Strana Ia
Několik statutů a nařízení arcibiskupů pražských Arnošta a Jana I. (1355—1377). K vydání upravil Ferdinand Menčík. (Z POJEDNÁNÍ KRÁL. ČESKÉ SPOLEČNOSTI NAUK ŘADY VI. DIL 11.) Třída pro filosofii, dějepis a filologii. Cís. 4.) Nákladem král. V PRAZE. té společnosti nauk. — Tiskem dra Edv. Grégra. 1882.

Strana I
Všestranně probráno zřízení církevní v Čechách zvláště za prvního arcibiskupa Arnošta z Pardubic, a mohlo by se míti za to, že po pracích K. Höflera a B. Du- díka nezbývá ničeho více co činiti. A přece ob čas vyskytne se nějaký nový pra- men, který doplňuje zprávy od jiných již sebrané. Takovým jest rukopis č. 15439, c. k. dvorskou knihovnou nedávno zakoupený. Pergamenový rukopis tento, čítající popsaných listů 52 malého folia a prá- zdných 20 a mající za přídeští napřed 2 papírové a 1 list pergamenový, v zadu pak papírové 2 [2 1 † 52 +20+ 2] náležel kdysi, jak patrno z nadpisu na přídeští pergamenovém: Contenta hujus libri ecclesiae Pragensis, na němž i obsah dvojí rukou a sice ze století XV. a XVII. jest naznačen. Písmo ze století XIV. pochodící jest úhledné bez okras, jen počáteční písmena všech téměř odstavců jsou modře neb červeně namalována, rubriky pak se naskytující rumělkou provedeny. Písař rukopisu byl jeden; toliko na málo místech jest písmo poněkud jiné, ale sou- časné; názvy kusů jednotlivých pocházejí as od osoby, která v XV. století napsala poznámku, již v dodavku podáváme. Desky rukopisu jsou ozdobné a pocházejí ze století XVII.; na desce první vytištěn jest erb kapituly, vně pak vigneta téže kapi- tuly, představující sv. Václava s novým názvem: semper fidelissimi. Na zadní desce jest erb Tomáše Pešiny z Čechorodu, tehdejšího kapitulního děkana. Obsah rukopisu jest následující. Na stránce 1—30 nacházejí se statuta sy- nody z r. 1350, která nikterak se neodchylují od statut Bedou Dudíkem v Archiv für österreichische Geschichte sv. 37. vydaných. Na str. 31—38 umístěna jsou na- řízení týkající se konsistoře pražské, zřízené na spůsob konsistoře římské. V nich vytknuty jsou povinnosti a práva obhájců č. řečníkův (advocati), prokuratorův jedno- tlivých stran a písařů soudních, kteřížto všichni stáli pod mocí arcibiskupského offi- ciala. Následuje na str. 38—40 nařízení, vydané r. 1357. za času znovu vypuklé nákazy morové stran odbývání rozličných pobožností, a na str. 41—45 reformační statuty pro kostel Břevnovský po visitaci, již arcibiskup Arnošt sám předsevzal.

Strana II
K nim připojuje se na str. 45—46 zákaz proti hře v kostky a vrhcáby z r. 1359 a na str. 47—54 statuty pro kollegiatní chrám sv. Jiljí na Starém městě Pražském z r. 1357. I pro kostel hlavní vydal, tuším as v letech 1357—1359 zvláštní opravná nařízení a sice, protože při visitaci nalezl, že jeho nařízení z r. 1350 ne- úplně zachovávána jsou. Klademe tuto visitaci do těchto dvou let, poněvadž v ře- čeném nařízení uvádí se kanovník Čádek od r. 1357—1369, Velek ze Sedlčan od r. 1341—1367, Habart z Malovar z r. 1356—1381; dále Bušek, arcijáhen kou- římský 1354—1372, neuvádí se ještě jako kanovník, čímž byl od r. 1362. I ta okolnosť nasvědčuje, že měl děkan postarati se o nového kantora, poněvadž starý již k ničemu nebyl a tu zdá se, že kantor Jindřich na toto napomenutí dostal se r. 1359 jinam za faráře. Vše potvrzuje, že většina ustanovení pochází z r. 1357 a připojený malý výklad, týkající se i biskupa Heřmana, padá asi do r. 1359. Po těchto statutech, obsažených na str. 54—62 jest statut o nápravnících kostela praž- ského (str. 65—67), vydaný od arcibiskupa Jana z r. 1377 a dále statuty synodální z r. 1349 na str. 67—103. Statuty tyto, vydané B. Dudíkem r. 1872. nalézají se ještě ve dvou rukopisech knihovny Admontské a sice pod č. 620. a 133., v kte- rémžto jest i Husovo synodální kázání z r. 1407. počínající: estote succincti in lumbis (Srovnej vídeň. r. 4515.) Jak již Dudík se zmínil, (Archiv sv. 37. str. 415.), patří k těmto statutům jako výklad tak zvané „Quaestiunculae“ počínající: statutum d. archiepiscopi sic dicit. Sepsány jsou od Štěpána, druhdy arcibiskupského vikáře, potom kanovníka řeholního v Roudnici, jak nasvědčují rukopisy: č. 4515 dvorské knihovny na 1. 216a—232b končící větou: Stephano, quondam vicario in spiritualibus domini Arnesti, tunc autem canonico regulari in Rudnicz a rukopis knihovny Ad- montské č. 318, nesoucí taktéž jméno spisovatelovo. K tomu dodáváme, že již Balbín (Bohemia docta II. 172.) znal dva rukopisy téhož pojednání, a sice jeden pražský a druhý jindy Třeboňský, nyní bezpochyby též pražský. Konečně v našem rukopise na str. 104. jest výnos arcibiskupa Jana, ještě r. 1377. přiostřený, proti utiskovate- lům stavu kněžského. Ostatní listy rukopisu, jež bezpochyby tvořiti měl sbírku roz- ličných ustanovení hledících k dioecesi pražské, jsou prázdné.

Strana 1
I. Statuta ecclesiae S. Egidii in Praga. 47 (Praha, 31. března 1355). Arnestus, dei et apostolicae sedis gratia Sanctae Pragensis ecclesiae archiepiscopus. Honorabilibus viris praeposito, decano totique capitulo ecclesiae S. Egidii Pragensis salutem in domino sempiternam. Inter assiduas curas et inmensas sollicitudines, quae ex debito pastoralis officii nobis incumbunt, de salubri ecclesiarum statu, quarum nobis divina provisione cura creditur, perso- narum ministrantium in eisdem sollicite cogitare nos [convenit], ut ecclesiis ipsis cultus debitus impendatur, ut vigeat in eisdem tranquillae beatitudo quietis, ac inter personas ipsas intitulatas amoris mutui et solidae pacis gratia nutriatur. Hinc est, quod nos in ecclesia beati Egidii confessoris sita in Majori civitate Pragensi praedicta, in spiritualibus et temporalibus nobis subjecta, per honorabiles viros, dominum Cunssonem, archidiaconum Belinensem in ecclesia Pragensi, et magistrum Stephanum, prothonotarium nostrum, sanctae visitationis officium, cui tunc aliis praepediti personaliter vacare nequivimus, instaurari mandavimus, quibus inter cetera districte dedimus in mandatis, ut tam consuetudines laudabiles ipsius ecclesiae, de quibus per praelatos, canonicos et ministros ejusdem fuerint informati, tam inquisita condi- tione digna ad nos fideliter referre curarent. Qui sibi imperata sollerter explentes, nos de praemissis clare et plenarie informarunt, qua informatione visa et super ea deliberatione cum sapientibus nostris praehabita diligenti, cupientes ecclesiam ipsam et ejus ministros in debito ac certo statu ponere, de ejusdem ecclesiae praelatorum et canonicorum consensu ad nos per visitatores perlata praedictos, ne cuipiam in posterum lapsu temporis in dubium revocentur, ad modum statutorum redigimus in hiis scriptis, universis et singulis praelatis, canonicis et ministris dictae ecclesiae sub obtestatione divini judicii et interminatione maledictionis eternae districte praecipiendo mandantes, ut eisdem statutis devote pareant, nec eadem in parte vel in toto quocunque quaesito colore violare praesumant; et ne ipsorum ignoratiam quispiam valeat allegare, ea intra ecclesiam loco aliquo congruenti, ad quem singulis facilis sit acce- ssus, affigi volumus et ea infra anni spatium saltem semel in capitulo publicari.

