribus vicibus factæ explosiones tam ex armis minoribus, quam ex tormentis, ita ut apparuerit terram tremere, duravitque illud usque ad horam noctis. Tandem Domini commiffarii reverfales Archi-Duci tradiderunt ad perlegendum & ſubſcribendum, & fimul etiam eas figilla- runt. Hoc facto Sua Archi-Ducalis Gratia dignata eſt Dominos commiſſa- rios, & alios officiales Statuum, qui præſentes fuerant ad fuam cænam in- vitare, præparatæ duæ tabulæ longæ, apud quas centum circiter perſo- næ ſedere potuerant, & federunt; hic Sua Archi-Ducalis Gratia valde læta erat, multorum diverforum fanitatem bibens, ita quod Domini com- miſſarii, & alii ibidem præſentes optime habiti, demum primum hora ſex- ta veſperi abinde redierint. 28. Junii, Status elegerunt certas perſonas pro comitatione Archi- Ducis, & ſui populi e Regno Bohemiæ, qui per duplicem viam iter ap- prehenderunt, nempe Archi-Dux cum Auftriacis & Statibus verfus Tabo- rium, cui in comites & commiſſarios dati funt; Dominus Stephanus de Sternberg &c. Dominus Carolus Mratsky, Dominus Adamus junior de Waldstein, Dominus de Turan. Hungaricis autem copiis ordinati ſunt in commiſſarios, Dominus Caſparus de Zierotin, Dominus Wenceslaus de Budowa, Dominus Friderious de Bile, Dominus Georgius Wratislaw, Dominus Joannes de Stampach, & Dominus Tinal, & cum ſex millia Hun- garorum fuerint, commiffarii eos per tres phalanges & divifiones duxe- runt. Populi Moravici commiſſarii fuerunt, Dominus Ladislaus Zeydlicz, & Dominus de Libnthal, ſed Moravicus populus, quorum quatuor millia quingenti fuerant, ſemper Hungaros mox ſecuti ſunt. Et ita 30. Junii, Archi-Dux cum toto fuo exercitu mane movit, caftris & rebus convafa- tis. In abitu vero populi hujus nihil auditum fuerat, uti antecedenter de damnis, propter eujusmodi exceſſus etiam multi a ſuis præfectis mi- litiæ, enſe, rota & aliis ſuppliciis puniti funt. Sed cum Hungari Przelauczium veniſſent, Hungarorum nonnemo ordinis Equeſtris pergens cum ſuo commiſſario Domino de Stampach ad hoſpitium ſuum, ſubito a quodam, qui poſt ſepem ſe abſconderat, oc- ciſus eſt, & cum non procul Przelauczio turba hominum de diſtrictu ca- ſtra metata sit, timendum erat, niſi pons dejiceretur, quod propter Hun- garum illum occifum inter utrosque conflictus oriretur. Inde veſperi pergebant Pardubicium, quo dum veniſſent, currus in civitatem dimiſſi, ſed per alteram portaim ex civitate exire prohibiti, & agnoſcens quidam ruſticus equam fuam, quæ illi rapta fuerat, repetivit, quam dum Hun- ga- Rr 3

Strana 318
318 DIARIUM garus ei dare noluit, venerunt in ejus adjutorium cives, Hungarum con- cuſſerunt, & trajecerunt, ita quod exorto tumultu, dein alter alterum occiderit, civibus etiam ex domibus & feneftris jaculantibus. Qui clamor cum ad ſupremum militiæ Hungaricæ Præfectum & Do- minos commiſſarios veniſſet, ſtatim Domini commiſlarii, Dominus Caſpa- rus de Zierotin, & Dominus Wenceslaus de Budowa infidentes equis, Do- minum comitem Turzy Generalem rogarunt, ut Capitaneos fuos, & Hun- garos reddat pacatos, qui furore perciti jurarunt, quod de ſanguine hoc innocente vindictam talem fumere velint, quod neminem in vivis relin- quere, & civitatem accendere velint. Tum prædicti Domini duo com- miſſarii cum Domino comite Turzy, & fuis copiis civitatem intrarunt, ubi ne unus quidem apparuit, qui de domo proſpexiffet, minus ut am- plius aliquis jaculatus fuiffet, quod certe illis fortunæ fuit, nam, Deus avertat, fi ex domibus explofiſfent, omnes igne & ferro interiiffent, & Deus noverit, quousque ignis hic & furor per Bohemiam fuiffet graffa- tus, nam in limitibus Moraviæ multa millia Hungarorum, per omnia tem- pora, quibus Archi-Dux in Bohemia morabatur, pro quavis neceffitate jacebant. Habuerunt & Domini commiffarii fatis laborum, ut etiam cum periculo vîtæ ſuæ tam exacerbatos populos mitigarent, ne quid incipere- tur, donec reſciatur, quid cauſæ ſit. Et ita Dominus Caſparus de Zie- rotin, & Dominus Wenceslaus de Budova &c. arcem intrarunt, ubi multi centeni armati viri pedites congregati erant, Capitaneus vero illorum de- claravit, quod hic populus pro bono Hungarorum, & non in damnum congregatus fit; Et quod Hungaris extradere velit illos, qui cauſa fue- runt horum tumultuum, quamprimum eos refcire potuerit, ficut etiam deinde unum extradidit. Et ita poſt multas preces, & intermediationem Dominorum commiſſariorum jam in arcem, jam ad Hungaros pergentium, primo hora ſecunda veſperi res hæc pacata fuit, & mane in abitu eorum, cognitum primo eſt, quod ex utraque parte 50. circiter occifi manferint. Id factum eſt die 2. Julii. 3. Julii Lithomiſslium Hungari pervenerunt. 4. Julii, In confinibus Moraviæ Domini commiſſarii valedixerunt Hungaris, & antequam eos Moravicis commiſſariis tradidiſſent, petive- runt a Generali Domino comite Turzy, ut currus, & pedites illum pro- xime, & Dominos commiſſarios tranfirent, ut si ruſtici quid de fuis eſse agnoſcerent (qui Commiſfarios ſecuti funt) eisdem reſtitueretur. Uti etiam ferme 60. equi ab Hungaris ablati, restituti funt, quos ruftici re- cipientes Lithomiſslium ſecum deduxerunt. Et vix credo quod 60. equi ſu-

Strana 319
ANONYMI. 319 ſuperfint, quos Hungari in Moraviam ſecum rapuerunt, nam quamvis multi centeni equi pauperibus hominibus in Bohemia rapti fuerint, attamen aliis iterum in Bohemia pro exigua pecunia, id eſt pro una, aut duabus ſexagenis raptum equum vendiderunt. Domini commiſſarii etiam cum fingulari cuſtodia divina in domos ſuas ſalvi reverſi funt. Atque ita jam noſcitur, qua de cauſa Archi-Dux Mathias cum tanto exercitu in Bohemiam venerit? quid egerit? quid Bohemi in comitiis ra- tione religionis ſuæ & privilegiorum egerint? & quomodo iterum Archi- Dux cum fuis abinde exiverit. Dominus Deus, qui liberos fuos altera manu punit, altera ample- xatur, dignetur illos, qui his temporibus damna paſfi funt, futuris bonis conſolari, & omnia ad ſuum honorem & gloriam, in propagationem ve- ritatis evangelicæ, & communis boni perducere, Amen. Plura quæ in comitiis his de religione & privilegiis acta funt, ea in impreſſis inveniuntur. Solemnis ingreſſus Mathiæ Regis Hungariæ anno 1611. in urbem Pragam, & trium Statuum Regni Bohemiæ ad eum acceſſus. nno 1611. die Jovis poſt Dominicam Judica Status Regni Bohemiæ cum magno numero Equitum exierunt Praga obviam Regi Hungariæ, ut eundem cum debita fubmiſsione reciperent, Pragamque dedueerent, qui deinde circa horam vigesimam ſecundam advenit. 1. Equitans venit Comes de Turn, fupremus campi Leutenantius cum Domino de Fels, vexillum habentes rubrum cum albo leone argen- teo cum equis plus 120. 2. Hos ſequebatur vexillum rubrum Domini Nicolai Wratislaw de Bubna. Equi 90. 3. Vexillum Domini Wodolan Pietipesky album, in quo inſcriptio: vireſeit vulnere virtus; Equi 72. 4. Ejusdem coloris ſubnigri. 74. 5. Domini Georgii Wratislaw de Mitrovitz coloris aurei, 103. 6. Cæruleum cum quo equi, 84. 7. Album cum bove nigro, 79. 8. Flavum comitis Caretto de Mileſtin Itali, 84. 9. Domini de Wrtby, cæruleum cum alba cruce, 88. 10. Domini Felicis Pietipesky, rubrum, 98. 11.

Strana 320
320 DIARIUM 11. Album cum corona aurea ex diſtrictu Zatecenfi, 115. 12. Albo-aurancinum ex eodem diftrictu, 111. 13. Cæruleum cum corona ex Hradecensi, 76. 14. Item fimile ex eodem diſtrictu, 85. 15. Item simile ex eodem, 83. 16. Ex diſtrictu Litomericenſi cæruleum cum effigie S. Georgii Equi, 88. 17. Coloris aurei ex eodem, 92. 18. Ex Czaslavienſi diſtrictu rubrum, 134. 19. Album cum leone aureo ex Chrudimenſi, 113. 20. Album cum Dracone ex Curimensi, 104. 21. Flavum antiquæ urbis Pragenfis, 51. 22. Novæ urbis Pragenſis cæruleum, 89. Summa omnium equorum, 2023. Hos ſecuti Regii Equites. Primo: Vexillum rubrum, cum quo equi, 81. 2. Item ſimile, 66. 3. Simile, 76. 4. Simile, 73. 5. Album, 73. 6. Rubrum, 82. 7. Rubrum, 77 8. Simile, 89. 9. Rubrum, 78. 10. Simile, 73. 11. Album, 78. 12. Cæruleum, 89. 13. Subrubrum, 60- 14. Nigrum, 80. 15. Flavum, 84. 16. Lanceæ rubræ & albæ, 96. Poſt hæc duxerunt equos Regios, quorum erant 30. paria. 17. Deinde ſequebatur Regium vexillum rubrum, quod geſfit qui- dam de Nobilibus aulicis, lorica, cæterisque equeſtribus infignibus indu- tus, tum alii nobiles, & aulici Regii equis infidentes. Summa hujus populi bellici Regii, 1255. Hos

Strana 321
ANONYMI. Hos ſequebantur pedites ſelopetarii Auftriacorum rubras veftes cum albis ornamentis induti per cohortes divifi, in una quaque cohorte 8. li- neæ, in qualibet linea 12. milites, ejusmodi cohortes erant 36. unicui- que cohorti præfuit quidam Befehlshaber dictus, qui illas ducebat. Has ſequebantur aliæ duæ cohortes Dardamis inftructæ, in quarum unaquaque 7. lineæ, in linea qualibet 12. milites, quos præceffit una li- nea haſtis inftructa 6. perſonis constans, totidemque sequebantur. Tandem rurfus Dardamis instructæ 6. lineæ, in qualibet linea 6. per- ſonæ, poſt hos 5. Velliferi cum vexillis albis & rubris, hos ſequebantur 6. lineæ Dardamis instructæ in linea quavis 7. personæ. Item cum Dar- damis 7. lineæ, in linea quavis 10. perſonæ. Rurſum 17. lineæ Darda- mis inſtructæ in linea quavis 6. perſonæ. Hos fecuti Sclopetariorum 4. cohortes per octo lineas, & in linea quavis 12. ſelopetarii. Summa Sclopetariorum - - 816. Alii Dupelſeler dicti - - 430. 321 Poſt hos denuo Capitaneus alius cum 38. lineis Sclopetariorum, in qualibet linea 12. viri Dardamis inftructi, dein 14. lineæ, in qualibet li- nea 10. viri. Item cum Dardamis 6. lineæ per 6. viros. Dein 5. vexilla alba & rubra, hæc ſequebantur 6. lineæ cum Dardamis per 6. viros. De- nuo cum Dardamis 28. lineæ mixtim per 6. & 5. viros. Poſt hos Sclopetarii in duobus manipulis, in quolibet manipulo 9. lineæ, in linea 12. viri. Rurſum Selopetariorum 22. lineæ, in linea qua- vis 5. viri. Dein cum Dardamis 7. lineæ per 5. viros. Hæc eſt Summa Sclopetariorum - - 866. Virorum Dardamis inftructorum - - 401. Exceptis haſtiferis, qui hic non numerantur. Tandem ſequebatur libera cohors rubrorum, alborum & nigrorum, poſt hanc cum Dardamis 7. lineæ per 5. viros, dein Sclopetariorum 21. lineæ per 5. viros. Summa populi pedeſtris . - 2653. Poſt hos equitabant Domini de Statibus Moraviæ, Austriæ, & Bohe- miæ, quorum erant 150. numero. Proceffit tandem eques Rex Hungariæ in veſtitu Hungarico viridi, ad genua usque togam rubram habens, fuper hanc rubrum Doloman ex panno, cum ocreis Hungaricis, coopertus, mitra Hungarica plumis orna- ta, vulgo Czapatkowy Perżj. Tom. II. S S Hunc

Strana 322
322 DIARIUM ANONYMI. Hunc ſequebantur rurſus Proceres. Hos ſecuta funt duo vexilla cærulea. Rurſum duo vexilla cærulea, cum quibus quatuor vexillis erant plus 500. equites. Ultimo 6. currus , qui per 6. equos trahebantur. Primus inter eos Regius. Ingreſſus ille duravit ab hora 22. ad veſperum usque Audientia. ane facto die Veneris Domini Status in magno numero Suam Sere- nitatem Regiam acceſferunt, audientiam petentes, qua obtenta Suæ Regiæ Serenitati gratiarum actionem depoſuerunt, quod dignata fit con- tra tantum hoſtem nempe populum Paſſavienſem non ſolum exercitum ſuum in auxilium mittere, verum etiam ipſamet ad petitionem eorum in civitatem Pragenſem venire. Tum ſubjunxerunt: cum populus iſte Paſ- ſavienſis hactenus in Bohemia ſe detineat, incolis Bohemiæ Regni rapinis, incendiis, latrociniis grandia damna cauſare non ceſset, neceſſitas vero po- ſtulet, ut huie tyrannidi reſiſtatur, ſe ſe itaque Statibus, quibus tanta damna, & incommoda inferuntur, notificaîſe, quod, quamprimum fieri potuerit, eis auxilium ferre velint. (s) Quapropter, ut id eo facilius ac melius in effectum deduci poſſit, ſe ſe Suam Serenitatem Regiam implora- re, ut exercitum fuum fuis copiis adjungat, & contra hoftes hos tam ſuos, quam Suæmet Gratiæ Regiæ progrediatur, Regnumque oppreſſum tueatur. Ad quod Sua Serenitas Regia dignata eft Statibus reſpondere, ſe eo- rum gratiarum actionem placide ſuſcipere, verum fuper petitione eorum deliberaturam, ac abſoluto prandio reſponſum daturam. Dum tempus illud adveniſſet, reſponſum datum eſt, quod Sua Se- renitas prius reſcire cupiat primariam caufam, cur a Statibus ad civi- tatem Pragenſem evocata fit? Hoc reſponſo non usquequaque contenti Status in curiam Antiquo-Urbenſem recefferunt, reque deliberata in id conſpirarunt, ut primariæ cauſæ Regiæ evocationis conſcribantur, & ſcripto porrigantur. Mane dein in craſtino die Sabbathi cauſas has perpendebant Usque ad veſperas, & ita dies transacta, DE (s) Poſterius in diplomatario referuntur tria inſtrumenta, quæ hæc confirmant, & eluci- dant.

Strana 323
DE SPECIMINE Diplomatarii Bohemico - Hungarici. 323 Jemini hiſtoriarum gnaro incognitum eft jam inde ab antiquiſ- fimis temporibus eam inter inclytam Hungarorum nationem gentemque Bohemam interceffifſe neceffitudinem, ut ſe le cre- berrime focietatis, amicitiæ, affinitatisque vinculis illigarent. Testatur id jam ſæculi X. Græcus ſcriptor Conftantinus Porphy- rogenitus in ſuo de adminiſtrando imperio libro de gente noſtra loquens, Affinitatem cum Turcis (quo nomine ubivis Hungari ab eo indigitantur) & amicitiam contrahunt. Et quanquam vinculum hoc (ut fert rerum humanarum viciffitudo) exortis na- tionem inter utramque fimultatibus nonnunquam abruptum fue- rit, imo in apertas belli flammas eruperit, tamen diuturnitatem vix unquam habuit, & poſitis motibus ad priorem malaciam, imo arctiora foedera tranfiit, ut non incongrue utrique genti il- lud Terentii accommodare fas fit: Amantium iræ amoris redin- tegratio eſt. Nam quoties in hiftoriis noſtris non legimus Du- ces, Reges, ipfosque primos amborum Regnorum Proceres alternis nuptiis gaviſos ſe nobilitaſſe? quot non leguntur ſocie- tatum, fraternitatum, mutuorumque officiorum pacta & con- venta ? adeo ut altera pro alterius gloria & commodis vigilaret, altera pro alterius flore, tranquillitate ac fecuritate fortunas ipſamque vitam profundere non refugeret. Evenit tandem ſub Wenceslao noſtro II, ut Hungaria etiam Bohemum Regem ferre, atque utrumque regnum eodem Rectore gaudere occiperet. Quod ſociale imperium quamquam tum, & poftea fub Sigismundo, Al- berto atque Ladislao non magnam ætatem tulerit, tamen non multo poſt ſub Wladislao II. Bohemorum Rege tantum robora- tum fuit, ut jam ab annis pene tercentum unius ejusdemque Principis & Regis auſpiciis Hungariæ atque Bohemiæ regno po- tiri contingat. Quo tempore & posterius fimul evenit, ut pro- pter Archiepiſcopatus Pragenfis & Epiſcopatus Litomiſsliensis SS2 per

Strana 324
324 DIPLÓMATARIUM per turbas Huſfiticas eversionem paſſim Hungariæ Archiepiſco- pi atque Epiſcopi a Regibus noſtris in Boemiam advecti quævis epiſcopalia munia genti noſtræ adminiſtrarent, quin ipſas Regum coronationes Archiepiſcopis noſtris debitas exequerentur. Quæ itaque duorum ampliflimorum regnorum, præecipue Rege uno eo- demque utriusque regni habenas tractante, felicitas non potuit non utramque gentem arctiffimis focietatis amicitiæque vinculis copulare. Quod vel ipſum inclyti ordines Hungariæ in epiſto- la ſua Anno 1605. die 27. Augufti ad Proceres Bohemiæ data, Merito S cum auxilia militaria petunt, his verbis teftantur. certe Domini Bohemi memores eſſe debent arctæ quondam conjun- ctionis, & antiquorum fuderum & pactuum, ut qui inter alia mutuæ devinctionis exempla communibus Regibus usi & gaviſi ſunt. Audire ſane id vel a majoribus ſuis potuerunt, quantis cum applauſibus & congratulatione ſoliti fuerant olim excipi Domini Bohemi, quoties Budam Praga Regem deducebant; paribus vi- ciſſim ſtudiis, & quaſi officiorum concertatione Hungaros a Do- minis Bohemis accipi tractarique in uſu fuiſſe, ita ut nulla potue- rint arctiora ſocietatis & amicitiarum vincula inveniri &c. Hu- jus itaque tam vetuftæ finceræque amicitiæ, ſocietatis, pacto- rum, officiorum, negotiorumque publicorum non potuere non tranſcribi ad poſteritatem noſtram quæque luculentæ memoriæ, quarum nonnullas in diplomatum noftrorum collectione de- prehendimus, alias plures debemus fingulari beneficio Nobi- lis ac Clariſſimi Viri Adami Franciſci de Kollar, Auguftiffimæ a confiliis, & primarii Bibliothecæ Palatinæ Vindobonenfis Cu- ſtodis, qui nuper Viennæ ea omnia documenta, quæ fibi a Re verendiſſimo ac Illuſtriffimo Comite Garampio Tabulari S. An- geli Præfecto ex Bibliotheca Vaticana transmifſa erant, benevo- le mihi extradidit, ac ut in publicum emitti poſſent, indulfit. Ut idcirco Illuſtriſſimo ac Excellentiffimo Mecœnati noſtro pro- baremus ſedulitatem noſtram in ejusmodi inftrumentis congeren- dis, hic ea ſub titulo Speciminis Diplomatarii Boemico-Hungarici in lucem proferimus. Singula vero documenta, præter ea, quæ ex

Strana 325
BOHEMICO-HUNGARICUM. 325 ex mox nominata Bibliotheca Vaticana accepimus, ex autho- graphis & legitimis chartis, membranisve, tum duobus Codici- bus coævis MSS. a nobis excerpta funt. Licuiffet omnino nu- merum hunc ex collectionibus noſtris multo amplius augere, fi Sigismundi noſtri, Ladislai, Wladislai II, & Ludovici ad gen- tem noſtram in Hungaria data diplomata, aut minaces illas & turbarum incentivas Boczkajanas, Gaborianasque ad Bohemos miſſas literas addere libuiſſet, quas quidem pofteriores æterno potius filentio conſepeliendas merito duximus. Interea in hoc Specimine diplomatario rara quæque monumenta deprehenfurus eft benevolus Lector, quæ quantum hiftoriam utriusque gentis illuftrent, facile cognoſcet, fi vel argumenta, quæ unicuique diplomati præjacta funt, excurrerit. SPECIMEN DIPLOMATARII BOHEMICO-HUNGARICI. I. Saul Colozenſis Archi-Epiſcopus confert Eccleſiæ S. Georgii in Lhota in Regno Boh. certas indulgentias quadraginta dierum. dd. in Kolocz, Anno 1199. feria VI. poſt feſtum Epiphania. Qlrul Dei gracia Colozensis Archiepiſcopus &c. Omnibus & fingulis Chri- D ſti fidelibus in Regno Bohemie conſtitutis ſalutem in Domino ſempiter- nam. Juftis piorum defideriis annuere convenit: Sane cum strenuus mi- les Georgius amicus nofter confanguineus chariffimus nos multis precibus flagitaverit, ut illi a nobis recedenti quasdam indulgentias pro Ecclefia ſua in Lhota, quæ in regno Bohemie in honorem S. Georgii dedicata exi- stit, de Archiepiscopali noſtra poteſtate & benignitate concederemus; Nos eundem ejusque ſervitores & fubditos ſpiritualium munerum largitate proſequi volentes, preſentium tenore in feſto Nativitatis Chriſti, refur- rectionis, & Pentecoftes, nec non in die dedicacionis ipfius Ecclefie & Patroni omnibus & fingulis Chrifti fidelibus vere penitentibus & confeſfis, qui ad dictam Ecclefiam accefferint quadraginta dies de injunctis fibi pe- S S 3 ni-

Strana 326
326 DIPLOMATARIUM nitenciis relaxamus. Modo Venerabilis Epiſcopi Pragenſis Confratris no- ſtri chariſſimi, in cujus Dyoceſi hec eccleſia exiſtere dignoſcitur, vo- luntas & conſenfus ad id accedat. Datum & sigillo noſtro Archiepiſco- pali ratificatum in fidem premiſſorum in Kolocz. Indictione II. Anno MCLXXXXVIIII. Feria VI. poſt feſtum Epiphanie. Et nos Daniel Dei gracia Pragensis Epiſcopus licet indignus loci dyoceſanus auctoritate qua fungimur has indulgencias ratas & gratas de- claramus. Annectentes ysdem de gracia noſtra ſpeciali alias XL. die- rum indulgencias in feſto Affumpcionis Dei Genitricis Marie. Sub an- no Domini Milleſimo CC. IV. Idus Marcii. II. Innocentius III. Summus Pontifex exhortatur Henricum Hungariæ Regem ad compeſcendos hæreticos, Culinum Banum Boſſinum, qui eos receperat & fovet, terris ſuis proſcribat, denique Nico- laum Farenſem Epiſcopum, qui Jadertinam Metropolim involavit, com pellat a ſuo errore reſipiſcere. dd. Laterani V. Idus Octobris, Anno 1200. Ex Reg. anni III. Innocentii III. PP. Ep. 2. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus ſervorum DEI. ariſſimo in Chriſto filio H. (t) Regi Ungarorum Illuſtri ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. Cum ad vindictam malefactorum, & laudem bonorum materialis uſum gladii & terrenum a Domino acceperis potentatum, fic collati tibi Regni regimen moderari teneris, ut & orthodoxos, quantum tibi concefferit Dominus, in fide catholica foveas, & hæreticorum audaciam, qui ſenten- tiam ecclefiaſticæ ſervitutis eludunt, conceffa tibi cælitus jurisdictione, compeſcas. Ipſi etenim doctrinam Evangelicam, & Apoſtolicam depra- vantes, in occulto perverſa dogmata dogmatizant, incedentes exterius in veſtibus ovium, ut tanquam lupi rapaces oves Chrifti diripiant, & di- ſpergant, non sitientes mortem corporum, ſed perniciem potius anima- rum. Licet autem contra homines hujusmodi peſtilentes diverſa diversis tem- (t) Henrico, ab aliis etiam appellatus Hemerious, est autem Emericus Rex Hungaria.

Strana 327
BOHEMICO-HUNGARICUM. 327 temporibus emanaverint instituta; Nos tamen de communi Fratrum no- ſtrorum conſilio, de Archiepiſcoporum quoque & Epiſcoporum apud Apoſtolicam Sedem affenfu diftrictius inhibere curavimus, ne quis hære- ticos receptare, defendere, aut ipſos fovere, vel credere (u) quoquo modo præſumat, Decreto noſtro firmiter ſtatuentes, ut fi quis aliquid horum facere forte præſumpſerit, niſi primo, ſecundove commo- nitus, a ſua ſuper hoe curaverit præſumptione ceſſare, ipſo jure fit fa- ctus infamis, nec ad publica officia vel confilia civitatum, vel ad eligen- dos aliquos ad hujusmodi, nec ad teftimonium admittatur, fit etiam inte- stabilis, nec ad hæreditatis succeſſionem accedat. Nullus præterea coga- tur ei ſuper quocunque negotio reſpondere. Quod fi forſan Judex ex- titerit, ejus ſententia nullam obtineat firmitatem, nec cauſæ aliquæ ad ejus audientiam perferantur. Si fuerit Advocatus, ejus patrocinium nul- latenus admittatur. Si tabellio, inftrumenta confecta per ipſum nullius penitus fint momenti, ſed cum auctore dampnato damnentur. In fimili- bus etiam idem præcipimus obſervari. Si vero fuerit Clericus, ab omni officio, & beneficio deponatur, ut in quo maior eft culpa, gravior exer- ceatur vindicta. Si quis autem tales, poftquam fuerint ab Ecclefia de- notati, contempſerit evitare, anathematis se noverint ſententiam incur- riſſe. In terris vero jurisdictioni noſtra temporali ſubjectis, bona eorum ftatuimus publicari, & in aliis idem fieri præcipimus per poteftates & Prin- cipes feculares, quos ad id exequendum, fi forte negligentes exifterent, mandavimus ecclefiastica feveritate compelli, nec ad eos bona ipforum ulterius revertantur, nifi eis ad cor redeuntibus, & abnegantibus hære- ticorum conſortium aliquis voluerit miſereri, ut temporalis ſaltem pæna corripiat; quem ſpiritualis non corrigit diſciplina. Accepimus autem, quod cum nuper Venerabilis frater noster Spalatensis Archiepiscopus Pa- tarenos (x) non paucos de Spalatenſi, & Trugurienſi civitatibus effugaſ- ſet, Nobilis Vir Culinus Banus Boſſinus (y) iniquitati eorum non ſolum tutum latibulum, ſed & præſidium contulit manifeſtum, & perverfitati eorundem terram fuam, & ſe ipfum exponens, ipſos pro Catholicis, im- mo ultra Catholicos honoravit, vocat eos antonomaſtice Chriſtianos. Ne igitur hujusmodi morbus, fi ejus non obfiftatur principiis vicina corrum- pat, & in regnum, quod abfit, Ungaria defluat labes ejus, ſerenitatem re- (u) Forte: celare. (x) Patarenorum ſeu Patarinorum hærefis non multo ante, nempe anno 1179. a Concilio Lateranenſi ſub Alexandro III. damnata fuit. (y) Id eſt Banus ſeu Dux Boſniæ, quen Rainaldus 30. annis provinciæ præfuiſſe memorat.

Strana 328
DIPLOMATARIUM 328 regiam rogamus, monemus, & exhortamur in Domino, in remiſſionem tibi peccaminum injungentes, quatenus ad vindicandam tantam Chriſti & Chriſtianorum injuriam potenter & regaliter accingaris, & niſi Banus præ- dictus univerſos hæreticos de terra fuæ poteſtati fubjecta profcripſerit, bonis eorum omnibus confiſcatis, tu eum, & hæreticos ipſos non ſolum de terra ejus ſed de toto Ungariæ Regno proſcribas, & bona talium, ubi- cunque per terram tuam poterunt inveniri, confifces, nec parcat oculus tuus Bano prædicto, quin contra eum jurisdictionem exerceas tem- poralem, ſi alias ad viam rectitudinis non poterit revocari. Nicolaum quoque quondam Farenſem Epiſcopum qui non folum præter auctoritatem noſtram, ſed etiam contra prohibitionem expreſſam Jadertinam Metro- polim, quam præſumpſit invadere, detinere præſumit, unde ſuſpenſus à nobis anathematizari mandatur, ut a ſuo reſipiſcat errore, tradita ſibi po- testate compellas, ne juxta canonicas fanctiones non careas ſcrupulo ſo- cietatis occultæ, ſi manifeſto facinori definas obviare. Datum Laterani V. Idus Octobris, Pontificatus noſtri anno III. III. Innocentius III. hortatur Henricum Pegem Hungaria ad exſolvendum votum de ſubventione terræ ſanctæ, non obſtantibus inimicitiis Gubani, qui terras ejus infeſtare auſus. dd. Laterani V. Idus Novembris, Anno 1202. Ex Reg. anni V. Innocentii P. P. III. Ep. 103. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto ſilio H. (z) Illuſtri Regi Ungariæ ſalutem & Apo- stolicam benedictionem. Regiæ magnitudinis litteras hilari vultu & alacri mente recepimus, & quæ Nobis Dilecti Filii - - - - Abbas Pelifii, & Archidiaconus Nun- cii tui Nobis proponere voluerunt, intelleximus, diligenter eis aurem benivolam adhibentes, ficut qui te inter Chriſtianiſſimos Reges & Catho- licos Principes obtentu magnificæ devotionis, quam circa Nos & Roma- nam semper Ecclefiam vestigiis Prædecefforum toorum inhærent, habere dinoſceris, ſpecialis dilectionis prærogativa diligimus, & preces & pe- ti- (z) Henrico.

Strana 329
BOHEMICO-HUNGARICUM. titiones tuas, in quibus cum Deo poſſumus, libenti animo exaudimus. Propoſuerunt siquidem Nobis iidem Nuncii tui, & id etiam exdem litteræ continebant, ut fuper ſolvendo voto, quod pro ſubventione Terræ ſan- ctæ pie ac laudabiliter emifiſti, tibi conſulere deberemus, cum Venera- bilium Fratrum noſtrorum Archiepiſcoporum, & Epiſcoporum Regni tui admonearis conſilio, ut debitum peregrinationis ſuſceptæ propter inimi- citias Gubani, (a) qui cum innumera multitudine Paganorum quandam partem populi Chriſtiani tuæ coronæ ſubjecti clam captivatam deduxit, & partem reſiduam debellare fine intermiſſione conatur, ad tempus debeas re- tardare. Nos autem, qui honorem tuum paterna charitate diligimus, Regiæ Serenitati de puro corde & conſcientia bona, & fide non ficta confulimus, quod ſi fieri poteſt, absque periculo regni tui, quod utique fieri poſle confidimus, & ſperamus, tum pro falute animæ tuæ, tum pro terræ ſan- ctæ neceſſitate non tardes reddere Domino, quod voviſti, ut ficut Prin- ceps Catholieus & Christianiſsimus Rex divitias regni cælestis delitiis re- gni terreni præponere videaris, neve maculam in gloria tua ponas, & divinam incurras offenſam, quam ex eo forfitan incurriſti, quod poſtquam ſuiſti cruce signatus, contra Chriſtianos arma moviſti, ex quo forte juſto judicio præſcripto contigit tuo regno jactura, quamquam hoc Nobis præ- fati Nuncii non retulerunt. Etfi contra Paganos, aut etiam Chriſtianos non impugnando, ſed refiſtendo moveris arma, inculpabilis videaris. Nos enim ad conſervandum & protegendum in tua fidelitate regnum Ungariæ, quodcumque cum honeftate poterimus, prompta ſumus voluntate parati, conſilium & auxilium impertiri. Datum Laterani V. Idus Novembris Pontificatus noſtri anno quinto. 329 IV. Innocentius III. ad requisitionem Henrici Hungaric Regis Archiepiſcopis & Epiſcopis ejusdem Regni interdicit, ne ſe in jura regalium Præpoſiturarum immiſceant. dd. Laterani VI. Idus Novembris. Ex Reg. anni V. Innocentii P. P. III. Ep. 102. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. Jenerabilibus Fratribus Archiepiſcopis & Epiſcopis in Regno Ungariæ Vconſtitutis ſalutem & Apostolicam benedictionem. T t Tom. II. Si- (a) Gubanus hie fortaſſis idem eſt, qui ſupra Culinus Banus Boſniæ.

Strana 330
330 DIPLOMATARIUM Signiſicavit Nobis Cariſſimus in Chriſto Filius noster H. Rex Unga- rorum Illuftris, quod Regales Præpofituræ, fieut ad eum in temporalibus fic ad Nos in ſpiritualibus nullo pertinent mediante, unde petebat, ut electus canonice Præpositus ad Nos in propria perſona vel per nunceium cum litteris sui affenſus accederet confirmationem electionis fuæ a Sede Apoſtolica obtenturus. Nos autem ſic jura noſtra volentes illibata ſerva- re, quod & veſtra ſerventur illæſa, Fraternitati veſtræ per Apoſtolica ſcripta mandamus, atque præcipimus, quatenus ad Præpofituras ipſas, ficut ad Nos afferuntur fine medio pertinere, manus illicitas nullatenus extendatis, & jus earum temeritatis aufu nullus ufurpet, quia cum jura veſtra vobis velitis illibata ſervari, indignum eſſet pariter & abſurdum, ſi ea, quæ ad nos pertinent, turbaretis. Nec nos id poffemus æquani- miter ſuſtinere. Datum Laterani VI. Idus Novembris, Pontificatus noſtri anno quinto. V. Innocentius III. ad petitionem Henrici Regis Hungarîa ſtatuit, ut noviter electi in Præpoſituris regalibus ſe intra annum vel per ſe vel per nuncios ſuos Romæ sistant cum conſenſu Regio pro con- firmatione. dd. Laterani II. Kal. Martii, Anno 1203. Ex Reg. anni VI. Innocentii P. P. III. Ep. 7. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto filio H. (b) Regi Ungariæ Illuſtri ſalutem & Apo- stolicam benedictionem. Regalis Magnificentia nuper Nobis per Suas literas fupplicavit, ut cum regales Præpofituræ, quæ funt in Ungaria, ficut ad te in tempora- libus nullo pertineant mediante, ftatuere dignaremur, ut novus Præpo- fitus ad Sedem Apostolicam infra annum vel in perſona propria, vel per idoneum nuncium eum litteris regalis aflenſus accedat, confirmationis gra- tiam obtenturus. Nos ergo tuis precibus inclinati, præſertim cum con- ſonent Canonicis institutis, præſentium auctoritate ftatuimus, ut quicun- que de cæteris ad regimen Præpofiturarum illarum, quæ ad nos in ſpiri- tualibus nullo pertinent mediante, fuerint evocati, ad Apoitolicæ Sedis præ- (b) Henrico ſeu Emerico.

Strana 331
BOHEMICO-HUNGARICUM. 331 præſentiam infra annum in perſonis propriis, vel per idoneos nunccios cum literis regalis affenfus accedant pro confirmationis munere obtinen- do , ita quod interim in ſpiritualibus non miniſtrent, qui ſi forte infra prædictum terminum venire neglexerint, ex tune Præpoſituris illis ſe no- verint ſpoliandos. Nulli ergo omnino hominum liceat hane paginam no- stræ conftitutionis infringere, vel ei auſu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare præſumpſerit, Indignationem Omnipotentis Dei, & beatorum Petri & Pauli Apoſtolorum ejus ſe noverit incurſurum. Datum Laterani II. Kalendas Martii, Pontificatus Noſtri anno ſexto. VI. Innocentius III. omnibus Archiepiſcopis & Epiſcopis Hun- gariæ præcipit, ut, quoniam Henricus Rex cruce ſignatus ad de- fendendam terram ſanctam proficiſcitur, illi procurent, ut filio ejus Ladis- lao ab omnibus juramentum fidelitatis, eique, qui filii curam habiturus eſt, obedientia præſtetur. Quod ſi denique Regem in peregrinatione mori con- tingeret, ab obedientia filii ſe non retrahant, dum ad annos puberta- tis pertigerit. dd. Laterani V. Kal. Martii. Anno 1203. Ex Reg. anni VI. Innocentii III. P. P. Ep. 4. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. Jenerabilibus Fratribus - - - Archiepiſcopis & Epiſcopis per Unga- riam conſtitutis ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. V Ecce Cariſſimus in Chriſto Filius noſter Henricus Ungariæ Rex il- luſtris aſſumpta Cruce Chriſtum ſequi proponit, regnum temporale di- mittens, ut æternum acquirat, propriumque relinquit, ut ab hæreditate Domini excutiat Pharaonem, & liberet virgam hæreditatis ipfius, & ejus figna demonstret his, qui Prophetam non eſſe teſtantur, qui eos ultra cognoſcat, jamque manum in ſuperbiam elevavit etiam, ne deinceps, qui Chriſtum oderant, glorientur, ſed diſcant potius durum eſſe contra ſtimulum calcitrare, aut pugnare hominem contra Deum. Ut igitur in abſentia tanti Principis, qui peregrinatur a Regno, ut ducat in Pa- triam Peregrinos ad regni tutelam, & deſensionem taliter Pontifica- lis accingatur auctoritas, quod regnum ejus transferri non poffit ad hoſtes, ſed potius conſervetur, eidem Frateruitati Vestræ per Aposto- T t 2 lica

Strana 332
332 DIPLOMATARIUM lica ſcripta mandamus, & diſtricte præcipimus, quatenus antequam Rex ipſe iter peregrinationis arripiat, cum juxta doctrinam Apoſtoli fit Regi tanquam præcellenti ab omnibus deferendum, Ladislao filio ejus, quem Dominus per gratiam ſuam illi conceffit hæredem debitum, juramentum fidelitatis exhibere curetis. Omnes tam clericos, quamn laycòs, qui post receſſum prædicti Regis contra præeſtitum juramentum fidelitatis venire præſumpſerint, omni occaſione & appellatione poſtpofita, per excom- municationis ſententiam compeſcentes. Illis etiam, queis idem Rex tam filii curam fui, quem annuente Domino expectamus, & optamus hære- dem & Patri ſueceſforem in Regno, quam adminiſtrationem Regni com- miſerit, juxta ordinationem Regis ipſius reverentiam debitam exhibere curetis. Etsi forte Regem ipſum, quod Chriſtus avertat, in peregrina- tione ſua perſolvere debitum conditionis humanæ contingeret, nullus ve- ſtrum ab illorum ordinatione ſe ſubtrahat, donec dictus filius ejus ad an- nos perveniat ætatis illius, quod ſedere poſſit potenter in ſolio regni ſui, & illud feliciter gubernare. Datum Laterani V. Kalendas Martii Ponti- ficatus Noſtri, Anno ſexto. VII. Innocentius III. reſpondet ad Henrici Hungariœ Regis po- ſtulationes, quod tempore abſentiæ illius accuraturus sit, ne inter eccleſiaſticas perſonas aliquæ lites & ſcandala in Regni Hungariæ præjudi- cium oriantur. dd. Laterani II. Kal. Martii. Anno 1203. Ex Reg. anni VI. Innocentis P. P. III. Ep. 8. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto filio (c) - - - Illuſtri Regi Ungariæ ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. Cum perſonam tuam inter Chriſtianiſſimos Reges & Catholicos Prin- cipes ſpeciali dilectionis prærogativa in Domino amplexemur, preces, ac petitiones tuas, in quibus poffumus, libenti animo exaudimus, & ad ea gratanter intendimus, quæ Serenitati Regiæ novimus complacere. Fuit ſane propofitum coram nobis ex parte magnitudinis tuæ, quod cum pro ſub- (c) Emerico.

Strana 333
BOHEMICO-HUNGARICUM. 333 ſubventione Terræ Sanctæ crucem aſſumpſeris, & Domino propoſueris reddere, quod voviſti, ne regnum tuum interim aliqua poſſet ſeditione turbari, Venerabilibus Fratribus noſtris - - - Strigonienſi, & - - — Colocenſi Archiepiſcopis injungere dignaremur, ne in abſentia tua Eecle- fiarum occaſione ſuarum aliquas lites moverent, per quas in regno diffen- siones , & fcandala orirentur. Nec nos etiam ad eas, quæ jam ortæ funt, cognoſcendas, vel etiam committendas usque ad reditum tuum intendere curaremus. Licet autem petitionibus tuis, quantum cum Deo poflumus, præftare velimus affenfum pariter & favorem, quia tamen fapientibus, & insipientibus fimus ſecundum Apostolum, præſertim in juſtitia, debitores, petitioni tuæ taliter reſpondemus, quod in his eam diſcretionem & cau- telam curabimus adhibere, ut fi aliquæ inter perſonas ecclefiafticas regni tui lites emerſerint, taliter auctore Domino procedemus, quod noſtri occafione proceſfus regnum ipfum nullum poterit fcandalum formidare, cum ad illud in tui fidelitate pacifice conſervandum quodeumque cum honeſtate poterimus confilium & auxilium impertiri, prompta fimus vo- luntate parati. Datum Laterani II. Kalendas Martii Pontificatus noſtri anno ſexto. VIII. Innocentius III. ſcribit W. Megajupano Servia Romana Sedi ſe ſubmittenti, ut Colocenſem Archiepiſcopum nomine ſuo ad recipiendam ſpiritualem obedientiam & reverentiam corporalem miſſum be- nigne recipiat, ejusque mandata ſtudeat implere. dd. Laterani XI. Kal. Aprilis. Anno 1203. Ex Reg. anni VI. Innocentii P. P. III. Ep. 24. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilecto filio Nobili Viro Megavippan. (d) Servia ſalutem & Apoſtoli- cam benedictionem. Mediator Dei & hominum Deus homo, Jeſus Chriſtus Apoſtolicæ Sedis Primatum in beato Petro Apoſtolorum Principe ſtabilivit, qui & ante T t 3 (d) Ita in MS. ſed legendum Megajupano, seu Magno Zupano Serviæ, ut legere est in si- gillo Stephani Regis Serviæ apud Jo. Lucium l. 5.p.256. Apud Nicetam in Manue- le l. 2. n 7. vocatur AgX &8TCVOS Archiſupanus.

Strana 334
DIPLOMATARIUM 334 ante paſſionem ſuam inquit ad ipſum; Tu es Petrus, & ſuper hane petram ædificabo Eccleſiam meam, & quodcunque ligaveris ſuper terram, erit ligatum & in eælis, & quodcunque ſolveris ſuper terram, erit ſolutum & in cælis, & circa paſfionem ſuam dixit eidem; Symon Satha- nas expetivit vos, ut cribraret ficut triticum, ſed ego pro te rogavi, ut non deficiat fides tua, & tu aliquando converſus confirma fratres tuos. Et post paſſionem ſuam vocabulo repetito præcepit, Symon diligis me plus hys? paſce oves meas, non diftinquens inter has oves & illas, ut ab ovili Chriſti ſe ſciat eſſe penitus alienum, qui beatum Petrum recu- sat habere Paſtorem, & qui claves ejus contemnit, ipſe ſibi regni cæle- ftis januam intercludit; nee Sathanæ poteſt cribrum effugere, qui per eum renuit in fide Catholica confirmari. Nos igitur, qui licet indigni beato Petro ſucceſſimus in apoſtolatus officio, per quod facti ſumus ſa- pientibus & infipientibus debitores, de tua falute folliciti decernimus te per Venerabilem Fratrem noſtrum G. Colocenſem Archiepiscopum virum utique litteratum, providum, & honeſtum, cui vices noſtras in hac par- te commiſimus vifîtare, qui te corpore quidem a nobis remotum, ſed mente propinquum in orthodoxa fide confirmet, & a te nomine noſtro ſpiritualem obedientiam, & reverentiam recipiens corporalem ad Apo- stolicum ovile reducat, in quo poſt Chriftum præcipuum & primum Pa- storem beatus Petrus secundarius & fecundus Paftor existit. Monemus igitur nobilitatem tuam attente, & hortamur per apoſtolica ſcripta man- dantes, quatenus præfatum Archiepiſcopum vice noſtra benigne recipias, & honores, ejusque ſalubria monita & mandata ſtudeas humiliter adim- plere, ut fic in area receptus, diluvium non incurras, & nos ad honorem & profectum tuum debeamus efficaciter aſpirare. Datum Laterani XI. Kalendas Aprilis Pontificatus Noſtri anno ſexto, In eodem modo ſcriptum eſt Archiepiſcopis, Epiſcopis, Principibus, & Baronibus per Serviam conſtitutis. IX.

Strana 335
BOHEMYCO-HUNGARICUM. 335 IX. Innocentius III. G. Colocenſem Archiepiſcopum mittit ad Serviam, ut a Megajupano Servi� cæterisque Nobilibus & inco- lis juratoriam cautionem recipiat ſuper obedientia porro Romanæ Sedi pra- ſtanda, atque idcirco omnes & ſingulos a vinculo obedientiæ Patriarcha Conſtantinopolitani abſolutos denunciet. dd. Laterani XI. Kal. Aprilis, Anno 1203. Ex Reg. Anni VI. Innocentii P. P. III. Ep. 25. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. enerabili Fratri - - - - Colocenſi Archiepiſcopo ſalutem, & Aposto- licam benedictionem. Mediator Dei & hominum &c. in eodem modo, ut in ſuperiori, usque debitores: de ſalute Nobilis Viri W. Megavippan. (e) Serviæ, & tam Præ- latorum Eccleſiæ, quam Nobilium terræ, immo & omnium morantium in Servia ſolliciti per te ipſos decrevimus viſitare. Ideoque fraternitati tuæ, de qua plenam fiduciam obtinemus, in hoc vices noſtras auctoritate præ- ſentium committentes, per Apostolica tibi feripta mandamus, quatenus accedens perſonaliter in Serviam Megavippanum (ƒ) ipſum, Prælatos, & Nobiles ipſos univerſos in orthodoxa fide confirmes, & ab eis jurato- riam recipias cautionem, quod Nobis & fuccefforibus nostris, fanctæque Romanæ Apoſtolicæ Sedi bona fide curabunt de cætero in ſpiritualibus obedire, recipiasque ab eis reverentiam corporalem, illos auctoritate noſtra ſuffultus ab obedientiæ vinculo, quo videbantur Patriarchæ Constan- tinopolitano teneri, denuncies penitus abſolutos, quia cum ipſe debitam Nobis obedientiam non impendat, nec ipſi demeritam sibi tenentur obe- dientiam exhibere. Datum Laterani &c. ut ſupra. Scriptum eſt ſuper hoc Regi Ungarorum Illuſtri. X. Innocentius III. confirmat Archiepiſeopo Strigonienſi jus coronandi Regem, ſacramenta Regibus & Reginis conferendi aliaque iſtiusmodi privilegia. dd. Preneſte III. Nonas Maji. Anno 1203. Ex Reg. Anni VI. Innocentii P. P. III. Ep. 55. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. enerabili Fratri - - - Strigonienſi Archiepiſeopo ſalutem & Apoſto- V licam benedictionem. (e) Megajupani. (f) Megajupanum. Ju-

Strana 336
DIPLOMATARIUM Justis petentium desideriis dignum est Nos facilem præbere conſen- ſum, & vota, quæ a rationis tramite non diſcordant, effectu proſequen- te complere. Jus quod a bonæ memoriæ Alexandro Papa Prædeceffore noſtro , & inclytæ recordationis Bela Ungarorum Rege, ac Eccleſia Co- locenſi, videlicet, ut Ungarici Reges ab Archiepiſcopis Strigoniensibus ſemper debeant coronari, Strigonienſi Metropoli fuit manifeſte recogni- tum, ficut in eorum authenticis continetur, & felicis recordationis Cle- mens, & Cæleſtinus Prædeceffores noſtri ſuis litteris confirmarunt. Jus quoque, quod habes in conferendis ecclefiafticis facramentis Regibus & Reginis Hungariæ, ac hæredibus eorundem, & jurisdictionem ecclefiafti- cam, quaim in Præpoſitos & Officiales Regiæ domus habes, quam & idem Prædeceffor noſter Cæleſtinus Eccleſiam tuam habere decrevit, jurisdi- ctionem etiam, quam obtines in Abbatiis, & Præpofituris Regalibus Ec- cleſiæ Strigonienſis per Ungariam ubicunque ſubjectis decimas inſuper primitias, & incenſum, quæ de camera Regis Ecclefiæ memoratæ deben- tur, ficut omnia de ratione vel conſuetudine ad Ecclefiam tuam pertine- re noſcuntur, tibi & fucceſforibus tuis auctoritate Apostolica confirmamus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam noſtræ confirmationis infringere, vel ei auſu temerario contraire. Si quis autem hoc attem- ptare præſumpſerit, indignationem Omnipotentis Dei, & beatorum Petri & Pauli Apoſtolorum ejus ſe noverit incurſurum. Datum Preneſte III. Nonas Muji Pontificatus noſtri, Anno ſexto. 336 XI. Innocentius III. declarat quod per ſuam Bullam Henrico Regi Hungariæ de Abbatiis & Pr�poſituris regalibus datam, nul- lum præjudicium juribus Eccleſiœ Strigonienſis generetur. dd. Preneſte III. Nonas Maji. Anno 1203. Ex eodem Reg. Ep. 56. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. Eidem Archiepiſeopo Strigonienſi &c. um olim Cariſſimus in Chriſto filius noſter H. Rex Ungarorum Illuftris Nobis tam per nuncios ſuos, quam litteras Regias intimaſſet, quod Abbatiæ quædam & Præpoſituræ regales ad eum in temporalibus, & ad Nos in ſpiritualibus nullo mediante ſpectarent, ad petitionem ejus ipsi ſcripſimus in hac forma: Regalis Magnificentia &c. ut in ep. N. 7. usque in

Strana 337
BOHEMICO-HUNGARICUM. 337 in fine. Tu vero ad Apostolicam Sedem conſequenter accedens in nostra, & fratrum noſtrorum propoſuiſti præſentia viva voce, quod in Abbatiis, & Præpoſituris regalibus ad te ac Strigonienſem Eccleſiam jurisdictio eccleſiaſtica pertinebat. Volentes igitur tibi, & eidem Ecclefiæ impo- fterum præcavere, præſentium auctoritate decernimus, ut occafione lit- terarum, quas primo direximus circa Præpofituras & Abbatias regales Eccleſiæ Strigonienſi per Ungariam ubicunque ſubjectas, nullum tibi, vel Succeſſoribus tuis præjudicium generetur. Nulli ergo omnino homi- num liceat hanc paginam noſtri Decreti infringere, vel ei auſu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare præſumpſerit, indignationem Omnipotentis Dei, & beatorum Petri & Pauli Apostolorum ejus ſe no- verit incurſurum. Datum Preneſte III. Nonas Maji. Pontificatus noſtri, anno ſexto. XII. Innocentius III. mandat Archiepiſcopo Strigoniensi, ut ſi re- quifitus fuerit ab Henrico Rege Hungariæ, filium ejus Ladislaum minorennem diademate Regio coronet. Anno 1203. Ex eodem Reg. Epiſt. 57. Item ſcriptum eſt eidem Strigonienſi Archiepiſcopo. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. enerabili Fratri &c. Supplicavit Nobis &c. ut in prima ſuperiori usque; ut quia tran- ſire propoſuit in ſubfidium terra ſancta ne Regnum ſuum remaneret quasi regimine destitutum, tibi ſcribere dignaremur, ut Cariſſimum in Chriſto filium noſtrum natum ſuum (g) regali diademate infignires. Guocirca fraternitati tuæ per apostolica ſcripta mandamus, quatenus cum ab eodem Rege fueris requifitus, juxta petitionem fuam prædictum filium ejus, quamvis minorem, non differas coronare, recepturus ab ipſo Patre filii ſui vice corporaliter juramentum tam ſuper Apoſtolicæ Sedis obedientia, quam ſuper Ecclefiæ Ungaricæ libertate, ficut Progenitores ſui cum hu- militate ac devotione debita impenderunt. Datum ut ſupra. Tom. II. (g) Ladislaum. U u XIII.

Strana 338
338 DIPLOMATARIUM XIII. Innocentius III. declarat Henerico Regi Hungariœ ordina- tionem ſuam circa noviter electos Præpoſitos Regalium Præposi- turarum intelligendam eſſe ſine præjudicio Eccleſiæ Strigonienſis. Anno 1203. Ex eodem Reg. Ep. 58. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. ariſſimo in Chriſto filio (h) - - - Regi Ungarorum Illuſtri ſalutem &c. Olim nobis Regalis magnificentia per ſuas litteras ſupplicavit, ut C cum regales Præpofituræ, quæ funt in Ungaria, ficut ad te in temporali- bus, fic ad Nos in ſpiritualibus nullo pertineant mediante, ftatuere di- gnaremur, quatenus novus Præpofitus ad Sedem Apostolicam infra annum, vel in perſona propria, vel per idoneum nunccium cum litteris regalis affensus accederet, confirmationis gratiam obtenturus. Nos ergo tuis precibus inclinati ftatuimus, ut quicunque de cætero ad regimen Præpo- fiturarum illarum, quæ ad Nos in fpiritualibus nullo pertineant mediante, fuerint evocati ad Apostolicæ Sedis præfentiam infra annum in personis propriis, vel per idoneum nuncium cum litteris regalis affenfus accedant pro confirmationis munere obtinendo, ita quod interim in ſpiritualibus non miniſtrent. Qui ſi forte infra dictum terminum venire neglexerint, ex tune præpofituris illis se noverint ſpoliandos. Confequenter autem bonæ memoriæ J. Strigoniensis Archiepiscopus ad præſentiam nostram ac- cedens, in noſtra, & fratrum noſtrorum præſentia propoſuit viva voce, quod in Abbatiis, & præpoſituris regalibus ad eum & Strigonienſem Ec- cleſiaim jurisdictio ecclefiastica pertinebat, unde petebat conftitutionem præſcriptam tamquam per ſubreptionem illicitam revocari. Nos autem viam mediam eligentes, provida deliberatione decrevimus, ut occaſione litterarum, quas primo direximus circa Præpofituras, & Abbatias Eccle- ſiæ Strigonienſi per Ungariam ubicunque ſubjectas, nullum ei, vel Suc- ceſſoribus fuis præjudicium generetur; Regalem igitur Excellentiam vo- lumus non latere, quod nec per fecundas litteras juri tam noſtro quam Regio, nec per primas ipſius Archiepiſcopi & Strigonienſi Ecclefiæ ju- stitiæ derogatur, cum in primis conſtitutum fuerit de illis, quæ in ſpiri- tualibus ad nos nullo mediante pertinere noſcuntur, in fecundis vero de hys, quæ Strigonienſi Eccleſiæ afſeruntur effe ſubjectæ. Datum ut ſupra. XIV. (b) Henrico.

Strana 339
BOHEMICO-HUNGARICUM. 339 XIV. Innocentius III adhortatur Henricum Regem Hungaria, ut fratri Andreæ loco demortui Patris Belæ votum in terra ſan- cta exſoluturo ſuccurrat impenſis ad hoc iter neceſsariis, dd. Anagnia Nonis Novembris. Anno 1203. Ex Reg. anni VI. Innocentii P.P. III. Ep. 155. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto filio, (i) - - - - Illuſtri Regi Ungariæ ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. Ad audientiam noſtram dilecto filio Nobili Viro A. (k) Duce fratre tuo intimante pervenit, quod cum inclitæ recordationis B. (1) Pater ve- ster morte præventus, votum, quod emiſerat, non potuit perſonaliter adimplere , ut in filio faltem mortuus redderet Domino, quod voverat ipſe vivens, illud exequendum eidem Duci commiſit, & imponi fecit ejus humeris fignum crucis. Licet autem ipſe in votis habuerit exequi vo- tum Patris, & mandatum ejus filiali devotione complere, quia tamen in- ter Serenitatem Tuam & ipfum peccatis exigentibus diffenfionis ferupulus intervenit, nedum eſt, quod propoſuerat, executus, præſertim, cum ab hoc eum defectus retraxerit expenſarum. Quamvis igitur Celfitudi- nem Tuam ad votum proprium exequendum ſumptu non modico novimus indigere, ad instantiam tamen petitionis ipſius Magnificentiam Tuam mo- nemus, & exhortamur attente, quatenus ei ad votum peregrinationis ex- plendum, niſi forte poſt Te provida deliberatione in Regno remanſerit, juxta facultates Tuas, & neceſfitatem ipfius, in expenfis fubvenias com- petenter, taliter extendens manum liberalitatis Regiæ circa eum, quod ex hoc etiam ad devotionem Tuam amplius inducatur, & Nos liberalita- tem Tuam debeamus merito commendare. Datum Anagniœ Nonis Novembris, Pontificatus Noſtri anno ſexto. U u 2 XV. (k) Andrea, is titulum habuit Dalmatiæ , Croatie , Ramæ & Cul- (i) Henrico. (1) Bela III. mæ Ducis ut habet Tymo in ſynopſi novæ Chronologicæ p. 63.

Strana 340
340 DIPLOMATARIUM XV. Innocentius III. confirmat compositionem inter Henricum Regem Hungariæ, & fratrem ejus Andream. dd. Anagnia Nonis Novembris. Anno 1203. Ex eodem Reg. Epift. 156. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. ilecto filio Nobili Viro A. Duci (m) ſalutem & Apoſtolicam benedi- ctionem. Solet annuere Sedes Apostolica, &c. usque sic aſſenſu &c. compositio- nem inter Te, & Cariſſimum in Chriſto filium noſtrum - - - Illuftrem Re- gem Ungariæ in dilecti filii G. tituli fancti Vitalis Presbiteri Cardinalis tune Apostolicæ Sedis legati manibus verfatam, & ab eo poſtmodum con- firmatam, ficut sine pravitate provide facta eſt, & ab utraque parte ſpon- te recepta, & pacifice hactenus obſervata, & in ejusdem Cardinalis lit- teris plenius continetur, auctoritate Apoſtolica confrmamus, & præſen- tis ſcripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam noſtræ confirmationis infiringere, vel ei auſu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare præſumpſerit, indignationem Omnipotentis Dei & beatorum Petri & Pauli Apoſtolorum ejus ſe nove- rit incurſurum. Datum Anagniæ Nonis Novembris &c. ut ſupra. XVI. Innocentius III. Andream Ducem Dalmatia &c. in ſub- ſidium terræ ſanctæ profecturum omnibus privilegiis cruce ſigna- torum donat, eum ejusque terras in protectionem Sedis Apoſtolica ſuſcipit, ſtatuitque ut hærede filio relicto is in Ducatum ſuccedat. Anno 1203. Ex eodem Reg. Ep. 157. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. Eidem. (n) um inter Tuæ primordia juventutis tam ex mandato paterno, quam voto proprio militiæ tuæ primitias voveris Jeſu Chriſto, eſſe non de- bes (m) Andreæ Dalmatiæ , Croatiæ, Ramæ & Culmæ Duci. (n) Andreæ Duci.

Strana 341
BOHEMICO-HUNGARICUM. 341 bes gratiæ illius immunis, quam Apostolica Sedes univerfis Cruce figna- tis indulſit. Eapropter Dilecte in Domino fili tuis inducti meritis, & pre- cibus inclinati, cum voto peregrinationis emiſſo propoſueris in terræ ſan- ctæ ſubſidium proficiſci, perſonam tuam cum omnibus bonis, quæ in præ- ſentiarum rationabiliter poſfides, ſub beati Petri & noſtra protectione fuſcipimus ftatuentes, ut ex quo iter fueris peregrinationis aggreffus, donec de tuo reditu, vel obitu certiſſime cognoſcatur, terra & omnia bona tua ſub noſtra & omnium Prælatorum Eccleſiæ Dei ſpeciali defen- ſione ſecura consistant. Volumus etiam, ut fi Dominus interim maſcu- lum tibi dare dignetur hæredem , in tuo tibi Ducatu ſuccedat, & donec ad legitimam ætatem pervenerit, Apoſtolicæ Sedis præsidio ſpecialius fo- veatur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam noſtræ prote- ctionis & conftitutionis infringere, vel ei auſu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare præſumpſerit, indignationem Omnipotentis Dei & beatorum Petri & Pauli Apoſtolorum ejus ſe noverit incurſurum. Datum ut ſupra. XVII. Innocentius III. committit Epiſcopo Veſprimensi, & Ab- bati de Belis, ut diligenter inquirant ſuper diſciplina Epiſcoporum & Monachorum Græcorum in Regno Ungariæ, quæ diſſoluta eſſe aſſeritur, & utrum ex iis unus Epiſcopatus Romanæ Sedi ſubjectus citra Dioeceſano- rum Epiſcoporum præjudicium conſtitui poſſit. dd. Laterani XVI. Kal. Maji, Anno 1204. Ex Reg. anni VII. Epiſtolarum Innocentii P. P. III. Ep. 47. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. enerabili fratri - - - Varadien. Epiſcopo & - - - Abbati de Belis Veſprimiensis Diœcesis salutem & Apostolicam Benedictionem. Significavit Nobis Cariſſimus in Chriſto filius noster (o) Rex Unga- rorum illuſtris, quod quædam Ecelefiæ Monachorum Græcorum in Regno Ungariæ conſtitutæ per incuriam diœceſanorum Epiſcoporum, & per ipſos Græcos, qui valde funt, ficut afferit, difſoluti, penitus deſtruun- tur, a Nobis ſupplicans humiliter, & devote, ut auctoritate noſtra unus fieret Epiſcopatus ex ipsis, qui Nobis nullo mediante ſubeſſet, vel Ab- U u 3 bas (o) Henricus.

Strana 342
342 DIPLOMATARIUM bas aut Præpositi latini constituerentur in illis, per quorum ftudium & di- ligentiam earundem Ecclefiarum status poſſet in melius reformari. Nos igitur ejusdem Regis petitionibus inclinati diſcretioni veſtræ per Apoſto- lica ſcripta mandamus, quatenus ad prædictas Ecclefias accedentes inqui- ratis diligentius veritatem, utrum per ipfos Monachos Græcos eadem monasteria in religionis obſervantia valeant reformari, utrumve de diœe- ceſanorum Epiſcoporum conſenſu unus fieri poſſit Epiſcopus ex illis , qui Nobis fit immediate ſubjectus, quod ſuper hys inveneritis, fideliter con- ſcribentes, ſub teſtimonio sigillorum veſtrorum ad noſtram præſentiam destinetis, ut per inquisitionem vestram inftructi ſecurius in eodem ne- gotio procedere valeamus. Interim autem ad correctionem eorum im- pendatis operam efficacem. Datum Laterani XVI. Kalendas Maji, Pon- tificatus Noſtri anno ſeptimo. XVIII. Innocentius III. reſpondet Andrede Regni Hungariæ Gi- bernatori, eique ſollicitudinem Regni, & cumprimis Ladislaum nepotem ejus diligenti cur� commendat. dd. Roma VII. Kal. Maji, anno 1205. Ex Reg. anni VIII. Epistolarum Innocentii P.P. III, Ep. 36. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilecto filio Nobili Viro Duci Andreæ Regni Ungariæ Gubernatori ſa- lutem & Apostolicam benedictionem. Poſt obitum inclitæ recordationis Henrici Regis Ungariæ fratris tui (p) litteras tuas devotionis primitias benigne recepimus, & gratanter; quæ cum effent ejusdem Regis infignitæ figillo, novitati tuæ, non falfita- ti petebas a nobis aſcribi; in quibus continebatur expreffe, ut tuis ver- bis utamur, quod cum ex Regis ipfius diſpositione, ob teneram filii ejus Regis Ladezlai ætatem pueri curam, & regimen Regni susceperis, prom- ptam geris voluntatem, quæ bene constituta funt, obſervare, & quæ per ipsum Regem laudabiliter noveris inchoata, quantum in te eft, feliciter ef- (p) E quibus liquet præſente anno mortuum Henricum ſeu Emericum Regem Ungariæ, ut ita hallucinentur omnes cum Thurozio qui annum 1200. mortis conſignant. Si tamen verus dies emortualis eſt a Thurozio indicatus Pridie Kal. Decembris. Hen- ricum ſub finem prioris anni jam mortuum fuiſſe dici oporteret , quamquam fi hæc & poſteriora documenta expendantur, vix hic dies emortualis ſuſtineri poteſt.

Strana 343
BOHEMICO-HUNGARICUM. 343 effectui mancipare. Nos igitur intentionis tuæ finceritatem in Domino collaudantes, Regem ipſum puerum, cui fidelitatem fecifſe dinoſceris promiſſione facta ſuper adminiſtratione Regni, ac tutela ſuſcepta de ipſo tuæ proviſionis induſtriæ attentius commendamus, ut nomini tuo præco- nia veræ laudis accreſcant, cum idem Rex benignum Patrem in patruo, & protectorem propitium invenerit in patrono & ab altiſſimo Rege cui puero Reges venientes de Sabba plena devotionis munera obtulerunt, falus tibi proveniat, & remunerationis æternæ corona, nec contra ipſum Regem nepotem tuum pravas aliquorum ſuggeſtiones admittas, cui tanquam filio pro patre teneris adelfe, quem cum fit parvus, & puer, tanto debes chariorem habere, ac pro eo Regni negotia diligentius procurare, quanto propenſius impenſa ſibi beneficia recognoſcet, cum auctore Deo adultam pervenerit ad ætatem , in qua ſe patrem mon perdidiſſe cognoverit , ſed mutaſſe. Datum Romæ, apud ſanctum Petrum VII. Kalendas Maji, Pon- tificatus noſtri anno octavo. XIX. Innocentius III. omnibus Regni Ungariæ incolis annunciat gaudium de reditu Eccleſiæ Bulgarorum & Blachorum ad Roma- nam Sedem , Legatumque Pontificium ad eas partes cum omni potestate miſ- ſum eorum humanitati & liberalitati commendat. Anno 1204. Ex Reg. anni VII. Innocentii P. P. III. Ep. 13. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. enerabilibus fratribus Archiepiſcopis, Epiſcopis, Abbatibus, & aliis Ecclefiarum Prælatis, & omnibus, tam clericis, quam laycis in Re- gno Ungariæ constitutis salutem, & Apostolicam benedictionem. Volens Apoſtolica Sedes filios suos per varias mundi partes diſper- ſos in unum, ceu Gallina ſub alis pullos fuos congregat, congregare, ut ipſa ſuas oves agnoſcat, & agnoſcatur ab eis, fiatque unum ovile, ac unus pastor, ficut Dominus ipſe dicit; Bulgarorum, & Blachorum Eccleſia, (q) tamquam non cognoſceret ſemetipſam, illo paſtore relicto, cui Chriftus paſcendas commiſerat oves fuas, pasce inquiens oves meas, post vestigia gregum abierat, & velut ovis errans recelſerat ab ovili, ad ſe desiderat re- (q) Hanc utramque gentem paulo ante domuerat Emericus Hungariæ Rex, ut paſſim apud ſcriptores rerum Hungaricarum legere eſt.

Strana 344
344 DIPLOMATARIUM revocare, ut fit juxta verbum propheticum bonum pariter & jucundum habitare fratres in unum, fiatque majus gaudium Ecclefiis Dei ſuper Ec- cleſia illa, cum ad Apoſtolicæ Sedis devotionem redierit, & reconcilia- ta fuerit ecclefiafticæ unitati, quam fupra nonaginta novem aliis, quas nec mors nec gladius ab Ecclefiæ Romanæ reverentia ſeparavit. Ut igi- tur ejus exemplo, qui filium prodigum redeuntem induit ftola prima, & annulum dedit ei, Bulgarorum & Blachorum populos ad devotionem, & reverentiam Sedis Apostolicæ redeuntes in fpiritualibus, & temporalibus honoremus, per dilectum filium L. tituli fanctæ Crucis Presbiterum Car- dinalem Apoſtolicæ Sedis legatum Virum probum, & honeftum, & in- ter cæteros fratres noſtros prærogativa quadam dilectionis acceptum ipſos duximus viſitandos, qui eos in fide Catholica, & Ecclefiæ Romanæ devo- tione ſtudeat confirmare. Ne autem primogenito fcandalum pariat, & hy qui nobiscum funt ſemper quadam velut invidia moveantur, fic Eccle- fiam illam nunc primo ad Matris ubera redeuntem taliter honoremus, oc- cidentes in ejus reditu vitulum faginatum, ei autem nec hædum etiam, quem cum amicis fuis comedat, tribuamus, ſed ipſe gaudeat, & pariter epuletur, cum epulari eum convenit, & gaudere, quia frater ejus, qui mortuus fuerat, jam revixit, & qui perierat, eft inventus, eidem lega- to plenam conceſfimus facultatem, ut in provinciis, per quas tranfit, cauſas, quæ ad ejus audientiam perferentur, audiat, & decidat si potue- rit, vel deleget, metatque in earum decifione, & delegatione de ipfis omnia ſcandala, & ſeminans semen pacis, controvefias ftudeat fepelire, & fiat odor vitæ in vitam omnibus, per quos tranfit. Monemus igitur universitatem veſtram, & exhortamur, attente, per Apoſtolica vobis ſcripta mandantes, quatenus Cardinalem ipſum ficut Apoſtolicæ Sedis le- gatum recipiatis hilariter, & honorifice pertractetis, & tam in eundo, quam redeundo in neceffariis omnibus, & ſecuro conductu ita liberaliter provideatis eidem, ut patronum eum de cætero apud Sedem Apoſtolicam habeatis, tantoque citius ab ea exaudiatur pro vobis, quanto a vobis pro ipſa fuerit amplius honoratus. XX.

Strana 345
BOHEMICO-HUNGARICUM. 345 XX. Innocentius III. univerſo Clero & incolis Servia prœcipit, ut Legato a ſe miſſo omnem obedientiam honoremque tanquam ipſi Summo Pontifici praſenti exhibeant. dd. Laterani, Kalendis Maji. anno 1204. Ex eodem Reg. anni VII. Innocentii III. Ep. 14. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. enerabilibus fratribus Archiepiſcopis, Epiſcopis, Abbatibus, & aliis Eccleſiarum Prælatis, & univerſo clero in Serviæ provinciis conſti- tutis ſalutem & Apostolicam benedictionem. Volens Apostolica Sedes &c. ut in proxima, usque; eſt inventus. In Servia quoque ipfi legationis officium duximus injungendum, ut evel- lat, deſtruat, disperdat, diſsipet, adificet, & plantet, juxta quod ad profectum catholicæ fidei, ſtatum Ecclefiæ, correctionem, & utilitatem vestram viderit expedire. Monemus igitur universitatem vestram, & ex- hortamur in Domino, per Apoſtolica vobis ſcripta mandamus, præcipien- do, quatenus legatum ipsum, ficut Perſonam noſtram immo Nos in eo re- cipientes hilariter, & honorifice pertractantes, ftatuta & mandata ipfius ſuſcipiatis humiliter, & inviolabiliter obſervetis, alioquin ſententiam, quam tulerit in rebelles, ratam habebimus, & faciemus auctore Domino in- violabiliter obſervari. Datum ut ſupra. XXI. Innocentius III. gaudium ſuum nunciat Henrico Hungaria Regi, quod Legatum ſuum, qui ad coronandum Jannitium Bul- garorum Dominum per Hungariam profectus fuerat, per terras ſuas tran- ſere non modo paſſus sit, ſed etiam liberaliter exceperit. dd. Romæ IV. Nonas Octobris, Anno 1204. Ex Reg. anni VII. Innocentii P.P. III. Epiſt. 137. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto filio (r) - - - - Illuſtri Regi Ungariæ ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. Tom. II. XX Gra- (r) Henricus.

Strana 346
346 DIPLOMATARIUM Gratum gerimus, & acceptum, & Serenitatem Tuam in Domino com- mendamus, quod licet primo quibusdam occafionibus motus dilecto filio L. tituli ſanctæ Crucis Presbytero Cardinali Apoſtolicæ Sedis legato tranſitum feceris denegari, ne procederet ad coronandum Jannitium Do- minum Bulgarorum, donec controverſia, quæ inter te, & illum ſuper terrarum terminis vertitur, judicio, vel concordia terminares. Poſt- modum tamen ob reverentiam Apostolicæ Sedis & noſtram uſus consilio ſaniori, ei tranſeundi pro voto conceſſiſti liberam facultatem. Sane quam cito verbum illud ad aures noſtras pervenit, quafi prævidimus, & prædiximus, quod nunc videmus, & gaudemus impletum, quod videli- cet non receptis litteris nostris, nec etiam tuis nunciis expectatis corri- geres per te ipſum, quod in injuriam Apoſtolicæ Sedis videri poterat attemptatum. Cum igitur Cardinalem prædictum devote receperis, & honorifice pertractaris ut bonum initium meliori fine concludas, Celfi- tudinem Regiam rogamus , attente & monemus, quatenus eum in reditu suo benigne recipiens, & honefte pertractans, per regnum tuum facias ſecure conduci, ut & ipſe, qui magnum in Ecclefia Dei obtinet locum, & Nobis inter cæteros fratres noſtros charus existit, ad honorem & pro- fectum tuum fortius obligetur, & Nos, qui personæ Noſtræ reputamus im- penſum quidquid honoris exhibetur eidem, magnificentiam tuam propter hoc debeamus propenfius commendare. Datum Romæ apud fanctum Pe- trum IV. Nonas Octobris Pontificatus Noſtri anno ſeptimo. XXII. Innocentius III. Archiepiſcopo Strigonienſi imponit, ut cir- ca Præpoſituram, quæ ex caſtro Poſonienſi in locum extra muni- tionem transferenda erat, ſtatuat, quod neceſſitati regni, & utilitati eccle- ſic expedierit. dd. Laterani VIII. Kal. Maji. Ex Reg. anni VII. Innocentii P. P. III. Ep. 56. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. Jenerabili fratri Strigonienſi Achiepiſcopo ſalutem & Apoſtolicam be- nedictionem. Supplicavit Nobis Cariſſimus in Chriſto filius noſter (s) - - - - Rex Ungarorum illuſtris, ut quia in quodam caſtro ſuo Poſoniensi Præpoſitura con- (s) Henricus.

Strana 347
BOHEMICO-HUNGARICUM. 347 consistit, & ex acceſſu hominum ad eandem timet sibi de castro ipso peri- culum provenire, ei licentiam concedere dignaremur, ut præpofituram ipſam extra munitionem conftruere de licentia nostra valeret. Nos autem ejus petitionibus annuentes fraternitati tuæ per Apoſtolica ſcripta man- damus, quatenus ſuper translationem ipfius præpofituræ illud auctoritate noſtra ſtatuas, quod neceſſitati Regni, & utilitati Ecclefiæ noveris ex- pedire. Proviſurus, ne corpus beati Martyris, qui in dicta Eccleſia re- quieſcit, debita veneratione fraudetur. Datum Laterani VIII. Kalendas Maji, Pontificatus noſtri anno ſeptimo. XXIII. Innocentius III. Henricum Hungaric Regem hortatur, ut Monachis latinis S. Ægidii liberam Abbatis electionem permittat, Achiepiſcopum Spalatenſem, qui violenter Abbatiam iſtam involaverat, coer- ceat , inſinuans ſimul ſe rei inquiſitionem commiſſiſſe Abbati de Buccon & Præpoſito Strigonienſi. dd. Romæ XVIII. Kal. Octobris, Anno 1204. Ejus- dem tenoris paucis adjectis data ad Archiepiſcopum Spalatenſem. Ex Reg. an. VII. Innocentii P. P. III. Ep. 128. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. V tariſſimo in Chriſto filio (t) - - - - Illuſtri Regi Ungariæ ſalutem & Apostolicam benedictionem. Venientes ad Apoſtolicam Sedem dilecti filii H. G. A. & B. Mona- chi ſancti Egidii de Ungaria Nobis lachrymabiliter intimarunt, quod eo- rum Abbate defuncto alium ſibi ſecundum antiquum, & approbatum mo- rem ſui Monaſterii elegerunt, quod hactenus tam Abbates, quam Mona- chi conſueverunt habere latini ; ſed tu fili cariſſime, quod cum devotione & reverentia retulerunt, regium ſibi noluiſti præbere conſenſum, affir- mans, quod in alium, quam Ungarum minime conſentires. Venerabilis autem frater noster B. Spalatensis Archiepiscopus hoc attendens, ad præ- ſentiam Tuæ Serenitatis acceffit, & monasterium ipſum velociter impetra- vit, de quo ſi verum est, valde miramur, quia licet profeſſione fit Mo- nachus, & natione latinus, cum tamen Pontificis gerat officium, Abba- tis non debuit minifterium uſurpare, præfertim & in aliena Diocesi, & XX 2 per (1) Henrico.

Strana 348
348 DIPLOMATARIUM per laicam potestatem, qui non multo poſt cum ſervis monaſterii memo- rati Monachos univerſos ſuper theſauro monaſterii apud Regiam Celfi- tudinem graviter accuſavit, ſed ipsi voluntatem præſentientes illius fta- ſtim ipſo præſente cuidam homini tuo, quem ipſe ſecum adduxerat, & multis aliis bonis viris thefaurum Ecclefiæ non solum integrum affignarunt, ſed etiam augmentatum. Verum idem Archiepiſcopus voluntatem ſuam cupiens adimplere, oportunitate captata, in eos armata manu irruit vio- lenter, & quosdam ex ipfis manu propria flagellavit, quosdam vero con- jecit in vincula, cunctisque penitus deftitutis Monachos Ungaros pro ſua instituit voluntate, appellationi non deferens, quam iidem Monachi super tanto gravamine ad Sedem Apoſtolicam emiſerunt, terminum in aflumptione Beatæ Mariæ virginis proximo præteritæ præfigentes. Quia vero nee novum eſt, nec abſurdum, ut in regno tuo diverſarum natio- num conventus uni Domino ſub regulari habitu famulentur, licet unum ſit ibi latinorum cœnobium, cum tamen ibidem fint multa Græcorum, Se- renitatem Regiam rogamus attente, & monemus, quatenus in statum de- bitum revocato, quod non tam proprio motu, quam alieno confilio dice- ris conceſfiſſe, non impedias; nec impediri permittas, quo minus præ- fati Monachi ſecundum conſuetudinem hactenus obſervatam, affumant sibi perſouam ideoneam per electionem canonicam in Abbatem. Nos enim Venerabili fratri noſtro - - - Varadienſi Epiſcopo, & dilectis filiis - - - Abbati de Buccon & Præpoſito - - - - Strigonienſi damus firmiter in man- datis, ut inquifita diligentius veritate, fi rem invenerint taliter proceſ- siſſe, niſi præfatus Spalatenſis Archiepiſcopus ad commonitionem eorum exceſſum ſuum curaverit emendari, ipſi ei pro tanta præſumptione cano- nicam pænam infligant, & eo a prælibato monaſterio prorſus excluſo, fa- ciant illud juxta formam præſcriptam appellatione poſtpoſita ordinari. Contradictores quoslibet auctoritate noſtra appellatione postpofita com- peſcendo. Datum Romæ apud ſanctum Petrum XVIII. Kalendas Octabris Pontificatus noſtri anno ſeptimo. Scriptum eſt Spalatenſi Archiepiſcopo in eadem forma, & modo, usque præfigentes. Eece qualiter ecclefiafticam libertatem diligis, & de- fendis, qualiter Apoſtolicæ Sedis honorem promoves, & procuras, qua- liter Pontificalem modeſtiam exhibes, & obſervas; qualiter monaſticam regulam proſequeris, & zelaris? Certe nifi præſcriptos exceffus per te ipſum corrigas & emendes, & a fimilibus abstineas, & attendas, Nos quanto familiarius te diligimus, tanto diftrictius puniemus, ut pœna unius fit cautela multorum, & jufti lavent manus fuas in fanguine peccatoris. XXIV.