Strana 2
2 49 In primis diffiniendo statuimus, quatenus praepositus et canonici sancti Egidii in Praga receptionis suae tempore ad manus decani vel ejus [vices] gerentis se observaturos pro posse statuta ipsius ecclesiae praestent corporaliter juramentum, mandantes, ut cano- nici ipsi praclatis, ministri vero et ceteri clerici ecclesiae praelatis ac canonicis exhi- beant debitam reverentiam et honorem, quandocunque chorum intraverint, primum reli- quiis, demum praelatis ipsis, si sint in stallis suis, humiliter inclinari. Et quoniam de juris- dictione decani, quam haberet in canonicos [et] ministros ipius ecclesiae, et de ejus ac vicarii praepositi, qui curam gerit animarum et a plebezanis plebanus nominatur, nec non cete- rorum ministrorum officiis hactenus extitit dubitatum, ad quorum dubiorum decisionem, cum ad eam sequatur debitus ordo ecclesiae, diffinivimus : ad decani spectare officium cano- nicos ad capitulum convocare — cui tamen censuram ecclesiasticam in nullo casu sine speciali nostro mandatu fulminare liceat in eosdem — concedimus per praesentes, ut non venientes, nisi eos causa legitima excusaret, pro vice qualibet in duodecim parvis denariorum cursualis mo- netae mulctare possit et debeat pauperibus clericis ipsius ecclesiae applicandis. Quorum etiam bursas ex justis et rationabilibus causis ad satisfactionem congruam poterit [arrestare], ministros vero et clericos ipsius ecclesiae pro eorum negligentiis et excessibus pro modo earumdem penis debitis (majoris excommunicationis sententia et beneficiorum privatione perpetua seu detrusione carceris dumtaxat exceptis) poterit cohercere. Ad vicarii vero seu plebani, qui ad praesentationem [praepositi] a nobis curam animarum recipit, spectat offi- cium, curam plebis gerere et ei per se vel substitutos idoneos sacramenta ecclesiae mi- nistrare; qui etiam privatis diebus pro ipsius plebis commodo divinum disponat offi- cium, quam dispositionem dominicis et festivis diebus ad decanum volumus pertineré. Magistri autem scolarum, qui clericus saltem in minoribus esse debet et qui electus a ca- pitulo per decanum, si fuerit repertus idoneus, de rectoria ipsa investiri debebit, hoc est et erit officium, quod providebit ad mandatum decani dominicis et aliis festivis diebus, qui ex clericis ipsius ecclesiae in matutinis, missa et vesperis chorum regere debeant et lectiones legere, responsoria incipere, versiculos et versus cantare; laicos etiam de plebe ipsius eccle- siae, qui devotionis causa lamentationes suo tempore voluerint decantare, ad id per decanum volumus admitti. Campanarius vero, qui si promotionis suae tempore presbiter non est, infra annum a tempore adeptae possessionis ad presbiteratus ordinem promoveri debebit, alias officio campanariae sit ipso privatus facto, hoc habet officium, quia postquam a capitulo de consensu plebani siue vicarii praepositi electus et decano praesentatus, per eum de suo fuerit officio investitus, [minores] res ecclesiae suae custodiae commendatas fideliter ac diligenter conservare teneatur, per quem ut ecclesiam conservet indempnem in rebus sibi creditis, in praesentia decani, plebani ac unius canonici senioris per manum publicam inventarium nec non sufficientem fieri volumus cautionem; quem etiam in exactione questus campanarum cum sonaturis pro mortuis esse volumus moderatum. Debet etiam campa- nator ipse, quem volumus esse perpetuum, suis sumptibus tenere clericum ydoneum in sacris ordinibus constitutum, qui una cum ipso et aliis ministris ecclesiae divinum offi- cium personabit. Colendizatione etiam semel in anno in vigilia Epiphaniae Domini, quam alias in vigilia Nativitatis Domini consueverat facere, campanatorem ipsum volumus con- tentari. 47

Strana 3
3 Ad vicarium quoque decani, qui officium sacristiae gerit, spectat majorum ecclesiae rerum custodia, quem de rebus sibi commendatis in decani, vicarii praepositi seu plebani ac unius canonici praesentia per manum publicam inventarium facere volumus, quod una cum inventario campanarii prope sigillum capituli reservari mandamus. Verum cum conservatio [cerae] in ecclesia S. Egidii, quae a Christi fidelibus offertur, discretioni comitatur ejusdem, [volumus] ut de luminaribus eidem provideat opportunis et residuam in communibus utilitatibus, scilicet reparatione librorum, campanarum et scolae ac aliorum utensilium ecclesiae impendant utiliter; volumus [etiam], quod annis singulis vicarius ipse de residuo cerae [quod] ltra impensas praedi- ctorum supererit, ac etiam universis rebus ecclesiae suae custodiae commendatis coram do- mino decano, plebano et uno ex canonicis supradictis rationem facere teneatur, in qua si defe- cerit, per decanum ipsum habito praedictorum dominorum consilio pena debita castigetur. Positis in ordine singulis ministris ecclesiae et cuique suo officio specialiter deputato perstringere convenit subsequenter, quo[modo], per quos et quando in ea divinum officium ad ho- norem Dei, matris ejus gloriosae, beati Egidii confessoris et tocius Sanctorum cohortis, cum ea, qua decet reverentia, expleatur. Statuimus, ut semel saltem infra ebdomadam praelatorum et canonicorum quilibet ecclesiae S. Egidii impedimento cessante, in quo cuiuslibet conscientiam oneramus, in ipso missae intersit officio, quam nullus praedictorum seu ceterorum ministrorum 50 ipsius ecclesiae sine superpelicio infra divinum officium intrare audeat, alias qui contrarium fecerit, pro vice qualibet praelatus aut canonicus in uno grosso, minister vero vel clericus in quatuor parvis denariis currentis monetae per decanum ecclesiae pauperibus clericis appli- candis condempnetur. Statuentes, ut tam nocturnum quam diurnum divinum officium in ea horis competentibus per ipsius ministros et clericos, vicariis videlicet praepositi et decani ac ceteris ministris ordinate suas septimanas tenentibus, debite decantentur, et quod regula cum commemoratione beneficiorum ipsius ecclesiae legatur in ea diebus, quibus in nostra Pragensi ecclesia legi consuevit. Cum autem decanus vel praepositus in majoribus festivitatibus eccle- siae, prout convenit in ea, ad missam sub nota se voluerit praeparare, mandamus, quatenus duo ex canonicis ad requisitionem decani, unus dyaconus, alter subdiaconus, sine contradictione qualibet concelebraturi eidem induant apparatum; dominicis vero et aliis minoribus festivis diebus sub nota missam presbitero celebranti, per duos ministros seu clericos in apparatu praedicto volumus deservire. Ad haec, ut hii, qui majorem in ipsa ecclesia locum tenent et ab eadem amplioribus sunt dotati stipendiis, eidem possint fructuosius famulari, diffinimus, ut praepositus et decanus, qui forent pro tempore, si promotionis suae tempore presbyteri non sint, infra annum a tempore suarum praelaturarum possessionis adeptae se faciant in presbiteros ordinari, quo lapso si legitima causa cessante promoti non fuerint, eos a fruc- tibus et proventibus praelaturarum suarum volumus eo ipso et tam diu fore suspensos, donec mora purgata in presbiteratus fuerint ordine constituti. Providemus insuper, ut processiones, quae fiunt in diebus rogationum seu ex aliis causis legitimis, per superpeliciatos fiant clericos, nisi fierent cum sincere ad ecclesiam depor- tando, quo casu consuetudinem aliarum ecclesiarum civitatis Pragensis volumus conservari. Cum autem retroactis temporibus [per] praelatos et canonicos ecclesiae S. Egidii eidem perraro fuerit deservitum, diffinimus sanctiendo, quod canonici praebendati cum singuli singulos propter tenuitatem praebendarum non sufficiant tenere vicarios, de duobus vicariis, utputa diacono et 1*

Strana 4
52 subdiacono perpetuis, a publicatione praesentium usque ad festum beati Galli proxime ven- 51 turi, providere debeant cum effectu et pro sustentatione ipsorum congrua omnes canonici in- simul pro rata fructuum, praebendarum, obedienciarum suarum dare, contribuere teneantur ad valorem octo sexagenarum, sexaginta grossos pro sexagena qualibet computando ; in festo S. Galli anni praesentis proxime venturo quatuor sexagenas et alias quatuor sexagenas in festo S. Georgii immediate dictum festum S. Galli sequentis, sic deinceps praefatis uicariis in parte grossis dictis octo sexagenarum persolventes. Quod si infra tempus praedictum aliquis seu aliqui praedictorum hoc adimplere neglexerint cum effectu, eo ipso et tam diu, donec neglecta correxerint, ingressum ecclesiae sibi noverit seu noverint interdictum, et ad ea explenda per arrestationem portionum seu bursarum per decanum compellantur. Inhibemus autem, ne hujusmodi vicarii de novo creati de juribus vicarii praepositi seu aliorum ministrorum antiquorum ecclesiae se aliquatenus intromittant, quos per omnia juri- dictioni decani, prout alios ministros ecclesiae subesse volumus, et per eum negligentias et excessus poenis debitis castigare. Quorum institutio ad decanum, praesentatio vero ad ca- nonicos, qui fuerint pro tempore, pertinebit. Vicarius vero decani consuetis terminis sit contentus, vicarius vero praepositi, qui et plebanus dicitur, propter curae sibi commissae completionem debebit habere vicarium, quem tamen ad nutum suum, prius in locum suum alio subrogato, libere poterit removere. Intelleximus etiam, quod obedientiarii quidam onera sua expleant negligenter; quare ipsis et eorum cuilibet districte mandamus, quatenus onera ipsis imposita, capitulo seu ministris ecclesiae aut aliis quibuscunque debita sive in pecunia, victualibus aliisve rebus debeantur, die statuto, quam tamen cuilibet obedientiario octava die antea insinuari volumus per decanum, expleant cum effectu; quod si justa causa cessante praedictorum aliquis neglexerit, ingressum ecclesiae eo ipso sibi noverit interdictum. Qui si moram infra quatuordecim dies immediate sequentes non purgaverit animo indurato, obedientia ipsa sit ipso facto privatus, de qua per capitulum personae ydoneae, dumtaxat canonico, provideatur, quae velit et possit ipsius onera supportare admittentes graciose, ut ad praepositum, decanum et capitulum collatio dictarum obedientiarum pertineat. Et de- canus S. Egidii, si personaliter aput ecclesiam residens fuerit, alias vero praepositus hoc faciens etiam ante decanum facientem residentiam obedientiam vacantem poterit ante omnes canonicos, sed pro una vice tantum optare; canonici vero post praelatos ecclesiae praedictae juxta prioritatis suae ordinem modo immediate praemisso, scilicet pro una vice tantum, obedientias optabunt. Volentes autem, ut in ecclesia S. Egidii laudabilis Pragensis eccle- siae consuetudo servetur, statuimus, ut obedientiarii, qui tenentur certis diebus prandia ministrare praelatis et canonicis ac ministris ecclesiae, qui defunctorum missae pro eodem, qui donavit ipsam obedientiam, intererunt decantande, singulis singulos parvos denarios et candelas ad offertorium distribuant; finito autem offertorio ministri a praelatis et canoni- cis candelas recipiant, quas inter se aequa dividant portione. Ne autem hoc statutum obedientiariis ipsis valeat esse onerosum, volumus, ut tantundem de impensis prandiorum de jure debeant, quantum ad usum expendunt praedictorum. Cum autem hii, qui ministrare prandia sunt astricti, ea propter propriarum domorum carentiam hactenus in domo vicarii praepositi seu plebani praeparare consueverint, ne ex tractu temporis domum plebani ad hoc sibi possent astruere obligatam, declaramus, dictum vicarium sive plebanum ad hoc, nisi

Strana 5
5 velit cuipiam complacere petenti, ex debito non teneri. Super eo etiam, quia dubitari con- suevit, quae ex distributionibus seu portionibus in ecclesia S. Egidii habeantur fumerales, et quae censuum nomine debeant reputari, declaramus omnes distributiones hujusmodi, censu villae in Wyeffczad in festo beati Andreae dari consueto dumtaxat excepto, debere fumera- lium nomine reputari et inter praesentes ac missae sub nota saltem ab epistola ad elevati- onem corporis et sanguinis J. Ch. interessentibus ex officio dividendas. Consuetudinem ecclesiae circa oblata, testata seu legata eidem, quibus personis et in quota portione inter eadem praedicta veniant dividenda, ne longinquitate temporis, quae clare patent, praesentibus reddantur obscura futuris, approbantes eandem scripturae fidei du- ximus committendam, ut medietatem totius offertorii etiam per sponsas fieri soliti seu nomine testamenti a Christi fidelibus ecclesiae S. Egidii relicti vicarius praepositi, qui et plebanus nominatur, percipiat, reliquam vero medietatem decani vicarius et magister scholae inter se aequa dividant portione. Haec vera nisi aliud de voluntate offerentis, testantis seu legantis appareat evidenter, quam tunc per omnia omni dolo et fraude exclusis volumus observari ; verum cum panni de purpura, sericei vel similes offerentur ecclesiae pro ipsius supplendis defectibus, ne de eis, ad quos pertinere debeant, cum alias dubitatum sit, valeat in posterum dubitari, taliter providemus, ut eis venditis duae partes precii applicentur [ecclesiae] videlicet pro ornamentis, cappis et aliis similibus cultum divinum respicientibus, quod dispositioni capituli relinquimus, tertiam autem partem praedictis tribus ministris ecclesiae dari censemus, inter- eosdem more offertorii expresso superius partiendam. Ceterum cum decani vel plebani vi- cario sacramentum baptismi conferente renatis per compatres circa baptismum seu per mu- lieres intronizatas post partum liberaliter aliquid offerri contigerit, id inter eosdem pari vo- lumus dividi portione, plebano autem personaliter exercente praedictam medietatem ejus- dem offertorii percipere volumus, aliam vero medietatem dictos duos ministros inter eosdem modo expresso superius dividendam, quae tamen exercere non teneantur sine requisitione speciali plebani praedicti, nisi in mora periculum subsit vel necessitas aliud exigat et requi- rat. Cum autem operi fabricae ipsius ecclesiae, sicut patet, ad sensum insistatur ad praesens et rationi congruat, ut hii, quibus ipsa ecclesia alimenta large ministrat, ejusdem viceversa in necessitatis articulo succurrant oneribus sublevandis, statuimus, ut praelati et canonici de novo recepti [dent] medietatem redituum et proventuum suorum, quos in ipsa ecclesia obtinent de corporibus praebendarum primi anni, usque ad finalem consumationem operis ecclesiae omni contradictione cessante, quos per decanum et duos ex canonicis per capitulum ad hoc electis ab eisdem beneficiatis de novo exigi volumus et praepositum a decano beneficiato de novo et per ipsos sub tribus clavibus omnino diversis, quarum unam habebit decanus, alias duas dicti canonici, in ipso opere fabricae impendendos fideliter volumus reservari. Opere vero ecclesiae consumato totaliter praelatos et canonicos predictos et eorum quemlibet beneficiatos de novo tantum unam marcam gr. pragensium, sexaginta quatuor grossos computando pro marca, de proventibus primi anni praedictis tribus personis dari volumus in ornamentis ipsius ecclesiae utiliter impendendis. Verum si, quod absit, praedicti benefi- ciati de novo vel eorum aliquis ea, quae dicta sunt, ad dictorum conservatorum requisitionem vel unius ex eisdem adimplere neglexerint seu praedicti conservatores circa conservationem seu distributionem fructuum praedictorum aliquam fraudem adhibuerint, eo ipso ab ingressu 52