Strana 349
BOHEMICO-HUNGARICUM. 349 XXIV. Innocentius III. Capitulo Strigonienſi injungit, ut ſuos Pro- curatores ad Sedem Pontificiam destinent definiendæ controversiæ cauſa, quæ inter Capitulum & quosdam Epiſcopos Suffraganeos Hungariœ exorta eſt ob poſtulationem Archiepiſcopi Colocenſis ad Sedem Metropolita- nam Strigonienſem. dd. Romæ X. Kal. Decembris. Anno 1204. Ex Reg. anni VII. Epiſtolarum Innocentii P. P. III. Ep. 159. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. ilectis filiis - - - - Capitulo Strigonienſi salutem & Apostolicam be- nedictionem. Poſtulationi, quam celebraſtis de Venerabili fratre noſtro G. Colo- cenſi Archiepiſeopo ad Strigonienſem Metropolim transferendo, Venera- biles fratres noſtri ejusdem Metropolis Suffraganei, videlicet C. Quinque- ecclesien., B. Wacien., R. Veſprimien., & J. Nitrien. Epiſcopi penitus contradieunt, per ſuas nobis litteras intimantes, quod V. bonæ memoriæ Archiepiſcopo veſtro viam univerſæ carnis ingreſſo eis inconſultis vos habito ad invicem confilio diligenti quosdam de Concanonicis vestris ad Ca- riſſimi in Chriſto filii noſtri H. (u) Ungariæ Regis Illuſtris præſentiam de- stinatis, & quem vobis præfici volebatis, nominetenus expreſfiftis. Post dilationem vero non longam, cum ad feſtum beati Stephani Regis iidem Epiſcopi ſolenniter conveniſſent, & super electione Strigonienſis Eccle- fiæ unanimi deliberatione tractarent, vos ab eisdem Epiſcopis requifiti, quem illi Sedi velitis eligi, ac præponi, taliter reſpondiſtis; quod nul- lum auderetis eligere, nifi qui plenam Regis gratiam obtineret, & pro- tinus præfatum Colocenſem Archiepiscopum, in quem jam pridem cum Re- ge conveneratis prædicto, nominare curaftis, adicientes, quod in electio- ne Archiepiſcopi Suffraganei nihil juris haberent, quibus ipfi Suffraga- nei reſponderunt , quod a prima Chriſtianitatis inftitutione in Regno Un- gariæ usque ad ifta tempora nullus ad Sedem Strigonienſem fuerat electus, niſi Suffraganeis una cum Canonicis eligentibus, juxta conftitutionem ca- nonieam, & conſuetudinem approbatam ; Dixerunt etiam, quod prius inqui- ri debèret, utrum de gremio illius Ecelefiæ poffet utilis, & idoneus reperi- ri, alferentes, quod in ea multi funt viri honeſti, diſcreti & litterati, qui XX 3 poſ- (u) Henrici, qui itaque 22. Novembris boc anno adhuc ſuperſtes fuit.

Strana 350
DIPLOMATARIUM 350 poſſent illi Sedi decentius præsidere. Illud inſuper per easdem nobis litte- ras intimarunt, quod cum prædictus Colocensis Archiepiſcopus usque ad hæc tempora Colocenſem Ecclefiam Strigonienſi Metropoli afferuerit eſſe parem, eique tam verbo quam opere varias, & intollerabiles injurias irrogarit, non modicum formidabant, ne fi ad memoratam Metropolim transferre- tur propriæ confeſſionis, & affertionis non immemor, quaſi rubore per- fuſus, ne ipſe ſibi contrarius videretur, negotia Strigoniensis Eccleſiæ minus efficaciter affumeret promovenda, & ipsos Epiſcopos, qui ejus ver- bis & actibus juxta debitum ſuum dure quandoque reſtiterant, opprime- re non ceffaret, cum tamen juxta canonicas fanctiones Judex aliquibus non debeat dari fuſpectus; porro dilectus filius - - - Abbas de Buccon, & Magister Petrus pro Rege prædicto, nec non & Præpofitus Poſonen. & - - - - Thefaurarius Ecclefiæ vestræ pro vobis in contrarium allegan- tes afferuere constanter , ea quæ ab ipfis Epiſcopis proposita fuerant pe- nitus eſſe falſa, firmiter proponendo, quod per eundem Præpofitum, & alios ante communem tractatum vocati fuerunt folenniter & venerunt, eorumque de gratia multotiens fuit requifitus affensus, ſed cum fuper Ec- clefiæ veſtræ proviſione confilium & auxilium vobis congruum denegarent, vos ipſi Ecclefiæ deſolatæ providere volentes vocatis præfatis Epiſcopis conveniſtis in unum, & vota veſtra in prædictum Colocenſem Archiepi- ſcopum, ut ipſum poſtularetis a Nobis unanimiter eis præſentibus con- tuliftis, fuppliciter exorantes, ut Nos fuis litteris pro poftulatione ve- stra rogarent, quod ipfi facere penitus recufarunt; Prænominatis autem nunciis afferentibus, quod translationem ipfius Archiepiſcopi urgens ne- ceſsitas, & evidens utilitas exigebant, in ipſa diſceptatione fuit propo- fitum coram nobis, quod memoratus Archiepiſcopus Colocenſis in grave Strigonienſis Ecclefiæ præjudicium vobis reclamantibus, & confirmationes Sedis Apostolicæ oftendentibus filium præfati Regis coronatum (x) in Re- gem, cum non ad Colocensem Ecclesiam, ſed etiam Metropolim vestram coronatio Regis Ungariæ pertinere noſcatur, unde tamquam alieni juris invaſor, & Apoſtolici ſtatuti contemptor debebat graviter caſtigari, po- teratque veriſimili conjectura præſumi, quod cum ipſe querelam contra ſe ipſum, & contra factum proprium non effet moturus, jus Ecclefix ve- ſtræ ſuper hujusmodi prætermitteret indefenſum, per quod ei grave poſ- ſet præjudicium generari, quamvis e contrario fuerit replicatum, quod absque contradictione cujuslibet, & præjudicio alicujus præſcripta coro- na- (x) Ita in MS. ſed veroſimillime legendum: coronaverit.

Strana 351
BOHEMICO-HUNGARICUM. 35 I natio ab univerfitate fuerat celebrata. Licet ergo per poſtulationem hu- jusmodi nullum jus fit alicui acquifitum, ideoque fine præjudicio alicujus poſtulationem potuiffemus repellere memoratam, ut tamen vobis, quantum cum Deo poffumus, de ſpeciali gratia confulamus, ita duximus providen- dum. Quod ſi præfati Pontifices in contradictione perftiterint, & vos ad postulationem inftiteritis obtinendam, quia Nobis non constitit de præ- miſſis, usque ad ſeptuageſimam proxime venturam per Procuratores ido- neos ad omnia ſufficienter instructos, noſtro vos conſpectui præſentetis, quatinus utraque parte præfente, quod juftum fuerit, decernamus. Si autem illi duxerint a contradictione cessandum, & vos infiftere volueri- tis, ad poſtulationis gratiam obtinendam, nihilominus infra præſcriptum terminum perſonas idoneas ad noſtram præſentiam deſtinetis, quæ nobis fidem facere velint, & valeant super hys, quæ fuerint opportuna. Quod fi contradicentibus Epiſcopis memoratis vos minus de jure videritis con- fidendum, ne incafſum laborem ſubeatis, pariter & dolorem, aliam vo- bis perſonam idoneam provideatis canonice in Paſtorem. Datum Romæ apud ſanctum Petrum X. Kalendas Decembris, Pontificatus noſtri anno ſeptimo. Scriptum est ſuper hoc Regi, hoc addito: Monemus igitur Celfitu- dinem tuaim, quatinus præfatos Epiſcopos non impedias, nec impediri permittas, quominus Epiſcopi ſupradicti ſuam apud Nos juſtitiam libere proſequantur. Datuin ut ſupra. XXV. Innocentius III. monet Andream gubernatorem Hungaria, ut impleat voluntatem defuncti fratris ſui Henrici Regis Hunga- ric, qui teſtamento juſſerat ut pecunia in monaſterio Pelis aſſervata in bi- fariam divideretur, cujus duæ partes fratribus Templariis in ſubſidium terræ ſancta, tertia filio Ladislao obveniret. Anno 1205. Ex eodem Reg. anni VIII. Innocentii III. Epiſt. 37. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. Eidem (y) Doſt obitum &c. usque mancipare. Accepimus autem Cariſſima in Chri- ſto filia - - - - Regina Ungariæ referente, quod cum pradictus Rex fra- (y) Andreæ Gubernatori Hungariæ , & Tutori Ladislai Regis pueri. Huc ſpectat epistola Num. VIII. poſita.

Strana 352
352 DIPLOMATARIUM frater tuus in ultimis laboraret coram Venerabili fratre noſtro -- - -- Archiepiſcopo Colocensi, & quibusdam aliis Regni Principibus de pecu- nia, quam in monaſterio de Pelis habeat, ita diſpoſuit, quod duas par- tes ejusdem fratres Domorum templi (z) & Hoſpitales haberent in ſubfi- dium Terræ Sanctæ, & tertia ejus filio conferretur. Cum ergo te de- ceat voluntatem illius ultimam adimplere, nobilitatem tuam monemus at- tente, & hortamur, per Apoſtolica ſeripta mandantes, quatenus juxta diſpoſitionem Regis ipfius, pecuniam illam facias erogari. Datum ut ſupra. XXVI. Innocentius III. monet Andream gubernatorem Hungaric, ut nepoti ſuo Ladislao, item & matri ejus Reginæ reditus, quos poſt fratris mortem eisdem promiſerat, integre & ſolerter pendat. Anno 1205. Ex eodem Reg. anni VIII. Innocentii III. Ep. 38. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. Eidem Duci Andreæ &c. oſt obitum &c. usque mancipare. Cum autem eidem Regi, & Charif- ſimæ in Chriſto filiæ keginæ Matri ejus poſt ſratris tui deceſſum quos- dam redditus, ficut accepimus, promiſeris te daturum, monemus nobili- tem tuam, & exhortamur attente, & per Apoſtolica tibi ſcripta manda- mus, quatenus illos ei facias cum integritate perſolvi, ut circa eos & te Patrem exhibeas & Patronum, tibique propter hoc præmium ſalutis æter- næ proveniat, & favor humanæ laudis accreſcat, cum te pium & beni- gnuim habueris, ubi pius & benignus teneris adeffe. Datum ut ſupra. XXVII. (z) Id eſt Templariorum, qui demum ſæculo XIV. exſtincti.

Strana 353
BOHEMICO-HUNGARICUM. 353 XXVII. Innocentius III. commendat Andred Hungariæ gubernato- ri ſollicitam curam Ladislai pupilli, monetque ne alienentur regalia in detrimentum ipſius. Anno 1205. Ex eodem Reg. anni VIII. Innocentii III. Ep. 39. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. Eidem, (a) & Dilectis filiis Nobilibus Viris univerſis Principibus in Regno conſtitutis ſalutem &c. Doſt obitum inclitæ recordationis Henrici Regis Ungariæ fratris tui fili Dux litteras tuæ devotionis &c. ut in prima, usque mancipare: ut igitur eidem Regi Regni jura integra conſerventur; Nos qui ex Apostolatus officio tenemur tueri pupillum, cum illius, quamvis indigni, vices ge- ramus in terris, cui dicitur per Prophetam; Pupillo tu eris adjutor, ob- ſecramus in Chrifto Jefu, qui venturus eft judicare vivos & mortuos, & auctoritate præſentium ſub obteſtatione divini judicii diſtrictius inhibe- mus , ne, dum idem Rex fuerit in ætate minori ; alienentur regalia in detrimentum ipſius, ſed ad ea fideliter conſervanda diligens ſtudium im- pendatis, & operam efficacem. Datum ut ſupra. XXVIII. Innocentius III. hortatur univerſum Clerum & populum Regni Hungariæ, ut ne contra pupillum Ladislaum Regem cuipiam consilium aut auxilium impendant. Anno 1205. Ex eodem Reg. anni VIII. Innocentii III. Ep. 40. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. enerabilibus fratribus Archiepiſcopis, Epiſcopis, Abbatibus, Præpo- ſitis, cæterisque Prælatis, atque Principibus, Clero, & univerſo po- pulo Ungariæ ſalutem &c. Poſt obitum inclitæ recordationis Henrici Regis Ungariæ dilecti filii Nobilis Viri Ducis Andreæ fratris ipfius litteras ſuæ devotionis &c. ut in Tom. II. Yy pri- (a) Andreæ Gubernatori Hungariæ.

Strana 354
354 prima uſque mancipare. Ut igitur erga Regem ipſum, qui poſt patris de- ceſſum vobis Dominus remanfit & hæres fidelitatis conftantiam obſerve- tis, auctoritate vobis præſentium diſtrictius inhibemus, ne cui contra coronam ipfius, confilium, vel auxilium impendatis, ſed refiſtatis omnino, Regis defendentes honorem, si quis forsitan contra eum agere attem- ptaret &c. Datum ut ſupra. DIPLOMATARIUM XXIX. Innocentius III. Colocenſi Archiepiſcopo & Varadiensi Epi- ſcopo præcipit, ut per cenſuram eccleſiasticam eos compeſcant, qui Ladislaum Regem aut Reginam ejus matrem in poſseffionibus aut reditibus turbaverint. dd. Romæ V. Kal. Maji. Anno 1205. Ex eodem Reg. anni VIII. Innocentii III. Ep. 41. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. enerabilibus fratribus - - - - Colocensi Archiepiſcopo, & - - - Epiſcopo Varadiensi ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. V Cum fit Regi tanquam præcellenti, juxta verbum Apoſtoli, deferendum, fraternitati veſtræ per Apoſtolica ſeripta præcipiendo mandamus, quate- nus eos, qui Chariſſimi in Chriſto filii noſtri Ladezlai Regis, & Reginæ matris ipſius familiam sive Clericos eorundem indebite molestare præſum- pſerint, tam in poffeſſionibus, quam redditibus Regio non deferentes honori, cum familiam, & Clericos ipſos ſub noſtra & Apostolicæ Sedis velimus confiftere, a præſumptione ſua per cenſuram ecclefiasticam ap- pellatione poſtposita compeſcatis. Datum Romæ apud fanctum Petrum V. Kalendas Maji Pontificatus Noſtri anno octavo. XXX. Innocentius III. Suffraganeis eccleſiœ Colocenſis prœcipit, ut Archiepiſcopo ſuo fideliter aſſiſtant in iis, quæ tuitionem Ladis- lai Regis pueri, & matris ejus Reginæ ſpectant. dd. Roma VII. Kal. Maji. Anno 1205. Ex Reg. anni VIII. Innocentii III. Ep. 42. INNOCENTIUS Epiſcopus &c. enerabilibus fratribus Suffraganeis Ecclefiæ Colocensis salutem &c. Ut

Strana 355
BOHEMICO-HUNGARICUM. Ut sitis in fidelitate constantes, & integritatem famæ vestræ conser- vetis illæſam, fraternitati veſtræ per Apoſtolica ſcripta præcipiendo man- damus, quatenus in omnibus, quæ ad tuitionem Cariffimi in Chrifto filii noſtri Ladezlai Regis Ungariæ, ac - - - - Reginæ Matris ejus, & Regni pertinent, Venerabili fratri noſtro - - - - Colocenſi Archiepiſcopo fide- liter afliſtatis, ut inde retributionem a Domino & grates a nobis obtinere poſſitis. Datum Romæ apud fanctum Petrum VII. Kalendas Maji. Pon- tificatus noſtri anno octavo. 355 XXXI. Innocentius III. facultatem dat Colocensi Archiepiſcopo, ut quendam epiſcopatum in terra filiorum Belekneſe Sedi Roman& & Archiepiſcopatui Colocenſi vendicet, modo is Epiſcopatus non sit ſubjectus eccleſice Constantinopolitanæ, cum qua ſcribit nuper unitatem fuiſſe initam. dd. Roma V. Nonas Maji. Anno 1205. Ex Reg. anni VIII. Epistola- rum Innocentii P. P. III. Ep. 46. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. enerabili Fratri - - - - Colocenſi Archiepiſcopo ſalutem & Apoſto- Vlicam benedictionem. Ex parte tua noſtris fuit auribus intimatum, quod quidam Epiſcopa- tus in terra filiorum Belekneſe confiſtit, quem, cum nulli ſubsit Metro- poli, ad devotionem Apoſtolicæ Sedis intendis reducere, ac jurisdictio- ni Eccleſiæ ſubdere Colocenſis, dummodo tihi fuper hoc noſtrum præbe- remus afſenſum. Nos autem defiderio tuo, quantum cum Deo poſfumus, annuentes præſentium tibi auctoritate concedimus, ut fi præmiffis veri- tas ſuffragatur, Epiſcopatum ipſum tibi ſit licitum ad devotionem Eccle- ſiæ Romanæ reducere, ac ipſum Colocenſis Ecclefiæ ſubdere ditioni. Pro- videas autem attentius, ne Epiſcopatus ille fit Ecclefiæ Constantinopolita- mæ ſubjectus, quia cum ipſa Constantinopolitana Eccleſiæ nuper ad Apo- ſtolicæ Sedis redierit unitatem, eam nolumus ſuo jure privari. Datum Romæ apud fanctum Petrum V. Nonas Maji. Pontificatus no- ſtri anno octavo. Yy 2 XXXII.

Strana 356
356 DIPLOMATARIUM XXXII. Innocentius III. prœcipit Epiſcopo Cenadienſi, & Abbati de Stekdor, ut purgationem Canonicam publice recipiant ab Epi- ſcopo Quinqueeccleſienſi ſuper innocentia ſua, qua maligne reſperſus fuit. dd. Romæ XIII. Kal. Julii. Anno 1205. Ex Reg. anni VIII. Epiſtolarum Innocentii P. P. III. Ep. 98. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. enerabili Fratri - - - - Cenadienſi Epiſcopo & dilecto filio - - - - Abbati de Stekdor Cisterciensis ordinis salutem & Apostolicam benedi- ctionem. Venerabilis frater noster C. Quinqueecclesiensis Episcopus fuam vo- lens innocentiam demonstrare, feeit Nobis humiliter supplicari, ut ſuper illa nota nefaria, qua excogitata malignitas eum invidioſe reſperfit, pur- gationem recipere ipfius dignaremur. Cum igitur contra eum nullus ap- pareat accuſator, diſcretioni veſtræ per Apoſtolica ſeripta mandamus, quatenus competentem ei locum affignetis, & diem, in quo eum duobus Epiſcopis, & tribus Abbatibus purgationem Canonicam publice recipia- tis ab ipſo, attentius proviſuri, ut mandatum Apoſtolicum exequamini fideliter , ac prudenter. Datum Romæ apud Sanctum Petrum decimo tertio Kalendis Julii, Pontificatus noſtri anno octavo. XXXIII. Innocentius III. reſcribit Andreæ Gubernatori Hungaric, quod petitioni ejus ſubſcribere non poſſit circa poſtulationem Ar- chiepiſcopi Colocenſis aut Epiſcopi Quinqueeccleſienſis ad ſedem Metropoli- tanam Strigonienſem, cum ob controverſiam inter Epiſcopos Suffraganeos & Canonicos Strigonienſes electio contra formam dati mandati regulariter ce- lebrata non ſit. dd. Romæ VIII. Kal. Julii. Ex Reg. anni VIII. Epiſtolarum Innocentii P. P. III. Ep. 88. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilecto filio Illuſtri Viro Andreæ Domino Ungariæ ſalutem & Apoſto- licam benedictionem. No-

Strana 357
EOHEMICO-HUNGARICUM. 357 Novit ille, qui ſerutator eſt cordium, & cognitor ſecretorum, quod ad honorem & profectum tuum ardenti defiderio aſpiramus, pro certo ſpe- rantes, quod tu progenitorum tuorum inhærens vestigiis, ſacroſanctam Romanam Eccleſiam Matrem tuam prompta devotione cupias venerari. Licet ergo per primas litteras, quas noſtro Apoſtolatui deſtinaſti, poſt- quam ad Regni gubernaculum aſcendiſti, fraterno sigillo signatas, nos du- xeris exorandos pro Venerabili fratre noſtro J. Colocensi Archiepiſcopo ad Strigonienſem Metropolim transferendo. Poſtmodum tamen per alias lit- teras tuo caractere infignitas Nobis humiliter supplicaſti, ut postulatio- nem de Venerabili fratre noſtro C. Quinqueecclesiensi Epiſcopo ad eandem Metropolim evocato admittere dignaremur, fuper qua cum fratribus no- stris deliberavimus diligenter, & quia invenimus eam post appellationes ad nos legitime interpofitas in multa diſcordia non ſolum Suffraganeorum, verum etiam Canonicorum Strigonienfis Ecclefiæ, contra formam manda- ti noſtri regulari ordine præmiſſo temere celebratam, illam exigente juſti- tia non duximus admittendam, dolentes pro te pariter, & pro ipſo, quod ad postulationem hujusmodi non eft eo modo proceſſum, ut eam ſecundum Deum approbare poffemus. Monemus igitur Serenitatem Tuam, & ex- hortamur, attente, quatenus in hys non voluntatis noſtræ duritiam, ſed canonicæ fanctionis cenſuram attendas, quam fine perfonarum acceptione fervare volumus, ut debemus, cum in manu noſtra non debeat efſe pon- dus, & pondus quaſi ſtatera doloſa, ſciturus pro certo, quod preces, quas Nobis ſecundum Deum duxeris porrigendas, parati fumus efficaciter exau- dire. Ne vero Srtigonienſis Ecclefia ulterius maneat deſolata, Strigonienſi Capitulo per noſtras damus litteras in mandatis, ut ad providendum fibi Pastorem idoneum per electionem canonicam, vel postulationem concor- dem requifito Suffraganeorum afſenſu, fi de antiqua & approbata conſue- tudine fuerit requirendus, infra menſem poſt ſuſceptionem litterarum nostrarum procedere non postponant, alioquin ex tunc, ne gregi Dominico diu desit cura Pastoris ad providendum eidem Ecclefiæ Pastorem idoneum procedemus ſecundum officii noſtri debitum ex plenitudine Apostolica poteſtatis. In quo quantum cum honeſtate noſtra poterimus, tuo defere- mus honori. Datum Romæ apud ſanctum Petrum VIII. Kalendas Julii, Pontifi- catus noſtri anno octavo. Y y 3 XXXIV.

Strana 358
358 DIPLOMATARIUM XXXIV. Innocentius III. ſe Andreæ Gubernatori Hungariœ ex- cuſat, quod hactenus petitioni ejus circa Epiſcopum Bambergen- ſem satisfacere non poſſit, commendat illi Clericum latorem harum. dd. Ro- mæ VI. Kal. Julii. Anno 1205. Ex Reg. anni VIII. Epiſtolarum Innocentii P. P. III. Ep. 107. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilecto filio Nobili Viro Andreæ Duci Gubernatori Regni Ungariæ (b) ſalutem & Apostolicam benedictionem. Tam multa fuerunt & magna, tam grata etiam & accepta ſervitia, quæ Progenitores, & Prædeceffores tui facrofanctæ Romanæ Ecclefiæ im- penderunt, ut sibi, quem credimus eis in devotionis & fidei propofito fuc- ceſfiffe, inter alios mundi Principes gratiam velimus impendere ſpecialem, & honorem & profectum tuum efficaciter intendendo, ita quod certis in- diciis, & evidentibus argumentis agnoſees, quam fincero te diligamus af- fectu. Licet igitur pro Venerabili fratre noſtro Papebergenſi Epiſcopo preces tuas nedum potuerimus exaudire pro eo, quod ante adventum fo- lennium nunciorum, quos ſuper negotio Imperii deſtinatos jugiter expe- ctamus, honori noſtro non expedit, nec Ecclefiæ congruit honeſtati, cir- ca ſtatum ipſius aliquid immutare, cum id ad negotium Imperii dinoſca- tur ſpecialiter pertinere, temporis tamen opportunitate conceſſa, fi se ftuduerit idoneum exhibere, preces tuas, quantum cum honeſtate noſtra poterimus, hilariter admittemus. Latorem vero præſentium Clericum tuum tibi reddimus commendatum, qui, quantum in eo fuit, negotium ſibi commiſfum, prudenter, ac diligenter studuit procurare. Monemus igi- tur Nobilitatem tuam, & exhortamur attente per Apoſtolica ſcripta man- dantes, quatenus in devotione ſacroſanctæ Romanæ Ecclefiæ Matris tuæ talem te ftudeas exhibere, quod ad honorem & profectum tuum magis ac magis intendere debeamus. Datum Romæ apud fanctum Petrum VI. Kalendas Julii, Pontificatus noſtri anno octavo. XXXV. (b) Difficulter hic titulus conciliabitur cum emortuali die Ladislai, qui ſecundum Thuro- zium Nonis Maji defunctus aſſeritur , vix enim eredibile , ut Andreæ electio & ſuc- ceſſio Pontifici Summo tecta eſſe potuerit tamdiu.

Strana 359
* BOHEMICO-HUNGARICUM. 359 XXXV. Innocentius III. monet Andream Hungariæ Regem, ut quosdam ſubditos ſuos compellat ad reſtitutionem eorum, quæ Cierico Portuenſis Epiſcopi de ultramarinis partibus per Hungariam re- deunti abstulerunt. dd. Roma VI. Kal. Augusti. Anno 1205. Ex Reg. anni VIII. Epistolarum Innocentii P. P. III. Ep. 127. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto filio A. (c) Illuſtri Regi Ungariæ ſalutem & Apo- stolicam benedictionem. Providendum eſt Regiæ poteſtati, ut euntes, & redeuntes per ter- ram ſuam valeant ſecure tranfire, ne Regnum videatur carere Rectore, ſi ſubditi ad res alienas extenderint manus fuas. Accepimus autem dile- cto filio G. Clerico Venerabilis fratris noſtri P. Portuensis Epiſcopi con- querente, quod Georgius frater Savin. Rodominus, & Gojanus ei de ul- tramarinis partibus redeunti quinque Baldachinos, (d) duo examita, (e) unum rubeum, & alterum jaldum, (f ) & aliud examitum auro contextum, duo pallia, quinque carpetes, (g) tres ampullas balfami parvas, tres fac- culos (b) de ligno Aloes, quinquaginta & tres buccaranos, (i) quinqua- ginta & duos camelotos, (k) cirothecas, (1) marfupia, & margaritas, grammata, (m) pannos farracenicos, & unum ferinium, ubi erant reli- quiæ & Crux aurea, in qua erat de ligno Domini, duodecim vaſa ebur- nea, duo texta Evangelii de argento, in quibus erant reliquiæ, viginti & quinque annulos, quorum unus magnum jacinthum habebat, quingentos mazamutin., (n) & alios pannos, & libros per violentiam abſtulerunt. Cum (c) Andreæ. (d) Baldakinus , ait Carolus Dufreſne , pannus omnium ditiſſimus , cujus utpote ſtamen ex filo auri, ſubtemen ex ſerico tegitur plumario opere intertextus , ſic dictus , quod Baldacoo , ſeu Babylone in Perſide in Occidentales provincias defer- retur. (e) Pannos holoſericos. (f ) Id eft Hyalinum, nempe coloris vitrei. (g) Carpettæ vocabantur tunicæ muliebres , ſeu etiam Carolus Dufreſue in Gloſſ. ſtragula villoſa. (h) Sacculi , inquit Carolus Dufreſne , in miniſteriis eccleſiaſticis recenſentur , cos deportabant Acolythi, ut in ordine Romano de Pontifice ad altare 3 (k) Pannos ex pilis camelo- procedente legere est. (i) Telæ ſubtilis ſpecies. rum textos. (l) Id est: Chirothecas. (m) Id est: limbos, fimbrias pro veſti- bus ornandis. (n) Lege mazamurrhina, quæ erant pretioſa pocula ex murrha lapi- de pretioſi odoris & colorum varietate inſigni, de quo Plin. lib. 37. c. 2.

Strana 360
360 DIPLOMATARIUM Cum igitur iidem malefactores ſub tuo dominio morari dicantur, Sere- nitatem Regiam monemus attente & hortamur, quatenus dictos malefa- ctores, ut ablata cum integritate restituant, & de illatis dampnis ſatisfa- ciant competenter, tradita tibi poteſtate compellas. Reſtituta vero tam- diu jubeas apud Diœceſanum Epiſcopum cuſtodiri, donec per fidelem nuncium una cum prædicto Clerico facias nobis illa deferri. Datum Romæ apud ſanctum Petrum VI. Kalendas Augusti, Pontifica- tus noſtri anno octavo. XXXVI. Innocentius III. intimat Capitulo Colocenſi per translatio- nem Archiepiſcopi ſui ad Strigonienſem Metropolim nullum pr�ju- dicium Eccleſiæ Colocenſi in jure aut dignitate generari. dd. Romæ II. Idus Octobris. Anno 1205. Ex Reg. anni VIII. Epistolarum Innocentii P. P. III. Ep. 140. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilectis filiis Capitulo Colocen. salutem & Apostolicam benedictionem. Licet Archiepiſcopum veſtrum ad Strigonien. Metropolim exi- D gente duxerimus neceffitate transferendum, nolumus tamen, ut per trans- lationem hujusmodi aliquid Ecclefiæ veſtræ in jure, vel dignitate ſua præ- judicium generetur. Unde super hoc vobis præſentes litteras in testimo- nium decrevimus concèdendas. Datum Romæ apud ſanctum Petrum II. Idus Octobris , Pontificatus noſtri anno octavo, XXXVII. Innocentius III. reſpondet ad petitionem Andrea Hungaria Regis, quod Præpoſitum germanum uxoris Andreæ Regis in Ar- chiepiſcopum Colocenſem electum velit confirmare eique pallium mittere, mo- do prius ab Archiepiſcopo Salisburgenſi ejusque Pr�poſito de ſufficienti lite- ratura & ætate novi electi Archiepiſcopi inſtructus fuerit, quos hac in re inquisitores constituit. dd. Ferentini VII. Idus Junii. Anno 1206. Ex Reg. anni IX. Epiſtolarum Innocentii P. P. III. Ep. 74. N. 1. IN-

Strana 361
BOHEMICO-HUNGARICUM. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto filio (o) - - - Illuſtri Regi Ungariæ ſalutem & Apo- stolicam benedictionem. Cum illo fatemur, ante quem non eſt tutum mentiri, quod Perſo- nam Tuam de corde puro, & conſcientia bona & fide non ficta diligimus, & ad honorem & profectum Tuum, quantum cum Deo poſſumus, effica- citer aſpiramus, volentes Te ſcire pro certo, quod nullam apud Nos pa- tieris repulſam, in quo deberemus alium quemcunque Principem exaudi- re. Verum & illud te nolumus ignorare, quod ex Apostolicæ fervitutis officio ad faciendum judicium ita fumus aftricti, ut absque cauterio con- ſcientiæ, ac periculo famæ non poſſimus divertere ad dextram, vel fini- stram, cum non poſfit abſcondi lucerna ſuper candelabrum conſtituta, il- lud ſemper habentes præ oculis, quod de Nobis veritas proteftatur. Vos eſtis ſal terræ, quod fi ſal evanuerit, in quo falietur? ad nihilum valet ultra, niſi ut foras mittatur, & ab hominibus conculcetur. Licet igitur affectuoſas Nobis preces porrexeris pro Dilecto filio præpofito germano - - - . Conjugis Tuæ in Archiepiſcopum Colocenſem electo, ut ei, quem in Archi-Epiſcopali officio Tibi, & Regno Tuo utilem, & neceſfarium fore confidis, munus confirmationis conferre, ac donum Pallii transmit- tere dignaremur, quia tamen Apostolus docet, ut manus cito nemini im- ponamus, videlicet antequam de ipſo per examinationem canonicam ha- beamus certitudinem pleniorem, & Nos de ipfius Præpofiti litteratura, & ætate ſimus incerti, quin etiam probabiliter dubitemus: petitionem Re- giam in hac parte non ſtatim potuimus executioni mandare, cum ſecun- dum legem Divinam in eo, & litteratura ſufficiens, & ætas legitima re- quiratur. Quia tamen, quantum honefte poffumus, Tuis concurrere de- fideriis affectamus, facimus ad præſens quod poſſumus Venerabili fratri Noſtro - - - - Archi-Epiſcopo - - - - dilecto filio Præpoſito Salzebur- genſi dando per Noſtras litteras in mandatis, ut de litteratura, & ætate ipſius diligenter inquirant, & quod invenerint, fideli Nobis infinuatione reſcribant, quatenus per eorum relationem certiores effecti, fecurius procedere valeamus; Serenitati Tuæ præſentibus litteris intimantes, quod si litteratura non ſolum eminens, ſed saltem competens in eo fuerit in- venta, & ætas non ſolum perfecta, ſed perfectioni ſaltem propinqua fuerit in ipſo reperta, usque adeo voluntati Tuæ, immo neceſſitati ma- gis ſatisfacere cupimus, quin potius providere, ut niſi tantus fuerit in Tom. II. utra- Z z 361 (°) Andrex.

Strana 362
DIPLOMATARIUM 362 utraque defectus, quod non tollerari debeat, temperato rigore, cum ipſo curabimus diſpenfare. Alioquin non noſtræ duritiæ, ſed ipſius inſuf- ficientiæ poterit imputari, cum nervos ecclefiaftica difciplinæ licet ali- quando flectere, nunquam tamen rumpere debeamus. Equanimiter au- tem pro neceſſitate Colocenſis Ecclefiæ ſuſtinemus, ſi tam in ſpirituali- bus, quam temporalibus interim adminiſtret, ita ut hoc impoſterum ad conſequentiam non trahatur. Datum Ferentini VII. Idus Junii Pontificatus noſtri anno nono. XXXVIII. Innocentius III. laudibus extollit Andream Hungaria Re- gem, jubetque, ut univerſus Clerus & populus proli illius, quod proxime ſperatur, naſcitur� juramentum fidelitatis ſine dilatione præſtent, ad quod etiam a StrigonienſiArchiepiſcopo & Epiſcopo Varadienſi compellen- di ſint. dd. Ferentini VII. Idus Junii. Anno 1206. Ex Reg. anni IX. Epiſtolarum Innocentii P. P. III, Ep.75. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. enerabilibus fratribus Archiepiſcopis, Epiſcopis, & aliis Ecclefiarum Prælatis, & Principibus per Ungariam conftitutis falutem & Apo- stolicam benedictionem. Cum pater & filius interpretatione juris eadem perſona fingantur, ſatis probabiliter ſubinfertur, quia quos pater retinet in viſceribus chari- tatis, eosdem filius & diligere debeat, & fovere. Cariſſimus ſiquidem in Chriſto filius noſter (p) - - - Illuſtris Rex Ungarorum quam circum- ſpecta proviſione inceperit diſponere Regno ſuo, Regnique Principes quanta dilectionis exhibitione ftudeat honorare, vos ipfi eo certius noſtis, quo frequentius vobis & veſtris munificentiæ fuæ fubfidia benignus im- pendit, per quod eît verifimiliter præſumendum, quod ſoboles, quæ divina diſponente clementia ſubcreſcet ex ipso, quo ad ftrenuitatem morum, & regendi ſollicitudinem paterna debeat providentia imitari. Ideoque uni- versitatem veſtram monemus, & exhortamur in Domino per Apostolica vobis ſcripta præcipiendo mandantes, quatenus proli, quæ Regi naſcetur eidem, quod auctore Domino futurum ſperatur in proximo, juramentum fidelitatis ad mandatum patris ipfius fine difficultate præftetis. Alioquin no- (p) Andreas.

Strana 363
BOHEMICO-HUNGARICUM. 363 noveritis Nos Venerabilibus fratribus noſtris - - - - Strigonienſi Archi- Epiſcopo, & Epiſcopo Varadienſi in mandatis dedilſe, ut vos cum opus fuerit, ad id diſtrictione, qua convenit, appellatione remota compellant. Datum Ferentini VII. Idus Junii Pontificatus noſtri anno nono. XXXIX. Innocentius III. Strigoniensi Archiepiſcopo & Agrienſi Epi- ſcopo mandat, ut cum Comite Palatino in gradu ſecundo affinita- tis, quocum ignoranter matrimonium contraxit, diſpenſent. dd. Fèrentini VII. Idus Junii. Anno 1206. Ex Reg. anni IX. Epiſtolarum Innocentii P. P. III. Ep. 74. N. 2. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. enerabilibus fratribus - - - - Strigonien. Archiepiſcopo, & -- - - Epiſcopo Agrien. ſalutem, & Apoſtolicam benedictionem. V Ex parte dilecti filii Nobilis Viri - - - - Comitis Palatini Ungariæ noſtro eſt Apoſtolatui nunciatum, quod cum olim Nobilem mulierem - — -- quæ ipſum ſecundo genere affinitatis, & gradu fecundo contingit, in facie Ecclefiæ nullo contradicente fibi matrimonialiter copulaſſet igno- rans, quod hujusmodi affinitatis neceſſitudo poſſet matrimonium impedi- re. Poſtmodum ſaniori uſus conſilio, ne præfatam mulierem in animæ ſuæ diſpendium in suo confortio retineret, Sedis Apostolicæ mifericor- diam cenſuit implorandam, ut ex noſtræ diſpenfationis auctoritate mulie- rem retinere valeat memoratam. Guædam præterea Nobis fuere ſugge- ſta, propter quæ diſpenfationis beneficium folet facilius obtineri, quia ſcilicet cohabitaverunt simul multis annorum circulis jam elapfis, quod etiam in diebus fuis uterque proceffit, & ſobolem ex illa copula fufce- perunt, nec poſſent ſine graviſſimo ſcandalo ſeparari, cum nullus contra idem matrimonium appareat accufator. Quia vero Nobis non conftitit de præmiſſis, fraternitati Veſtræ per Apoſtolica ſeripta mandamus, qua- tenus, ſi præmiſſis veritas ſuffragatur, eisdem auctoritate noſtra diſpen- ſationis gratiam impendentes mandetis, ut infimul de cætero libere per- maneant , & licenter. Datum Ferentini VII. Idus Junii Pontificatus noſtri anno nono. Z z 2 XL.

Strana 364
364 DIPLOMATARIUM XL. Honorius Papa III. laudat Ducem Austriæ, quod Belam Regem primogenitum Regis Andreæ ad ſe confugientem recepe- rit, monetque ut eum porro eadem benevolentia & liberalitate proſequatur. dd. Laterani VIII. Kal. Martii. Anno 1224. Ex Reg. anni VIII. Litterarum Honorii P. P. III. Ep. 298. HONORIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilecto filio Nobili Viro - - - Duci Auſtriæ ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. Devotionem tuam in Domino commendamus; quod cariſſimum inChri- ſto filium noſtrum B. (q) Regem, Primogenitum cariſſimi in Chriſto filii Noſtri Regis Ungariæ Illuſtris, qui gravem, pro eo quod - - - - uxorem ſuam ad mandatum noſtrum recepit, perſecutionem patisur, & ad te pro- pter hoc coactus eft insuper se transferre, tam benigne & honefte per- tractas tuo eum confilio & auxilio refovendo. Licet igitur eum tibi commendare neceſfe non effet, quia tamen sibi ex hoc merito adeſſe te- nemur, Nobilitatem tuam rogamus, & hortamur attente, quatenus in fovendo ipſum ſolita conſtantia perſeverans, pro Eccleſiæ Romanæ re- verentia eum habeas propenfius commendatum, ita quod in hoc, ficut in aliis tuæ bonitatis appareat magnitudo, & Nos id etiam habeamus acce- ptum. Datum Laterani, VIII. Kalendas Martii, Pontificatus noſtri anno octavo. XLI. Honorius III. ſcribit Duci Auſtria, ut Belam primoge- nitum Regis Hungariæ inducat ad præſtandam reverentiam & devotionem patri, & eorum conſortia evitet, qui diſcordias ipſum & pa- trem inter ſeminant. dd. Laterani III. Idus Martii. Anno 1224. Ex Reg. anni VIII. Litterarum Honorii P. P. III. Epiſt. 347. HONORIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilecto filio Nobili Viro - - - - Duci Auſtriæ ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. () Belam IV. Sic

Strana 365
B „ " BOHEMICO-HUNGARICUM. 365 Sic habere te credimus timorem divini Numinis, & amorem, ut quæ honeſta funt diligas, & inhoneſta odio habeas, & devites. Fiducia- liter itaque Nobilitatem tuam rogamus, & hortamur attente, quatenus cariſſimum in Chriſto filium noſtrum B. (r) Regem natum cariſſimi in Chri- ſto filii noſtri A. (s) Illuſtris Regis Ungariœ ad patris fui devotionem & re- verentiam moneas propenfius & inducas, quem etiam follicitius exhorte- ris , ut familiaritatem devitet eorum, qui inter ipſum & patrem ſuum ſe- minare diſcordiam, & ad bona vellent aliena extendere manus fuas, ita quod nos de bonitate indolis fuæ certi, ad honoris & exaltationis ejus augmentum ſemper intendere valeamus. Datum Laterani III. Idus Martii Pontificatus noſtri anno octavo. XLII. Honorius III. Papa concedit Abbati, Priori & fratribus ordinis S. Benedicti in monte Pannoniæ monaſterii S. Martini, ut tempore Generalis interdicti ſubmiſſa voce divina officia celebrare poſſint in ſuis Eccleſiis. dd. Laterani Anno 1224. IV. Kalendas Aprilis. HONORIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilectis filiis Abbati, Priori, & fratribus ordinis S. Benedicti monaſterii S. Martini in monte Pannonie falutem & Apostolicam benediccionem. Precibus veſtris benignum impertiri afſenſum volentes auctoritate Apoſtolica, qua per Dei miſerationem fungimur preſentium Apoſtolica- rum literarum tenore in Domino concedimus ac indulgemus, ut in omni- bus ecclefys vestris & cellis, quas per Regnum Hungariæ tenetis, liceat vobis generalis interdicti tempore non pulfatis campanis claufis januis ſubmiſſa voce divina officia celebrare, ea tamen conditione ne excommu- nicatos aut interdictos ullo modo admittatis, aut eis in aliquo favorem, patrocinium, aut auxilium impendatis. Nulli ergo omnino hominum li- ceat hanc paginam noſtre conceſſionis infringere, vel ei auſu temerario contraire. Si quis vero hoc atemptare prefumpferit, indignationem Omni- potentis Dei & beatorum Petri & Pauli Apoſtolorum ejus ſe noverit in- curſurum. Dat. Reat. IV. Kalendas Aprilis. Pontificatus noſtri anno octavo. Z z 3 XLIII. (r) Belam. (s) Andreæ.

Strana 366
366 DIPLOMATARIUM XLIII. Innocentius IV. Belœ Regi Hungariœ commendat, ut Duciſſæ Auſtriæ adverſus inimicos ſuos aſſiſtat. dd. Lugduni V. Kalendas Februarii. Anno 1248. Ex Reg. anni V. Litterarum Innocentii P. P. IV. Ep. 528. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto filio Noſtro Illuſtri Regi Ungaria (t) ſalutem, & Apostolicam benedictionem. Cum, ficut accepimus , dilecta in Chriſto filia Nobilis mulier Duciſ- ſa Auftriæ (u) zelo fidei & devotionis accenſa inimicis Ecclefie opponere ſe intendat, Serenitatem Regiam rogamus, monemus, & hortamur atten- te, quatenus dictam Nobilem habens pro noſtra & Apoftolice Sedis re- verentia propenſius commendatam, eidem necefsitatis tempore, cum ab ea requifitus fueris, tam in jure ſuo, quam contra ipſos inimicos aſfiſtas, ita quod ipſa preces noſtras fibi apud te fentiat profuiſfe. Nosque Sere- ritatis tue zelum merito commendemus. Datum Luduni V. Kalendas Fehruarii. Pontificatus noſtri anno quinto. In eodem modo ſcribitur Regi Boemia (x) Illuſtri. XLIV. P Innocentius Papa IV. hortatur Przimislaum Ottocarum Ducem Auſtriæ primogenitum Regis Bohemiæ, ut cum patre ſuo & Rege Hungariæ pacem ineat, inſinuatque a ſe miſſum eſſe Valaſcum Pœ- nitentiarium ſuum, qui pæna interdicti & excommunicationis rebelles cogat ad fœdera pacis , non obſtantibus privilegiis, quod ſententiæ excommunica- tionis in terris Auſtriæ non poſſint promulgari. dd. Aſſiſii Kalendis Julii. Anno 1254. Ex Reg. anni XI. Litterarum Innocenti P. P. IV. Ep. 5. INNOCENTIUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilecto filio Nobili Viro P. (y) Duci Auſtrie ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. (u) Margaretha poſtea conjux Przimislai Ottocari Boemiæ Regis. (t) Belæ IV. (y) Przemislao Ottocaro. Wenceslao I. Si (*)

Strana 367
BOHEMICO-HUNGARICUM. 367 Si considerarent, ut expediret, guerrarum diſcrimina dimicantes, cum hinc inde vix, aut nunquam, nifi animarum pericula, excidia per- ſonarum , & rerum damna reportent, ab eorum forſan inchoatione, vel faltem exercitio abstinerent. Sed quia quosdam fic pleruimque impetus furoris involvit, ut eo plus ſe bellis exercitent, quo magis ipforum non fine amaritudine detrimenta deguftant, oportet Nos, qui non tam puri hominis, quam veri Dei vicem in terris gerimus, partes noſtras contra talia interponendo diſerimina, removere ſcandala, ſedare litigia, & re- vocare ad concordiam difcordantes. Accepimus fiquidem veridica relatio- ne multorum, quod inter te, & cariſſimum in Chriſto filium (z) - - - - Regem Boemie Illuftrem patrem tuum ex parte una, & cariſſimum in Chri- ſto filium noſtrum. (a) - - - - Regem Ungariæ Illuſtrem ex altera adeo ſcintilla diſcordie, fufflante inimico humani generis eft fuccenſa, ut quos antea familiaris decorabat dilectio, & familiaritas confovebat alterna, tempeſtatis exagitet ſpiritus, & in profundum vorago jurgiorum abſor- beat, dum ad non neceſfaria bella, ſed pernicioſa prorsus insurgitis, & ad invicem dimicatis, ficque fit, quod vobis Regna vestra predantibus, & depopulantibus circumpofitas regiones, terra remanet habitatoribus proh dolor deſolata. Quia vero noſtre follicitudinis intereft, ut Nos, qui di- ſponente Domino univerſali regimini preſidemus, ex officio noſtro, pro eo maxime, quod Ecclefie, que inde confueverunt, nune ledi, nune de- strui, preſerventur, & Chriftianus populus taliter non perdatur, tantis occurramus periculis remediis opportunis. Nobilitatem tuam rogamus, monemus, & hortamur attente, in remiſsionem tibi peccaminum imponen- tes , quatenus ab hujusmodi guerris omnino defiftens cum predicto Rege fic ad pacem & concordiam pro Apostolice Sedis, & noſtra reverentia fine dilatione ac difficultate qualibet revertaris, quod exinde apud Deum & homines valeas non immerito commendari. Nos enim dilectum filium fratrem Valaſcum Pœnitentiarium noſtrum ad partes illas ad reformanda inter vos pacis foedera deftinamus, dantes ei cogendi contradictores & rebelles per excommunicationis in perfonas & terras ipforum interdicti ſententias plenariam potestatem. Non obstante, si vobis ab Apostolica Sede conceſſum sit, ut in vos, ſeu terras vestras non poſfint hujusmodi ſententie promulgari. Datum Aſſiſii Kalendis Julii, Pontificatus noſtri anno undecimo. XLV. (z) Wenzeslaum. (a) Belam IV.

Strana 368
368 DIPLOMATARIUM XLV. P, Przimislaus Rex Boemie & Stephanus Rex Ungarie pro- mittunt mutuo perpetuam pacem & concordiam obſervare, dantes arbitris plenam poteſtatem ad firmandam concordiam inter ipſos. dd. in inſula juxta Pozonium Anno 1267. Ex Diplomatario chartaceo Ottocari II. mator pacis, Rex pacificus & eternus filios fancte Matris Ecclefie, quos redemptos ſanguine pretioſo in vnitate fidei katholice coniunxit, etiam in karitatis dilectione mutuaque pacis obſeruatione diſpoſuit, atque voluit unum eſſe, vt ydemptitatem fidei ydemptitas fiue vnio concordiæ ſequeretur, & eos, quos vna coniunxit fides mentium, diſfenſus non di- uideret actionum; & certe quidem licet ad tanti diſpofitoris exemplar, pacem diligere & feruare teneantur finguli chriftiani nominis Profeffores, tamen hos, quos diuina prouidentia in dignitatum arce locauit, regali dyademate infignitos, decet tanto amplius fore pacis, & concordie ze- latores, quanto ſe cognoſeunt honoris & ſublimitatis apicem altius con- ſcendiſſe, ut ab ipfis tamquam a lucernis fuppoſitis, pacis & justitie lu- men refulgeat, & eorum concordia perſonis inferioribus tranfeat in exem- plum; Ea propter attenta confideratione penfantes, & in pectoris noſtri archa diligentius reuoluentes, quod ex diuina clementia Regni & terra- rum gubernacula teneamus, in trono regio collocati, ne lumen pacis, quo lucere debemus, aliis tenebre fint, cum Domino Stephano Sereniffi- mo Rege Vngarie, cum quo tam conſanguinitatis, quam affinitatis fibula in amicitia Nos connectit, & alterutrum Nos inuitant ad concordie unio- nem, pacem plenam & perpetuam promittimus obſeruare, quam per Nos vel Noſtros nullo vnquam tempore aliqua diffenfionis corruptela, diffidii Zyzania violari volumus aliquatenus, vel corrumpi. Et vt quidem pacis federi poſſent perſonis intermediis fortius conniueri, ecce nobis, & pre- dicto Rege Stephano in inſula iuxta Pozonium & Potenburch pariter con- ſtitutis, in octo perſonas, quibus arbitrandi plènariam dedimus faculta- tem, per Nos hinc, & inde existit compromiſſum, talibus autem condi- tionibus interiectis, & cetera; In cuius rei teftimonium, & cetera; Acta funt autem hec anno dominice Incarnationis Millefimo & cetera. XLVI.

Strana 369
BOHEMICO-HUNGARICUMo 369 XLVI. Archiepiſcopus Collocenſis Cancellarius Aule Regis Unga- riæ & alii Epiſcopi promittunt pro Rege Ungariæ concordiam, & pacem Przimislao Regi Bohemie cum promiſſione aſſiſtendi eidem, ſi Stephanus Rex pacta violaverit. dd. VIII. Kal. Auguſti Anno 1267. Ex chartulario diplomatario Ottocari II. os Stephanus Diuina miſeratione Archiepiſcopus Collocensis, Aule Re- gis Vngarie Cancellarius, Lamperdus Aguenſis, Job Colicenſis, Phi- lippus Watoniensis, Paulus Weſpriniensis, Thymotheus Zagrabiensis, & Ladislaus Thynenſis Eccleſiarum Epiſcopi, fignificamus tenore preſentium vniuerſis; quod ad requifitionem Domini noſtri Stephani Dei gratia Illu- stris Regis Vngarie ex beneplacito, & voluntate ipfius, ut bellorum diferi- mina & occafio effundendi fanguinis auferatur, promittimus, & promit- tendo iuramus, Nos procuraturos & facturos, quantum in nobis eft, vt pacta & conuentiones pacis & vnionis habite inter ipfum Dominum no- ſtrum Regem Vngarie ex una parte, & Dominum Othakarum inclitum Re- gem Boemie ex altera: attendantur, & obſerventur per ipsum Dominum Nostrum Regem, & suos, bona fide, fine fraude, & absque omni malo ingenio, qui si temerator, violator, & transgreffor omnium, vel fingu- lorum contentorum in ipfis pacis, & conuentionis litteris exftiterit, ex tunc ipſo facto ſententiam excommunicationis, quam ex nunc de confen- ſu, voluntate, & beneplacito eiusdem Domini noſtri Regis Vngarie requi- ſiti proferimus, idem Dominus noſter Rex Stephanus ex hujusmodi viola- tione pacis incurret, promittentes ſub religione preſtiti juramenti; quod poſtquam nobis per Regem Boemie de violatione & transgreffione hujus- modi constiterit euidenter ipsum Dominum Regem nostrum Stephanum eui- tabimus, & faciemus ab omnibus acrius euitari, & ipſum Dominum Re- gem Stephanum deſeremus, ac Regi Boemie adherebimus, fouentes eun- dem pro viribus, & pro poſſe; Promittimus nihilominus, quod totam ter- ram ipſius ſubiciemus ecclefiaftico interdicto, quilibet noſtrum in fua Dyo- ceſi, remotis omni gratia & fauore Romane Ecclefie, & illorum, qui cenfuram Ecclefiafticam compellere & cohercere valeant ad premiſſa ar- ctius exſequenda, preſertim cum Archiepiſcopus Saltzburgenſis & Pra- gensis, Olomucensis, Patauiensis, Frisiensis, (z) Ratisponensis Eccleſiarum 8 A a a Tom. II. Epi- (z) Frinſingenſis.

Strana 370
370 Epiſcopi similem in ſcriptis ſententiam protulerint, contra predictum Re- gem Boemie de ipfius beneplacito, & conſenfu, fi articulorum in forma pacis comprehenforum exftiterit violator, & cetera; In cuius rei tefti- monium ad petitionem Domini noſtri Regis & inftantiam litteras noſtras conceſlimus figillorum nostrorum munimine roboratas; Actum & datum Anno Domini milleſimo ducenteſimo ſexageſimo ſeptimo, Octavo Kalendas Auguſti &c. DIPLOMATARIUM XLVII. Stephanus Rex Hungarie compromittit in Eliſabetham Duciſſam Cracovice ſororem ſuam promittens ipſius deciſioni, quæ circa concordiam inter ipſum & Ottocarum Regem Bohomia ſtatuerit in- bœſurum. dd, in Ungaricali Broda VII. Kal. Novembris, Anno 1273. Ex Diplomatario chartaceo MS. Ottocari II. Jos Stephanus Dei gratia Rex Vngarie; Notum facimus Vniuersis, qui- bus expedit, preſentium per tenorem ; quod in cauſa, quam habe- mus cum Domino Othakaro Rege Boemie Illuſtri, perdilecto affine, & co- gnato noſtro, quem Nobis pro patre kariſſimo reputamus, ſuper facien- da concordia, & ordinanda, componenda, vallanda, & ftabilienda pace ſeu concordie vnione elegimus, & affumpfimus pro parte Noſtra in me- diatricem, arbitricem, & amicabilem compoſitricem, Sereniſſimam Do- minam Elizabeth Duciſſam Cracouie, cariſſimam fororem Noſtram, eius compoſitioni, ordinationi, laudo, arbitrio, & ſententie, fuper ipſa pace, & ceteris reformandis, inter predictum Dominum Regem, & Nos, sub- miſimus Nos & conſenfimus, ac etiam conſentimus, promittentes bona fide , ſine fraude, pro firmo, & rato habere, & tenere, quidquid predi- cta Domina inter ipſum Dominum Regem, & Nos pro bono pacis, & con- cordie ordinauèrit, compofuerit, laudauerit, fententiauerit, & fuerit ar- bitrata, nec recedere ab eo vllo ingenio, ſtudio, vel modo, & ad pre- miſſa omnia, & ſingula approbanda, percipienda, tenenda & ſeruanda, Nos preſentium teſtimonio obligamus, quas duplici Noſtro figillo & figil- lis Venerabilium Patrum Vngaricalium Epiſcoporum, & Dominorum Ma- giſtri Bertoldi, & cetera; fecimus communiri ; Datum in Vngaricali Bro- da, Anno Dominice Incarnationis milleſimo ducenteſimo, ſeptuageſimo ter- tio, ſeptimo Kalendas Novembris, & cetera. XLVIII.

Strana 371
BOHEMICO-HUNGARICUM. 371 L XLVIII. Nicolaus Papa IV. ſcribit Rudolpho Romanorum Regi, quod Joanni Eſino Epiſcopo commiſſionem ſuper eo dederit, quod Regnum Hungariœ filio ſuo Alberto in feudum dederit. dd. apud urbem veterem V. Kal. Januarii. Anno 1291. Ex Reg. anni III. Litterarum Nicolai P. P. IV. Ep. 875. NICOLAUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ariſſimo in Chriſto filio R. (a) Regi Romanorum Illuſtri ſalutem & Apo- stolicam benedictionem. Litteras Regias noſtro nuper Apoſtolatui præſentatas benignitate re- cepimus conſveta, quarum ferie diligenter perpendimus, quod post obitum quondam Latislai Regis Ungariæ tu certa confideratione inductus, quod eædem litteræ exprimebant, dilecto filio Nobili Viro Alberto Duci Au- ſtriæ nato tuo, & ejus Hæredibus de confilio & affenſu Principum, Baro- num, Nobilium & Procerum Regni tui in feudum Regnum Ungariæ con- ceſſiſti, cum autem præfatum Regnum ad Romanam Ecclefiam ex cauſa multiplici pertinere noſcatur, Celfitudini Regiæ per Venerabilem fratrem noſtrum Johannem Eſinum Epiſcopum ſuper hujusmodi negotio reſpon- demus. Datum apud Urbem Veterem V. Kalendas Januarii, Pontificatus no- ſtri anno tertio. XLIX. Nicolaus IV. Rudolphum Romanorum Regem rogat, ut ne jura, quæ Sedi Pontificiæ in Regnum Hungari� competunt, invadat, aut per alium invadi admittat. dd. apud Urbem Veterem II. Kal. Fe- bruarii. Anno 1291. Ex eodem Reg. anni III. Nicolai IV. Ep. IV. 876. Eidem Regi. (b) iteras Regias &c. ut ſupra, usque conceffiſti. Licet igitur fili cariſſime intentionis noſtræ non fit juri , fi quod A aa 2 (a) Rudolpho. (b) Romanorum Rudolpho, tibi

Strana 372
372 DIPLOMATARIUM tibi in Regno ipſo competit, derogare ; nolumus tamen ignorare Celfitu- dinem Regiam, quod prædictum Regnum ad Romanam Ecclefiam Matrem tuam ab antiquo etiam dinoſcitur pertinere, propter quod circa illud aciem follicitæ confiderationis extendimus, & de statu eius follicite co- gitamus. Ideoque Regalem Magnificentiam rogandam attente duximus, & hortandam, quatenus pro divina & apostolicæ Sedis & noſtra reveren- tia jura quælibet ad nos & eandem Eccleſiam in Regno memorato ſpe- ctantia per te, vel alium ſeu alios non invadas, aut occupes, vel ufur- pes, sive aliquid facias in noſtrum, & ipfius Ecclefiæ præjudicium & gra- vamen, quæ potius manutenere follicite, ac illibata & integra plenis fa- voribus ſervare te convenit, utpote ſpecialem advocatum ejusdem Ec- clefiæ, ac præcipuum defenforem. Sic ergo fuper hoc precibus noſtris obtemperes, sic noſtræ inftantiæ acquieſeas, ut devotionem Regiam, quæ ſemper erga præfatam Eccleſiam claruiſſe conſpicitur, uberibus in Domino laudibus attollamus. Datum apud Urbem Veterem II. Kalendas Februarii, Pontificatus no- ſtri anno tertio. L. Nicolaus IV. edocet Albertum de juribus, quæ Sedi Roma- næ in Regnum Hungariæ competant. Anno 1291. Ex eodem Reg. anni III. Nicolai IV. Ep. 877. NICOLAUS Epiſcopus &c. ilecto filio Nobili Viro Alberto Duci Austriæ ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. Cariſſimus in Chriſto filius nofter R. (c) Rex Romanorum Illuſtris Pater tuus nuper Nobis per fuas litteras intimavit, quod poſt obitum quon- dam Latislai Regis Ungariœ tibi & hæredibus tuis de confilio & afsensu Principum, Baronum, Nobilium & Procerum Regni tui in Feudum Regnum Ungaria duxerat concedendum. Licet igitur fili noſtræ intentionis non fit, jure, ſi quod tibi in Regno ipſo competit derogare, ignorare tamen te nolumus, quod dictum Regnum ad Romanam Ecclefiam matrem tuam &c. ut ſupra, mutatis mutandis, uſque, utpote ipſius Eccleſic ſpecialem filium, S (c) Rudolphus.

Strana 373
373 & devotum. Sic ergo super hoc precibus noſtris obtemperes, fic noſtræ inſtantiæ acquieſeas, ut devotionem tuam dignis exinde in Domino lau- dibus commendemus. Datum ut ſupra. BOHEMICO-HUNGARICUM. LI. Nicolaus IV. orat Albertum Ducem Auſtria, ut Legato ſuo Eugubino Epiſcopo omnem aſſiſtentiam præbeat, quem in Hun- gariam misit, ut populo aſſumendam crucem perſuaderet adverſus Tartaros, Saracenos, Neugerios, & Paganos, quibuscum Rex Ungariæ fœdus iniiſſe aſſeratur. dd. Rome XIII. Kal. Junii. Anno 1291. Ex Reg. anni III. Litterarum Nicolai P. P. IV. Ep. 867. NICOLAUS Epiſcopus Servus Servorum Dei. ilecto filio Nobili Viro A. (d) Duci Auſtriæ ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. Confidimus fili dilecte, quod tu tanquam Princeps catholicus & de- votus mentem tuam ad cæleftia defideria dirigens circa illa te promptum & paratum exhibeas, quæ superno fint accepta conſpectui, tuæ falutis profectum reſpiciant, & procurent fidei Chriſtianæ continuum incre- mentum. Sane didicifſe te credimus, quam reprehensibiliter hactenus, quamque inhoneſte, quin imo periculoſe ſe geſferit Ungariæ Rex, qui veſanis adhærens confiliis, & a via veritatis exorbitans Chriſtiana Reli- gione poſtpoſita, ſe cum Tartaris, Sarracenis, Neugeriis & Paganis dam- natæ converſationis audacia fœdus afferitur contraxiſſe, ſumpta norma ne- faria ſpecialiter vivendi cum Neugeriis ſupradictis, ac turpiter & im- pudenter abjecta Conjuge propria regalibus utique orta natalibus & hone- stæ converſationis, ac vitæ titulis infignita, videlicet cariſſima in Chriſto filia noſtra E. Illuſtri Regina Ungariæ crudeliter ſeviens in ſe ipſum & Domum Ungariæ inclytam Regibus pollere Catholicis conſvetam, thorum foedare non metuit conjugalem, in grandem supernæ Majestatis offensam, grave ſuæ ſalutis diſpendium, & ſcandalum fidelium plurimorum. Nos autem æquanimiter ferre talia, & tam gravia non valentes, & cupientes per Apostolicæ Sedis providentiam opportunum super hys Domino faven- te remedium adhiberi Venerabilem fratrem noſtrum B. Epiſcopum Eugubin. vi- Aaa 3 (d) Alberto.

Strana 374
DIPLOMATARIUM. 374 virum utique virtutibus infignitum, ac Nobis & fratribus noſtris merito ſuæ probitatis acceptum ad Regnum Ungariæ commiſſo ſibi plene legatio- nis officio in eodem Regno, nec non Dalmatiæ, quæ Ungariæ Regibus ſolet eſſe ſubjecta, Auſtriæ, Styriæ, Carinthiæ, Cumania & Boſnæ parti- bus tanquam pacis Angelum deftinamus, fibi per alias literas noſtras in- juncto,vut ſi Tartari, Saraceni, Neugerii & Pagani præfati fuos conatus nefarios contra fidei orthodoxæ cultores exercere præsumpſerint, ne ipſorum crudelitas in ejusdem fidei diſpendium invaleſcat, adverſus eos, & alios adhærentes eisdem, vel ipfos in iis quomodolibet confoventes, cujuseunque præeminentiæ, dignitatis, status aut conditionis existerent, ac etiam contra Hæreticos, qui de diverfis mundi partibus in nonnullis lo- eis ſuæ legationi ſubjectis, ficut afferitur, convenerunt, omnibus Chriſti- fidelibus per Regnum Ungariæ ſupradictum, ac alias dictæ legationis par- tes per ſe vel per alium, ſeu alios verbum Crucis sollicite proponere ftu- deat, & ad eam promptis animis affumendam Christianum populum exhor- tari. Rogamus itaque Nobilitatem tuam, & hortamur in Filio Dei Patris, in remiſſionem tibi peccaminum injungentes, quatenus diligenti medita- tione recogitans, quod per hoc poſſet Catholicæ fidei non modicum de- perire, contra Tartaros, Sarracenos, Neugerios & Paganos eosdem præ- fato Epiſcopo pro Divina & Apoſtolicæ Sedis, ac noſtra reverentia, cum ſuper hoc & aliis etiam fuæ legationis negotiis ex parte ipfius Epiſcopi contigerit te requiri, affiftere ftudeas confiliis, auxiliis, & favoribus op- portunis, ut illorum damnatis & repreffis erroribus & pravis conatibus penitus vacuatis tibi exinde ex alto proveniat præmium, quod pro piis actibus compenfatur ; Nosque devotionem tuam uberibus in Domino lau- dibus attollamus. Datum Romæ apud fanctum Petrum XIII. Kalendas Junii, Pontificatus noſtri anno tertio. LII. Literæ credentiales datæ a Nicolao IV. Joanni Epiſcopo Eſino Legato Pontificio in Hungariam deſtinato. Anno 1291. Ex eodem Reg. anni III. Nicolai IV. Ep. 878. Eidem Epiſcopo. uantis ab olim periculis, quantisve diſpendiis & jacturis Regnuin Un- garia ob culpas regnantis in illo multiplices expoſitum fuerit, jam in

Strana 375
BOHEMICO-HUNGARICUM. 375 in remotis partibus fama præambula divulgavit; quamobrem expedire non vidimus , ut illa præſentium ferie repetantur, & quoniam de ftatu & con- ditionibus dicti Regni poſt obitum quondam Latislai Regis Ungariæ mul- ta non uniformiter, ſed diverſimode plurimorum relatibus funt expreſſa, quamquam ſuper hoc plena fit habita certitudo. Nos poſt diverſos va- riosque tractatus cum fratribus noſtris in hac parte habitos, nunc de le- gato, nunc vero de ſolenni ad partes illas nuncio deſtinando ſtudia noſtra convertimus, & eundem te illuc fumpta de tua multiplici probitate fiducia providimus dirigendum. Volumus igitur, & per Apoſtolica tibi ſcripta mandamus, quatenus pro noſtra & Apostolicæ Sedis reverentia promptis animis hujusmodi onus affumens, te ad partes conferas fupradictas, ac de ſtatu, conditionibus, ac circumftantiis omnibus dicti Regni per viros fi- deles tam Religioſos, quam alios partium earundem, te plene inftruere, ac informare procures, ut Nos per tuæ relationis oraculum plenam poſ- ſimus informationem recipere præmiſſarum. Cum autem præfatum Re- gnum ad Romanam Ecclefiam ab antiquo etiam pertinere noſcatur, & per dictum Regem ſub obligatione ſua, & Regni fui tempore, quo Venerabi- lis frater noſter - - - - Firmanus Epiſcopus in ipſo legacionis officio fungebatur, nonnulla promiſſa & jurata fuifſe, quæ poſtmodum non fer- vavit. Volumus, tibique præcipimus, ut ad perſonarum Ecclefiaftica- rum & ſæcularium Regni prælibati notitiam, quantæcunque, feu cujus- cumque præeminentiæ, conditionis, aut ftatus extiterint, ad illarum ma- xime, quæ ſibi dicunt jus aliquod competere, quomodolibet in Regno præ- fato perducere ſtudeas Regnum ipſum, ab antiquo etiam ad Romanam Ec- cleſiam pertinere, fibique fore, prout præmittitur obligatum, ut hæc il- læsa, & integra eidem Ecclefiæ imposterum conferventur, & ne quivis illa quomodolibet invadere, occupare, vel uſurpare præfumat, aut in nostrum, & ejusdem Ecclefiæ præjudicium, & gravamen aliquid attem- ptare. Volumus autem, quod ea, quæ in hac parte feceris, Nobis per tuas litteras plene, feriofe, ac fideliter ftudeas intimare, ac nihilominus ſuper denunciacione, ac proteſtatione hujusmodi confici facias duo publi- ca fimilia inſtrumenta, quorum unum tibi retineas, & reliquum per fide- lem nuncium Nobis mittas. Datum ut ſupra cap. 876. LIII.

Strana 376
376 DIPLOMATARIUM LIII. Nicolaus IV. Joannem Epiſcopum Eſſinum ad Hungariam Legatum mittit cum mandato, ut ſi Rudolphum Romanorum Re- gem aut Albertum Ducem Austriæe convenire contigerit, eis denunciet, ne alteruter Regni Hungariæ jura invadere, vel id occupare præſumat. Anno 1291. Ex Reg. anni III. Nicolai IV. Ep. 878. NICOLAUS Epiſcopus &c. Jenerabili fratri Johanni Epiſcopo Eſſino ſalutem &c. V De tuæ probitatis induſtria fiduciam gerentes in Domino ſpecia- lem, te ad partes Regni Ungariæ certis tibi commiſſis negotiis deſtina- mus. Cum itaque Regnum ipſum ad Romanam Eccleſiam ab antiquo etiam pertinere noſcatur; Fraternitati tuæ per Apoſtolica ſcripta mandamus, quatenus fi te tranfire contigerit per loca, ubi cariffimus in Chrifto filius noſter R. (e) Rex Romanorum Illuftris, & dilectus filius Nobilis Vir Al- bertus Dux Austriæ natus ejus, vel alter ipforum fuerint eis infimul, vel disjunctim ex parte noſtra expreſſe, manifesteque denuncies prædictum Regnum ad Romanam Ecclefiam, ut præmittitur, pertinere, noſtro & ipfius Ecclefiæ nomine publice & aperte protestans, ut ipfi, vel eorum alter jura quælibet in Regno ipſo ad Nos & Ecclefiam prædictam ſpectan- tia quoquomodo uſurpare, occupare vel invadere non præfumant, aut in noſtrum, & ejusdem Ecclefiæ præjudicium & gravamen aliquid attempta- re. Volumus autem, quod ea, quæ in hac parte feceris, Nobis per tuas literas plene, ſerioſe, ac fideliter intimare procures. Ac nihilomi- nus ſuper denunciatione & protestatione hujusmodi confici facias duo pu- blica ſimilia inſtrumenta, quorum alterum tibi retineas, & reliquum per Datum ut ſupra in cap. 876. fidelem nuntium Nobis mittas. LIV. Nicolaus IV. jubet, ut Joannes Epiſcopus Eſſinus, literas quas idem Pontifex ad Prælatos, & Nobiles Regni Hungariæ dedit, eisdem per ſe vel alium extradat. Anno 1291. Ex eodem Reg. anni III. Nicolai IV. Ep. 881. NI- (e ) Rudolphus.

Strana 377
BOHEMICO-HUNGARICUM. 377 NICOLAUS Epiſcopus &c. Jenerabili fratri Johanni Epiſeopo Eſſino: ſalutem &c. Licet univerfis Ecclefiarum Prælatis & Nobilibus etiam per Re- gnum Ungariæ conftitutis noſtras rogatorias & hortatorias litteras diri- gamus, dantes eis per illas nihilominus in mandatis, ut pro noſtra & Apo- ſtolicæ Sedis reverentia tibi circa ea, quæ in ipfis litteris continentur, affiftere ftudeant confiliis, auxiliis, & favoribus opportunis, Nosque fu- per statu, conditionibus & circumftantiis dicti Regni certificare procurent, ut circa statum ipſum, & fidelium in eodem Regno degencium poſſimus utilius , & efficacius providere, volumus tamen, & fraternitati tuæ per Apoſtolica ſeripta mandamus, quatenus fuper hujusmodi executione ne- gotii te gerens follicite & prudenter, prædictas litteras illis & eisdem Prælatis, ac Nobilibus, de quibus expedire videris, per te, vel per alium præſentare, vel ad notitiam deducere ſtudeas eorundem. Datum ut ſupra. LV. Nicolaus IV. Archiepiſcopum Strigonienſem increpat, quod nec de obitu Ladislai Regis, nec ejusdem calamitoſo Regni ſtatu Romanam Sedem informaverit, quam ob cauſam intimat a ſe mitti Joan- nem Eſinum Epiſcopum Legatum. Anno 1291. Ex eodem Reg. anni III. Nicolai IV. Ep. 879. NICOLAUS Epiſcopus &c. enerabili fratri - - - - Archiepiſcopo Strigonienſi ſalutem &c. Solebat hactenus laudabile tuæ ſollicitudinis ſtudium, regnante V quondam Latislao Rege Ungariæ, Apostolicam Sedem paginis vifitare fre- quentibus, miſerabilem ipfius Regis & Ungariæ Regni ſtatum, nec non diſſenſiones & ſcandala, graviaque pericula, quæ in Regno ipſo regnan- tis inibi operante malitia ſucceſſu temporis contingebant, plenius & ſerio- fius aperire vias & modos exprimendo multiplices, per quos tantis ob- viare periculis, & ejusdem Regni ſtatui poſſet ſalubriter provideri, pro- pter quod eidem Sedi gratus reddebaris non modicum, & ejus tibi favo- rem & gratiam uberius vendicabas. Sed revera grandi, nec immerito, admiracione deducimur, quod eodem Rege ſublato de medio, qui dies Bbb Tom. II. uti-

Strana 378
378 DIPLOMATARIUM utinam ſuos ſalubriter conclufiffet, tu quaſi mutatus in virum alterum, & reprehenſibili negligentiæ deditus nihil omnino de ipfius Regis obitu, vel ejusdem Regni ſtatu, aut novitatibus plurimis inibi fubfecutis, five ad ejus aſpirantibus Regimen nuncio vel literis ad ejusdem ſedis notitiam pertu- liſti, cum multa poſtmodum, ac varia & adverſa circa ipſius Regni ſtatum relatus expreſferit plurimorum. Quamobrem dictæ Sedis circumſpecta providentia certitudinem præmiſſorum non obtinens, ex qua circa ftatum bonum, & pacifieum dicti Regni certum & opportunum poſſet adhibere remedium, nunc legatum, nunc vero ſolempnem ad partes illas dirigere nuncium perſæpe diſpoſuit, prout de ipfius Regni ftatu & conditionibus relatorum varietas exigebat. Cumque poſt Regis obitum fupradicti Se- des ipfa diucius expectarit, nec adhuc votis ejus occurrerit de qualitate conditionis, aut status ejusdem Regni plenaria certitudo, Venerabilem fratrem Noſtrum Johannem Eſinum Epiſcopum latorem præſentium, Vi- rum utique providum, & diſcretum, ac nobis, & fratribus noſtris meri- to ſuæ multiplicis probitatis acceptum, ad partes illas providimus deſti- nandum, ut ſuper præmiſſis plene, ae diligenter instructus, nos informare poſſit, ut expedit ſuper illis, ac ſpecialiter in quo ftatu, quantum ad fi- dem Catholicam Rex decesserit memoratus, & utrum status ejusdem Re- gni pacis tranquillæ fuccefibus gratuletur, & an illi metus immineat de incurſibus Paganorum, ac de aliis eciam conditionibus dicti Regni. Cum autem Regnum ipſum ad Romanam Ecclefiam ab antiquo etiam pertinere noſcatur, teque non lateat per eundem Regem tempore, quo Venerabi- lis frater noſter N. Firmanus Epiſcopus in Regno ipſo legationis funge- batur officio, nonnulla ſub obligatione ſua & Regni ſui promiſſa, & ju- rata fuiſſe, quæ poſtmodum non ſervavit, fraternitati tuæ per Apoſtoli- ca ſeripta diſtricte præcipiendo mandamus, quatenus erga præfatam Se- dem devotionis ſolitæ zelum ſervans ad perſonarum Ecclefiafticarum & ſæcularium Regni prælibati notitiam &c. ut ſupra uſque in finem, Datum ut in eadem. LVI. Ejusdem generis data ad Archiepiſcopum Colocenſem. An- no 1291. Ex eodem Reg. anni III. Nicolai IV. Ep. 886. NICOLAUS Epiſcopus &c. enerabili fratri - - - - Archiepiſcopo Colocenſi ſalutem &c. Oc-

Strana 379
BOHEMICO-HUNGARICUM. 379 Occurrit noſtris ſensibus non immerito admirandum, quod poſt obi- tum quondam Latislai Regis Ungariæ de statu Regni, & novitatibus plu- rimis inibi ſubſecutis nihil ad Apoſtolicæ Sedis notitiam perduxiſti, de quibus varia & diverſa Sedes ipſa percepit relatibus exprimentibus pluri- morum, quamquam ſibi ſuper hoc nondum plena innotuerit certitudo, & præcipue cum nonnunquam retroactis temporibus difpendia gravia & jactu- ras, quæ Diœecefi & Provinciæ Colocenfi intulit truculenta ſævitia Sciſma- ticorum, & etiam Paganorum, eidem Sedi per tuas duxeris litteras inti- mandum, poſt præfati tamen Regis obitum, utrum hujusmodi mala peri- culave ceſſaverint, aut invaluiſſe noſcantur, & an ipſius Regni ſtatus pa- cis, & quietis commodis affluat, nuncio Nobis, aut litteris nullatenus ex- preſſiſti. Nos autem de Regno ipſo, & ejus conditionibus sollicite co- gitantes tam eodem Rege vivente, quam etiam ſublato de medio, noſtra una cum fratribus noſtris convertimus ftudia, nunc ad ordinandum folli- citi de legato, nunc vero de ſolenni ad partes illas nuncio deftinando, prout relatorum diverfitas exigebat. Sed cum prædicta Sedes poft ejus- dem Regis occaſum diucius expectarit, necdum ſibi plena certitudo pa- tuerit de ſtatu, & conditionibus dicti Regni, Venerabilem fratrem no- ſtrum Johannem Eſinum Epiſcopum latorem præſencium &c. ut ſupra, usque pertinere noſcatur ; nee te latere credamus, per eundem Regem &c. ut ſupra usque in finem. LVII. Carolus IV. ſe purgat Ludovico Pegi Hungarice de qui- busdam falſis rumoribus, & amicitiam cum eo confirmatam cu- pit. Datum Tyrnavia, Anno 1360. Feria VI. ante Aſcenſionem Domini. arolus &c. Notum facimus &c. Sicut venenum aſpidum inſanabile qui- dem confiditur, quod proditorie suggeſtionis vicio humanis fuerit carnibus applicatum, fic & lingue peſtifere virulente faniei delibute verſuciis inter Sereniſſimum Principem Dominum Ludevicum Regem Ungaria Illuſtrem fratrem noſtrum cariſſimum ab una, & nos parte ab alia turpis utique mali odioſam perniciem ſeminaſſent, nifi tantis perfidiis & viciofis conatibus noſtra utrobique follercia auctore Domino, & racio- nis adjuta fuffragiis prudentius obſtitiſſet. Ideoque ut de corde cariſſimi noſtri fratris, omnis mali tollatur ſuſpicio, ſibi in verbo noſtre veritatis honoris, & fraternalis fidei, ac etiam veritate corporalis ſuper hoc pre- Bbb 2 ſtiti

Strana 380
33 DIPLOMATARIUM ſtiti juramenti promittimus & ſpondemus quod talibus detractivis ſufur- rancium loquelis & malis ſermonibus, qui statum, famam, vel honorem dicti noſtri fratris quovis prætextu videbantur, ſeu poterant in aliquo fu- gillare, habito reſpectu ad confanguinitatis, affinitatis, & parentele vin- cula, quibus nos utrobique divina clemencia foderavit, & ad finceram fi- dem , ac mutue dileccionis flagranciam, quibus ſe noſtri progenitores, dum viverent, funt quidem benignis & constantibus amiciciis proſecuti, numquam aurem credulitatis noſtra Majeftas appofuit, nec apponet in antea, aut fidem habebit in tam proditoriis & vanis relatibus, ſed omni- bus eliminatis a noſtro corde & animo, nec non cujuscunque finistre in- formacionis conceptuum vestigiis reliquiisque penitus evulfis. Si que ſine impreſſione credulitatis noſtro forſitan animo inhefifſe quomodolibet potuiſſent. Auxiliante Deo gubernatore bonorum operum, pro noſtris viribus ad omnia illa nitemur, que honoris, fame ac profectus ejusdem noſtri fratris augmentum, nec non principatuum & dominiorum ejus ube- rem ſtatum proſpiciunt. Id ipſum ſperantes indubie erga predictum ca- riſſimum noſtrum fratrem relative dileccionis affectibus invenire. Datum in Tyrnavia Anno M. CCC. LX. Feria VI. ante Aſcensionem Domini &c. Regnorum &c. CANCELLARIUS. LVIII. Carolus IV. oppignorat Wilhelmo Præpoſito Erlacenſi Ludovici Regis Hungariæ Cancellario, &poſtulato Epiſcopo Quin- que - Eccleſienſi oppidum Selzz mille florenis parvis Florentinis, quos ei de peculiari gratia donare dignatus. Datum Norimbergæ, Anno 1360. die S. Jacobi. os Karolus &c. Recognoſcimus &c. quod considerantes fidelia, ſedula ſervitia, quæ honorabilis Wilhelmus Præpoſitus Erlacenfis Comes Capelle Sereniſſimi Principis & Domini Domini Ludovici Regis Hungariæ fratris noſtri cariſſimi Cancellarius, & postulatus Epiſcopus Quinqueec- cleſienſis, devotus noſter dilectus, nobis ſæpius prompte exhibuit, quo- tidie exhibet, & futuris temporibus exhibere vult, & debet, eidem damus ex fingulari gratia mille parvos florenos Florentini ponderis, & pro his eidem oppignoramus oppidum noſtrum Selzz cum omnibus appertinen- tiis ;

Strana 381
BOHEMICO-HUNGARICUM. tiis; exceptis noſtris theloneis, & ſolutione vectigalium ibidem in Selzz, quæ eidem non oppignoramus. Ita quod prænominatus Wilhelmus, aut qui literas has cum voluntate ejus poffederit, prædicta bona, ut pignus, tamdiu poſſidere valeant, quousque nos, aut fucceffores noſtri pradicta bona pro jam nominatis mille florenis integre ab ipſo liberaverimus, & exſolverimus. Tenebitur etiam prædictus Wilhelmus, aut qui loco ejus ibidem fuerit, noſtro Præfecto in Elzaz, qui nunc eſt, aut pro tempo- re fuerit, loco noſtri promittere, ac jurare fidelitatem, fubmiſſionem & obedientiam. In quorum teſtimonium &c. Datum Norimbergæ anno 1360. die ſancti Jacobi, Regnorum no- ſtrorum &c. Per Dominum Magiſtrum Curiæ Henricus Auftralis. 381 LIX. Carolus IV. eidem Wilhelmo poſtulato Epiſcopo Quinque- Eccleſienſi pro eadem ſumma oppignorat advocatiam Wiſenburg & Muntat &c. eodem anno & die datum. Tos Karolus &c. Recognoſcimus &c. Quod considerantes fidelia ſedula ſervitia, quæ honorabilis Wilhelmus Præpoſitus Erlacenfis Comes ca- pellæ Sereniſſimi Principis & Domini Domini Ludovici Regis Hungariæ fratris noſtri cariffimi Cancellarius, & poſtulatus Epiſcopus Quinqueeccle- sienſis devotus noster Dilectus nobis ſæpius prompte exhibuit, quotidie exhibet, & futuris temporibus exhibere vult & debet, eidem damus ex fingulari gratia mille parvos florenos Florentini ponderis, & pro his ei- dem oppignoramus advocatiam nostram Wisenburg, Muntat, & omnia his appertinentia, ita quidem, quod prænominatus Wilhelmus, aut qui lite- ras has cum voluntate ejus poſfederit, prædicta bona, ut pignus, tam diu poſſidere valeant, quousque nos, aut Succelfores noſtri pradicta bona pro jam nominatis mille florenis integre ab ipſo liberaverimus, & exfol- verimus. Tenebitur etiam prædictus Wilhelmus, aut qui loco ejus ibi- dem fuerit, noſtro Præfecto in Elſaz, qui nunc eſt, aut pro tempore fuerit loco noſtri, promittere ac jurare fidelitatem, ſubmiſſionem & obe- dientiam. In quorum teſtimonium &c. Datum Norimbergæ anno 1360. die ſancti Jacobi, Regnorum no- ſtrorum &c. Per Dominum Magiſtrum Curiæ. Heinricus Auftralis. B b b 3 LX.