Strana 6
6 ecclesiae et tam diu noverint se suspensos, quousque de subtractis seu fraude praedatis ad diocesani arbitrium integraliter per eosdem fuerit satisfactum. Licet autem per constitutiones Romanorum pontificum contra alienatores bonorum ecclesiasticorum per poenas diversas in- flictas et infligendas eidem sufficienter alias sit provisum, volentes autem certam penam adicere, statuimus, quod capitulum seu quilibet de capitulo S. Egidii praedictae quaecunque bona immobilia ipsius vendere, permutare seu quovis titulo alienationis aut legationis seu obligationis ad longum tempus non audeat distrahere seu exponere sine speciali diocesani licentia et expressa, in contrarium facientes et eorum quemlibet excemmunicationis sententiam nichilominus irritantes, contractum hujusmodi ferimus in hiis scriptis. Malignorum fraudibus et ficticiis, quae circa incautam conservationem sigillorum frequenter occurrunt, viam volentes precludere, statuimus, ut sigillum capituli [servetur] sub duabus clavibus omnino diversis, quarum unam aput se decanus, aliam unus ex canonicis per capitulum ad hoc electus retineat, mandantes, ut dum aliqua littera sigillo capituli occurerit sigillanda, unus eorum prae- sente altero eandem studeat sigillare. Ad praedictorum efficaciorem observantiam statu- torum providemus, ut praelati et canonici S. Egidii singulis annis duabus vicibus, videlicet in crastino Invocavit et in crastino Trinitatis, capitulum celebrent generale, in quo univer- sum statum ecclesiae diligenter pertractent, ea, quae emendatione digna repererint, in statu debito reponentes. In robur autem omnium praedictorum duraturum perpetuo sigilla nostra praesentibus duximus apponenda. Datum Pragae in curia habitationis nostrae A. D. MCCCLV, ultima die mensis Marcii, archiepiscopatus nostri anno [decimo] primo. 54 2. De officio officialatus Pragensis et servitoribus officii. (Roudnice, 15. října 1356.) Arnestus, dei et apostolicae sedis gratia sanctae Pragensis ecclesiae archiepiscopus, ad perpetuam rei memoriam. Pater familias per viam domini mandatorum incedens et diligens familiam domus sue illi honeste vivendi itemque agendi normam tribuit et modum imponit, quibus regatur et di- rigatur, salubriter et modeste in eos, qui a recto deviant, virgam correctionis exercens, quae illis ad medelam proveniat et cautelam praebeat inantea vel delirent. Nos sane, qui licet immeriti super Sanctae Pragensis ecclesiae domus dei familia ex dispositione divina praela- tionis officium exercemus, ad officialem, advocatos et procuratores ac alios operarios consi- storii curiae archiepiscopalis Pragensis considerationis attente intuitum convertentes, officii nostri debito exigente, suadentibus quoque quam pluribus rationabilibus causis, ad decorem et decus ejusdem consistorii, confluentium quoque ad ipsius consistorii tribunal pro justitia obtinenda alleviationem benignam, expeditionem celerem et profectum, ac officialis, advoca- 31

Strana 7
torum, procuratorum, operariorum praedictorum attentiorem exercitationem pleniorem, infor- mationem et tenatiorem commemorationem, supplendo statuta nostra priora, quae dudum de emolimento sigilli officialatus curiae praedictae nec non de salario notariorum praefati con- sistorii et eorum modificatione et taxa dictorum quoque notariorum receptione et amocione et advocatorum et procuratorum dicti consistorii examinatione, juramenti praestatione et poena edidimus et fecimus, quae in suo volumus robore permanere, statuta et ordinationes, quae infra inseruntur, particulariter et distincte auctoritate nostra ordinaria fecimus et ea praecepimus perpetuis futuris temporibus inviolabiliter observari. Primo igitur desiderantes, ut in proponendis, audiendis, tractandis et decidendis causis et negociis ad praefatum consi- storium devolutis ac deductis ac etiam in antea devoluendis et deducendis certus ordo dein- ceps observetur, statuimus et ordinavimus, quod diebus juridicis, quibus praefatum officialem, qui pro tempore fuerit, pro tribunali sedere contigerit, primo et ante omnia in causis tunc inchoatis compendentibus procuratores causarum hujusmodi succesive sine tumultuosis clamo- ribus secundum terminorum suorum exigentiam expediant terminos et actus suos de jure advocati juxta ordinem infra scriptum; causas de novo inchoandas viva voce praeponant aut libellos per eosdem factos ad partis suae instantiam per ipsas principales personas seu eorum procuratores faciant in judicio exhiberi, quo facto citati et non comparentes, postquam per cursorem dicti 32 consistorii more solito proclamati fuerint, per praefatum officialem deputati primitus exigente ju- sticia contumaces poena condigna punientur. Ut autem patroni causarum in dicto nostro consistorio advocationis officium exercentes deinde districto et oportuno ordine dirigantur et absque tumultuosis clamoribus jurgantium et alias causas sibi commissas cum debita gravitate et ordinatione valeant proponere, praesenti decreto statuimus, ut nomina advocatorum, qui deinceps proponendis causis praefatum nostrum consistorium introibunt, in matricula aput cancellariam nostram conservanda specialiter annotentur, cujus annotationis ordinem idem procurationi, tam in stando quam in proponendo in eodem consistorio studeant observare, districcius inhibentes, ne deinceps quicunque alius in dicta matricula non conscriptus prae- sumat in dicto consistorio tamquam causae patronus alicui patrocinium impertiri, vel in loco pro ipsis patronis in eodem consistorio deputato se ponere vel locare, nisi de licentia prae- dicti officialis super hoc petita ab eo specialiter et obtenta. Permittimus tamen, quod prin- cipales personae et procuratores et promotores possint retro, extra tamen cancellos, prope advocatos consistere, ut si advocato aliquid ad memoriam de facto vel de jure voluerint reducere, submissa voce sine strepitu aliquo dicere valeant, quod intendunt, nisi forte urgens causa celeris protestationis incumbens, aut quod in continenti corrigere advocati vellent erro- rem, proponendi alta voce eis necessitatem inducat, dum inferri sibi praejudicium aliquod ex taciturnitate verentur. Principalibus autem personis concedimus, ut prius petita ab eodem officiali licentia et obtenta factum suum et jus suum possint proponere per se ipsos. In causis vero in dicto consistorio proponendis hunc ordinem statuimus observandum, ut primo causae pauperum, quarum patrocinium gratis pro Domino patroni assumpserint, et post eas beneficiales, matrimoniales, usurarum, decimarum, legatorum seu ultimarum voluntatum per- mixtim consubsequenter querelae, denuntiationes et accusationes et aliae jurgantium causae seu negotia, si quae fuerint, proponantur, ita videlicet, ut advocatus primus in matricula scriptus possit, si velit, proponere unam pauperis gratis pro Domino et consequenter unam