Strana 382
382 DIPLOMATARIUM LX. Carolus IV. Ludovico Regi Hungariæ, & Caſimiro Pegi Poloniæ eorumque Succeſſoribus cedit Ducatum Ploczenſem, omniaque jura in Principatus Mazovia, & ſubditos a ſubjectione ſibi debita eximit. Norimbergæ Anno 1360. VII. Kalendas Augusti. arolus IV. &c. Notum facimus &c. Quod illius intimi amoris, & favo- roſi affectus intuitu, quo Sereniſfimos Principes Dominos Ludovicum Hungarie & Kazimyrum Polonie Reges Illuftres fratres noſtros cariſſimos fraterne karitatis pia benignitate proſequimur, ipfis ambobus heredibus & ſuccefforibus eorundem Hungarie & Polonie Regibus, Ducatum Ploczen- ſem cum appendiciis, dominio, & pertinenciis fuis, nec non omnia jura, que nobis in predicto Ducatu Ploczenfi & aliis Principatibus Mazovie competunt, ipfis rite donavimus, & donamus, univerfos & fingulos ci- ves, homines, & inhabitatores opidorum & pertinenciarum hujusmodi, ab omni fidelitatis & ſubiectionis homagio, juramentis & promiſſionibus nobis, ut Regi Boemie preſtitis, auctoritate preſencium abſolventes. Nul- lis juribus in dictis Ducatu, dominio, & pertinentibus nobis, aut noſtris heredibus, aut ſucceſſoribus Regibus Boemie refervantes. Preſencium &c. Datum Nurmberg, anno LX. Indiccione xiii. VII. Kalendas Auguſti, Regnorum noſtrorum anno Romani XV. Boemie xiiii. Imperii vero ſexto, Per Dominum Cancellarium, Heinricus Auftralis. LXI. Literæ credentiales Ladislai Comitis Palatini Hungariæ datæ ad Przimislaum Ducem Teſchinenſem ſuper contrahendo matrimonio inter Sigismundum filium Caroli IV. Imp. & Bohemiœ Regis, & filiam Ludovici Hungariæ & Poloniæ Regis. dds in Güntz 30. Januarii 1372. Illuſtri Principi Domino Przimislao Duci Theſchinenſi. lluſtris Princeps, & frater cariffime, materiam quam vos, & olim Do- minus Franko bonæ memoriæ ad noſtram deduxiſtis notitiam, prout diu vobis constat, per Dei gratiam in bonum defiderium perduximus tali- ter,

Strana 383
BOHEMICO-HUNGARICUM. 383 ter, quod ex eadem materia vobis & nobis bonum eveniet, prout pridem nobis dixiſtis. Et defuper mittimus ad vos fidelem noſtrum Heinczonem militem, qui vos debebit de fingulis informare, cui in dicendis fidem adhibeatis per omnia ficut nobis. Datum Günſz feria ſexta ante feſtum Purificationis Beatæ Virginis (30. Januarii) anno Domini milleſimo CCC. LXXII. Per nos Ladislaum Opulienſem & Welinienſem Ducem & Comitem Palatinum Hungariæ. LXII. Literæ datæ ad Ducem Teſchinenſem, quibus ei nunciatur ad contrahendum inter Sigismundum filium Imperatoris Caroli IV. & filiam Regis Hungariæ deſiderari præſentiam Ducis Teſchinenſis, qui id nomine Imperatoris a Rege Hungariæ petat. Porro ſtaturum ex ar- bitrio Imperatoris, utrum ſponſi novi in aula Imperatoris an Regis Hunga- riæ educandi ſint. Regem Hungariæ filiæ ſuæ in dotem aſſignaturum ducenta millia aureorum; Id tamen a Rege Hungariæ deſiderari, ut Carolus IV. Duces Bavariæ in plenam amicitiam aſſumat. ratioſe Domine Dux Theſchinenſis. Dominus meus Dux Opulienſis Co- mes Palatinus Hungariæ, frater vester, præmiſſis amicitia & ſervi- tiis ſuis Gratiæ veſtræ fignificat, quod ipſe materiam, quam alias vos, & Dominus Franko bonæ memoriæ ad Domini Regis Hungariæ notitiam de- duxiſtis fuper parentela (f) inter natos feu filios Domini (g) - - - Im- peratoris, & Regis Hungariæ, (b) ad plenum finem perduxerit, & Do- minus meus Comes Palatinus plene defiderat, quatenus vos ob executio- nem ejusdem materiæ verfus Hungariam perſonaliter equitare velitis. Aſ- ſecurat enim vos omnimode, quod ſi Hungariam veneritis, & nomine Domini - - - Imperatoris Regem Hungariæ rogaveritis pro filia ſua tra- denda matrimonialiter Imperatoris filio cum ſolemnitate conſueta, ex tunc Imperator & vos a Rege Hungariæ, & ambabus Reginis intentum ob- tinebit, absque dubio. Et in voluntate ſeu arbitrio Imperatoris ſtabit, ſi ipſe filium fuum & filiam Regis in poteſtate & curia Regis infimul ma- nere velit permittere. Quod fi facere voluerit, ex tunc tam Rex quam Regina filium & filiam, ficut cariſſimos pueros & natos ſuos dulciter, & ami- (f) Id est cognatione ſeu affinitate contrahenda. (g) Caroli IV. (h) Ludovici.

Strana 384
DIPLOMATARIUM 384 amicabiliter tenebunt. Si autem - - - Imperatoris intentio fuerit, filiam Regis verſus Bohemiam in domum fuam recipere, hoe stabit in voluntate ſua. Insuper intentio Regis est, dictæ filiæ fuæ nomine dotis dare ducen- ta millia florenorum. (i) Et fignanter retulit dictus miles & nuncius, quod Dux Theſchinenſis præfatus propter præmiſſa ſecure venire deberet ad Re- gem , præſertim cum talia plenum finem & effectum fortiri deberent, & quod de his affecuraret eum dictus Comes Palatinus per corpus, animam, honorem & bona fua. Etiam retulit dictus nuncius, quod Imperator per præmiſſa Duces Bavariæ Regi Hungariæ æqualiter in plenam amicitiam aſ- fumere debeat, & quod ipfi Duces Bavariæ debeant vice verſa Imperato- ri ſingula facere, quæ de jure tenentur. LXIII. Inſtructio & Articuli quos dedit Carolus IV. Przemislao Duci Teſchinenſi ad contrahendum matrimonium inter filium ſuum Sigismundum cum filia Regis Hungariæ. ux Theſchinenſis apud Comitem Palatinum ante omnia experiri, & etiam ſe afſecurare debet tam apud Regem, quam Reginas Hungariæ fic, quod certus exiftat, quod in caſum, ubi ipſe Dux nomine Imperato- ris Regem Hungariæ pro filia ſua filio Imperatoris tradenda rogaverit, quod ex tunc negativam, ſeu repulſam non habeat, & habita ſecuritate tali, tunc primum rogare debebit. Item ad ſecundum articulum postquam in præmiſſis ad hunc effectum deventum fuerit, quod inter dictos infantes ſponfalia contracta funt, tunc Imperatoris intentio est filiam Regis Hungariæ verſus Bohemiam duci, & eam in domo ſua tenere, juxta arbitrium ſibi datum, ficut ſuperius ex- preſſum eſt. Item in ſumma dotis Imperator contentus est. Item ad ultimum articulum intentio Imperatoris eſt, quod ipſe Du- ces Bavariæ libenter velit in amicitia habere. Salvo ſemper jure filii fui Regis Bohemiæ & aliorum filiorum ſuorum, ac etiam Marchionis Moravic; & filiorum ſuorum, ac etiam juribus, quæ in & ſuper Marchionatu, & Marchia Brandeburgenſi habere noſcuntur, & etiam ſalvo jure, ſi quod Du- (i) Id eſt: aureorum.

Strana 385
BOHEMICO-HUNGARICUM. Duces Bavaria prædicti in Marchionatu & Marchia prædictis ſe præten- dunt habere. Et eft in hoc intentio Imperatoris, quod talia jura utra- rumque partium coram Principibus Electoribus, vel majore parte eo- rum definiri debeant juſtitia mediante. Item Dux Theſchinenſis loqui debet de pignoribus, quibus filius Im- peratoris ſuper dicta fumma ducentorum millium florenorum affecurari debeat. Item tractare debet, quod talis aſſecuratio adeo effective fiat, quod dicta parentela impoſterum diffolvi non poffit, & videtur Imperatori con- ſultum eſſe hune modum ſervari in talibus, videlicet, ut quæcunque partium parentelam huiusmodi infringeret, vel non ſervaret, quod ea- dem pars omnem pecuniam, quam prætextu ipfius parentelæ quovis mo- do dediffet omnino perderet, & quod adhuc aliæ affecurationes neceffa- riæ, & utiles, prout melius excogitari valerent, in talibus, adderentur. 385 LXIV. Ludovicus Hungariœ Rex ſcribit Carolo IV. Imp, & Boh. Regi, quod ratum habeat matrimonium inter filiam ſuam ejus- que filium, ad quæ rite ſtabilienda ſe mittere Ladislaum Ducem Opulienſem & Thomam Archiepiſcopum Strigonienſem. dd. Budæ 20. Februarii, Anno 1372. Sereniſſimo Principi & Domino Domino Karolo Romanorum Imperatori ſemper Auguſto, & Bohemiæ Regi, fratri noſtro cariſſimo. lluſtriſſime & Sereniſſime Princeps, cariſſime frater. Venit ad nos Dux Theſchinenſis, exponens nobis, nomine veſtro, quod filiam no- ſtram filio veſtro matrimonialiter dare, & deſponſare vellemus. Et quia idem Dux bonus nuncius est, & legationem vestram optime dirigere feit, & bene executus est, fecimus voluntatem vestram, & filiam nostram filio veſtro matrimonialiter deſponſandam promiſimus, ac ad confirmandum talia, & effectualiter roborandum mittimus ad dilectionem vestram Illu- ſtrem Ladislaum Ducem Opulienſem Comitem Palatinum Hungariæ, con- ſanguineum nostrum, & Reverendum in Christo Patrem Dominum Thomam Archiepiſeopum Strigonienſem Principem & Confiliarium noſtrum de in- Tom. II. Ccc ten-

Strana 386
386 DIPLOMATARIUM tentione noſtra plenarie informatos, & cum omnimoda poteſtate, firmi- tatem in talibus faciendam. (k) Datum Budæ feria ſexta proxima poſt feſtum ſancti Valentini (20. Februarii) anno Lxx. ſecundo. LUDOVICUS Dei gratia Hungariæ, Poloniæ, Dalmati� &c. Rex. LXV. Reverſales Caroli IV. Imp. & Boemiœ Regis, quibus no- mine ſuo filiorum, fratris & nepotis per juramentum in manus Patriarchæ Alexandrini emiſſum aſſecurationem dat Ludovico Regi Hungariæ, quod nunquam aſpirare, vendicare aut uſurpare velit Regna Hungariæ, Poloniæ, Dalmatiæ &c. dd. Wratislaviæ die 14. Martii Anno 1372. (arolus quartus &c. Notum facimus &c. Quod ob fingularem internæ ca- K ritatis ardorem, quo Sereniffimum Principem Dominum Ludovicum Hungariæ, Polonia, Dalmatia &c. Regem fratrem noſtrum cariſfimum, nec non Sereniſſimas Elizabeth matrem , & Elizabeth confortem ejusdem fratris noſtri filios & hæredes ipforum pio, fraternoque zelo complecti- mur, ipſis animo deliberato non per errorem, aut improvide, ſed maturo Principum, Comitum, Baronum, & Nobilium noſtrorum fidelium ad hoc accedente confilio, & ex certa ſcientia pro nobis & Sereniſfima Elizaheth Romanorum Imperatrice, & Bohemiæ Regina, conſorte Illuſtri, & Ma- gnifico Wenceslao Bohemiæ Rege filio, ac Illuſtribus Joanne ſeniore fra- tre, & Jodoco ejus primogenito Marchionibus & Dominis terræ Mora- viœ noſtris cariſfimis; cæterisque noſtris & eorum filiis & hæredibus in perpetuum promiſimus, & promittimus bona fide, dolo & fraude quibus- libet procul motis; & ſub eo juramento corporali, quod ſuper lignum vi- vificæ Crucis, & ſancta Dei evangelia in manibus Reverendi in Chriſto Patris Domini Johannis Patriarchæ Alexandrini, Domini noſtri Papæ le- gati (k) Infecto negotio receſſere hi pleniporentiarii Hungarici, nam cum Ludovicus Hungariæ Rex nollet a fœdere & vinculo Bavariæ Ducum recedere, contra Carolus IV. ob Bran- deburgiam ab iisdem invaſam eis placari nollet , niſi Electorum Imperii definitioni acquieſcerent , res in ſimultates abiit , ac pene in bellum Carolum IV. inter & Lu- dovicum erupit , ad quod ſopiendum miſſus a Summo Pontifice Legatus Joannes Pa- triarcha Alexandrinus , de cujus hac in re negotiis plura deinceps hic ſubjiciuntur in- ſtrumenta.

Strana 387
BOHEMICC-HUNGARICUM. 387 gati præſtitimus, quod tam nos, quam prædicti, Imperatrix, filii, fratres, nec non noſtri & eorum hæredes, & fucceffores nunquam afpirare de- bemus, nec volumus ad vendicandum, aut uſurpandum nobis vel ipſis, aut alicui ex nobis Ungariæ, Poloniæ, Dalmatiœ &c. Regna, & fignanter ſpecifice & expreffe eorundem Regnorum & coronarum Principes Eccle- fiaſticos, ſeu ſeculares, Principatus feu Ducatus, & nominatim Waywo- datus Muldawiæ &c. ſeu alios eorum quoscunque Principatus, Ducatus, terras, homines, dominia, civitates, caſtra, ſeu quaslibet pertinentias eorum communiter vel diviſim in genere, ſeu in ſpecie, five in Unga- ria, Polonia, Dalmatia, vel aliis Regnis prædictis, feu alias ubicunque locorum confiftant, vel ad vendicandum, feu ufurpandum nobis quascun- que earum, vel alicujus eorum metas, granicias, gades, feu terminos, aut jura, libertates, pertinentias feu confuetudines, vel obſervantias, quæ ſeu quas ad præſens tenent, habent, vel poffident, feu auctore Do- mino de jure adipiſci, habere, tenere, obtinere, vel poſfidere poterunt, ſeu debeant quomodolibet in futurum, ſeu etiam quæcunque alia ad ipſos quovis modo ſpectantia ubicunque fita, quæ non funt nominatim incluſa, præſentibus etiamſi talia forent, de quibus hic fieri deberet vel poſſet mentio ſpecialis. Et in eum caſum, ſi hujusmodi eorum Princi- pes, Principatus, Ducatus, Duces, Comites, Barones, Nobiles, Mi- lites, & clientes, eives, civitates, oppida, caſtra, aut univerfitates ter- ræ ſeu homines, vel eorum aliquæ, ſeu aliquis ſeu voluntarie ſeu ſpon- te nobis offerrent, offerre vellent, vel quovis modo deliberarent fub- dere, fubjicere, vel offerre, quod ex nune prout ex tunc, & ex tunc prout ex nunc promittimus & fpondemus pro Nobis, ac omnibus, & fin- gulis ſupradictis fub juramento & fide præfatis, tales vel talem nullatenus affumere, recipere, feu aliquatenus acceptare, quibuscunque adinven- tionibus, ingenio vel colore quæſitis, præſentium &c. Datum Wratislaviæ die XIV. Martii,quæ fuit Dominica Judica &c. (1) Ccc 2 LXVI. (l) Secundum eandem formam & tenorem petebantur reversales a Ludovico Rege Hun- gariæ de non aſpirandis, vendicandis, aut invadendis terris Imperatoris. Sed cum a Ducum Bavariæ foedere recedere nollet Ludovicus, reverſalium iftiusmodi com- mutatio in longum protracta eſt , ut ex ſequentibus documentis patebit.

Strana 388
388 DIPLOMATARIUM LXVI. Synopſis eorum, quæ Joannes Patriarcha Alexandrinus tum mandato Summi Pontificis Gregorii XI, quam Caroli IV. Im- peratoris circa contrahendum matrimonium Sigismundi cum Ludovici filia, tum circa reverſales de non vendicandis utrinque terris, tum de Ducum Bavariæ pacificatione egit, cum allegatione documentorum de anno 1372. Quaternus de facto & literis (m) Patriarchæ Alexandrini. Memoriale Domini Imperatoris super agendis per Patriarcham Alexan- drinum in Ungaria. Tria continentur, ſcriptum manu Patriarchæ in hæc verba : Drimum ut laborem cum Rege, quod non expectata dilatione ad feftum Aſſumptionis beatæ Mariæ confirmet tractatus de regnis non invaden- dum, & parentela. Item quodfi Bavari nolunt ftare alteri de duabus viis per Dominum Cæſarem oblatis, videlicet de stando electorum judicio, aut Papali, quod Rex non debeat ipſos juvare, vel ſi per alterutram iftarum viarum con- demnati, & nollent ftare condemnationi. Tertium, quod debeant mutuo ſe videre, & breviter, dummodo Rex non expectato termino ſibi dato approbet statim, quæ facta fuerunt ſuper von invadendis regnis, & nolit in caſibus jam dictis juvare Bavaros. Nota effectum primæ litteræ legationis Patriarchæ ad - - - Impe- ratorem de Hungaria transmiſſam. In die Aſcenſionis Domini Patriarcha venit ad Regem Hungaria ver- fus Bodam, (n) & invenit ibidem cum Rege Ducem Stephanum de Bava- ria juniorem. Item ibidem Patriarcha requifivit Regem, quod juraret, & ratifica- ret literas in Wratislavia pridem conceptas, & nomine fuo juratas lite- ras ſuper parentela, quam fuper non invadendis regnis &c. & obtulit se ftare, dare Regi literas Imperatoris reverſales, ficut juratum fuit. Rex Hungariæ reſpondit, quod Patriarcha loqueretur cum Duce Bavariœ, qui tune erat in eadem civitate, & quod hoe faceret pro honore Regis; tunc in craſtinum vellet facere, quod Patriarcha petebat. In- (m) Joannis. (u) Budam.

Strana 389
BOHEMICO-HUNGARICUM. 389 In craſtino requifitus Rex reſpondit, quod parentelam juraret, & li- teris firmaret, sed super facto de non vendicandis Regnis &c. dixit, quod faceret, cum Imperator & Rex fimul eſſent; & desideravit Rex, quod circa feftum Pentecoftes, eum ipso conveniret; Patriarcha reſpondit, non competere ipſos mutuo convenire, rebus fic ftantibus in dubio, maxime cum Imperator cum Rege convenire nollet, niſi prius ſuper prædictis concluſum foret. Altera die Rex & ſui parentelam juraverant de filia juniore Regis; & ſi Rex non haberet maſculum, de primogenita Regis, & fi illa interim moreretur, de ſecundogenita cum Sigismundo filio Imperatoris. Item Rex juravit ibidem ſervare tractata de non vendicandis Re- gnis &c. & tunc dare literas reverfales, quando Imperator & ipfe fimul effent, dum tamen Imperator, Patriarcha, & Dux Thefiniensis sibi dice- rent, quod ſalvo honore fuo illas dare poffet, & non aliter. Item interrogatus Rex per Patriarchau, utrum Rex vellet juvare Bavaros, fi nollent amplecti aliquam viam juftitiæ per Imperatorem exhi- bitam, videlicet coram Papa, vel Principibus Electoribus Imperii, aut etiam coram ipſo Rege, de partium tamen utrarumque confenfu? Rex reſpondit, quod licet fecundum tractata in Wratislavia omnia deberent elfe in statu, in quo erant ante tractata hujus de parentela præ- dicta ſolummodo in ſuo robore duratura, ipſe tamen Rex in hoc caſu non faceret injuſtitiam; ſed de hoc Rex literas dare recuſavit. Item in eadem littera excuſat ſe Patriarcha, quod licet fingula non fecerit ad voluntatem Imperatoris juxta memoriale sibi traditum ; tamen fecerit poſse suum, & confidenter egerit, & confulit Imperatori, ut cum Rege conveniat ad certum terminum, quem Rex Imperatori diſponi com- mittit. Item ſcribit Patriarcha, quod litteras Imperatoris ſuper parentela, & non vendicandis Regnis &c. Regi dabit, quando fimiles Reverfales, & aliter non. Data hujus litteræ eſt in Boda (o) die Dominico infra Aſcenſionem Domini. Item effectus secundæ litteræ est, per Patriarcham Domino Imperatori transmiſſæ, talis eſt: Patriarcha ſequenti die Mercurii ivit Wiſſegradum & recepit jura- mentum Reginæ junioris ſuper parentela, deditque literas Imperatoris Regi, & vice verſa ſuper eodem recepit Regis Ungariæ literas reversales. CCc 3 Item (o) Buda.

Strana 390
DIPLOMATARIUM 390 Item litteras de non vendicandis &c. Rex dare voluit, quo ſupra, ſuper quo puncto Rex habuit inducias ad feſtum fancti Joannis Baptiftæ, an confentire vellet, vel non, & tunc ibidem per Patriarcham in eadem videlicet de non vendicandis &c. petivit inducias longiores quousque conveniret cum Imperatore. Datum Wiſſegrad in Vigilia Pentecoſtes. Item effectus litteræ tertiæ Patriarchæ. Patriarcha reverſus ad Regem invenit ibi cum Rege dictum Stepha- num Ducem Bavariæ, Rex dixit, quod ex quo idem Dux Stephanus pro ſe, & aliis ducibus Bavariæ dicebat, quod ipsi vellent ſtare juſtitiæ, & illam oftendere coram Domino Patriarcha tanquam nuncio Domini Papæ in uno brevi termino, videlicet feſti Aſſumptionis beatæ Mariæ Virginis, fic quod Imperator eſfet in Vienna, & Rex cum Bavaris in Pozonia; in quo termino, vel etiam ante, fi Imperator cum Rege conveniret, ipſe Rex paratus effet dare litteras de non vendicandis &c. dum tamen per Imperatorem, Patriarcham, & Ducem Theſinienſem hoc ſibi ſalvo honore ſuo conſuleretur, & aliter non ; Et hoc Rex juravit in manibus Patriarchæ, & usque eundem terminum Rex defideravit habere liberum arbitrium cir- ca litteram; & juramentum de non vendicandis &c. afferens hoc petere propter honorem ſuum. Data in Wiſſegrado die Pentecoſtes. Item effectus quartæ litteræ : Patriarcha prima die Junii voluit arripere iter verſus Trinchinium, (p) ubi Imperator, & Rex convenire debebant, ad quem locum Rex, & ſui etiam tranfierant. Item Patriarcha ſcribit, quod licet prideni Imperatori ſcripſerat, & etiam intimaverat per Ducem Theſchinenſem, quod Rex litteras de non vendicandis &c. dare, & jurare nollet; nifi fub conditionibus ſupra dictis; tamen hoc non obstante Rex jam jurafſet tunc punctum, & dare litteras, & sic jam dediſſet actu Patriarchæ litteras reverſales &c. tam fuper pa- rentela, quam super non vendicandis Regnis &c. Et ſcribit ibidem Patriarcha, quod hujusmodi litteras Regis apud ſe habeat, & literas Imperatoris Regi tradiderit vice verſa, & ideo Impe- rator debeat omnem diffidentiam ab Imperiali mente deponere. Datum in Wiſſegrado ultima die Menſis Maji. Item (p ) Trenſchinium.

Strana 391
BOHEMICO-HUNGARICUM. Item effectus quintæ litterx. Patriarcha hortatur Imperatorem, quod veniat ad diem ftatutam cum Rege, & ſeribit, quod omnia fint in bonis terminis, & quod ficut alias ſcripſit tam litteras de non vendicandis Regnis &c. quam fuper parentela jam diu sit, quod apud ſe habeat, & litteras Imperatoris Regi dederit vice verſa. 391 Datum in Strigonio XI. die Junii. Item effectus ſextæ litteræ. Patriarcha ſcribit, quod fit deſperatus de bono fine negotiorum, pro quibus Ungariam iverat; aliquid irreverenter Imperatori ſcripſerit, quod de hoc parcat sibi Imperator, quoniam ad ſeribendum talia ex fidelitate auſum ſumpſerit. Scribit etiam, quod ante adventum Archiepiscopi Pragensis & Du- cis Teſchinienſis nunciorum Imperatoris ad Regem pro tunc deſtinato- rum omnia cum Rege concordaverit, & ſtatim ſubjungit, quod in con- cordia Bavarorum Imperator dare debeat honorem & gloriam Apostolicæ Sedi, ſecundo Regi Ungariæ, tertio Duci Ruperto ſeniori. Datum Luthmuſchil (q) XVIII. die Auguſti. Item effectus ſeptimæ litteræ. Patriarcha ſeribit, quod Rex cum Imperatore convenire non poſfit, niſi infra octavas ſancti Michaelis, & facta prius concordia inter Impera- torem & Bavaros ſupra diétos. Datum Pragæ in die beatæ Mariæ Magdalenæ. LXVII. Prima littera (r) Patriarcha in ordine, & eſt data Bodæ (s) Dominica infra octavas Aſcenſionis Domini. ereniſſime Princeps, ac fingulariſſime Domine, Noverit Veſtra Maje- ſtas glorioſa, quod in craſtinum Aſcenſionis Domini Dominus Dux Theſſinenſis & ego intravimus Budam, ubi fuimus multum reverenter & cum gaudio per Dominum Regem Ungariæ recepti, cum quo invenimus Ducem Stephanum Bavariæ juniorem, qui in Pruſiam iverat iſto anno, qui qui- (q) Luthomiſchl, Litomiſsly in Bohemia. (r) Joannis Alexandrini. (s) Budæ.

Strana 392
DIPLOMATARIUM 392 quidem Dux una cum quibusdam aliis de confilio Domini Regis, quibus ifta concordia non multum placet adeo facta, tractaverant, quod totum ne- gotium erat in periculo deſtructionis, nifi fuiſfet Comes magnus Palati- nus inexplicabiliter fidelis, & voluntarius ſervitor Veſtræ Majeſtatis,qui semper ſustinuit partem vestram in tantum, quod venit ad verba injurioſa, & alta cum dicto Duce Bavariæ, & ad facta ſcandaloſa, niſi Dominus Rex ſe inter ipſos interpoſuiſset. Illa autem diemet, qua intravimus Bu- dam Rege in domo, ubi habitabam, exiſtente, expofita sibi legatione Do- mini Papæ requiſivi Majeſtatem Suam, qui juxta tractata & jurata nuper in Wratislavia vellet ipſe una cum duabus Reginis jurare, & ratificare, & litteras reverſales dare tam fuper parentela, quam supra non invaden- dis Regnis &c. cum ego effem paratus eidem dare litteras veſtras, & Do- minæ Auguſtæ, & Domini Regis Bohemiæ, & Domini Marchionis Mora- viæ, & ſui primogeniti dare, tunc reſpondit, quod ipſe erat paratus illa facere libenter , tamen pro honore ſuo loqueretur cum illo Duce Stepha- no, ex quo erat præſens in civitate, & in craftinum ipſe faceret, quod petebam. In craſtinum iterato ipſe venit ad domum, in qua habitabam, cum multis Prælatis, & confiliariis & tractando de negotio iſto voluit fta- tim complere factum parentelæ, & jurare, & literas dare, ſed ſuper fa- cto de non vendicandis Regnis &c. dixit, quod illud faceret, & litteras daret, cum vos & ipſe effent insimul, cum jam misiſſet ad Majeſtatem ve- stram ſuper hoc, ut in festo Pentecoftes conveniretis in aliquo loco. Nos alii diximus ſibi, quod non videbatur nobis expediens, quod vifio ve- ſtra, & ſui fieret rebus in tali dubio manentibus, maxime quod per talem prorogationem Majestas veſtra ponet dubitationem in ipſo, & ubi deberet creſcere amor & confidentia, crefceret rancor, & diffidentia; & maxime quia non credebamus, quod nifi illud prius fieret, quod vos velletis ad ali- quem locum convenire. Finaliter post multos tractatus, & verba deveni- mus ad iftam conclufionem & executionem ibidem in præſentia infinitæ mul- titudinis adſtantium, quod idem Dominus Rex ſupra altare juravit ſuper li- gnum Crucis, & ſuper Miſſale in manibus meis, & in præſentia Domini Ducis Theſſinenſis Procuratoris veſtri parentelam juxta tractata eligendo filiam ju- niorem , fi maſculum non haberet, & si haberet maſculum, primogenitam, & fi illa moreretur, ſecundogenitam cum Domino Sigismundo filio Veſtræ Majeſtatis. Inſuper juravit ibidem & ſimili forma, tractata, & firmata cum fuis nuntiis in Wratislavia ſuper non vendicandis Regnis &c. & quod dabit litteras reverſales, quando eritis fimul, etiam non expectato termino ſuper hoc ſibi dato, fi antea convenietis, dummodo ſuper vos, & per Dominum Du-

Strana 393
BOHEMICO-HUNGARICUM. Ducem Theſſinenſem & me videatur, & sibi dicatur, quod illas poteſt dare fine dedecore fuo, & iftud idem juraverunt omnes Prælati & nobiles ibi- dem adstantes, & jurabunt Dominæ Reginæ. Et ego die craſtina a die data litterarum debeo eſſe una cum ipſo in Wiſſegrado pro recipiendo juramento Dominæ Reginæ junioris, & mitto poſt ad Dominam ſeniorem, ut faciat idem. Inſuper Sereniſſime Princeps, & præſente Duce Ste- phano, & aſſentiente pro ſe, & inquantum potest pro aliis Ducibus Ba- variæ, tractatum, quod non ſpectetur terminus ad Aſſumptionem bea- tæ Mariæ, ſed quod ipſi omnes debeant convenire, ad præſentiam V. Majeſtatis ad aliquem locum & terminum, de quibus videbitur V. Maje- ſtati, & Domino Regi, quando eritis fimul, ut ibidem de jure veſtro & ipſorum videatur, & ſi juſtitia pro vobis & filiis veſtris ſit, remanea- tis cum illa, quæ judicio meo clara eſt, vel e contra, fi juſtitia fuerit pro ipſis. Inſuper interrogatus per me Dominus Rex in præſentia Domini Comitis Palatini , & Domini Ducis Theſſinenſis , quod nollet ipſos juvare, si nollent ſtare alicui de viis juſtitiæ, quas V. Majestas eis offert; aut nollent ftare commiſſioni meæ, quando eritis præfentes in unum? reſpon- dit: quod licet ſecundum tractata in Wratislavia in illum caſum omnià (parentela excepta) deberent efſe in statu, in quo erat iftud tractatum cum ipſo, in illum caſum non foveret injuſtitiam ipſorum, de hoc tamen litteram dare noluit. Sed vere, Domine mi, in quantum apparet, & ipfe- met dat ; (t ) Ipſe eft adeo athedautus (u) de ipſis, quod ipſe perquirit vias, quas poteſt, diſfidendi ab ipfis cum honore ſuo, & vult vos in ami- cum habere, & tot bona loquitur de vobis in ifta materia, quod apparet, quod ex corde vult amicitiam veſtram. Guare pro Deo, Domine invictif- fime, & ſi omnia non fint facta juxta memoriale, quod mihi dediſtis, tamen Dominus Dux & ego ſervitores veſtri fecimus, ut melius potuimus, & ſumus certificati, quod in vifione mutua omnia habebunt finem juxta vo- luntatem veſtram, & honorem vestrum. Guare pro Deo non differatis viſionem, ut celerius poteritis, nec aliquo modo contradicatis viſioni quam multum Rex affectat, & locum & terminum remittit diſpoſitioni ve- stræ, multum reverenter loquens de perſona vestra Majestatis, nam certo cor ſuum eft vobiscum, & ab aliis diſceffit, ficut plenum magis Domi- nus Dux iſta, & omnia alia V. explicabit Majestati & supplebit defectum meum. Si aliquid minus plena ſcribo, eui Domine mi fidem detis, tan- quam illi, quem in iftis negotiis & aliis honorem coronæ veſtræ tangenti- bus Dd d Tom. II. (u) Ita rurſum obſcure in MS. ſed forte le- (t) Ita in MS. ſed forte legendum: dicit. gendum attelatus a Gallico atteler quaſi ſejunctus. 393

Strana 394
DIPLOMATARIUM 394 bus vidi ſuper omnes alios fideliorem, & diligentiorem, ficut alias ex- plicavi veſtræ Majeſtati. Ego literas parentelæ alias dabo, quando con- fimiles reverſales mihi dabuntur, & alias non. Scriptum in Buda die Dominica infra octavas Aſcenſionis Domini (9. Maji) Veſtræ Majeſtatis Capellanus, Patriarcha, Compater, & Servitor. LXVIII. Littera ſecunda Patriarcha. Gereniſſime Princeps, ac Sacratiſſime Cæſar, Domineque mi fingulariſ- ſime, Noverit Veſtra Inclyta Majeſtas, quod poſt diſceſſum Domini Du- cis Theſſinenſis, qui die Dominica infra octavas Aſcenſionis Domini de Buda verſus V. Serenitatem iter arripuit, die Mercurii immediate se- quenti (12. Maji) veni Wiſſegradum pro juramento ſuper parentela Do- minæ Reginæ junioris præſentialiter recipiendo, quod fieri Dominus Rex libentiſſime statim mandavit, & ipſa tractantiſſime fuit executa & literæ reverſales mihi datæ fuerunt, deſtinaboque certum nuncium ad Dominam Reginam ſeniorem; cum ego ad ipſam commode accedere non valeam in Cracoviam, ubi ipſa degit, pro ſimili littera & juramento obtinendis, lit- teras autem reverſales dare, & juramentum præstare super non vendican- dis &c. Dominus Rex paratus eft hæc, cum per Serenitatem Vestram, & Ducem ſupradictum & ne videbitur, quod illud facere poſſit ſalvo ſuo ho- nore, sicut mihi, præſente dicto Duce juravit, etiam ante feſtum beati Joannis, quamvis usque ad illud feſtum haberet terminum ad deliberan- dum de conſentiendo, vel contradicendo. Ideo Domine mi invictiſsime multum & multum expedit, quod viſio Veſtra & fua omnibus poſtpoſitis negotiis acceleretur, alias omnia, quæ facta funt, modicum valebunt, & utinam, ſi cito non fiat, noviſſimus error non efficiatur pejor priore, Quare pro Deo Domine, & invictifſime Princeps non perdatis tantum bonum culpa Veſtra, quin aliis omiſſis negotiis omnino ante dictum fe- ſtum videatis Vos cum iſto Domino Rege, quia per illa, quæ perpendo, omnia diſponentur juxta votum Vestrum, & honorem, & ſi Domine mi, quod abfit, non pofſet fieri circa feftum beati Joannis, petit idem Domi- nus Rex, quod fibi prorogetis terminum beati Joannis per aliquos dies, usque ad diem, qua convenietis simul, quod ego Invictifsime Princeps non potui, nec debui concedere, ſed ſuper hæc ſeribo cum inftantia Ve- stræ Majeſtati, ſi eidem videatur faciendum, & aliter non, ne diceretis Po-

Strana 395
BOHEMICO-HUNGARICUM. poſtea, quod ego tale confilium dedi, quia ſi Deo placuerit, neutra par- tium in me decepta remanebit; cum illud ſupplico, & multiplicatis preci- bus, & instantiis deprecor, quatenus Vestra Majestas dictam vifionem pro ſui honore & utilitate facere & ante dictum feftum præveniendo accelerare deſtinetis, quia ſcio, quid loquor, & quid postulo in hac par- te. Certe nec fine ratione miratus, & turbatus ſum Sacratiffime Cæſar, quod non certificavit me ſervum ſuum Veſtra Majeſtas, ſicut promiſe- rat, de his quæ facta fuerunt cum Duce Roberto, nam juxta condicta five veniſſet ibidem Dux vel non, sive concordafset sive non, Vestra Ma- jeſtas convenerat mihi mittere feitinanter de die, & de nocte unum nuncium, & me certificare de illis, ut conſultius scirem, qualiter proce- dere haberem in agendis, ſuper quo nulla nova habui, quamvis a die placiti dicti Roberti fluxerit magnum tempus. Infuper invictifſime Prin- ceps, quamvis Serenitas Vestra mecum conveniffet, quod concordante Roberto tenderet verſus Brandeburgam, & non concordante inter pratum & balnea refideret, quousque de me fervo fuo reſponsionem & nova habe- ret, præſumendo de mutua vifione cum Domino Rege, de qua vifione, ut me præsente Comes Palatinus & Archiepiſcopus Strigoniensis certe fer- vitores veſtri fideles de mandato Vestræ Majestatis, ut afferunt, Domi- num Regem ubi & quando eidem placeret, certificarunt, propter quam relationem etiam ante meum, & Ducis Theffinensis adventum idem Do- minus Rex quemdam militem fuum ad Vos pro dicta vifione in feſto Pen- tecoftes fienda miferat, turbatus eft aliqualiter dictus Dominus Rex, & ego ſecundum conventa miratus, quod Veſtra Majeſtas ut afſeritur, ad partes longinquas circa Rhenum diverterit, propter quam diftantiam, & elon- gationem præfumit dictus Rex, quod de vifione, de qua dicti Comes & Archiepiſcopus eidem ex parte Vestra dederant, non curabitis; egoque turbor, quia dubito, ſi ante feſtum beati Joannis poteritis convenire fi- mul, quod ſi non , tunc erit debito, quod nihil factum fit, imo remaneant negotia in pejori ſtatu. Quare pro Deo provideat Veſtra Majeſtas quid eidem in præmiſſis expediat, & me certificet feftinanter, qui non haben- do etiam certificationem dictum feſtum expectando, ipſo elapſo statim recedam, & tendam versus Vestram Serenisſimam Majestatem, qua me dignetur in ſua gratia habere commendatum, quam Deus confervet diu- tius & feliciter ad regimen univerſi. Scriptum manu noſtra in Wiſſegra- do in veſperis Pentecoſtes (15. Maji.) V. Majestatis Capellanus Patriarcha Alexandrinus Compater & Servitor. 395 Ddd 2 LXIX.

Strana 396
396 DIPLOMATARIUMo LXIX. Littera tertia Patriarcha. (ereniſſime, ac Invictiſſime Princeps & Singularifſime Domine. Post- quam ſcripſeram litteram, principalem acceſſi ad Curiam Domini mei Regis Ungariæ, ubi erat cum eodem Dux Bavariæ Stephanus junior, & poſt alios & varios tractatus Dominus Rex dixit, quod ex quo dictus Ste- phanus pro ſe & pro aliis Ducibus Bavariæ dicebat, quod volebant ftare juſtitiæ, & de ſua juſtitia coram me tanquam Domini mei Papæ nuncio ad hoc miſſo oftendere in uno brevi termino, in quo præfati Duces cum Ve- stra & Domini Regis Majestate erant parati convenire in Vienna, & ipse Dominus Rex stabit in Poſonia, quæ funt loca ad conveniendum omnibus partibus fatis apta, quod ipſe Dominus Rex volebat expectare terminum ad Aſsumptionem beatæ Mariæ datum dictis Ducibus &c. fed volebat, fi Veſtræ Majeſtati placeret, quod Vos & ipfe conveniretis prius, & ut ci- tius poſfetis, sicut per Ducem Theſsinensem, & litteras meas, jam ut pu- to, estis certificatus, circa festum beati Joannis, ubi paratus eft Vobis dare litteras de non vendicandis Reguis &c. & jurare, ficut Vestra Ma- jeſtati & Domino Archiepiſcopo Pragenſi, & Domino Theſſinenſi & mihi videbitur, & ei conſulemus, honorem ſuum ſervantes, ita ad fancta Dei evangelia, & ſuper lignum Crucis in manibus meis juravit palam, & fi per Majestatem Vestram staret, quod non pofletis cum ipso ante dictum festum beati Joannis, aut in festo convenire, etiam post dictum festum placet ſibi, quod idem fiat, quando, & ubi Veſtræ placebit Majeſtati. Petit tamen Dominus Rex, & ut apparet mihi, multum rationabiliter , quodſi Majeſtas Vestra poſt feſtum ſancti Joannis vellet ſe videre cum ipſo, & non ante, quod tunc ipſe propter honorem fuum habeat libe- rum arbitrium circa litteram & juramentum de non vendicandis &c. usque ad diem per Vos eligendum Vestrum & fuæ vifionis, quamvis revera, ut præmiſſum eſt, jam promiſerit, & juraverit illa dare, & jurare, ſicut ſupra eft ſcriptum, ſed illud vult ſolum propter quendam talem honorem. Qua- re Domine mittatis mihi ſuper hoc unum ſeriptum veſtrum, veſtra manu ſubſcriptum, & annulo figillatum. Inſuper Domine mi vult idem Dominus Rex, quod omnes Duces Bavariæ conveniant ad dictum locum de Vienna cum Veſtra & Sua Majeſtate, & mecum, ubi oſtendant de juſtitia ſua me- liori modo, & per quemeunque modum potuerint, ut si ipſam & de Baſ- ſavia die xV. menfis Julii habuerint, remaneant cum juſtitia ſua, ſi vero ju-

Strana 397
BOHEMICO-HUNGARICUM. 397 juſtitia pro Majeſtate Veſtra, aut liberis Veſtris fuerit, remaneatis cum ipſa, quia ſicut ipſe in præſentia mea, & ſupradictorum Prælatorum di- xit, non erat ſua intentio dictos Duces, ubi appareret, quod juftitiam non haberent, in juſtitia juvare, & ſuper hoe voluit dictus Dominus Rex, quod festinanter ego scriberem Vestræ Majestati, & quod statim, & de omnibus supra dictis certificaretis Suam Majestatem, & me per litteras Veſtras de veſtra voluntate certa & clara, nam ipſe ista remittit Vestra Majeſtati, de qua ſemper idem Dominus meus Rex loquitur vere multum reverenter, & cum honore magno, ac si Vos haberet in patrem, & at- teſtor Deo Domine mi, & vobis, quod nunquam vidi Principem, & fignan, ter tam potentem, quam magnum cum tanta humilitate & modeſtia, & absque aliqua inordinatione loquentem, & pacem & tranquillitatem fuo cum honore ſervato defiderantem, & hoc coram Deo, & coram Domino Papa, & coram toto mundo peto atteſtari. Imo Domine eſto, quod Ve- ſtra Majeſtas nollet in dicto loco de Vienna in dicto termino xv. dierum Julii convenire ipſe vult, quod coram ipſo ſupradicti Duces conveniant, quando vult ſcire, ſi fint juſti, an injuſti. Quare Domine expedit mul- tum V. Majeſtati juxta videre meum, quod poſtpofitis omnibus aliis ne- gotiis cum ipſo etiam, ſi omnino fieri poſſit, ante feſtum beati Joannis ut antea fiat viſio Veſtra & Sua, quam dictorum Dominorum Ducum & Vos ipſos præveniatis, & cum eritis fimul, in quantum valeo percipere, omnia habebunt inter Vos & ipſum bonum finem, & hoc facto, cum illi Duces in ſequenti termino proximo convenient, facile erit, præstante pacis auctore, omnia ad pacem & bonam concordiam devenire. Iſta Do- mine mi abbreviantur juxta Veſtram, ut mihi apparet; voluntatem, & Do- minus Rex, & dicti Duces fe ponunt in bona ratione & via, & per Deum Domine mi, cum reverentia debita loquendo, fi iſta per Vos deficiant, Se- des Apostolica & mundus non poterunt de V. Majestate bene opinari, & fama bona & opinio, quæ pro vobis usque huc eft, contra Vos con- vertetur. Quare pro Deo in iftis plene & tanquam Princeps prudentiffi- mus deliberetis, & Dominum Regem & me absque mora certificare digne- tur V. Majestas Sacratiffima, quam Deus Omnipotens conſervet feliciter juxta Imperialia vota, cujus gratiæ me humiliter recommendo. Scri- ptum propria manu in die Pentecoſtes in Wiſſegrado (16. Maji.) V. Majeſtatis Capellanus & Compater Patriarcha. Ddd 3 LXX.

Strana 398
398 DIPLOMATARIUM LXX. Quarta littera Patriarchæ. ereniſſime Princeps, & Singulariſſime Domine. Penultima die menfis Maji in Wyſſegrado recepi litteras Veſtræ Majeſtatis Sacratiſfima, quæ de nova concordia Illarum Vestrarum Imperialium Serenitatum, & Comitis de Wartemberg, & aliorum proſperitatum Veſtrarum mihi cum gau- dio attulerunt, quæ utique nova, quia proſpera non ſub modio repoſui, ſed ſuper candelabrum, ut cunctis nota fierent, exaltavi, quæ utique nova, quia de adventu etiam Veſtræ Majeſtatis ad diem ſtatutum par- lamenti in Trinchinio (x) ultra æſtimationem exulto, quem Domine mi invictiſsime nullatenus differre vel immutare eadem Majestas ex qualieun- que cauſa pro Deo dignetur, quoniam vere omnia ad Veftram voluntatem & Imperialem honorem ſunt diſpoſita, & pro certo ficut de David ſeribi- tur ; In omnibus Deus direxit viam, & confilium Veſtrum. Dominus etiani Rex totus erga Majestatem Vestram inviſceratus, & benivolus, jam ad illas partes, & locum incepit viam fuam, & omnes fere magni tam Præ- lati, quam alii greſſus ejus inſequuntur, ego etian die craſtina, quæ est prima dies Junii etiam incipio &c. verfus Trinchinium, volens Cæſareæ Majeſtati occurrere in Broda, & cum ipſa de multis conferre ante diem parlamenti ſive viſionis. Inſuper glorioſiſſime Cæſar, quamvis per rela- tionem Domini Ducis Theſfinenfis, & meas per eundem delatas litteras Veſtræ Majeſtati intimatum fuerit, quod Dominus Rex juraſſet dare lit- teras de non vendicandis Regnis &c. Si Vestra Majestas, & dictus Dux, & ego illud eidem honore ſuo ſalvo conſuleremus, & non aliter, hoc non obſtante ipſe mandavit mihi litteras reverſales tam ſuper parentela, quam ſuper non vendicandis &c. dari, & illas habeo penes me, & Ve- ſtras dedi eidem, in quo poteſtis bonum animum ſuum percipere, & dif- fidentiam deponere ab Imperiali mente, ille etiam filius meus & frater Dominus Carolus qui erit, & eft totus Vester una cum Domino Rege ad præſentiam Veſtræ Majeſtatis vadit; Vere Domine mi, ego non potui no- tare in iſto Principe Domino Rege, nifi omne bonum, & per ipfum omnes Prælatos, & alios magnos ſum ultra modum verbo & opére, & ſervitio honoratus, me humiliter Vestræ recommendans Majestati, quam Deus in- columem conſervet feliciter ad regimen univerſi. In Wiſſegrado ultima die Maji, qua die mitto ad dictum Dominum Regem litteras, quas eidem mittit Serenitas ſæpe dicta. V. Majeſtacis Capellanus Patriarcha, Servitor. (x) Trenſchinio. LXXII.

Strana 399
BOHEMICO-HUNGARICUM. 399 LXXI. Quinta littera Patriarcha. ereniſsime Princeps, & Singulariſſime Domine. Noverit Veſtra Majeſtas, quod ego diſpoſueram heri die Jovis, quæ fuit decima dies mensis Junii arripere iter meum verſus Trinchinium & Brodam, ut ibi occur- rerem Vestræ Majeſtati ante diem Parlamenti per tres, vel per quatuor dies, ſed Dominus Rex intimavit mihi, quod ipſe erit in Strigonio, ubi interſum die lunæ proxima, quæ erit XIV. dies dicti menſis pro loquendo, & tractando mecum ſuper aliquibus factis, & ideo oportet, & decet me ipſum usque tunc expectare, ſed ftatim colloquio habito arripiam iter meum versus Vestram Majestatem taliter, quod Deo favente die Veneris proximo ante diem parlamenti diſpono eîfe in Broda, supplicans Vestræ Majeſtati quod non differatis, nec immutetis adventum, quia omnia funt in bonis terminis, & ficut alias ſeripſi, ego, jam diu eſt, habeo litteras, nedum de parentela, imo & de vendicandis Regnis &c. Et litteras dedi; ſuper quibus verus labor præſentium ad Dominum Regem venerit, nec per Vestram Majestatem, nec per Dominum Regem fuit mihi intimatum, de quo fui admiratus, quia ſi aliqua, quod abſit, fuiſſent immutata, ego ſervus Vester, ut communis perſona, & ſervitor ambarum partium debui certificari, ſi materia fit de illo facto, pro quo laboro. Insuper Serenis, ſime Princeps pro Deo, juxta ſingularem prudentiam Vobis a Deo datam ſuper omnes, quos novi, cogitet Majeſtas Veſtra aliquam bonam viam, quam apponatis inter Dominum Regem fratrem Vestrum & Duces Austria Vestros utiles colligatos, & parentela junctos; quia alias de guerra du- bito, niſi Deus & Vestra Majestas provideat. Et si, quod abſit, fuscita- retur illa guerra, etiam Veſtra, & Regis recidivaret, quod Deus aver- tat, qui a ſua parte conſervet & dirigat feliciter ad regimen universi Veſtram Sacratiſſimam Majestatem, cujus gratiæ me humiliter recom- mendo. Scriptum meum nota in Strigonio die Veneris XI. die Junii; In Broda si placet, mandetis officialibus Veſtris, ut mihi & fratri meo, & familiis meis provideant de bona & capaci habitatione, quod non pla- ceat oblivioni Veſtra Majeſtas tradere, ne propter multitudinem minus unde tranfire haberem. LXXIV.

Strana 400
400 DIPLOMATARIUM. LXXII. Sexta littera Patriarcha. ereniſime Princeps, & Singulariſſime Domine. Si nuper aliqualiter turbatus, imo de bona fide negotiorum, pro quibus in Ungariam ve- neram, deſperatus irreverenter Vestræ scripſero Majestati, apud eandem veniam pro Deo obtineam ; quoniam ex fidelitate, & ex fincero affectu, ad talia ſcribenda auſum aſſumpſi. Gualiter autem negotia cum Domino Rege Ungariæ præſentibus Vestris nunciis se habuerint, scripfit Dominus Archiepiſcopus Pragenfis (y) Veſtræ Majeſtati, quæ omnia ante ipſorum nuntiorum adventum erant concordata, quod ipfi ſciunt. Poſt etiam di- Ctorum nunciorum receſſum ego remanens ſolum per unam diem in Unga- ria propter debilitatem, quam patiebar, inſteti apud Dominum Regem, quod ipſe confestim mitteret ad Dominum Ducem Rupertum, & alios con- ſanguineos ſuos unum follemnem nuncium, qui nomine Domini Regis in- tereſſet una mecum ex parte Papæ concordiæ Vestræ & ipforum, quam Dominus Rex omnino vult ex cauſa, quam ſecrete explicabo Veſtræ Ma- jeſtati. Quare Sacratiſſime Cæſar pro Deo in hac concordia fienda digne- tur Majestas Veſtra dare honorem, & gloriam primum Sedi Apoſtolicæ, quæ me ſervum Suum & Veſtrum ad hoc mifit cum laboribus multis; Sè- cundo Domino Regi cordiali amico Veſtro, & fratri, ut ex relatione mea perpendetis, tertio illi Domino Duci Roberto, de cujus magnificentia, & prudentia audio multa bona; Ego enim Invictiſſime Cæſar, quantum poſ- ſumn accelero greſfus meos ad Majestatem Veſtram quamvis debilis ex quodam accidenti mihi in illo aere Ungaricali peſſimo contingenti, & fi non poſſem ſeptima die reſtantis menſis Augusti (23. Augusti) eſſe in præ- ſentia Veſtra Majeſtatis, pro Deo Sereniſſime Princeps, dignemini diem aſſignatum Bernaboni ſolum ad octo dies immediate ſequentes, ut ibi poſ- ſim intereſſe, prorogare contra illum venenatum ſerpentem, Imperiali gladio, cum nunc vehementius sanctam Romanam Eccleſiam perturbave- rit , procedendo. Indictionem etiam curiarum generalium in Nuerenburga, ficut jam Dominus noſter Papa per copias litterarum Imperialium prævie certificatus exiſtit, in memoriam & executionem dignetur ponere Vestra Majeſtas Sacratiſſiina, eui me humiliter recommendo, quam Deus Omni- po- (y) Joannés.

Strana 401
BOHEMICO-HUNGARICUM. potens conſervet feliciter ad regimen univerſi. civitate (z) Ducolmienſi XVIII. die Auguſti. Veſtræ Majeſtatis Servitor, Patriarcha Alexandrinus. Scriptum nota manu in 401 LXXIII. Septima Littera Patriarcha. ereniſſime Princeps, & Singulariſſime, ac Metuendiſſime Domine. Noverit V. Majeſtas Dominum Archiepiſcopum Pragenſem, & me ho- die in festo beatæ Mariæ Magdalenæ ad prandium Pragam advenisse, & ficut a nonnullis didici, Veſtra Majeſtas mittit Magiftrum Petrum Nota- rium ſuum ad Dominum Regem Ungariæ, ex qua cauſa tamen ignoro, ſed ſi ſuper videndo ſive conveniendo cum præfato Rege ille mittatur, non video, quod conventio bene fieri poſſit, quousque ad octavas ſancti Mi- chaelis, ficut idem Rex cum nunciis Veſtris, & mecum convenit; cum ipſe medio tempore aliis arduis negotiis profunde infra Regnum ſuum de- beat occupari. Inſuper Domine mi, iſta est ſua concluſio finalis, quod ad nulla alia nova dictus Rex procedet, niſi facta concordia veſtra, & Bavarorum, pro qua fienda mittit noviter Ambaſſiatores ſuos ad ipſos. Scriptum Pragæ in feſto, quo ſupra propria manu. V. Majeſtatis Servitor, Patriarcha. LXXIV. Puncta & articuli, quos Carolus IV. Imp. Ambaſiatori- bus ſuis ad Romanam Curiam miſſis Summo Pontifici Gregorio XI. exponenda & urgenda commifit, quorum maxima pars ſpectant Ludovicum Regem Hungariœ, & Duces Bavariæ, qui Brandeburgenſem Marchiona- tum eidem & filiis eripere moliebantur. De Anno 1373. nprimis quamvis inter Majestatem Imperatoris, (a) Dominum Regem Bo- hemiæ filium fuum, hæredes & fucceffores ipſorum ab una; & Regem Ungariæ, (b) hæredes & ſucceffores suos parte ex altera facta fit pax, & con- Lee Tom. II. (z) Veroſimillime legendum Lutomislenſi, nam in præviis ſummariis legitur Luthmuſchil, erat enim Patriarcha Alexandr. in itinere verſus Pragam, ut ex ſequenti Epiſtola (b) Ladovicum. liquet (a) Carolum IV.

Strana 402
402 DIPLOMATARIUM concordia, & parentelæ contractus, quantum ipſos & Regna ipforum tan- git, taliter, quod neutra partium ullo tempore in futurum debeat inva- dere, uſurpare, appetere, aut fibi appropriare Regna, principatus, terras, vaſallos & bona alterius, ficut omnia præmiſſa clarent ex litteris datis a partibus utrobique; tamen Rex Ungariæ, quando litteræ hine inde dandæ fuerunt, protestatus est, quod propter ligam, quam idem Rex dixit ſe cum Ducibus Bavariæ feciffe, vellet ipfos juvare etiam contra Dominum Imperatorem, Regem Bohemia, & quemlibet hominem secundum ligam eandem, & aliter in traditionem litterarum ſuarum Imperatori faciendam nullatenus conſentiret. Quam proteftationem Dominus Imperator audiens, quamvis fuiſfet paratus Regi litteras fuas dare fine omni conditione, & ſervare fimpliciter, quod promiſerat, & quod in dictis litteris contineba- tur, proteſtatus eſt, quod ipſe utique vellet juvare Duces Austriæ etiam contra dictum Regem Ungaria, quos etiam absque omni proteftatione in eum caſum juvare poteſt, ſi eos Rex Ungariæ in Principatibus & terris fuis invadere niteretur. Item quamvis inter ante dictos Principes, Imperatorem videlicet, & - - - Regem Ungariæ pax & tranquillitas promiſſæ, juratæ, & litteris firmatæ fint, ut præmittitur, tamen ex eo, quod Rex Ungariæ protesta- tus eft velle juvare Bavaros, qui pacem nolunt, nec treugas habent eum - - - Imperatore, niſi usque ad feſtum Pentecoſtes venturum proxi- me, quas dudum fregerunt, & frangunt quotidie, & quod aliter in tradi- tionem litterarum fuarum Imperatori faciendam nullatenus confentiret, inter ante dictos Principes, Imperatorem videlicet & Regem Ungariæ non eſt, nec eſſe ſperatur pax, aut ſecuritas in effectu. Item Dominus - - - Imperator tanquam Princeps pacificus & pius, ac ſanguinis humani effufionem abhorrens ob reverentiam Dei & Apoſto- licæ Sedis in perſona Patriarchæ Alexandrini Apoſtolici Nuncii dictis Duci- bus Bavariæ plures obtulit rationabiles vias, quibus meliores effectu ex- cogitari non poſſent ad pacem & concordiam inducendam. Primo videlicet ut Rex Ungariæ tractaret amicabiliter, & quæstio- nem ipforum decideret amicabiliter, de beneplacito utriusque partis. Item ſecundo, quod ambæ partes tam Dominus Imperator nomine filiorum & hæredum fuorum, quam Bavari ftarent ordinationi & deciſio- ni Principum Electorum Imperii, aut majoris partis eorum. Item tertio, ſi ſupradictæ viæ non placerent, quod quælibet ex ſu- pradictis partibus eligeret duos amicos pro parte fua, qui quatuor fic electi haberent cognoſcere de controverfia, quæ vertitur inter ſupradi- ctas

Strana 403
403 BOHEMICO-HUNGARICUM. ctas partes; & fi concordarent dicti quatuor fic electi, tunc ambæ par- tes ftare ipforum fententiæ tenerentur, fi vero diſcordarent, ex tunc Do- minus noster Summus Pontifex (c) superarbiter effe deberet, cujus ordi- nationi, & definitioni Imperator bona voluntate ftare volebat, quod qui- dem ante dicti Bavari acceptare minime voluerunt, imo fugientes pacem omnem, dictarum viarum neutram voluerunt admittere, & ita per dictum Regem Ungariæ pro parte Bavarorum fuit antedicto Patriarchæ reſpon- ſum infra terminum ad hoc ſtatutum, videlicet infra feſtum Aſſumptionis beatæ Mariæ Virginis ultimo jam elapſum. Item Dominus Imperator & Rex Ungariæ convenerunt infi mul in me- tis Regnorum Bohemiæ & Ungariæ, & in eorum vifione mutua multæ viæ pacis, & concordiæ per dictum Patriarcham & alios inter Dominum Im- peratorem & Bavaros antedictos tractatæ fuerunt, quarum viarum iidem Bavari neutram recipere, feu admittere voluerunt; quod videns Domi- nus - - - Imperator anhelans femper ad tranquillitatem, & bonum fta- tum Chriſtianitatis, quamvis trevgarum dilatio pro pueris & hæredibus ſuis non faceret, conſenfit tamen in trevgas duorum annorum, dummo- do in caſu, quo dictæ trevgæ per dictos Bavaros frangerentur, præfa- tus - - - Rex Ungariæ promitteret, nolle juvare Bavaros eosdem, quod dictus Rex facere voluit, fi Rupertus Dux Bavariæ Comes Palatinus Rheni Patruus dictorum Bavarorum faceret, & promitteret illud idem, quod Dux Rupertus jam dictus facere renuit. Item dictus Dominus Imperator, ex quo non poteft eum præfatis Ducibus Bavariæ in aliqua via bona trevgarum aut pacis ipfis renuenti- bus concordare expedit, & oportet neceffario ipfum per bellum, & ma- num potentem, ſe defendere, & conſervare jus ſuum, quod ipſe per Dei gratiam bene & potenter facere poterit, ſubditorum ſuorum fidelium au- xilio mediante. Item ultra prædicta, ne poſt mortem Domini Imperatoris aut Mar- chionis Brandeburgensis Imperium relinquatur penitus in errore ex eo, quod fuper dicto Marchionatu Brandeburgenſi, & voce electionis inter filios & hæredes Domini Imperatoris prædicti, & Bavaros eft quæstio, & quamdiu hujusmodi quæſtio indeciſa, & indeterminata exiſtit, cum ne- ſciatur, quis ex partibus prædictis effe debeat Marchio & Princeps Ele- ctor Imperii ratione Marchionatus ejusdem, & fic Imperium relinquitur in errore, dictus Dominus Imperator requirit, extrajudicialiter tamen, Eee 2 Apo- (c) Gregorius XI.

Strana 404
DIPLOMATARIUM 404 Apostolicam Sanctitatem, ut pensatis præmifſis sibi Apostolica Sedes de re- medio provideat, & infra ſcriptis modis ſubveniat. Primo videlicet, quod ipſe mandet per ſuas literas Apostolicas Ele- ctoribus Imperii, vel majori parti eorum ſub excommunicationis pæna, quod ſe de cognitione talis cauſæ intromittant , & ad aliquem tertium lo- cum coram ſe citent partes utrasque ad parendum in tali cauſa juſtitiæ, ita quod ambæ partes stent contentæ in eo, quod ſententia dictaverit Ele- ctorum, vel majoris partis eorum. Et quod ipſe mandet per ſuas litte- ras ipfis partibus, ut in quæstione præfata ſtent judicio, definitioni, ſen- tentiæ Electorum, vel majoris partis eorum, ut fi illud una ex ipfis par- tibus facere contemneret, infra terminum eis ab ante dictis electoribus præefigendum, ex tunc Principes Electores imponant violentiam eidem parti inobedienti, tanquam contemptori juſtitiæ, Marchiam Brandebur- genſem, occaſione cujus inter partes prædictas eſt quæstio amodo non pe- tendi, arreſtandi, occupandi, ſeu ipſam ſibi quomodolibet vendicandi. Et ex hoc declaretur, quis ex tunc inter partes ipfas effe, & cenſeri debeat Marchio Brandeburgenfis, & Princeps elector. Item quod Dominus noster Papa dictum Marchionem Brandeburgen- ſem per Apostolicas literas hortetur, moneat, & inducat, quod univerſa & fingula juramenta, promiſſa, fædera, & fidelitatum homagia, sive ex in- ductione, mandato & compulfione fuos per quoscunque nobiles, vafallos, cives, incolas & ſubditos caftrorum, terrarum, civitatum, oppidorum, villarum & quorumcunque locorum ejusdem Marchiæ Brandeburgensis five propria temeritate eorum contra legitimam donationem, fidelitatum ho- magia, juramenta, fædera, promiſſa, & literas filiis & hæredibus Domini Imperatoris hactenus factas & datas, facta, & data, ficut ſuperius eft ex- preſlum, nunc de novo, & ex facto contra Deum & juftitiam præfatis Ducibus Bavariæ præſtita, cum juramenta vincula iniquitatis effe non de- beant, indilate tolli, & effectualiter revocari, & retractari procuret, ac per easdem litteras Apoſtolicas inhibere, quod de cætero talia facere non attentent. Item quod similiter ſcribatur per Apostolicas litteras præfatis nobi- libus, vaſallis , civibus, incolis, & ſubditis Marchiæ Brandeburgenſis præ- dictæ, qui in præjudicium filiorum & hæredum Domini Imperatoris, ficut præmittitur de novo, juramenta, fidelitatum homagia, promiſſa, pacta, & fædera, ſive ex inductione, mandato, & compulſione Marchionis Brandeburgenſis, ſeu temeritate propria dictis Ducibus Bavariœ fecifse noſcuntur, quod a talibus recedant, & juramenta fidelitatum, homagia', fæ-

Strana 405
BOHEMICO-HUNGARICUM. fædera, & promiſſa priora dicti Domini Imperatoris filiis, & hæredibus facta hactenus, effectualiter teneant, & obſervent. Item quod deſtinetur per S. Dominum noſtrum Papam certus Apo- stolicæ Sedis Nuncius, mandatum habens per Apostolicas literas, ut in caſum , quo ipſi nobiles, vaſalli, cives, incolæ, & ſubditi Marchiæ Bran- deburgenſis prædictæ exhortationes & monita Apostolicæ Sedis contem- nerent in præmiſſis, ipſos & eorum quemlibet ad talia realiter, & effe- ctualiter facienda Apostolica auctoritate compellat, ac adverfus eosdem, & eorum quemlibet nominatim, tamquam contra perjuros, & mandato- rum Romanæ Ecclefiæ contemptores procedat aliis viis, & juris remediis opportunis. Guodque idem Apoſtolicæ Sedis Nuncius cum his, qui in præ- miſſis ducti ſpiritu ſaniore parere voluerint, & a juramentis, & fidelita- tum homagiis, promiſfis, fæderibus, & pactis dictis Bavaris præſtitis & factis, quæ nullius efficaciæ funt, recedere auctoritate præfata gratioſe diſpenſet. Item ſcribatur per Apostolicas literas nobilibus, vaſallis, civitatibus, oppidis & locis dictæ Marchiæ Brandeburgenſis qui circa juramenta, fide- litatum homagia, promiſſa per ipſos filiis & hæredibus Domini Imperatoris, hactenus ut præfertur, facta, & præſtita se immobiles præftiterunt, & literas ſuas in talibus fideliter obſervarunt, commendando ipſos de animi, fidei, & virtutis constantia, & hortando, quod in talibus in antea perſe- verent. Item exponatur Sanctitati Suæ de rebellione, & liga Archiepiſcopi Salczburgenſis, & quod realem executionem in hujusmodi facto Nuncii Domini Imperatoris reportent. Item ut Sanctitas Sua citationem perſonalem ad instantiam Abbatis de Sichen contra Wenceslaum & Albertum Duces Saxoniæ Sacri Imperii Priu- cipes, Electores, & eorum vaſallos alias conceffam tollat, maxime ex eo, quod Abbas prædictus, qui ad Imperium in temporalibus pertinet, frau- dulenter, & temeritate propria ab Imperatore receſſerit, & Marchioni- bus Miſnensibus adhæreat, dictusque Dominus Imperator Ducibus Saxo- niæ mandaverit, ut præfatum Abbatem de rebellione fua compeſcerent, & ad Sacri Imperii obedientiam reducerent. Etiam ex eo, quod jam di- ctorum Ducum progenitores, quam ipfi in obedientia fanctæ Romanæ Ec- cleſiæ perſtiterint, prout hoc ipſum Dux Albertus, qui & modo citatus est cum Domino Imperatore tanquam ſupremus Mareſcallus Imperii cum gentibus ſuis ad ſerviendum Ecclefiæ in Italiæ partibus expoſuit ſe & ſua, & inſolitum, ac quaſi inauditum exiſtat, tam magnificos Principes, Ele- Eee 3 405 cto-

Strana 406
406 DIPLOMATARIUM ctores Imperii, & Ecclefiæ Romanæ fideles ad inftantiam fimplicium per- ſonarum nulla monitione præcedente ad Romanam Curiam perſonaliter evocari. Nam quaſi impoſſibile eſt ipſos, vel eorum alterum propter guerras graviffimas, quibus occafione Ducatus Lunemburgenſis involuti funt, etiam si ſponte vellent, poſſe ſe ad præſens Apoſtolico conſpectui præſentare. Item ut Sanctitas Sua tollat citationes perfonales conceſfas contra - Epiſcopum Pathaviensem, & Comitem de Wirtemberg propter evitandum ſcandalum, cum fint obedientes, & fideles Eccleſiæ Romanæ, & Imperii. Et quod de his alicui Prælato vicino committat in partibus, qui vocatis vocandis ſuper meritis cauſarum cognoſcat, & juſtitiam faciat. Item ſcribatur Marchionibus Miſnensibus per Apostolicas literas ſu- per facto Ecclefiæ Herbipolenſis. Item super facto Abbatiæ, & civitatis Pegomenſis. Item quod Sanctitas Sua illum de Heſpurg, qui ſe in contemptum Apoſtolicæ Sedis intromiſit de civitate Herbipolenſi, & quibusdam aliis civitatibus & castris ejusdem Ecclefix, in quibus defacto tanquam Her- bipolensis Epiſcopus adminiſtrat, puniat, prout S. præfatæ videbitur, fic quod tranſeat aliis rebellibus in exemplum. LXXV. Alia puncta eisdem Ambaſiatoribus ab eodem Imperatore ſeorſim data de eodem anno 1373. x eo, quod Rex Ungaria (d) vult omnino juvare Bavaros adverſus Dominum (e) - - - Imperatorem, & quemlibet nemine excepto, prout in copia ligæ, quam habet cum Bavaris, expreſſum eſt; & ex quo idem Rex ſibi Bavaros, qui funt Principes Imperii, & Imperatori juramento fidelitatis adſtricti, taliter attraxit, ut præſumitur, quod alios ſimiliter ab Imperio alienare nitatur. Imperator hoc ipſum fuftinere non volens, nec debens, prohibitione potenti dicto Regi in talibus ſe opponet. Unde Imperatore, & dicto Rege Ungariæ fibi invicem guerram moventibus, vel aliter in diſcordia exiſtentibus, Turci, Tartari, Ruteni, & alii infi- deles, qui etiam de præſenti dicto Regi guerras movent, ipſumque dam- nificant, occasionem & opportunitatem habebunt, eundem Regem, ca- te- (d) Ludovicus, (e) Carolum IV.

Strana 407
407 BOHEMICO-HUNGARICUM. terosque fideles & Chriſtianum populum fortius invadendi, ficque eorum occasione non ſolum Romanum Imperium, ſed & Chriſtianitas guerris, per- turbationibus, & erroribus quam plurimis involventur; unde Papa in tali- bus deliberet providere, ſi ſibi videbitur, quod Dominus Rex Ungariæ in liga prædicta, quam ut præmittitur, in præjudicium Imperatoris, & Romani Imperii habet cum Bavaris, recedat, ac Principes Imperii ulterius ſibi taliter non alliciat, vel afſumat. Item Marchio Brandeburgenſis omne jus & Dominium quod in dicto Marchionatu Brandeburgenſi feudo Imperii habuit, & habet , jure dona- tionis puræ & ſimpliciter inter vivos factæ, & cum licentia & auctorita- te, & conſenſu Domini -- - - Imperatoris feudi Domini, aſſiſtente, & conſentiente Ecclefiasticis & Sæcularibus Electoribus Principibus Imperii transtulerit in filios, & hæredes Domini - - - Imperatoris, & talium hæredum hæredes & ſuccelſores in perpetuum, quod juramentum Marchio Brandenburgenſis prædictus in contemptum Divini nominis, & fuæ animæ detrimentum, quantum in se est, defacto violavit, & fregit. Nam di- ctum Marchionatum Brandenburgenſem contra ſuam donationem, & jura- menta, fidelitatum homagia, promiſſa, & literas, temere veniendo, in alias perſonas, videlicet Bavaros, quantum in ipfo fuit, transtulit, & eisdem Bavaris, de aliquibus civitatibus, caftris, villis, & locis Marchio- natus prædicti homagia, & fidelitates fieri compulit, quamvis prius de eisdem Marchionatu Brandenburgensi, civitatibus, castris, villis, & locis homagium, & fidelitatem ante dicti Domini Imperatoris filiis, & hære- dibus, vigore dictæ donationis intervenientibus corporalibus juramentis præſtari feciſſet. Item quia illud ſine conſenſu Domini feudi, imo potius contra feu- di Dominum in manifeſtum præjudicium filiorum & hæredum Domini -- Imperatoris, & adverſus donationem prædictam , nec non juramenta præ- ſtita, promiſſiones, fædera, & litteras patentes datas defuper, & factas præſumpsit facere, merito propter præmiſſa, & contemptum hujusmodi dictus Marchio Brandenburgenſis cecidit ab omni jure ſuo, fi quod in di- cta Marchia Brandenburgenſi ejusque juribus & pertinentiis pridem ha- buit, vel ad præſens ſe contendit habere - - - . LXXVI.

Strana 408
408 DIPLOMATARIUM LXXVI. Sigismundus Hungari& Rex confirmat duas ſuas Majeſta- les literas, quibus Walburgi viduæ Petri Kaplirz ejusque libe- ris oppignoratur caſtrum Kecz cum adſitis terris in Hungaria sitis. dd. Poſonii die S. Agathæ, Anno 1426. igismundus Dei gratia Romanorum Rex, ſemper Auguſtus, Hungariæ, Bohemi�, Dalmatiœ &c. Rex, & Marchio Brandeburgensis, ac Lu- Omnibus in Chriſto fidelibus modernis fimul & cemburgenſis heres. futuris, vel posteris, qui notitiam harum rerum habuerint, falutem in Sal- vatore omnium &c. Ad Regiam ſpectat dignitatem, ut fidelium fuorum literæ quondam gratioſe conceſſæ novarum literarum robore, atque ſplendore confirmentur, & illuftrentur. Quapropter feriem infra posi- tarum literarum in fingulorum notitiam venire volentes, teftamur, quod fidelis noſtra Nobilis Domina Walpurgis vidua Petri Kaplirz quondam Ca- pitanei caſtri noſtri Poſonienſis, nomine proprio, & filiorum ſuorum Joan- nis & Petri, item filiarum ſuarum Margarethæ, Barbaræ, & Urſulæ no- bis extradiderit quasdam duplices literas, unam moderno minori figillo noſtro pendenti munitam, qua caſtrum noſtrum Kecz nominatum in diſtri- ctu Muzoninenhi existens una cum oppido etiam Kecz nominato cum poſ- fefſione Pamern vocata & medietate loci Kedendorff dicti cum omnibus fructibus, & appertinentiis ad castrum noſtrum Kecz ſpectantibus Dominæ Walburgi, ejusque filiis Joanni & Petro, item Margarethæ, Barbaræ, ac Urſulæ filiabus prædicti Petri Kaplirz, ſub quibusdam clauſulis ac con- ditionibus in his noſtris literis clarius explicatis, fatemur oppignorafſe. Et alteram Capituli Ecclesiæ Pozoninensis, vulgo Hamfesst: concernen- tem confirmationem & extraditionem ſupradicti caſtri noſtri Kecz, & op- pidi etiam Kecz dicti, ſimul cum omnibus horum fructibus, nempe caftri & oppidi prædictorum. Dominæ Walpurgi, Joanni, Petro, Margarethæ, Barbaræ, & Urſulæ eorumque hæredibus, etiam ſub quibusdam clauſulis in dictis his literis ordinatim deductis, uti inferius ſcriptum patebit, fa- Ctam. Ideoque Noſtram Majeftatem humiliter, & devote rogavit, ut easdem literas firmas, ratas, & gratas habentes, his noſtris literis Ham- feſſt dictis de verbo ad verbum inſcriptas, illi vel illis, nempe Dominæ Walpurgi, Joanni, Petro, Margarethæ, Barbaræ, & Urſulæ, eorumque hæredibus, usque ad terminum annorum in prænominatis literis præfixum omnia

Strana 409
BOHEMICO-HUNGARICUM. omnia & fingula confirmare dignaremur. Primarum literarum vero te- nor eft ſequens. 401 Tos Sigismundus Dei gratia Romanorum Rex ſemper Auguftus, & Hun- Igariæ, Bohemiæ &c. Rex; Memoriæ mandamus, & notum facimus, hiſce noſtris literis omnibus, quibus competit, quod fideles noſtri, id est, Nobilis Domina Walpurgis vidua, Joannes & Petrus filii, Margaretha, Barbara & Urſula dictæ, filiæ quondam Petri Kaplirz Capitanei caſtri noſtri Pozoninenſis (quibus pro duobus millibus florenorum aureorum ca- ſtrum noſtrum Kecz dictum, cum oppido etiam Kecz nominato, & altero Pamern dicto cum medietate poſfeſſionis, & rebus in Kedendorff fitis, jam antea oppignorata & tradita fuerunt) nunc denuo pro fingulari neceſfita- te noſtra quatuor millia, & quingentos florenos aureos, paratæ pecuniæ, pro conficiendis certis & neceffariis rebus, quæ Majeftatem nostram & Regnum Hungariæ concernunt, nomine mutui dederint, ac concefferint, atque tradiderint, & adhue ſupra hanc ſummam duo millia aureorum puri auri in reparationem ædificiorum caſtri noſtri Kecz prædicti, ideoque in noſtram utilitatem expendere promiſerint. Guapropter de certa nostra ſcientia, etiam Sereniſſimæ Principis Dominæ Barbaræ Regnorum prædi- ctorum Reginæ, conthoralis noſtræ, cum conſenſu etiam, & ſalubri con- filio, plenaque voluntate noſtrorum Prælatorum, & Dominorum, jam di- ctum caſtrum noſtrum Kecz una cum oppido etiam Kecz dicto, cum præ- dio Pamern & cum medietate jam nominati loci Kedendorff, cum omnibus aliis juribus, & fructibus, appertinenciis, & nominatim terris, & agris cultis, & incultis, fylvis, rubetis, pratis, viretis, aquis, piſcinis, Da- nubii teloneo, quod in Kecz recipere conſueverunt, & univerſim cum omnibus fructibus, quibuscunque vocentur nominibus, fub eorum certis, & veris antiquis limitibus, cum quibus hucusque hæc habita, & poffeffa fuerunt, pro ante dictis fex millibus, & quingentis florenis aureis nobis antea & nunc conceffis, & pro fupra etiam nominatis duobus millibus flo- renis aureis, quos pro reparatione fupra dicti caftri noſtri expendere debent, quod in una ſumma efficit octo millia quingentos florenos aureos, huic Dominæ, filiis, & filiabus ejus ſupra nominatis, eorumque hæredi- bus, & ſucceſſoribus cenſuimus oppignorare, imo oppignoramus, obno- xium reddimus, & propter fidelia ſervitia jam dicti olim Petri Kaplirz, & ejusdem Dominæ Walpurgis, quæ nobis fideliter, & evidenter tempo- re neceffitatis noſtræ exhibuerunt, confentimus, volumus, atque damus, ut quam diu vixerit Domina Walpurgis, prædictum caſtrum Keez una Tom. II. F ff cum

Strana 410
410 DIPLOMATARIUM cum oppido ſimiliter nominato, prædium dictum Pamern, cum medietate nominati Kedendorff, & omnibus ejus appertinentiis & fructibus habere, tenere, inde uſusfructus recipere, & ſervare poſsit, adeo, ut neque nos, nec succesfores nostri, Reges Hungariæ, dictum castrum nostrum, & ejus appertinentias anteſcriptas ab eadem Domina ad dies usque vitæ ejus repetere, exsolvere, neque ad ea ſe immittere, minus iterum poſ- ſidere, & quacunque de cauſa ab eadem ſeparare poſſimus. Verum poſt mortem etiam hujus Dominæ, filii ejus, & filiæ, eorumque filii & ſucceffores castrum noſtrum prædictum Kecz, una cum antedictis fructi- bus, modo nempe antedicto oppignoratum & obnoxium ad tempus uſque reluitionis eodem jure habere, poffidere, omnes fructus recipere poffint, & valeant. Hanc solum exceptionem inferendo, quod si antedicta Do- mina Walpurgis deceſferit e vita, & nos, noſtrive ſucceffores jam ante dictum caſtrum Kecz voluerimus reluere, tunc illi filii & filiæ olim Petri Kaplirz, & nobilis Dominæ Walpurgis, vel liberi eorum, teneantur plena- rie & integre receptis his octo millibus, & quingentis florenis aureis prænominatum caſtrum noſtrum Kecz una cum omnibus fructibus, & ap- pertinentiis antea dictis nobis, vel nostris fuccefforibus absque omni con- tradictione cedere. Hoc etiam fingulariter adjicimus, quod Domina hæc, & jam nominati filii ejus & filiæ de præfatis duobus millibus pro labore, & reparatione caftri hujus computum usque ad plenariam expositionem horum duorum millium & quingentorum florenorum, plus minus, quoli- bet anno deponere, & nobis, vel nostris Officialibus, quos ad hoc defti- nabimus, extradere tenebuntur. Suſcipimus etiam in Nos & fucceffores noſtros Hungariæ Reges, atque verbo Regio promittimus prædictæ Do- minæ Walpurgi ad tempora vitæ ejus, eam & etiam filios & filias antedi- cti Kaplirz, & Dominæ Walpurgis eorumque hæredes & fucceſfores in Dominio & poſſeſſione dicti caſtri, & omnium fructuum, & pertinentia- rum prædictarum usque ad tempus reluitionis velle relinquere, eos con- tra omnium invaſiones hæc impugnantium aut ſe opponentium tuendo, præſervando, & defendendo propriis nostris, & nostrorum succefsorum expenſis ; Ad quæ sigillum noſtrum minus, (f ) quo ut Rex Hungariæ utimur, appendi fecimus in vim literarum, quas ſub forma noſtri Hamfeſst inſeri- bere ſolemus, etiam ſigillo Majeſtali noſtro majori, quo itidem, ut Rex Hungariæ utimur, munituri, dum perſonaliter allata nobis fuerint. Datum Poſonii die ſanctæ Agathæ Virginis & Martyris, auno Domini milleſimo quadringenteſimo xxvi. Regni noſtri Hungariæ xxxix, Romano xvj. Bohemiæ vj. (f ) Sigillum iſtud excuſum habetur Num. V. Se-

Strana 411
BOHEMICO-HUNGARICUM. Secundarum vero literarum, nempe Capituli Poſonienſis, tenor ſe- quitur in hæc verba: 411 mnibus in Chriſto fidelibus præſentibus & futuris, qui notitiam harum literarum habuerint, Capitulum Ecclefiæ Pozonienſis ſalutem in Sum- mo ſalutis Largitore. Ad notitiam omnium tam præſentium, quam fu- turorum tenore harum literarum volumus pervenire; quod literas Sere- niſſimi Principis Domini Sigismundi Dei gratia Romanorum Regis ſemper Auguſti, & Bohemiæ Regis &c. Domini noſtri oppignorationem & inve- stitionem concernentes sigillo ejusdem signatas, & Nobili Dominæ Wal- purgi viduæ, & filiis quondam Kaplirz Capitanei Pozonienſis gratioſe da- tas, atque mandatum nobis transmiſfum debito honore & obedientia obti- nuerimus. His verbis: Sigismundus Dei gratia Ramanorum Rex ſemper Auguftus, & Hungariæ, Bohemiæ Rex, fideli noſtro Capitulo Pozoninenſi ſalutem & gratiam. Cum nos caftrum noſtrum Kecz dictum una cum op- pido etiam Kecz nominato cum teloneo, quod ibidem recipi ſolet, una cum prædio Pamern & medietate loci Kedendorff dicti in diſtrictu Miczo- nenſi constituti, cum omnibus aliis fructibus, & appertinentiis hujus caftri, & omnium aliarum pertinentiarum fructibus fidelibus noſtris Dominæ Wal- purgi viduæ relictæ poſt Dominum Kaplirz Capitaneum caſtri noſtri Pozo- ninenſis ad dies vitæ ejus, Joanni vero & Petro filiis, Margarethæ, Barba- ræ & Urſulæ filiabus dictorum Kaplirz & Walpurgis ad tempus usque re- luitionis ejusdem caſtri noſtri vi & virtute literarum harum pro certa fum- ma pecuniæ ab eis, nempe Walpurga & filiis, ac filiabus ejus Majestati Noſtræ nomine mutui conceſſæ titulo oppignorationis, & pignoris dede- rimus, & oppignorare voluerimus; hinc eos per nostrum fimul & vestrum hominem in poſſeſſionem & Dominium eorum juxta conſuetudinem Regni noſtri debite induci mandamus. Quocirca fidelitati veſtræ ſerio, & effi- caciter mandantes jubemus, ut hominem veſtrum mittatis fide dignum in teſtimonium, in cujus præſentia Joannes Thombek de Orczwar, vel Pe- trus Groff de Kathaffalvy, vel Hermannus etiam Groff, fi alius non ades- ſet, homo noster in aream nominati castri Kecz convocet cives, & com- munitatem ad hoc caftrum & loca jam dicta appertinentem, coram omui- bus intrans, inducat prænominatam Dominam Walpurgam, filios ac filias dicti Kaplirz in poſſeſſionem & dominium dictorum locorum, & constituat, ut dictum caftrum cum omnibus appertinentiis ejus, & aliis jam nomina- tis, cum teloneo, & omnibus aliis fructibus. Scriptam rem eis traden- do, habeant, & poffideant, si contradicentes non fuerint. Guodsi con- F ff 2 tra-

Strana 412
412 DIPLOMATARIUM tradicentes adfuerint, jubemus, ut eos evocet, vel citet contra prædi- ctos, nempe contra viduam, filios, & filias ejus coram Prætore in judi- cium debitum, ut juftam cauſam contradictionis fuæ exponant, inductio nihilominus, & inveſtitio legitime fiat, contradicentibus vero & evoca- tis, fi qui fuerint, terminus affignetur unius anni pro confuetudine com- muni, & Prætori ſignificetur. Datum Pozonii feria 5ta die Jovis proxi- ma ante diem S. Valentini Martyris anno Domini MCCCCXXVI. Regno- rum noſtrorum anno Regni Hungariæ XXXIX. Romani XVI. & Bohemia VI. Quapropter mandato jam nominati Regis in omnibus & fingulis obedire cupientes, prout ex debito tenemur, cum nominato Hermanno dicto Groff de Kathaffalvy homine Regis noſtri, hominem nostrum, nempe ho- nestum Virum sacerdotem Martinum Parochum, & Canonicum noſtrum fide dignum, ad hane inductionem celebrandam pro teſtimonio noſtro mittere deſtinavimus, & illi abinde revertentes, unanimiter nobis retule- runt, quod certus ille homo Regis noſtri, coram noſtro jam nominato teſte die Veneris ſtatim poſt S. Valentinum in area caſtri jam dicti, con- vocatis civibus & aliis, quos adeffe oportebat, comparens coram illis in- duxerit prænominatam Nobilem Dominam Walpurgam viduam, & Joan- nem ac Petrum filios, arque Margaretham, Barbaram, & Urſulam Virgi- nes filias ejus in poffeſſionem & dominium hujus certi loci jam nominati, & quod etiam constituerit, ut dictum caftrum & poffeffiones jam nomina- tas, una cum teloneo, & aliis omnibus fructibus & appertinentiis ante- factis, tradendo illis rem ſcriptam, teneant, & poffideant. Et cum con- ſuetos dies iſthic moraretur, contradictorum nullus ſe exhibuit. In cu- jus rei teſtimonium conſensimus, ut literæ hæ nostræ per Hamfeflt dictum, noſtris figillis pendentibus roborentur. Datum ſexta die poſt inductio- nem in poſſeſſionem anno Domini, ut ſupra. Atque ideo Nos humilibus & devotis precibus jam nominatæ Domi- næ Clementia Regia inclinati, has literas duplices non raſas, non cancel- latas, nec abolitas, ſed absque omni fuſpicione falfi repertas his paginis inſcriptas de verbo ad verbum absque imminutione, vel additione, in omni eas æquo senfu suscipimus, certificamus, & confirmamus, propter ejus fidelia merita & ſervitia, quæ noſtræ Serenitati exhibuit, fimulque confirmamus oppignorationem & inductionem in caftrum hoc, & oppidum, & alia loca jam ſæpe nominata, & in literis notata de vera & plena pote- state Regia, & de certa nostræ Majestatis fcientia, simul cum consensu & bona voluntate Sereniffimæ Principis Dominæ Borbaræ Reginæ, Con- thoralis noſtræ Chariſſimæ, & noſtrorum Prælatorum, & Dominorum ſano con-

Strana 413
BOHEMICO HUNGARICUM. conſilio, & unanimi conſenſu. Idcirco ut dictæ Dominæ omnia ad dies vitæ, & filiis, filiabusque ejus, & eorum hæredibus & ſucceſſoribus ad tempus reluitionis illæſa & firma permaneant, renovamus, & confirma- mus vi harum literarum citra præjudicium jurium quorumcunque. In me- moriam hujus & stabilimentum perpetuum consensimus, ut literæ hæ Ham- felft dictæ duobus sigillis pendentibus munirentur. Datum anno, ut ſupra. 413 LXXVII. Ladislaus Rex Hungaric & Bohemiœ Caliſtum III. Sum- mum Pontificem certiorem facit de ſuo adventu in Hungariam cum exercitu, deque Turcarum Bulgarie & Servie invaſione, quem orat, ut quam primum claſſim ſuam adverſus eos expediat, & cæteros Chriftianos Principes ad acceleranda ſubſidia exhortetur. Datæ Budæ Anno 1456, die 7. Aprilis. eatiſſime Pater, non abs re morati ſumus expectationem S. V. quo mi- nus hactenus edoceri potuerit, cui & quanto ufui paremus operam in hac neceffitate communi Chriftiane Reipublice: cujus condicionem non ex eo duntaxat, quod lafa fit, fed quia plusquam læfa eft, dolendam con- ſpicimus. Pependit hucusque ex ancipiti quadam rerum mutacione deliberacio noſtra variis caſibus, variis occupacionibus implicita; non cunctacioni, non denique negligencie vacatum eſt; ſed uti confilia no- ſtra, & ratione & eventu felicia forent, animus, voluntas, votum pa- rendum monitis apostolicis nusquam defuit; tempora, modus, & facultas reſpondendi defuerunt, quæ fimul ut conſequi potuimus, mox dilacionem cura vincere aggreſſi, ni aliud magis, quam de hofte, & de remedio publico, quæ ex parte S. V. proponebantur, cogitavimus. Reverendiſ- simus Pater noster Dominus Cardinalis S. Angeli Apoſtolicæ Sedis Lega- tus, quem & Patronum rerum noſtrarum, & Comitem, teſtemque ſtu- diorum habuimus, plurimum nobis ad hæc negocia obeunda, præſentia & aucteritate fua adjumenti præſtitit: quo fortiora a præſenti opportunitate confilia caperemus, neceffitatem nostram docens transferre in remedium, & debita in præmium commutare; ita quod fi vere exiftimare volumus, & noſtra ſtudia tali legato, & hunc legatum noſtris ſtudiis fatebimur aptiſfi- mum. Hoc igitur arbitro paulo ſuperioribus literis notum fecimus Bea- titudini Veſtre, quid de constanti & fideli intentione noſtra circa de en- F f f 3 ſio-

Strana 414
414 DIPLOMATARIUM ſionem fidelium cum gerendam tum promovendam ſentire debuerit, quidve cauſæ interceſſerit, ut eidem legato ſuperinde ad plenum reſpondere di- ſtulerimus. Nunc vero mox poſt adventum noſtrum in hoc Regnum coacto con- ventu, & accerfitis in preſenciam noſtram Principibus Regni, præsidibus armorum, atque his, qui rei militaris Duces funt: fuftulimus inprimis e medio complures difficultates, que his rebus impedimento erant, de- mum nudius tertius de mente, animo, & deliberacione noſtra: Item fu- per rebus, & articulis, qui ab ipſo Domino Legato præpoſiti funt, re- ſponſum publicum fieri, & dari juſſimus, pauca quædam privatæ declara- cioni reſervantes. De quibus omnibus Legatus ipſe plenius Beatitudinem Veſtram certiorem faciet. Guo quidem reſponſo ſatisfactum, & debito noſtro credimus, & Legato Apoſtolico morem geftum. Paruimus de- creto Apoſtolice & Legato in omnibus exquifitis, conſensum, voluntatem & operam non ſolum exhibuimus, ſed ſponte obtulimus, parati tam mori pro fide, quam pugnare. Viam, ductores, cuftodes, falvum conductum exercitui pro commodo, & voto petencium decrevimus, tempora venien- di juxta opportunitatis condicionem defignavimus; pretia, rerum commer- cia, & commutationes æquo jure futura ediximus, acturi & depofituri, alia quoque omnia juxta confilia Legati Apoſtolici, in quibus vel debito, vel favore, vel auctoritate noſtra opus erit. Placeat modo Deo noſtro, ut belli hujus fama non minus habeat operis, quam voluntatis. Nos in his, quæ polliciti fumus, vel quæ agere inftituimus, folida totaque delibera- cione agimur, edocti curare calamitatem vicinorum ex parte maxima ad nos rédundantem. Habemus autem pernicioſum hoftem, non tam bello paratum, ſed fama quoque belli adverſum noſtros tanquam telo agentem, qui nonnunquam Chriftianos, gentemque in ultimum dedecus jam extru- dere parat. Is, ut certa, & recenti nunc relatione didicimus, magno exercitu, magnaque armorum Sedibus fuis excita mole caſtra metatur in Bulgaria, transgreſſurus hine Serviæ terras, ac tandem e proximo fi- nes Regni noſtri aditurus. Cum igitur jam diu monftri hujus artes pertulerimus, videamusque nos callide cogi, ut ſuam potius, quam noſtram occaſionem fequamur ; prævenire decrevimus hoſtem apud fines Regni noſtri, ne præveniamur ab hoſte. Hane quoque deliberationem noviſſime de confilio Legati S. V. ſu- ſcepimus, ut non diebus, non menfibus exſpectatis, quo citius fieri po- terit, parati ſimus ad hoe bellum; quod & pro noſtro ſuſcepimus debito, &

Strana 415
BOHEMICO-HUNGARICUM. & pro aliorum exemplo; fupplicantes Beatitudini Vestre, ut de claffe & exercitu navali a ſe promiſſo ita deliberet, ac diſponat, ut fine mora ex- peditus mittatur ad profectum, & uſum deſtinatum, quo celerius litto- ra, portus, & civitates hoſtium nunc, ut intelleximus omni fere timore vacuas vexare, copiasque hoftiles hine inde distrahere poſfit. Hæc est rebus noſtris fiducia præcipua, hæc omnibus ſpes vincendi, hæc denique Chriſtianis convaleſcendi via, is erat affectus famæ par, in hoc maxime laudabilis erit bonæ rei maximus auctor, quo principe fociorum plenitu- do timore, compedibus, ſervitute, precario victu liberabitur. Ne autem & apud alios Principes fidei Catholicæ, quo minus emiſſa per eos vota compleantur, vel cunctatio aliqua, vel diſfimulatio inter- veniat, curet S. V. pro more fuo operam dare, ut & bono tempore exer- citus eorum adfit, quo tandem instructi æquis viribus valentius tanti bel li diferimen adeamus : alioquin plerumque ſera, ut ajunt, pro nullis funt, & tempora momentis pretioſa fiunt, aut vilia. Quod nostre partis eft, enitemur, ut opera noſtra, & fidei communi, & publicæ libertatis ufui dono Domini proficiat. In aliis nos, ad ea, quæ Reverendiſſimus ipſe Pater nofter Legatus S. V. ſcribet, & ex parte noſtri nota faciet, referimus, quam Dominus Deus confervet fideliter regimini & profectui Ecclefiæ Suæ fanctæ. Datum Budæ die 7. menfis Aprilis anno Domini milleſimo quadrin- genteſimo quinquageſimo ſexto. 415 Ejusdem S. V. filius Ladislaus Dei gratia Hungariæ, Boemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ &c. Rex & Austriæ & Styriæ Dux, nec non Marchio Moraviæ &c. LXXVIII. Epiſtola Joannis Cardinalis S. Angeli ad Calliſtum Papam III. ejusdem tenoris eodem anno, & die data. eatiſſime Pater & Clementiſſime Domine post pedum oſcula beatorum. Diſtulit Sereniſſimus Dominus Rex Ladislaus reſpondere mihi in ne- gotio fidei, propter abſentiam aliquorum, qui majorem peritiam rei mili- taris habent, & exercitum pugnandi cum Turcis. Quibus ad fe accerfi- tis ex magna deliberatione publice reſpondit præſentibus Prælatis, Baro- nibus, Nobilibus Regni Hungariæ, Boemis, & Auftralibus, qui hic ad- ſunt, quod pro honore Dei & obedientia S. V. vult bellum gerere contra Tur-

Strana 416
DIPLOMATARIUM. 416 Turcas, ut S. V. jubet, verum quia ifto anno fuit fterilitas in Servia, & in confinibus, ubi bellum gerendum eſt, non poſsunt ibidem exereitus commode manere, ſed maturis anni præſentis fructibus erit ibidem abun- dantia, tam ex novis frugibus, quam ex his, quæ conducentur; unde pro- miſit in proximo menſe Auguſto congregatum exercitum habere, & bel- lum gerere. Et quia Turci potentatus maximus eft; fupplicat eidem S. V., ut ſuam claffem citius mittat, & ut Sereniſſimus Dominus RexAra- gonum & alii mittant, curet, & terras mari proximas invadant; ut hoftis intentus illarum defensioni terrarum minoribus copiis terreftrem muniat exercitum: Hoc ſexta Aprilis actum est, sequenti die fuit Rex certior factus, quod Turcus venit obfidere caſtrum Nandoralba, & alia caſtra claves, & introitus iſtius Regni, & tranfire Danubium, quare ſublata omni dilacione Rex decrevit obviandum illico hoſti, defendenda vada Da- nubii, occupare paſſus, caſtraque munire. Propter hoc miſit Regia Ma- jeſtas Reverendiſſimum Cardinalem Strigonienſem Episcopum Varadienſem, Dominum Joannem Vaivoda Gubernatorem ad me notificare, quæ intel- lexerat, & monere me, & monuerunt me ex parte Regis, ut iſta S. V. nota faciam, ac ſupplicem humiliter, ut illico fine aliqua dilacione mittat claſſim contra Constantinopolim, & bellum per mare fieri mandet, ut po- tentia iſtius hoſtis peſſimi dividatur. Beatiſſime Pater, niſi S. V. provideat, Regnum hoc maximam cladem patietur, quia non ſufficit per ſe, nec de Germaniæ potentia ſaltem habet auxilia maxime æqualia Turcorum poten- tatui. Tota ſpes poſita eſt, quod Deus placatus vestris precibus dabit cor S. V. mittendi ſua auxilia fine mora, & procurandi aliorum Catholi- corum potentiam. Hoc maxime defideratur a V.S., ut fuam claffem illi- co mittat , & quod Sereniſſimus Dominus Rex Aragonum idem faciat, ac Scanderbeth terra bellum gerat, & magnus Caramanus Turchiam invadat, & Illuftres Principes Venetiarum, Mediolani, & Januenfium Duces & Florentini, & alii terra & mari concurrant in auxilium. Quia fcio S. V. zelum optimum, verbis finem pono: Tantum oneri mihi a S. V. delato ſatisfactum puto, periculum, quod imminet, notificando. Periculum tale et, quod mora diei & horarum poteft talem inducere cladem, quam perpetua Chriftianitas defleat, & a quibus auxilia petuntur, cogantur ro- gare. Deputati ſunt ad tractandum mecum de rebus bellum & exercitum concernentibus. Dominus meus Reverendiſſimus Cardinalis Strigonienfis, qui omnia facit, quæ poteſt. Epiſcopus Varadienfis, Illuftris Dominus Joannes Vaywoda Gubernator, qui offert ſe omnia poſſibilia facturum. Cu-

Strana 417
BOHEMICO-HUNGARICUM. Curabo occurrentia nota facere S. V. quam Omnipotens Deus nofter con- ſervare dignetur. Ex Buda ſeptimo Aprilis anno milleſimo, quadringenteſimo quinqua- geſimo ſexto. E. S. V. humilis Servitor Joannes Cardinalis Sancti Angeli. 417 LXXIX. Joannes Huniad. Dionyſio Cardinali Archiepiſcopo Stri- gonienſi, victoriam de Turcis obtentam nunciat. Datum Nan- dualbæ Anno 1456. Fèria VI. ante feſtum S. Jacobi. everendiſfime in Chriſto Pater, Domine nobis Honorande. Novitates has Veſtræ Dominationi ſcribere poſſumus, quomodo Imperator Tur- corum cum fua valida potentia, & cum nonnullis ingeniis ad oppugnan- dum caftrum Nandualbenſe venerat: cum quali enim potencia & ingeniis ve- nerat, nunquam oculus hominis talia vidit, nec mente cogitare potuit. In tantum enim ipſum castrum per ictus bombardarum destruxit, quod ipsum castrum non eft caftrum, ſed campum, quia usque ad terram murus est destructus. Tandem feria quarta proxima præterita poſt horam veſpera- rum, circa ipſum caſtrum Sturroniam mirabilem impreſſionem fecerunt, in tantum, quod per totam noctem, & die craſtina usque ad prandium du- ravit ( ita ut in medio caſtri duabus vicibus cum ipfis pugnam habuimus, tanquam in uno campo. Tandem extra campum ad ipfos irruimus, cum quibus usque ad ſero pugnam habuimus, ipſumque Imperatorem Turco- rum de ſupra dicto caftro Deo auxiliante ejecimus, omnesque bombardas, & ingenia fua obtinuimus, ipſeque folus, cum quibus remanfit, feria fex- ta proxima de nocte confufus & deſtructus, ſe in fugam convertit. Pro eo, fi aliqui ad præſens contra ipſum Imperatorem ſe moverent exerci- tualiter, ex tunc nunquam levius Regnum fuum obtinere poffent, ficut ad præſens. Ex quo principales & capitales gentes fuæ & fignanter pedites caſtro ſupradicto funt perditæ, dictique pedites ipfius Imperatoris, qui alias gentes ſuas prævalebant, quasi omnino funt annihilati. Nosque eum proprio capite noſtro in ipſo caſtro fuimus tempore expugnacionis, & ab ipſo die, quo ipſum caſtrum obſeſſum fuit, in eodem fuimus. Multi enim eciam ex familiaribus noſtris, & hominibus vulnerati, & aliqui mortui Tom. II. G g g ſunt,

Strana 418
418 DIPLOMATARIUM. funt, sed tamen Deo auxiliante nunquam Imperator Turcorum cum tanta verecundia de campo ſe in fugam, ficut ipſe convertit, tanquam debella- tus. Prius enim in aqua conflictum habuimus, ex quibus nonnullas ga- leas ipſorum obtinuimus, quæ enim ex eisdem remanſerant, dum predi- cta feria quinta contra ipſas galeas ire volebamus, illæ ſe mox in fugam converterunt, de eisdem homines falientes, ipfas igne combuſferunt. Pro eo nune ignoramus, quid fimus facturi caſtro predicto, quia non poffumus dicere id castrum effe, fed campum propter fractionem, & nimiam ipfius deſtruccionem. Datum in loco prefato feria 6ta. proxima ante feſtum S. Jacohi Apoſtoli. Anno Domini 1456. Joannes de Huniad Comes Biſtinienſis. In aliis literis de vigeſimo octavo Julii ex Buda Epiſcopi Sibenicensis ad S. D. N. ſeribitur infra ſeriptum Capitulum. Refert nuncius, quod 12. bombardæ viginti palmarum ab hoſtibus receptæ funt, octo vero quæ furfum lapides jactant. 150. instrumenta ad la- pides jaciendos. Vice-Imperator Tartarorum occifus eſt. LXXX. Georgius Podiebradius Rex Bohemiæ Mathiam Regem Hungariæ generum ſuum orat, ut preces ſuas apud ſummum Pon- tificem Paulum II. interponat, quo ſibi competens præbeatur audientia ad- verſus falſos rumores, & cumprimis Fiſci & fidei Procuratoris criminatio- nes, qui eum de hereſi inſimulabat, propter quam excommunicatus erat. Quibus literis ſimul innocentiam ſuam, & optimam erga Romanam Eccle- ſiam, Romanumque Pontificem mentem propugnat. Datæ Glacii anno 1466, die 28. Julii. ereniſſime Princeps &c. Quanto patientius, & æquanimius injurias æmulorum noſtrorum perferimus, tanto amplius eorum adverfus nos, & tranquillitatem Regni noſtri fovetur audacia, nutritur inſolentia, omnis- que rationis expers, turbato rerum ordine, Principatum fibi vendicat ipſa temeritas. Deum teſtamur, noſtramque conſcientiam, qua nihil dedit Deus homini divinius, quod cum primum ad inclyti Regni Boëmiæ guber- nacula aſpiravimus, non ambitione ducti, ſed miſeratione permoti, rem tan-

Strana 419
BOHEMICO-HUNGARICUM. 419 tantam aggreſſi ſumus; quippe cum naturalis hæres Regni ſub tuitione de- geret, quem nos poſtea mox a tutela, curave refolutum in Regnum pa- ternum & avitum majore applaufu introduximus, quam ipſe potuiffet optare. Sed cum videremus arces, & oppida Regni quibusque patere violenciis, & hanc miſerandam conditionem omnes boni deplangerent, fimulque cuncti exclamarent, tantummodo Duce opus effe, incoepto de- mum opus effe, cætera omnia rem expedire. Nos huic functioni præ- matura adhuc ætate nosmetipſos ſubmiſimus, in Domino confiſi, & con- tractis copiis, quæ parenti quondam, avoque noſtro adhærere solebant, continuo Pragam tetendimus, ubi Pragensibus in eandem ſententiam ſpe pacis illectis, non parum auxilii nobis accrevit. Identidem & per alias urbes pacis æque cupidas copiis nostris opes accefferunt, quas contra fortalitia, arces, & caſtra violentorum hominum fubito convertimus; quæ admotis machinis bellicis diruimus, & a fundamentis demoliti ſumus, alia vero pugna ſuper mæniis commiſſa devicimus, & in deditionem ac- cepimus. De ſubactis autem nos noſtramque familiam minime locuple- tare , ſed Regnum inteſtino malo preſſum, & civilibus bellis lacerum far- cire, coadunare, & conſolidare totis viribus nifi fumus. Dumque omnium bellorum noſtrorum exitus docuiſſet nos, nihil nifi pacem Reipublicæ Re- gni Boëmiæ quasiviffe; neque de ritu Eucharistiæ fumendæ, cæterisque ſacrificiorum ritibus, quidquam agitare, præterquam compactata olim auctoritate concilii Bafilienfis, facta pro pace inducenda Regni, voluimus obſervari: facile tota Boëmia, Moravia, Silefia &c. poſt longa bellorum diſerimina in noſtram coire ſentenciam, ſævasque bellorum calamitates falutaris pacis fuavitate commutare gavifi funt, nosque pacis hujus au- étorem ftatuerunt, & confervatorem, ut quibus artibus pacem peperimus, eisdem facile confervare, & augere noſceremus; finitimæque ipfius Re- gni Boëmiæ poteftates per Legatos fuos pacem petierunt a nobis, quibus & pacem dedimus, ultroque oblatam accepimus, pacis fodera ferientes, atque ſolidantes. Sic itaque pax noſtra fragrantiam boni odoris ſui per finitimos quos- que populos ſuaviffime diffudit; hine hominum commercia reſtituta; hinc mercatura per omnes angulos regni, quidquid Regnicolarum uſui ſuper- erat, aut aliarum mercium commutacione, aut pretii ſolutione fructuo- ſum efficit; Sed & metallariæ, præcipuum Regni deeus, reftitutæ funt, ac reparatæ, & in fumma pax rediens omnes Comites, & pediffequos ejus, quos abiens avexerat, largo cum fænore affatim cumulatimque revexit. Jura quoque Regni, quibus unicuique juftitia miniſtratur, reſtituta funt, Gg g 2 quæ

Strana 420
DIPLOMATARIUM quæ tamen longe retroactis temporibus minime proceffum habebant. Sed ut in omnibus ferme gentibus , nationibus, & linguis, omnique Republi- ca pax diuturna longo in otio ſemper aliquid monſtri alit, ut Romæ Lu- cium, Catilinam, Lentulum, Cethegum cum reliquis conjuratis: sic & in regno noſtro, qui ex diuturna pace incralfati funt, & dilatati, calcitrare didicerunt. Nam etſi magnanimus ille putatur, qui incidens in adverſa invictum ſe tenuit, non minor tamen eft ille, cui præſens felicitas, fi af- fulfit, non arrifit, quamquam facilius fit reperire, qui temperantiam re- tinuerunt contraria ſibi fortuna, quam qui propitia non perdiderunt. Hoc ſi in Romana Republica contingere potuit, tam falutaribus legibus, infti- tutisque formata, minime miramur, fi & in noſtra Republica id acciderit, quam nos ab effrænata barbarie, ſub politiam monarchicam viginti vix annis eſfluxis, Domino adjuvante redegimus. Sed hoe querimur, quod tam patenter ſceleris, rebellionis, ac perduellionis ſuæ colorem prætendunt, Apostolicæ Sedis obedientiam, & reverentiam, ac Sanctæ Matris Eccle- fiæ Catholicam unitatem, quaſi nos ab illa deſciverimus, hujusque figmenti testes, sibique fidem adhibentes inveniſse miramur. Id vero per maxime ſtupemus, fcilicet facilitatem credulitatis erga Sanctiſſimum in Chriſto Patrem & Dominum noſtrum Romanum Pontificem, de qua Doctor devotus ad Eugenium scribens sic declamat: Hec est, eu- jus callidiſſimæ vulpecul�Magnorum neminem comperi ſatis caviſſe verſutias; inde enim ipſis pro nihilo iræ multæ, inde innocentum frequens addictio, in- de pr�judicia in abſentes &c. De qua jam nunc dicendum est nobis; & id- circo latius afſumenda materia. Sanctiffimus in Chrifto Pater & Dominus noſter Dominus Paulus Papa II. credulitatis facilitate permotus, ac infti- gatione cujusdam Antonii de Engabio fiſci, ac fidei Procuratoris ftimula- tus, nuper de anno Domini MCDLXV. Reverendiffimis Dominis Nicenfi Sancti Angeli, & Spolectanenfi Cardinalibus caufam fuper relapfu in hære- fim contra nos commisit, qui tamen de hærefi nunquam convicti ſumus, qui quidem Domini Cardinales eodem anno die ſecunda menfis Auguſti animum fuum, qualis in nos effet, palam detegentes, ab injuriis & convitiis exorsi, tali forma verborum ſunt uſi: Præfatum Georgium de Podiebrad, quate- nus centeſima octuageſima die compareat Procuratori fidei ſuper hœreſis re- lapſu &c. reſponſurus. Nunquid injurium est, Regem coronatum & unctum, & taliter a Sede Apoſtolica recognitum, ab imperiali quoque ſplendore, & cunctis Principibus, cum quibus illi negotium fuit, taliter honoratum, neque etiam de jure, neque de facto privatum vel depoſitum, ſuppreſlo Regio titulo, ſolo prænomine, humilisque caftri adjectione nuncupare? 420 Num-

Strana 421
BOHEMICO-HUNGARICUM. 421 Nunquid eaptatoria fuit hæc citatio? cui parere minime poteramus, fine abdicatione Regiæ Majestatis, qua non ut Rex, ſed velut incola Regni com- parere jubemur; cui parendo, jam fateri videremur id, quod de nobis ipſa citatio præſupponit. Numquid captioſa rurſum fuit, qua ſuper cri- mine relapſus in hærefim reſpondere jubemur? quod fi faceremus, nos profecto aliquando hæreticum fuiffe recognoſceremus, a quo reatu nos ſemper inſontes, & immunes fuiſſe, & efle confidimus. Porro quod longe feverius eft, idem Sanctiffimus Pater, & Dominus noster non exſpectato prefatorum centum octoginta dierum exitu, nulla etiam alia in jus vocatione præmiſſa ſexto Idus Decembris immediate ſe- quentis omnes noſtros, & Regni noſtri Boemiæ ſubditos ab omni ſubje- ctionis nostræ vinculo, quantum in ſe fuit, abſolvit, nobis etiam de omni- bus juribus & obventionibus Regni feu coronæ Boemiæ vitando reſponde- ri. Quæ tamen omnia contra nos, & in noſtri præjudicium nobis non vocatis, nec auditis contra divini, ac naturalis juris & rationis doctri- nam, & exempla, pariter instinctum, & præcepta nimium ſeveriter emiſ- ſa, ob ejusdem Sanctiſſimi Patris, & Domini noſtri, Sanctæque Sedis Apoſtolicæ reverentiam patienter ferentes, Sanctitatem ejus humillimis precibus duximus interpellandam, ne tam informi clamori,qualem fert fama, fidem habere dignaretur. Sed fi ad fonitum vel boatum ejus Sua Sancti- tas excitata effet, non tamen idcirco ſententiam in illa firmaret; sed sub- lato velo, quo tegitur, originem ac zelum ejus inveſtigaret. Sic enim illam linguæ latinæ doctiſſimus auctor depingit, quasi fola gradiens caput inter nubila condat, quo nihil aliud, quam vagam, & confuſam relatio- nem famæ voluit defignare, ideoque ipfam non tam loqui, quam potius stridere, non die, ſed noctu volare dixit, propter obſcuram & vagam ejus propalationem, quæ tam ficti, pravique tenax, quam nuntia veri perhibetur. Sunt enim & in Regno noſtro pacis ofores, quietis turba- tores; Sunt, qui jura negent fibi nata, qui noſtris recte factis ſæpe fa- stidire volunt, qui omnem ſceleratis rebellionibus Suis Apostolicæ Sedis obedientiam ac reverentiam obtendunt, ut temeritatem , & fodifragia ſua honeſto quodam velamento circumducant. Hoc amplius nos Suæ Beati- tudini tam plene ſubmiſimus, ut ſi verbo vel facto a Sanctæ Sedis Apoſto- licæ obedientia aut reverentia ab orthodoxæ fidei rectitudine, a Sanctæ Matris Ecclefiæ unitate quid devium vel lubricum dixifſe vel egiffe, vel in aliquo deviaîſe quomodolibet conftare poſfit, id revocare, emendare, ac Suæ Sanétitatis arbitrio in melius commutare obtulimus, modo Sua Beatitudo diem & locum ftatuat, ubi de noſtra, & æmulorum, vel dela- G gg 3 to-

Strana 422
DIPLOMATARIUM torum noſtrorum nocentia, vel innocentia, & totius cauſæ conditione, & qualitate poſfint graviſſimorum virorum ſuppetere teſtimonia; ubi etiam de totius Regni ftatu agi, & quidquid deforme, vel ab univerfalis Eccle- fiæ ritu diſſonum reperiretur, ad conformitatem deduci, & omnia debite componi poſſent, & concordari. In qua re & noſtræ, ac omnium Princi- pum Sacri Romani Imperii Electorum, nostrorum videlicet Coelectorum, omniumque Principum, affinium & foederatorum noſtrorum fuafiones & ſuffragia plurimum opitulari potuiſſe non dubitamus. Hane oblationem noſtram, & has preces noſtras a Sanctiſſimo Domino noſtro repulſas eſſe plurimum dolemus, quas nec a minimo ſubditorum noſtrorum ante pedes Suæ Sanctitatis oblatas deſpici remur oportuiffe; neque enim decet Chrifti Vicarium deſpicere animam, pro qua Chriftus mori dignatus eft; neque tantum lucri negligere, quantum ex hoc toti orbi Chriſtiano ſuperim- pendebat; potiſſime autem in plaga orientis contra Turcorum rabiem, qui bellorum aſſiduitate quidem indefeſſa per Mœeſniam & Boſnam ad Re- gna Liburnorum aditum fibi ſtruxerunt, quorum ferociam Boemica mili- tia Duce quondam genitore veſtro, deinde veſtro quoque ductu ſæpe con- trivit. Veſtram fidem appellamus, frater Chariſſime, Vir infignis belli- cis laudibus genitor vester, quod umquam bellum contra Turcum geſfit, in quo Boemica militia affignatum fibi munus ullius difficultatis vel periculi metu diffugerit, vel declinaverit? quin potius per omnes hoftium cuneos, omnesque difficultates intrepide penetravit? & hoc de paucis, quos in militiam traxerunt stipendia. Guid vero ſperandum arbitramini, fi con- tractis Regni viribus expeditio militaris in Turcos ordinibus militum ex- plicatis conficeretur? Veſtræ fraternitati loquimur bona fiducia freti, quod aliunde minus fortaffe liceret, ne alienoruim meritorum laudes nobis ar- rogare ſuperbe videremur. Talia, tantaque commoda precum noſtrarum repulſa diſturbari fincero corde dolemus, ftatueramus enim nos Sux Bea- titudinis arbitrio ſubmittere, quemadmodum Gloriofiffimus ille Monarcha Dei Theodofius, post crudelem eladem apud Theffalonicam ab eo perpe- tratam, beatiſſimo Ambroſio Mediolanenſi Epiſcopo colla ſubmiſit, ſi Sua Sanctitas nostras oblationes paterne suscepiffet. Hactenus hæc omnia patienter ferre non dubitavimus, obedientiæ & reverentiæ Apostolicæ Sedi præſtitæ non immemores, contra quam, aut contra Sanctiffimum Pa- trem, & Dominum noſtrum Dominum Paulum Romanorum Pontificem nihil ægre diximus, nihil finiſtre loquuti fumus; neque enim noſtra conditio ex his omnibus imminuta, vel infracta eft; nemine fcilicet a noſtra fide, fœdere, vel ſocietate deficiente, quamquam ii, qui dudum vel rebella- 422 runt,

Strana 423
BOHEMICO-HUNGARICUM. 423 runt, aut perduellionem commiſerunt, ſcelus ſuum hoc colore defende- re nitantur, nonnullos enim condignæ caftigationi ſubjecimus, de reli- quis opportunitate fuadente Deus, ut ſperamus, æque providebit: eo- rum autem clamores, vanasque gratulationes hactenus non magis, quam ranarum loquacitatem faftidiendam reputavimus; quia rumuſculos homi- num nunquam ftuduimus aucupari; fcientes quia per bonam & malam fa- mam a dextris, & a finiſtris miles Chriſti graditur, nec laude extollitur, nec vituperatione frangitur, non divitiis tumet, non conteritur pauper- tate, & læta contemnit, & triſtia, per diem fol non uret eum, neque luna per nočtem. Nunc vero, quia per æmulos noſtros fama in longinqua diffunditur etiam apoſtolicis literis, licet contra nos inauditos emiſfis, concomitata; ne crudelitatis infimulemur, fi famam & innocentiam noſtram defendere negligeremus. Restat nunc, ut suggestionibus æmulorum & delatorum noſtrorum, quibus Sanctiffimus in Chriſto Pater, & Dominus noſter infti- gatus, tam ſeveras contra nos literas emifit, reſpondeamus, ut quisque intelligat, nos neque vocatum, neque auditum, fed penitus innocentem effe de facto condemnatum. In primis fiquidem cauſæ relapfus hærefis commiſſionem tribus Dominis Cardinalibus contra nos factam perluftre- mus: & quidem ſpurciffima verba Antonii Procuratoris fifci & fidei tran- filiamus, quia delatoris horrida vox infractum animum minime concutit Regiæ Majestatis; quippe cujus verba nemini præjudicant: Sed ad judi- cum verba veniamus. Ajunt Judices : Citamus Georgium de Podiebrad, quatenus centeſima octuageſima die compareat Procuratori fidei reſponſu- rus &c. Jam constat ipſos Judices non publico, & officiali nomine, ſed privato nuncupantes, non pro Rege, ficut debuerunt, ſed pro privata perſona nos tenuiſſe, & reputaîſe, coram quibus fi, ut vocati eramus, comparuiſſemus, tacito conſenſu nos talem profeſſum eſſe videremur, qualem ipſi nos in ſuo citatorio nuncupaverunt. Dixerint fortaffe Domi- ni Cardinales: Non eſt hoc noſtrum inventum, ſed formam commiſſionis Apoſtolicæ ſequuti ſumus, ubi nusquam Rex Boemiæ, ſed Georgius de Podiebrad nuncupatus reperitur. Sed & hoc diſcutiamus: Verba com- miſſionis a principio usque ad verba fignaturæ, quid aliud, quam ſpur- citias in ſe gerunt blaſphemi, rancorofique delatoris, quæ noſtram non valent minuere dignitatem , quia nuda funt, nullius adjuta ſuffragiis, nec ulla firmitate ſubnixa? Verba autem Romani Pontificis talia eſſe perhi- bentur: Placet, & committimus Cardinalibus Nicenſi Sancti Angeli, Spole- tanenſi. Quæ verba nihil aliud ſonare videntur, quam quod contra nos cau-

Strana 424
424 DIPLOMATARIUM cauſa commiſſa cenſeatur, non autem quod nos tamquam privata perſona, non Rex cenſeri debeamus; Latior vero fignatura, quæ Vice-Cancellarii fuiſſe putatur , ſuperaddit facultatem perſonalem, & per edictum cita- tionis cum inhibitione, & declaratione jubendo procedi, ut petitur ; non autem præcipit nos Regiæ dignitatis titulo ſpoliari, nifi quis dicere velit, quod per verbum placet, in Papali fignatura poſitum, & per verba iſta, procedant, ut petitur, in fignatura latiori adjecta, præcipiatur contra nos, tanquam privatam perſonam, Regio honore indignam, ita procedi, & nos taliter deſpici, prout ille blaſphemus, & rancore plenus delator nos in illa ſua contumelioſa commiſſione nuncupavit: quod de Summo Ponti- fice nefas remur ſuſpicari. Sed iſto fice accipi stylo authorizante, & Do- minorum Judicum eminentia id arrogante, omni confideratione tamen eo res redit, quod nos Regio honore non vocati, nec auditi, reperimur de facto, non de jure, inaniter tamen, & absque effectu deſtituti. Sed cui vim nobis illatam imputemus, noſtra nihil refert, dummodo fraterni- tatem veſtram de nostra innocentia reddamus certiorem. Hæc acta funt de anno 1465. menfis Auguſti die ſecunda. Quid autem acciderit hac centeſima octuageſima dierum dilatione pendente, intra quam Judicis officium de jure quieſcit, quæſo attendite. Sexto Idus Decembris immediate ſequentis, idem Sanctiffimus Pater & Dominus noſter omnes ſubditos regni noſtri ab omni ſubjeccionis vinculo, quo nobis obnoxii funt, quantum in ſe fuit, abſolvit; & sciens semestre, jam licet impie, & contumelioſe præfixum, nondum elapſum, hane præ- tendit occasionem, ut verbis Sux Sanctitatis utamur: Ne inter moras temporum, & exſpectationem declarationis res eo deducatur, ut poſtea exe- quutio fieri non poſſit, cum ſecundum Legislatoris ſententiam melius fit an- te occurrere, quam poſt vulneratam vel deſperatam cauſam remedium adhi- bere. Quaſi liceat quemquam propter convaleſcentiam potentiæ ſuæ, non vocatum, & inauditum condemnare ? aut jus fuum quomodolibet auferre, vel infirmare ? quod tamen Divina & humana ratione inprobatur, & exem- plo Domini ad protoplaſtum prævaricatorem, Cain fratricidam , & So- domos: Deſcendam, & videbo &c. Proſpexit quidem Legislator Eccle- fiaſticæ Reipublicæ pupillis, & ſub cura degentibus viduis, & miſerabili- bus perſonis circa rerum alienationem, proſcriptionem, judicia, ſen- tencias, rem judicatam, appellationes, in integrum reftitutiones, & ce- tera, quæ juris funt; ita fcilicet, ut jura eorum potius illæsa ſerventur, quam poſt vulneratam cauſam remedia quærantur; & ibi paribus verbis utitur Legislator. Sed iis omnibus fic jura fua tutatur, ut nemini infe- rat

Strana 425
BOHEMICO-HUNGARICUM. 425 rat injuriam, nec ullius alterius jus auferat, vel poffessionem postponat. Et nunc quæſo, in digitos mittite tempora præmaturationum, quibus Sua Beatitudo pœnas ſuas in nos præmaturavit, & præcucurrit, occasione fre- tus, ne res eo deducatur, ut exequutio poſtea fieri minime poſfit; & confiderate statum, & eventum rerum, & negociorum, quæ interea uſque nunc fluxerunt, & ex eis penſate, num fructuoſius fuiſſet, diem, & lo- cum juxta humiles preces, & oblationes noſtras indicere, quam hujus- cemodi pœnalibus literis cauſam exaggerare. Sed quia Sua Beatitudo preces noſtras non ſolum repulit, ſed tam- quam virulentas aliis fuis literis pridie Idus Januarii ad nos datis, acer- rime condemnat, nostræ finceritatis integritas efflagitat, ut illis cum ve- ritate, ſicuti ſe res habet, conſtantius reſpondeamus. Primum quidem (inquit Sanctitas Sua) nos hæresim notoriam, ac ſæpe damnatam, ſectari, atque fovere, publice profeffum effe: hoc & in aliis literis de nobis fen- tit Sanctitas Sua male informata, dicens nos in magno, frequentique comitatu Pragæ habito nos hæreticum declaraîſe, & in ea perfidia uſque ad mortem cum conjuge ac liberis nostris perfeveraturum publice conte- ſtatum eſſe. Subdit, & jura legationis nos in perſona Phantini violaſſe. Hoc amplius contra nos addit Procurator fiſci, quaſi nos dixerimus, com- munionem utriusque fpeciei ab omnibus laicis de præcepto Salvatoris in- evitabiliter eſſe ſuſcipiendam. Talia ſunt, quæ Sanctiſſimo Patri ac Domino noſtro de nobis falſo ſuggeruntur; quæ nemo conditionis noſtræ conſeius de nobis ſuſpicari quidem poteſt, nos ſcilicet in tantam furoris dementiam incidiſſe, ut nos hæreticum eſſe velle profiteremur, aut conteſtaremur. Certe minus quam furem, aut latronem (adhuc enim de fana mente ſubgloriari nobis licet) qui ferociſſimam gentem noſtra circumſpectione, & præmatura adhuc ætate manfuefactam tanta pace gubernamus, ut finitimis Principi- bus & populis ejus rei ſpectaculum habeamur & exemplar. Sed hæc omnia, ut prædiximus, procedunt a facilitate credulitatis. Quid autem alienius a tramite rationis, quam ex hujusce tam vanis, vagis, & va- riis relacionibus notorietatem hereſeos nobis impingere, ut tam graves, & immites literæ, examinis & cognitionis vacuæ, pænarum au- tem & executionis plenæ contra nos fulminentur? Aliter enim in unis, aliter in aliis literis Apoſtolicis, ac rurfum aliter in ſpurcifſima Procura- toris fiſci & fidei fuggeſtione de nobis referuntur. Si enim coram Judi- cibus pro tribunali quis judiciario ordine interrogatus aliquid reſponden- do confiteatur , idque in ſcripturam authenticam judiciorum more fuerit Hhh Tom. II. re-

Strana 426
DIPLOMATARIUM 426 redactum, ſuadet æquitas, per viam monitoriorum adverfus eum ad exe- quutionem procedere; ea vero, quæ de nobis referuntur, duntaxat emiffa evolaſſe dicuntur, quod eſt omnino contrarium notorietati, cum neque ſcriptum, neque ſculptum referatur. Erat igitur ordinaria via ſuper his ad rationem ponere dicendo :Quid hic audio de te? &c. At ne cuncta vi- deamur mera inficiatione declinare, rem ordine pandemus, ex qua rumor ille, ſeilicet & de violatione legationis in perſona Phantini contra nos fuſcitatus eft. Putamus Serenitati Veſtræ, Frater Chariſfime, per famam innotuiſſe, qualiter olim facrum Bafilienſe concilium regnicolis Regni no- ſtri indixerit, ut ii, qui ad annos diſeretionis perveniſfent, quibus uſus effet Evchariſtiæ ſub utraque ſpecie ſumendæ, quique hoc devote petie- rint taliter , ſcilicet ſub utraque ſpecie communicentur, hac præfatione, ut firmiter credant, non ſub ſpecie panis corpus exangue, ſeu fub ſpecie vini ſanguinem duntaxat, ſed ſub qualibet ſpecie integrum ſumi Chri- stum, & hæc omnia non per modum tolerantiæ, ficut interdum peccata tolerat Ecclesia; ſed ut hoc liceat auctoritate Domini noſtri Jesu Chri- ſti & ſanctæ matris Ecclefiæ ſponſæ ejus. In his autem nos referimus ad documenta deſuper edita, ne quid temere vel fuperflue dicamus, & hoc ſacrificii ritu nos, & parens uterque noſter, & avus quoque uſi ſumus. Iis prælibatis ad rem pergamus. Poftquam annuente Domino puro omnium conſenſu, fincero omnium judicio ad Regalis ſolii faſtigium pro- vecti fuimus, Procuratorem noſtrum apud Sedem Apostolicam habere Chriſtianorum Regum more decrevimus ; ad quod opus Phantinum ſupra- dictum pretio conductum adhibuimus, mittentes eum ad Curiam Romani Pontificis tempore Papæ Pii, cum viatico & commeatu affatim, abundeque proviſum: & quia nihil nobis tam cordi hæfit, quam Regnum iftud olim tam varie diviſum, ut quotquot arces, aut loca munitiora, tot Reges in illo vel ſummæ poteſtates eſſe tentarentur, noſtra tamen opera Divina favente Clementia eo perductum, ut nihil pacatius habeat Germania, æque opera noſtra ſub Apoſtolicæ Sedis obedientia in hoc ritu ab Ecclefia con- ceſſo, vel decreto unanimiter reduceretur, pro qua re legationes quam plurimas ad Sedem Apoſtolicam fecifſe meminimus. Quadam ergo die Legati noſtri a Romano Pontifice redierunt, cum quibus una venit Phan- tinus, non tamen ut Procurator noster, ſed mantello revoluto tamquam Legatus Apostolicus, ibi facri Bafilienfis concilii compactata damnavit, omnium eorum, quæ noſtri nomine tanquam Procurator in ſe ſuſceperat, factus prævaricator, qui etiam coram conventu Pragensi palam benevole nostrum ſe Procuratorem recognoſcebat, ac de culpa & exceſfu pro eo a no-

Strana 427
BOHEMICO-HUNGARICUM. a nobis ſibi objectis privatim voluit reſpondere. Ibi nos palam dixiſſe me- minimus, nos fub ritu communionis Euchariftiæ fub utraque ſpecie natum, & educatum, in illo ritu juxta facri Bafilienfis concilii compactata velle per- fiftere: hoc certe non est haresim profiteri, vel contestari, nihil enim ſub æternæ ſalutis neceſſitate redigimus; ſed hoc ſub determinatione ſan- ctæ matris Ecclefiæ relinquimus. Phantinum autem prævaricatorem in cuſtodiam duci juffimus, quem interventu Illuftris Principis affinis noſtri Cariſſimi Domini Ludovici inferioris ac ſuperioris Bavariæ Ducis ob re- verentiam uſurpati Apoſtolicæ legationis tituli leniter tractatum, cura- tumque dimisimus. Itaque fibi parcitum eft, ignotum eft, & crimen con- donatum eſt; ipſe viderit, qua fronte, qua honeftate a noſtræ procuratio- nis functione ad Apoſtolicæ legationis officium in eadem cauſa infciis nobis transmigraverit. Deinceps Sanctiffimus Dominus nofter per totas illas literas diætam per nos humiliter, & reverenter petitam, ac optimo zelo nostræ apud Sedem Apoſtolicam devotionis poſtulatam, aliis rationibus permotus declinat, ac recufat: rationes autem & exempla per Suam Sanctitatem ad- ducta ex hoc fonte deſcendunt, atque eo tendunt; quia non licet hære- ſim ſemel a Synodo ſancta condemnatam, rurſus in diſputationem venire. Ait enim Beatitudo ſua; Rurſus Diætam indici, in qua hœreſis iterum ven- tiletur, fruſtra poſtulas &c. minuitur ſacrorum Conciliorum auctoritas, & bæreticorum augetur audacia, ſi hæreſis ſemel damnata denuo in diſputa- tionem ſuſcipiatur, &c. Ab hac certe ſententia neque nos diſcrepamus, quin etiam hoc amplius adjicimus, quod omnem hærefim ab Ecclefia dam- natam nos quoque, uti Chriftianum decet Regem, talem tenemus, & re- putamus, qualem tenet Ecclefia, in qua manentes cum illa credimus, ex- tra quam non est ſalus. Hoc autem non repugnat noſtræ petitioni, nec aliquatenus refragratur; non enim petivimus indici diætam, ut inibi fuper Huſfitarum, ut refertur, hæreſi diſputetur, id enim ad concordiam, unio- nem, & tranquillitatem regnicolarum , & Regni minime conduceret, fed fortafſe concertantium mentes magis, magisque exaggeraret; fed ut in tali diæta Apoſtolicæ Sedis indictione auctorata, & legatorum ejus præ- ſentia inſignita, ac Sereniſſimi Domini, & affinis noſtri Romani Imperatoris Augufti, Vestræque Serenitatis, aut celeberrimorum Oratorum Vestrorum, ac Illuſtriſſimorum Principum, Dominorum Coelectorum, ac cæterorum Principum fœderatorum noſtrorum præſentia illuſtrata, Barones ac Satra- pæ Regni, cives quoque & urbium habitatores, veteris illius Regni glo- riæ admoniti, quæ non niſi ſub Romani Pontificis obedientia recuperari Hhh 2 427 po-

Strana 428
428 DIPLOMATARIUM poteſt, ac ſervari, piis adhortationibus, & ſuaviſſimis fuasionibus ad obe- dientiam & reverentiam ac conformitatem Ecclefiæ Romanæ illiciantur po- tius, quam cogantur. Ab hac ſpe neminem diſterreat, fi quo pro tem- pore Legati Apoſtolici hoe opus aggreffi, non funt affequuti, quod opta- runt, & conati funt: tunc enim longe major fuit hujus Regni deformitas, & plerumque ftetit Regnum absque regente. Fateri enim oportet, si vera magis, quam dictu ſpecioſa funt dicenda, in hoc Regno permultos errores viguiſſe circa ipſum Evchariftiæ Sacramentum, circa remanentiam panis facramentalis (fic enim illi nuncupabant) & de eo, quod in fubftan- tiam aliti converteretur ; fed & circa decorem ac formam ornamentorum ac vestium ſacerdotalium, in quibus facrificium Miffæ peragitur, ut de ve- neratione Sanctorum taceamus, quæ omnia Divina Gratia cooperante usque eo funt redacta, ut vix notari poffit inter Romanæ Ecclefiæ ae iſtum adhuc ſuperſtitem ritum diſcrepantia, vel obſervantiæ alteritas; quæ omnia partim vidit Veſtra Serenitas, de reliquo a fide dignis infor- mata eft, ut nobis ſuper hoe testimonium perhibere posſit. Et profecto si quis piæ mentis vir aciem fuæ confiderationis intenderit in ea, quæ jam a triginta vel quadraginta circiter annis in hoc Regno emendata funt, plane comprehendet, ea, quæ restant, minima fore in reſpectu eorum, quæ transacta funt, ſeu peracta. Censeat nunc Vestra Serenitas, num pia fiducialis, & honefta fuerit noſtra erga Summum Pontificem petitio exhibita; an vero a Sua Sanctita- te rationabilius fuerit denegata? Poſtremo Summus Pontifex illas ipfas literas, ultimo loco ad nos datas, hoe modo claudit: Tuum eſt igitur co- ram illis comparere ; illorum ſubire judicium, & ſententiam exſpectare, quam illi pro ſingulari ſapientia ſua atque doctrina juſtam procul dubio promul- gabunt. Ecce coram illis comparere jubemur, qui nos non vocatos, & inauditos, pro deposito, & Regio honore deftitutos tenent, & reputant, qui nos tanquam privatam perſonam evocaverunt, quique nobis ſemestre tempus præfinierunt, quo pendenti Romanus Pontifex, a cujus nutu de- pendet tota eorum poteſtas, nobis non vocatis, & inauditis, obedientiam & ſubjectionem omnium Regni fidelium, quantum in ſe fuit, licet inani- ter abſtulit, & interdixit. Num illi Judices factum Romani Pontificis au- derent infirmare ? quod contra divini, ac naturalis juris, & rationis or- dinem, & instinctum; quo etiam Princeps legibus humanis licet folutus, divino tamen exemplo tenetur obftrictus, adverfus nos tam inclementer præcipitavit. Quid ergo aliud iis verbis nobis præcipitur, quam vi dica- tur : abdica Regnum, & omnem poteftatem depone, abjice clypeum, pro- jice

Strana 429
BOHEMICO HUNGARICUM. jice arma, & perge nudus, & inermis ad carnificinam, ut macteris? Por- ro quis dialecticus hoc afyftatum, five perplexum enodabit, vel diffol- vet? Si Domini Cardinales deputati Judices ratas faciant literas, quibus Sanctiſſimus Dominus noſter mandavit, omnem obedientiam nobis ſubtra- hi, neque de fructibus nobis reſponderi, aut a quoquam pro Rege teneri, quid reliquum manebit, de quo Cardinales & Judices habebunt cognoſce- re vel diffinire? Vacuavit enim Sanctitas Sua Judicum poteſtatem, id fcilicet statuendo, quod cognoscendum nuper Judicibus fuerat delegatum. Erit ergo Summi Pontificis piiſſimi Patris officium, cunctas pænales li- teras, omnesque proceſſus, qui ab exequutione ordiuntur, quibusve jus noſtrum, vel poſſeſſio noſtra, honor, aut fama, majeſtas & gloria palpa- tur, vel attingitur, quæ non vocatis, nec auditis nobis ad cujuscunque etiam fiſci, ac fidei Procuratoris suggestionem emanarunt, paterna pie- tate tollere de medio, noſtramque innocentiam in loco rebus gerendis accommodo audire, percipere, tractare, & examinare rigoroſe, ad ple- num informationes clementer fuſcipere, quibus benigne receptis, perfa- cile erit Romani Pontificis Legatorum, Vestræque Serenitatis, & aliorum, quos ſupra nominavimus, interventu, deformata reformare, & cuncta, quæ reſtant, debito ordine tranfigere, ac feliciter confumare. Iis itaque ſuperius deſeriptis rogamus Fraternitatem Veſtram, quatenus dicto San- ctiſſimo Domino noſtro ſupplicare velit, una cum Illuftribus Principibus amicis noſtris, qui ſimiliter pro nobis intercedunt, quatenus Sua Sancti- tas dudum optatam audientiam nobis in loco competenti concedere velit, & nos ſuppliciter orantes in eo gratioſe exaudire, qua nobis data ſpera- mus in Deum, illa reſpondebimus, quæ Domino Deo grata erunt, & ho- minibus accepta. Datum Glacii anno Incarnationis MCDLXVI. V. Ka- lendas Auguſti. 429 LXXXI. Georgius Rex Bohemiæ ex caſtris ſcribit Senatui Kutten- bergenſi ſe ſe incurſiones facere in Hungariam, & ubi hoſtis ap- propinquaverit ſe conflictum cum eo initurum. Ex caſtris ad Weſsele, Anno 1470. feſto S. Sixti. GEORGIUS Dei Gratia Bohemiæ Rex, Marchio Moraviæ. oneſti, fideles dilecti, placuit nobis, quod quæratis, & feire velitis, ut res noſtræ cedant, optetis denique, ut profpere omnia accidant. Hh h 3 Per-

Strana 430
DIPLOMATARIUM 430 Perſuaſum vobis habete, quod Deo laudes omnia proſpere cedant. Exiſtimus adhuc ſub Hungaricis montibus, & incurſionibus iteratis dam- na Hungariæ inferimus. Non pridem etiam eo militem noſtrum miſimus, ipsique Regnum Hungariæ ingreſſi fumus, explorando num populus fuæ falutis conſervandæ ergo non potius caſtra noſtra fequi velit? At vero hoſtis noſter perpetuo ſtudia nobis adverſa tuetur, contra nos agit, & ſe defendit apud Towaczow. Nos vero præter moram ſollicitabimur, ut ubi nobis appropinquaverit, pugnam cum eodem ineamus confidentes in adjutorio divino, & juſtitia cauſæ noſtra. Datum in caftris ad Weſfele die lunæ Sancti Sixti, anno Domini &c. LXX. ſub ſigillo annuli noſtri. Ad mandatum Domini Regis. LXXXII. Cives Colinenſes certiorem reddunt Wladislaum Regem Bohemiæ civitatem ſuam a Mathia Rege Hungariæ, fuiſſe occu- patam, purgant ſe de ſuſpicione infidelitatis, eumque hortantur ad debel- landum hoſtem, cui auxilium ſuum pollicentur, de anno 1474. Sereniſſime Rex Domine Domine noſter Clementiſſime. on dubitamus cognitum efſe Serenitati Veſtræ Regiæ, quod civitas Regni Vestri Colin reciderit in potestatem & subjectionem Regis Hungariæ. Qua vero de cauſa id factum fit, & an ad hoc voluntas & conſenſus Vester acceſferit, ignoramus. Hoc unum ſcimus quod civitas noſtra neque mercimonia marinorum Parthorum, aut de Danubio dicto- rum Uſslak ferat, e quibus grandiora telonia caperentur, neque in ea aliæ quævis ditiores mercaturæ deprehenduntur, quæ reditus Cameræ Vestræ multum augere, thefaurisque Vestris optata incrementa dare poffent. Id vero maxime formidamus eo vergere confilia alienigenæ Regis, ut plu- ra alia loca & urbes de hoc Bohemiæ Regno occupet. Idcirco Sereniffi- me Rex oratos Vos volumus, ut certiores nos reddatis, an hæc civitatum invaſio de voluntate & conſenſu Veſtro fiat. Non exciderit adhuc me- moria Veſtra id conamen fuiſfe Pragenſium & quarundam aliarum civita- tum, ut corona Regni Bohemiæ in manus Regis Hungariæ traderetur, isque nobis dominaretur; quod fi autem Sereniffime Rex nos hujus con- filii complices ſuſpicamini, noveritis id nobis præter meritum, culpamque no-

Strana 431
BOHEMICO-HUNGARICUM, 431 noſtram imputari, nihil enim hactenus egit civitas noſtra, quod adverfum fuiſſet obedientiæ & fidelitati Vobis debitæ, cum aliorum perverſa opera infidelitatem eminus oftentant. Nostrum contra votum & preces eo col- limant, ut ſi ejusmodi terrarum Veſtrarum occupatio citra Voluntatem Veſtram fit, aſſurgatis in juſto furore, veſtra ore gladii tueamini, & Philo- ſophi conſilio obediatis, qui ita ſapienter monet: Principiis obſta. Guod ut eo audacius Vobis agere liceat, noveritis Sereniffime Rex auxilium no- ſtrum vobis fore paratiſſimum, omnibus enim nervis jura Veſtra defendere, quemadmodum id honefti amantes fidelesque Clientes decet, conabimur. Vos etiam rogantes, ne a quoquam vos induci finatis, ut Vobis perſua- deatis malum id a nobis proficiſci. Nam execramur perverſorum conſilia, & quod aliis placet, nobis ſumme diſpicet. Quapropter fidelitatem eam, quam Sacrato Vestro Sceptro debemus, his literis etiam contesta- mur & confirmamus, Vobis tanquam Domino hæreditario, quousque gut- ta ſanguinis in venis noſtris ſuperfuerit, obedientiam ſervaturi, & jura Veſtra omnibus viribus adjuturi, ſolam Regiam Veſtram gratiam & amo- rem in præmium expoſcentes Serenitatis Veſtræ Regiæ Fideles ſubditi. LXXXIII. Ordines Regni Bohemiæ reſpondent Mathiœ Corvino Regi Hungariæ ad prætenſiones, quas in Regnum Bohemiæ ejusque co- ronam adverſus Wladislaum II. electum Boemiæ Regem per Legatum Epiſcopum miſerat. De Anno 1474. ſeu 1479. Sereniſſime Rex. egationem ſuam Epiſcopus a Tua Serenitate Regia ad Status Regni hu- jus miſfus rite explevit, e qua non præter admirationeim intelleximus Serenitatem Tuam Regiam multas easque graves in hoc Regnum Bohemiæ prætenſiones facere, imo hoc unum conniti probare, quod corona Regni Bohemiæ nemini alteri, quam Tibi competat. Guare minaris valido milite te jura Tua perſecuturum, niſi articulis a Serenitate Tua ad nos transmiſſis ſubſcripſerimus. Nos univerſi Status Regni Bohemiæ matura præhabita deliberatione his unanimiter declaramus: nihil a nobis magis opta-

Strana 432
432 DIPLOMATARIUM optari quam pacem præſertim cum iis gentibus & Principibus, quibus olim & ab immemorabili tempore fraternæ amicitiæ, & perpetui foederis vin- culo ligati eramus. Pacem colentibus ultro pacem damus, ne quidem ho- ſtibus eam flagitantibus, denegamus. Attamen injurie laceſſiti ad ju- rium privilegiorumque noſtrorum tutamentum non averfamur pro oleis enfes in manus prehendere, & vim vi depellere. Ignoramus enim jus illud, quod vel uni mortalium in Regnum liberrimum, cujuscemodi eſt Regnum Bohemiæ, poſſit competere. Notus invictus Boemorum animus omnibus gentibus, qui nusquam feffus, nusquam tædio affectus plurium hoſtium pericula depellere ſua virtute novit. Et in memoria recentiffi- ma Tibi Tuæque genti Rex Sereniſfime procul dubio erit exemplum for- tiſſimi Regis noſtri Georgii, qui a Sanctiſſimo Patre noſtro, a Romanorum Imperatore, a Te ipso, denique ab Electoribus & omnibus Principibus Germaniæ bello petitus ſolo domeſtico fretus auxilio tot validiſſimos ho- stes devicit, & thronum ſuum magnificentiſſimis victoriis exornavit. Verum ut ad articulos Tuos Rex Sereniffime, quos per miſfum Tuum nobis porrigi feciſti breviter reſpondeamus: Ait primo Tua Regia Sere- nitas, quod jus ipfius ad capeſfendum thronum Bohemiæ multo majus atque validius fit, quam electi a nobis Wladislai Regis effe poffit, ac proinde ſuffragante Tibi omni tam facra quam profana & naturali æquitate liceat juſtiſſimam cauſam tuam, & injuriam juribus tuis inuſtam quaqua via de- mum vindicare, & vi ereptum Tibi Regnum e manibus violenter deti- uentium eripere ac extorquere. Verum nusquam videt, nusquam cogi- tatione affequitur inclyta Bohema gens, unde tandem Rex Sereniffime ju- ra iſta repetas. Non quidem a fanguine & cognationis proximæ vinculo Superiorum Regum Bohemiæ Majorumque noſtrorum, nam vel ipſe nun- quam affirmare aufurus es Stirpem & genus tuum a gente noſtra, multo minus a Regibus noſtris vel per latus fæmineum deſcendiſſe. Quod filiam Georgii Regis Bohemiæ matrimonio junétam habueris, inde in Te Tuosque nihil inſuſum Regii ſanguinis, pofteaquam illam ante annos plurimos im- prolem demortuam non ignoramus. Et vero Tu ipſe Rex Sereniffime li- teris Tuis, quas illibatas rei huic in teſtimonium ſedulo conſervamus, te- ſtatus es Wladislaum Regio per Alberti filiam Bohemo ſanguine ſatum, quod nec Legatus Epiſcopus Tuus nec fautores amicique Tui negant. Fortius autem fanguinis effe jus, & validius vinculum quam affinitatis vel Tu ipſe non inficiaberis. Neque etiam incolarum Bohemiæ univerſo- rumque Regni Statuum electio jus tibi quodpiam ad coronam Boemiæ conceſsit, quandoquidem omnium teſtimonio & ipfarum Regiarum Tabu- la-

Strana 433
BOHEMICO-HUNGARICUM. 433 larum fide roboratum habemus Sereniſſimum noſtrum Wladislaum ab uni- verſis Dominis, Equitibus, civitatibus, iisque, quibus jus eligendi Re- gem Bohemiæ competit, potiſfimis ſuffragiis fuifſe expetitum, rite ele- Ctum, in Regem Dominumque ſuſceptum, approbatum, præconiſatum, inauguratum, coronatum , imo ab ipſo dein Sanctiſſimo Patre Regem Bo- hemiæ agnitum, cum pauciffimi nonniſi partes Regiæ Tuæ Serenitatis ſe- cuti funt, quorum maximus numerus jam a Te deſcivit, reliqui, ut vo- lentes nolentesque ceterorum concivium ſuffragiis ſe conforment, eft ne- ceſſe. Alterum eſt, obtendis Rex Sereniſſime ideo maxime tibi Regni Bo- hemiæ coronam Hungariæ adnectendi cordi effe, ut eo melius & validius rei Chriſtianæ præſertim in Bohemia proſpiciatur, eidemque Regno pri- dem optatam pacem Tua providentia & ſagacitate procures. At vero non depoſuere incolæ noſtri adhue funeſtam acerbiſſimamque bellorum Tuorum memoriam, fumant adhuc urbes, caſtra & oppida ex militum tuorum flammis, & tot civitatum rudera, Boemorum funera, civium de- prædatio, pauperies & luctus Te gentemque tuam authores oftentant. Feliciſſimos ſe Bohemi deputabunt, fi a Te uno soloque Rex Serenifſime, pacem impetraverint, ſi ab æquitate Tua, quid enim ab ea non exſpectent, tranquillitatem & priſtinæ amicitiæ beneficium conſecuti fuerint. Nam, quod Deo in acceptis referendum, a ceteris vicinis nihil prorſum hoſtili- tatis formidant, quibuseum concordiæ, imo etiam ſocietatis foedera integre ſancita ſunt. Et quanquam heroica Tua virtus, & Chriftianifſima mens Regno Bohemiæ nonniſi fauſtiſſima quæque polliceri poſſit, confidimus tamen in ſupremi Numinis gratiam, quod rem fuam non ſegnius aget ju- venis Rex noſter Wladislaus, qui Chriſtianiſſimorum parentum progna- tus ſemine a prima pueritia optimis Chriſti præceptis inftitutus eſt, id unum cogitat, id unum quærit, ut Chriftianæ Religionis decora magis magisque extollantur. Et non alio quidem fine ille inter tot Regni candidatos de- lectus, quam quod gens Bohema ſperet per illum & patris Sui Regis au- xilium maxime provehendum Dei honorem, fidem Chriſtianam ſubliman- dam, populi noſtri & linguæ Slavonicæ gloriam exaltandam, procurandam dein Regni tranquillitatem, procurandum civium commune bonum, de- nique exterminandam illam bellandi veſanam pruriginem, quæ hactenus tam copioſum innocuum Chriſtianum ſanguinem profundere auſa. Ut ita aurea ſibi reditura ſperet ſæcula Bohemia, niſi a Te Tuaque gente Rex Sereniſſime turbentur & proculcentur. Guod quidem ab æquitate Tua & fidei Chriſtianæ amore nemo ſanus exſpectaverit, timueritve. Ii i Tom. II. Ter-

Strana 434
4„ DIPLOMATARIUM. Tertio ad oftendendum pacificum animum Tuum Rex Serenifsime Te Sanctiſſimi Patris ſententia & judicio contentum futurum innuis, quare petis, ut controverſia hæc de jure Regni Bohemiæ, utrumne Tibi an Wla- dislao competat ? ad Sedem Pontificiam deferatur, Tecumque inclytus Rex noster Wladislaus Romanum Pontificem ad cognoſcendam caufam acce- dat. Quanquam juvenis Rex noſter univerfique Status Regni Bohemia de æquitate Sanctiffimi Patris noſtri minime dubitent, profpiciantque ju- ſtiſſimam cauſam ſuam iſthic triumphaturam, tamen quia id inauditum Re- gno noſtro, adverfumque libertati, conftitutionibus, & juribus vetuftiſ- ſimis Regni hujus, conditionem hanc ſuſcipere merito refugit animus. In cæteris nihil prætermiſſurus est Rex noſter Sereniſſimus, ubi ubi res ad Ecclefiam, fidei capita, Chriſtianamque Religionem spectabit, reveren- tiam & obedientiam tanquam Chriſti Vicario deferre, quamobrem autem de corona ſibi legitime impofita Tecum Sedem Pontificiam adeat, & de re juſtiſſima judicium & ſententiam alterius expoſcat, neceſſe minime ha- bet, præſertim poſteaquam jam Eidem Sanctiſſimo ſuam in hoc Regnum ſublimationem, omnium Ordinum Bohemiæ in electionem Suam unanimem conſenſum per miſfos suos rite intimavit, quam Sanctifſimus ratam habe- re viſus, cum non modo ei de hac fublimatione gratulatus fit, ſed & eum in literis ſuis jam Regis Bohemiæ titulo nobilitaverit. Quodſi autem Rex Sereniſſime jura tua læſa deputas, per nos licet, ad Sanctitatem Suam cau- ſam Tuam age, Wladislai Regis noſtraque intererit jura Tua, quæ pror- ſum nulla ſunt, refellere, & non modo Sanctiſſimo, ſed univerſo Chri- ſtiano orbi palam facere, quod Tibi ne minimum quidem jus in Regnum Bohemiæ competat. Ceterum gesturus est inclytus Rex noster Se sem- per ea erga Sanctiſſimum obſervantia, quæ filium eccleſiæ & Principem Chriſtianum decet. 434 Guartus articulus Tuus Rex Serenifſime id complectitur, quod Wla- dislao non quidem jus ad coronam Bohemiæ diſputes, ſed non prius atque post mortem Tuam eandem illi competere afferas. Quapropter cupis, ut jam Tu quoque ad coronationem admittaris, & ſubinde Wladislai ætati ad regendum adhuc minus idoneæ Tutor conftituaris. Wladislaus jam vivente glorioſiſſimo Rege noſtro Georgio ab Ordinibus Bohemiæ Rex de- signatus fuit, demum in regnum vocatus, rite electus, coronatusque. Non fert cœlum duos foles, minus Bohemia duos Reges. Nec vero Wladislao Regi noſtro Tutore aliquo opus eſt. Habuit is Patrem Tuto- rem

Strana 435
BOHEMICO-HUNGARICUM. 435 rem ſuum eo usque, dum ſub patria poteſtate fuit, nune in Regem & Do- minum noſtrum electus tutelæ modum cenfuramque evasit. Liberum eft per Regni Constitutiones Ordinibus Bohemiæ tutelæ annos finesque pro- rogare aut reſtringere. Sententia noſtra omni ejus vinculo abſolutus eſt, neque neceſſum eft hujus Ordinum ſententiæ rationem Tibi Rex Sereniſ- sime, aut cuicui demum alienigenæ reddere. Ceterum providebit pru- dentia & dexteritas inclytorum Statuum Boemiæ, ut Wladislai juvenilis ætas expertorum Virorum confiliis adjuvetur. Cetera deſunt. LXXXIV. Georgs Warkotz von Napſchitz Revers, belangendt die Comenturen in klein Delſen, darauf er ſeiner ausſtehenden Schul= den halber verwieſen worden. dd. Stuelweiſſenburg den I3. Februarii An. 1543. ch Georg Warkotz von Napſchitz, Rom. K. Mt. 2c. Hartſchier= Haubtmann und Beld Marſchalh2c. bekenne/ alß mir der Al= lerdurchleüchtigst Fürst, und Herr Herr Ferdinand, Röm. auch zu Ungern und Behaim 2c. Khunig/ Inffant in Hiſpanien/ Ertz-Her= czog zu Oſterreich, Marggraff zu Merhern/ und Lauſitz 2. Graf zu Tiroll 2c. mein Allergenedigiſter Herr/ ain Summa Gelts, be= nentlich/ drey tauſendt/ ſieben hundert fünff und ſechzig Gulden Reiniſch, und dreisſig Treutzer zwen pfennig, he für ain gulden funffzehen Patzen/ oder Sechzig Treutzer gerechnet/ von wegen meiner Dienst, ſo mir Ir Mt. im Land zu Hungern, laut aines auszugs/ und abrechnung ſchuldig blieben/ auf dem Hauß der Comentheuren zur clein Olſen/ und deſſelben zuegehörungen) auch dieſelbCommentheurey ſonſt etlicher maſſen verſchrieben, welche Ber= ſchreibung von wort zu wort alſo laut/ wie hernach volgt : Sir Ferdinand von Gottes Genaden Römiſcher Künig/ zu allen zeiten Merer des Reichs, in Germanien/ zu Hungern/ Be= haim/ Dalmatien/ Troatien 2c. Khunig, Infant in Hiſpanien, Ertz= Hertzog zu Oſterreich/ Marggraffe zu Merherny Herczog zu Lu= Ii i 2 cżem=