Strana 8
8 34 aliam causam beneficialem, matrimonialem, usurarum, decimarum seu ultimarum voluntatum, si habeat, et si non habeat, per eundem modum et ordinem proponat alius immediatus, post ipsum et reliqui alii succesive proponant, donec omnes et singuli auditi fuerint servato ordine supradicto. Et si omnes in primo consistorio audiri non possint, ille primus in sequenti con- sistorio incipiat et proponat, qui post ultimum proponentem in consistorio praecedenti pro- ponere debuisset, et sic aliquando successive causas habentes similes audiantur, quibus repletis redeatur ad primum per eum et alios advocatos hujusmodi ordinem observando. Beneficia- libus autem, matrimonialibus, usurarum, decimarum ac ultimarum voluntatum causis secun- dum praemissum ordinem propositis et auditis eisque expletis post eas querelae denun- tiationis et accusationis et controversiae aliaque negotia proponentur similiter ordine supra- dicto. Quod si forte aliquis advocatorum causam secundum praedictum ordinem non habu- erit, quamque proponat, illum, qui eum immediate sequitur, de hoc certificet, et si is causam similiter non habeat, quam proponat, certificet alium subsequentem et sic de aliis, ut sic per certificationem hujusmodi promptius possint causae proponi et etiam negotia expediri. Et quia responsiones, quas per advocatos interdum expedit fieri ad objecta, non principaliter proponuntur, sed accesorie fiunt, volumus, quod si aliquis advocatus in quacumque causa respondeat alteri proponenti, talis responsio vel replicatio non imputetur sibi inter causas per eum secundum ordinem promissum proponendas, similiter etiam ubi ejusdem facti duo fuerint advocati et uno principaliter proponente coadvocatus ejus propositionem ipsius coad- juvavit et explevit, talis coadjuvatio vel supplecio sibi, quominus secundum praemissum ordi- nem possit alias causas proponere, minime imputetur. Ne vero cupiditatis ardor incitet advocatos pro immoderato lucro captando ad suscipiendum causarum multitudinem, ad quarum patrocinium non sufficiant, non absque ipsarum detrimento causarum et clientulorum suorum irrecuperabili praejudicio et jactura, omnibus advocatis ejusdem nostri consistorii, praesentibus et futuris, districcius inhibemus, ne quisquam eorum tot causas suscipiat, quod eis oportuni- tatem necessarii studii et sollerciam debitam in prosequendis seu dirigendis eisdem nequeat adhibere, cum melius sit, bene paucis intendere, quam multis vacare negligenter et pericu- lose. Quod si forte contra inhibitionem hujusmodi tot causas receperint, ut eisdem singulis non possint debitum studium, necessariam sollertiam exhibere, et ob hoc dictas causas vel earum aliquam perire vel nimis dispendiose differre continget, ad restitutionem expensarum et dampnorum et interesse partis, si talis sit causa, quae aestimationem recipiat vel de cujus interesse possit satisfieri, integraliter teneantur, alioquin ultra expensas eosdem praedicti officialis arbitrio punientur. Rursus quilibet advocatus, antequam causam proponendam et dirigendam suscipiat, factum clientuli, cujus erit negotium, cum ipso principali, si poterit, vel cum procuratore vel promotore, causas ipsius et quae munimenta, qualesque probationes super dicto negotio clien- tulus habeat vel habere poterit, examinet diligenter. Et si ex informatione hujusmodi reperiat justam et rationabilem et probabilem ejus causam, quam informationem ad cautelam in scriptis redactam sibi faciat exhiberi, assumere poterit suo patrocinio adjuvandum. Si vero injusticiam et improbam ex dicta informatione repererit, eam non assumat, sed a patrocinio suo repellat partique repulsae consulat, quod dictum negotium seu causam dimittat, nec in prosecutione ipsius se et alteram partem vexet laboribus et expensis. 33

Strana 9
Ceterum cum multitudo procuratorum ad dictum consistorium indifferenter concur- rentium et de causis quibuscunque absque discretione, non sine dispendio partium se intro- mittentium, ut magistra rerum experientia efficax manifestat, non solum eorum tumultuosis rumoribus, cachinnationibus, sibilationibus, impulsionibus, pressuris et clamoribus superfluis, sed etiam alias permaxime sit nocivà, cum nonnulli praedictorum nimium praesumentes de se ipsis et absque advocatorum consilio causas tractantes propter ipsorum imperitiam, alii vero propter malitiam non habentes aliquam conscientiam, causas diversimode involvunt et debitum ordinem in tractandis causis observari consuetum perturbant et confundunt, propter quod justitiae exhibitio quandoque periculose differtur, nonnunquam vero dampnabilius aufertur, et quod deterius est, absolvendus condempnatur et condempnandus absolvitur ali- quando, nos igitur volentes eorundem procuratorum effrenatam multitudinem aliqualiter re- frenare et circa praemissa pericula auxiliante domino, quantum possumus, salubriter provi- dere, statuimus et ordinavimus, ut deinceps sex dumtaxat procuratores communes in dicto consistorio pro tractandis causis existant, qui etiam sicut et advocati per cancellarium nos- trum, qui pro tempore fuerit, seu eo absente vel non existente per vicarios nostros in spi- ritualibus de consilio et assensu ipsius officialis assumentur, quodque praedicti procura- tores causas sibi assumptas non ex proprio capite, sed maturo consilio saltem unius advo- cati de praedictis fideliter tractent ac procurent, nullusque eorumdem procuratorum aliquam scripturam et praesertim libellum seu positiones et articulos continentem exhibeat et pro- ducat in judicio deinceps, nisi scriptura hujusmodi nomine et cognomine illius advocati causae et manu propria sit signata. Cum autem circa salaria advocatorum et procuratorum hujus- modi certam moderationem deinceps observandam ad praesens ordinare et taxare ex certis et 35 rationabilibus causis comode non possumus, eisdem omnibus et singulis injungimus et mandamus sub obtestatione divini judicii et intimatione maledictionis eternae, ut ipsi pro considera- tione facultatum ecclesiarum et monasteriorum aliorumque locorum, pro valore rerum, statu et conditione litigantium, quorum causas suo patrocinio assumpserint adjuvandas, non turpe lucrum sed laudis augmenta quaerentes sua salaria taliter moderentur, quod divinam non incurrant offensam et nostrae indignationis acrimonia minime percellentur. Ad haec statuimus quod omnes et singuli advocationis et procurationis officia in dicto consistorio exercentes, praesentes et posteri, tactis sacrosanctis evangeliis praestent corporaliter juramentum, quod partes, quarum patrocinium susceperint, fideliter et sine tergiversatione aliqua adjuvare curabunt et id, quod verum et justum aestimaverint, suis clientulis inferre studebunt, causas quoque injustas, iniquas ac improbas scienter non suscipient nec affirmant, et si quas susceperint aut assumpserint partis forte mendaciis coloratas, quae sibi justae in principio videbantur, et in processu causae ipsas injustas reperiant et agnoscant, ipsorum patrocinium in continenti dimittant et partem injustam causam hujusmodi habentem, ut ab actione aut defensione seu prosecutione hujusmodi injustae causae cesset, fideliter instruant et inducant; hujusmodi quoque juramentum advocati in annotatione praedicta in dicta matricula facienda et etiam pro- curatores causarum praedicti, cum fuerint ad praedicta officia assumendi, teneantur in manibus cancellarii nostri, qui pro tempore fuerit, aut eo absente vel non existente in manibus vica- riorum nostrorum in spiritualibus praedictorum praestare corporaliter, ut praefertur, illudque in Kalendis Septembris vel per aliquot dies aut deinceps annis singulis iterare, nec ante

Strana 10
10 35 37 praestationem ipsius in dicto consistorio per dictum officialem et exercenda sua officia admit- tantur. Praemissis quoque addiciendum providimus, ut si dicti advocati vel procuratores minus fideliter vel negligenter causas assumptas duxisse et dixisse vel scienter malam et iniquam causam vel improbam assumpsisse inventi fuerint, per praefatum officialem ad emen- dationem dampnorum et satisfactionem expensarum, quae et quas ob hoc partes incurrerint, censura ecclesiastica astringantur. Et si eidem officiali forsitan videatur ex qualitate et fre- quentia dictorum excesuum vel defectuum dictos advocatos vel procuratores fore gravius puniendos, possit ad tempus vel in perpetuum eis interdicere officia praelibata. Denique quia periculosum posset esse partibus, si patroni causarum, quos meritum peritiores fecerit seu vetustas, in una parte consistant, sicque partem aliam necesse sit a rudibus atque a tironibus sustineri, statuimus, ut si partes hoc petierint patronorum seu causidicorum distributio, prout melius fieri poterit, per dictum officialem fiat, si quod duobus advocatis dumtaxat pars quaelibet sit contenta, nec plures valeat obtinere. Postremo, supplendo praefatam constituti- onem nostram aliquantum etiam circa notarios actorum ejusdem consistorii nostri, quorum duo esse debent, subjungendo statuimus et ordinamus, quod diligentes et attenti existant in com- misso eis officio notariatus praelibati, quodque fideliter et sollicite scribant, exerceant officium suum antedictum et quod a partibus vel aliquo alio eorum nomine nichil recipiant, nisi prout in praefata nostra constitutione taxatum est alias et etiam ordinatum, contrarium vero faci- entes duplum restituere teneantur. Item statuimus et etiam ordinamus, quod nullus notari- orum ipsorum causam aliquam sibi committi scribendam per se vel per alium procuret; item quod praefati notarii promotores seu procuratores aut patroni in causis, quae coram dicto officiali agitantur in praefato consistorio, non existant. Item, quod nullus ipsorum deinceps scribere audeat vel praesumat in causa, si alterius partium ejusdem causae vel procurator vel promotor negotiorum seu pensionarius quoquo modo fuerit vel existat, sed si ex ignorantia contingeret ipsum officialem causam aliquam hujusmodi notario scribendam comittere, mox idem notarius in manibus dicti officialis eandem causam restituat, contrarium faciens per unum annum ab officio notariatus in dicto consistorio exercendo sit eo ipso privatus. Item quod praedictorum notariorum quilibet registrum cujuscunque causae, in qua notarius deputatus existat, cum manuali suo et productis originalibus, antequam registrum officiali exhibeat et copias in publicam formam seu in simplicem scripturam redactas cum eodem registro, ante- quam partibus tradat, diligenter auscultet et alias sic perfecte videat et corrigat diligenter, quod per ipsius incuriam et negligentiam vel alias nichil de substantialibus obmittatur seu dampnum aliquod patiatur aliqua partium earumdem, nec in favorem vel praejudicium unius partium praemissa complere differat vel disponat. Item quod jam dicti notarii omnes actus judiciarios clare, distincte et substantialiter in manuali et memoriali suo, in ipsius officialis praesentia et partium, si expectare voluerint, conscribere non postponant, et postquam illos conscripserint, in regestis fideliter redigant vel redigi faciant, et requisiti ab ipsis partibus vel earum aliqua in singulis terminis successive partibus eisdem copiam, cum per dictum oficialem decreta fuerit, sine difficultate et fraude faciant salvo suo justo salario in saepe dicta nostra constitutione alias moderato. Item, quod idem notarius in registro illius causae, in qua scribunt, ut praedicitur, omnes sententias diffinitivas et interlocutorias ac inhibitiones necnon intimationes et appellationes verbo vel in scriptis emissas ex integro de verbo ad