Strana 436
DIPLOMATARIUM 43% czemburg, und in Sleſien) Marggrafe zu Lauſitz 20. bekhennen für uns , unſer Erben/ und Nachkommen offentlich mit dieſen brieff ; Nachdeme uns der geſtreng unſer getreuer lieber Georg Warkotz von Nopſchitz/ unſer Hauptmann über unſer Hartſchier/ etliche viel Iar her/ und furnemblich auch in Jüngst verprachten zug in Hungern als Beld=Marſchalch unſeres Kriegs Bolgs daſelbſt/und dan vormahls auf vorigen Beldzugen/ auch Potſchafften/ und an= deren unſeren ſachen/ treūlich / redlich/ und aufrichtiglich gedienet, und Ime an berürten ſeinen verdienen/ lauth ſeiner habenden auß= zug/ und Berſchreibung/ ſo Er uns gegen dieſer unſer Berweiſung wieder herausgeben/ noch drei tauſendt Sieben hundert fünff und Sechtzig gulden Reiniſch, dreisſig Treutzer, zwen pfennig/ je für ein gulden funffzehen patzen/ oder ſechzig Kreutzer gerechnet, un= bezalt ausſtehen/ daß wir darauff von gedachten unſeren Hart= ſchier=Haubtmann dem Warkotzen jetzo untertheniglich erſucht, und angelangt worden/ Ime berürte ſeine hinderſtellig ſchuldt der dreh tauſendt ſieben hundert fünff und ſechzig gulden Reiniſch dreisſig Treutzer, zween pfennig obbemelter werung auf den Hauß der Comentheuren zur Tlain Olſen, und deſſelben zugehörigen einkhum= ben zu verweiſen ; alſo daß Er bemelte Commentheurey pfands und gnadenweiß ſein leben lang Inne haben, und wann er mit todt ab= gangen/ daß alsdann angezeigte Summa ſeinen Erben, oder wem er dieſelb gönnen / durch uns, und unſer Erben/ oder Imanns von des Orden wegen wieder bezalt, oder in ander weeg vergnüget, und vorwieſen werden/ und ſolche Comentheuren alsdann davonn wie= derumb frey ſein/ und zum Orden fallen ſolle. Und dieweil wir den gemelten Warkotzen in anſehung angeregter ſeiner biesher ge= thanen Redlichen getreuen/ und aufrichtigen dienſte mit allen ge= naden genaigt/ So haben Wir Ime angezeigt ſein begeren und Berweiſung berürter ausſtendigen ſchuld der drei tauſendt Sieben hundert fünff und Sechtzig gulden Reiniſch, dreisſig Krentzer, zween pfennig/ obberürter werung/ auf vorbenante Commentheu= ren und Hauß zur Clain Olſen genediglich bewilligt, verweiſen verſicheren, und verſchreiben Ime obbemelte Summa hiemit auf be

Strana 437
BOHEMICO-HUNGARICUM. 437 bemelter Comentheureh und hauß zur Clain Olſen mit aller/ und jeder derſelben ein und zugehörung/ hiemite wiſſentlich, und in Trafft dits unſeres brieff8 aus behmiſcher Kuniglicher macht, alſo daß gedachter Warkotz ſolich Commentheurey und hauß von uns auf ſein lebenlag pfandts und gnaden weiß innhaben/ nutzen/ nieſ= ſen/ und gebrauchen ſolle, wie pfandts Recht ist von uns/ unſe= ren Erben/ und nachkommen auch denſelben Orden/ und ſonſt men= niglich unvorhindert. Und nachdem auch zu deſt merer becreffti= gung durch unſer Berweiſung/ und Borſchreibung des Erwirdi= gen Wolgebornen Unſers andechtigen/ und lieben getrenen Iohan des Eltern von Wartemberg als Obriſten Maiſter des böhmiſchen Priorats Sanndt Johannes Orden zu Strakonitz Conſens für dienſtlich angeſehen/ darumb er auch durch uns genediglich er= ſucht worden/ hat er der jetzt gedachte vonn Strakonitz ſolchen ſei= nen Conſens laut eines Mißifs, ſo er unns auf unſer derhalben ge= than erſuchen antwurts=weiß zugeſchrieben/ auch gegeben, doch daneben von uns ein Mageſtat brieff/ und gegen Berſicherunge/ und vonn gedachten Warkotzen ain Revers der Correspondenns halben begert, daß wir zu baiden tailen ſeinem begeren/ und der billichkait nach zuvollziehen erbiettig ſein. Es ſolle auch meer gedachter Warkotz ſich gegen gemelten gegenwurtigen/ und ainen jeden kunf= ftigen Maiſter von Strakonitz mit dem Correſpondiren auch hal= tung des Gottesdienſts/ und in ander weeg die vorigen Tomen= theur gethan, zuhalten und gehorſam zu laiſten ſchuldig ſein, und die leuth und undterthan zu ſolcher Comentheurey gehörig wider alt hergebrachte gewohnheit mit nicht beſweren, Uns oder dem Or= den von der Tomentheurey/ und Ir zugehörung nicht8 entziehen loſſenn, inmaſſen Er ſich gegen uns derhalben inſonderheit durch ein Revers und gegenbrieff vorſchrieben. Wir haben Ime auch auf ſein underthenig bitten genedigist zugelaſſen, und bewilliget daß Er uf dem Hauß berürter Comentheuren zur Clain Olſen/und ſeiner zugehörung ain tauſendt gulden Reiniſch der notturfft nach Berpauen mug/ und was er alſo an ſolichen ain tauſend gulden verpauen/ und mit gueten ſchein dargethan würdet/ das ſolle ſei= nen Iii 3

Strana 438
DIPLOMATARIUM nen Erben zu der abtrettunge durch den orden neben obbemelter Summa wieder bezalt, und vorgenüget werden. Doch ſo wollen wir hierinn unſer Kuniglichen Hochaiten, als Schatz/ Perckwerch/ Schwartz= und Rot wildt/ gejaidt/ geiſtlich und weltlich Lehen= ſchafften/ und dergleichen unſere Regalien uns und unſeren nach= kommen auch nach ſeinen des Warkotzen todtlichen abgang uns unſeren Erben nachkomben/ und auch dem Orden die wiederloſung gentzlich und frei vorbehalten haben, welicher löſung ſein Erben und nachkomben gegen erlegung obbeſtimbter Summa und Pau= gelts, jederzeit/ wann wir/ oder der Orden ſollichs begeren/ on ainige waigerung ſtat zuthun ſchuldig ſein ) auch ſolich Tomentheu= rey und Hauß Clain Olſen mit aller Irer zuegehorung allermaſſen, wie ſie ſolches eingenomben, Inngehabt und genoſſen haben/ an dem ainkomben, und allen anderen ungeſchmelert/ ungemindert/ und an ainigen abgang wieder abzutretten ſchuldig ſein ; ongever= de/ mit urkundt dits brieffs verfertiget mit unſeren Kuniglichen anhangenden Inſiegel. Beben auf unſeren Kuniglichen Schloß Prag den Sechsten Tag des Monaths Februarii nach Thristi unſeres lieben Herren geburt im funffzehen hundert/ und drei und vierzigiſten, unſerer Reiche des Romiſchen im dreizehenden/ und der anderen im Siebenzehenden Iare. Daß demnach darauff der Hochgedachten Romiſchen Kuniglichen Mageſtät Meinem Aller= genedigiſten Herren hab ich obgedachter Georg Warkotz fur mich mein Erben/ und nachkomben zugeſaget) gelobet/ und verſprochen bey der pflicht/ damit ich Ir Mageſtat inſonderheit verwandt bin, darunder ich mich/ mein Erben/ und nachkomben verpinde/ alles das, ſo in hieroben gemelter Borſchreibung begrieffen, in allen puncten/ clauſeln, articln, und begreiffungen war/ ſteet und vest zuhalten/ darwieder in keiner weiß/ noch weeg nicht zuthuen. Des zu urkundt hab ich gedachter Georg |Warkotz dieſe meine gegen Berſchreibung mit meinen aigen Secret/ und hand unterſchriefft vorfertigt. Geſcheen, und geben zu Stuelweiſſenburg am dreyze= henden tag des Monats februarii , nach Thriſti unſeres Herren geburt/ im funffzehen hundert, und drei und vierzigsten Iare. (L.S.) Georg Warkocz. 438

Strana 439
BOHEMICO-HUNGARICUM. 439 LXXXV. Iſabella Regina Hungariæ tradit Wenceslao Navoy cer- tos fundos in Diſtrictu Strzelecenſi: dd. Varſchaviæ die Jovis poſt novum annum Anno 1556. Jos Iſabella Dei Gratia Regina Hungariæ, Dalmatiæ, Croatiæ &c. Re- cognoſcimus pro nobis, & pro filio noſtro Chariſſimo, utpote ſupre- ma Tutrix ejusdem, Ducis, & Domini hæreditarii Ducatus Oppoliensis, fu- perioris Glogoviæ, & Ratiboriensis, hæredibus ac ſucceſforibus ejus his literis, coram omnibus & fingulis, præcipue ubi legentur, aut legi au- dientur, quod confiderantes fidelia, & ſedula ſervitia, quæ nobis exhi- buit, & exhibere non ceffat Confiliarius & Locumtenens nofter in Duca- tu Opolienſi & Ratiboriensi fidelis noster dilectus Wenceslaus Navoy de Duolny in Strnadlicz, dedimus eidem, & virtute præſentium literarum damus ex gratia noſtra Regia pro his ſedulis ſervitiis pagum noſtrum Duolna in diſtrictu noſtro Strzelecenſi jacentem, cum duobus laneis agro- rum, Polonicorum laneorum, qui antea hujus nominati Navoy fuerant, & Prædeceffores noſtri Duces Oppolienſes ad manus fuas perduxerunt, ante civitatem noſtram Strelecz, cum piſcina in fundo Dumbrow, quæ nomi- natur Lunak, ita quod prædictus Navoy cum hæredibus & ſucceſſoribus ſuis prænominatum pagum, cum laneis agrorum, & piſcina habere, tene- re, frui, & poſſidere poterit cum cenfibus, ſervitiis, laboribus, ruſticis, hortulanis, cum omnibus fructibus, & uſibus & appertinentiis, prout hæc omnia nos ipſi habuimus, tenuimus, & uſi fuimus, cum ſubditis apperti- nentibus Ecclefiæ & Parochiæ hujus pagi, cum fylvis, pratis, in longi- tudine, & latitudine, prout hic pagus, & lanei ab antiquo in limitibus ſuis consistebant, & prout ab antiquo ab aliis hæc emenfa, & limitata fue- runt , ita quod ſupra nominatus Nawoy hunc pagum, cum laneis, piſcina & molendino habere, tenere, uti, vendere, dare, oppignorare, com- mutare poterit, cum hæredibus fuis, cum his agere, prout ei optime vi- debitur, ficut cum fuis propriis hæreditatibus, fine impedimento noſtro, filii noſtri Chariſſimi, hæredum & ſucceſforum ejus, & omnium futuro- rum Dominorum Strzelecensium. Item ei, ejus hæredibus & ſucceſſoribus hoc addere dignamur, quod piſcinam poſſidere, reparare in longitudine & latitudine ac altitudine; prout ei neceſſe fuerit, fundi terram Dum- brovsky nominati uſurpare, & ligna pro reparatione recipere toties quo- ties

Strana 440
DIPLOMATARIUM ties ipſi neceſſe videbitur, poterit. Item ad piſcinam molendinum ille aut hæredes ejus ædificare poterunt, ac molitor, qui ibidem fuerit, pa- ſcere in fundo Dumbrowsky poterit, ac ligna pro uſu ſuo vario recipere, attamen nobis & ſuccefsoribus noſtris absque damno & præjudicio. In cujus rei teſtimonium & fidem figillum Majeſtatis appendi juſſimus cum certa ſcientia, & voluntate noſtra. Huic præſentes fuerunt multum po- tentes, & præcipue chari Confiliarii noſtri, Nicolaus Tikowsky Caftel- lanus Ziarnoviensis Præfectus aulæ noſtra, Stanislaus Ligenza noſter Pocżaſs, Joann Malusky, Mensæ nostræ Præfectus, Nicolaus Zborzinsky, Menſæ noſtræ Stabuli Præfectus, Wenceslaus Bias, & alii plures. Datum Varſchaviæ die Jovis poſt novum annum, Anno milleſimo quingenteſimo quinquageſimo ſexto. 440 Iſabella. LXXXVI. Iſabella Regina Hungariæ concedit Joanni Zirovsky locum apud Monasterium Oppolienſe, ut pro habitatione ſua ibi- dem domum ſibi ædificare, & 600. oves ad Regiam villam Schidlovicenſem paſcere poſſit. dd. Varſchaviæ die Jovis poſt novum annum Anno 1556. os Iſabella Dei Gratia Regina Hungariæ, Dalmati�, Croatiæ, &c. Suprema Tutrix Sereniſſimi Principis & Domini Sigismundi Regis Hungariæ, Ducis Silefiæ, Oppolienſis, Ratiborienſis, & ſuperioris Glogo- vi� &c. Filii noſtri Chariſſimi; recognoſcimus his literis noſtris commu- niter coram omnibus, ubicunque legentur, vel legi audientur, præſenti- bus & futuris, quod advertentes ſedula, fidelia, & continua ſervitia ſtre- nui Capitanei noſtri Oppolienfis fidelis dilecti Joannis Zirowsky de Zirow, & in Sczepanowicz, quæ nobis exhibet, & exhibere non ceſſat, de gra- tia noſtra Regia, dederimus, & virtute harum litterarum demus ei, & omnibus hæredibus ac ſuccefforibus ejus in Sczepanowicz locum monaſte- rii inferioris in horto, in civitate Oppolienſi, pro exſtructione domus, horti, vel quideunque ibidem ædificare voluerit, incipiendo a domo Do- minorum Chmielik, usque ad viam, quæ ducit ad braxatorium civitatis, & a braxatorio civitatis penes hanc viam, usque ad braxatorium Adalberti Slaby, ubi ſeps exiſtit, & ab hujus braxatorii cornu usque ad cubile fa- mi-

Strana 441
BOHEMICO-HUNGARICUM. 441 miliæ monaſterii per hortum, apud quem fons eſt; ita quod prætactus Joannes Zirowsky, omnes hæredes & fucceffores ejus proximi, hæc omnia, quæ ſupra ſcribuntur, poterunt habere omnimode libere , hoc fundo uti, eum poffidere quiete, fine omnibus ſolutionibus & oneribus, noſtris & civitatis quibuseunque, & in quiete permanere absque ullo incommodo noſtro, hæredum, & ſuccefforum noſtrorum Ducum & Dominorum Op- polienſium. Item adhuc eidem ſupra nominato Zirowsky ex gratia noſtra Regia dedimus, & virtute harum literarum damus, & omnibus hæredi- bus & ſuccefforibus ejus in Scepanowicz, & Dominis Sedlicenſibus moder- nis & deinde futuris in tempora perpetua concedimus, ut fexcentas oves libere apud villam noſtram Schidlovicenſem in diſtrictu noſtro Nemodli- nenſi exiſtentem paſcere poſſint, prout & paſeua pro vaccis in pratis Schid- lovicenſibus ; Item ſectiones lignorum pro ædificio in eisdem ſylvis illis admittimus. Ita quod ſupra ſcriptus Joannes Zirowsky, hæredes & ſuc- ceffores ejus proximiores his omnibus, quæ fupra feribuntur, uti libere, habere, poſſidere, illis frui, ficuti ſuis propriis hæreditatibus fine omni impedimento noſtro, hæredum, & ſucceſforum noſtrorum Ducum & Do- minorum Oppolienſium & Nemodlinenſium poterunt, eciam pro volunte ſua in bonum fuum convertere, prout illis optimum videbitur, hæc vendere, oppignorare, commutare, dare juxta ſuum beneplacitum voluntatis. In cujus rei teſtimonium, ac pro majori evidentia & firmitate figillum Re- gium Majeftatis noſtræ cum certa fcientia noſtra his literis appendi juffi- mus. Datæ & ſcriptæ Varſchaviæ die Jovis poſt novum annum; Anno Domini milleſimo quingenteſimo quinquageſimo ſexto. Quibus præſen- tes ſuerunt Nobiles Domini, Dominus Petrus Boratinsky Castellanus Prze- mislensis, & Starofta Samboriensis, Wenceslaus Tikowsky Castellanus Ziar- noviensis & Præfectus aulæ noſtræ, Stanislaus Ligenza de Boberk in Boles- lavia & Capitaneus noſter Prudnicenfis, & ſupremus Director Sanacenſis, Stanislaus Nieſchowsky Podffarba noſter, Henricus Luntzky, cui literæ hæ commiſſæ ſunt. Iſabella Regina. Tom. II. Kkk LXXXVII.

Strana 442
142 DIPLOMATARIUM LXXXVII. Iſabellæ Reginœ Hungariæ Privilegium civitati Oppoli- enſi datum, ne adven� pannum in civitate per ulnas vendant. dd. Leopoli Ruthenorum, die S. Jacobi Anno 1556. JSABELLA DEI Gratia Regina Hungariæ, Dalmatiæ, Croaciæ &c. Significatum, & teſtatum eſſe volumus univerſis & fingulis, quorum interest, cujuscunque ftatus, vel condicionis homines, quibuseunque præſencium literarum noſtrarum legendi, videndi, vel audiendi poteftas dabitur ; Quod nos loco, & nomine Sereniſſimi & Potentiffimi Principis & Domini Joannis Sigismundi, Domini Joannis olim Sancte memorie Re- gis Hungarie &c. filii Ducis Oppoliensis, Rathiboriensis, & ſuperioris Glogoviæ &c. filii noſtri Sereniſſimi Auctoritate tutelæ noſtra clementem habentes rationem tam interceſſionum certorum Confiliariorum noſtrorum, quam fideliſſimorum ſervitiorum Senatus, & civitatis Oppoliensis, dictæ ci- vitati noſtra ſilii noſtri Sereniſſimi Oppolien. ſpecimen gratiæ noſtra Regalis ostendendum & posteritati relinquendum clementer constituimus. Et siquidem dictæ civitatis noſtræ incolæ & concives non contemnendis moleſtiis per advenas, convenas, & peregrinos mercatores, vel insti- tores afficiuntur, qui tempore nundinarum ex aliis civitatibus & oppidis convolare, & confluere, atque pannum tam Lugdunensem, quam etiam alium communem ulna vendere, & scindere ſolent, quæ venditio panni cum ulna non tantum in detrimentum & jacturam rerum, fed etiam ad per- petuum interitum, & exitium ſubditorum noſtrorum concivium Oppolien- sium tenderet, fi diucius tolleraretur. Constituimus ergo auétoritate præſencium ſerio mandantes, & omnino habere volentes; ne poſthac ulli mercatorum, inftitorum vel negotiatorum, nec alicui alii, fit cujuscunque condicionis, homini permittatur, vel concedatur ejusmodi ſciſſio vel venditio panni cum ulna, in vel extra civitatem noſtram Oppolienſem, neque tempore nundinarum, neque extra nundinarum tempus. Quoties- cunque vero aliquis advenarum vel peregrinorum, fit cujuscunque digni- tatis, vel conditionis hominum, in ipſis nundinis, vel extra nundinas in vel extra civitatem Oppolienſem, interdicendo & incipiendo a proximo festo Omnium Sanctorum, comprehenfus fuerit, qui pannum scindere, vel ulna vendere aufus eſſet, is mercium fuarum, vel ftaminum panni jactu- ram faciet, vel juxta cenſuram Senatus noſtræ civitatis Oppolienſis, pu- niri

Strana 443
BOMEMICO-HUNGARICUM. 443 niri debet, quo sit exemplo aliis. Volumus enim, & concedimus cle- menter, ut tantum civibus, incolisque civitatis nostræ Oppoliensis ſubditis noſtris fidelibus dilectis licitum fit omnis generis pannum feindere, & ulna vendere. Is autem, qui negotiationem & mercaturam cum panno exercere, & ulna vendere, vel feindere voluerit, annuatim ad Camme- ram noſtram talerum unum solvet. Preterea etiam dictæ civitati noſtræ Oppolienſi per preſentes manu noſtra Regali ſubſcriptas clementer damus, & concedimus in reſtaurationem pontium, platearum & viarum publica- rum VI. a proximo feſto omnium Sanctorum incipiendo a quolibet cum one- rato parvo vel magno in qualibet porta civitatis pontalium duos denarios ſyleſiticos ſemper accipiant. In majorem horum omnium confirmationem & approbationem committimus per præſentes omnibus noſtris locumtenen- tibus Capitaneis, Vice-Capitaneis, & Officialibus, præſentibus & futu- ris, ut in his omnibus dictam civitatem noſtram Oppolienſem, ſenatores & incolas dictæ civitatis conſervent, & tueantur, neque aliter faciant. In evidentius rei teſtimonium præſentibus figillum noſtrum appendi cu- ravimus. Actum & datum Leopoli Ruthenorum ipſo die divi Jacobi Apo- ſtoli, anno MDLVI. Præſentibus Magnificis, Generofis, & Nobilibus Nicolao Czykowsky Caſtellano Zarnovienſi Confiliario & Curiæ noſtræ Præ- fecto, Stanislao Lygenza de Boberg in Boleslaw, ſupremo noſtro Pocilla- tore, Capitaneo Prudnicerſi, & locumtenente Sanocenſi, Stanislao Ni- czowsky de Zroczicza Thelaurario noſtro, Michaele Czakio Cancellario, & Paulo Hannoldi Lignicenſi Cameræ noſtræ Secretario, cui præſentes erant commiſſæ. Ysabella Regina. LXXXVIII. Pius V. Epiſcopo Nitrienſi concedit facultatem extra tem- pora a Jure ſtatuta quoscunque Clericos ad ſacros Ordines promovendi. dd. Rowæ 1567. die 20. Auguſti. PIUS. enerabilis frater. Salutem & Apostolicam benedictionem. Exigit tuorum magnitudo meritorum, qu'bus Nos & Romanam revereis Ecclefiam, ut te ſpecialbus favoribus & gratiis profequentes, ea tibi fa- Kkk 2 vo-

Strana 444
DIPLOMATARIUM 444 vorabiliter concedamus, per que auctoritati tuæ falubriter conſulatur, & tu tamen Diocesanis tuis, quam aliis perſonis ad te confluentibus red- dere valeas gratioſum. Exponi ſane nobis nuper feciſti, quod cum civi- tas ac Diocefis tua ob malam temporum conditionem jam diu variis exagi- tata hereſibus fluctuet, ac perſonis Ecclefiafticis, que fide Catholica im- buta illam ab hereticorum conatibus ſecure defendant, mirum in modum quandocunque indigeat; fi tibi perſonas tuæ & alienæ Diocefi ad te tamen cum literis dimiſſorialibus ordinariorum ſuorum, undequaque confluen- tes, quas ad hoc habiles & idoneas reputares, ut celerius optatos exhi- berent fructus, ac alias pro Divini cultus augmento, clericali caractere infigniendi, & ad omnes & facros & Presbiteratus ordines promovendi extra tempora a Jure ſtatuta licentia concederetur. Ex hoc profecto & auctoritati tuæ, & fidei Catholicæ augmento, hereſumque extirpationi aliqualiter confultum foret. Quare pro parte tua nobis fuit humiliter ſupplicatum, ut tibi in premiſſis opportune providere de benignitate Apo- stolica dignaremur. Nos, qui herefum extirpationem, & divini cultus augmentum noſtris potiſſime temporibus fincero defideramus affectu, te a quibusvis Excommunicationis, fuſpenfionis, & interdicti, aliisque Ec- clefiasticis ſententiis, cenſuris & penis a Jure, vel ab homine quavis occasione vel cauſa latis, quibus quomodolibet innodatus exiſtis, ad effe- ctum preſentium dumtaxat conſequendum harum ſerie abſolventes, & ab- solutum fore cenſentes humillimis ſupplicationibus inclinati; Fraternitati tue, ut quascunque perfonas tue & aliene Diocefis, ad te tamen cum li- teris dimisforialibus ordinariorum fuorum undequaque confluentes, quas ad hoc prævio examine habiles & idoneas reputaveris, & fi illæ ex quo- cunque illicito coitu genitæ, vel alias defectum natalium patiantur, cle- ricali caractere infigniri, & fic infignitos ad omnes & facros & Presbi- teratus ordines & extra tempora a Jure ftatuta, quatenus ætati, vel neceſſitati, aut publicæ utilitati, ita ſibi expedire videbitur, promovere, illi vero eos recipere poſfitis & valeatis, authoritate Apostolica per pre- ſentes concedimus & indulgemus. Non obstantibus premiffis ac defectu hujusmodi, nec non Pictaven. Concilii, & quibusvis aliis Apostolicis, nec non in Provincialibus & Synodalibus conciliis editis ſpecialibus, vel ge- neralibus constitucionibus, & ordinacionibus, ac quibusvis, ac juramen- to, confirmatione Apoſtolica, vel quavis firmitate alia roboratis Statutis & confuetudinibus ceterisque contrariis quibuscunque. Datum Roma apud S. Petrum ſub annulo Piſcatoris, die XX. Augufti M. D. LXVII. Cæ. GLORIERIUS. Pontificatus noſtri anno ſecundo. Epiſcopo Nitrienſi in Hungariæ Regno. LXXXIX.

Strana 445
BOHEMICO HUNGARICUM. 445 LXXXIX. Rudolphi ſecundi Imperatoris Diploma gentilitium armorum pro Stephano Perger a Perge Hungaro Croata. dd. Vienna prima Maji, Anno 1583. UDOLPHUS Secundus Divina favente Clementia Electus Romanorum R Imperator ſemper Auguſtus, ac Germanie, Hungaria, Bohemiœ, Dalmatia, Croatiœque Rex, Archidux Auſtriœ, Marchio Moravia, Lu- cemburgenſis & Syleſice Dux, Lusatiæque Marchio &c. Ad perpetuam rei memoriam. Cumprimum ad faſtigium & apicem Imperialis dignitatis Summi Dei optimi Maximi benignitate evecti fumus, nihil prius & anti- quius habuimus, quam ut veſtigiis Prædeceſforum noſtrorum divorum Ro- manorum, & Sereniſſimorum Hungariæ & Bohemiæ Regum, tum etiam Austriæe Archiducum infiftentes, eos homines, qui virtutibus eximiis officiis in inclytam noſtram Austriacam familiam ab iis profectis conſpi- cui & clari, & pro communi Chriſtiani nominis ſalute adverſus immaniſ- simum, & hæreditarium hostem Turcam vires, facultates, & vitam de- nique ipſam impendere, & erogare non deftiterunt, gratiis & donatio- nibus noſtris Cæfareis præ aliis munifice donaremus, & condecoraremus, ut exemplis ipſorum alii excitati ad ejusmodi ſplendidum virtutis vere nobilitantis nomen acquirendum omni studio & diligentia anniterentur; Cogitamus enim eorundem divorum Imperatorum, & Regum Bohemiæ more eos, quos placuit Summo Deo virtute, fuisque donis ornare, iis ad exemplum Dei benefacere præ aliis, & noſtro teftimonio comprobare, aliisque honorandos proponere, & ut homines alii aliis virtute antecel- lunt; ita etiam eos, qui recta voluntate, promptitudine, atque facultate de nobis mereri poſfint, & bene merentur, favore gratiaque noſtra Cæ- farea proſequi. Itaque cum Majeſtati noſtræ Cæſareæ egregius Stephanus Perger humillime expoſuiſſet, prædeceffores ſuos a longiſſimis tempori- bus originem ſuam in Regno noſtro Croatiæ duxiſſe, ibique poſſeſsiones & bona ſua habuiſſe, quæ tamen ſucceſſu temporis ab immaniſſimo, & hæ- reditario nominis Chriſtiani hoſte Turca (quemadmodum & aliis innume- ris in præfato Regno noſtro Croatiæ existentibus accidifse omnes norunt) direpta, incenſa, & in nihilum redacta fuerunt, ita ut pater ſupra nomi- nati Stephani Perger, Hieronimus nomine (qui vulgo idiomate Croatico Wrchowsky paſſim appellabatur ) ſolum vertere, & una cum familia ſua Kk k 3 in

Strana 446
DIPLOMATARIUM in has terras noſtras ſe recipere, & novas fedes quærere coactus fuerit. Inde factum cum donationes Sereniſſimorum Regum Hungariæ Prædeceſso- rum noſtrorum honorandæ memoriæ, præſertim vero Belæ, Ladislai, & Matthiæ &c. quas ſibi familia Pergerorum ſupra bona & prædia ſua, & etiam ratione stemmatis, & vetuftæ nobilitatis ipforum conceffa habuerat, in cineres cum aliis mobilibus rebus ipforum a Turcis redacta fuerint : ut Diplomatis & authenticarum feripturarum probationes Suæ Equeftris di- gnitatis minime proferre potuerint. Sed tamen Virorum Nobilium æta- te gravi conftitutorum inculpatæ & integræ vitæ teftimonia cum aliis ad ejuscemodi negotium pertinentibus, & antiquitus obſervari confuetis re- bus, nobis quam fuppliciter offerentes, quibus abunde comprobatur, a multis ſæculis Pergeros sive Wrchniowios in Croatiæ Regno inter Nobiles veros ſemper numeratos, & honoratos, Regibusque fuis ſæpe numero adverſus immaniſſimum hoſtem ſtrenuam operam in militia navaſſe, ob idque prædiis, & bonis amplis ab iis donatos, & charos habitos fuiſfe; a Nobis quam humillime petierunt, quatenus illis gratia noſtra Cæfarea atque Regia fuccurrere, & comprobata ipforum vetuîta Nobilitate de no- vo inſignia ipſorum, quæ ſibi a ſanctæ memoriæ divo Maximiliano Impe- ratore Domino Genitore noſtro Chariſſimo habent, in quibus meliorare, & acceſſione novarum gratiarum condecorare, illaque omnia Diplomate noſtro Cæſareo confirmare clementiſſime dignaremur. Confiderantes ita- que modo nominatæ familiæ Pergerorum optima, & egregia ſtudia, ab iis erga Sereniſſimos Reges Hungariæ Anteceifores noſtros laudatiſſimæ me- moriæ profecta, ſpeciatim vero duorum Pergerorum rectiſſimam volunta- tem perſpicientes, quorum unus Georgius Perger ab aliquot annis in can- cellis noîtris Bohemicis in expediendis, & fibi concreditis intimis, aliisque neceſſariis rebus noſtris bonam operam hucusque navat, & diligentiam, taciturnitatem, & fidem fuam abunde testatam facit, alter vero Bartholo- meus nomine, Sereniſſimi Hiſpaniarum Regis Catholici, patruelis, affinis, & fratris noſtri Chariſſimi partes ſecutus non ſolum in nuperrimo bel- lo Luſitanico, verum etiam antea quoque in Dilectionis fuæ præfidiis Italicis continuis quinque annis virtutis fuæ ſpecimen haud leve edidit. De quorum ſane omnium ftudio recto egregia fide, atque obſervantia erga noſtram Cæſaream Majestatem, & inclytam Domum Austriacam fin- gulari, nullatenus addubitamus. Guin imo nobis perſuaſum habemus de nobis bene merendi nullam occaſionem eos prætermiſſuros eſfe. Ideirco ut appareat perpetuum noſtri benigniſſimi erga eos, & totam familiam eorum animi argumentum, Nosque erga illos Cæfaream & Regiam gra- 446 tia-

Strana 447
BOHEMICO-HUNGARICUM. 447 tiam faceremus teſtatam, que ipſos tanto magis ad ſtudia erga Nos, facrum Romanum Imperium, & Domum potiſſimum noſtram Auſtriacam cumulando & proſequendo stimularet, & alios ad parem imitationem ſe- quendæ amplexandæque virtutis inflammaret. Voluimus inprimis in illis ornandis & amplificandis noſtram Clementiffimam mentem declarare, eosque iſto afficere honore, & dignitate, ut infra ſeripta arma & infi- gnia a nobis in aliquibus augmentata, & acceſfione nonnullarum gratia- rum ſplendidiora & magis décora reddita ex hoe die & tempore in omnem perpetuitatem in illos & liberos ſuos ex probato thoro ſuſceptos & ſuſci- piendos utriusque fexus fentiant effe a Majestate noſtra collocata. Certo ſtatuimus, ut deinceps illi cum liberis fuis ex illis progenitis ubique loco- rum & terrarum, potiſſimum vero in Regno Bohemice & ei adjunctis Pro- vinciis pro veris Nobilibus, & gentilibus hominibus a nobis approbatis agnoſcantur, habeantur, admittantur, & teneantur, poſsintque vim, & facultatem susceptæ & approbatæ Nobilitatis habere, universis & singulis Privilegiis, honoribus, dignitatibus, præeminentiis, franchifiis, juribus, infigniis, immunitatibus, libertatibus, & exemptionibus, prærogativis, & gratiis tam realibus, quam perſonalibus five mixtis, & aliis quibus- eunque militaribus actibus, & officiis uti, frui, & gaudere, quibus cæ- teri homines nobilitate in Regno noſtro Bohemia, & adjunctis illi Pro- vinciis quatuor avorum paternorum & maternorum conſpicui & clari gau- dent, & fruuntur, quavis conſuetudine vel jure minime contradicente. Porro ex eadem noſtra ſcientia & integro accedente noſtrorum Officia- lium conſilio, deque Sacra Imperatoria Regiaque Bohemia authoritate noſtra ſupra nominatos Pergeros a Perge nomine five agnominatione gen- tili (cum antea Croatico idiomate eadem plane fignificatione Wrchnowy de Werchovina in Peruſſicz, quod etiam illa ipforum vetuſti stemmatis erat, nominabantur ) nuncupamus, & fie eos, liberosque eorum ex le- gitimo thoro five matrimonii legibus ſuſceptos, eorumque poſteros ex li- nea illorum recta deſcendentes in infinitum propagatione utriusque fexus Pergeros a Perge ab omni genere hominum appellari volumus. Confir- mantes ipfis arma ipforum gentilicia vetera, atque ut deinceps hiſce in- figniis utantur, volumus; Videlicet ſcutum in quatuor planities, five æquales partes divifum, prima & quarta pars cerulei coloris, in quorum unaquaque baſi collis triplex naturalis, propriique coloris, & ſupra col- le illo alauda lutei, five aurei coloris explicatis alis, capite verſus dex- teram vergens confistit. Secunda vero & tertia planities viis quatuor a dextera inferiore finiftrorfum oblique aſcendentibus, quarum prima & ter-

Strana 448
DIPLOMATARIUM tertia albi ſive argentei, ſecunda vero & quarta rubei coloris pone ſe di- ſtincta in unaquaque planitie conſpicuæ viſuntur; Scuto galea equestris cancellata, five ore aperto ſuperimpoſita, eaque corona aurea infignita, ex qua armata manus enfem curvum ad ictum vibrans ferrei coloris eminet, tegumentis vero, five phaleris ex dextra parte cerulei, & lutei, five au- rei, ex finiſtra rubei & albi, sive argentei coloribus mixtim dependentibus ſeu defluentibus, prout hæc omnia in medio præſentis noſtri Diplomatis fuis coloribus rectius depicta, & elaborata ob oculis pofita cernuntur. Volumus ſerio hæc omnia authoritate noſtra ipfis Pergeris a Perge, eo- rumque deſcendentibus farcta tectaque fervari. Mandamus itaque & fir- miſſime præcipientes univerfis & fingulis Principibus Sacri Imperii & no- stris Electoribus ecclesiasticis, & ſæcularibus, Archiepiſcopis, Epiſcopis, Archi-Ducibus, Palatinis Principibus, Ducibus, Landgraviis, Marchio- nibus, Comitibus, Baronibus, Equitibus Auratis, Nobilibus, Præfectis, Provincialibus Confiliariis noſtris, & inprimis Regni noſtri Bohemiæ Pro- vinciarumque Moraviæ, Syleſiæ, & Luſatiæ Principibus, denique omni- bus in cæteris hæreditariis noſtris Provinciis conſtitutis hominibus, fide- libus noſtris dilectis, cujuscunque ii status, gradus, ordinis, conditio- nis, & fortunæ fint, vel extiterint, aut qua emineant, & refulgeant di- gnitate, & ſublimitate, ut ſupra nominatos Pergeros a Perge, & totam familiam pro Nobilibus Viris agnoſcant , & ab hac hora in futurum per- petuis temporibus, Privilegiis omnibus & fingulis immunitatibus, liberta- tibus, & exemptionibus, indultis, conceſſionibus, emolumentis, & be- neficiis pacifice, & quiete, & fine omni prorfus impedimento frui, & gaudere permittant, in iis illos, liberosque illorum ftudeant confervare, & tueri, atque in aliis id, quantum in ſe quoque fitum erit, fieri omni- bus modis curent. Si quis vero hoc noſtrum Auguſtiſſimum & Re- gium Diploma temere fuerit auſus in dubium vocare, ſpernere, aut vio- lare, is ſe noverit ipso facto in Imperatoriam, & Regiam noſtram indi- gnationem graviffimam incurfurum, & mulctam five pænam triginta quin- que marcharum auri puri, pro dimidio fiſco, ſive ærario Regio noſtro constitutis, & pro reſiduo ipsis Pergeris a Perge, liberis & deſcendenti- bus eorum utriusque fexus exfolvere tenebitur. In cujus certum & evi- dens testimonium præſentes literas manus noſtræ ſublignatione, & figilli noſtri Cæſarei, quo ratione Majestatis Regiæ Bohemiæ utimur, munivimus Datum in civitate noſtra Vienna die prima menſis Maij, appenſione. Anno Domini milleſimo, quingenteſimo, octuageſimo tertio, Regnorum noſtrorum Romani octavo, Hungarici undecimo, & Bohemici itidem octavo. XC. 448

Strana 449
BOHEMICO-HUNGARICUM. 449 XC. Inſignia armorum Franciſco Müller, Archiducis Mathiœ Gubernatoris Hungariæ Sacellano, & Fratribus conceſſa. dd. Prag� 1602. (Jeorgius Bartholdus Pontanus a Braittenberg Sacræ Metropolitanæ Ec- G clefiæ Pragensis Præpofitus, Olomucensis & Budiſfinensis Canonicus, Protho-Notarius Apostolicus, Comes Palatinus, Sacræ Cæfareæ, Regiæque Majeſtatis, Sereniſſimique Archi-Ducis Maximiliani Confiliarius. Reco- gnoſcimus & notum facimus tenore præſentium univerſis. Guod cum Invi- ctiſſimus, ac Potentiffimus Princeps, & Dominus Dominus Rudolphus Se- cundus Divina favente clementia Rex & Imperator Romanorum ſemper Auguftus, Archi-Dux Auſtriæ, Dux Burgundiæ, Comes Tirolis, Domi- nus noſter Clementiſſimus laudabilium ac rationabilium refpectuum intui- tu ex ſpeciali gratia, motu proprio, & Cæfareæ poteſtatis plenitudine nobis retroactis annis inter plures alias gratias, & privilegia hanc etiam peculiarem poteſtatem & facultatem conceſsit, ut auctoritate Cæſarea ho- neſtis perſonis, quas dignas judicaverimus, unicuique juxta ftatum, & conditionem fuam armorum infignia dare, & conferre, eodemque vigore dictorum Privilegiorum deſuper expeditorum armorum infignium atque ſcutorum participes & capaces facere, creare, & extollere poſſimus & valeamus. Nosque præterea egregias animi, & ingenii dotes, aliasque optimas virtutes, & qualitates maxime vero exquifitam mufices ſcientiam, quibus Reverendum Virum Franciſcum Müllerum Presbyterum Sereniffi- mi & Excellentiſſimi Principis, & Domini Domini Mathiæ Dei gratia Archi-Ducis Auſtriæ, Ducis Burgundiæ, Styriæ, Carinthiæ, Carnioliœ, & Wirtembergæ &c. Comitis Habsburgi & Tyrolis, Sac. Cæs. Majestatis per Hungariam & Austriam Gubernatoris Generalis Sacellanum Aulicum, a tribus integris annis, quibus in aula Cæſarea honorifice & laudabiliter degit, cognovimus præditum, considerantes, nihil omnino dubitamus, quin poſtmodum etiam officium hoe fuum, & de Sereniſſimo Archi -Du- ce &c. & fic de Sacra Cæſarea Majeſtate, & de tota adeo Augufta Domo optime merendi promptitudinem atque ſtudium continuaturus, ac id ipſum faciendi ſuis omnibus calcar & ftimulum additurus fit &c. Seutum videli- cet, ſecundum latitudinem in duas partes æquales diviſum, quarum infe- ferior crocea ſive aurea rotam molinariam nigram, ſuperior vero cæru- Lll Tom. II. lea

Strana 450
450 DIPLOMATARIUM lea duas claves aureas, crucem conftituentes contineat. Scuto incum- bat galea clauſa, ab utroque latere phaleris croceis, five aureis, & cæ- ruleis, & ex eorundem colorum faſciis complicato ſerto ornata, ex quo emineant duæ alæ aquilinæ invicem averſæ, quæ transverfim ita diviſæ, ut dextra inferius cærulea, & fuperius crocea, finiftra vero coloribus in- verſa fit, & quælibet itidem duas claves crucis inftar ita diſpoſitas exhi- beat, ut in partibus cæruleis aureæ, in aureis autem cærulex fint, & in- tercapedine ſua rotam molinariam itidem nigram includentes, prout hæc omnia in medio hujus diplomatis coloribus fuis lucidius depicta, atque oculis objecta cernuntur, &c. &c. Datum Praga 1602. XCI. Carolus ſenior de Zierotin transmittit ad Rudolphum II. Imp. literas Stephani Boczkay ad ſe datas. dd. Hradiſchtii 1605. die 20. Maji. Sereniſſimo & Invictiſſimo Principi & Domino Rudolpho Dei Gratia Ele- cto Romanorum Imperatori, Hungariæ & Bohemiæ Regi &c. Archi- Duci Auftriæ, Marchioni Moraviæ, Lucemburgenfi, & Silefiæ Duci, & Luſatiæ Marchioni &c. Domino meo Gratioſiſſimo, Suæ Cæſareæ Majeſtati. ereniſſime & Invictiſsime Romanorum Imperator, Hungariæ & Bohe- miæ Rex, Domine Domine mi Gratiofiſſime; Veſtræ Cæſareæ Maje- ſtati mea ſubmiſſa & ſubjecta ſervitia ſignifico, & continuum felix regi- men , ac longævam ſanitatem humiliter a Domino Deo exoro. Gratioſiſſime Cæſar, hodierna die, cum Straznicio (quo, pro me- liori conſervatione caſtri hujus contra inimicum, quod hoc tempore in hac vicinia habemus, hefterna die cum licentia Domini Capitanei Marchio- natus hujus me contuli) rurſus in Veſtræ Cæſareæ Majeſtatis civitatem Hradiſcht reverſus fuiſſem, ab eodem Domino ſunt mihi transmiſſæ dupli- ces literæ ex Hungaria allatæ, poſt quarum perlectionem, eas ſtatim Do- mino Capitaneo ad inſpiciendum, &, quæ a me contra omnem opinionem requirantur, ad agnoſcendum ad manus depoſui, id fimul infinuando, quod Veſtræ Cæſareæ Majeſtati ex ſubmiſſa obligatione easdem literas absque mora transmittere velim, quod & facio, ac Veſtram Cæſaream Majeſtatem in omni ſubmiſſione humiliter peto, ne me illarum cauſa in dis-

Strana 451
BOHEMICO-HUNGARICUM. 451 disgratiam quandam, a qua Dominus Deus me præſervare dignetur, re- ponere, neque etiam, fi quis ex hac ratione apud Veſtram Cæſaream Ma- jeſtatem me quocunque modo in odium trahere vellet, huic locum dare dignemini, imo me, utpote Vestræ Cſarea Majestatis semper fidelem & obedientem ſubditum omni tempore gratioſæ paternæ custodiæ commen- datum habere velint. His Vestram Cæsaream Majestatem tutelæ Omnipo- tentis Dei commendo. Datum Hradiſchtii 20. Maji 1605. Veſtræ Cæſaren Majeſtatis Fidelis & humilis ſubditus Carolus ſenior de Zierotin in Drziwoho�icz. XCII. Stephanus Boczkay Princeps Hungaric & Tranſylvania D. Carolum a Zierotin variis adulationibus ſollicitat ad defectio- nem. dd. Caſſoviæ 1605. die 8. Maji. Illuſtri & Magnifico Domino Carolo libero Baroni a Zerotin, Namieſtii, Lomnicii, Drevohoſtycii, Brunduſii, & Boſzicii hæreditario &c. Amico nobis honorand. tephanus Dei gratia Hungariæ, Transzylvaniæque Princeps, & Siculo- S rum Comes &c. Illuſtris ac Magnifice Domine vicine nobis honorand. Salutem & propenſam benevolentiæ noſtræ commen. Divina inprimis moderatione fieri eredimus, in extrema fluctuantique rerumpub. periclitatione viros ſpectatæ magnanimitatis, & præclaris animi dotibus infignes ad ultimam necefſitatem omni ævo tacite confervari, quorum virtus admirabilis in ar- duis ſummisque neceffitatibus velut fulgor ſolis inter turbines tandem eni- tens refugium miſeris, certaque fit falus periclitantibus. Quorum in nu- merum V. Ill. ac Mag. D. reputari non obſcuris argumentis colligimus. Antiquo Nobilitatis stemmatisque decore, authoritate, & favore Regum ornatiſſimo, oreque excellentiffimorum Europæ virorum celebratiſſimo, fa- cile inter ſuos eandem præcellere, jam dudum optime novimus, ac etiam teſtimonio Joannis Rymaini Aulici noſtri, recentius edocti, animum omni Ll12 ſcien-

Strana 452
DIPLOMATARIUM scientiarum genere locupletiſſimum, & ad res gerendas belli, æque ac pacis tempore accommodatiſſimum intelligimus, ut nihil in illo non ma- gno heroe dignum reperiri confidimus. Occaſio porro capeſſendæ affli- ctæ reipublicæ Veſtræ, beneque de patria & religione merendi tanta, tamque benigna ſe ſe illi nunc offert, ut eam negligere, nifi ſibi Patriæque deeſſe voluerit, non poterit. Ex publicis autem literis noſtris ad univer- fitatem florentiſſimi Marchionatus Moraviæ latis, cauſas noſtrorum armo- rum contra Imperatoriam Majeftatem ſumptorum facile intelliget, quas tum demum injuſtas pronuntiabit, cum primum prius omnem ſibi Patriæ, publicæque libertatis amorem, piumque erga Chriſtianam religionem af- fectum expectorari paſsus fuerit; non verentes alioqui, vel ipsum hostem pro Judice arbitrario hac in re constituere. Porro cum cauſæ æquiori Deus optimus hactenus ita faviſse vifus est, ut hoftem religionis & liber- tatum noſtrarum victricibus armis usque ad veſtra fere confinia feliciter proſequuti fuerimus; ſerio ac ſedulo Vm. Illam ac Magam D. admonen. duximus, quo fibi fuisque in tempore providere & confulere præfenti fit animo, atque si placet vacillantem Patriæ etiam Vestræ, non ſecus ac no- stræ, religionisque libertatem restituere, ambabus hanc nobiscum mani- bus anſam arripiat, neve pro publicis hoſtibus, æque ipfi ac nobis injurio- fis & noxiis arma ſumere contra nos cogitet. Quin & antiqui fæderis cum noſtra gente initi bene memor, & jura vicinitatis ob oculos habens, amore quo decet homines Chriftianos, juraque patriæ tuentes amplecta- tur, ad nos potius adjuvare juſta piaque magnanimitate aufit, ſummis contendens viribus, ut tota fua (quæ haud parvi eft momenti) inter con- cives & confanguineos authoritate, pedibus, ac manibus instet, flectat, moveat, & obtestetur, ne ansam hanc recuperandæ libertatis & religio- nis auro pretiofiorem manibus elabi patiantur, ſibique perſuafiſſimum ha- beant, ſi nobiscum conſentire maluerint, ipſorum ſaluti, & conſervatio- ni non minus, quam propriæ veſtræ gentis, & patriæ nos mature opti- meque conſulturos, ad votaque erga omnes omnium Statuum Ordines fore benigniſsimos, cujus etiam ob reſpectum publice militibus noſtris est interdictum, ne ejus Provinciæ limites ullo modo attingant, donec tenta- tis erga nos animis ipſius, optatum ab iisdem reſponſum acceperimus. Suæ denique Illuſtriſſimæ ac Magnificæ D. pro declaranda hac in re fideli, strenuaque fua induftria, offerimus syncerum noſtrum affectum & amorem, quo ſemper operam laturi ſumus fingularem, ut fortunæ, progreſfuumque noſtrorum particeps præ cæteris reddatur, & in augenda promovendaque 452 ipſius

Strana 453
BOHEMICO-HUNGARICUM. 453 ipſius dignitate, honore, bonorumque augmentatione expectationem etiam ſui ipſius ſuperaturi. Cum hisque eandem perbelle florenterque valere ad vota deſideramus. Datum ex libera civitate noſtra Coſſovienſi die 8. Maji, Anno Domini 1605. Ejusdem Illuſtris ac Magnificæ D. Væ. STEPHANUS Princeps. Vicinus propenſiſſimus Aslachagk. Canc. Simon Pechy. XCIII. Michael Czobor Carolo de Zierotin ſuadet ut ſe cum Mo- ravia integra Stephano Boczkay ſubdat, ſecus excidium toti Marchionatui minatur. dd. Zakolcæ 1605. die 18. Maji. Illuſtri ac Magnifico Domino Carolo Libero Baroni a Zerotin, Namieſtii, Lomnicii, Dreuohoſticii, Brunduſii & Bozzicii hæreditario &c. Domino amico & vieino obſervandiſſimo. lluſtris ac Magnifice Domine, amice & vicine obſervandiſſime ſalutem & ſervitiorum commendationem. Quoniam Supremo Monarcha Deo ita diſponente, & collapfis affli- Ctiſſimi Regni iſtius Hungariæ rebus clementer proſpicere volente, Se- reniſſimus Princeps, ac Dominus Dominus Stephanus Boczkai de Kis Ma- ria, Dominus noſter Gratiosiffimus conatus ſuos adeo proſperis, & ſecun- dis ſucceſſibus de die in diem magis ac magis promoveat, ac jam potio- rem partem Regni iſtius Hungariæ Dominio & Imperio ſuo ſubjiciens validiſſimi exercitus fui præcurfores, jam hic in vicinio Marchionatus Moraviæ collocaverit. Ideo Ill. & M. D. V. hifce amice requirendum & & monend. duxi, uti præſentibus Suæ Ser. D. D. noſtri gratioſiſſimi pater- nis literis morem gerere, se subjicere, & author eſſe non prætermittat, quatenus Marchionatus ifte Moraviæ univerfus, qui & alioquin antea in- numera Sereniſſimorum Regni Hungariæ Regum feliciſſimæ recordationis, eximiæ clementiæ, non obſcura fenfit argumenta, Suæ Ser. D. noſtri Cle- mentiſſimi ſalutari admonitioni, fine omni ulteriori dilatione pareat, ac hoc ipſum tam literis dato reſponſo, quam re & effectu ipſis teſtatum sta- Ll13 tim

Strana 454
454 tim reddat. Quod ſi fecerit, bene quidem, ſin minus, extrema everſio & excidium Ill. & M. D. V. totique Marchionatui Moraviæ imminens cer- to certius erunt expectand. certum ac maturum ab Ill. & M. D. V. præsto- land. reſponſum. Eandem feliciter valere cupio. Datum Zakolcæ 18.Maji, Anno 1605. DIPLOMATARIUM Illuftr. ac Magn. Dominationis Vestræ. Amicus, Vicinus & Servitor. Michael Czobor. XCIV. Mathias Archidux Auftriæ mittit Joannem Grill ad Ca- rolum de Lichtenstain Capitaneum ſupremum Moravia, ut cum eo de auxiliis adverſus rebellem factionem Stephani Boczkay agat. dd. Viennæ 1605. die 12. Junii. Mathias von Gottes Gnaden Ertz=Herczog zu Deſterreich/ Herczog zu Burgundiac. Graue zue Tyrol 2c. olgeborner lieber getreuer, in wichtigen gemainer Chriſtenhait, ſo woll auch des Erczherczogthumbs Oeſterreich , zugleich mit dem Marggraffthumb Marhern angehenden ſachen, haben Wir Hanſen Grillen unſeren Hoffdiener , und getreuen lieben zu dir ab= gefertigt; Iſt darauff unſer begeren, du wölleſt in denen ſachen/ ſo Er mündlichen fürbringen wird, nit weniger Uns ſelbst allen volli= gen glauben geben/ und Uns hierüber, weilen die ſach kein Ver= zug leidet/ dein mainung exöffnen ; Sein dir benebens mit gnaden wol gewogen ; Geben in der Stadt Wienn den zwölfften Junii, Anno I605. Mathias. H. K. von Krmberg. Mat-

Strana 455
BOHEMICO-HUNGARICUM. 455 Matthias von Gottes Gnaden Erczherczog zu Deſterreich/ Herczog zu Burgundi 2c. Graue zu Tyrol 2c. Inſtruction ; Was bey dem Wolgebornen Unſeren Cammerer und lieben getreuen Carln von Lichtenſtain und Nicklaspurg, und Cżiernahor und Bißkowicz Röm. Kayl. Manſt. Gehaimen Rath. und Landtshauptmann des Marggrafthumbs Mahren Unſer lieber getreuer Iohann Grill Unſer Hoffdiener in unſerm Nahmen/ nach erbietung unſer Gnadt/ weiter für und anbringen ſoll. Erſtlichen werde gemelten Landtshauptmann genuegſamblichen bewuſt ſein, in was hochſter gefahr dies Erczherczogthumb Oeſter= reich mit und neben dem Marggraffthumb Mahren, umb der Re- bellen, Turggen, und Tarttern Immerwehrenden Einfall geſetzt wird; alſo da man nit von beeden ländern aus zugleich, und mit geſambten hülffen denſelben begegnet/ woll zubeſorgen/ Sy mit= telſt/ und ſonderlichen, wan der Erbfeindt Chriſtlichen Namens in aigner Perſon mit groſſer macht hernach kombt/ ſij fürbrechen, und ſtarck in dieſen landern mit entlicher Berwüstzund undtergang derſelben gelangen mechten. Dieſem allen fürzukommben, haben Wir zu Unſerer glückli= chen herauskunfft von Prag/ für hoch notwendig befundten/ uns mit Ime Landtshaubtmann in aigener Perſon derowegen zuunter= reden ; Solle demnach obbemelter unſer Hofdiener der Gril, ſich alsbald auf den weg machen/ bey gemelten Landtshaubtmann in unſeren Namen anmelden/ und erſuchen, da es anderſt möglichen/ und ſein khan/ ob er alsbaldt auf ein tag oder zween ſich allher zu uns in aigner Perſon verfügen, zum fall aber ſolches nicht be= ſchehen kundte, das wir doch in allwegen gern ſehen/ und für ſehr nottwendig achteten/ daß Er alsdann Iemandt andern in ſeiner ſtadt alsbaldt abfertigen wolte, weilen wir entschlossen den Rebel- len auf dieſen Land ſelbſt Perſönlichen zu begegnen. Und dannen= hero guet ware/ daß unter einer zeit zugleich der feindt an beeden orten

Strana 456
456 orten angriffen könte werden. Was er nun von dem Landtshaubt= mann in antwort vernimbt/ ſoll er uns deſſen unverlengt, und als= bald berichten/ ſein Raiß auch befürdern. An deme beſchicht un= ſer gnedigſter willen/ und mainung. Signatum Wienn den Aielf= ten Junji, Anno Sechszehenhundert und fünfften. DIPLOMATARIUM XCV. Stephanus Boczkay Hungaric & Tranſylvaniæ Princeps ſollicitat Status Sileſiæ ad rebellionem. dd. Caſſovi� Anno 1605. die 20. Julii. Reverendiſſimis, Illuſtriſſimis, Spectabilibus, Magnificis, Generofis, & Strenuis Dominis, Prælatis, Magnatibus, Nobilibus, nec non uni- verſitati inclytæ Provinciæ Silefiacæ, Statibus & Ordinibus &c. Do- minis amicis nobis obſervand. tephanus Dei gratia Hungariæ, Tranſzylvani�que Princeps, & Siculorum Comes &c. Reverendiſſimi, Illuftres, Spectabiles, Magnifici, Generofi ac Stre- nui Domini amici nobis obſervandiſſimi. Salutem & amicitiæ noſtræ pro- penſam commendationem. Nihil nobis gratius, & optatius contingere potuilset, quam ut propius ad Reverendiff. Illuft. Spect. Mag. Genero- ſas, & Strenuas Dominationes Vestras accedere potuifsemus, ſed quod hoc tempore id propoſiti omiſerimus, Tranſzylvanica ac iſtius Regni Hungariœ ſuperioris creſcentia arduaque negotia obftitere, enixuri, com- positis utrobique ex ſententia rebus, ad easdem, ut quam primum appel- lere queamus. Interim ut fuſceptorum bellorum, ob afferendas liberta- tes patriæ, Regni videlicet noſtri Hungariæ, ac impeditum uſum religio- nis commodior progreſſus inftituatur, Spectabilem ac Magnificum Domi- num Valentinum Drugeth de Homonna Confiliarium noſtrum, ac Com tem Comitatus Zemplivienſis, exercitibus noſtris cis, & ultra Danubium mi- litantibus in ſupremum Generalem Capitaneum præfecimus, ac iftum cum plenipotentia abſolutaque autoritate ablegavimus, ut omnium Statuum & Ordinum votis reſpondere queat. Quapropter Rmas Illuft. Spect. Mageas Generofas ac Strenuas Dominationes Vestras præſentibus amice requiri- mus, cum eisdem conftet, nos ob interceptas libertates patriæ, vetitumque uſum

Strana 457
BOHEMICO-HUNGARICUM. 457 uſum religionis avitæ, in arma exſurrexiſſe, in tam laudabili propoſito, Deo Opt. Max. grato, gerant nobiscum parem animum; siquidem ista Inclyta Provincia quoque olim Regimini Hungarico addicta fuerit, ac cum memorato Domino Valentino Drugeth de Homonna Generali noſtro ſuperinde agere, tractare, & concludere, quæ acta, & concluſa, rata, grata, & accepta habebimus, propenſaque noſtra benevolentia, ac ami- citia eisdem repofituri ſumus. Deus easdem conſervet diutiſſime salvas atque incolumes. Datum in libera civitate noſtra Caſſovienſi 20. Julji, Anno Domini 1605. Reverendiſsimarum, Illuft. Spect. Mag. Gener. & Stren. Dom. Veſtrarum Amicus benevolus Stephanus, Martinus Madachiany Secretarius. XCVI. Carolus de Liechtenstain nunciat Pudolpho II. minorem quandam ſtragem militum Boczkayensium, & accelerationem auxiliorum poſtulat. dd. Hradiſſchtii, Anno 1605. die 6. Junii. Der Róm. Kay. auch zue Hungern und Böheimb Königl. Mt. meinem Allergenedigiſten Herren. Allergenedigiſter Kaiſer und Herr 2c. (Geider deſſen E. Rom. Kayl. May. jüngst gethanen ſchreibens) berichte Ich dieſelbe Allerunterthenigſt , daß den 26. verſchie= nen May ſich der feindt/ auf der Ungriſchen ſeitten der March von Skaliz bies nach Slin und Malenowiz mit brandt begeben/ welchem kheines wegs ( wie ich zuvorn berichtet ) geweret werden mogen/ erſtlichen/ weilen es ein offenes Landt, Nacher/ daß ich auf des Herren von Rżizian ſo ſtarkes anhalten , und Bergwiſung, daß der feindt bei ſeinen Paſſen einfallen will) theils Reütterei nach Brumow geſchukt/ thails aber zu der Taya/ zu verhuttung/ Tom. II. Mmm das

Strana 458
DIPLOMATARIUM. das von dannen aus Oeſterreich der feindt nit einfalle/ verordnet. Nachdem ist der feindt den Ersten Junii, aus überſehen und trun= kenheit eines Haubtmanns/ ſo auch darunter geblieben, in groſſer anzahl/ und wie die gefangenen ausſagen/ in die 6000. ſtark über die Mark geſeczt/ und die unſerigen bei einen nahendt darbei li= genden Paß hinterwerts unverſehens in denen ſchantzen überfallen ; von dannen nach Gaya, welches Er (darumben/ daß die burger verzagter weiß endtloffen) ſambt I2. Dörffern verbrent : Umb Gorling ſich ſtarck angenommen, und mit einen hauffen weitter gegen Prin zue ſtraiffen/ und brennen wöllen. Nachdem aber der feind , den Georgen Hoidizky meinen Ge- neral leittenandt/ ſambt der Reitteren dozumaln dorten angetrof= fen/ nach langen ſcharmützeln/ darbei der feindt in die I50. ge= blieben, hat er ſich in der flucht zum Paß wieder zurukh über die Markh begeben/ die Prucken hinter Ime abgeworffen, und thails, was nicht folgen khonnen/ in die Markh geſlohen/ und erſoffen/ darauff bemelte Reütterey in der nacht ſtrakx nachgezogen/ der mainung den feind im lager zu uberfallen/ aber 2 meil von leger/ aus urſach etlicher Koſacken Unordnung/ unſer gewar worden/ auſ= ſer deſſen mit der hulff Gottes/ hoffnung geweſt/ Ihr gantzes leger zutrennen. Mit deme allen aber/ weilen/ wie aus des Boßninel Thomaſſen/ der dieſes Bolk führt/ ſchreiben/ ſo ex einer Palfin, welche zu Görling ist, gethan, zuſehen/ daß viel anſehentliche leutt Ime geblieben/ ſo hat Er ſich mit ſeinen leger auf vier meil zuruk reteriret. Solches habe ich E. Röm. Kah. Mah. gehorsamist zu- berichten/ nit umbgehen wöllen/ darneben aber zum allerunterthe nigisten zubitten, dieweil auff das glük, so ainmal widerfahren/ ſich nit zuverlaſſen ; zum andern) weil das Fueß=Bolk/ ſo als Pauern/ wenig auff Ihr ehr gedenken/ entlaufft , teglich weniger wird ; zum dritten/ daß ſich durchaus nichts Wert; zum vierten/ daß die= ſem uncoſten/ weilen der landtſchafft/ auf ſo groſſe menig Bolk/ monatlich über I00. thaler aufgehet/ zutragen unmöglich, wie dann theils Volk auch deswegen weg ziehen muß , daß eines theils un= terthanen wegen armuth/ theils wegen/ daß Sy abbrendt, theils/ 458 was

Strana 459
BOHEMICO-HUMGARICUM. 459 was Inen das im landt gemuſterte, und durchziehende Bolk ſcha= den zufüget/ Iren zehenden Mann noch ainige Contribution zu= erlegen vermogen ; zum fünfften, das weil der feind der mainung daß ſich/ da der Bohaimb/ Schleſinger) und dergleichen hulffen in Mabren ſamblen/ er ſich gleichfals zur Begenwehr ſamblen wirt/ und ſich zubeſorgen/ do er uns hülfloß fünde/ ſein Intent deſto freier verrichten mochte. Letzlichen/ daß auch von guetr zeit ſo groſſe unordnung in dieſen lande eingeriſſen/ Ich auch keinen ge= hulffen/ auſſer des Hoidiczki ainigen Berſtendigen tauglichen be= velchshaber nit habe/ und alſo alles mit der unauffhörlichen mühe uberwinden muß, in welchen ich aber in die leng allein nit tauern, ſondern auch wegen der geſchefft menig leichlich etwas verſehen mochte, wie ich mich dann unſers Volks unremedirlichen unor= dnung/ ſo viel als des feinds beſorge. Derowegen, dieweil / wo der feind von dieſen Päſſen nit were durch die hulff Gottes abgetrieben worden/ und etliche grenitz= Schloſſer mit weren erhalten/ oder auffs könfftige Erhalten wer= den, alſo daß er mit dem anweſenden/ und denen andern an der handt habenden hauffen ſicherer uber dieſen Paß ſeczen können/ Ich nit sihe, was Ime mit brennen unst streiffen nicht allein dieſes landts, ſondern bies an die Prager thor verhindern kann, Alſo bitte ich zum allerunterthenigisten E. Röm. Kay. Mt. Wollen zu erhaltun� Ihrer Reputation, landt/ undt leutt mit denen bohei= miſchen und anderen müglichen hulffen enlen. Eüer Röm. Kayl. Nt. mich hiemit Allerunterthenigist entpfehs lent. Datum Hradiſch den 6. Junii Anno I605. Ener Nöm. Kay. Mt. Allerunterthanigſt gehorſamiſter S. Lichtenſtein. Mmm 2 XCVII.

Strana 460
460 DIPLOMATARIUM XCVII. Carolus de Lichtenstain certiorem facit Rudolphum II. de quibusdam velitationibus inter militem Cæſareum & Boczkaja- num, deque poſteriorum clade. Denique ad acceleranda auxilia hortatur. dd. Hradiſchtii Anno 1605. die 10. Junii. Der Róm. Kay.auch zu Hungern und Bóhaimb Kónigl. Mt. meinem Allergenedigſten Herren. C. C. Citiſſime. Allergnedigster Kayſer und Herr 2c. (eider meiner jüngſten, von 6. dieſes E. Röm. Kay. Mt. Aller= unterthenigiſt gethanen Relation, berichte Ich dieſelbe hiemit gehorſamiſt/ das geſtriges tags/ auf vorher empfangene gewiſſe Kundſchafft/ daß der feind wiederumb mit einer andern anzahl Bolks von Trentſchin nach Ungeriſchen Brodt ziehet, Ich die Reutterey ſambt zwehen fenhlein Fuß=Bolk mit dem Hodiczky meinem General leyttenant , bemeltes ort zuentſetzen geſchikt, wel= cher denſelben tag einen hauffen gedachter feindt unter Brodt an= getroffen/ und denſel ben alſobalden in die Flucht geſchlagen, heu= tigstags aber im zuruk ziehen nach Brodt ainen andern hauffen der Feind mit einer anzahl Sturmleittern/ und anderen zur bele= gerung gehörigen notturfften/ ſo von Tyrna mit denen obgemelten von Trentſchin zuſammen zuſtoſſen kommen/ und wie die gefange= nen ausſagen/ uber die vier tauſent ſtarck, und des beſten auserle= ſenen Volks/ ſo der Redei bei ſich gehabt, geweſen ſein ſolle , bey gemelten Brodt angetroffen / mit denen die unſerigen ſtrakx getrof= fen, bey drey hundert erlegt, alle wagen mit ſturmleuttern, und dergleichen bekommen/ die ubrigen der feind / weilen die unſerigen in ſo geringer zahl/ und nur bei acht hundert Pferdt starkhy ſich aus dem Bortheil nit geben dörffen ſondern Ime dem feindt in der

Strana 461
BOHEMICO-HUNGARICUM. der Ordnung nachſetzen müſſen, ſeindt bies nach Tyrna, ſo ſechs meil von Brodt geflohen. 461 Dieweilen dann hieraus zuſpüren, daß des feinds Intent nim= mer ſeye, das landt allein mit Prennen zu verderben/ ſondern nun= mehr etwas einzunemen, und ſeinen Suß zuſetzen ; Ich aber bei mir befinde, daß, wo dieſer lender Grenitz recht verſichert ſein ſollen, ſolches nit wohl auf andere geſtalt geſchehen kan/ als daß vor der zeit, ehe der Turk Ins feldt kombt/ mit geſambter der bohaimby und Schleſinger hulff der feind von dannen getrieben, etliche Paß, ſo leichter als dieſe weittſchweiffige zuerhalten/ ein= genommen, und theils deſſen von E. Rom. Kay. Mai. abgefalle= nen landts , damit der feind an unſer Grenicz wegen mangel der Profiant, und anderer gelegenheiten, in grosſer anzahl ſich nit aufhalten moge/ verhört werde/ welches dann mit der hulff Got= tes leichtlich geſchehen kann/ wann nur obbemelte hülffen ankom= men. Derowegen bitte E. Röm. Kay. Mt. Ich hiemit Allerunter= thenigiſt Si geruhen dieſelben offt gebettener maſſen nicht allein ſchleinig zu befördern, ſondern auch die Schleſiſchen Fürsten und Stendte Allergenedigiſt dahin zubewegen/ damit dasjenige Bolk, ſo der Herzog von Teſchen zu Roß und fuß beiſamen hat/ und ohne des mußig auf der grenicz ligt/ gantz und gar zu uns ſtoſſen moge. Auſſer und in Verbleibung deſſen, wo der feindt mit gröſſe= rer macht in dies lande dringen ſolte, hetten E. Röm. Kah. Mt. ſelbsten Allergenedigist zuerachten/ was auf ſolchen fall denen be= nachtbarten landern vor gefahr darauff ſtunde, und viel gefehrlicher denenſelben ſein wurde, ſich als dann allein/ alß Itzt mit geſamb= ter hulff und handt zuſchutzen, Sy auch auf ſolche geſtalt, da wir zuſamen ruken, unterdeſſen ſicherer verbleiben khönnen, dann die Bernunfft giebt/ wofern der feindt bei uns ein geſambte macht ſpürete, Er ſich auſſer ſeiner groſſen gefahr nit theilen könte. Wol- Mmm 3

Strana 462
462 DIPLOMATARIUM Wolte E. Röm. Kah. Mt. Ich hiemit allerunterthenigst nit verhalten. Mich deroſelben gehorſamiſt entpfehlendt. Datum Hradiſch den I0. Junii Anno I605. Euer Röm. Kay. May. Allerunthenigst gehorſamifter S. Lichtenſtein. P. Script. Dieſes ſchreiben habe ich aus urſachen etliche tag aufgehalten, daß Ich in meinung geweſt/ es wurde ſich unterdeſſen etwas meh= res ſchriefftwürdiges verlauffen ; das der feindt nit wenig ſchaden gelietten ; vernemen E. R. Kay. Mt. aus dieſer beilag. Ich bleib der genczlichen hoffnung/ wann nur die hulffen balder khämen/ und wie die bohaimiſche/ alſo die Schleſiſche mit geſambter macht mit uns uber die grenitz ruken wolten/ das unzweifentlich viel der Un= griſchen Herren, ſich alſobalden wider E. R. K. Mt. ergeben wur= den. ut in literis. eine beflieſſene, und gancz demüetige Dienſt, neben wüntſchung aller glückſeeligkait von Sott den Almechtigen ſeindt E. G. allezeit bevorn. Ich hab nit unterlaſſen können das Ich die un- gelegenhait/ ſo bet uns die vergangene zeit durch unſere feindt ge= triben worden iſt, des Herren G. nit angezaigt hette; dann wie mein gnediger Herr gestern von uns weg gezogen/ und ſich auff den weg begeben/ der da er nach von Prag auff war, hat mit E. G. weitleaufftig von allen notturfftigen ſachen geredt/ hat mir gar ernſtlich bevohlen) Ich ſolt E. G. vielmahl, und offt ſchrifftlich anzaigen von allen, was ſich die zeit zutrágt, welcher/ was Er hei dem Botſchkay handlen wirdt, Ist E. G. nicht unbewuſt. Darumb thue ich E. G. zuwiſſen / daß unter dieſem Kriegs Bolk, ſo bey der Tyrna/ und unten liegt/ unter den fürnembſten haubtleütten deren vier ſeindt, ain groſſe unainigkait und zwitracht tag

Strana 463
463 BOHEMICO-HUNGARICUM. tag und nacht entſtehet/ und in dem lauffen ſie hin und her, biß= weilen zu uns, biesweilen ins Mähreriſch hinaus, und machen ſol- che tribulation, die unmöglich ist zum aussprechen; zu nechst ha- ben ſich Ihr viel bies auf Hungeriſch brodt hinaus begeben gehabt da haben ſie aber ein dapfferen Stoß gekriegt/ wie Ich vernommen, und ſeindt mit groſſer Furcht ſo eylendt zuruk geſlohen, daß ſie am vergangenen freytag bies uber den Weiſenberg genahet haben/ welches da die Turken unb Tarttern ſahen/ haben ſie mit ſchimpf= wort/ und lachen empfangen. Ietzt aber ſeindt ſie alle mit einan= der ſo ſtill worden ; daß man nichts von Ihnen hören/ noch wiſſen kann. Das khan Ich E. G. auch nicht verhalten/ daß dieſelbige tyranniſche feinde ſindt mit uns eben ſo übel/ wo nicht erger umb= gangen/ als mit unſeren nachbarn, dann es ift uns) und den unſextgen all hab und gutt entnommen worden ; In dieſer Herrſchafft alle dörffer, und märkt zu Pulffer gemacht seindt; Es seindt der un- terthanen meines herren über 400. umbkommen/ und niedergeſchla= gen. Der weiber, kinder, und beedes ſtandts leutten, uber ein tauſend abgeführet worden, wie ſie aber/ mein Ich die gottloſe leũtt noch bieshero Raflen/ und Scharnen der armen ſchweiß und blutth, daß kann ſchrifftlich nit vermeldet werden. Bon dieſen ſachen hab Ich E. G. anzeigen wollen/ und wird ſich weiter noch etwas begeben, das will ich E. G. nach unterrichtung und beveh= lung meines herren/ zum allergeſchwindeſten wiſſen laſſen. Hiemit uns alle mit einander Gott dem Almechtigen bevohlen. Gegeben auff dem Berentſch den I2. Junii Anno I605. P. ſcript. Ietzunder hat man mir vor gewiß angezeiget, daß der Tar= tern 6000. durch den Weiſſenberg herziehet/ und darneben groſſe menge der anderen Kriegs weſer. Darumb E. G. wird ſich wiſſen zu verſehen. XCVIII.

Strana 464
464 DIPLOMATARIUM. XCVIII. Archiduces Auſtriœ prætenſa Rudolphi II. ſiniſtra vale- tudine ſibi Mathiam Gubernatorem Hungariæ caput & columen domus Auſtriacæ constituunt. dd. Vienne 25. April. 1606. os Conſul & Senatus Bohemo-Brodæ; Notum facimus tenore præſen- tium univerfis & fingulis, & præcipue quorum interfit eas legiſſe; Infra ſcripta vidiſſe, legiſſe, audiviſſe; & cum ſuo originali contuliffe, & de verbo ad verbum conformia reperiſſe, quæ omnia hic deſeribi cu- ravimus. Cum rerum præſentium deplorato ſtatu perdita jam pene Ungaria, & Inclytæ domus Austriacæ Provinciis Ungariæ Regno vicinis devaſta- tis, aliisque multis de caufis palam (proh dolor) conftet, Sacram Cæſaream Majestatem, Dominum fratrem & patruelem noſtrum obſervandiſſimum ex quadam animi indiſpoſitione & infirmitate, quæ fua periculoſa intervalla habet , in gubernatione Regnorum & provinciarum minus ſufficientem, & idoneam eſſe, ita ut iis a Deo ſibi commiſſis, eo, quo par eſt, modo, præefſe nequeat; Hiſce aliisque rationibus evidentibus adducti: Nos Mathias, Maximilianus, Ferdinandus & Maximilianus Erneſtus Archi-Duces Au- ſtriæ, fratres & Patrueles ingenti dolore permoti a nobis illud, quod a Deo & natura conceffum eft; negligendum non effe, merito confiderantes, accelerandum nobis conventum effe. Verum non exiftimavimus melius, ubi negotio hoc mature & bene deliberato nullum aliud remedium præ- ſentius effe comperimus, quam ut vigore pactorum, & transactionum inter nos initarum, tum etiam hactenus laudabili a majoribus noſtris ob- ſervata conſuetudine attenta Cæsareæ Majeſtatis indiſpositione ſuperius commemorata, caput nobis & columen domus noftre, nempe Archi-Du- cem Mathiam ſecundum noſtri ordinem, & feliciſſimæ recordationis avi noſtri Imperatoris Ferdinandi diſpositionem nobis in hac cauſa ſeligamus, & ore, & corde unanimi conftituamus; ficut tenore præfentium omnes nos tam nomine noſtro, quam eorum, qui minorennes funt, omnem in eundem poteſtatem, & authoritatem, meliori quo poſſumus modo, con- ferimus. Et quicquid in negotio hoc arduo agendum, deliberandumque fit, tam apud Summum Pontificem, dominum noſtrum colendiſſimum, quam etiam apud Sereniſſimum Hiſpanorum Regem, & fratrem, & patruelem noſtrum chariſſimum, Archi - Ducem Albertum, aliosque Principes nos omnes

Strana 465
BOHEMICO-HUNGARICUM. 465 omnes simul firmum & ratum habituri ſumus. Ita tamen, ut in quibus- cunque rebus negotium hoc concernentibus confilio & opera noſtra indi- guerit, ad requisitionem illius ad ea omnia parati fimus. Guodfi etiam Sacrum Romanorum Imperium propter easdem caufas allatas de eligendo Romanorum Rege deliberarit, nos omnes in unicum hune, quem natura post Imperatorem primum dedit, videlicet Archi-Ducem Mathiam, fra- trem & patruelem noſtrum chariffimum conatus nostros impendemus, & alium nullum quoad nos promovebimus. Attamen cum fine ſedula ac fi- deli Confiliariorum, miniſtrorum, ac fubditorum noſtrorum opera tantum, tamque grave negotium expediri commode non poſſit; Nos eorundem ſecuritati nihilominus hoc modo providendum effe putavimus, eoque ma- jori, quotieseunque opus, aut ab eorum uno vel pluribus petitum fuerit, illos in protectionem noſtram, a quocunque etiam nostræ literæ ſecuri- tatis datæ fuerint, nos omnes Archi-Duces fimul clementiffime recipiamus. Ea in ſupradictis rebus cunctis noſtra eft expreſſa voluntas & ſen- tentia, quæ ut omnia firma, & perpetuo rata fint, transactionem hanc manibus noſtris ſubſcripſimus, ac ſecretioribus figillis comprobavimus. Actum Viennæ 25. Aprilis, Anno 1606. Mathias , Maximilianus, Ferdinandus, Maximilianus, Erneſtus. In cujus rei teſtimonium literas haſce noſtras ſigillo civitatis noſtræ muni- tas, & obſignatas eſfe voluimus, Bohemo Brodæ 24. Maji An. 1608. XCIX. Stephanus Zlichaczi Jaroslao Szak Præfecto caſtri Hun- no-Brodenſis varias ſuas operas circa reconciliandam cum Stepha- no Boczkay pacem nunciat. Queritur contra Moravorum ingratitudinem. dd. Trenczinii 1606. die 26. Maji. Generoſe ac nobilis Domine Compater obſervande post ſalutem & mei Commendationem &c. edditæ funt mihi literæ Dominationis veſtræ in quibus congratulatur reditui meo ex ſuperiori Hungaria, pro qua ſumma in me bene- volentia eidem ago magnas gratias, gratulor etiam Dominationem ve- ſtram bene valere. Poſtulat etiam Dominatio veſtra a me ut eidem figmficarem, quo in ſtatu pacificationis negotium confiftat: quan- tum in me fuit, tam anno præterito, quam hoc anno etiam cum pe- Tom. II. Nnn ri-

Strana 466
DIPLOMATARIUM riculo vîtæ meæ, negotium hoc pacificationis, non fine infinitis laboribus & ſumptibus meis promovi. Video tamen in folius præpotentis Dei vo- luntate tam pacem quam ipſa arma confiftere. Orandus itaque eft omni- potens Deus, ut parcat jam tandem effufioni Chriſtiani ſanguinis. Effeci tamen apud illuſtriſſimum Dominum Bockay, & reliquos dominos Ungaros, ut rurſus de tractatione paeis hujus me Viennam ad Suam Serenitatem mit- terent. Credat certo Dominatio veſtra, Domine compater, quod Tran- fylvania, & ſuperior pars Hungariæ externorum Capitaneorum & Guber- natorum crudeli & plane tyrannica gubernatione ita fint exacerbati, ut niſi præveniatur, parati erunt ſe Turcico Imperio ſubjicere, qui illis non ſolum libertatem & legum fuarum conſervationem, fed & aureos montes promittunt. Intellexi & ea, quæ ad me de caſtro Hodolin ſcribit, ad quæ mihi hoe tempore reſpondere difficile est; quandoquidem Avxilla nondum eſt in poſfeſſione mea, ſed neque Pax vel cum Turcis, vel no- biscum adhuc eſt, quæ fimul & ſemel debebit fieri. Non poſſum non con- fidenter & quidem graviter conqueri Dominationi Veſtræ, anno præteri- to ego Moraviam multis beneficiis affeci, ita ut post reditum huc meum, ne unum omnium perdiderim, cum tamen teftor Deum tam Turcorum, quam Tartarorum arma multoties ſenfiſſet. Inſuper ingentibus laboribus & expensis in condescensione ignis hujus toti reipublicæ Christianæ no- civi usque modo laboravi, & nunc laboro. Habeo ego & Conjunx mea aliquas vestes & reculas inclufas in ca- ſtro noſtro Hodolin in valore circiter duorum vel trium millium floreno- rum, rogavi ipſe, interceffit quoque penes me Sereniffimus Archidux Mathias, ut mihi illæ antequam pereant penitus & putreſcant reftitueren- tur; denegatum tamen mihi eft, & libentius volunt ut ibi pereant quam nobis reſtituantur. Quid igitur mihi a Dominis Moravis ſperandum pro tantis meis laboribus, fi ex meis ita mecum agitur. His diebus, me ab- ſente miſerat Conjunx mea currum in Hodolin pro quibusdam pulvinari- bus ſuis, quæ non erant incluſa, neque ſub sigillo Commifſariorum com- prehenſa; Caſtellanus caſtri omnes conjugis nuncios verberavit, capti- vavit, vituperiis affecit, & ſie cum ſumma ignominia & injuria noſtra, tandem remiſit illos vacuos. Miſi heri tricesimatorem Zlaueum Brodam ad Dominationem Vestram, pro panno aliquo in neceffitatem meam coë- mendo, credo illum jam apud Dominationem Vestram eſſe. De cætero Dominationem Veſtram bene valere deſidero. Datum in Thermis Trin- czinenſibus 26. Maji Anno 1606. Dominationis Veſtræ Amicus & Compater paratiffimus Stephanus Zlizchazi. 466

Strana 467
BOHEMICO-HUNGARICUM. 467 C. Legati Statuum Bohemiæ miſſi ad pacificandam rebellionem Hungaricam multis ſuadent Rudolpho II. Imp. accelerationem pa- cis cum Turca propter ſummum provinciarum adjacentium periculum. dd. Vienne 1606. die 2. Septembris. Aller Gnädigster Khaiſer, König, und Herr. (emnach Huer Khay. und Khonigl. Mayt. in verſchiener Zeit des Königreichs Boheimben und demſelben incorporirter Lander Stenden auf gehaltenen Landeund Furſten Tägen allergne= digſt zuerkennen geben laſſen , welcher geſtallt Euer Kay. Königl. Mayt. nach laut deroſelben geliebſten Hr. Brudern, Irer Durchl. Ertzherzog Mathiaßen zue Oeſterreich/ allergenedigiſt gegebenen Bollmacht/ wegen des verſchiener Zeit im Königreich Hungarn erfolgten aufſtandes und emporungen/ gewiſſe Friedens Artigkell geſchlosſen und aufgerichtet/ Welche zu besserer Standhafftigkeit nicht allein von E. Rhay. Mit./ sondern auch von dem Königreich Boheim und demſelben incorporirten Landen confirmirt und be= stettigt werden ſollten/ und darumb E. Khay. und Kon. Mat. allergenedigiſt begeret/ daß aus gemellten Dero Königreich und Landern gewiße Perſonen deputirt, und mit genugſamer Bollmacht anhero abgefertiget wurden welche alles das , was zu Beförderung deß Friedens dienlichen pro Dignitate Euer Kay. und Konigl. Mayt. ſowol des Königreichs Behaimben, und denſelben incor- porirten Ländern verrichten ſollen ; Alß haben die Stende wolge= dachtes Königreichs Behaimb) und der einverleibten Länder, un= ſere Perſohnen darzu vermocht, geordnet, und abgeſendet, und ſeynd Wir derentwegen nunmehr, Gott lob, glücklich alhier in Wienn angelanget. Sintemahl Wir aber ober unſere Zuverſicht und Hoffnung des Königreichs Hungarn Abgeſanten alhier nicht angetroffen, auch keine gewiſſe Nachrichtung haben können ob ? und wann dieſelbe alhier anlangen möchten/ darneben aber auß vnder= Nn n 2 ſchied=

Strana 468
DIPLOMATARIUM ſchiedlichen Orten in glaubwurdige Erfahrung tombnen , daß der Türche, deren bies anhero vorgelauffenen/ und gepflogenen Frie= dens tractation ongeachtet mit ſtarker Hörßkrafft ſich bey Ofen ſamble/ vnd im Anzuge ſeye, auch ſich verlautten laße, daß Er der Turke/ da je ein Fried geſchloſſen werden ſollte, ſolchen ohne die Hungern/ und die Hungern ohne Ihn den Turckhen nicht ſchließen wollten, danhero zubeförchten, dieweil der Feindt albe= reitt in Anzuge und zum Kriege wolgerustet ist, daß Er gar leicht/ nicht allein der ūbrigen Hungeriſchen Beſlungen / und des Landes Deſtreichy ſondern auch des Marggrafithumbs Mahren/ und Schleſien/ welche Länder in Ihren ſrontien gar offen und bloß und den Hungeriſchen Granitzen am negsten ſein, ſo woll der an= dern nachfolgender Länder und Königreiche ( welches genediglich Gott verhütten wolle ) mechtig werden könnte. Dann Euer Kay. und Konigl. Mt. allergenedigst zuermeſſen hat / wie ſchwer denen albereith an Volckh/ Ruſtung, und gelde erſchöpften Lan= den/ auf ſolchen Fall/ an Ietzo, vmb enßertſter Armut willen der Vnterthanen vnd Einwohner, eine eilende und genugſame Hulffe von Ihnen ſo viel uns Ihre Belegenheit bewuſt, aufzubringen ſeijn wurde/ vnd wen gleich ein Aufboth geſchehen ſollte ; daß doch ſol= ches nur ein unbewertes und ungeūbttes Bolckh zuſammen bringen mochte , welches einen ſo eilenden geſchwinden Seind nicht zubegeg= nen wuste, auch in großen Schrocken, mehr ein Confuſion alß De- fenſion anrichtete, vnd ungeachtet der Turch dieſes Iahr villeicht nicht ſo ſtart im Felde ſein mag/ alß Er in vorgehenden Iahr ge= weſen. Er dennoch mit ſeiner jeſzigen Macht die Gegenwöhr vber= trifft, und menſchlicher weiß ſolchen Impetum abzutreiben den Lan= den fast unmöglich fallen wollte/ und ob uns wohl unterthanigst bewuſt , daß Euer Kay. und Khonigl. Mayt. biß anhero, wie auch noch ſich mit ſonderlichen genedigiſten und Batterlichen Vor= ſorge bemühet, daß zu abwendung ſolchens großen Unhails das H. Romiſche Reiche/ ſo wohl andere Außländiſche Chriſtliche Po= tentaten mitt nothwendigen Hulffen E. Kay. und Konigl. Mayt. zueſpringen möchten, ſo empfindet doch E. Kay. und Konigl. 468 Mayt. —

Strana 469
BOHEMICO-HUNGARICUM. Mayt. genedigſt, daß es mit Erlangung ſolcher Hulffen ſchwer und langſam zugehet/ auch da Sie gleich jeczo bewilliget wären/ dennoch in der Eyl an denen Orthen, in welchen es nottig ist, nicht ſein / vnd unterdeß der Seind ſeinen Willen verbringen könnte/ die Hulff aber nach erlittenen Schaden viel zu ſpatt kommen würde. Demnach aber ſolche groſſe vor Augen ſtehende Noth, auch ſtündlich zuwachſende und zunahende GSefahr anderst nicht, alß durch den gewünſchten Fried/ nebenſt embſigen Gebett zue Gott abgewendet werden mag/ E. Kay. May. auch ſolches Mittel ſel= beſt für das beſte allergenedigiſt errachtet , und darumb unſere Ab= ſendung anher allergenedigiſt begeret/ und befohlen, Wir uns auch vermoge Bnſerer E. Kay. und Khonigl. Mayt. alß Ynſerm al= lergenedigften Kayßer Khönig und Herrn gelaiſten Eydes Pflicht, vnd dann aus rechter Treue und Lieb zu den allgemeinen Batter= land ſchuldigiſt erkhennen Euer Kayſer. und Konigl. Mayt. Digni- tæt, Nutz vnd Wohlfarth in acht zunehmen und zubefördern, dar= gegen Schaden/ Bnglückh/ noth und Gefahr ſo viel menſch= und moglich abzuwenden und uns bey dieſem Hochwichtigen und der ganzen Thriſtenheit Hochangelegenen Werkh alſo zuerweißen daß wir es gegen Gott Eur Kay. Mayt. Bnſern Principalen/ und der werden Poſteritæt auch in unſern gewiſſen verantworten können. Als haben wir der Notturfft zuſeyn aller vnterthanigſt erach= tet Eur Rayſer und Konigl. Mayt. dieſes alles waß obſtehet ge= horſambist anzudenten, mit unterthenigister gehorſambister Bitt eß geruhe Eur Khay. und Khön Mayt. hierinnen uns nicht un= genedigſt zuuerdenken/ ſondern ſolches in allergenedigiſte Erwegung zuziehen vnd ohne Bnſer Maßgeben Anordnung zu thun/ weil pe- riculum in mora und der Friedens Anſtand mit den Turcken in we= nig Tagen zu Ende lauffet/ daß ſolch angefangenes Friedens=werk zu einen Hochgewunſchten glucklichen Ende volbracht : ſo woll alle Dero ſelben Königreich und Lande ; Ia die ganze Chriſtenheit vor größern Bnglucch e�ßeriſten verderb vnd Bndergang gerettet wer= den moge. Solches wird der Allmächtige Gott Eur Kay. und Khoniglichen Mayt. mit geſunden langen Leben gl�ckſeeligen Re= 469 N nn 3 gi-

Strana 470
470 DIPLOMATARIUM girung auch Uberwündung aller Feinde und Wiederwertigen reichlich erſtatten, vnd umb Ruer Kay. und Konigl. Mayt. ſeindt daßelbe nebenſt Bnſern PrincipalenWir in tieffeſterDemuth mit unterthani= giſten gehorſamſten Dienſten Iederzeit zuverdienen bereith vnndt befliſſen Zue �. Kay. und Khon. Wiat. beharlichen Kai. vnndt Khönigl. Genaden vnß unterthanigiſt empfehlende. Geben Wienn den andern Tag Septembris Anno I606. Eür Khay. und Khunigl. Mayt. allerunterthanigiste vnd gehorſambiſte Vnderthane vnd Diener R. N. Der Stende deß Königreichs Behaimb vnd demſelben einverleibten Lander zur Hungari= ſchen Pacification Deputirte Geſandten. CI. Albertus Archidux Auſtrice confirmat ceterorum Archi- ducum Auftriæ unionem, & Mathiam Archiducem Gubernatorem Hungariæ caput & columen domus Auſtriacæ agnoſcit. dd. Bruxelle 11. Decemb. Anno 1606. um Sereniſſimus Archi-Dux Mathias frater Noster Chariffimus, Nobis miſerit quandam transactionem per ipſum, ne non Sereniſſimos Archi- Duces,Maximilianum, Ferdinandum& Maximilianum Erneſtum fratrem & pa- trueles noſtros Charifſimos factam, & fingulorum manibus ſubſcriptam, figil- lisque Suis Secretioribus munitam; qua idem Sereniffimus Archi-Dux Ma- thias, utpote poſt Sacram Cæſaream Majeſtatem perſona major natu, a cæteris caput & columen Inclytæ Domus Nostra Austriacæ constituitur, & quidquid ad ejusdem domus incrementum & confervationem neceſſa- rium , aut quoquo modo oportunum fuerit, deliberandi, agendique po- teſtas illi confertur. Quin etiam fi Sacrum Romanum Imperium de eli- gendo Romanorum Rege deliberarit, omnes in unum Archiducem Ma- hiam fratrem Noſtrum Cariſſimum conatus ſuos fint impenſuri, Confi- lia-

Strana 471
BOHEMICO-HUNGARICUM. liarios quoque, & alios miniſtros, ac ſubditos quorum opera, uti neceſ- farium fuerit, in ſuam protectionem ſe recipere promittunt. Cum idem Sereniſfimus Archi-Dux Mathias defideret, instanterque a nobis requirat, ut ejusmodi reſolutionem ratam habeamus. Hinc eſt, quod fraterna be- nivolentia, qua illum ſemper complexi fumus, eidem in omnibus gratifi- cari desiderantes, super dictam transactionem per Nos etiam ratificandam, & confirmandam libenter decrevimus, prout ratificamus, & confirmamus per præſentes, ſubſcriptione nominis figillique Noſtri impreſſione corro- boratas. Datæ Bruxellæ die 11. Decembris Anno 1606. 471 Albertus. C II. Supremi Judices Marchionatus Moraviœ nunciant Ru- dolpho II. quod propter novæ Statuum in Hungaria inſurrectio- nis periculum conventum Slavkoviæ celebrent, petantque alium Locumte- nentem Domino Ladislao Berka ſubſtitui. dd. Slavkoviæ die luna poſt Dominicam Oculi, Anno 1608. (ereniſſime &c. Veſtra Cæſarea Majeſtati noſtra ſubmiſſa & fidelia ſer- vitia ſignificamus, & felix ſolatioſum in omnibus Regimen fincero corde exoptamus. Gratiofiſſime Cæſar; nequaquam intermittere nobis conveniebat, ut ne Vestræ Cæsareæ Majestati in notitiam deduceremus, quemadmodum in Judicio terræ nuperno Brunæ habito, dum juxta conſuetudinem antiquam & terræ conftitutiones in loca noſtra pro fuffragiis audiendis die Veneris 7. præſentis mensis Martii conveniſſemus, quidam Domini terræ Incolæ de perſonis primariis Status utriusque Dominorum & Equitum in magno numero multo ac late effuſo rumore comparuerunt, & in hunc ſenſum fui loco proloqui mandarunt, quod audiant: Status Regni Hungariæ ite- rum conſurrexiffe, atque Status Archi-Ducatus Austriæ exercitum con- ſcripſiſſe, quod obtinuerint ſimul certam notitiam, quod & in hanc ter- ram quidam populus militaris alienus advenire, & hine inde graffari in- tendat, neceſſarium itaque judicaverint, rem in Judicium deferre, & hujus ratione cum ſupremis Dominis Officialibus, & terræ judicibus confer- re, & quid ulterius pro confervatione hujus terræ, & bono Vestræ Cæsareæ Majestatis, ac emolumento patriæ nostræ in tam periculofis rebus agendum eſſet,

Strana 472
472 DIPLOMATARIUM effet, confilium capere, petentes, juxta antiquam conſuetudinem, ac conſtitutiones Marchionatus in conſefluur admitti, ut tale omnes inſimul periculum tangens cordi fibi fumentes, brevi & diligenti indagine expen- derent. Hic Dominus Ladislaus Berka contemnens morem conſuetum & laudabilem, coram omnibus terræ Judicibus in verba aſpera & inaudita erupit, quod ſuffragium de eo, an petitioni eorum fatisfieri debeat, nec ne? nullus omnium dare velit, omnes desuper in teſtimonium vocando. Ad quæ ab omnibus reſponſum, & nervoſius inftitum fuit, ut recogitet, quod hic nihil inconſueti, & antea fieri non foliti petatur, nam & hoc alias practicatum fuiffe, revocetque in memoriam metum prioris incur- ſus Tartarici, quid tum geftum fuerit? at ille voluntatem ſuam ſecutus in ſententia perſtitit. In qua dum a nobis derelictus fuiffet, etiam in per- ſonam ſuam omne periculum, cauſæque defensionem afſumfit, & primo, ſecundo ac tertio coram Dominis dictis publice contestatus eft, ſe de quo- cunque rerum eventu reſponſurum. Intelligentes incolæ memorati, quod absque noſtro unanimi conſenſu, totum ſuo arbitrio faceret. Poſt mul- tas ei, ratione talis fui deſpectus, exprobratas querelas, & factam reme- morationem extremi periculi, id etiam ſubjecerunt, quod nocturno tem- pore aperiantur portæ civitatis, in civitatem perſonæ fuſpectæ immittai- tur, denique ad nos querelam detulerunt; cum videant, quod Dominus Capitaneus de bono communi, & confervatione terrarum Veſtræ Cæſareæ Majestatis nullam curam habeat, petierunt itaque, ut ad ipſos egredia- mur. Verum nos Judicii ſupremi auctoritatem cordi habentes, & ſub- ſelliorum jura tuituri, reſponſum hoc illis dari juffimus; quod eos requi- ramus, ut nos moleftia non afficiant, nec in rebus & negotiis muneris no- ſtri turbent, cum pridie illis intimatum fuerit, ſuffragia omnino audien- da elſe, cæterum nos omnino paratos effe, alio tempore, quandocunque illis videbitur, de illis rebus conferre, quæ neceſfariæ videbuntur. Sed illud a Domino locumtenente immutatum eſt, & ad Comitia juxta reſolu- tionem Vestræ Cæsarea Majestatis delatum. Hoc vero reſponso Domini incolæ minime contenti fuerunt, perpetuo præſens periculum ingeminan- tes, nos vero hac die ab iis receſſimus, in craſtino dum rurſus in judicio congregati fuiſſemus, facta infinuatione & infinuato novo periculo, nos denuo, ut illis uniamur, & ab illis ne nos ſeparemus, amicabi- liter rogarunt. Deſuper illis reſponſum datum, quod nos in nullo, quod pro bono Veſtra Cæſareæ Majeſtatis, & terræ erit, ab illis ſeparare velimus. Finito autem Judicio, videntes nos, quod ob tantas animo- rum ſciſliones, & notabile periculum diutius res protrahi non poſfit, illis an-

Strana 473
BOHEMICO-HUNGARICUM. 473 intimavimus, quod eos inter nos admittere, ac cum illis pro rerum exi- gentia conferre velimus. Tum vero illi declararunt per miflos, quod Brunæ amplius ob ſibi ſuſpecta omnia, & tot adverſitates ſibi factas ſe detinere nequeant, quare unanimiter concluſum effe, ut alibi conveniatur, confilia ineantur, Veſtræ Cæſareæ Majeſtati fcribatur, eademque oretur, ut aliam idoneam personam in officium Capitaneatus substituat, nam fe se huic Domino Locumtenenti propter patriæ incuriam amplius fidere non poſſe. Denique nos inftanter petierunt, ne ipſos hac in re derelinqua- mus, ſed una cum illis in ejuscemodi conftitutum locum egrediamur. Nos itaque agnoſcentes eſſe hac in parte juxta Landfrid, & pacis publicæ compactata obligatos, dum Judicium finitum fuiſfet, inter eos- dem exivimus, & confentientes in locum conventus, hac die veſperi nos hue cum eisdem contulimus. Et cum, quid incolas terræ ad hoc induxe- rit, atque quid inter nos invicem actum fuerit, omnia late deſcribantur in adjecto, ad literas has, & declarationem nos revocamus, hasque in omnibus ratificantes, humiliter petimus, ut Sua Cæſarea Majeſtas cum hac noſtra humili notitia, qua nos ad alios Dominos Judices revocamus, gratioſe contenta eiſe velit. Proinde nos Vestræ Cæsareæ Majestati in gratioſam protectionem ſubmiſſe, utpote fideles ſubditos Domino Suo Gratiofiſſimo commendantes, omnem proſperitatem corporis, animique exoptamus. Datum Slavkovii die Lunæ poſt Dominicam Oculi An. 1608. Veſtræ Cæſareæ Majeſtatis Fideles & ſubmiſſi ſubditi. CIII. Status & Ordines Regni Hungariæ Ladislaum Berka de Duba Supremum Capitaneum Moraviæ orant, ut ſuffragium ſuum apud Cæſarem interponat, quo pax Viennenſis cum Turca inita confirmetur. dd. Poſonii 1608. die 1. Februarii. Illuſtri ac Magnifico Domino Ladislao Berka de Duba & Leip in Meze- rich & Jarozlavicz, Sacræ Cæſarex Regiæque Majeftatis Confiliario, & Camerario, nec non March onatus Moraviæ Supremo Capitaneo, ejusdemque perpetuo Camerario &c. Domino & vicino nobis obſer- vandiſſimo. Tom. II. Oo O Illu-

Strana 474
DIPLOMATARIUM lluftris & Magnifice Domine amice, & vicine nobis obſerv. Salutem, ſervitiorumque noſtrorum paratam ſemper, debitamque commendatio- nem. Florentiſſimum quondam Hungariæ Regnum quibus, & quantis ca- lamitatibus hactenus fuerit obnoxium, fupervacaneum effe videtur, hoc ipſum illuſtri & Magnificæ Domi. Veſtræ pluribus recenſere, cum id ipſum ex aliorum quoque relatione, & literis, fatis ſuperque eandem in- tellexiffe non dubitamus. Fuit tamen illud, dum res Hungarorum colla- pſæ non erant, ficut & nunc est, ſeutum fidei, murus defensionis, ante- murale vicinarum provinciarum, & orbis Chriſtiani propugnaculum, dum ipſi non a finibus ſolum hujus Regni Turcas prohibuerint, & propulſa- rint, proque fide, tranquillitate, & pace publica, partis infignibus ex hoſte triumphis, victricia ſigna in patriam reportarint. Quo quidem tempore non patriam modo noſtram ab hoſtibus tutam extitifſe, ſed & finitima Regna, & provincias virtute Hungarorum deſiderata ſecurita- tis dulcedine gaviſa fuilſe, nemini eſt obſeurum. Teſtantur monumen- ta majorum noſtrorum Chronicis demandata, quæ cum ſæviffimis, ac tru- culentiſſimis iſtis inimicis fortia bella geſferint, quæ prælia commi- ferint, quas clades cruentas ab eis pertulerint, & quam invictis pene animis ſæpiſſime ad internecionem usque procerum, & nobilitatis cum eis decertarint, usque adeo, ut nulla sit domus in Hungaria nomine digna, quæ aliquot bellis cum rabidis Turcarum & Tartarorum gentibus habitis, fortem aliquem fuæ ftirpis virum non luxerit, & deplorarit. Atque hoc pacto majores noſtri in Hungaria, veluti in quadam gladiatoria palæſtra, ultra, quam ducentis annis non pro ſe tantum, ſed tota Chriſtianitate, cum hac gente dimicarunt. Quorum fane vestigiis nos quoque minime degeneres infiftere, omnesque fortunas, & vitam, qua nihil charius ha- bemus, defenſioni patriæ devovere, parati ſemper fuimus, ſed hoc re- troacto quindecennali bello eo miſeriarum & calamitatis res noſtræ reda- ctæ ſunt, ut nemini mirum videri debeat, ſi tot, tantisque calamitatibus fracti, debilitati, & extenuati, pacem omnino amplecti debeamus. De Statu vero Reconciliationis Viennenſis, fœderisque Turcici, nova denique Haydonum, ex Turcarum inftinctu infurrectione plenam Illuftri & Magnificæ Dominationi Veſtræ dare, & perſeribere informationem cenſuimus. Annum jam dudum elapſum eſſe, quod fædus cum Turcis per Plenipotentiarios Suæ Sacræ Cæsareæ & Regiæ Majeſtatis Domini noſtri Clementiſſimi Commiſſarios ita concluſum fuerat, ut Legatus cum munere honorario in ſpatio viginti aut triginta dierum ad ſummum 474 poſt

Strana 475
BOHEMICO-HUNGARICUM. 475 poſt conclusionem factam ad Portam Othomanicam proficiſceretur. Guod cum transactis illis diebus præftitum non fuiffet, multoties Turcæ per li- teras apud nos graviſſime fuerunt conqueſti, cur initæ pacis conditio munerisque honorarii transmiſſio non adimpleretur. Nos tamen illos spe, verbisque blandioribus lactavimus, quin imo etiam pluries, ne contra ictum fædus ullas in Regno practicas exercerent, neve fædus temere disrumperent, cum per literas, tum per nuncios requifivimus. At nos illi contra objurgantes, in hæc quæ ſequuntur verba, nobis reſponderunt: Convenitne, inquiunt, vobis, ac Germanicæ nationi, qui ſynceri, & veraces dici, & haberi volunt, vestræque datæ fidei juramentis, figillis, & promiſſionibus Commiffariorum in perſona Veſtri Imperatoris exiſten- tium, fædus absque occaſione rumpere, auxilia ubique in Imperio, & aliis provinciis continuo poſtulare? Rursum: Nonne in concluſione pacis, Plenipotentes Commilſarii Veſtri Germani nobis promiſere, fore, ut ſpa- cio triginta dierum Legatus, & munera nobis transmitterentur? Nonne per plures literas Sereniſſimus Archidux Mathias Generalis nobis promi- ſit, ſe effectui daturum, quod poſt elapſum terminum intra ſpacium de- cem, aut quindecim dierum Legatus & munera Budam expedirentur? Perquiratur igitur, quis initam nobiscum pacem frangendi, fadusque initum violandi occafionen dederit? Apparebit fane ex eo, quod cum iidem neque Legatum, neque munera usque ad hodiernum diem a ter- mino præfixo transmiſerint, non nos, ſed ipſos peccaîſe, & deliquiſſe. Porro quod ad modernam Haydonum infurrectionem attinet, Illu- ſtriſſima ac Magnifica Dom. Veſtra pro certo habeat, non aliam ipſis, quam pactatorum Viennenſium in multis punctis violationem, petita auxi- lia primo a provincialibus, deinde ab Inclyto & Auguſtiſſimo Romano Imperio contra Reconciliationem Viennenſem, rumorem denique novi fu- turi belli, occaſionem inſurgendi ex inftinctu tamen Turcarum desum- pſiſſe. Quam niſi cum magno totius Regni periculo tempeſtive avertiſ- ſemus, antemurale hoc Chriftianitatis brevi in Turcarum manus devenis- ſet. Ideoque Sereniſſimum Principem, ac Dominum Dominum Mathiam Archiducem Auftriæ Gubernatorem noſtrum Plenipotentiarium a Sua Cæſarea Regiaque Majeſtate, & toto hoc Regno nominatum & confirma- tum ad conventum hic Poſonii habendum rogare, & adigere coacti fuimus. In tantis siquidem miſeriis, tantoque evidenti periculo con- ſtituti, id unicum remedium habere debuimus. Chriſtiani namque ſumus, cum Chriſtianis etiam de cætero vivere, ac mori decrevimus. Quam ob cauſam Sereniſſimum Principem Archiducem Mathiam Guber- O00 2 na-

Strana 476
476 DIPLOMATARIUM natorem noſtrum humillime requifivimus, ut in tempore curam noſtri cle- menter ſuſcipiat, neque permittat, ut Reguum hoc, quod ducentis & amplius annis, arma Turcarum acquirere non potuerunt, nunc dolo & aſtutiis conſequantur. Proinde Illuftriſſimam ac Magnificam Dominatio- nem Vestram hifce officioſe rogamus, ut gratiam & authoritatem fuam apud Sacram Cæſaream Regiamque Majestatem Dominum nostrum Clemen- tiſſimum interponere non dedignetur, ne propter recensita antemurale hoc totius Chriſtianitatis, & Romani Imperii peſſumeat, ac potius pro fuo favore efficere velit, ut quod femel conclulum, confirmatum, atque etiam privilegio & indultu Suæ Majeſtatis impreſſum, & ubique publica- tum , illud in reali verbo ſolitaque ſynceritate Germanicæ nationis per promiſſionem & fidejuſſionem iſtius, & aliarum vicinarum provinciarum firmiter permaneat. Nec minus etiam ardenter, ac fummis votis ab ea- dem poſtulamus, ne petita auxilia novi futuri belli contra commune ini- tum fædus ſubminiſtret, neve ullam venturi alicujus mali occafionem præbeat, cum multa exempla ob oculos habeamus, fidem ſemel datam temere non effe violandam. Recens est adhuc fanguis piæ memoriæ La- dislai Regis noſtri, & multorum Nobilium, qui cum Amurate Turcarum Tyranno reſeiſla pace, memorando in æternum prælio ad Varnam occu- buerunt. Ex iftis itaque omnibus enarratis Illuftriſfimam ac Magnificam Dom. Veſtram diligenter rogamus, ut cum nihil injuſti, quam quod pactata autho- ritate Sac. Cæſareæ Regiæque Majeſtatis Domini noſtri Clementiſſimi con- cluſa, & ab eadem vigore ſui Diplomatis bona fide in verbo ſuo Regio confirmata ferventur, petamus, noster defenfor, & protector manere velit; ne amor patriæ, & libertatis noſtræ, conjugumque, & liberorum noſtrorum conſervatio in præſenti hoc periculo nos in deſperationem inducant, & neceſfitate coacti alia oportuna remedia pro noſtri perman- sione adhibere debeamus, maxime quod hæc omnia, quæ in conſervatio- ne pacis quæruntur, non in diminutionem authoritatis, & dignitatis Sac. Cæſareæ, Regi�que Majeſtatis Domini noſtri Clementiſſimi, ſed tanquam boni eives patriæ, & Austriacæ Domus ftudioſi, in emolumentum totius Chriſtianitatis & Imperii Romani conjuncte vivere & mori intendamus. Guod reliquum est, Illuftrem ac Magnificam Dominationem Vestram be- ne, & feliciter valere deſideramus. Da-

Strana 477
BOHEMICO-HUNGARICUM. Datum Poſonii ex Congregatione noſtra prima die menſis Februarii anno Domini milleſimo ſexcenteſimo octavo. 477 Ejusdem Illuftris ac Magnificæ Dominationis Vestræ Servitores, amici, & vicini N. Prælati, Barones, cæterique Status & Ordines Regni Hungariæ. CIV. Confœederatio Mathiæ Gubernatoris Hungariæ cum Stati- bus Auſtriæ & Hungariæ adverſus pacis Viennenſis impugnatores dd. Poſonii I. Februarii 1608. Jos Mathias Dei gratia Archidux Auſtriæ, Dux Burgundiæ, Styriæ, Carinthiæ, Carnioliæ, & Wirtenbergæ &c. Gubernator Regni Hun- gariæ, ac Comes Habſpurgi & Tyrolis &c. Et Nos Prælati, Barones, Magnates & Nobiles, cæterique Status & Ordines Regni Hungariæ, nec non Archi-Ducatus inferioris, & fuperioris Austriæ, nune in civitate Po- ſonienſi congregati, univerſis & fingulis harum noſtrarum notitiam habi- turis memoriæ commendamus, & pro nobis, ac eorum nomine, a quibus miſſi ſumus, teſtatum facimus; Quod cum nos ad fedandos, & compo- nendos nocivos quosdam motus, & inteſtina diffidia, denuo ab Haydoni- bus Turcarum inftinctu, & ratione transactionis Hungaricæ, & Turcicæ nuper concluſæ exfuſcitata hic conveniffemus, & nobis nihil æque prius vel antiquius habendum duxerimus, quam non modo hoc Regnum Hunga- riæ, ſed etiam viciniora Regna & Provincias a præſentiſſimo eorum inte- ritu vindicare. Ideo ne Regnum hoc propterea a Chriſtianitate avellere- tur, neve Turcarum depopulationi, cæteraque Regna & Provinciæ pa- teant, placuit nobis , & in perſona reliquorum Statuum nunc abſentium, nos invicem aucta neceffitudine confœederare, firmumque & inviolabile fœedus inire, prout præfentibus quoque munivimus, & confirmavimus ea conditione, quodsi nimirum temporis fucceſfu propter vel contra trans- actionem Viennenſem & Turcicam nuperrime concluſam, quam ſervare intendimus, nobis, Regnis, provinciis, & patriis noſtris, aut eorum communitatibus & confoederatis hoftis, aut turbator aliquis ingrueret, ex tunc OOO3

Strana 478
DIPLOMATARIUM 478 tune nos, ac omnes Status, & Ordines tam Regni Hungariæ, quam Ar- chi-Ducatus inferioris & fuperioris Auftriæ mutuis auxiliis, & ſuppetiis nobis, & noſtris commembris & confæderatis non deſuturos, ſed tan- quam in communi periculo nos & nostros omnes & fingulos ratione pacis & confoederationis hujus intereſſatos tueri, defendere, juvare, ac pro- pterea ſimul vivere, & mori teneri, & obligatos eſſe. In cujus fidem, teſtimonium, & certitudinem, perpetuamque firmitatem, haſce noſtras ſub figillis & chirographis pro futura cautela dandas duxiuius, & expe- diendas. Actum Poſonii, I. die Februarii Anno 1608. CV. Confœderatio Statuum, Ordinumque Marchionatus Mo- ravia cum Legatis Hungaria, inferioris ſuperiorisque Austri� &c. Ad Generalem Conventum in Ewanczicz miſſis, facta dle 19. Aprilis Anno 1608. Jos Valentiuus Leepes Electus Epiſcopus Veſprinienſis, Sacræ Cæfarex, Regiæque Majeftatis Confiliarius &c. Univerfis & fingulis harum no- ftrarum notitiam habituris memoriæ commendamus, & pro nobis, ac eo- rum nomine, a quibus miſſi ſumus, teſtatum facimus, quod cum ad ſedan- dos, & componendos nocivos quosdam motus, & inteſtina diſfidia, de- nuo ab Haydonibus Turcarum inſtinctu ratione transactionis Hungaricæ & Turcica non ita pridem concluſæ, exſuſcitata, Conventus Poſonii ha- bitus fuiſſet, in quo ad vindicandum a præſentiſſimo interitu Hungaria Regnum, ne a Chriſtianitate avelleretur, & viciniora Regna & provin- cias, ne Turcarum depopulationi paterent, placuiſſet præfato Sereniffi- mo Principi, & Ordinibus Regni Hungariæ & Austriæ arcta neceſſitudi- ne invicem confæderari. Viſum ſuiſſe nobis hic congregatis, magnis de caufis eam confæderationem ad nos etiam extendere, ac proinde firmum, & inviolabile fædus inire, prout præſentibus munivimus, & confirmavi- mus ea conditione. Quodsi nimirum temporis fucceffu propter vel con- tra transactionem Viennenſem vel Turcicam nuperrime concluſam, quam ſervare intendimus, vel qualemeunque aliam ob caufam juftam & legiti- mam. Nobis, Regnis, Provinciis, & patriis noſtris, aut eiusdem com- membris, & confæderatis, hoftis aut turbator aliquis ingrueret, ex tune Serenisſimum Archi-Ducem, & omnes Status & Ordines, tam Regni Hun- gariæ, quam Archi-Ducatus inferioris & ſuperioris Austriæ, & nos memo- rati

Strana 479
BOHEMICO-HUNGARICUM. 479 rati Status atque ordinis dicti Marchionatus Moravia mutuis auxiliis, & ſuppetiis nobis, & noſtris commembris, & confæderatis non defuturos; ſed tanquam in communi periculo nos & noſtros omnes & fingulos ratio- ne pacis & confæderationis hujus intereſſatos, tueri, defendere, juva- re, ac propterea ſîmul vivere, & mori, teneri, & obligatos eſſe. In cujus rei fidem & certitudinem, perpetuamque firmitatem hafce nostras ſub figillis, & chirographis futura pro cautela dandas duximus, expe- diendas. Actum Ewanczicz in generali Congregatione decimo nono Aprilis Anno milleſimo ſexcenteſimo octavo. CVI. Rudolphus II. in Comitiis Generalibus Pragensibus Stati- bus Regni Boëmiæ commendat Mathiam Ducem Auſtriæ, & Gu- bernatorem Hungariæ in Exſpectantem Regni, & successorem ſuum esse declarandum ſuadet. dd. Pragæ 1608. ua Cæſarea Majeſtas Hungariæ & Bohemiæ Rex, Dominus noſter Cle- mentiſſimus promptitudinem omnium trium Statuum Regni hujus Bohemiæ ſubditorum ſuorum fidelium dilectorum, quod ad hæe a Sua Cæſarea Majeſtate indicta Comitia Generalia tanto numero obedien- ter convenerint, & ita voluntatem Suæ Majestatis Cælareæ adimpleverint, ſingulari gratitudine excipit; ſimul & notum facit, quod Cæſarea Sua Majestas per hæc tempora ſæpe recogitaverit, ac in memoriam fibi revo- care dignata fit, multa fidelia, grata, & proficua ſervitia, quæ fideles & obedientes Status Regni hujus Bohemiæ Sux Majestati Cæsareæ statim ab eo tempore ( quo Deus Omnipotens Suam Cæfaream Majeftatem in Re- gem & Dominum eis constitere, & dare dignatus eft) omni alacritate exhibuerunt, ac præſtiterunt, non ſolum notabilia pecuniaria ſubfidia pro bono totius Chriſtianitatis ſuppeditando, verum & in omnibus aliis ex- ortis neceſfitatibus vitam & bona ſua profundendo. In quibus omnibus non tantum honeſti amantem animum ſuum, deſiderium ad propagandum honorem & gloriam Dei, Superioritatisque ſibi a Deo ordinatæ, ſtudium conſervandæ patriæ felicitatis, ut fideles ſubditi declararunt, verum etiam aliis Suæ Cæſareæ Majestatis ſubjectis Regnis & terris laudabili exemplo fuerunt, quod imitarentur. Et quidem Sua Cæſarea Majeſtas citra omne dubium certa ſpe erigitur, quod hæc etiam futuris temporibus fideliter ac obedienter facturi fint, ac executuri. Quare talis tantaque Suæ Ma- je-

Strana 480
DIPLOMATARIUM. 480 jeſtati Cæſareæ in variis occaſionibus exhibita fidelitas, & ſubditorum amor expoſeit, ut Suam Cæfaream Regiamque gratiam retribuat, atque invicem hanc præcipuam paternamque redhibeat curam, ut iisdem Stati- bus ſuis fidelibus, atque charis ſubditis non folum præſenti tempore Re- giminis ſui varia grati animi ſui teſtimonia præbeat, verum cumprimis id opere, & paterne proſpiciat atque efficiat, ut in futura tempora Re- gnum hoc cum terris ei appertinentibus in pacifico & tranquillo ftatu con- ſervetur, inter fideles ſubditos, harmonia, amor, & concordia floreat, contra propulſentur omnia, quæ difcordiam, & inquietudines generare poffunt. Atque idcirco Sua Majeftas Cæfarea super hæc omnia animo volvens fluxarum rerum viciffitudinem, ac cumprimis commune omnibus homini- bus mortis fatum, & permetuens, ne Regnum hoc Bohemiæ, terræque illi incorporatæ absque capite, & regente derelinquantur, hicque caſus in exitium Regni emergat, quemadmodum in circumjacentibus Regnis, & terris id hodie experientia demonstrat. Qua de cauſa paterna sollici- tudine iftiusmodi periculis præveniendum eîſe in tempore vitæque ſuæ diebus censet & constituere, quod fi Deus Omnipotens Suam Majestatem Cæfaream absque haredibus virilis fexus legitime procreatis de hoc mun- do evocare dignaretur, ut Regnum Bohemiæ & terræ ei appertinentes jam Domino & Rege proviſæ elfent, ac proinde ab omnibus inquietudini- bus, & difturbiis vacuæ exifterent. Ob quam rationem etiam ob ſuppli- cem petitionem, & frequens Sux Cæſareæ Majeſtati propofitum delide- rium Sereniſſimi Principis Domini Mathiæ Archi -Ducis Ausiria, Ducis Burgundiæ, Styriæ, Carniolia, Wirtembergæ, Comitis Tyrolis, Domini fratris fui ſenioris chariſſimi inclinata, comitia hæc omnibus Statibus hujus Regni decernere dignata eft, in quibus id ab eis flagitatur, & gratioſe pe- titur, ut (ſi Sua Majeſtas Cæſarea nullos, ut præattactum fuit, legitimos procedentes hæredes reliquerit) hoc inter se conftituant; & virtute ho- rum comitiorum efficiant, ad quod Sua Cæfarea Majestas, utpote Rex Bohemorum Statibus plenarium conſenſum fuum tribuit, ut nominatus Archi-Dux Auftrice Mathias, utpote cariffimus frater fenior (fi hoe apud cosdem ordinate, & debite juxta privilegia, & libertates eorum quæfive- rit) Dominus eorum & Expectans Regni Bohemiæ declaretur, nemoque alius præter Archi-Ducem Mathiam, post Sux Majestatis Cæfarex ex hoc mundo deceſfum, in Regem Bohemiæ eligatur. Reponitque Sua Cæſarea Majeſtas, in ſupra nominatis Statibus Regni Bohemiæ fidelibus dilectis fuis plenam & integram fiduciam, quod confideraturi prætactas graves, legitimasque cauſas huic gratioſæ petitioni ſubſeribent, & ſe Suæ Maje- ſta-

Strana 481
BOPEMICO-HUNGARICUM. 481 jeſtatis voluntati prompte conformabunt, hane denique tam ſibi quam patriæ fuæ bono proſpicientem his comitiis accurabunt, & omni diligentiâ exe- qui non intermittent. Sna Majoſtas Cæſarea vero, uti & Sua gratia Ar- chi-Ducalis Mathias Dominus frater Suæ Majeſtatis (ſi in hoc Status Re- gni conſenſerint, & Suæ Archi-Ducali gratiæ de certa expectatione pro- viſum fuerit) ſpecialibus ac fufficientibus reverſalibus id roborabunt, ut ne Statuum Regni hujus Privilegiis, libertatibus, bonis, & laudabilibus conſuetudinibus, atque constitutionibus in præjudicium & damnum nunc, aut futuris temporibus vergere poſſit, minus debeat. Non tectum efse inclytis Statibus Regni Bohemiæ, quod Suæ Majeſtatis non alia quam pa- cis fint ſtudia, isque civium & ſubditorum ſuorum commodis intentiſſimus nihil aliud, quam quod Regno, & terris ei appertinentibus, fimul & ipfis fidelibus ſubditis profectui & bono efſe poſſit, quærere, ac gratioſe pa- terneque procurare intendat, quapropter Sua Majeſtas Cæſarea minime dubitat, quod inclyti Status hanc dignitatem & Regiam ſublimationem Suæ Archi-Ducali Serenitati Domino fratri Suo cariſſimo cum claufulis tamen & exceptionibus ſupra ſcriptis favebunt, placidabuntque; nam omnia, quæ in futurum damna Regno huic evenire poffent, tam bene is, ac Sua Majestas Cæſarea antevertere conabitur. Gua in re Inclyti Status Maje- ſtati Suæ Cæſareæ ſubmiſſe & alacriter Suam voluntatem conſenſumque præbebunt. Quod Sua Majestas Cæſarea omnibus communiter, & cuilibet ſpecia- liter ſingulari Sua Cæſarea Regiaque gratia penſare, & præmiare non in- termittet, quemadmodum etiam omnia, ut ſupra dictum est, ſufficienti- bus reverſalibus, quod hæc eorum privilegiis, libertatibus, laudabilibus conſuetudinibus', & Regni conftitutionibus, nunc aut temporibus futuris nulli præjudicio eſſe debeant, providere ſataget, verbo omni tempore omnium & fingulorum Gratioſiſſimus Imperator, Rex ac Dominus eſſe, & perſeverare velit. Datum Pragæ 1608. CVII. Articuli, quos Mathias Archi-Dux Ayſtriœe & Guber- nator Hungariæ Rudolpho II. & Statibus Regni Bohemiæ in Comitiis Generalibus anno 1608. propoſuit. 't Status Regni Bohemiæ pro confervatione & defenfione caftrorum in limitibus ac confinibus Hungariæ exiſtentium, quæ totius Chriftiani- Tom. II. PpP ta-

Strana 482
482 DIPLOMATARIUM tatis antemuralia funt, certas collectas ac præstationes annuas decernant, in his militem suum proprium habeant, & sustentent, ac futuris tempo- ribus tyronem militem in præſidia illorum caſtrorum ſubmittant. Pro con- ſervatione fortalitii Ugwar, & urbium in Bannatu ædificatione, munitio- ne, & annona certa fumma pecuniæ per aliquot annos concurrant, pro qua recipienda hominem ſuum, vulgo Czolmeister constituant. Stipen- dium militibus in his caſtris & fortalitiis exiſtentibus debitum, ac inter- miſſum a temporibus Boczkay, qui eos in illa recepit, usque ad tempus præſens exſolvatur, ac futuris temporibus ſubfidia & ſolutiones militi in his castris existenti (quem fustentare ad Regnum Bohemiæ semper ſpectat) omni anno tempeſtive, debite, ac ordinate deponantur. Cum ſua Archi-Ducalis Serenitas de proprio ſuo peculio in mille quin- gentos equites, & tria millia peditum, qui Statuum Regni ſumptibus con- ſcripti fuere, plus quam 50. millia Imperialium impenderit, petitur, ut hæc ſumma Archi-Ducali Suæ Serenitati reftituatur. In Legatum miſſum Conſtantinopolim Sua Archi-Ducalis Gratia 200000. Imperialium anticipavit, quare petitur, ut Status in ſublevamen Suæ Archi-Ducali Gratiæ 50000. thl. contribuant. Et cum Sua Archi-Ducalis Gratia hanc Suam expeditionem bellicam in defensionem & conſervationem Regnorum & terrarum vicinarum in se afſumere dignata fit, nam niſi hac celeritate armorum fuiſſet uſa, procul dubio jam his temporibus Tartari & Turcæ coronæ Bohemiæ, totique Chri- ſtianitati maximum detrimentum calamitatemque per incurſus varios at- tuliſſent. Petit igitur Sua Archi - Ducalis Gratia ut Status in numeran- dam ſummam pecuniæ 400000. fl. conſentiant ad conſcriptum exercitum sustentandum, aliosque grandes ſumptus faciendos, sine quibus tam peri- culoſi, numeroſique hoſtes minime domari poſſint, aut Suam Majeſtatem Cæſaream eo diſponant, ut loco fummæ hujus Pardubicium & Crumlo- vium Archi-Duei cedere dignaretur, locorumque horum fiducia pecuniæ acquiri, ae anticipari poſſint. Quoniam aliqui Cæſareæ aulæ miniſtri minime incolatum habent in Bohemia, nee quod amittant, habent, ut metuant, illi tamen aufu teme- rario adeo Suam Majeſtatem Cæſaream, ejusque provincias inter ſe col- lidere, ac mutuis odiis flammas ſubjicere præſumpſerunt, quocirca, ne ſimilia ſub eorum perverſo regimine amplius eveniant, poſterioraque prioribus pejora fiant, petitur, ut Sua Majeſtas Cæſarea eos munere di- mittere dignaretur. Ut

Strana 483
BOHEMICO-HUNGARICUM. Ut Commiſſario ratione invehendi & evehendi ſalis de civitate Cmund quamproxime finem ſuum fortiatur, ac ſummum ad diem S. Mi- chaeli Sacrum protrahatur, quapropter hoc falis commercio major mer- cès falinatoribus statui, & aliis neceſfitatibus proſpici poſfit, ne cuncta- tione in diminutionem, aut plane annihilationem falinæ prolabantur. Ut egreſſus ad limites Auſtriacos pro evitatione contentionum ac inquietudinum ordinetur, ac perficiatur. Defenſio mutua ut quamprimum conftituatur, decernaturque, quale, quantumque auxilium provincia provinciæ debeat, & quanto milite peri- culi majoris tempore ſuccurrendum fit. Ut Status in eo conveniant, decretoque fulciant, ne Dominia & bo- na coronæ Bohemiæ fine ſcitu & voluntate Suæ Archi-Ducalis Gratiæ, atque Statuum oppignorentur, aut alienentur. In hac pacificatione comprehenduntur omnes (fingulariter vero Bo- hemi ) qui in hac belli expeditione Suæ Archi-Ducali Gratiæ adftiterunt, fuam operam locarunt, aut in quocunque Suæ Archi-Ducali Gratiæ fave- runt, & quidcunque ratione Suæ Archi-Ducalis Gratiæ ante & poft hanc belli expeditionem usque ad dimiffionem militis ſui contigit, aut contin- get, hoc totum integræ ac perfectæ amnistiæ tradendum, nulli uspiam, aut quandocunque improperandum nune, & in tempora perpetua. Inſuper ut unicuique horum omnium, qui a partibus Suæ Archi- Ducalis Serenitatis steterunt, non fecus atque fi unusquisque fingillatim nominatus fuiſſet, tam in Regno Bohemiæ, quam etiam in aliis incorpo- ratis terris, liberum fit, bona, quæ jam habent, vel in futuro habebunt, vel hæreditate, emptione, aut qualicunque alio modo, & juſto titulo ac- quirent, poſfidere, illis uti, cum eis agere, & diſponere, prout ipſis, aut ipsi bene viſum, & placitum fuerit (conftitutionibus tamen Regni & juribus conſuetudinariis coronæ Bohemiæ ſalvis) poſfint, ac valeant. Ut commercia, mercaturæ, & alia negotia libere & absque impedi- mento ex regionibus Suæ Archi-Ducali Gratiæ conceffis, in hoc Regno exerceri poſſint. Ob hanc ergo expeditionem, cauſasque illius ſupra memoratas, ut- contra neminem, nec aperte aut occulte, nunc & in tempora perpetua quidquam attentetur, ne ullus a quocunque demum gravetur. Dum vero hæc omnia revocata, emendata, transacta, & fuis locis reſtituta fuerint, promittit Sua Archi-Ducalis Serenitas, quod poftquam ex parte Suæ Cæfarex Majeſtatis populus alienus de exercitu fuo dimiffus fuerit, etiam omnem ſuum militem retrahere, ac dimittere velit. 483 PPP 2 Sin-

Strana 484
484 DIPLOMATARIUM Singularis & valde urgens neceffitas expofcere videtur, ut transactio- nes, compactata, & variæ confirmationes, quæ in cauſa ſupra ſcriptorum articulorum emerſerunt, non folum a Sua Cæſarea Majeftate, & corona Bohemiæ, verum etiam a Rege Hiſpaniæ, Electoribus Sacri Imperii, & Archi-Ducibus Auftriacis confirmentur, roborentur, ac figillentur; prout & pro majori firmitate & ſecuritate articulorum cum Regno Bohemiæ, vel Statibus ejusdem Regni concluſorum hoc desideratur, ut hodiernus Supremus Burggravius, & omnes futuri Burggravii juramento obligentur, quod articulos hos perpetuo, & conftanter manutenere velint, neque ullo modo admittere, ut aliqua in parte violentur. Cum Moravi pro bono Regni Bohemiæ ſimul cum Sua Archi-Ducali Serenitate expeditionem ſuſceperint, dignabitur Sua Cæſarea Majestas, fimul & ftatus Regni Bohemiæ ex Cancellaria Bohemica reversales gene- rales Moravis dare, quod rem debitam, & juftam præſtiterint, nee illis unquam in malum verti poſſit. Ut Sua Majeſtas Cæſarea Moravos e ſubjectione Sua dimittat, ſi au- tem Sua Cæsarea Majestas Suam Gratiam Archi-Ducalem superviveret, ut Moravi ſibi de Domo Auftriaca, quisquis illis videbitur, pro Rectore & Defenſore ſuſcipere, & ab illo regi poſfint, quoad Sua Majeſtas Cæ- ſarea vivere dignabitur. Ut de Cancellaria aut Camera Bohemica nulla mandata amplius ad Marchionatum Moraviæ mittantur, ut lites, quæ de Moravia in Bohe- miam transferri ſolitæ nunc ceſſent, item ut edicta Regni Bohemiæ in præjudicium Privilegiorum Marchionatus Moraviæ facta caîſentur. Ut Status Regni Bohemiæ mentem ſuam aperiant, velintne pacem per Suam Archi-Ducalem Gratiam cum Turca & Hungaris confirmatam plenarie ſervare, ae adimplere? Ut Status Regni Bohemiæ cum Statibus Regni Hungariæ ejusmodi unionem ineant, qualem Status Marchionatus Moraviæ in ultimo conven- tu Evancziezii inierunt, cujus copia eisdem porrecta fuit. Ut Sua Majeſtas Cæſarea Dominum Ladislaum Berka privet officio Capitaneatus, & Camerariatus, eumque obstringat, ut in primis Mora- vicis Comitiis ſe ſistat, ſuper iis, in quibus culpabitur, reſpondeat, & ſententiæ, quæ in illum lata fuerit, ſe ſubjicere teneatur. CVIII.

Strana 485
BOHEMICO-HUNGARICUM. 485 CVIII. Supplementum Articulorum, quod Mathias Archidux Auſtriæ Gubernator Hungariæ Rudolpho II. & Statibus Regni Bohemia porrexit. dd. Anno 1608. 1. uod ad Marchionatum Moraviæ attinet, Sua Archi-Ducalis Serenitas ex plurimis fumme gravibus rationibus petit, ut Sua Cæſarea Majeſtas Sta- tus nominatos Marchionatus Moraviæ ſubjectionis vinculo exſolvat, quo illi Archi-Ducalem Suam Gratiam, utpote Electum Exspectantem, & futurum Regem Bohemiæ in Dominum ſuſcipere valeant, atque si accideret, ut Suæ Majeſtati Cæſareæ Archi -Dux Mathias præmoreretur, ut Statibus Moraviæ liberum ſit, & poteſtatem habeant, ad tempus vitæ Suæ Cæſa- reæ Majestatis quempiam de hæredibus, & Succefforibus Sux Archi - Du- calis Serenitatis, aut alium de Archi-Ducibus Austriæ sibi in Protecto- rem eligere, & recipere, ea tamen cum conditione ac exceptione, ne Status Moraviæ nunc, aut impofterum unquam a corona Bohemiæ avelli & ſeparari queant, ſed perpetuo eidem Regno incorporati perdurent. 2. Et quoniam ad tempus folum Status Moraviæ a gubernatione & re- gimine Sux Majestatis ſeparantur, iidem Status defiderant, ut ne usque ad reunionem Marchionatus Moraviæ, cum Regno Bohemiæ, Cancellaria Bohemica, Camera, aut Appellatio Incolis hujus altioris & inferioris Sta- tus Marchionatus quidquam præcipere, ftatuere, aut diſponere, autho- ritatem habeant, ut omnes citationes Moravorum, quæ five ex Jure, seu quacunque alia cauſa orientur, fiftantur, & caſſentur, atque ita omnis directio, & gubernatio plene ad Suam Archi-Ducalem Gratiam tanquam futurum Regem Bohemiæ ſpectet, & hoc quidem citra omne impedimen- tum tam nominatæ Cancellariæ Bohemicæ, quam omnium aliorum Judi- ciorum terræ Bohemiæ, fi aliquod Jus ad hoc prætendere vellent. 3. Ubi contigerit, quod Status Moraviæ a futuro Rege Bohemiæ & Archi-Duce Mathia gubernabuntur, petitur, ut illis a Rege omnia Pri- vilegia, libertates, jura, conftitutiones, & omnes confuetudines, qui- PPP 3 bus

Strana 486
486 DIPLOMATARIUM bus illi, vel anteceſſores eorum libere uſi fuerunt, aut îi quæ de novo in genere vel in ſpecie communiter aut fingillatim obtinere poſfent, de novo plene confirmentur, fimul etiam ut tam cum Rege, quam cum Sta- tibus Bohemiæ conveniatur, quousque, & in quantum deberent Moravi regimini & gubernationi Bohemicæ ſubeſſe, aut eis ſubordinari, ultra quam conventionem, & confirmationem ad nihil amplius adftringerentur. 4. Petitur, ut Sua Majeſtas Cæſarea ſimul & Status Regni Bohemiæ di- gnaretur omnia & fingula, quæcunque a Statibus Marchionatus Moraviæ omnibus infimul, aut aliquibus incolis fingillatim ante vel poſt hanc ex- peditionem, nominatim vero a principio hujus 1608. anni usque ad ple- nariam & perfectam comportationem, conventionem, transactionem ac dimiſſionem de subjectione acta & tractata funt, gratioſe approbare, & hæc omnia literis, & sigillo Suo Cæſareo confirmare, & quod hæc ab il- lis tam communiter, quam fingillatim, debite ac juſte acta fint, gratioſe conteſtari. Deſunt articuli quinque, qui in ſuperioribus comprehenſi. 10. Ut Sua Cæſarea Majeſtas gratioſe imperet, & diſponat, atque Sta- tus Marchionatus Moraviæ ſufficienter affecurare dignaretur, quod omnia debita, quæ a Sua Cæſarea Majeſtate in Marchionatu Moraviæ contracta fuerunt, exſolventur, imo & variæ fidejuſſiones expungentur. 12. Et cum Epiſcopus Olomucenfis in pace publica, feu Landfrid com- prehenſus ſit, & ſimul membrum Marchionatus Moraviæ ſit, imo moder- nus Dominus Epiſcopus etiam Judex terræ fit, Sua Archi-Ducalis Gratia fimul cum incorporatis terris petit, ut is cum Epiſcopatu fuo fub Juris- dictionem Suæ Archi-Ducalis Gratiæ, utpote Succefforis in Regno Bohe- miæ pertineat, & ſub ea permaneat, ut ne inter Suam Archi-Ducalem Gratiam, Moraviæ Status, & nominatum Dominum Epiſcopum aliquæ di- ſcordiæ oriantur. 14. Petit adhuc Sua Archi-Ducalis Serenitas & Terræ incorporatæ , ut Status Regni Bohemiæ omnia Privilegia, & libertates, quæ Status Mar- chionatus Moraviæ concernunt, deſcribi curent, illisque copiam fide dignam extradant, prout Moravis non ſemel appromiſlum fuit. CIX.

Strana 487
BOHEMICO-HUNGARICUM. 487 CIX. Transactio inter Pudolphum II. Mathiam Gubernatorem Hungariæ, Status Regni Bohemiæ & Marchionatus Moraviæ, qua Mathiæ exſpectatio & ſucceſſio in Regnum Bohemiæ stabilitur, Mora- via ſubjectione Rudolphi II. eximitur, Mathiæque conceditur, admiſſorum omnium amniſtia promittitur. dd. Praga Anno 1608. die Mercurii poſt feſtum S. Joannis Baptiſtæ. Jos RUDOLPHUS Secundus Dei gratia Electus Romanorum Impera- tor, ſemper Auguftus, Hungariæ, Bohemiæ, Dalmatiæ, Croatiæ &c. Rex, Archi-Dux Auftriæ, Marchio Moraviæ, Lucenburgenfis, ac Silefiæ Dux, & Luſatiæ Marchio &c. Notum facimus univerfis; quemadmodum hoc unum animo oculisque noſtris perpetuo erat propofitum, ut inter Nos, & Sereniſſimum Principem Dominum Mathiam, Archi-Ducem Au- striæ, Ducem Burgundiæ, Styriæ, Carinthiæ, & Wirtembergæ, Comi- tem Tyrolis &c. Dominum fratrem noſtrum feniorem & chariſſimum con- cordia & fraterna charitas confervetur, Regnum vero noſtrum Bohemiæ cum terris eidem appertinentibus, eique incorporatis tranquillo & floren- te ſtatu quotidie majora caperet incrementa, denique inter fideles ſubdi- tos noſtros amica ſocietas, pax, bonique publici amor vigeret. Ita & nune ſumme ſolliciti, ut non ſolum nobis viventibus, ſed & aliquando commune mortalitatis fatum ſubituris ſupra ſcriptus Dominus frater no- ster cum Regno Bohemiæ, cum terris ei appertinentibus, & annexis, constanti inviolataque ſecuritate fruatur, & per nos relinquatur, foler- ter cavimus his literis, atque ut omnia per initam cum ſupra nominati Domini fratris noſtri dilectiſſimi, & plenipotentiariis Marchionatus Mora- viæ conventionem cum ſcitu & confilio Supremorum Officialium, & ter- ræ Judicum, confiliariorumque Judicii aulici, & cameratici, & omnium Trium Statuum Regni noſtri Bohemiæ fidelium dilectorum, ad plenum perfectumque finem, & ſecuritatem, quæque demum optari poteſt, per- ducantur, his ftatuimus, & ordinamus. Primo conſiderantes, quod juxta decretum Divinum non ſolum nos, verum & alii omnes communibus mortalitatis legibus ſubjecti fint, nolen- tesque ut Regnum Hungariæ, & terræ eidem unitæ ac incorporatæ abſque capite, & Principe relinquantur, unde exitioſa Reipublicæ diſcrimina, uti in terris circumjacentibus fieri experientia tefte didicimus, oriantur. Ea

Strana 488
488 DIPLOMATARIUM Ea de cauſa, ut adhuc viventibus nobis ejusmodi pericula antever- tantur, ac tempeſtive impediantur, ad preces sollicitas repetitasque sæpe nominati Domini fratris Dilectiffimi inclinati, in comitiis, quæ omnibus Tribus Statibus Regni hujus hoc anno die Lunæ, poſt Dominicam Exaudi in arce Pragensi indicta fuerunt, gratioſe ab eisdem Statibus poſtulavimus, ut ſi nos Deus absque hèrede virili ad æternitatem evocare dignaretur, illi inter ſe pro bono ac utilitate publica habentes ad id noſtrum plena- rium conſensum, diſponant, statuantque, ut nominatus Dominus frater noſter ſenior dilectiſfimus, ſi ab eisdem debite juxta privilegia eorum po- poſcerit, poft nos Expectans Regni Bohemiæ declaretur, nullusque alius niſi ipſe poſt noſtrum obitum in Regem Bohemiæ eligatur, cui poſtula- tioni adjecimus, quod tam nos, quam Dominus frater nofter quilibet ſeorſim proprio nomine ſubſcriptas Reverſales daturi ſimus, ejusmodi proviſionem nequaquam præjudicio ulli, aut derogationi privilegiorum & immunitatum Inclytorum Statuum Bohemiæ, aut Regni conftitutionibus , laudabilibusque confuetudinibus ullis temporibus futuram. In quibus Comi- tiis nominati Status Regni Bohemiæ hanc a nobis factam poſtulationem ſe- dulo, & ſubmiſſe ponderantes juxta gratioſum noſtrum, utpote Regis Boemiæ conſenſum & petitionem, propria ac libera ſua voluntate eundem Dominum fratrem noſtrum dilectiſſimum, ſub ea conditione, si Deus Omnipotens nos absque hærede legitimo excedere faceret, in Expectan- tem Regni Bohemiæ & futurum Regem ſuſceperunt, & in Comitiis gene- ralibus in præſentia Commiſfariorum noſtrorum, nec non miſſorum Domi- ni fratris, atque omnium Statuum Regni hujus per Nobilem Adamum de Sternberg in Bechin & viridi monte, Confiliarium noſtrum, & Supre- mum Burggravium Pragenſem promulgari juſlerunt, inſertis tamen prius in acta Comitialia duabus reverſalibus, de quibus ſupra fit mentio, qua- rum datum nostræe quidem, id est Cæſaris Rudolphi in Arce Pragenfi die Sabbathi poſt feſtum Corporis Chriſti anno præſente 1608 ; ac Datum Re- verſalium Archi-Ducis Mathiæ in caſtris inter Sstierbohol, & inferiori Miecholup die Mercurii post feftum Sancti Joannis hujus anni, uti Rever- ſales hæ id latius continent. Data denique poteſtas Domino fratri noſtro, ut ſe ab hinc, & ad dies vitæ nostræ Expectantem Regni Bohemiæ ſcri- bere, & titulo hoc pleno jure uti poſſit. Pro majori vero horum omnium certitudine & ſecuritate Status Regni Bohemiæ Reverſales ſuas ſub figil- lo terræ hujus eidem Domino fratri tradiderunt, & in acta Comitialia de verbo ad verbum inſeribi mandarunt, quibus eidem promittunt, & cavent, quod ſi nos Deus juxta voluntatem ſuam divinam de hoc mundo fine hæ- re-

Strana 489
BOHEMICO-HUNGARICUM. 489 rede virili relicto evocare dignatus fuerit, ut idem Dominus frater no- ster dilectiffimus, nullusque alius in Regnum Bohemia vocetur, corone- tur , ac ſubſtituatur. Guodſi autem Deus hæredem, aut hæredes, ut ſu- pra ſcribitur, nobis adhuc largiretur, conventum cum Statibus, ut post deceſsum nostrum Dominus frater horum hæredum fimul & Regni Bohe- miæ Gubernator agnoſcatur, & cum confilio, feitu ac voluntate ſupremo- rum officialium, terræ Judicum, confiliariorum Judicii aulici, & Came- ratici, ac omnium trium Statuum Regni Bohemiæ, Règnum Bohemiæ gu- bernet, ac regat, usque ad competentem debitamque hæredum noſtrorum ætatem. Secundo ; nominatus Dominus frater noſter a nobis & Statibus Regni Bohemiæ per miſſos suos ardenter poſtulavit, ut pax, quæ inter Hunga- ros & Turcas ab anno 1606. usque ad tempus præſens aliquoties inita & concluſa eft, a nobis & Statibus plene & integre confirmetur, atque fer- vetur, in quo cum Domino fratre noſtro dilecto convenimus, ut conven- tio ac pacis confirmatio, quam Commiffarii Statuum Regni hujus terra- rumque ei annexarum cum confenfu noſtro Viennæ 23. die Septembris an- ni hujus perfecerunt, & ſubſcripſerunt, omnem vim, roburque plenum habeat, cui in omnibus articulis accedimus, quos fine omni exceptione fideliter ac fincere explere promittimus. Quod autem concernit auxilia ad caſtra in limitibus, & civitatibus in Bannatu tuenda, item petitionem Domini fratris noſtri (cui de bona & libera voluntate Regnum Bohemiæ, Hungariæ ceſſimus) ut pro bono totius Chriſtianitatis pro conſervatione fortalitiorum ac limitum Status Re- gni Bohemiæ ad pendendam certam pecuniæ summam confentiant, item quod ad commercium falis in civitate Gmunt attinet; illa pro nunc (cum Comitia hæc ex unica folaque cauſa, ut Dominus frater nofter in Expe- ctantem Regni Bohemiæ eligatur, ac declaretur, a nobis indicta fuerint) expendi minime poſfunt, ſed usque ad proxime ventura Comitia, quæ in Regno hoc celebrabuntur, differenda, in quibus fi Dominus frater, aut Sta- tus Regni Hungariæ a nobis vel Statibus Bohemiæ quædam auxilia pro ſupra ſcriptis limitibus & castris, etiam ratione commercii ſalis conventionem & compactata quædam petierit, non intermittemus cum Statuum noſtrorum deliberatione ac confilio Domino fratri competens reſponſum dare. Quod- ſi vero Regno Hungariæ ejusmodi neceſſitas evenerit, ob quam repenti- no auxilio opus effet, non intermittent Status, exemplo antecefforum fuo- rum cum ſcientia noſtra, modo a Rege Hungariæ hujus cauſa requifiti Tom. II. Q q q fue-

Strana 490
490 DIPLOMATARIUM fuerint, ad normam aliorum Regnorum & provinciarum concurrere, & pro debito ſuo rem communem agere. Et cum Dominus frater noſter, Plenipotentiariique Statuum Marchio- natus noſtri Moravia humilibus precibus nos petiverint, ut Status hujus Marchionatus, de ſubjectione, regimine ac Dominio noſtro gratioſe ac ſponte dimittamus, liceatque illis Dominum fratrem noftrum Expectan- tem Bohemiæ Regni ſibi in Dominum, poft mortem autem ejusdem, quein- cunque alium de domo Auftriaca in defenforem ad finem usque vitæ no- ſtræ afſumere. Nos perpendentes ejusdem Domini fratris & Plenipoten- tiariorum hujus Marggraviatus humilem petitionem ac preces, de confi- lio Statuum Regni noſtri Bohemiæ, gratioſe eorum petitis aſſentimur, Sta- tusque Marchionatus Moraviæ fubditos noſtros vere dilectos de ſubjectio- ne nobis debita dimittimus, utque ſibi Dominum fratrem noſtrum Expe- Ctantem, & futurum Regem Bohemia in Dominum affumere poſsint (ne- quaquam tamen ſe nunc aut futuris temporibus a corona Regni Bohemiæ ſeparantes) gratioſe conſentire dignamur, illa etiam ſpeciali adjecta gra- tia, ut ſi Deus Dominum fratrem noſtrum citius, quam nos ex hac mor- talitate evocare dignaretur, ut eis liceat quemeunque ſibi, de domo ta- men Austriaca in Defensorem ac Gubernatorem ſuſcipere, eidemque se ſubdere, quod tamen ea conditione vinculatum volumus, ut poft noſtrum, ac Domini fratris noſtri jam nominati obitum Status Marchionatus Mora- viæ, non relicto a nobis hærede virili, nullum alium, niſi qui Rex Bo- hemiæ fuerit, in Dominum sibi afſumere poſſint, prout ſuper his omnibus datas a nobis Reversales in manibus habent, quarum datum in arce Pra- genſi die Dominico in octava Sancti Viti Anno 1608, quæ Reversales etiam in acta comitialia de verbo ad verbum inſcriptæ funt. Verum cum ille conſensus noster non nisi ad demonstrandam paternam follicitudinem ac dilectionem erga Status Marchionatus Moraviæ a nobis datus fit, illud pleno jure nobis reſervamus, ut inter titulos noſtros Marggraviatum Mo- raviæ inſerere, & nos Marchionem ejusdem Moraviæ, ut antea, nomi- nare & ſeribere porro fas fit, quousque de hujus tituli prætensione libere non remiſerimus. Cum vero Status Marchionatus Moraviæ non niſi ad certum tempus, & ſub quibusdam conditionibus ſe unionè & gubernatione Regni Bohe- miæ (de noſtro quidem gratioſo conſenſu) eximant, atque ſejungant, nihil porro Cancellaria Bohemica, ac appellatio incolis hujus Marchiona- tus sive altioris, sive inferioris Status præſeribet, & mandabit, usque ad futuram aliquando reunionem, & veterem Regno Bohemiæ ſubordi- na-

Strana 491
BOHEMICO-HUNGARICUM. 491 nationem. Quomodo autem in his Moravi, non excedentes jura, con- ſtitutiones, Privilegia, & conſuetudines ſuas antiquas ſubjecti eſſe de- beant, certam ac perfectam cum Rege & Statibus Regni Bohemiæ conven- tionem inibunt, ultra quæ cogi non debent. Idcirco omnes illorum cita- tiones tam de jure, quam facto, feu aliæ, quæ quacunque de cauſa ena- ſei poſſunt, item indictiones commiſſionum, proceſſus Juridici, ſenten- tiarum diffinitiones, & quævis aliæ ad jus extra Marchionatum Moraviæ evocationes ceffent, ac interdictæ fint, adeo, ut omnis poteftas, ac gu- bernatio Domino fratri, utpote Expectanti, & futuro Regi Bohemix (haud aliter, ac quantum Regi Bohemiæ in hoc Marchionatu competit) competat, & perfiſtat, citra quodeunque impedimentum tam nominatæ Cancellariæ, quam omnium aliorum judiciorum terræ, qualecunque jus prætendentium. Requifiverunt nos etiam Status Moraviæ, ut diversæ ſententiæ & judicata, quæ in citatas de Marchioanatu Moraviæ perſonas prolatæ funt in hoc Regno, suſpendantur, & caffentur; Verum cum ejusmodi ſenten- tiæ jam ſemel in vim juris excreverint, eas in eodem ftatu relinquere æquum est, cum alioquin eo beneficio fruantur, ut posthac incolæ Mar- chionatus Moraviæ ad nullum judicium Regni Bohemiæ citentur, aut qua- cunque ratione excogitabili citari poſfint, excepta fola appellatione ad Regem in injurioſa honeſtatis diminutione, quodſi tamen hæc appellatio ſententia juris terræ Marchionatus Moraviæ non confirmaretur, reus co- ram judicio Marehionatus Moraviæ juxta conftlitutionem hujus Marchiona- tus convenietur, & ibidem judicabitur. Si demum contigerit, quod Sta- tus ſæpe dicti Marchionatus fub futuri Regis Bohemiæ gubernium & do- minium rurſus rediverint, eisdem omnia eorum Privilegia, libertates, & jura, conftitutiones, bonæ laudabilesque antiquæ confuetudines; qua- cunque a prædecefforibus Regibus Bohemiæ, ac Marchionibus Moraviæ obtinuerunt, quorumque ipſi, aut eorum prædeceffores in poſfeſſione fue- runt, eisdem de novo a futuro Rege, cum omnibus aliis, quæ illis novi- ter a Domino fratre noſtro ſub regimine eiusdem conceſſa funt, plenarie confirmentur, id tamen nobis refervantes, inhibentesque, ne ejusmodi privilegia in præjudicium præcedentium conventionum, libertatum, ac præſertim reunionis Regni Bohemiæ cum Marchionatu Moraviæ vergant, aut vergere poſſint; fimiliter & Status Regni Bohemiæ nihil, quod iisdem conventionibus, libertatibus, ac reunioni præjudicaret, agere aufint, aut attentare poſfint, nifi tam utriusque partis, quam ipfiusmet Regis con- ſenfus ad hoc accedat. Guodsi vero absque utriusque partis confenfu & q q 2 una

Strana 492
492 DIPLOMATARIUM una aut altera pars fimile quid attentaret, aut de gratia noſtra vel Domi- ni fratris extorqueret, id nullam vim atque robur, nec valorem nunc, & futuris temporibus unquam habeat. Quod ad Privilegia & libertates attinet, quæ Status hujus Marchio- natus concernunt, quæque inter libertates Regni Bohemiæ feu Karlsteinæ, ſeu ad Tabulas Regni affervantur, ea omnia & fingula per viros a Stati- bus Regni hujus in proximis Comitiis ad hoc deligendis ac deputandis ſo- lerter exquirantur , ad requifitionem Statuum Marchionatus Moraviæ de- ſcribantur, eorumque fide dignæ copiæ ad eosdem transmittantur. Petierunt etiam Plenipotentiarii Statuum Marchionatus Moraviæ a nobis ſuppliciter, ut fibi a Cancellaria Bohemica reverfales extradi man- daremus, ne eorundem Privilegiis, libertatibus, bonis laudabilibusque conſtitutionibus, ac conſuetudinibus præjudicet, quod juxta noſtram gra- tioſam petitionem in Comitiis & aliis placitis conſensum ſuum præbuerint, tum ad conferendas erogandasque a Marchionatu pecunias, tum ad con- ferendum conſcribendumque militem; quorum petitioni affentientes indi- late mandare dignabimur, ut reverſales ejusmodi absque mora extradan- tur, illisque deponantur. Egimus præterea cum eisdem Plenipotentiariis Marchionatus Mora- viæ, ac ab iisdem petivimus, ut, cum incolæ hujus Marchionatus juxta gratioſam petitionem noſtram, pro non ex refiduis pecuniarum ſum- mis, & ære alieno, quod ob inevitabiles neceffitates noſtras affumere, & contrahere coacti fuimus, fidejufferint, ut easdem omnes debitorum ſummas in ſe ſuſcipiant, easque exfolvi procurent; ſed id ab illis ob cer- tas oppoſitas cauſas obtinere non potuimus; Quare cum noſtra multum in- terfit, ut ejusmodi onere nos expediamus, & ab eo liberemur, id con- ſtituimus, ut hoc petitum noſtrum omnibus Statibus Marchionatus Mora- viæ in Comitiis proxime celebrandis proponatur, nobisque confignatio omnium debitorum, & qui cuique debito folutionis terminus præſcriptus fit, transmittatur. In cauſa Epiſcopi Olomucenſis concluſum eſt, ut ſervitia, & officia, ad quæ præſtanda Regi Bohemiæ obſtrictus eſt, ea porro eidem Regi præ- flare teneatur. Cum vero jus omne, quod in terram Moraviæ habemus, Statibus Marchionatus Moraviæ ceſſerimus, volumus, ut etiam id in Do- minum fratrem noſtrum traducatur, ac proinde iisdem officiis & fervitiis modernus & futuri Epiſcopi Domino fratri qua electo Expectanti Regni Bohemiæ obligentur. Et ſi Dominus frater noſter dilectiſſimus citius no- bis vita eriperetur, Statusque fibi quemeunque alium de Domo noſtra Au-

Strana 493
BOHEMICO-HUNGARICUM. Austriaca in defenforem deligerent, ftatuimus, ne ſæpe nominatus Epi- ſcopus ab iisdem se feparet. Præcipimus nihilominus, ut fæpe dictus Do- minus frater noster debitis reverfalibus cautionem præftet, quod liberta- tes, & privilegia Epiſcopatus Olomucenfis modo præcedenti, fine præ- judicio tamen jurium Marchionatus Moraviæ in suo vigore relinquere, & defendere velit. Et quoniam appellatio a jure feudali ad Dominum fratrem, ut Expectantem Regni Bohemiæ (fi quis ad eundem recurrere, & appel- lare voluerit) juxta leges juris feudalis procedere debet; Statuimus, ut ſententia ante per Reverendiſsimum Principem Dominum Franciſeum Car- dinalem de Dyttrichstein Olomucensem Epiſcopum, Regiæ Capellæ Bo- hemicæ Comitem, intimum Confiliarium, & amicum noſtrum, & Chri- ſtophorum Sedlnitzky de Choltitz pronunciata perlegatur, & publicetur. In aliis autem rebus omnibus, in quibus Marchioni Moraviæ eidemque terræ obligatur, absque contradictione Domino noſtro fratri fubfit, eidem pareat, & varia munia, & ſervitia terræ juxta antiquum morem & con- ſuetudinem, Landfrid & conventiones exequatur, fingulisque & omnibus per ſe ſatisfaciat. Tandem poſteaquam, ut ſupra notatum, Status Marchionatus Mora- viæ dominio Domini fratris noſtri ſubjiciendi fint, ne deinceps per con- tradictionem, quæ ob limites inter Regnum Bohemiæ & Marchionatum Moraviæ oriri poſſent, diſcordiæ quædam cauſentur, his literis cavemus, ut confinia utraque in fuis limitibus nunc & in posterum permaneant, quod fi vero eveniret, ut inter cives de re aliqua controverteretur, Commiſ- ſarii de unius, ac alterius regionis parte æquali numero deputentur, qui partem utramque pacatam reddant, ac fententiam æquam pronuncient. Si autem ob limites inter Regnum Hungariæ & Marchionatum Moraviæ, item inter Archi-Ducatum Austriæ, & Marchionatum Moraviæ diſcordiæ orirentur, Status Regni Bohemiæ fi a Statibus Marchionatus Moraviæ re- quiſiti fuerint, etiam Commiſſarios fuos Commiffariis Marchionatus ad- jungant, fimulque cum illis (ſumptibus tamen illorum) limites hos defen- dant, & tueantur. Inter hæe, quod ad expeditionem Domini fratris no- ſtri, in Regnum Bohemiæ cum non exiguo militis numero quem ob pe- riculum ſecum adducere dignatus eft, attinet, quoniam cam eodem Do- mino fratre noſtro multi nobiles, & imprimis a Statibus Marchionatus Moraviæ Plenipotentiarii deputati, item alii, qui ſe ſponte ſervitiis ejus adjunxerunt, alii denique juxta transactionem Statuum Marchionatus Mo- raviæ cum Domino fratre noſtro, Statibus Regni Hungariæ, item Stati- bus ſuperioris ac inferioris Auſtriæ factam, Regnum hoc ingreſfi funt, Qq q 3 493 his

Strana 494
DIPLOMATARIUM 494 his literis declaramus, ut quemadmodum Statibus hujus Marchionatus re- verſales (quarum datum in arce Pragenſi die Lunæ octava S. Viti anno 1608. ) dare dignati fumus, ita quafi omnes & fingulæ perſonæ his rever- ſalibus de verbo ad verbum comprehenſæ eſſent, ab omni culpa vacent. Promittentes verbis noſtris Cæſareis Regiisque pro nobis, ac Statibus Re- gni Bohemiæ, quod omnes ſupra ſcriptos in gratiam noſtram Cæſaream re- cipimus. Et quodſi in Bohemia, vel extra Bohemiam a quacunque per- ſona de ftatibus hujus Marchionatus Moraviæ verbo, opere, aut quocunque alio injurioſo facto quidquam ante vel poſt expeditionem hanc attentatum fuit, quod ſeu nobis, ſeu Statibus Regni Bohemiæ præjudicioſum injurio- ſumve fuiſſet, promittimus, quod hæc omnia una cum Statibus his diffi- mulare, oblivioni dare, neque horum unquam his aut futuris temporibus reminiſci, aut in univerſam terram Moraviæ, feu ejusdem incolas ali- quam vindictam exerere, ſeu propterea eos odio perſequi, quin potius Cæſareis Regiisque gratiis fovere velimus, prout & Status Re- gni Bohemiæ, & univerfim omnes infimul, & quivis fingillatim Mora- vis veram amicitiam & vicinitatem ſpondent atque promittunt; quem- admodum contra etiam Status Marchionatus Moraviæ eadem menſura omnia Statibus Regni Boëmiæ repenſuros fancte ſpondent, & appromit- tunt. Ut autem id certius & constantius efficiatur, gratioſe una cum Sta- tibus ſæpe ſcripti Regni declaramus, atque his literis ſufficienter, & per- fecte confirmamus, ut omnes incolæ Marchionatus Moraviæ, qui quædam officia, bona, debita pecuniaria, hæreditates, aut quaseunque poffefsiones tam in Regno Bohemiæ, quam in terris, & feudis huic Regno apperti- nentibus tenuerunt, habuerunt, tenent, habent, aut in futurum habebunt, ac tenebunt, his omnibus eodem jure ut alias absque impedimento uti, vel impoſterum frui, atque cum his quod illis optime videbitur (fervan- tes tamen in his omnibus jus, & conftitutiones in hoc Regno confuetas) agere, ac diſponere poſfint, in quibus omnibus ne eisdem ullum obfta- eulum afflictio, damnum, diminutio fiat, ſed in omnibus, quæ in Regno Bohemiæ habent, ac poffident, aut in futuruim juftis & debitis viis acqui- rere & obtinere poterunt, & ſperant, quiete teneant, habeant, poſfi- deant, non fecus atque fi veri natique Bohemi effent; quemadmodum & erga Bohemos in Marchionatu Moraviæ hæc omnia, ut fupra ſcribuntur, debite ac Chriſtiane ſemper obſervari debent. Præcipimus pariter, ut omnibus Moravis liberum fit in Regno Bohemiæ tute commercia exercere, negotiis fuis infiftere, de rebus fuis agere & ordinare fine omni quali- cunque impedimento, ficut & Bohemis in Moravia hæc libertas illibata I t permaneat.