Strana 11
11 verbum conscribant, cum per partem vel per partes seu officialem praedictum fuerint requisiti. Item quod instrumenta et alia per partes producta diligenter registrent vel registrari faciant notarii memorati. Acta vero in suffraganeorum nostrorum diocesibus curiis seu consistoriis habita minime registrentur, sed consignentur et conserventur per illius causae notarium dili- genter, nisi alias partes vel earum altera ea peterent registrari, et tunc pars id petens de registro satisfacere teneatur. Ut autem omnia et singula per notarios praedictos eo diligen- tius observentur, praecipimus et mandamus, ut praedictorum notariorum quilibet in sua re- ceptione seu assumptione in manibus dicti officialis nostri, qui pro tempore fuerit, tactis sacrosanctis evangeliis praestet corporaliter juramentum sub hac forma: Ego notarius commissum michi per vos dominum officialem sollicite et fideliter exercebo, a partibusque causas habentibus vel habituris, in quibus sum vel fuero notarius deputatus, vel ab earum aliqua seu a quocunque alio earum nomine quovis colore seu modo quaesitus, nichil recipiam ultra taxacionem per dominum nostrum dominum Arnestum, sanctae Pragensis ecclesiae archiepiscopum, super hoc ordinatum, nullam causam mihi comitti scribendam procurabo nec adhibebo instantiam aliquam in hac parte. Non ero promotor seu procurator in causis, quae coram vobis domino officiali tractantur seu agitantur seu tractari aut agitari continget. In causis praedictis, in quibus sum vel fuero, ut praefertur, notarius deputatus, omnes actus judiciarios substantialiter in memoriali seu manuali meo in vestra praesentia et etiam par- tium, si hoc expectare voluerint, conscribam, postquam illos conscripsero, eos nec non instru- menta et omnia alia et singula in causis producta, ubi requisitus a vobis vel partibus seu- earum aliqua fuero, in registris fideliter redigam vel redigi faciam, requisitus ab eisdem par- 38 tibus ipsis copiam, cum per vos decreta fuerit, sine difficultate et fraude quacunque faciam salvo meo justo salario per dictum dom. archiepiscopum moderato. Secreta causae secrete servabo, et praesertim consilia in ipsa causa data, donec sententia sit probata. Supradicta omnia et singula promitto et juro attendere et servare sine omni dolo et fraude, sic me Deus adjuvet et haec sancta Dei evangelia. Ut igitur ordinationes et statuta nostra hujusmodi, quae perpetuis futuris temporibus duratura censemus, inviolabiliter observentur et ne illa ob memoriae labilitatem humanae oblivionis . . . . et etiam, ut officialis advocati, notarii et procuratores praedicti per ordina- tionem et statutorum eorumdem inspectionem assiduam circa eorum observantiam accuratius et vigilantius sint attenti, volumus et statuimus, quod ordinationes et statuta nostra hujus- modi de verbo ad verbum in cancellariae nostrae registris exintegro conscribantur, et quod officialis nec non advocatorum, notariorum et procuratorum praedictorum quilibet penes se copiam habeat et conservet eorumdem. Nulli ergo officialium, advocatorum notariorum et procuratorum seu aliorum, quos praedicta contingunt, quoquo modo dicti consistorii nostri hanc paginam constitutionum nostrarum licet infringere vel eis ausu temerario contraire ; si qui vero officialium, advocatorum, notariorum et procuratorum praedictorum seu alii, quos praedicta contingunt, contravenire ausu diabolico praesumpserint, indignationem omnipotentis Dei et nostram se noverint incursuros, per nos nichilominus vel officiales nostros juxta exces- sus qualitatem canonice puniendi. Datum in Rudnicz anno Domini MCCCLVI, quinta decima die mensis Octobris, nostris sigillis subappensis ad evidentiam praemissorum.

Strana 12
12 3. Reformatio post visitationem monasterii Brzevnoviensis vel alterius mutatis mutandis. (Praha, 10. října 1357.) 42 Arnestus, Dei et apostolicae sedis gratia sanctae Pragensis ecclesiae archiepiscopus. Honorabilibus et religiosis viris, abbati, priori necnon omnibus et singulis fratribus et mo- nachis monasterii Brzewnow ordinis S. Benedicti salutem et sinceram in Domino caritatem. Cura pastoralis officii sollicitat et inducit, ut juxta creditae nobis dispensationis officium, subditorum nostrorum saluti sollicitudinis studio vigilemus et specialiter circa torciones ex- cessuum et reformationes morum omnium nobis commissorum omni solertia, qua possumus, intendamus. Hinc est, quod pridem officii nostri debitum exercere volentes et animarum vestrarum saluti consulere cupientes, ad monasterium vestrum praedictum causa visitationis personaliter accessimus, ut si qua ibi corrigenda vel reformanda forent expeditionibus tam abbatis quam monachorum, redderemus certiores, et inquisita a singulis super statu mo- nasterii diligentius veritate reperimus aliqua reformatione digna tam in capite quam in membris, super quibus de consilio sapientium nostrorum certas ordinationes et reformationes inferius submissas fecimus, per quemlibet ex vobis, prout in genere vel in specie concernunt universos et singulos observandos. Primo et ante omnia vobis abbati supradicto in virtute sanctae obedientiae injun- gimus, praecipimus et mandamus, quatemus omnes et singulos et monachos et fratres vestri monasterii antedicti paterna affectione pertractetis, salva tamen in omnibus [monasticae] regulae disciplina. Similiter et vobis omnibus et singulis monachis et fratribus monasterii antedicti in virtute sanctae obedientiae injungimus, quatenus abbati vestro tamquam patri vestro spirituali cum omni devotione et promptitudine secundum institutionem regularem et obedientiam, eidem per vos factam et promissam, humiliter obediatis, monita ipsius salubria et mandata sine contradictione suscipientes et implentes, quia si quas ipse sententias propter rebel- lationem et inobedientiam vestram in vos canonice tulerit, nos ipsas ratas et gratas habebimus et faciemus auctore Domino inviolabiliter observari. Item, cum abbas propter hospitalitatis curam et temporalium administrationem divinis officiis, conversationi et communitati monachorum assidue nequeat interesse, volumus, ut prior, qui in spiritualibus abbatis vices tenet, solitam curam gerat, ne circa divina officia aliqua negligentia committatur, et ut regularis disciplina in ipso monasterio vigeat, praesertim circa observantiam substantialium regulae, ut videlicet obedientia prompta, castitas intemerata serventur, ut cellae visitentur, ut detractiones, susurrationes et sessiones post completo- rium et conventicula cessent et excessus alii corrigantur juxta regulae instituta. Item cum per locationes, donationes et concessiones bonorum monasterii indiscretas monasterium ipsum plurimum dampnificatum sit, nos ipsi monasterio in hoc specialiter cavere volentes, donationes, locationes et concessiones bonorum immobilium monasterii ad vitam seu 41