Strana 495
BOHEMICO-HUNGARICUM. 495 Et cum inter alias petitiones a præfato Domino fratre noſtro nobis prorrectas etiam contineatur, ut nobiles aliique de incolis Regni Bohe- miæ, qui apud eundem Dominum fratrem in ſervitiis funt, & quorum opera in hac expeditione ufus eft, in hac transactione integre ac plena- rie comprehendantur, cum ea immunitate, ne contra eosdem ob ejus- modi exhibita ſervitia, & quod cum eodem Domino fratre noſtro perfti- terint, eidem adhæſerint, & in Regnum hoe cum eodem advenerint, aperte vel occulte nunc & in tempora perpetua aliquid attentetur, nec quocunque excogitato modo aliquid in ullum eorundem gravamen admit- tatur, aut cuiquam eorundem malum caufetur; verum ut cuique eorum liberum fit, in Regno Bohemiæ, aut aliis terris eidem Regno adhærenti- bus & unitis, tute habitare, negotia fua perficere, beneficiis juris, aliisque, ad quæ incolæ Regni Bohemiæ jus habent, uti, bona ſua, quæ habent, aut in futurum habere poterunt, sive ea per hæreditatem, aut emptio- nem, five quemeunque alium juftum titulum & modum acquifierint, etiam impoſterum poſſidere, illis uti, & juxta placitum eorum (juxta tamen præſcripta juris & conſuetudinem coronæ Bohemiæ) diſponere, ordinare, & cum omnibús hujus Regni incolis æquali jure cenſeri poſſint. Et quoniam ad nos, utpote caput ſupremum in politicis reipublicæ Chriſtianæ ſpectat providere, ut inter ſubditos noſtros pax, concordia, charitas conſerventur, huic petitioni Domini fratris noſtri libere ſubſcri- bimus, & ut Wenceslaus de Wchinitz & Tettau in Zaſmuk Domini fra- tris Camerarius, & omnes alii, qui de Bohemis apud eundem fuerunt, & ſerviverunt, non ſecus ac fi quilibet eorum fingulariter nomine fuo pro- prio hic inſcriptus foret, omnium eorum, quæ ſuperius ſcripta ſunt, & quæ petitio Domini fratris noſtri in ſe continet, participes facimus, & ut illis, absque contradictione quacunque interpretatione, exceptione & impedimento frui poſſint, gratioſe affentimur, imo ad declarandum, quod ad interceſſionem ſæpe nominati Domini fratris noſtri fraterne ac charita- tive omnia diſſimulemus, ignoſcamusque, etiam in hoc gratioſe conſen- timus, ut omnes citationes quacunque de cauſa factæ, quibus fupra fcri- ptus Wenceslaus de Wchinitz & Tettau (maxime quod ipſe per Domi- num fratrem noſtrum apud nos in omni humilitate ſubmiſſe id quæsierit ac petierit) a nobis, & Procuratore noſtro loco noſtri ad præſentiam per- fonæ noſtræ Cæſareo Regiæ ad Supremos Officiales & terræ Judices con- filiariosque judicii aulici, & cameratici citatus, aut accufatus fuit, irritæ fint, & inanes. Ordinamus-itaque, ut Cancellaria noſtra Bohemica ad ju- dicium Cameraticum relatio de caffatis ejusmodi citationibus emanet, & tranſcribatur. Ulti-

Strana 496
496 DIPLOMATARIUM. Ultimo cum Dominus frater noſter una cum provinciis ſibi adhærenti- bus nobis ſuppliciter propoſuerit, ut ad interceſsionem ejusdem inclinemur, atque Principibus & Statibus Ducatus Silefiæ non tantum Privilegia & dona- tiones eorum confirmemus, fed etiam ea quæ in præjudicium & damnum eorum in illis revocata, aut caffata effent, reftituamus, ac gravaminibus eorum, quæcunque in congruis ac juftis rebus fe habere exiftimarent, me- delam ferremus. Ad quam Domini fratris noſtri interceſſionem promifi- mus, quod iisdém Principibus & Statibus Privilegia, & donationes con- firmare, & quidcunque eis nocumento eft, reparare, ac omnibus eorum gravaminibus plene medelam ferre velimus, quod ut indilate fiat, Comi- tiis & terræ tabulis id confirmabimus. Maxime cum inter nos & electo- rem Brandeburgicum, ac filium ejus Marchionem Joannem Georgium controverfiæ quædam ratione Principatus Krnovienfis, & Dominii Bito- viensis & Oderburgensis enatæ sint, ad interceſsionem ejusdem Domini fratris noſtri quoque conſenſimus, ut hæc controverſia nullibi, niſi co- ram Judicio ſupremo Principum Silefiæ audiatur, ventiletur, atque diju- dicetur, nisi ipſi Principes agnoſcerent, quod hæc controverfia ad illos non pertineat, ac judicarent, quod absque præjudicio jurium ac liberta- tum ſuarum ad nos id deferri debeat. Cum igitur jam adjuvante Deo de omnibus articulis ſupra feriptis cum Domino fratre noîtro transegerimus, & fimul etiam cum Statibus Re- gni Bohemiæ, & Plenipotentiariis Statuum Marchionatus Moraviæ con- venerimus, tenebitur Sua fraterna charitas cum primum omne id, quod ad affecurationem utriusque partis facit, confumatum fuerit juxta reverfa- les Statibus Regni noſtri Bohemiæ extraditas, cum populo ſuo de hoc Re- gno egredi, ficut & nos ac Status Regni hujus Bohemiæ exercitum no- ftrum tam conductum, quam domeſticum absque mora dimittimus, ac di- mitti volumus, promittimusque quod hic exercitus nequaquam in damnum & præjudicium Suæ fraternæ Gratiæ aut terris eidem adhærentibus ultra de- tinendus, neque post dimiſſionem denuo per nos, aut quemeunque alium in hoc Regno fuſcipiendus fit, quemadmodum & idem Status Regni hu- jus Suæ fraternæ charitati, & terris eidem adhærentibus his literis, quæ de verbo ad verbum ad tabulas terræ Regni hujus inſcribentur, ſpondent, & promittunt. Quodfi vero per exercitum hunc, aut alium quemeunque de Regno hoc in dampnum & præjudicium Domini fratris noſtri, aut ſibi adhærentium quidpiam frivole attentaretur, pollicentur iidem, quod con- tra ejusmodi temerarium attentatorem cum Sua Gratia fraterna & adhæ- rentibus terris finguli pro fingulis ftare, & juſtitiam usque ad plenariam fatisfactionem reddere velint. In

Strana 497
BOHEMICO-HUNGARICUM. 497 In cujus rei teſtimonium ; Nos Imperator Rudolphus figillum noſtrum Regium his literis appendi juſſimus & manu propria nos ſubſcripſimus. Et Nos Mathias Archi-Dux Auſtriæ complacentes nobis in horum articulorum omnibus punctis, & clauſulis pariter in teſtimonium figillum noſtrum Archi-Ducale his literis appendi juffimus, Nosque propria manu ſubſcripſimus. Et Nos Franciſcus Cardinalis de Dittrichftein Epiſcopus Olomucen- fis Regiæ Capellæ Bohemicæ Comes S. M. C. Intimus Confiliarius. Adamus de Sternberg in Bechin & Viridi monte Supremus Burggra- vius Pragenſis. Chriſtophorus de Lobkovitz in Patek & Diwicz, Supremus Præfectus. Wolff Nowobradsky de Kollowrath in Lunarz & Winterberg, Supre- mus Camerarius. Adamus junior de Waldſtein in Hradek ſupra Sazavam & Lowoſicz Supremus Judex. Zdeniek de Lobkowicz in Raudnicz & Chlumecz ſupremus Cancella- rius. Joannes Georgius de Sſwamberg in Worlik & Ronsperk, Supremus Judex Aulicus Regni Bohemiæ. Wilhelmus Slawata de Chlum & Koffinburg in Hradecz & Telez, Burggravius Karlsteinensis. Joannes Sezyma de Sezymow in Aust, & Gistrpech, hæreditarius Proto-Dapifer Regni Bohemiæ. Wilhelmus de Landstein in Bylstein, Capitaneus novæ civitatis Pra- genſis. Joachim Andreas Schlik de Holeycz, Comes de Paſaun & de Cubito in Swigau. Joannes de Klenowa & de Janowicz in Raupow & Zinkow, Supre- mus Scriba Regni Bohemiæ. Purkardus Tocznik de Krzimicz in Proſtiborz & Krzimicz, Sub-Ca- merarius Regni hujus. Chriſtophorus Wratislaw de Mitrowicz in Lochowicz & Protiwin, Burggravius Karlsteinensis. Tiburtius Zdiarsky de Zdiar in Kladna, Capitaneus minoris civitatis Pragenſis. Diwiſſius Czernin de Chudenicz in Nedrachowicz, & Choczemysl. Caſparus Kaplirz de Sulewicz in Woticz & Miliczin. Tom. II. REI Lu-

Strana 498
DIPLOMATARIUM Ludovicus Schleyffer ( in ſubſcriptione propria manu ſubſcriptus fuit) Ludovicus de tribus mortariis, vel od trži mordiržu. Egidius Pergar de Czastalowicz, Primates novæ & antiquæ civitatis. Georgius Rattich de Albendorff, S. M. C. Judex minoris civitatis Pra- genſis. Loco omnium Trium Statuum Regni Bohemiæ. Sicut & Nos: Carolus de Lichtenstein & de Niklspurk in Waltiz, Lednicz, Plumlow, Proſtiegov, Auſæ, nigro monte, Gubernator Do- mus Lichtensteinicæ. Wilhelmus de Raupowa in Mladoniowicz, & castro Znoymensi. Carolus Senior de Zierotin & in Drzewohoſticz, Rosycz, & castro Przerow, Suæ Archi-Ducalis Gratiæ Confiliarius & Camerarius. Georgius de Hodicz in Plavecz, Rudolecz & Tawikovicz Suæ Gra- tiæ Archi-Ducalis Camerarius, & Supremus Generalis Exercitus Suæ Gra- tiæ Archi-Ducalis. Wenceslaus Zahradeczky de Zahradek in Budiſskovicz & Radeticz. Wenceslaus Waneczky de Gemniczky in Walez & Wancz. Joannes Czeyka de Olbramowicz in Policz & Sywnicz, Burggravius terræ Marchionatus Moraviæ. Georgius Sigismundus Prakſsiczky de Zaſtrzizl, in caſtro Buchlov & Ziettovitz. Plenipotentiarii Statuum Marchionatus Moraviæ etiam in teſtimonium sigilla noſtra his literis cum ſubſcriptione noſtra appendi fecimus. Datum die Mercurii poft diem S. Joannis Baptiftæ anno a Nativitate Filii Dei milleſimo ſexcenteſimo octavo, & Regnorum Rudolphi Romani 33. Hungarici 30. & Bohemici etiam 33. 498 Rudolph. Mathias. CX.

Strana 499
BOHEMICO-HUNGARICUM. 499 CX. Die Abhandlung ſo zwiſchen der Röm. Kai. May. Her= ren Rudolffen den andern, und Ihrer Man. Herren Brudern König Mathias zu Hungern durch hernach benante Churfürsten/ Ertz=Hertzogen/ Fürſten und Geſandten getroffen ist) folgender geſtalt mit beyderſeits Irer Kay. und Königl. May. Ratification abgeredt/ und beſchloſſen worden. Prag den I0. September I6IO. (rstlich soll der Röm. Kayl. Maty. König Mathias &c. Durch Ertz=Hertzog Maximilian, und Ferdiandt zu Oesterreich, und Heinrich Julium zu Braunſchweig eine abbitt thun/ und deſ= ſelben; wie auch in gleichen der Kah. May. erklärung nach der begriffenen beyderſeits notuln abgeleſen werden/ darbey Ihr May. auch derſelben Herren Brudern in fürfallender gelegenheit brüderliche lieb zubezeigen in Kayſerlichen gnaden verſprechen wöllen. So ſoll fürs andere Konig Mathias Dero vor dieſen ſchriefftl. und mündlichen erbiethen zufolg ſolche Ceſſion der abgetrettenen Königreich und Landen vor ein ſonderbare wohlthatt und Gnad von Irer Mah. recognoſciren, auch dieſelben vor das höchſte haubt der Chriſtenbeit/ das haubt und Eltiſten des Haus Oeſter= reich auch inner und auſſerhalb Landes wegen der cedirten Oeſter= reichiſchen Landen Ihre Maheſtet vor Dero Lehen Herren erken= nen/ mit aller gebührender Subjection honoriren/ die geleiſte Lehens= pflicht/ und was ein Lehensmann ſchuldig, treulich/ wie ſichs ge= buhret vollziehen) und die Lande dahin halten/ daß Sr. der Kai. May. under Ixer Kónigl. May. gehorſamb/ und huld verbleiben ſollen. Hierentgegen die Kay. Mah. dieſelbe als Ihren geliebten Herren Bruder halten, und nach der Dignitæt, darein ſie von Ihrer May. geſetzt / tractiren wollen. So ſoll auch fürs dritte wieder die Kai. May. König Mathias weder mit worten noch werken nimmermehr nichts attentiren, zu Rrra kei=

Strana 500
500 DIPLOMATARIUM. ceiner offenſion ſich gebrauchen laſſen, noch ſolches Dero cedirten Königreich/ und Landen mit Dero wiſſen und willen verſtatten, ſondern vielmehr mit all den Irigen Ihr May. gewehr ſein/ und Deroſelben wieder all Ihr feind und wiederſacher aufrichtig bey= ſtehen/ und Ihr Mat). nach besten Bermogen, ſo offt es nothig auf Deroſelben begehren/ helffen / noch dagegen hinwieder von Irer K. May. dieſelben ſich aller brüderlichen aſlistenz auf den nothfall zugetroſten/ noch ſonſten etwas wiedriges zubefahren haben. So ſoll auch furs vierte König Mathias ſowenig itzunder, als ins kunfftig ſich in einige dem Heyl. Röm. Reich auch dem Hauß Deſterreich, und zu beforderiſt der Röm. Kay. May. præejudicir= liche uniones oder Confæderationes begeben, auch Dero cedirten Landen dergleichen nicht verſtatten/ da auch dieſen zuwieder etwas dergleichen vorgeloffen/ ſoll trafft dieſes gantzlich caſliret/ annulliret/ und aufgehoben ſein/ auch diejenige/ ſo darwieder handlen, ernſt= lich geſtrafft werden. Furs fünffte; soll in der Röm. Kay. May. und des Heyl. Reichs ſachen Ihr Königl. May. ſich nicht einmiſchen, auch ohne Ihr May. als des Oberhaubts der Chriftenheit, und Eltisten von Hauß Oeſterreich porwiſſen, in ſacheny ſo das Hauß Oeſter= reich concerniren/ auch die Krieg/ gemeine wolſtänd, gränizen, und friedens traction mit den Türken, und anderen barbariſchen Bölkern/ auslandiſchen Potentaten/ auch all denen/ ſo dem Hauß Oeſterreich feindlichen zuſetzen, und daraus Ihr Kai. Mai. dem Heyl. Reich/ und dem Hauß Oeſterreich ein groſſes præjudicium erfolgen mochte/ nichts diſponiren, oder ins werck ſetzen, ſondern O Ihr May. hieran gebührlich reſpectiren, wie sich dann Ihr Kay. May. auch zu nichts wiedriges gegen dieſelbe, und die cedirte Königreich und lender bewegen laſſen wollen. Fürs ſechfte; wollen Ihr Kay. May. und Königl. Würden ehiſt bey denen vor dieſen aufgerichten Compactatis , und was der= ſelben allerſeits mit general-pardon, darein alle bieshero einen und andern theil zu gewarten/ keiner ausgenommen, verſtanden ſein ſollen/ verſehung der grentzen, vidimirte abcopirung der Oeſter= reichiſchen privilegien, ertheilung der acten, ſo die draußigen län=

Strana 501
BOHEMICO-HUNGARICUM. länder betreffen, und ſonſten einverleibt, und darinn abgeredt, nachmahlen allerſeits bewenden, und zum beſten verbleiben laſſen. Furs ſiebende wollen auch zu gäntzlicher Bollziehung dieſer abhandlung innerhalb monaths friſt beyder theil das Kriegs Bolk gewiſlich von den gräntzen abführen laſſen/ da es aber ſo balde aus erheblichen urſachen nicht beſchehen/ oder genizlich abgedanckt wer= den kann/ ſoll der König doch daſſelbig keiner geſtalt/ wie es auch nahmen haben mochte/ wieder die Kail. May. auch deren König= reich und Erblanden auch gehorſambe Chur=und Fürſten und Ständ des Heyl. Reichs gebrauchen, darzu ſich auch Jhr Kay. May. ebener maſſen reciprocè erbotten, und den anweſenden Chur= und Fürſten Ihr Kayl. Mah. wort geben haben/ und demnach obge= melte Puncten mit unſer Kaiſer Rudolffo) und unſer König Ma- thias bewilligung durch unten benante unſer8) und des Heyl.Reichs Chur- Fürſten/ Ertz= Hertzogen, und Fürsten, und Unſeres Fr. lieben Bruders Ertz=Hertzogen Alberti abgeſandten aufgeſetzt/ und geſchloſſen. Alſo thuen wir ben unſeren Kayſerlichen und Königl. worten hiermit zuſagen, ſo viel daraus dem einen/ oder andern theil berühren thuet, ſtet/ und feſt jederzeit zuhalten, und darwie= der keines weeges zuhandeln, noch andern ſolches zuthun verſtatten wollen. Und Wir von Gottes Gnaden Iohann Schweyckart Ertz= Biſchoff zu Mentz/ Ernſt Ertz=Biſchoff zu Cölln/ Chriſtian der ander Hertzog zu Sachſen. Alle drey des Heiligen Reichs in Ger= manien, durch Italien Ertz-Tantzlern, Ertz-Marſchall, und Thur= Fürsten) Maximilian, Ferdinand, und Leopold Ertz: Hertzogen zu Oeſterreich, Heinrich Julius Hertzog zu Braunſchweig, Lud= wig Landgraff. zu Hesſen/ und Ich Octavian Viſconte Graff zu Gamalanio meines günſtigen Herren Ertz: Hertzogens Alberti zu Deſterreich Abgeſandter thue hiermit für uns/ unſer Erben, und nachkommen/ und ich der Geſandter in Vollmacht meines günſti= gen Herren in beſter form, als ſolches geſchehen kann zuſagen/ und verſprechen/ daß wir/ und unſer Erben, als dieſer abhandlung burgen auf des haltenden theils ſtehen/ und die brüderliche ab= handlung in allen puncten wieder menniglich volziehen helffen. 501 RIr 3 Des

Strana 502
DIPLOMATARIUM Des zu wahrer urkhund haben Wir von Gottes Gnaden Rudolff Kayſer/ und Wir König Mathias, mit unſer beiderſeits Kayſer= und Königl. handen obbemelte abhandlung unterſchrieben, und mit angehengten Kayl. und Königl. Inſiegel bekrefftiget/ und neben Ihr Käyl. May. unſer Allergenedigisten Herren Bettern, Bru- dern, Oheim/ und meinen gunſtigen Herren Wir obgemelte Thur= Ertz=Hertzogen/ Sürsten, und Ich der geſandter in Bollmacht meines günſtigen Herren mit unſer hand unterſchrieben/ und auch Geſchehen/ und beſchloſſen ist angehengten Inſigell bekrefftiget. dieſe abhandlung in dem Königl. Schloß Prag den 10. Septembris, Anno 1610. 502 Rudolff. Mathias. Johann Swickardus Archi-Ep. Mogunt. Ernest. Archi-Ep. Colon. Chriſtian Churfürst. Maximilianus, Ferdinand. Leopold. Octavio Viſconti Graff zu Gamalanio. Henricus Julius. CXI. Mathias Rex Hungariœ contra Paſſavienſes tumultus in Bohemiam cum exercitu movens, fidem facit Statibus Regni Bo- hemiæ, quod ſuus adventus juribus & privilegiis Regni minime prœjudi- cioſus erit. dd. Iglaviœ 1611. die Jovis poſt Dominicam Lætare. Jos MATHIAS Secundus Dei gratia Rex Hungariæ, Gubernator Re- gni Bohemiæ, Archi-Dux Auſtriæ, Dux Burgundiæ, Marchio Mora- viæ &c. Notum facimus his literis reverſalibus noſtris Regiis univerſim coram omnibus, fingulariter vero, ubi neceſſe fuerit; Quemadmodum id literis noſtris patentibus exercitui noſtro a nobis in auxilium Statuum Regni Bohemiæ miſſo datis, quarum datum eſt in civitate noſtra Viennæ, die Lunæ poſt Dominicam quadrageſimæ Invocavit dicta; item pariter reſolutione reſponſoria Commilſariis ad nos ab iisdem Statibus Regni Bohe- miæ miſfis data, cujus actum eft 4. die menfis Februarii, anni hujus 1611. in-

Strana 503
BOHEMICO-HUNGARICUM. 503 infinuare dignati ſumus, quod ex innata clementia noſtra, ac favore, quo ad præfatum Regnum noſtrum, & omnes Status hujus Regni ferimur (juxta conventionem anno 1608. ante Pragam factam) contra indomitum populum Paſſavienſein (qui ut paulo antè in Archi- Ducatum noſtrum fu- perioris Auſtriæ hoſtiles inſultus attentavit, homicidiis, incendiis, rapi- nis, & vaſtationibus ſubditis noſtris damna irrecuperabilia cauſando, ita & dein in Regno Bohemiæ, quædam loca ac urbes, imo & minorem ci- vitatem Pragenſem fraudulenter occupavit, nonnullos altiorum ac infe- riorum incolarum occidit, arcem Pragenſem, ubi Sua Cæfarea Majestas Dominus frater noſter dilectiſsimus reſidet, & libertates, privilegia, Ta- bulæ, Regni clenodium maximum Regni hujus pro illo tempore alfervan- tur, obſedit, imo & reliquas civitates Pragenses, veterem & novam oc- cupare conatur) auxilio effe, prædictorum Statuum falutem ac emolu- mentum procurare, eos cum terris fuis non ſecus ac propriam perſonam noſtram ab ulteriori infortunio cum divina gratia præſervare, ac defende- re; item vaſtatores terrarum noſtrarum coërcere, ſupprimere, eorum la- tius impuniusque evagandi defiderium intercipere, denique absque dam- nis, & minima horum Statuum noxa penitus evertere intendamus. Ad quam gratioſam noſtram Regiam intimationem factam a nobis ſæpe dicti omnes tres Status Regni Bohemiæ instanter petiverunt, ut priusquam de limitibus Moraviæ in hoc Regnum Boëmiæ ingrederemur, Status Rever- falibus congruis affecurare dignaremur, quod adventus ille nofter eis- dem futurus non fit, aut eſſe debeat in aliquod præjudicium, & damnum Privilegiorum, libertatum, jurium, ac terræ conſtitutionum, conven- tus comitialis, fimul & laudabilium antiquarum conſuetudinum, fingu- lariter autem, ne quid deroget transactionibus conventus, qui penes Pragam factus est die mercurii poſt diem S. Joannis Baptiſtæ anno a na- tivitate filii Dei 1608. Quam eorum petitionem justam ac debitam eſſe agnoſcentes, cum non alio animo expeditionem hanc fufceperimus, q uam pro bono eorum, & augmento, ut nempe eos juvare, ac defendere va- leamus. Quapropter de certa ſcientia noſtra, & confilio fidelium no- ftrorum dilectorum de poteftate Regia noſtra, atque ut legitime electus Gubernator Regni Bohemiæ, nominatos omnes tres Status Regni Bohe- miæ, hæredes, & fucceffores eorum in omnibus protegere cupientes his Reverſalibus affecuramus, eis confirmamus, verboque noſtro Regio, tan- quam Marchio Moraviæ promittimus, quod hie noſter tam validus cum exercitu noſtro in Regnum Behemiæ adventus illis omnibus Tribus Stati- bus Regni Bohemiæ neque futuris & fuccefforibus eorum in damnum aut præ-

Strana 504
504 DIPLOMATARIUM præjudicium Privilegiorum, libertatum, jurium, conſtitutionum terræ, laudabilium antiquarum conſuetudinum, fingulariter vero contra compa- ctata, quæ ad Pragam die Mercurii poſt diem S. Joannis Baptiftæ anno Domini 1608. concluſa ſunt , aut in alio minimo præjudicioſus eſſe poſſit, aut debeat; Nos enim eos omnes, & quemlibet peculiariter penes fuas libertates, privilegia, literas Majeſtales, donationes, jura, conſtitutio- nes terræ, comitialia concluſa, bonas & laudabiles constitutiones, con- ſuetudines, ſupra ſcripta pactata, imo & penes illam de religione con- cluſam pacem absque impedimento & immutatione, quolibet tempore relinquere, ac defendere intendimus, & promittimus in tempora futura & perpetua. Pro quorum omnium confirmatione, & memoria ſempiterna cum certa noſtra ſeientia figillum noſtrum Regium his literis Datum Iglaviæ die appendi juſſimus, manuque propria ſubſcripſimus. Jovis poſt Dominicam Lætare anno 1611. Regni noſtri Hungarici tertio. Mathias. Ad mandatum Sacræ Regiæ Majestatis proprium Hanß Fridrich Jordan de Klauſenburck. C XII. P, Pragenſes quidam Nobiles & Cives nomine omnium Sta- tuum Regni Bohemiæ Mathiæ Hungariæ Regi Reverſales dant, quod ad petitionem eorum ſuſcepta in Regnum expeditio eidem nullo modo præjudicioſa eſſe poſſit. dd. Pragæ anno 1611. die Martis poſt Judica. Jos N. N. Domini, Equites, Pragenſes, Montani & alii miſſi de civi- tatibus, de omnibus Tribus Statibus Regni Bohemiæ nunc infimul in Curia antiquo-urbenſi congregati, nomine & loco aliorum omnium Trium Statuum hujus Regni abſentium; notum facimus literis noſtris Reverſali- bus pro Nobis & hæredibus, ac futuris noſtris communiter & feorſim omni- bus fingulariter vero, ubi necefſe fuerit. Guod Sereniffimus Princeps & Dominus Dominus Mathias Secundus Dei gratia Rex Hungarix, Expectans Regni Bohemiæ, Archi-Dux Auftriæ, Dux Burgundiæ, Marchio Moraviæ, & Comes Tyrolis ex innato amore, & inclinatione, quibus erga Regnum hoc Boemiæ Sua Serenitas Regia & erga Nos Status hujus Regni fertur, & ob

Strana 505
BOHEMICO-HUNGARICUM. 505 ob illam ante Pragam anno 1608. factam conventionem gratioſe ſe ma- nifestare dignatus fit, quod ſæpe dictis Statibus contra illum populum Paſſavienſem (qui ficut antea in Archi-Ducatum ſuperioris Auſtriæ ini- micum incurſum tentavit, per occisiones, rapinas, exuftiones, violatio- nes honeſti fæminei ſexus irrecuperabilia ſubditis cauſavit damna, imo deinde in Regno Bohemiæ quædam loca & urbes, & ultimo urbem mino- rem Pragenſem fraudibus & deceptionibus occupavit, devicit, altioris, & inferioris Status incolarum, quosdam occidit; arcem Pragenſem, ubi nunc Sua Majestas Cæfarea, Dominus nofter Clementiffimus residet, & libertates, Privilegia, Tabulæ Regni, imo & corona Bohemiæ, aliaque hujus Regni Clenodia, & Privilegia affervantur, obſedit; antiquam etiam, & novam civitatem Pragenſem poteſtati ſuæ ſubjicere attentavit) in auxi- lium, qua Expectans Regni Bohemiæ venire, noftrum bonum, & emo- lumentum procurare nosque non minus ac propriam Suam perfonam Re- giam una cum terris ab ulteriori infortunio, & vaftatione defendere cuur auxilio divino velit; Invafores fimul Suæ Serenitatis Regiæ noſtros Regnique Bohemiæ ſevere punire, peſſima eorum confilia prævertere non differet. Quod quidem gratioſe annuere dignatus ad petitionem noſtram Statibus Marchionatus Moraviæ porrectam, qua suppliciter poſtulavimus, ut Serenif- ſimo Marchioni Suo perſuaderent, quo nobis in auxilium & Regni noſtri defensionem potentiam Suam bellicam mitteret; imo postea Sua Regia Se- renitas ad novam noſtram per miſſos noſtros factam requifitionem clemen- tiſſime Se reſolvit, quod in propria perſona Sua Regia advenire dignatus fit, pro quo nos Suæ Serenitati gratias agentes, eundem tanquam Expe- ctantem Regni hujus Bohemiæ fingulari cum gaudio expectamus. Quoniam vero Sua Serenitas Regia juxta Reverfales nobis datas, quarum datum eft Iglaviæ die Jovis poſt Dominicam Lætare Anno 1611. gratioſe promittit, hane Suæ Serenitatis in Regnum hoc expeditionem nec nobis nec fuccefforibus noſtris in damnum & præjudicium Privilegio- rum, libertatum, jurium, terræ conftitutionum, comitialisque conven- tionis, ac bonarum antiquarum conſuetudinum, præcipue vero contra an- te Pragam anno 1608. factam conventionem futuram, ſed quod Sua Sere- nitas Regia nos omnes, & quemlibet nostrum penes noſtras libertates, Privilegia, literas Majeſtales, jura, terræ conſtitutiones, comitialia con- cluſa, bonos & laudabiles mores & confuetudines, item penes illam de Religione factam conventionem, absque immutatione conſervare, & de- fendere velit his & futuris temporibus perpetuis, prout Reverfales id plenius continent; idcirco merito a nobis vice verſa alias Reverſales pe- Tom. II. SSS tit ;

Strana 506
506 DIPLOMATARIUM BOHEMICO-HUNGARICUM. tit ; quod illa Suæ Serenitatis Regiæ expeditio (cum in defensionem no- ſtram, & ad propriam petitionem cum feitu & conſenſu noſtro accidat) contra illam ad Pragam factam conventionem, & compactata nullo modo efſe, nec a quocunque noſtrum temporibus perpetuis haberi debeat, nec ullo modo Suæ Serenitati Regiæ qua Expectanti præjudicare; Nam Suam Serenitatem pro debite electo Regni Bohemiæ Expectante agnoſcimus, habemus, & perpetuo habituri ſumus. Quapropter agnoſcentes peti- tum Suæ Serenitatis juſtiſſimum eſſe, ultro conſenſimus, atque vice ver- ſa reverſales (nempe quod Sua Serenitas expeditione, adventu Suo ni- hil contra conventionem agat, quodque juribus illius & prætenfionibus nihil adverſum eventurum fit) manibus Suæ Serenicatis tradi juſfimus, ac pro robore & immutabili temporum futurorum memoria ſigilla noſtra tam nomine noſtro, quam abſentium omnium Trium Statuum Regni appreſſi- mus, & noſtris manibus ſubſcripfimus. Convenimus etiam unanimiter; quod fi quis Suæ Serenitati, aut no- bis illam anno 1608. ante Pragam factam ratione Expectantiæ conven- tionem in aliquo violare vellet, aut hanc Suæ Serenitatis ex inevitabili cauſa & neceſfitate in Regnum hoc ſuſceptam expeditionem contra con- ventionem illam efſe diceret, atque propter id Suæ Serenitati obeſſe, aut quid juris demere vellet, quod contra hujusmodi quemeunque, cu- juscunque ille Status, dignitatis, honoris, & conditionis effet, nullo excepto, Suam Regiam Serenitatem ad extremum usque virium defende- re, neque a Sua Serenitate hac in cauſa recedere velimus. Datum Pragæ die Martis poſt Dominicam Judica, anno 1611. s.A n IN-

Strana 507
OCR F Do I N D E X NOMINUM ET RERUM MEMORABILIUM. À. Aalma vox Hebraica, pag. 252. Aaron 124, 239. ejus gelta 240. 245. Abelis holocauftum, cædes 102. fab Chrifti cruce 104. primus Abigari Regis civitas , Chrifti ad cum epi- ftola 91. Abrahe nativitas, gefta 120. fepultura 104, Sacerdos 236. Abyflinia 91, Ada uxor Lamech 103. filius ejus Jabel IO S. Adalbertus nafcitur x1. devotus a pa- rentibus fanatur 12. ejus pueritiz virtutes 12, (13. 14-15. 52. mittitur ad A. Epifcopum Mag- .» deburgeníem, ibid, & 32. Bis confirmatus per errorem 13. traditur Ottrico Magiftro 13. ejus confcientiæ teneritudo 14. 52, optima . de eo opinio G fpes 13. 52, — Pragam rever- fus fit Clericus 15, adeft morienti Epifcopo . Ditaro, eligitur in Epiftopum | Pragenfem 17. 52. 267. 156. energumeni de co confe- E haftis confoditur, truncatur capite 59, garis fe offert eisque nuncios mittit, redit Ro- [mam 34. 54. ejus ccleftis vifio 35, 54. con- fuetudo cum Ottone III, 37. Pragam reditum |meditatur 37. venit Moguntiam 38. offert Stra» ejus caputichiquati epifcopatum 154. Brzevnovienfis cc« Sacerdos 235, !nobii Confündator 155, ejus quinque fratres occiduntur 54, 57- 158. cjus vifio noéturna, peregrinationes 40, tranfit ad Poloniam 4x. 57. mutos loquela donat, author jejunii no- vem hebdomadarum in Polonia 56, Bohemi eum recipere nolunt 42, tranfit ad Pruffiam. 43. 54. Gedani multos baptizat, in Frifche haf percutitur, recipitur in hofpitium 44. exis re jubet 45. Somnium Gaudentii prafagum martyrii 46, 47. ligatur a Pruffis ibid, ad- hortatur comites ad conftantiam 49. 55. Se- martyrio clarus 158. Miraculum cum ejus facro digito 56, 59. Num faerit A. Epifcopus Gnefnenfis 57, 58. ejus facrum corpus omne argenti pondus füperans cedit annulo 59, le- vatur incorruptum Gnezdne 166, 167, 268. Apparet Severo Ep, Prag. 167, transfertnr flio 18. confecratur a Moguntino 19. ejus Pragam 167. 158, ejus fepulchrum 118. re- - Pragam reditus humilis & epifcopales virtu- tes 19. 20, 21. 52.53. prædicatio verbi divi- ni fructu caret 22. 23. 53, ejus nocturna vi- fio ibid. Romam contendit 24. 53. meditatur Hierofolymam 25. munera ab Imperatrice ac- cepta difpendit in pauperes, venit in montem : Caffinum 25. 53. 57. diffuadetur ei iter Hie- refol, 26. a Nilo Abbate füfcipi anhelat 26, 27, fuadetur ei reditus Romam, accipit literas "ad Leonem Abbatem 28. fit monachus cum confenfü Pape 28. 29, 53, ejus vite monafti- ci virtutes 29, 30, 35. 38. 39. miracula 30, 56, pro €o legatio venit ex Bohemia 31. re. mittitur 32. 54. Plfnenfes ob mercatum diei 'Frehero edita non eft Cosme novatur 277, ejus facrum caput inventum 28 I. oliv& fimilitudine a Libufla: przdicitur 135. 144. ejus interceflione conciliatio inter Wra- tislaum Regem & filium 180. 181, cjus vexil- lum in bello contra Lotharium 202, ejus fra- tres Pragam transportantur 211, Vita ejus a partus, bene ve- ro rhytmica a nobis prolata 3. altera & tertia a Polonis feripta 52. 57. : Adalbertus Magdeburg, A Epifcopusad eum mittitur 8. Adalbertus 12, fecundo per erro rem eum confirmat 13, ejüs laus 12. moritur 15. 52. Adami creatio 83. 92, minifterio Angelo. Dominiez increpat 32, mulieri adulter: afy-|rum in paradifüm translatus feducitur ab Eva .lum dat, ob quod magnas adverfitates fufti-|93-abfcondit fe 94. € paradifo afportatur ab net 33 excommunicatWrílovecios 163. Hun-langelo 94, veftigium pedis fui bia. & 97 $582 do- 

Strana 508
domus, hortus ibid. & 101. perizomata ejus e quibus foliis 98 , de qua arbore comederit 99. infirmus 100. plures filios & filias procreavit. 101. monitum ejus ad filios 102. Luctus ſu- per Abelis cæde 104. mors 104. Adrianus Papa coronat Fridericum Imper. 210. S. Ægidius ; ad eum votum Judithæ Duciſſæ 176. Monachi S. Ægidii liberam vult electio- nem Papa 347. 348. Ægyptum pervadit Nilus 91. Regni Ægy- ptiorum origo 118. excoluntur ab Api 121. ad eam venit Joſeph fitque dominus 123. Dux Moyſes , percutit plagis 124. Æneas Princeps Roman. 126. ejus gesta 127. Ætas mundi prima 107. 108. ſecunda 108. 111. tertia 120. quarta 244. Æthiopiam pervadit Gyon fluv. 91. debel- lat Moyſes 124. Agar ancilla mater Ismaelis 120. B. Agnes filia Regis Przemyslai ſoror Wen- ceslai promiſſa filio Rudolphi detruditur in monaſterium 227. fit monialis S. Claræ 281. accipit ab Alexandro Papa reliquias ſacras 213. ejus ſanctitas, proceſſum Canonizationis urget Carolus IV. 136. Agrienſi Epiſcopo conceditur facultas di ſpenſandi in gradu ſecundo affin. 363. Alani Chriſtiani 85. conditor eorum Elam, auxilio ſunt Tartaris 110. Alba ædificatur 128. Albani Reges ibid. Alberto Duci Auſtriæ datur Regnum Hung. in feudum. 371. Papa eum admonet de juri- bus, quæ ſibi in id regnum competunt. 372. 376. oratur, ut Eugubino Epiſcopo det omnem aſſiſtentiam 373. Alhertus Archi - Dux Au- striæ recognoſcit Mathiam caput & columen familiæ 470. Dux Saxoniæ citatus ad curiam Romanam 405. Comes liberat Germanos 199. Albis fluv. 138. 139, 155. 157. 198. Albula fluv. 128. Alep maxima civitas terræ ſanctæ 92. Alexander IV. B. Agnetem multis extulit laudibus 136. mittit eidem ſacras reliquias 213. eidem victoriam ſuam perſcribit Przemyslaus e 221. 222. Alexander Magnus intrat templum Hieroſol. 247. 248. ejusdem coloſſus in In- diis 89. S. Alexii Monaſterium Romæ 158. Ale- xius Comes monet de periculo balneanten fi- lium Regis Boh. 177. Aleyta filia Andreæ Regis Hung nubit Wra- tislao 172. uxor Sobieslai proficiſcitur ad Hung. 205. ejus bona opera 206. moritur 207. Aligernus Caſſini montis Abbas 26. Almus Rex Hung. ſepelitur 205. Alnus Thuringi 149. Altare primum inunctum oleo 238. Amazonum Boh. res & geſta 144. Amburanus arbor Indica 98. Amulius Silviam Vestalem facit 128. Ro- mulum ſibi ſucceſſorem conſtituit 129. Amurates Turcarum Tyrannus 476. Anaſtaſius Abbas Brzevnov. idem veroſimil- lime qui Radla 43. Anderhohe Petrus Suecici militis Dux ignem mittit in Brodam 289. Andreas Rex Hung, benevole excipit Wra- tislaum , dat eidem filiam Aleytam in uxorem 172. condit Hunno-Brodam 283. Dux Dal- matiæ pro patre votum Hieroſol. exſolvere parat, ejus cum fratre Henrico Rege Hung- diſcordia 339. compoſitionem cum eo facit , a Papa cruce ſignatorum privilegiis donatur 340. commendatur ei Regnum Hung. & ne- pos Ladislaus 342. monetur de implenda ſu- prema voluntate fratris 351. 352. commen- datur ei tutela Ladislai 353. ejus petitioni Pa- pa ſubſcribere nequit 356. 358. Rex mone- tur ad procurandam reſtitutionem ablatorum 359. ad ejus petitionem confirmatur A. Epiſco- pus Strigon. 360. laudibus extollitur a Papa, ejusque naſcituræ proli homagium præſtandum præcipitur 362. Andreas fit Epiſcopus Pra- genfis 280. Epiſcopus Olomuc, eligitur 181. conſecratur 182. ejus memoriæ 273. 274. Camerarius Regni diſſuadet Przemyslo Impe- ratoriam dignitatem 225. y Angelorum creatio, ordines, miniſteria, ca- ſus 82. 83. Antenor conditor Paduæ 126. An-

Strana 509
& Antiochiæ geſta Apoſtolorum 263. 264. Auſtria gaudet privilegio ne excommuni- Antiochus violat templum Hieroſol. 248. cationis ſententia in eam ferri poſſit 367. Antipodes negantur 115. Auſtriaci auxiliares Regis Wenceslai 212. Apis Regis Argivorum geſta, poſteri 121. accedunt Hungaris 305. 306. in Comitiis Pra- Apoſtolorum concilium 260. Symbolum gæ 317. Sclopetarii 321. 263. Auſtriæ Archiduces Mathiam caput & co- Aquila primus clypeus Boh. 143. Aquila lumen familiæ ſtatuunt 464. Ducem laudat Pa- Ezechielis in sigillo Sigismundi Imp. 137. pa 364. eundem hortatur, ut Belæ reverentiai Aquisgrani coram Imperatore pontificat patris perſuadeat ibid. Status cum Mathia con- S. Adalb. 158. foederationem ineunt 477. limitum præter- Ara cœli Romæ in eccleſia Minorum 131. greſſio inhibetur 483. 253. Azymus panis , in quo Chriſtus ſacramen- Aragonum Rex pro claſſe mittenda oratur tum Euch, conficit 259. 416. Ararat mons Armeniæ 107. 108. Arbacus Sardanapalum cremat 130. Arbor boni & mali 92. 93. Arca Noe ædificatur 107. ſubſidet in mon- Armeniæ 106. Arca Dei capta, reducta 241. Arfaxat Aſſyriorum Dux 117. Argivorum Regnum, conditor Argus 121. Armacani Hiberniæ Epiſcopi Satyrica in Marignolam epiſtola 73. Armalec urbs occidentalis Tartariæ, plures hic baptizat Marignola , condit eccleſiam, paſ- ſi hic 6. fratres Minores 86. Armeniæ mons Poris , in quo ſubſidit arca 106, 107. 108. minor ibid. Armenus Clericus mittitur a Rege Tartarorum ad Papam 84. Arneſtus A. Epiſcopus Prag. teſtis miraculi circa digitum S. Nicolai 136. Aſcanius in Italiam deportatur 127. Albam ædificat 128. Aſſer filius Jacob 122. Aſſur a quo Aſſyrii 117. Aſſyriam tranſit Tygris 91. Euphrates 92. regni origo 117. 118. deficit 128. 130. Atalia ejus geſta 246. Athenienſium doctrina, imperium 118. 125. 126. Atlas venit in Europam 124. Aventinus mons Romæ 128. Augſpurgica confeſſio 315. S. Auguſtini de opere 6. dierum ſententia 82. Auſchtitzky Commiſſarius Regis delectus ad pacem tractandam 312. B. Babel civitas, turris ædificatur , corruit per tonitru, Soldanus ſtruit ædificium ſuper rude- ribus 116. eingitur civitas 117.etymologia 118. Babenberg conditur 164. Babilonia civitas Ægypti 116. imperium 130. Babo condit Babenberg, erigit epiſcopatum, fabula de calice 164. Bacue mare 91. Bala uxor Jacob 122. Bambergenſis epiſcopi petitioni nequit ſub- ſcribere Papa 358. vexillum Ducatus datur Wladislao 207. Bannatus, in co habent militem præſidia- rium & fortalitia Bohemi 482. Banow a Rege Hung. conceditur Brzetis- lao habitandum 181. Barbara Regina Hung. 409. S. Barnabæ gesta 262. 264. 265. eremita cum pecunia remittitur ad Mezkonem 165. S. Bartholomæus Apoſt. 262. eccleſia reddi- tur 214. Baſileenſe concilium concedit Bohemis uſum calicis 426. Bavaria vaſtatur 202. 213. 215. 225. red- dit Imp. Henr. 196. ſubjugat Sobieslaus 207. Duces in amicitiam recipi promittuntur 383. Viennam vocantur ad compactandum 396. cum iis confeederationem habet Rex Hung. 401 402. reſiſtunt Carolo IV. 402. 403. unde Brandeburgiæ prætenſio ? 407. Ss s 3 te Bea-

Strana 510
*Ge & e cæditur ad Hunnobrodam 288. ejus bella 302. Beane urbs Boh. I66. 303. ſollicitat Carolum Zierotin ad defectio- Beatrix Ducis Burg, filia deſponſatur Fri- nem 451. Moravis cauſas expeditionis ſuæ ex- derico Imp. 210. plicat 452. de tradenda ei Moravia conſilium Bechin provincia Boh, 140. 453. adverſus eum quærit Mathias auxilia 454. Bela filius Almi Regis Hung. privatur ocu- ſollicitat ad defectionem Status Sileſiæ 456. lis 205. tradit filiam filio Conradi 206. mori- agitur de concilianda eum eo pace 466. mili- tur 207. Belæ bellum movet Przemyslaus 218. tes ejus per Moraviam graſfantur 460. 463. vincitur 221. 222. filium deſponſat nepti cæduntur 458. 460. ejus auxiliares Turcæ & Przemyslai 224. junior coronatur 225. Bela Tartari 463. III. votum vovit de profectione Hieroſol. 339. Bohemiæ ſitus , deſcriptio 9. 138. 139. illi- Bela IV. primog. Regis Andreæ confugit ad us origo ibid, ad eam venit S. Ivanus 61. Mo- Ducem Auſtriæ patri reverentiam præſtare ravia olim ſubjecta 150. Bohemorum origo a monetur, 364. commendatur ei, ut aſſiſtat Japhet, Gomer, Bojam 137. 138. veterum Duciſſæ Auſtriæ 366. mores 139. Sine Rege aut lege 140. cum Za- Belekneſe epiſcopatus ceditur A. Epiſcopo tecenſibus bellum 146. Vaſtant Zatecenſem Colocenſi 355. provinciam 148. 149. Imperium famineum Belis Abbati committitur inquiſitio ſuper detrectant , Przemysl Ducem eligunt, a quo diſciplina Græc. Monachorum 341. legibus vinciuntur 141. 142. 143. Chriſti Belus ſucceſfor Nemrodi, idolorum author doctrinam ſuſcipiunt , 150. 151. fugant Bo- 118. rzivojum, eundem repetunt 151. languor in Beneda a Wratislao cuſtodiæ mandatur, Re- Chriſtianitate 9. nil moventur prædicatione gem enſe ter percutit, ejus ſupplicium 178. S. Adalb. 22. 53. eorum potiſſima vitia 23. S. Benedictus Caſſini montis conditor 25. recidunt ad eadem 33 mittunt legationem Ro- ejus corpus Floriaci 40. Papa XII. mittit Ma- mam pro S. Adalb. 30. 31. in violatione ſe- rignolam ad Tartarorum Imp. 84. Benedictus pulchri ejusd. Sancti cœcitas, pœnitentia I66. comes S. Adalberti 44. 167. accuſantur apud Papam ob ſpoliatam Po- Benjamin filius Jacob 122. loniam 168. tributarii ſub Carolo M. 169. in- Berka Ladislaus adverſus eum querela 306. vaduntur ab Henr. Imp. victores 169. acci- 312. reſiſtit Judicibus Moravia 471. pro in- piunt primum Regem 176. 177. cæduntur a terceſſione ab Hungaris flagitatur 473. petitur, Saxonibus, cruenta eorum victoria 178. relin- ut privetur officio 484. quitur eis electio ab Imp. 183. invaduntur a Bernaboni dies banni prorogandi 400. Polonis 190. victoria eorum adverſus Hunga- Bertholdus Comes caſu lapidis perit 213. ros 197. invadunt Saxoniam 199. vincunt Legatus Apost. venit Pragam, cogit Regem re- Saxones 202. cæduntur a Conrado Moraviæe dire ad propria 214. Marchione 297. adverſus Cumanos bellant Bethlehem 254. Bethlehem Gabor obsidet 219. 220. calamitas occiſo Przemyslao 228. Hunno-Brodam 289. 229. minæ Hungarorum in eos 306. inſurre- Bezdiez caſtrum a Germanis conditum 199. ctio generalis indicitur 306. 307. exercitus Bias Wenceslaus teftis 440. luſtratio 311. obviam procedunt Mathiæ 319. Biela civitas 199. 322. cum Hungaris amicitia 323. 324. for- Bielina fluv. 142. provincia 146. titudo in bellis Hungaricis 422. Statuum re- Bile Fridericus 312. Commiſſarius datus ſponſio ad prætenſiones Mathiæ Hung. Regis Hungaris 315. 431. mittunt legatos ad pacem accelerandam Bitumen quid ſit ? 116. cum Turca 467. Commendatur illis Mathias Blachi redeunt ad Rom. eccleſiam 343.344. Boczkay Stephanus Princeps Transylvaniæ in Regni Succefforem. 479. eisdem proponit ar-

Strana 511
articulos Mathias 481. eorundem ſupplemen- tum 485. reddit ſecuros ob ſuam expeditio- nem 502. 504. cum Hungaris vetus vincu- lum 432. regnum liberum ibid. habet præſi- diarium militem in fortalitiis Hung. 482. Bona coronæ ne oppignorentur, aut alienentur 483. proteſtantur litem deferri ad Papam 434. Cancellaria & Camera ne quæ mandata porro Moravis transmittat 484. 485. Bohemica con- feſſio 308. 314. Bohemus quidam author gentis 139. Bojam conditor gentis Bohemorum 138. Boleſa intentat inſidias Sobieslao, ſupplicio afficitur 204. Boleslavia civitas 153. hic interficitur S.Wen- ceslaus 154. magnifice conditur 155. funda- tur Collegiata eccleſia 269. Præpoſitus Her- mannus fit Epiſcopus Prag. 275. Boleslaus S�vus educatur a S. Ludmilla 152. occidit S. Wenceslaum 153. transfert ejus ſa- crum corpus 154. admodum crudelis compel- lit ſuos ad cingendam muris urbem 155. mo- ritur 155. Pius inſimulatur reus cædis fratrum S. Adalberti 41. Poloniam expugnat 59. ſuc- cedit patri in Ducatu, ejus laus 155. 156. 159. fundat monasterium Ord. S.Bened. 155. erigit Pragæ epiſcopatum 135. 155. 156. ad eum Papæ epiſtola 156. morientis ad filium conſilia, moritur , ætas , filii , fines Ducatus prolati 159. 160. Boleslaus III. ad eum patris morientis verba 159. invitatur a Duce Polon. ad convivium 160. commendat filium amicis, excæcatur 161. Polonus ad eum confugit fra- ter S. Adalberti 41. 57. item S. Adalbertus 43. ducit filiam Ducis Boh. 57. destinat S. Adalberto pecunias 58. expugnat Pruſſiam 59. filius Kazimiri 166. filius Judithæ filiæ Regis Wratislai Boh. pecunia placat Borzivojum I86. Cracovienſis Dux vincitur a Przemislao 221. 222. Boratinsky Petrus teſtis 441. Borzivogius I. Dux Boh, baptizatur, condit eccleſiam in Gradecz, fugit ad Regem Mora- viæ ejus laudes 150. 151. in venationem pro- greditur, vulnerat cervam S. Ivani 62. 63. perſequitur eam in ſpecum 64. ejus cum S.col- loquium 64. venit ad eum S. Ivanus 65. con- e ſecrat ſpecum in ecelefiam 67. mors 151. Bor- zivogius II. eum Ducatui Boh. destinat Brze- tislaus, tradit ei terras Moraviæ 183. ducit uxorem Marchionis Auſtriæ 184. inthronizatur 185. Mutinam & Boſey in gratiam recipit 185. occurrit cum milite fratri Odalrico ibid. vocatur a Polono in auxilium, placatur Boles- lao Polono , munit Pragam 186. perſequitur fugientem Suatopluk 187. fert auxilium Henr. III. Imp. obſeſſo ibid. a Suatopluco Ducatu exuitur , tranſit in Poloniam 188. ab Henr. Imp. remittitur ad recipiendum Ducatum, fu- git ab exercitu Ottonis 189. cum Polonis in- vadit Bohemiam 190. 194. venit Pragam 192. ſolemniter excipitur 193. capitur ab Henr. Imp. ibid. in ſolium reſtituitur, dat fratri me- dietatem Ducatus , rurſus exulat 198. Boſey complex necis Brzetislai redit ex Po- lonia, recipit Zatecium, 185. capitali addicitur ſententiæ 191. Boſnenſes hæreticos vincit Przemysl 221. 222. Boſninek Thomas ductor militum 458. Boves Przemysli in auras abeunt 142. Bozen filius Cojatæ 271. Bozena plebeja puella ab Udalrico Duce in matrimonium accipitur 162. moritur 170. Bozeteta uxor Cosmæ authoris Chronici Boh, moritur 198. Bragmanni Indici gymnoſophiſtæ 105. Brandeburgenſis Marchio auxilio eſt Prze- myslao adverſus Cumanos 220. adeſt ejusdem coronationi 223. cum eodem adverſus Pruſ- ſos 214. ejus filia nubit juniori Belæ 224. tertiam partem Boh. tenet 228. tutor Wenc. juvenis premit Bohemos 229. 231. pupillum cum matre cuſtodiæ mandat, Regno Boh.Bran- deburgenſem Epiſcopum admodum crudelem præficit 229. 230. paciſcitur cum Bohemis , abit 230. 231. præcipiendum illi ut cedat omni prætenſione in Marchiam, & ſubditi ſol- vantur vinculo ſubjectionis 404. 405. viola- tor juramenti 407. jura Caroli IV. in Bran- deburgiam 384. 407. de ea lis inter eundem & Bavaros 403. 407. Lis ad Status Sileſiæ remittitur 496. Bro-

Strana 512
DOM F леске Brodam Boh, eum exercitu venit Mathias 307. litere fenatus 464. ^ Bruna obfidetur 179, hic caftra metatur ' Brzetislaus 183. Statuum hic difcordiz 471. Bruno cognatus Ottotiis Imp, eligitur in Pa- am 36. deducitur Romam 37. Bruno Epifcopus Olom, confecrat Joannem Ep. Prag. 215, in caftris Przemyslai 219. Cumanos perfequitur 220. Brun(uig caftello fepelitur Lotharius 205. Bruznica rivulus ad Pragam 144. 228, Brzetislaus filius Udalrici accipit Moraviam a patre 162, 164. in folium evehitur 163. monita »atris ad eum, rapit fibi uxorem ex parthenone Swinibrod 163, 164. cjus filii 166, vaftat Hungaros, Poloniam populatur, Gnezdnam occupat 166. 268. Corpus S. Adal- berti ipfe humeris Pragam infert 167. 269. accufatur apud Papam,fundat in (atisfactionem Boleslavie ecclefiam Collegiatam 168. 269. ab eo fpolia Polona repetit Henr. Imp. ibid. eundem cadit 169. placat Imperatorem, red- dit Polonis civitates fub annuo tributo,moritur in éxpeditione Hung. fepelitur ad S. Vitum 170. i71. ftatuit teftamento, ut filiorum fe- nior fuccedat, Moraviam inter filios divifit 171. i72. Filius Wratislai mittitur cam exércitu a patre, balneans fere ab hofte obruitur 177. offendit eum Zderafius, quem occidit 179. movet adverfus patrem exercitum 179» diíce- dit in urbem Hradek, excluditur fucceffione, a patré, novum, bellum movet patri 180, confugit ad Regem Hung, 181. redit, evehi- tur in folium, ejus laudes 181. 182. demoli- tur ¢aftrum Brido in Polonia, condit eaftrum Kamenec ibid. Wrffoveciorum bona fifeo ad- feribit, ducit uxorem Bavaram 182. 183. eaftrum Podivin condit, facit pacem cumCo- lomanno Rege, redit vi&tor 383» occiditur 184. de ¢o luttus 185s Brzéviow filva 200. © Bubalorum fpecies mirabilis in Bohemia 138; 139. TY | de Ruceon Abbat inqufiuo committitür ' Abbatis S. ZEgidii 348. adveratur fuflra ganeis Hung: 350» [cam invitatus 416» Budz fponfalia cum filia Reg. Hung. 591. Bh comitia 304, diæta 305. | Budiwoy homo verfipellis 187. 188. Budova Wenceslaus factionis utraquiftice antefignanus 301. produei petit Majeftales Wladislai 307. ejus oratio pro corpore utraqu, 308. 314. articulos porrigit Statibus 369. refponfum füper iis 311. Commiflarius depu- tatus 312. 317. 318. Budvicium utraquiítis accedere renuit 30g. Bulgariam "Turc invadunt 414. redit ad Rom, ecclefiam 343. 344- Janitius Dux 346. Burchardus ab Imp. mittitur ad compe-- fcendos motus 192. Burgundorum origo 138. Bufa incentor prelii 193. Bufic aeuit animos in necem Sobieslai, per- petuo carceri mandatur 204. C. Caffa metropolis Tartariz $5, ad quam ab- forbetur fluvius Caramora 91. Cain holocaftum, occidit Abelem , maledi-. &io 235. 102. 103. adificat civitatem , in venit pondera & medicinas, occiditur ; ejus fepulchrum 103. 104. Cainan filius Enoch. 105. Calabria olim magna Grecia 127. 138. Caldzorum cultus 120, Calis Polonie Collegiata ecclefia, in qua fynodus eelebrata 291. Califtam III, orat Ladisl. Rex Hung. de acceleranda clafle 413. item Joannes Cardi- nalis S, Ang, 418. Cambalec metropolis Imp. Tartar. & Chi ne eadem qu2 Peking 84. 87. Campfay maxima civitas Indie 95.110, tem- lum, in eo figura virginis parturientis fi- lium 253. Canini Philofophi in Indiis 116, Capadocum origo 138, | Capellanorum Imper, au&oritas 72» Capralius lacus 131, Caramanus magnus ad invadendam ure / Cae 

Strana 513
VDR: Careto de Mileftin vexillum 319, Carinthiam vaftant Hungari 218. Dux cum Przemyslao 220. Carmentis inventrix literarum latinarum 127. Caroli M, de moneta preceptum 160, tri- butum Bebemis impoluit 169. Carolus (V, Boh, Rex, Marignole impo- nit (cribendam hiftoriam 30. 'ejus laus, 133. 137. genealogia a Saturno «X Jove, deque co varicinium authoris 134. 232, urget Canoni- zotionem E, Agnetis 135. 136, miraculum circa digitum 5. Nicolai cum co fadum. 136. exaltat Wi(tehrad. ecclefiam, 'lonat eidem par- tem lapidis in. quo celebravit S, Petrus 292. purgat fe Ludovico Regi Hung, de falíis ru- moribus 379. oppignorat oppidum Selz 320, item Wiflenburg & Muntat 391. cedit Duca- tum Ploczenfem, & Principatus Mazoviæ 382, petit fponíam filio Sigismundo 383. dst Duci "Teffinenfi conditiones ad contrahenda fpon(a. Jia 384. Rex Hung, rata habet (ponfalia 385. jurat fe nunquam afpiraturum ad Regnum Hog. 386. 388. Mictit Patriarcham Aiexan- drinum ad Regem Hung. qui ei de negotiis comumiflis fcribit 391, 392. 394. hortatur eum Patriarcha ad congre(fum cum Rege Hung. 393. 394. 395- 397. 398. Brandeburgum tendit 395. cum eo Comitis Wirtenberg pa- cificatio 398. mittit notarium füum ad Hung, 4OI. pacem cum eo facere non vult Ludovi- cus 402.. ei refiftunt Bavarie Duces 402.403. jura ejus in Brandeburgiam & lis 384. 403. 407. monflrofa puella && monflirofi ferpentes in ejus .paliatio 112. Y14. magnam partem $, Crucis habet 99. Scripfit vitam. S. Wenceslai | 153. item plura alia opera 231, Caromora fluv. Paradifi ejus cur(us 9r. Carnovienfis Dux focius Bethlehemi Gabor 288, obfidet Brodam, moritur 289, lis Prin- eipatus ad Status Silefiæ remittitur 496. Caslau frater S, Adalb, occiditar 4 ts Caffini montis conditor S. BenediQus , ift- hic liberalitér excipitur S. Adalb. 25. 53.57 Catoldus Comes occifüs belli 219, Cedrus , de ea comedit. Adam & Eva 99, Тот. П, + PR Cenadienfi Epiftopo committitur purgatio Canonica recipienda 356; Cethym infulam, qug Cyprus eft, eligit fibi INoe 108, . Ceylan infula pro paradifo ab incolis babi- {а 89. 9o. arbores & fru&us 92. 96. multi elephantes 100, Spoliatus in ea Marignola 246. Cham filius Noe 107. 108. Africam obti- nct I09, mapiarum author interficitur 110. 117. Chriftianorum nominis origo 264, Chriftianus Dux Sax. fidejuffor 507, Chriftus in ejus nativitate tres foles 131. Chrudimii moritur Brzetislaus Dux 170. terre motus 303. Chrudimenfium vexillum 320. ‘ i Ciake barube arbor Indica 98. Cidlina fluv. 156, 194. Cipriorum origo 139. infula 108. in ea plantatur vinea 109. Circumcifionis preceptum. Abrahz datum 120. cultro lapideo pera&ta 242. 243. Cladrub monaft, Ord, S, Bened. fundator Wiadislaus, in quo fepultus 201. Clemens S, Petri füeceflor 265. 266. la- | pis in quo celebravit donatus ecclefie Wifle- hrad. 282. S. Clementis ecclefia prima inBol. 151. Papa, ad eum Vicarius Tartariz. venit 86. N Colinenfes cives Wladislao Regi fuam fide- / litatem probant 430. 431... Colocenfi A,Epifcopo fcribitInnocentiusPapa 333. mittitur ad Mcgajupanum, Serviz 234. 335. poftulatur ad Strigon. ecclefiam 349. lis de precedentia , coronat Regem 350, prz- ens Henrico Hung. Kegi morienti 352. ci dcfenfio Ladislai & matris commendatur 3544 datur facultas vendicandi quendam Epifcopa- tum 355. poftulatum Popa confirmare nequit 375 transfertur ad Strigonienfem ccclefiam 360, confirmatur 361, promittit concordiam pro Rege füo 369. increpatur a Papa ob diu- turnum filentium 379. i Colomannus Rex Hung,vaftatMoravos 191, contra eum movet Suatopluc exercitum 192, ejus cum Przetislao pax 183, fugat Almum, fra- trem & filium exccecat 198. 205, moritur 197. Tit Co- 

Strana 514
ONE: + ColonienfisA,. Epifcopus Prage 215.nomine Ele&orum Przemyslao defert Imperialem di- gnitatem 225. Columbus Indie civitas $8, in ea ecclefia latinorum 89. 110. 113. 114. hic. intoxicatus Marignola 245, Conítancia mulier fanatur a S. Adalb, 30.56, Conftantinopoli difputatio Marignole cum Græcis 70. 85. Servia Patriarch. Conftarit, jurisdi&ione eximitur 334. redit ad unitatem Ecclefie Rom. 355. Conradus eligitur in Rom, Regem 202,203. Wladislao dat vexillum 206. 207. inthronizat Wladislaum z//d. moritur 209, — Rex Apulie 84. Filius Brzetisłai 166. Magifter venatio- num a fratre Spitignzo conftituitur 172. acci- pit medietatem Moravie 173. bello petitur a Cremfirium expugnatum 289. : Creta infüla a Cres fundata 118. 125, 126. Crocus arbiter Bohemorum, ejus filiz 1.40. Cruciati Hierofolymitani 192. Crucigeri Pragg ad pontem fundantur 214. 216. Teuronicis Pruflia traditur a Przemislao 218. | Crux Chrifli e quo ligno? magna ejus pars in thefauro Caroli iV. 99. aurea maximi pon- deris e Polonia Pragam transfertur 167. Cubiculum viride in arce Prag. 307,309. 310. 311. : Cukata venator Ducalis 184. Culinus Panus Bofniæ Patarenoruin patro- cinium fuścipit 327, minæ Pontificie in eum 328, Cumani invadunt Moraviam 214. 219. vin- Wratislao, confpirat cum Brzetislao, uxor pa- cem ei & veniam impetrat 179. promittitur ci fucceflio in Ducatu Boh. 180, mediatorem agit inter patrem &filiuim, faccedit Wratis- lao Regi 181. ejus filiis rapit civitates Erze- tislaus 193. Moravie Dux non acceptatur a Bohemis 192. diflenfionem hahet cam. Wla- dislao, obíidct Pragam 207, fugit in Mora- viam 208. munit Hunnobrodam 284. tuetur portes Jaromiri 270. obit in Apulia 280. Epi- fícopus Olomucenfis deponitur 216. Corili e ftimulo Przemysli, efllorefcentis prafagium 142. Y43. Cornelius Cefarez Epife, 260. Cofaci auxilio Hunnobrodenfibus 288, Cosmas eligitur in Praeenfen Epifcopum 778. 151. 273. 274, cum Rege in expeditio- ne contra filium 180. con(ecratur , confecrat altare S, Viti, moritur 182. 182. Decanus ec. clefie Prag, author vite rhytmice S, Adalb. 2.3. 49. alius a Cosma Epifcopo 6, Coftmar villa 27x, . - Coturni Przemysli in Wiflehrad aflervati 143. . Coya Jaan tyrannus fpoliat Marignolam 96. Cracov , hucusque fines Imperii Boleslai Pii 160. excæcatur ifthic Doleslaus III. 161. va- {tatur a Brzetislao 166. Creatorum fpecies tantum feptendecim 82. 1 | cunt 220, vincuntar 221. 222. Cunegundis uxor Wratislai coronatur 177. uxor Regis Fencesl. 211. 216. Filia Ducis Bul- garie de(pon(atar Przemyslao, coronatur 223. filia Regis Philippi nubit Wenceslao 230, Curimenfiuin vexillum 320. Cyatir parvus papilio Indorum, e quo nata fabula de Indis rionopedis 1 13. ‘Cynkalan magna India 110, Cyolli Kagar montes arenæ impenetrabiles z{timati $6. S, Cyrillus Slavorum Apoft. perperam cum Alexandrino confufus 150. Cyrn filvaBoh. capris Polenis extraditur166, Cythiáca liquor caufticus 86. Czakius Michael teflis 443. Czaslaviam venit Archidux Mathias 307. Czaslavienfium vexilla 320, Czaftochovienfis B, V, iconis origo 285. Czek bona, confifeantür 183. Czeyka Joannes fidejuffor 498. Czernin Diviffius fidcjuflor 497. Czobor Miclisel fuadet Zierotinio deditio. nem Moravice 453, Czykowsky Nicol, teftis 443. D. Dan filius Jacob 122, Danai Graci 126. : Da- 

Strana 515
*Gre Daniel propheta 245. 247. Epiſcopus Prag. Electoribus Imperii cognitio litis de Bran- indulgentias dat eccleſiæ in Lhota 326. ejus deburgia committenda 404. geſta 281. moritur 280. Rex Ruſſiæ adverſus Elias Propheta 245. 246. eum victoria Przemyslai 221. 222. S. Eliſabeth canonizatur 281. Eliſabeth David Rex 242. 243. 244. mater Caroli IV. ejus laudes 133. 134. de Decimæ num juris divini? 123. ea vaticinium 232. uxor Caroli IV. 386. Ma- Dedyn caſtrum redimitur 206. ter Ludovici Regis Hung. 386. ejusdem uxor. Deſiderius Epiſcopus Vaſconiæ 274. 386. Soror Stephani Reg. Hung. 370. Dietrichſtein Cardinalis , Ep. Olom. in co- Energumeni de ſanctitate Adalberti confeſ- mitiis Bragæ Rudolpho ſubjacere mavult quam ſio 13. Mathiæ 313. devehit ad caſtra Mathiæ co- de Engabio Antonius fidei Procurator inſi- ronam Hung. 316. ejus authoritas in feudali- mulatur malitiæ a Podiebradio 420. 423. bus 493. teſtis 497. Enoch religionis inventor 105. Dievin caſtrum a puellis conditum 144. Enos filius Caini, cujus nomine civitatem pater ædificat 103. Diluvium 107. non aſcendit montem Seyl- Epiſcopus ex inſtituto S. Petri a tribus or- lanum 97. 106. Dionyſius Cardinalis A. Ep. Strigon, mit- dinandus 259. titur ad Cardinalem S. Angeli 416. eidem Erneſtus A. Epiſcopus Colonienſis fidejuffor nunciatur clades Turcorum 417. 501. Archidux Auſtriæ 454. 470. Ditmarus Epiſcopus Prag. primus 155. 156. Eſau nativitas 121. geſta 122. reprobatus 238. 265. ejus gesta. ibid. & 267. morientis an- Eſdras Propheta 247. 248. xietas 16. Donin caſtrum reædificatur 198. Enkeber- Eva e coſta Adæ creata, a ſerpente ſeducta tus capit Sobieslaum 196. 92. agnoſcit transgreſſionem 93. de qua ar- Dragus civitas reædificatur 149. bore comederit 99. transfertur in montem Drahomir uxor Wratislai 152. Seyllanum 95. quæ prima ejus perizomata Drevicz caſtrum 161. 98. Dubec ad Pragam hic de pace cum Mathia Eugubino Epiſcopo aſſiſtentia jubetur dari tractatum 312. 373. Ducum Boh. ſeries 145. 146. Euilach terræ divitiæ, ubertas 91. Durſtenhohe Bellidux 289. Euphratis fluv. Paradiſi curſus 92. Dworecky Procop. Commiſſarius 312. Europæ ſitus 137. Ewancziczii generalis conventus Moraviæ Statuum 478. 484. Ezechiel propheta 245. 247. E. Ebron ſepultura Adæ 104. Joſephi 123. Eccardus Epiſcopus Prag. 267. Eden paradiſus 83. quo loco ſtetiſſe credi- tur 89. 90. ejus deſcriptio fructus & arbores 92. Enkebertus de Donin capit Sobieslaum 196. Egibertus Trevirenſis A.Epiſc. inungit Wra- tislaum & ejus uxorem 177. Elam pater Alanorum 110. Eleazar Sacerdos 240. F. Fabianus Comes Wiſſegradenſis favet par- tibus Wladislai 192. fugit 193. Faleg, ſub quo linguarum diviſio 111. 117. Fames 170. 223. 224. 229. 230. Farenſis Epiſcopus Nicolaus 328. Fauſtulus nutritius Romuli & Remi 129. Fels, ejus vexillum 319. Ttt 2 Feſ-

Strana 516
G. Gaad filius Jacob 122. Galli 121. eorum origo 138. Gamzim Tartarorum Rex ad Chriſtum con- vertitur 85. vide Kaam. Gaudentius frater S. Adalberti 20. ejusdem perpetuus comes 29. 44. 158. Martyrium ejusdem Sancti eidem portenditur 46. 47. ejus corpus Pragam transfertur ex Polonia 167. 269. per merita ejus ad ſepulchrum miracu- lum 176. Gebehardus Epiſcopus vide Jaromir. Feſſulanorum bella 121. 124. Ferdinandus I. Warkoczio tranſcribit Com- menturiam 435. Archi-Dux Auſtriæ mittitur ad Comitia Imper. 304. 464. 470. nomine Mathiæ deprecationem facere Rudolpho decer- nitur 499. fidejuſſor 501. Filiceæ tunicæ Indicæ 94. ejusmodi primæ ſuere Adæ & Evæ 100. Finees Sacerdos 240. Firmanus Epiſcopus legatus in Hung. 375 378. Florentiæ apis poſteri 121. urbis o rigo 1214/2 hic monstrum 112. Floriaci corpus S. Benedicti 40. Foroneus frater Argi 121. S. Franciſci Parthenon Pragæ 136. hic B. Agnes monialis 227. 213. Wenceslaus Rex ad eccleſiam deducitur 212.213.217. Franko 382. 383. Fratres Bohemi 314. 315. Friccia ſagitta 111. Fridericus fit Imperator 209. Romam co- ronandus vadit , rebelles ſupplicio mulctat , delet Spoletum, deſponſat ſibi Beatricem, Po- lonos recipit in gratiam , Mediolanenſes Ban- no adjudicat 210. coronat Regem Boh. inva- dit Poloniam 211. deponitur 216. Bavaro dat filiam Wladislaus 200. Filius Regis Wlatislai inthronizatur 211. Dux Auſtriæ occiditur 216. Epiſcopus moritur 211. Friſchaf inſula 44. 55. Fryzonum origo 138. Gedanum venit S. Adalb. 43. 54. Gedeon Sacerdos 236. 240. Georgius Podiebradius Rex Boh purgat ſe de hæreſi coram Rege Hung. 418. rogat eum pro interceſſione apud Papam 429. rebellium quorumque caſtra ſubvertit 419. ejus pro Re- gno ſollicitudines ibid. & 425. citatur ad Rom. curiam 420. 423. 428. cauſæ cur comparere nequeat ibid. & ſeq. ab ejus obedientia ſolvun- tur Bohemi 421. 424. humiliter ſupplicat Pa- pæ ibid. & 422. hæreſis inſimulatur 425. pro- teſtatur ne ab executione adverſus eum inci- piatur 429. ex ejus imagine in Teyn ſublata corona & enſis reſtituuntur 311 frater Savin. Spoliavit Clericum 359. Cognatus A. Epiſcopi Colocenſis 325. S. Georgii Parthenon Ord. S. Bened. Pragæ laudatur 133. Abbatiſſa exu- lat 171. a Conrado comburitur 208. Virgi- nes exire jubentur 212. 214. Juditha Abba- tiſſa benedicitur 215. eccleſia, ex ea rapitur mu- lier aſylum quærens 33. 34. miraculum circa corpus S. Ludmillæ 153. erigitur 155. Germani diſcerpunt Moraviam I53. vaſtant Bohemiam 228. Geſo primus Abbas Strahof. 209. Gigantum origo 106. 114. 116. Gladsko Glacium 157. conflagrat 196. Glanafolii corpus S. Mauri 40. Glogow urbs 182. 200. Gmund ſalis evectio inde in Bohemiam 483. 489. Gnezdnæ levatur corpus S. Adalb. 166. Gojanus ſpoliat Clericum 359. Goliath a Davide cæſus 242. Gotfridus caſtrum Rakow obtinet, expelli- tur 184. Gothorum origo 138. S. Gotthardi apparitio & miraculum 279. Gradiez prima eccleſia S. Clementis 151. Græcorum origo, imperium 118. 119. 121. 126. 127. deficit 128. Græci Itali a Juvan 138. Monachi Græci in Hung. 341. 348. Gregorius Papa mittit legatum ratione Ja- romiri Epiſcopi 272. Greg. XI. mittit Caro- lus IV. certos articulos 401. Cardinalis tollit interdictum in Boh. 281. Gre-

Strana 517
RN 4 IER Grezen Regino Hradecium 182. Grill Joannes mittitur pro auxiliis adverfus| Papx 330. Poczkay 454. ec Groft de Kathaffaloy 412. Gubanus captivos abducit Hungaros 329. * Guozdez caftrum rezditicatur 177. Gurops Rex Græcorum 119. tur ad exfolvendum votum 328. queritur füper querela refpondit ei Papa 330. 336. 338. meditatur Hierofolymam 331. ' .[ülii coronatio praecipitur 337. hortatur eum Papa ut relinquat liberam. electionem Mona chis S. ZEgidii 347. ad eum deftinatur poftu- latus A. Epifc, Strigon. 349. füper quo ei Gybeit mons, in quo tres magi araverc|ícribit Papa 351, monetur, ut fratri Andree 245» Gyon fluvii Paradifi curfus 9r, H, Hæreticorum fautores infames 327. Hannoldi Paulus teftis 443, füccurrat 339. facit compofitionem cum fra- tre 340. queritur fuper difloluta difciplina Grxcorum Monach. 341. legatum Pontificium benevole fufcipit 345. Pofonienfem Przpofi- turam extra caftrum transferri cupit 346, cjus mors 342. facit hofpitale templariorum he. redem 352. Henricus Brzerislaus Dux. fimul Hardek Comites in caftris Przemyslai 219.]& Epi(c. Boh. 280. fus Suatopluc nafcitur adver(üs Cumanos pugnant 219, Haydonum rebellio 303... 474. 4775« 477.) Dux Carivtbie 231. 475. ‘Hebræorum cultus 120. Helena a "Trojanis capitur I27. — Helias translatus in Paradifumi 105. Helia pater Slavorum 109, 133. 138.129. Helifeus Propheta 246, Hely facerdos 241. Hemma Doleslai Pii u&or 159, moritur 165, Henricus Imp. apud eum educatus Udalri- eus 161. inveltit Jaromirum baculo & annu- lo 174, reunit epifcopatum Olom. Pragenfi 175. fugatur a Boemis 168. novis oneribus Boemiam meditatur premere, intratBohemiani, fugit 169. placat eum Brzetislaus 170, Hei ricus OL Mantuæ inveftit Andream Olom. Ep, 191. celebrat. Ratisbonae Pafcha, inveftit Her- mannum Prag, Ep. 183. Wratislaum Regia divnitate ornat. 176. ei bellum movet filius 187. tranfit in. Bohemiam, moritur 187. Henricus YV, patri. movet bellum 187. ei que- ritar Borzivojus 188. citat ad fe Suatoplucum, quem in carcerem tnittit 189. patrinus a $ua- toplue optatur 89. contra Polonos movet, Ot- toni favet 192, venit in Boh, ultor 193. ac- cipit a Wladislao auxilia 195. metu eum co- : yonat Papa 75/4, & 196, auxilium petit Wla- dislai Y99. moritur 201. Hungarie Reoi(cri- bit Innocentius III, de hzrefi &c, 326, mone- Ttt 3 i89. Dux Silefie im caftris Przemyslai 219. Julius Dux Brunfoic, nomine Mathiz deprecationem füfcipit facien. dam 499. fidejullor 501. — Epifc, Olom. 202. 207. celebrat exequias Maynardi Ep. 278.in Pruffiam. proficifeitur 279. dermannus Ep, Prag. eligitur 183. 274. accipit caftrum Podivin 183. commendatur ei Praga 186. tranfit ad Hung. 189. favet Wla- dislai partibus 192. fugerc volens ab amicis cuftoditur 193. vocatur ad Imp, 193. de re- vocando Sobieslao follicitus 195. item de Bor- zivojo 198. fuit de ftirpe S, Lamberti 275, miraculum cum peplo S. Ludmille 153. 275. moritur ejusque laus 199. 276, 277, de Hesburg invafor Epifcopatus Herbipol. 406. . . Hevir filia Leopoldi Auftr. nubit Borzivojo I84.. . S. Hieronymi altera feripturz translatio 25 r. Hicrololymis monafterium Grecorum 100. concilium Apoftolorum 123. 124, templum 247. rezdificatur , violat Antiochus 248. Hildelboldus Ep. Wormacienfis 37. Hifpanorum origo 138. s Hodiczky Georg,cedit milites Bo 459. fidejuflor 498. Hodolin caftrum 466. Hodynie villa 66, czkay 458, | Ho. 