Strana 13
13 ad longum tempus de cetero fieri inhibemus; si tamen necessitas vel utilitas monasterii exigit, ut aliqua bona monasterii locentur ad tempus, volumus, ut in hujusmodi casibus abbas nostram licentiam et conventus sui vel majoris partis consensum requirere debeat et etiam obtinere, et illa bona, quae hactenus sunt sine nostro consensu et conventus data, concessa vel locata, studeat ipse abbas pro posse revocare. Item ordinamus et volumus, ut vos abbas provisiones immoderatas et ipso monasterio dampnosas de bonis monasterii consanguineis, affinibus, vicinis vel familiaribus vestris revo- cetis et pro posse retractetis. Item ordinamus et volumus ac praecipiendo mandamus, ut si quod forte peculium monasterium habet ad praesens vel in futurum habere continget, illud abbas priori et uni de monachis, quem ad hoc conventus major sanior pars ipsis elegerit, manifestare teneatur, qui prior et monachus sic electus de tenendo secretum, de positis, hujusmodi abbati juramentum praestare tenebuntur, coram quibus, abbate videlicet et priore et monacho sic electo, singulis quatuor temporibus anni de perceptis et expensis pariter impensis monasterii volumus per omnes officiales monasterii reddi rationem. Item volumus et mandamus, ut sigillum capituli sub fida custodia ac diligenti cu- stodia, videlicet trium clavium diversarum conservetur, quarum unam custodiat abbas, secun- dam prior, tertiam frater conventualis modo quo supra proximo eligendus. Item ordinamus et volumus, ut quilibet ex monachis et fratribus professis libere possit dicere in capitulo necessitatem suam et voluntatem et monasterii secundum conscien- tiam suam et debitam reverentiam, quos volumus per abbatem et seniores monachos cum patientia peraudiri. Item cum illos, quos timor Dei a malo non retrahit, saltem temporalis poena cohi- bere debeat a peccato, volumus et mandamus, ut infra septa monasterii fiant carceres du- 43 plices, mitiores et magis rigidi, in quibus rebelles et delinquentes monachi juxta demerita carceris maceratione puniantur, quos carceres construi et perfici volumus a data praesentium infra annum. Item certis ex causis prohibemus vobis abbati, ut infra biennium proxime secuturum nullum de novo ad ordinem suscipiatis sine licentia nostra speciali et dicti vestri conventus requisitione et consensu. Item cum monachi nichil possint proprii possidere, volumus et mandamus, ut [si] ipsos monachos vel aliquem ipsorum de mandato abbatis vel prioris de ipso monasterio emitti contigerit, ipsis per abbatem de necessariis et expensis itineris ac societate provideatur. Item volumus et districte praecipiendo mandamus, ut nullus monachorum a quacunque persona pecuniam quantamcunque modicam per se vel per alium sine benedictione et licentia abbatis sui recipiat, quam sic etiam receptam teneatur pro usibus communibus officialibus ad hoc deputatis indilate assignare. Cum autem monachis pecuniam non liceat habere, non liceat ipsis etiam petas portare districcius prohibemus. Ut autem monachis omnibus occasio habendi proprium subtrahatur, ordinamus et volumus, ut eis abbas de necessario victu provideat, maxime de bono pane et cerivisia bona

Strana 14
44 14 et debitis temporibus braxata et tali, quae sit clara, potabilis et bene digesta cum pulmen- tariis convenienter paratis et decoctis secundum exigentiam temporum. Pitancias vero, quas nunc habet et tenet conventus tam ab abbate quam abbatibus quam etiam ab aliis Christi fidelibus pro sustentatione conventus deputatas, minutis vero fratribus sive in minutione constitutis et infirmis volumus, ut abbas de bonis monasterii provideat et assignet triginta sexagenas redditus annui ultra pitantias praedictas, quas triginta sexagenas volumus pro prae- dictis infirmaria et minutione specialiter deputari, adjicientes, quod fratres nullibi, quam in infirmatorio et juxta traditionem regulae carnibus vesci possint. In vestitu vero, videlicet cappis, cingulis, flogis, tunicis, mitris, scapularibus, pelli- ciis, bottis, calceis, caligis, cincturis, cultellis, filtris, cussinis, cooperturis et aliis necessariis abbas omnibus et singulis certis temporibus sufficienter provideat secundum praecepta regulae et exigentiam locorum et temporum et etiam personarum, sic tamen quod regularis disciplina non turbetur; strictas autem tunicas plicatas et nodulatas, illa tunica dumtaxat excepta, quae immediate circa corpus portatur aperta, ut comodosius valeat recipi regularis disciplina, nec non caputia cum lerepipiis more saecularium vel federata deferre per monachos districcius prohibemus. Volumus, ut fratres regulae diffinitionem cum humilitate servent circa pedum lotionem postponentes praesertim pro illo tempore cachinos, risus ac omnem animi levitatem, prout religionis congruit honestati. Item ordinamus et volumus, ut unus ex monachis ad hoc magis aptus per abbatem pro magistro novitiorum et instructione juniorum fratrum deputetur, eidem magistro de libris competentibus, luminaribus et de aliis necessariis opportunis pro studio per abbatem provideatur, quem informatorem, si expedit, volumus a prima et a tertia conventuali esse absolutum, ut eo amplius vacare possit studio et diligentius novitios et juvenes reformare. Item vobis abbati et officialibus vestris, praepositis et yconomis inhibemus et in virtute sanctae obedientiae praecipimus et mandamus, ut nullus exactiones injustas a paupe- ribus vestris et hominibus monasterii vestri recipiatis, nec eos in debitis robotis aggravetis, nec etiam census antiquos sine causa legitima augmentetis, et si quos injuste auxistis, ad pristinum censum et solutionem reducatis, a succisione seu venditione silvarum etiam absti- nentes, nisi necessitas hoc exposcat, et tunc volumus hoc fieri de consensu conventus vel majoris ejus partis, mandantes vobis etiam abbati, ut circa recuperationes bonorum et disbrigatio- nes confinium et metarum diligentiam adhibeatis, ut merito possitis de diligentia et bono regi- mine commendari. Insuper a superfluitate comessationum, sumptuum et expensarum cum consanguineis et affinibus utriusque sexus, maxime tamen mulierum, quarum conversatione cum monachis nimis periculosa et scandalosa totaliter abstinentes. Insuper vobis abbati praecipimus et mandamus in virtute sanctae obedientiae injun- gentes, ut ruinosis et caducis aedificiis succuratis et de fenestris, pavimentis in dormitorio, in quo monachi et fratres comode et luminose quiescere et legere valeant, nec non de re- fectorio yemali magis spatioso et in quo calor melius possit conservari, et aestivali cum aliis utensilibus provideatis, ut fragilitas humana corporalibus necessitatibus vegetata spiritum reddat promptum ad obsequia divina et sic spiritualia recipiat incrementa. Has autem ordi- nationes et reformationes nostras, quas sub sigillis nostris vobis transmittimus, volumus in 45