Strana 518
gum laus 358. Przelauczii tumultus 317.318. Honorius III. laudat Ducem Auſtriæ, mo- Hungarorum cum Boemis amicitiæ vinculum net ut Belæ reverentiam patris perſuadeat 364. 323. 324. 432. a Gubano captivantur 329. concedit privilegium Monaſterio S. Martini Regnum datur in feudum Alberto , dicitur 365. commendat Duciſſæ Auſtriæ aſſiſtentiam Romanæ ſedi obnoxium 371. 372. 375. 376. Belæ IVto. 366. confirmat Ord. Prædicatorum 378. Rex cum paganis fœedus facit 373. le- & Minorum 281. gitimam uxorem rejicit ibid, multis calamita- Howora ob fidelitatem nobilitate & præfe- tibus premuntur 374. 377. 474. invadit Po- ctura venatoria donatur 161. diebradius 430 rebellio 467. 471. Status pe- Hoynov Sebaſtianus appetitur Bombarda tunt confirmari pacem Viennenſem 473, con- 311. frederatur eis Mathias 477. ſubfidia pecunia- Hradek urbs 180. ria a Boh. petunt 482. 489. limitum præcau- Hradecz accipit Sobieslaus 196. Hradeczen- tio 493. ſium vexilla 320. Hunnobroda conditur 283. munitur 284. Hradiſtium privilegia accipit 287. 285. vaſtata ibid, hic Carolo IV. occurrere Hugo Cardinalis 214. statuit Patriarcha Alex. 398.399. Boczkajenſis Hungaris ſe offert S. Adalbertus ad prædi- miles propinquat 460. 463. privilegiis muni- candum 34. mittit ad Reginam epistolam 42. tur a Mathia 286. urbis res & memoriæ 287. Anaſtaſius primus Abbas S. Martini 43. Po- 288. obſidetur, dedit ſe, cives per capita aſti- lonos Hungaris vendit Udalricus 162. vaſtat mantur 289. obærata, Tartari urbi propin- Brzetislaus 166. Comiti Procos tres legiones quant 290. committuntur 169. diſcerpunt regnum Mora- Huſſitarum hæreſis 427. 428. viæ 153. Apoſtolus S. Adalbertus 158. ad Hyzo Epiſc. Pragenfis 268. Hung. fugit Wratislaus 172. Brzetislaus 181. in eos expeditionem movet Brzetislaus 170. Rex Colomannus 183. Hermanus ad eos con- 1. fugit 189. expeditionem adverſus eos medi- Jabel inventor papilionum 104. tatur Henr. Imp. 189. vastant Moraviam I91. S. Jacobus Apoſt. 262. ordinatur a S. Pe- 214. ad eos fugit Otto 194. pacem eum Boh. tro Epiſe. Hieroſol. 259. ejus reliquiæ adfe- meditantur, cæduntur 197.221. 222. Levir runtur Pragam 280. Patriarcha ſacerdos 238. Regis Hung. Sobieslaus 205. auxiliares Regi ejus ſepultura 104. Jacobus Judæus apoſtata Wenceslao 212. tranſeunt Tartari 214. oc- 200. eldunt Ducem Auſtriæ 216. invadit eos Prze- Jadertinam ſedem invadit Forenſis Epiſ. 328. mysl 218. 220. pacem cum illis facit 222. Janitius Bulgariæ Dominus coronatur 346. 22.3. Regis filium baptizat Maynardus Epiſe. Janu civitas Indiæ 110. 278. Rex in Brodenſes munificus 284. 233. Janus filius Noe conditor Italiæ 109.125. cum illis pax concluditur 303. reſiſtunt Ru- Aſtrologus 116. dolpho II. 304. Papa Epiſcopis prohibet ne Japhet filius Noe 107, 108. Europam obti- ſe immiſceant in jura regalium Præpoſiturarum net 109. ab eo Sclavi 127. 329. neoelecti Præpoſiti ſe præeſentent Romæ Jareth filius Enoch 105. 330. filio Regis obedientia & homagium præ- Jaromirus filius Boleslai III. 160. in ve- cipitur 331. præcavetur litibus eccleſiaſticis natione perduellium ſagittis appetitur, deli- 331. ad Serviæ Epiſcopos Papæ epiſtola 334. beratur ab Hovora 161. excærcatur a fratre 335. inquiritur ſuper diſciplina Græc. Mona- Udalrico 162. ejus probitas ibid, filium fra- chorum 341. gratulatur eis Papa de reditu tris in ſolium elevat, occiditur a Wrſſoveciis Bulgarorum ad finum eccleſiæ 343. lis inter Suffraganeos & Capitulum Strigon. 349. Re- 163, Filius Brzetislai 166. deserit Clericatum, ad

Strana 519
uoo ® доске! ad eundem redit, fit Diaconus 173. revocatur ex Polonia 270, fit Epifcopus Prag. accipit nomen Gebhardi in ordinati levitas, Olomucenfem E le mul&at Epifcopurn Otom, 17:4. Y75. accu- 173.2771. one, ejus fatur apud Papam 272, 2773. Machrildis pre-] cibus veniam impetrat 174. Y76, adjicitur ci Epifcopatus Olom, moritur, cjus laus Jaroffius B 223. Jeremias propheta 244. Jefus facerdos. facerdotum 249, 253. 256, ejus nativitas pifeopatum ambit, ma- plenda voluntate. füprema fratris. 351. 352. tutelam Ladislai eidem commendat 353. hor- tetur Hungaros ut Ladislai partibus fideliter adhæreant, ejusdemque matris defenfionem iprecipit 354« 355. A. Epifcopo Coloc, dat facultatem vendicandi cujusdam Epifcopatus 335. purgationem recipi mandat ab Ep, Quin- 178.jque Ecclefientfi 356. nequit Andrez pctitioni urggrav. Prag, Dux exercitus|fübferibere 356. 338. ad reftitutionem abla- torun hortatur 359.precavet prajudiciis ecele- &« Coloc. 360. laudibus extollit Andream Reg, 250, 251.|]Hung. 362. concedit facultatem difpen(andi 2853. 2544. 255.«tin fecundo gradu affin, 363. Innocenzius 11, baptismus 257. opera 238, cjus Apoftoli če|mittit fratres Minores ad Tartarorum Kaam difeipuli 261, 262, 263. India maxima Mauzi di&a 88. bina go. ejus fertilitas 92, inferior Nymbar dicta 96, in tria regna dividitur 110. cjus monftra 112. Innocentius Papa Fridericum Imp. depo. nit 216. Iunocentius lY, in concilio Mogun. tx 205, 278." Inmocentias VY, com hareticos 6 Farenfem epifc. 3 gem monet de exfolvendo voto 328. prohibet Epifcopis Hung. ne fe in jura Regalium Præ- pofiturarum immifteant 329, Statuit ut no- viter ele@i Præpofiti fe fitant Romz 330.336. 339. juramentum fidelitatis prafiari jubet Ladislao filio Regis 331, promittit (ecurita- tem tranquillitatis inter perfpnas ceclefiaflicas 332. feribit Megajupano Serviæ 333. 335. coniirmat A, Epifcopo Strigonienfi jus coro- nandi Regem 325, 336, precipit coronationem Regis 237, hortatur Regem ed dandas impen- fos fatri itineris 339. confirmat compolitio- nem inter eos fa&lam 340,. Andream cruce l'gnatorum privilegiis donat ibid. inquifirio- nem precipit fupcr difciplina Monachorum Græcorum 341 Ladislaum nepotem & Regni {olicitudinem commiendat 242. nunciat pau- co = ecclefi 242. Legatum (ium commendat 345. inquifitionem transferendæ Przpofiture Strig. | dium füum de reditu Blachorum ad finuminunciat fe veniffe Pragam 401. dat operam 'ad conciliandos Duces Bav, 402. 4. Epifco- quis Moguntinus fidejuflor 501. 84. 88, hortatur Ottocarum ad pacem cum 65. Colum-{patre ineundam 366. 2) l Inundatio 19$, 223. 226. | S, Joannes Baptifta 244. 257. apparet Ivano 62, ejus honori ecclefia 66. 67. Evan igelifla 251, 262. an in Paradifum translatus 10$. capella cjus honori in ecclefia S. Viti s. pefci juber{154. Foannis Pape epiftola ad Boleslaum de 26, Hung. Rc- finftituendo epi(copstu 156, favor erga B, Mla- dam 135. coníolatur S. Adalbertum 24. re- petitur ab eo S, Adalbertus 31. celebrata fyno- do cum remittit 32, moritur 36, de monte Corvino Ord, Minoruin primus Apoftolus Tar- tarorum 79. $5. pro fanéto habitus 88. 5oau- uis Presbyreri terra Icthiopia di&a 91. S. 4n- geli Cardisalis Legatus apud Ladisl, Hung.Re- gem 4123. hortatur Papam de acceleranda ıclafle 415. Patriarcha Alexandrinus in ejus manus juramentum deponit Carolus 1V,386. mittitur ad conditiones pacifcendas de matri- monio Sigismundi 388. excipitur a Rege Hung. benevole 391. fcribit Carolo IV, de negotiis ifibi injunétis 392. hortatur eum ad congret- fum. cum Rege Hung. 393. 394. 395. 397. 399. accipit reverfales a Rege Hung. 398. 399. petit veniam fcriptorum a Carolo 400. A. Epifcopus committit 346. liberam vult Monachis S, Colocenfis promittit concordiam pro Rege Egidii ele&ionem 347. Procuratores Ponam, \ ] ‚396. feribit Carolo IV. 400 redit Pragam mitti precipit, 31,0. Andream monet de im- Huns.269, X. Epifc. Parg. moratur in Hung. 401. - 

Strana 520
☞ Juditha rapta a Brzetislao in uxorem 163. 401. Epiſcopus Eſinus inquiſitor in Regno 164, a filio in exilium mittitur, nubit Regi Hung. 371. 378. 379. credentiales Papales Hungariæ , obit, ſepelitur Pragæ 170. 171. eidem datæ 374. 376. 377. Epiſcopus Prag. filia Wratislai Duciſſa Pol. moritur in puer- 215. 278.279. conſecratur 281. moritur 280. perio 176. 186. Abbatiſſa S. Georg. benedi- Epiſcopus Moraviæ 186. 187. 270. 276. eum citur 215. epiſcopatu expellere nititur Jaromir 174. ab Julia Stirps 126. 128. ex ea Carolus IV. co vapulat 175. 272. 273. moritur. ibid. Rex 134. Bohemiæ 231. ejus genealogia a Carolo M. Junki navigii ſpecies 96. & Trojanis 133. Conjux 134. Marchio Mo- Juno 125. 126. raviæ Frater Caroli IV. 386. cum eo diſcordes Jupiter 125. 126. Duces Auſtriæ 399. Waywoda Gubernator Izachar filius Jacob. 122. Hung. mittitur ad Cardinalem legatum 416. nunciat cladem Turcorum 417. cædit Turcas 418 Rex appellatur 442. Marchio Brandeburg. 496. Dux Opol. & Ratibor. 442. Abbas S. Ale- xii 45 Abbas Strahof. reſtaurator monaſterii 216. Wrſſovecius complex cædis 192. privatur oculis & naſo 193. filius ejus Miroslaus per- duellis 104. Jodocus Joannis March. Mors primogeni- tus 386. Jojada ſacerdos 245. 246. Jonæ Prophetæ ſepulchrum 91. Jordanus Orig. Slav. author. 51. S. Joſeph 253. 254. 255. filius Jacob 122. 123. Jsaac filius Abrahæ 120. 121. 122. ſacri. ficium 237. ſacerdos ibid. & 238. ſepultura 104. Iſabella Regina Hung, certos fundos tradit 439. privilegium dat 442. Isaias Propheta 244. Ismaelitarum origo 120. illis venditur Jo- ſeph. 122. Israelitarum prælium 241. tribus 123. Itali a Tayſi 138. S Ivanus gente Hungarus ejus natales , ge- nus, tranſit in eremum, venit in Bohemiam 61. ſpecum intrat 62. offert ei crucem S. Joan- nes, qua dæ mones expellit 62. 63. ejus cerva vulneratur a Borziwojo 63. prodit ſe eidem 64. ad eum venit S Ludmilla , tranſit ad eam 65. impetitur a bubulcis 66. equum valentio- rem reddit, infirmatur 67. moritur, miracu- la ad ejus ſepulchrum. ibid. Judæi exuuntur bonis 182. Judas filius Jacob, ex quo naſciturus Chri- ſtus 122. K. Kaam ſummus Tartarorum Imperator ad eum miſſus Marignola, ejus potentia 68. 84. mittit legatos ad Papam, ſolemniter Marigno- lam excipit 87. cum muneribus remittit 88. 95. Kalewsky Ord. Præd. reſtaurat monaste- rium Hunnobrodenſe 236. Kamul civitas Tartariæ 123. converſa ad Chriſtum recuſat decimas dare 124. Kaplirz Petrus Capitaneus caſtri Poſonienſis ejus uxor, liberi 409. Caſparus fidejuffor 497. Karlstein caſtrum 136. afſervantur privi- legia Regni 492. Kataya Tartaria 91. 109. 243. Kaunicz Domini Hunnobrodæ 288. Kaych datur Doctor Borzivojo a S. Me- thudio 150. baptizat S. Ludmillam 151. Kazi filia Croci, ejus tumulus 140. Kazimir Dux Poloniæ 166. Rex 382. Kecz caſtrum oppignoratum 408. 409. Kedendorf oppignoratum 408. 409. Kileb villa 177. de Klenova Joannes fidejuſfor 497. Kochan Wrſſovecius excommunicatur a S. Adalberto 41. interficit Jaromirum 163. Konigsberg caſtrum in Pruſſia ab Ottoca- ro conditur 215. Kogata palatinus Comes partes tuetur Ja- romiri 174. 270, filius ejus 271. Kollowrath Wolf fidejuſfor 497. Kota civitas a Cain ædificata 103. Ku-

Strana 521
*7G Kurim urbs 40. provincia 57. Kuttenbergenſi Senatui ſcribit Podiebradius 429. Laba caſtrum 219. Ladislao filio Regis Hung. juramentum fide- litatis præſtandum jubetur 332. ejus corona- tio præcipitur 337. commendatur ſollicitudi- ni Andreæ 342. 353. coronatur 350. redi- tus a patre aſſignati pendi jubentur 352. ani- mantur Hungari ad ejus partes tuendas 353. 354. 355. mors 358. Rex Hung. orat Pa- pam pro acceleranda Claſſe 413. ad Varnam cæſus 476. Opulienſis Dux credentiales dat Duci Teſſinenſi 382. 383. 384. mittitur a Rege Hung, ad ſponſalia cum Sigismundo contrahenda 385. tuetur partes Caroli IV. 392. 395. Thynenſis Epiſcopus promittit con- cordiam pro Rege Hung. 369. Lamech bigamiæ auctor , Cainum occidit, cœcus ad venationem ducitur 103. 104. S. Lambertus de ejus stirpe Hermannus Ep. Prag. ejus feſtum 276. Aguenſis Epiſe. pro- mittit concordiam pro Rege Hung. 369. de Landstein Wilhelmus fidejuffor 497. Lanzo defignatur Epiſe. Pragenſis 270. Latinæ literæ ſeptemdecim 83. Lavinia 127. 128. Laurenti regni origo 127. Laurentius A. Epiſc. Hung, cum Rege fugit 197. Lemon inſignis Aſtrologus 114. Leo Abbas ſuſcipit S Adalb, in monaſte- rium 28. 29. 53. ejus exiſtimatio de S.Adalb. 35. vaticinium 39. Leopoldus Marchio Auſtriæ 184. filius Leo- poldi ducit filiam Sobieslai 206. Dux Auſtriæ fidejuſfor 501. Lepes Valent. Epiſc. Veſprimienſis Legatus Hung. 478. Lestko Dux Lufitiæ vincitur 221. 222. Levi filius Jacob 122. ei datum ſacerdo- tium 123. 239. Levigradecz caſtrum 17. 146. Lhotæ S. Georgii eccleſia 325. Tom. II. Libnæ ad Pragam ſubſcribuntur compactata 313. Libnthal Commiſſarius datus Moravis 317. Libuſſa filia Croci 133. 140. in judicem præ- ficitur, ejus oratio ad populum 141. defignat maritum & Ducem I42. obviam procedit ſponſo , nubit , condit Pragam 143. moritur 144. Lichtenſtein Carolus Capitan. Moraviæ re- quiritur pro auxiliis 454. nunciat stragem Boczkayenſium 457. 460. periculum minatur, ni ſuccurratur 459. 461. fidejuffor 498. Ligenza Stanislaus teftis 440. 441. 443. Linguarum confuſio 116. Linus a S. Petro ordinatus Epiſcopus 265. Litomericzenſium vexilla 320. Litomiſslium concedit Rex Wencesl. 217. literæ Patriarchæ ab hinc ſcriptæ 401. Lizka viculus 162. Liztimir occiditur 184. Lobkowitz Ladislaus & Eva ex aula Ru- dolphi dimittuntur 307. Chriſtophorus, & Zdeniek fidejufſores 497. Lodenicze fluv. 61. 63. Lomnitz Joannes 288. Loth 120. Lotharius Saxo invadit Bohemiam , eæditur, reconciliatur Sobieslao 202. levat filium ex baptismo, fert ei auxilium 203. Sobieslaus con- tra ei mittit auxilia, moritur 205. Lubic caſtrum Slavniki 157. in eo occiſi fratres S. Adalberti 40. Luboſym caſtrum Libuſſæ 140. Lucaray ſecunda pars Actuum Apoſt. S. Luca 258. 259. Lucarda Bavara nubit Brzetislao 132. S. Ludmilla baptizatur, ejus Laudes 151. 135. Borzivojus eidem narrat, quæ in vena- tione acciderant 64. accedit ad S. Ivanum, ad quam & is inviſit 65. mittit ad eum capella- num ſuum 67. martyrio afficitur, miracula circa corpus ſacrum 152. 153. ſepulchrum in- tactum ab igne 208. velum a flammis non conſumptum 276. Ludovico Regi Hung. ſe purgat Carolus IV. de falſis rumoribus 379. Cancellarius ejus Uuu L. Wil-

Strana 522
M. Machabæi reſtaurant ſacerdotium 248. ſa- cerdotes interficiuntur 249. Machumeti de ſanctitate B. Mariæ V. te- ſtimonium 254. Magdeburgum 12. iſthic coronatur Wla- dislaus 210. Magi a Brzetislao ex Boh. exturbati 182. Malabaria Indiæ provincia 110. Maleſſicz ad Pragam 316: Malusky Joannes teſtis 440. Manſo Caſſini montis Abbas 26. Mareus Præpoſitus Prag, ejus laus 175.271. Mare mortuum 120. Rubrum, Piſanum, Venetum 124. Margaretha filia Leopoldi Auſtriæ nubit Przemyslao 213. venit Pragam 215, 218. Duciſſa Austriæ commendatur Belæ & Wen- ceslao 366. Maria mater Jeſu prædeſtinata ab æterno 252. ejus ſanctitas 253. 254.255. primam hoſtiam pro miſſa Apoſtolorum confeciſſe aſſe- ritur 258. ejus gratioſa imago Hunnobrodæ q 284. transfertur Czastochovium 235. Soror Wilhelmus 380. 381. ceditur ei Ducatus Plo- Moyſis 239. 245. filia Sobieslai deſponſatur ezenſis 382 filia in matrimonium petitur 383. Leopoldi filio 206. rata habet ſponſalia 385. eidem aſſecuratio- Marignola Joannes Chronici Boh. author nem dat Carolus IV. de non vendicandis ter- plura ſcripſit 68. 69. Nuncius Apoſtolicus ris Hung. 386. ad eum mittitur a Carolo Pa- miſſus ad Kaam Tartarorum 68. 84. Constan- triarcha Alexandr. 388. in ejus manus depo- tinopoli diſputationem habet cum Græcis 70. nit juramentum 392. 394. 396. Duces Bava- 85. ejus Apoſtolici labores per Perſiam, Tar- riæ nonniſi in juſta cauſa juvare intendit 393. tariam, Indiam 70. 86,87. baptizat plures & 397. ejus laus ibid. congreſſum cum Corolo me- erigit eccleſiam in Armalec 86. benevole ex- ditatur 398.cum eo pacem facere non vult 402. cipitur a magno Kaam 87. redit cum ſum- 406. Dux Bavariæ intercedit proPhantino 427. ptuoſis muneribus 88. 95. venit Columbum Dux Lignicenſis nepos Wenceslai II. 133. Luneburg. Ducatus bellis obnoxius 406. 88 crigit coloſſum in perpetuam memoriam Luntzky Henricus teſtis 441. 89. tranſit ad Reginam Saba 90. intoxicatus per ejus Medicam curatur 245. Reginæ erga Luthomericium redditur Wrſſovecio 185. eum favor 246. venit ad locum qui exiſtima- provincia 146. batur Paradiſus 90. in urbem Camſay 95. in Luthomysl 156. portum Zayton 96. ad montem S. Thomæ, Luticenſes Slavi 43. periculum ejus per mare, ſpoliatur omnibus Lutoldus vaſtat ditiones Borzivogii 183. Imperatoriis muneribus 96. venit ad inſulam recuperat ſuas civitates 185. Ornes 113. Indus baptizandus ad eum venit Luzani vide Zatecenſes. 114. fuit in turri Babel II6. redit per ter- Luzko campus 183. ram ſanctam , venit in Bohemiam 71. fit Epi- ſcopus commenſalis & Capellanus Caroli IV, 72. ad Hiberniam legatus deſtinatus 73. de ejus morte nihil proditum 74. ejus Chronicon non legit Hagecius 75. 76. quo tempore ſeri- pſerit 282. ſcripſit juſſu Caroli IV. 79. 80. Chronici ſui partitio 76. 77. 81. S. Martini monaſterio conceditur celebratio miſſarum tempore interdicti 365, S. Martini cripta in eccleſia S. Viti 194. Martinus Ca- non. Boſonienſis 412. Mathias Corvinus Rex Hung, ei ſe purgat Podiebradius de hæreſi 418. 429. occupat Colinium 430. ejus prætenſiones adverſus Wladislaum 431. habuit filiam Podiebradii Regis 432. A.Dux Auſtriæ nomine Hungaro- rum ad Comitia mittitur 204. agit de auxi- liis adverſus Boczkay 254. Hungari apud eum queruntur , pacem eum Turca confirmat 305. venit in Bohemiam , deſignatur a Rudolpho ſucceſſor 307. 316. mittit legatos Pragam ad comitia 309. 310. cum exercitu propinquat Pragæ,pacem facit ſub certis conditionibus 312. 313. ad eum venit Archi-Dux Maximilianus 315.

Strana 523
SENS: FLO 315. ceditur ei Moravia 316. 490. Commif- farios convivio fplendido.excipit, 317. con. ftituitur caput. & columen familie auftriacæ 464. 470. cum Statibus Auftriz & Hung, con- fæderationem facit 477. commendatur Sta- | tibus Boh, in fucceflorem 479. articulos Ku- ‚ dolpho & Statibus proponit 481. 485. trans- a&io ejus cum Rudolpho 487. declaratur füc- cejor 488.489. militem e Bohemia reduce- re monetur 496. difcedit 317. Regis Hung, folemnis ingreffus Pragam 319. adverfus po- pulum Paflavienfem expeditionem fufcepit 322 aflécurat Status Boh. deprecavendo damno 502. 5OĄ. injungitur ei deprecatio facienda Kudolpho 499. | Aathildis Comitifla pro Jaromiro apud Pa- pam intercedit 273. veniam ei impetrat;175. ecclefíam Romanam ditat 176. $. Matthæus Apoft, 262, S. Matthei Chri- * ftiani 91. Secreta 254. Mathufalem 105, 106. Maurum mare $85. Mauzi maxima India 88. 95. I IO. | Maximiliani IT. Imp; majeftales circa veli- gionem 308. Archi-Dux Auflriz venit ad Ru dolphum 315. deprecationem nomine Mathie fufcipit 499. fidejullor SOI. 464. 470. Mazoviz principatus cedit Carolus IV. 382. Medorum origo 138. Mediolanenfes banno Imperiali adjudican- tur, obfidentur 210. ceduntur 211. Meinhardus fit Epi(c. Prag. 199, partes tue- tur Sobieslai 201. proficifcitur Hierofolymam 203. ejus gefta 277. accufatur. confpirationis 204. mittitur in exilium, excufatur a duobus Fpifcopis, purgatur coram concilio, 205, ejus innocentia, mors 278, Melchior Ord. Predie, condit monafterium Hunnobrode 284. : Melchifedech facerdos 236. facrificium xx Melitenfi ordini conceditur reluitio ditionum 43%. Wartenberg Grandis Prior 437. Menfes a Romulo conftituti 131. Mefopotamia 9X. eam pervadit Euphrates 92. ejus defcriptio U u Meflina mons, in quo fubfidit arca Noc 106. S. Methudius Slavorum Apoftolus 150. Moravie A.Epifcopus ibid. baptizat Borzivo- jum 151. | Mezko Polonie Dux cum fuis fugit Praga. 165. ejus liberalitas in quinque eremitas 165. 166, crucem auream pondere corporis fui conflari fecit. 167. moritur 216, Miller Colonellus Suecicus Hunnobrodam per capita æftimat 289, Minorum Ordo in Tartaria primus fcmen- ‘tem evangelii jacit 84.85. fex martyrio af- ficiuntur, quorum canonizatio petitur 86, in Cambalec A.Fpifcopatum & ecclefias plures habent 87, item in Zayton 95, petuntur a M. Kaam 88, monafterium eorum Hierofolymis 247.257. 258. Romæ 253. fundantur Fragæ 281. Ordo confirmatur ab Honorio 7/74. Miroslaus Wrfílovecius accufátur de infidiis 204. Миа fluv, 140. Mife urbs Saxonis Mifnen- fesMarchiones diflident cum Ducibus Sax.405. Mifla prima a Chrifto celel rata 258. B, Mlada foror Boleslai Pii 266. ejus gefta, laus 135. prima Abbati(la 8, Georgii 145,156, Modilial domini piperis in Indiis 113. Moguntiæ concilio intereft Innocentius Pa- Е 205, in fynodo reunio Epifcopatus Olom. cum Pragenfi ftatuitur 175, Wratislaus Rex decernitur 176. Coímas Prag. & Andreas Olom. Epif. confecrantur 182. Moldava fluv, 138. 159. 143. Monctz mutatio perniciofa Reipubl, 160, Monfol ex ruderibus Nynive urbis condi- ta 9%. Monftra humana Indiarum 112. Morava fluvius 221, Moravia habuit feptem epiftopatus 150. ad eam confugit Borzivojus 151, difcerpta 153, eripitur Polonis ab Udalrico ; cedit eam Brze. tislao 162. 164. — miles committitur Comi- ti Procos 169. inter filios dividit Brzetislaus 172. Wratislaus inter duos fratres 175. vae ftatur ab Hung. 191. ad eam confugiunt clien- ites Borzivoji 192, Marchiones fubjećti Duci ;Boh. 194, medietas datur Ottoni 196. expelli- wz | tur | 

Strana 524
TGV: d» TONA tur ex ea Sobieslaus 199. — vaftatur a Sobies- lao 202, datur Przemyslao 213. cam in- vadunt Tartari 214. Hungari 219. Epifco- patus unitus Pragenfi 270, folvitur , reuni- tur 273. intrat exercitus Rudolphi 305. Neugerii, cum iis fedus facic Hung. Rex 373. 374. ^ © 4 Nicenfi Cardinali committitur cognitio fu. per hærefi Podiebradii 420. 423. , S; Nicolai digitus Prage fanguinem ema- Status Slawkoviz comitia celebrant 306. 471-|nat 136. Nicolaus I. mittit Efinum Epifc. volunt fe immunes a macula infidelitatis 213.*in Hung. 371. 376. 379. rogat Rudolphum I. 484.494. — Moravi fubjiciuntur Archi - Duci Mathie 316. difcedunt e Bohemia 317. in ingreflu Mathiæ Pragam comites 321. caufas füíceptz expeditionis eis aperit Boczkay 452. fuadetur eis deditio 453. ftrie & Hung. confederantur 478. ne jura, quz fibi. in Hungariam competunt, invadat 371. eadem jura edocet Albertum 373. dat Efino Ep, credentiales 374. 376. 377. increpat Strigonienfem A. Epifc. item. Culo- cum Statibus Au.|cenfem de filentio 377. 379. Epiftopus Prag. dimit. ordinat elećkam Patavienfem & Salisburgen- tuntur a fuübje&tione Rudolphi 485. 497. 490.;(em 213. S. Stanislai reliquias in Boh, adfert privilegiorum confirmationem petunt 485.|214. excipit folemniter Przemyslaum 218. 486. 491. iterum fubjaceant 490. Moyfis nativitas gefta 124. 238. 239.240. facerdos 238. an translatus in Paradifum 105, Mratzky Carolus Commiflarius 317, Mundi creatio 82, 83. Muntat oppignoratur 38r. Mufz palme humiles in [ndiis, earum de- fcriptio 97. 98. ex iis prima perizomara Ada- mi & Eve 9$. Mutina fugit in Poloniam 183. necis Brze- tislai complex 185. redit ex Polonia, reci- pit Litomericiam 185, Bohemia ci confidi- poft mortem Mathie Regi Boh, | moritur 215. Farenfis Epifcopus excommuni- catur 328. Nicofia metropolis Cypri 109, Niefchowsky Stanislaus te(Lis 441« 443. Nili Abbatis Valelucenfis laus 26, 277. ejus de fan&itate Adalberti teftimonium , item va- ticinium martyrii 46. Nili fluvii curfus 91. Niman filius & maritus Semiramis 119. Nimbar inferior India 96. 110. Niniven condita 118. alluit Tygris, fe- pulchrum Jonz 91, Ninus interficit Cham 110, patri ftatuami tur 189. vertitur in fugam Igo, ejus perfidia, |ponit , ac idololatriæ occafionem przbet, fub- capite plectitur 19r, Muzonien(is diftri&as: 408. Mztis Comes 177. Nandualba obfidetur a Turcis 416; 417. caftrum magna parte everfum 418. jugat oriens A(lyriorum regnum I18. || Nifa fluv. 157.. ; Nitrienfis. Epifc, contradicit. poftulationi IA. Epifc. Colocenfis 349. ei conceditur fa- cultas ordinandi extra tempora 443. territo- rium vaftatur 192, Noe filius Lamec 106. arcam «dificat 107. hiftoria arcz & holocaufti, eligit fibi Cethym Nargillus nux Indica, ejus defcriptio, fru-|infolam 108. 107. plantato vino inebriatur, &us 98. ex ea prime tunice Ade & Eve roc. | maledicit filio Cham 109. facerdos 236. Nator conditor Regni ZEgyptiorum I18; Navoy Wenceslaus 439 Noema inventrix artium muliebrium 104, Norimberga obfidetur 202. curia generalis Neklan Dux Boh. 146, timidus fui loco in| 400, moritur Lotharius 205. praelium Tyronem fubftituit 147. milericors Notgerus. Epifcopus Leodic. comes via S. in filium Wratislai & Zatecenfes, 'Turingum|Adalb. 38. fupplicio addicit 149, Nemprot turrim Babel edificat 116; niu-|(es 131. ris cingit civitatem I17, ejus filii 113. Nuina Porpilius adjecit prioribus duos men- Otta- 

Strana 525
1 curti ſuæ eum præficit Otto Imps moritur 15. 52. O. Octavianus Auguftus 131. Oelſen Commenturia Melitenſium 435. Pacis æternæ fanum ruit Romæ in nativitate Offny & Finees ſacerdotes peſſimi 241. Okardus Princeps militiæ Henr. Imp. cedit Chriſti 255. ſpe fruſtratus ex Boh. 169. Paduæ conditor Antenor I26. Olomucii Rex Hung. & Boh. Paſcha cele- Pamern oppignoratur 408. 409. Pappas diſcipulum & patrem connotat 31. brant 205. Epiſcopatus unitur Pragenſi 175. Epiſcopus promittit concordiam pro Ottocaro Paradiſus vide Eden. Paridis judicium 125. 369. petitur, ut ſubjaceat Mathiæ 486. 492. ejus in feudalibus authoritas 493. Pardubicii Hungarorum tumultus 317. 318. Paryſiorum origo 121. 122. Olſſawa fluv. Mor. 283. Olzana rivus 197. Paſchalis Papa metu coronat Henricum Imp. Omnium Sanctorum Capella ledicatur 224. 195. Oppolienſe monaſterium 440. civitati datur Paſſavienſis Epiſe. conſecratur Pragæ 213. citatus ad Rom. Curiam 406. populus Bo- privilegium 442. hemiam vaſtat 322. ad eum compeſcendum Ormes Inſulu Aſiæ frequens negotiationi- advenit Mathias 502. bus 113. Patareni hæretici in Hung. 327. Oſſeka mons 140. 156. S. Paulus Apoftol. 259. 260. 263. 264. Otto Rex 205. 206. Otto II. victus a Sa- 265. diſputat in pago Athenienſium 125. racenis Moguntiæ novum conſcribit militem Paulum II. de nimia credulitate inſimulat 18. 19. jubet conſecrari S. Adalb. 157. Ot- Podiebradius 420. exſolvit Boemos ab obe- to III. multum ei addictus 37. 158. Bruno- dientia Podiebradii 421. 424. cujus preces nem cognatum commendat pro Pontificatu 36. non audit 422. 425. Weſprimienſis Epiſc. Filius Brzetislai 166. conſtituitur a fratre pi- promittit concordiam pro Rege Hung. 369. ſtorum Magister 172. accipit orientalem Mo- Capellanus S. Ludmillæ ſaeramentis munit S. raviam 173. ejus filii Brzetislao parent 183. Ivanum, eumque ſepelit 67. cum Suatopluc auxilium fert Borzivojo 185. Peking eadem urbs, quæ Cambalec. 87. Vicarius Ducatus conſtituitur 189. fit obſes Pelis hoſpitale templariorum fit hæres 352. pro fratre ibid. fugit ab Imp. 189. defigna- Abbas nuncius Regis Hung. ad Pontif. 328. tur ab eo Dux Boh. non recipitur a Bohemis Peregrinus fit Epiſc. Prag. 281. 192. vocatur ad Imp. 193. timet accedere Pergar Ægidius fidejuſfor 498. fratrem 194. capitur, fugit in Hung, ibique Perger Stephanus a Perge nobilitatur 445. moritur ibid. Otto Marchio Moraviæ datur ei familiæ merita 446. medietas Marchionatus 196. armatur adver- Peſſina author Martis Morav. 283. ſus Saxones 199. ſpe fruſtratur Ducatus Boh. Peſtis 182. 200. 213. 223. 201. privat Wratislaum patrimonio, recipit ſe S. Petrus a Chriſto conſtituitur Summus ad Imp. 202. munit Hunnobrodam 284. tue- Pontifex 257. 259. ejus geſta 260. 261. tur partes Jaromiri 270. ſublimatur in ſolium 273. Bambergenſis Epiſc. e Pomerania redux martyrio afficitur 261. 263. 265. lapis in quo audit Wladislai confeſſionem 201. Albus pa- celebrare ſolitus donatus Wiſſehrad eccleſiæ ter Judithæ Duciſſæ Boh. 164. Palatinus oc- 282. Hung. Rex. viduam Brzetislai ducit uxo- rem 170. de ponte curvo legatus Apoſt. inter- cidit Philippum 280. Ottricus Magdeburg. Scholarum Præfectus, dicto Pragam ſubjicit 215. Leonis Antipapa ejus laus, S. Adalbertus ejus diſcipulus 13. Uuu 3 P. ex-

Strana 526
DELA 4 Доске exeommunicatur 205. de Vico committuntur, puniendi rebelles Romani 250. Nutüritis Caroli) IF. mittitur ad Hung. 4Ot. Petrzin mons X44. Phantinus Procurator mittitur a Podiebra- dio in negotiis fuis Romain, recedit a Vodic- bradio, venit nomine Pontificis Pragam 426, , mittitur in cuftodiam 427. de cjus violatione! arguitur Podiebradius 425. liberatur 427. Pharam defertum 120. Pharaon Jofephum carceri mandat 123, ejus filia nutrit Moyfem 124. precipit omnes mafculos Israelitarum necari 239. , Pharifaorum etymologia 251. S. Philippus Apoft. 262, Imperater , ci re- fiftit Przemyslaus , occiditur 280. 7Fartonien- Js Epifc, promittit concordiam pro RegeHung. 369. Saloienftum ele&tus fvater Ducis Carin- thiæ 220. Philitæorum bella 241, Phifon fluvii Paradifi curfus 91. Phrygum origo 138. Pietipesky Wodolan & Felicis vexilla 319. . .Piperis defcriptio, ubi & quomodo crefeat 88.89. domini X13. . Pipini Severum przceptum de moneta 160, tributum Bohemis imponit 169. Pius V, Nitrienfi Epifc. dat facultatem ordinandi extra tempora 443. Plage decem Ægypti 124, Plejades Mu( 124. Ploczenfis Ducatus ceditur Regi Hung. 382. Pina utraquiftis accedere renuit 309. cives ob mercatum diei dominice increpantur a $ Adalb. primum Ord, S. Benedi&li in ea pro- vincia cenobium 32. Pobrazlav frater. S, Adalb. occiditur 41. Podiebrad Georg fcribit Senatui Kutten- berg, 429. ejus laus, filiam habet Mathias Rex Hung. 432. eo vivente defignatus Wla- dislaus Rex 434. videetiam Georgius Pod. Podivin caftrum reædificatur 183.199. Polonorum jejunium per 9. hebdomadasa S. Adalb, inductum 56, difcerpunt. reenum Mo- ravi 153. eorum Apoftol us S Adalb. 158. | В = но BR RR =o: — taria Epifcopo Hermanno 186. laum 160, Boh, ad convivium , exccecat, capit Pregam 161, captos Hungaris vendit Principes 162, capti transferuntür in filvam Cyrn 166. quinqueSS Fratrum hiftoria, martyrium 165, eis Erzetislaus fab annuo tributo civi- itates reddit 170. Rex fit Wratislaus 177, ca- „ftram Brido demolitur Brzetislaus 133. cum Borzivojo invadunt Bohemiam 190, cædun- tur 192, Duxinvadit Bohemiam 194, cruen- ta potitur vi&toria 195, facit pacem 197. Im- ' peratoris gratiam cis conciliat Wladislaus 210. Wenceslaus eligitur in Regem 216. Dux creatur miles a Przemyslao 224. Polonia va- ftatur a Przetislao 166, 182. ad cam fugiunt Wr ovecii 183. Pontanus Georg. Barthold, nobilitat Fran- ci(cum Müller 449. vindicavit rariflimum coe dicem Bibliothecz Metrop. 7. Porey frater S. Adalb. occiditur 4I, Pofonium 189. Przpofitura e caflro trans- ferenda 246. Prapofitus adverfatur Suffraga- neis 350. Capituli literze 411. conventus in hac urbe 475, 478, pax cum Ottocaro 368. Poftoloprth. cenobium Ord, S, Bened. 149, Potenburch in Hung. 368, Poulic occiditur 184. Prackfticzky Sigism. fidejuffor 498. Predicatorum Ordo confirmatur ab Нопо- ne accipit domum Prage 281. Hunnobro- de 283. 284, Ziskianis temporibus hic la- tent 285. redeunt 286. Prænionitratenfis Ordo in Boh. inducitur 208. Pragam. defertur corpus S, Adalb, 59, a CarololV, au&a & magnifice condita 137. ftruitur, munitur 143+ 144. 186. 207, 211. 214, 216. 312, prima ecclefia 151. capitur a Polono 161. deliberatur 162. ad cam trans. fertur corpus S. Wenceslai 154, erigitur cpifecop. fedes 155. 156, transfertur corpus S. Adalb, & ,Gaudencii X67. commendatur intromitti petit Wladislaus 193. pons fuperatur aquis, Du- cale palatium vento dejicitur 198. obfide- tur 207. capitur 212. 217. interdicto fub. Dux Bohemis eripit Cracoviam, invitat Doles- jicitur, 215. 273. inducuntur. alienigenw in (üb- 

Strana 527
* ſuburbia 215. indicuntur Comitia 306. ſo- ab eo repetit Rudolphus feuda Imperii, reſiſtit lemnis Mathiæ ingreſlus 319. pſeudo Epiſco- 226. parat bellum adverſus Rudolphum, pa- pus 274. Pragenſes ovantes obviam procedunt ciſcitur , reſignat quinque vexilla 226. pacta S. Adalb. 32. eorum tumultus ob mulierem infringit , inſtruit militiam , pugnam init, ca- quærentem aſylum 33. 34. adhærent Podie- dit belli 227. Duci Teſſinenſi datæ credentiales bradio 419. Mathiæ 430. eorum vexilla 320. 382. conſtituitur procurator ad contrahen- Epiſcopatui unitur Olomucenſis 175. dantur dum matrimonium cum filia Regis Hung. 383. in compenſationem 12. villæ 270. Canonici 385. eidem a Carolo conditiones præſcribun- vocantur ad moriturum Sobieslaum 206. Con- tur 384. benevole a Rege Hung. excipitur ſiſtorium jurisdictionem habet in utraquiſtas 391. in ejus præſentia Rex Hung. deponit ju- 308. ramentum 392. ejus laus 394. concedit ad Prevnov monaſterium Ord. S. Bened, fun- Carolum IV. ibid. dat Boleslaus Pius 155. Pulkava ſerius Marignola finivit ſuum Chro- Pretonia caſtrum 218. nicon 282. Prigitan canem portare compellitur 194. Purificationis dies B, M. V. 247. 248. S. Procopius 170. Procos Comes occiditur 169. Pruſſia ſe ſubdit Przemyslao 215. expu- gnatur a Polono 59. Prutenorum ſitus, etymologia, mores 43. reliſtunt prædicationi S. Adalb. 44. 45. 55. 58. irruunt in eum comitesque 47. eum mar- tyrio afficiunt 48. 158. Przelauczii tumultus Hungarorum 317. Przemysl ab aratro ad Ducatum vocatur 141. 142. 143. ejus laus, geſta, 143. moritur 144. Dux Boh. ſuccedit patri, pacem facit cum Re- ge Hung. proficiſcitur adverſus paganos 214. elevatur in Regem 211.217. monetur a Papa ad pacem faciendam cum patre 366. pacem facit cum patre, obruitur a patre 212. 217. humiliat ſe coram patre 213. 217. ac- cipit Moraviam , mittitur ad capiendam poſ- ſeſſionem Auſtriæ, celebrat nuptias 213.214. ſubjicit ſibi Pruſſiam , eam commendat Cruci- feris 215. 218. alienigenas Pragam inducit, Bavariam vaſtat, 225. cæditur 215. invadit Hung. vineit 2I8. cæditur a Cumanis 220. glorioſa ejus adverſus Hungaros victoria 220. 22I. 222. pacem facit 222. 223. 368. 369. 370. deſponſat ſibi filiam Ducis Bulgarorum, coronatur 223. Nominis Ottocari explicatio 224. 225. neptem locat Belæ juniori , creat milites Duces ac Marchiones 224. privilegium dat Hunnobrodæ 278. multa caſtella ædificat, defertur ei Imperatoria dignitas , recuſat 225. R. Radim vide Gaudentius. Radla pater ſpiritualis S. Adalb. mittitur Romam ad eum in Boh. reducendum 30. per- ſuadet in ſynodo reductionem illius 31. mit- tit ad eum epiſtolam in Hung, S. Adalbertus, idem veroſimillime, qui Anaſtaſius 42. Rakow caſtrum 184. de Raupowa fidejuffor 498. Ratisbonæ fit Monachus Strachquas 154. obſidetur Henr. Imp. 187. conflagrat 204. comitia 304. Epiſcopus proprius Bohemorum 154. promittit concordiarn pro Ottocaro 369. Rebecea 121. 122. 238. Remi hiſtoria 129. Q. Quinque eccleſienſis Epiſe. contradicit po- ſtulationi A.Epiſeopi Colocen. 349. offert ſe ad purgationem Canonicam 356. poſtulatió- nem ejus ad A. Epiſcopatum Strigonienſem Papa confirmare refugit 357. Wilhelmo op- pignoratur oppidum Selz 380. item Wiſen- burg & Muntat 381. Quinque SS. Fratrum corpora transferun- tur Pragam 269. Quirites unde dicti 130. Re-

Strana 528
*e& Religioſi Indi ſaraceni magno numero 95. 97. eorum vitæ inſtitutum 101. 105. 114. Rhea Silvia 128. 129. Rheate eivitas condita 128. Richardus Epiſe. de Simonia infamatus 275. Robertus Rex Siciliæ mittit Magno Kaam munera 87. Rodominus ſpoliat Clericum 359. Roketnize fluv. 167. Rolandus Comes 222. Romæ origo 128. 129. 130. Synodus ob reducendum S. Adalb. 31. Petri Cathedra 260. 261, 265. Romanorum regnum ſucce- dit regno Aſſyriorum 118. cum Sabinenſibus bellum, pax 130. 131. conſtituunt Conſules 131. adverſantur Friderico 131. Romuli hiſtoria 129. 130. 131. Rotenstein caſtrum 193. Ruben filius Jacob 122. Rudolphus eligitur in Rom. Imp. repetit ab Ottocaro feuda imperii, bellum parat , re- fignantur ei quinque vexilla 226. 227. filio dat in feudum regnum Hung. 371. 372. ro- gatur a Papa ne jura ſua invadat 372. 376. Rudolphus II. laudatur a victoriis pacem fa- eit cum Turcis 303. Comitia indicit 304. ad pacem cûm Turca ſervandam admonetur , in- digne fert Mathiæ auxilia , minatur Hungaris & Auſtriacis , mittit exercitum ad Moraviam 305. Pragæ comitia indicit, item generalem inſurrectionem 306. cum Mathia pacem me- ditatur 307. propoſitiones ei a Mathia fiunt 309. 310. a corpore utraquiſtico 310. 311. de pace tractanda mittit Commiſſarios 312. ſub certis conditionibus pacem facit 312. 313. ad eum venit A. Dux Maximilianus, 315. nobilitat Stephanum Perger 445. animatur ad acceleranda auxilia 459. 461. ob ejus fini- ſtram valetudinem conſtituitur Mathias caput familiæ Auftr. 464. ſuadetur ei acceleratio complendæ pacis cum Turca 467. nunciatur ei conventus Moravorum Slavkoviæ 471. com- mendat Boh. Statibus Mathiam in ſucceſſorem 479. articuli quos ei Mathias propoſuit 481. corundem ſupplementum 485. Moraviam Mathiæ cedere petitur 484. 485. debita Mo- raviæ expungat 486. 492. transactio ejus cum Mathia 487. Mathiam ſucceſſorem declarat 488. 489. cedit ei Moraviam ſervato tamen Marchionis titulo 490. 315. amniſtiam pu- blicat 316. deprecationem ei facere jubetur Mathias 499. Alberti filius 231. invadit Boh. 132. Rupertus legat. Apoſt. ordinat Hermannum Prag. Ep. 275. Dux Bavaria cum Carolo IV. pactatur 395. 400. reſiſtit Carolo 403. Ruzan fluv. 197. Rymianus Joannes palatinus Boczkay 451. Rziczan mittuntur ei auxilia 457. Rzip mons 139. eccleſia in co conſecratur 281. S. Saba optima orbis inſula a mulieribus re- gitur 119. terræ ſitus 114. montis Gybeit deſcriptio 245. in ea multi elephantes 100. Regina 90. ejus erga Marignolam favor 246. Sabinorum regnum, ob mulieres bellum 130. Sacerdotium naturale, ſpirituale 234. legale 239. Judæorum ceſſavit 249. Salamon Rex Hung. adigit Marchiones Moraviæ ad muniendam Hunnobrodam 284. Salm Comes Capitaneus Moraviæ 288. Salisburgenſi A. Epiſcopo committitur inqui- ſitio ſuper idoneitate Colocenſis 361. pro- mittit concordiam pro Ottocaro 369. accuſa- tur a Carolo IV. de rebellione 405. ordinatur Pragæ 213. Samaria 111. Samuel Sacerdos 236. ejus ſacrificium 237. geſta 240. & ſeq. Sanbii arborem colunt. 59. Sara uxor Abrahæ 120. Saracenorum origo 120. in India 89. Aſ- ſyria 91. cum iis fœdus facit Rex Hung. 373. 374. Sarai Japoniæ inſula 86. Sardanapali hiſtoria 130. Saturnalia 126. Saturnia civitas 126. Saturnus venit in Eu- ropam 125. docet signare metallum 126. Saul primus Rex Israelitarum 242. 243. Colo-

Strana 529
Colocenſis A. Epiſc. indulgentias dat 325. Saxones intrant Boh. cæduntur 169. ite- rum invadunt 177. vincunt 178 proſternuntur 202. rebelles Ottoni 206. eos ſub obedien- tiam redigit Sobieslaus ibid. & 207. illis bel- lum infert Wladislaus 199. Scanderbeth ad gerendum bellum invita- tur 416. Scepanowiz 440. Schlik Joachimus poſtulata utraquiſtarum Rudolpho proponit 310. 311. Commiſſarius deputatus 312. fidejuſfor 497. Schwihowsky Theobaldus 312. Scitarum origo, ſitus, mores 117. bellum cum Servis 137. Secana fluv. 121. Sedlnitzky Chriſtophorus 493. Sela Indorum conditor 110. ab eo Sama- ritæ 111. Seliw, hic mortuus Meinhardus Ep. 278. Selez oppignoratur 380. Sem filius Noe, obtinet Afiam, 107. 108. ejus progenies geſta 110. Separat ſe a Nem- prot, Rex Salem dictus 117. Sacerdos 236. Semiramis 119. Senaar ſitus, ubertas 115. Seraphim A. Epiſc. Strigon. ordinat Her- mannum Prag. Ep. 275. Serpens ſeducit Evam 93. 94. monſtroſi 114. Serviæ Megajupano ſcribit Inuocentius Pa- pa 333. juratoria cautio ab eo exigitur 335. eximitur jurisdictione Patriarchæ Constantinop. 335. obedientia legato Pontificio priccipitur 345. sterilitas 416. Seth filius Adæ 104. prohibet nuptias cum generatione Cain 106. ab Adamo ad Paradi- ſum mittitur 100. Severus Epiſe. Prag. 268. 269. increpat Bohemos ob violationem ſepulchri S. Adalb. I66. ei apparet S. Adalb. 167 levat corpus ſacrum, accuſatur apud Papam 168. 269. tran- ſit ad caſtra Cæſaris 170. pro libertate uxo- ris Wratislai deprecatur Spitignæum 172 Moraviæ & Boh. ſimul Epiſeopus 270. mo- ritur 173. 270. Seyla burſam ſignificat 251. Tom. II. *? Seyllanus mons 90.91. hue e paradiſo trans- latus Adam, veſtigium hic pedis illius 94. 97. ad eum peregrinantur Saraceni 95. montis de- ſcriptio, 95.97. portus96. paradiſus creditus 96. ab incolis Zindanbaba appellatus, ad eum non aſcendit diluvium 97. 106. hortus hic Adæ 97. 98. incolarum opinio de ligno crucis 99. hic Kota civitas a Caino condita 103. Sezyma Joannes fidejuſfor 497. Sibillæ vaticinium de nativitate Chriſti 253. de Sichen Abbas Duces Saxoniæ apud Pa- pam accuſat. 405. Siciomorum regni origo 118. idem quod Græcorum ibid. 119. 121. deficit 128. Siculos vincit Przemyslaus 221. 222. Sigismundo Caroli IV. filio Regis Hung. filia in matrimonium petitur 384. rata haben- tur ſponſalia 385. confirmat oppignoratio- nem caſtri Kecz 408. Sileſiæ ſtatus confirmationem privilegiorum petunt 315. eos ad defectionem ſollicitat Bocz- kay 456. promittitur eis confirmatio priv.496. Silveſter Abbas Zazavienſis 280. Simiæ animæ defunctorum creditæ Indis 114. 115. Simon Epiſcopus 273. Skalicium Hung. 288. Slawata Wilhelmus fidejuſſor 497. Slavi ab Heliſa 109. 138. 139. a Japhet 137. Slavibor pater S. Ludmillæ 151. Slavkoviæ comitia 306. Slawnik pater S. Adalb. ejus regia proge- nies, potentia, laudes 10. 156. 157. liberali- tas erga Ottricum 13. Smirzizky Sigismundus aſſumitur in au- lam Rudolphi 307. Sobebor frater S. Adalb. occiditur 41. Sobieslaus tranſit in Poloniam 188. redit cum Polono exercitu, datur ei Satecium 195. fugit in Poloniam, capitur a Clerico , dimit- titur, revocatur , accipit civitatem Hradecz 196. mittit ignem in Glacium, ibid. accipit provinciam Conradi 197. expellitur Mora- via, Imperatorem accedit, confugit ad Wig- bertum 199. 200. redit Pragam ibid, cum eo pacificatur Wladislaus , ſublimatur in ſolium XXX 201.

Strana 530
CON & SONG: 201. reftituie VWratislaum , vaftat Moraviam, Przemyslaus, Cumanos in Moraviam inducit, fternit Saxones, pacem facit cum Rege Hung. (ejus uxor Cumana 218, infidias ftruit exer- 202, capit Wratislaum, conciliatur Lothario, {citui Boh, 219. vincitur 221. 222, difcor- obfidet Norinbergam, valtat Bavariam 202.|diam habet cum Ottocero 357. pacem facit éjus filium levat Lotharius ex baptismo, pro-|368. 369. compromittit in Ducifłam Craco- mittitur ei feudum Wigberti, auxilium fert Lo-jviz fororem foam 370. junior Dux Bav, in thario 203, detegit infidias fibi fa&as, ejus ad | Pruffiam proficifcitur 391. cum Palatino Hung. populum oratio 203. 204. mittit Lothario.contendit 392. confentit in compactationem auxilia, invitat ad [c Regem Hung. 205. obti-;cum Carolo 393.396 Epift. Coloceufis cons net ab Imp. ut fibi faccedat filius, defponfat cordiam promittit pro Rege Hung. 369, Polo. filiam, emit ca(trum, compefcit Saxones 206,' ejus bona opera ibid, Bavaros fubjugat, mori-, tur-207. e vinculis dimittitur 211, capit Odal. ricum fratrem, pellitur folio ibid, mittit ad Hung. Meinhardum Epifc. 278. Soldanus Babilonie 116, . S. Sophie palatium, in co difputat Mari- gnol. 85. Spalatenfis A, Epifc. expellit Patarenos,327. compefti jubetur ob invafam Abbat. 347. 348. Spitigneus filius Borzivoji, ejus laudes, mors 151, 152. Brzetislai primogenitus 166. eccle- fiam S. Viti ampliorem condit, germanos expel- lit ducatu, fuccedit patri 170, 171. Satecenfis provincia ei a patre commifla 7674, mittit Mo- ravos rebelles in cuftodiam 172. ejus pietas, mors 173» Spitimir frater S. Adalb. occiditur 41. Spoletanenfi Cardinali coramittitur cogni- tio fuper hzrefi Podiebradii 420. 423. Spoletum delet Fridericus Imp. 210. Srbiam ab Imperatore fibi donatam intrat Wiratislaus 177. ; Sswamberg Joannes fidejuffor 497. Stadicz villa Przemysli 142. Stampach Joannes 317. S.Stanislai reliquie Cracovia adferuntur 214, Stebethna curtis, ei perpetuo adjeéta vena- toris {upremi dignitas 161, Stebna villa Regia 200, de Stekdor Abbati Ciftere, committitur pur- gatio Canonica recipienda 356. Stelliferi iidem qui Crucigeri 214. Stephanus Rex Hung. Colomanno fuccedit, inopina clade obruitur, fugit 197, ei uxorem cuftodiendam mittit Sobieslaus 199. — pacem facit cum Sobieslao 202. ei bellum movet, nica Comes Strenuus moritur ex vulneribus 200. Sternberg Stephanus 307. 308. 309. mit: titur: ad Cancellariam Boh, 3 10, 3 1 1. corita- tur Mathiam 317. Adamus fidejufTor 497, Stiria vaftatus ab Hungaris 218. ejus Dux cum Przemyslao 220, Strahof monaftesiam Ord. Premonftrat. fundatur 209, Wenceslaus Rex hic cum exer- citu caftra metatur 2I2, refidet hic A, Epifc; Colonienfis 215, conflagrat, reftauratur 216. Gertrudis fundatrix 209. Strigonium usque vaftantur omnia 166, moritur hic Jaromir Ep. 175, Rex hic mo- ratur 399. Sezvigonieufe Al. Epifcopo (cribit In- nocentius Papa 333. confirmatur ei jüs coro- nandi Regem , aliaque 335. 350» pracavet Pontifex de ejusdem przjudiciis 336, 338. præcipitur ei coronatio Ladislai 327. ‘lis de præcedentia cum Colocenfi 350, poftulatus confirmari nequit, ele&io Canonica A. Epifco- pi praecipitur 357. € Colocenfi fede transfer- tur 360. mandatur, ei ut adigat ad juramen- tum nafcituro filio Regis præftandum, conce- ditur ei facultas difpenfandi in fecundo gradu affin. 363. increpatur de filentio 377. mittie) tur ad contrahenda fponfalia cum Sigismundo 385: tuetur partes Caroli IV. 395. mittitur ad Cardinalem legatum 416, nunciatur ei clades Turcorum 417. Prepofzo committitur inquifitio füper Abbatia S. Egidii 348. Capi- zulo przcipitur ut fuos Procuratores Romam mittat 349. Synodi fragmentum 291. Streleczenfis diftrictus, civitas 439. Straznicium caftrum. 450, . Strzezislava mater S. Adalb. ejus nobilitas, laudes 10. 11. 157. mors 159. liberalis erga Ottricum I3. Sua- 

Strana 531
Suatava Regina ſollicita de revocando So- bieslao 195. perorat pro Sobieslao 196. denuo 200. 201. Suatopluk Rex Moraviæ tranſit in eremum 153. Borzivoji frater fert ei auxilium, mitti- tur Polono in auxilium, offenditur Borzivojo, ſollicitat Bohemos , intrat cum 6. legionibus Bohemiam, non admittitur Pragam,redit inMo- raviam 186. ambit rurſum Ducatum Boh. 187. fraude utitur in perniciem Borzivoji, vocatur ad Ducatum 188. citatur ad Imp. mittitur in car cerem, liberatur, redit Pragam, tributa ingentia imponit 189. naſcitur ei filius 189. ei Mutina infidus 190. eum cum filio capite plectit, con- tra Hung. Regem expeditionem, ſuſcipit, amit- tit oculum, reaſſumit bellum 191. eum Imp. in bello Polonico , occiditur a Wrſſoveciis 192, Sucyslai filii Joannis viſum 222. Suecicus incurſus in Morav. 289. Surina rivulus 156. Swinary villa 66. Swinibrod unde rapit ſibi ſponſam Brzetis- laus 163. Syon mons idem qui Strahof 209. Syradus Comes de Oppido ſociat ſe Jaro- miro 185. Szak Jaroslaus Præf. caſtri Hunnobrod. 465. Tarquinii ſuperbi ætas, geſta 131. Tartarorum prima converſio ad Chriſtum 85. eorum Rex mitrit legationem ad Papam, legati adſunt in concilio Lugdun. 84. marty- rio afficiunt 6. fratres Minores 86. irrumpunt in Moraviam 214.218.284.290. vincunt 220. vincuntur 221. 222. cum eis fœdus facit Hung. Rex 373. 374. auxiliares Boczkay 463. 466. Hungari a bellis cum iis incliti 474. Terra promiſſionis 124. ſancta 92. Tercii montes 160. Teſchinenſis Dux copiarum ductor 461. Tetin caſtrum Borzivoji & Ludmillæ 63. 65. 67. 140. 152. Teynenſis eccleſia, in ea imago Georgii Re- gis 311. T. 7e reGo S. Thaddæ i reliquiæ adferuntur Pragam 280. Thare pater Abraham 111. 117. Siciomo- rum regni conditor 118. Theobaldus Pragam munit 207. Theodagus tertius Epiſe. Prag. 267. Theopbanu Ottonis II. uxor liberali mune- re donat S. Adalb. 25. Theophylus Princeps Antiochiæ 263. bapti- zatur 264. Theta filia Croci 140. S. Thomas Apoſt. 262. adificat eccleſiam in Indiis. ſagitta confoditur , ejus ſanguine mira- culum &c. 110. 111. reliquiæ adferuntur Pra- gam 280. capella Pragæ 184. S. Thomæ Chriſtiani in Indiis domini stateris piperis 89. I11. 113. vinea 98. 99. mons 96. Patriarcha 259. A. Epiſc. Strigonienſis mittitur ad con- trahenda ſponſalia cum Sigismundo 385. Thracum origo 138. Thuringus pædagogus 149. diſcipulum oc- cidit , ſupplicio afficitur , ejus nomine alnus 149. Tikowsky Nicolaus teſtis 440. 441. Tilli bellidux 305. conſcribit Valanos 307. Timotheus Zagrabienſis Epiſe. promittit concordiam pro Rege Hung. 369. Tinal Commiſſarius datus Hungaris 317. Tobiæ Epiſc. Prag. committitur Boh. 230. ſolemniter excipit Wencesl. 231. Tocznik Burchardus fidejuffor 497. Towaczow 430. Trautmannsdorf bellidux 305. Trebeca condit Treviros 118. Trenſchinii congreſſus cum Carolo IV. 398. 399. 460. Treviri a Trebeca 118. Trojæ origo 126. 127. a Trojanis Princi- pes Europæ 126. rapiunt Helenam 127. Trezka Rudolphus 307. Tubal inventor inſtrumentorum muſic. 104. Turcarum nomine veniunt veteribus Hun- gari 323. irrumpunt in Moraviam 284. 288. 289. in Croatiam 302. Bulgariam 414. cum iis pax 303. infringitur , adverſus eos petun- tur auxilia 304 non mittuntur conſueta mu- nera corum Imperatori 305. obſident Nan- XXX2 dual-

Strana 532
☞ titur ad Mathiam 315. Joannes ſenior Gran- dualbam 416. 417. cæduntur ibid. auxiliares dis Prior Melit. 437. Stephani Boczkay 466. cum eis pacis accele- de Vchinitz & Tettau Wencesl. pronuncia- ratio ſuadetur 467. 473. 484. 489. præten- tur liber omni animadverſione 495. dunt pacis conditiones impleri 475. Hungari Udalricus filius Boleslai III, 160. apud Imp. a bellis cum iis geſtis inclyti 474. enutritus miſſus in carcerem liberatur , venit Turn Comes 319. Turnus Tuſcorum Rex 127. Pragam 161. capit eam , a Polonis liberat Boh, & Moraviam , excœecat fratrem , plebe- Turoniæ corpus S. Martini 40. Turzy Georgius Comes Hung. bellidux jam ducit uxorem, moritur 162. frater Borzivoji accuſat eum apud Imp. de prærepto 316. 318. Tyberius nomen dedit Tyberi 128. ſibi Ducatu, ſocia manu intrat Boh. recupe- rat terras ſuas in Moravia 185. a fratre So- Tygris fluv. Paradiſi 91. bieslao capitur 211. adverſus eum Cumani in- Tyrnavia Hung. civitas 410. ducuntur 218. Tyro ſtrenuus miles perſonam Neclani in Veliz ſilva 161. prælio ſuſtinet, ejus ad milites oratio, mors, ſepulchrum 147. 148. S. Wenceslaus a S. Ludmilla educatus 152. ſuccedit patri in Ducatu , ejus pietas , occidi- tur a fratre 153. corpus transfertur Pragam 154. feſtum ejus celebratur 181. ejus meri- tis pax inter Wratislaum & filium 180. 181. haſta illius in bello contra Lotharium 202. vexillum in victoria contra Cumanos, 220. 222. 223. olivæ ſimilitudine prædictus a Li- buſſa 135. 144 filius Boleslai Pii moritur in pueritia 159. Wenceslao I. Regi Boh. commen- datur ut afſiſtat Margarethæ Auſtriæ 366. coronatur 211. munit Pragam, ejus laus, con- tra eum rebellat filius, fugit, cum magno exercitu redit, capit Wiſſehradum , filium ad pacem adigit , obruit eum , Pragamque capit 212. recipit filium in gratiam , dat ei Mora- viam, vaſtat Bavariam, ſubdit ſe ei Auſtria 213. obit 214. 217. Wenceslaus III. I32. filius Przemyslai accipit uxorem Friderici Au- ſtriæ neptem 216. eligitur in Ducem Polo- niæ 216. coronatur, munit Pragam ibid ju- venis ſub tutela Marchionis Brandeb. 228. 231. cum matre cuſtodiæ mandatur 229. di- mittitur 230 231. ejus filiam habet Dux Ca- rinthiæ, alteram Dux Silefiæ 132. 133. Wen- ceslaus III. Olomucii occiſus 132. filius Ca- roli IV. 386. cum eo Rex Hung. pacem facit 401. Dux Lignicenſis nepos Wenceslai II. 133. Dux Saxoniæ citatus ad Curiam Rom. 405- Ventus vehementior 206. 224. 228. 303. U. V. W. Vachet committitur ei cuſtodia Boh. a Sua- topluco 189. vertitur in fugam , ejus perfidia 190. Vacienſis Epiſe. contradicit poſtulationi A. Epiſcopi Coloc. 349. Vako Comes Moravus 187. Valaſeus mittitur a Papa ad componendas lites inter Ottocarum & patrem 367. Valdenſes Hunnobrodæ condunt eccleſiam 184. Valdstein Adamus junior Commiſſarius da- tus Mathiæ 317. fidejuſfor 497. Valelueum venit S. Adalbertus 26. Græci Monachi in hoc monaſterio 27. Valentinus fit Epiſc Prag. 211. 280. Vaneczky Wencesl. fidejuſfor 498. Varadienſi Epiſc. committitur inquiſitio ſuper diſciplina Græc. Monachorum 341. ſu- per Abbatia S. Ægydii 343. commendatur ei Ladislaus 354 præcipitur, ut adigat ad jura- mentum præſtandum 362. mittitur ad Cardi- nalem legatum 416. Varkocz de Napſehiz reverſales 435. Varnenſe prælium 476. Varnerus ædilis, clepit de reliquiis S. Lud- millæ, repente moritur 208. Vartenberg Carolus Commiſſarius 312. mit- Ve-

Strana 533
Veſprimienſis Epiſc. venit Pragam ad Co- Juditha , amplior conditur 170. conſecratur mitia 309. ejus oratio ad Mathiam 316. con- altare 182. in ejus presbyterio ſepelitur Brze- tradicit poſtulationi A. Epiſcopi Coloc. 349. tislaus 184. conflagrat 178. ſepelitur Otto promittit concordiam pro Rege Hung. 369. 194. perficitur 274. ſepelitur Meinhardus Veſtales in Italia 128. Epiſc. 278. ſepelitur Joannes Epiſe 280. Vezzerinos vincit Przemyslaus 221. 222. Vitus Capellanus gestat vexillum S. Wencesl. Ugwar fortalitium Hung. Bohemicis præ- 202. ſidiis obſeſſum 482. Vladislaus obtinet Ducatum Boh. 192. ob- Viennenſis pax cum Tureis 303. infringitur ſidet Wiſſehradum , potitur victoria , vocatur ibid. & 304. confirmari petitur 467. confir- ad Imp. 193. capit fratrem Ottonem 194. a matur 305. 489. ejusce pacis conditiones 474. Polonis bello petitur ibid. ejus ad milites ora- 477. 478. tio , cæditur , revocat fratrem ſuum Sobies- Vigbertus fert opem Borziwojo, cæditur, ca- laum ex Polonia 195. falſe defertur eſſe ho- pitur ab Imp. 193. auxilium meditatur Wla- ſtis illius , liberat ex vinculis Ottonem, do- dislaus, ad eum confugit Sobieslaus 199. 200. nat Sobieslao terras , facit pacem eum Polo- filius promittit Sobieslao feudum ſuum 203. nis 196. 197. cum eo Rex Hung. pacem me- uxor vendit eidem caſtrum 206. ditatur ibid. revocat fratrem Borzivojum & Vilhelmo Quinque eccleſienſi poſtulato op- in ſolium reſtituit 198. accipit medietatem pignoratur Selz 380. item Wiſſenburg & Mun- Boh. a fratre ibid, rurſum Borzivojum ſolio tat 381. deturbat, ædificat caſtra , cædit germanos, arma- Villiconis Præpoſiti Prag. teſtimonium de tur contra Saxones, expellit Sobieslaum ex Mo- ſanctitate Adalberti 18. ei viſionem ſuam nar- ravia 199. deſponſat filiam , infirmatur 200. rat idem Sanctus 23. S. Adalbertum e tumul- confitetur Ottoni Babenberg. Epiſcopo , paci- tu retrahit 34. ficatur cum Sobieslao, moritur 201. Nepos Villigiſus A.Epiſe. Mogunt. conſecrat S. Wladislai cum auxiliis mittitur Romam 195. Adalb. 19. ad eum mittitur legatio pro redu- puer fugit in Hung. 207. filius Sobieslai de- cendo S. Adalb. 31. 54. 57. deducit Bruno- ſignatur ſucceſſor patris , 206. accipit vexil- nem Romam pro capienda ſede Pontificia, lum Bambergenſe , diſſentit cum Conrado, perorat in ſynodo pro ſede Prag. 37. auxilium petit ab Imp. 207. fundat Straho- Vindelmuth Parthenon 275. 276. fienſe conobium, Friderico Imp. in amoribus Virpirk uxor Conradi I79. 180. 209. intereſt ejus nuptiis, Polonos Imperatori Virremberg Comes cum Carolo IV. con- conciliat , coronatur in Regem 210, expedi- cordatur 398. citatus ad curiam Rom. 406. tionem cum Imp. adverſus Mediolanenſes ſu- Viſconte Octavianus fidejuſſor 501. ſcipit, primus eis bellum infert, invadit Po- Viſſenburg oppignoratur 381. loniam, moritur 211. Wladislaus II. cum Viſſehrad ab adoleſcentibus adverſus puel- filio Hunnobrodæ 287. ſeribunt ei cives Co- las conditum 144 residet isthic Borzivojus, linenſes 430. prætenſiones Mathiæ Corvini obſidetur 193. hue ſe transfert Wla lislaus adverſus eum 431. & ſeq. ejus progenies 432. 200. revertitur Sobieslaus 203. capitur 212. rite electus & coronatus , concepta de eo Bo- 217. Canonici vocantur ad moriturum Sobies- hemorum ſpes, laus 433. 434. majestales ejus laum 206. eccleſia erigitur , ampliatur 281. de religione 307. 308. Polonus recipi jubetur 282. altare S. Petri ei donatur 282. Hunga- 210. filius Kazimiri 166. Dux Opolienſis in riæ Caſtrum 393. 394. caſtris Przemyslai 219. S. Viti eccleſia Pragæ, in ea conditur S. Vltava fluv. 212. vide etiam Moldava. Wencesl. 154. erigitur in Cathedralem 155. Vnatek palatinus 195. ſuſpectus de fide oc- I56. conditur in ea S. Adalb. I58. ſepelitur ciditur 196. XXX3 Vol-

Strana 534
Volferius minister Imperialis 39. Voytiech, vide S. Adalbertus. Vrabsky Carolus Commiſſarius 312. Vratislaw Georgius Commiſſarius 312.317. ejus vexillum 319. Nicolai vexillum 319. Chriſtophorus fidejuſfor 497. urbs 146. ca- ſtrum 190. Vratislaviæ paciſcitur Carolus IV. cum Hung. Rege 386. Epiſcopo aſſignantur mille marcæ a Clero collectæ 213. Vratislaus Dux Zatecenſis infeſtus Bohe- mis urbem ædificat 146. ejus ad milites ora- tio 148. filius Borzivoji 151. ſuccedit Spiti- gnæo, accipit uxorem Drahomiram 152. filius Brzetislai I66. fugit in Hung, ejus uxor Cu- ſtodiæ tradita eum partu exſpirat 172. redit de Hungaria , ſublimatur in Ducale ſolium 173. præterito fratre Jaromiro Capellanum ſuum Epiſeopum deſignat , cedit fratrum & Procerum voto in electione Epiſcopi 174. re- unit Epiſcopatum Olomucenſem Pragenſi I75. ſejungit 270. fit Rex 176. 177. 49. erigit Wiſſelradenſem eccleſiam, dotat 281, accipit ab Imp. Zrbiam, invadit eam , Benedam ca- pit, ſupplicio addicit 177. 178. bello petit Conradum, obſidet Brunam, conciliatur Con- Z. rado & filio 179. 180. promittit Conrado ſucceſſionem in Ducatu excluſo filio 180. mo- Zacharias ſacerdos 244. ritur 181. filius Wratislai Regis vapulat a S. Zahradeczky Wencesl. fidejuſfor 498. Petro hujusce hiſtoria picta in Wiſſehrad 281. Zatecium redditur Mutinæ 185. donatur nepos Brzetislai fit ensifer 183. adhæret Sna- Sobieslao 195. Zatecenſis provincia commiſſa topluco 188. junior eligit Hermannum in Spitignæo 171. Zatecenſium cum Bohemis Epiſe. 274. ejus laus 276. filius Udalrici pri- bellum 146. vincuntur 148. vaſtantur 149. vatur patrimonio, reſtituitur a Sobieslao, ab eorum vexillum 320. eodem capitur 202. ejus miles infidiatur So- Zayton portus Indiæ , ejus deſcriptio 95. bieslao, privatur oculis 204. Dux Poloniæ 110. partitur inter filios Regnum 186. Zazava �luvius abſorbetur 207. Zazavienſis Urbanus IV. nuncius Apoſtolicus ante per Abbas fit Epiſe. Prag. 280. Poloniam 51. 56. Zborzinsky Nicolaus teſtis 440. Vrſſovecii a S. Adalb. excommunicati 41. Zderas villicus Regis occiditur 179. 163. Jaromirum occidere quærunt 161. ab Zdiarsky Tiburtius fidejuſfor 497. eis, ut caveat, monet Brzetislaum 163. oc- Zdik fit Epiſc. Olom. 202. in Rugiam con- cidunt Jaromirum ibid, trucidantur 165. fu- verſionis cauſa proficiſcitur 207. 279. rediens giunt in Poloniam 183. eorum malefacta ex- aggerantur 190. stirpem univerſam deleri ju-|Hieroſolymis inducit Ordinem Præmonstra- 1eg & bet Suatopluk , crudeliter necantur 191. oc- cidunt Suatoplucum 192. Vrtby e Dominorum ordine vexillum 319. Usbec provincia Tartariæ 86. in ea mons Armeniæ 107. 109. Utraquiſtarum eum Catholicis ſimultas 303. 305. petunt confirmationem privilegiorum 307. a Maximiliano II. privilegio donati 308. confeederationem faciunt 309. 315. Catho- licis minantur ejectionem e feneſtra 309. mit- tunt nuncium ad ſupremos Officiales Regni , Comitem Schlik ad Imp. 310. poſtulata ſua proponunt Imperatori 310. liberum exerci- tium Religionis petunt 311. petunt univer- ſim ſe vocari corpus utraquiſtieum, adverſus id objectiones 314. Vualos vincit Przemyslaus 221. 222. Würzburg curia generalis 210. Wybrz caſtrum Croatiæ capit Turca 303. Y. Yle prima informis materia a Deo creata, e qua omnia producta 83. Yſis uxor ſeu ſoror Apis 121. ten-

Strana 535
RAC + REKL tenfem 207, 208. confecrat ecclefiam in monte Rzip. 2 I. - "Zebislowo frater S, Adalberti fugit in Po- loniam, in ponte Prag. obruitur 41. cjus vi- fio 57. 58. | Zcydlicz Nicolaus Commiflarius 317. Zierotin Carolus in Comitiis Prag, perorat pro parte Hung. 309. nomine Mathie verba facit 311, 313. fcribit Rudolpho II. 450. fol- licitatur a Stephano Boczkay ad defectionem 451. fidejullor 498, Cafparus ad Mathiam mittitur 315. Commiflarius datus Hungaris 317. pacem inter copias Hung. quzrit 318. Zinguis Caan primus Tartarorum Rex 110. Zifskow mous ad Pragam munitur 312, Zizi ad Pragam eminens locus 162. Zlapy apparitio S. Gotthardi 279. Zlichaczi Stephanus de reconcilianda pace cum Boczkay agit 465, ingratitudinem Mo. ravorum exaggerat 466. Zona torrida füperata a Tartaris 86. 87. Zoroaftres dictus Cham 110. Ztibene caftrum Croci 140. Ztodor provincia 152. | Ztrachyquas filius Boleslai Sævi fit mona- chus, recufat epifcopatum Prag. 154. 155. pro reducendo S. Adalb, Romam miflus 31. ambit epifcopatum, a demone prefocatur 154. Zytawa rivus 156. SIC ide es P de oes T A SEP eS LL ARAFAT ERRATA @AUÆDAM MAJORA. w lia. 21. ab illis lin, 22, ne lin, pen. latini lin, 16. Kagon ża Not, lin. 8, "potus - 9. ulta - 31. gravacione innot. 2. Beros - I. Troyam 28, vici 31. fextum I6. curie 12. Boza 23. vorarc 26, iftitucione 28. Poloniam II, dictabo 15. furgeunt » 27, predone in uot, I. Item - I3. amplorum - 25, egnum - 6, Esdias - 18. Vefprimenfi in not. 2. VIII, inn nor, Belam IV. - 6. Wartemberg * I3, difpicet 27. - 28. £o. 86. 90. 91. 93. 106, 110, 120. 134. X49. 162, 188. 192. ;bid. 194. 197. 201. 209. 23 I. 38. 247. 341. 351. 367. 398. 431, rage > abibis - nec latino Kagam polus s ultra generacione Berofi Troyani viri fertum cure Bozena vocare inflitucione Polonia dietabo furgunt medone Hem ampliorem agnum ' Esdras Varadienfi XVIII. Stephanum Wirtemberg difplicet, lege = -