Strana 15
15 publico et in patulo, videlicet in sacristia, cathenatas haberi et teneri, ut quilibet monachorum monasterii legere possit, ne quis praetextu ignorantiae ab eorum observantia se aliquatenus valeat excusare. Non intendimus tamen per ipsas potestates abbatis vel prioris, quantum eis a regula S. Benedicti vel a jure communi conceditur, in aliquo derogare vel eorum strin- gere potestatem, sicut nec per eas contra regulam vel jus quodlibet laxare intendimus vitam monachorum. Harum ergo sigilla nostra sunt appensa testimonio literarum. Datum Pragae anno Domini MCCCLVII die decima mensis Octobris. 4. Statutum tempore pestilentiae ut fiant propter sedationem processiones et alia 38 (Karlův Týn, 15. října 1357.) Arnestus, Dei et apostolicae sedis gratia sanctae Pragensis ecclesiae archiepiscopus. Cum corporalis infirmitas frequenter animi aegritudinem subsequatur et econtra correctos et emendatos a vitiis plaga propter peccatorum desinit desevire: hinc est, quod cum morta- litatis pestilentia ob multitudinem et magnitudinem peccatorum nostrorum, sicut verisimiliter formidamus, ante paucos annos transactos patriam istam invasisset, nobis poenitentiam agen- tibus et cessantibus a peccando plaga illa cessavit a nobis, nunc vero recidivantibus nobis in peccata dimissa, tamquam si canes ad vomitum revertantur et forsan, quod non sine amaritudine cordis addicimus, quia non veriti fuimus maxime peccata cumulare pejoribus, pestilentia saevior est reversa. Nam cum priori dictae homines ipsius pestilentiae morbo infecti poenitentiae spatium ex misericordia Domini concedebatur per triduum, nunc ipso die, quo inficiuntur, ut plurimum moriuntur subito tamquam animalia insensata. Expedit igitur et necessarium nobis est, ut cum ad exauditionem precum nostrarum ad Deum per iterationem et exaggerationem peccatorum reddiderimus nos indignos, saltem ad Sanctorum suffragia recurramus cum firmo proposito a vitiis abstinendi de cetero et vitam nostram in melius corrigendi, propter quod ad plagandam iram Dei vindicis properare decrevimus anthi- dota spiritualia, quae secuntur. In primis enim in virtute sanctae obedientiae districte prae- cipimus et mandamus, quatenus in civitate Pragensi metropolitana et tota diocesi nostra a publicatione et notitia praesentium processiones sollempniter fiant a clericis tam saecularibus quam etiam religiosis populo subsequente letaniam decantando diebus infrascriptis, et missae similiter decantentur et dicantur in omnibus ecclesiis et parochiis nostrae diocesis ordine subnotato. Et primo singulis secundis feriis a proxima secunda feria proxime subsequente inchoando, missae pro defunctis, pro hiis maxime, qui in praesenti pestilentia mortui sunt, et qui cotidie moriuntur, singulis autem feriis terciis inantea et a proxima incipiendo missa pro pecatis, videlicet „Si iniquitates“ cum suo officio integrali, quartis vero feriis missa de omnibus Sanctis, quintis autem feriis missa de Spiritu sancto subjuncta collecta de patronis, 39

Strana 16
16 40 sextis vero feriis missa de Sancta Cruce et de passione Domini, diebus autem sabbatis de beata Virgine gloriosa missae decantentur. Si vero diebus praemissis aliquod notabile festum occurrerit, tunc, si sunt plures in eadem ecclesia presbyteri, missa per unum de illo festo cantetur et per alium sive per alios missae praedictae legantur, si autem unus solus fuerit presbyter, ita quod in eadem ecclesia plures missae haberi non possint, tunc missa de ipso festo cantetur facta commemoratione cum collecta missae illi diei superius deputatae, post missas vero easdem statim ante letaniam flexis genibus clerici psalmum de nocturno terciae fieri, ipso die scilicet tertia feria: Deus, noster refugium et sextis feriis psalmus: Deus deo- rum dominus, integraliter legant, quem mox ante: Ne reminiscaris subsequatur, et demum: Kyrie eleison, Christe eleison, Kyrie eleison, Pater noster a populo tota cordis compunctione, ad quod per plebanos ipsos praecipimus incitari, dicatur: Et ne nos, cum versulis: Domine non secundum ; Peccavimus Domine etc. ad hoc aptis per ordinem dictis collectae pro peccatis, videlicet: Exaudi, quaesumus Domine supplicum et haec : Da nobis, quaesumus Domine piae sup- plicationis affectum et pestilentiam, famemque propiciatus a virtute, ut mortalium corda cognoscant et te indignante talia flagella prodire et te miserante cessare. In reditu vero ad ecclesiam sive parochiam plebani ecclesiarum vel earum vices gerentes populum, ut suam vitam emendent et corrigant, confiteantur et de peccatis satisfaciat, solite moneant et inducant, et ut Deus plagas has et pestilentias avertat, humiliter fundant ad Deum preces suas. Praeterea ut Christi fideles dictae nostrae diocesis tanto devotius valeant altissimo famulari, quanto depositis peccatorum suorum sarcinis, deprecaciones eorundem in conspectu Dei plus gratae fuerint ac acceptae, propter salutem animarum ipsorum concedimus omnibus et singulis plebanis nostrae diocesis et illorum plebanorum vices gerentibus, qui a nobis habent licentiam a suis ecclesiis abessendi, ut suos plebisanos auditis confessionibus a peccatis sibi confessis et contritis aucto- ritate nostra usque ad festum Nativitatis proximum dumtaxat absolvere debeant, etiam in casibus nobis a jure vel statutis nostris specialiter reservatis, hasque poenitentias injungant, sicuti secundum exigentiam peccatorum et poenitentium conditionem magis videtur expedire. Missas vero praefatas modo praefato descriptas usque ad dominicam adventus Domini proxi- mam volumus decantari, processionem autem fieri volumus tantum tertiis et sextis feriis sin- gulis ebdomadis similiter usque ad dominicam adventus Domini memoratam. Hortamur autem omnes subditos nostros et consulimus eis, quatenus omnibus et singulis sextis feriis usque ad festum Nativitatis Christi uno ferculo vel saltem duobus ex causa semel in die sint contenti, feriisque quartis a carnibus abstineant et elemosinarum largitioni ac piis operibus plus solito ac fortius intendant, necnon a lasciviis certis, ingurgitationibus aliisque impudiciciis absti- neant, laesis in rebus et fama satisfaciant, sicut possunt cum effectu. Nos insuper omnibus et singulis Christi fidelibus existentibus in statu gratiae, qui missis et processionibus praefatis cum devotione interfuerint et pro bono et tranquillo hujus terrae statu et amotione a nobis pestilentiae praedictae tunc oraverint, de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli nec non sanctissimorum patronorum nostrorum Viti, Wenceslai, Adalberti, Procopii, Benedicti cum fratribus et Ludmilae meritis et intercessione confisi quadraginta dies indulgentiae in Domino misericorditer relaxamus. Datum Karlstein anno Domini millesimo trecentesimo LVII, die XV. mensis Octobris.

Strana 17
17 5. Prohibitio ludi taxillorum in vigilia Nativitatis Christi. (Mělník, 20. prosince 1357.) Arnestus, Dei et apostolicae sedis gratia sanctae Pragensis ecclesiae archiepiscopus. Antiqui hostis invidia primum hominem, quem in locum felicitatis suae, a quo per superbiam ipse corruerat, noverat successurum, in suae creationis primordio, simili modo, quo infectum se cognovit in radice, sic suis perversis suggestionibus venenavit, ut non solum illum homi- nem, quem ipse seduxerat, sed universam posteritatem suam ab eadem beatitudine per mul- torum milia annorum separaret ac in eo tyrannidis suae potentiam exerceret, videns tandem hominem per Salvatoris clementiam de suis faucibus misericorditer liberandum, in ipso simi- liter restaurationis exordio, quod per incarnationis verbi mysterium parabatur, iterum virus suae malignitatis effudit suggerens hominibus ludum noxium, quem ipse, ut habet historia, primitus adinvenit, quo illuderet homini, ludum videlicet taxillorum, quatenus illam sacratis- simam, qua dominus noster nasci dignatus est mundo, in eodem ludo transsigeret blasphe- mando et sanctos ejus, cui pro tanto beneficio illo potissimum tempore toto cordis cona- mine tenetur exsolvere vocem laudis. Praevaluit vero in terra praedicta suggestio hominis inimici, ut ludus hujusmodi in quandam generalem consuetudinem, quae tandem dicenda est potius corruptela, sit deductus, ut jam quasi licite perpetretur; nec tantum popularis status homines sunt ludorum sectatores, quinimmo, quod dolentes referimus, magni status viri et mulieres non aestimant sollempniter posse natalis Domini festa peragere, nisi ludum exerceant supradictum. Hiis igitur serenissimus et christianissimus princeps et dominus noster, dominus Karolus, Romanorum imperator quartus et Bohemiae rex, permotus periculis tot et tantis, 46 occurrere cupiens remediis opportunis, per edictum publicum vallatum certis temporalibus poenis in toto suo regno Boemiae prohibuit et prohibet ludum hujusmodi taxillorum sacro tempore supradicto et nichilominus super hoc nostrum officium cum instantia requisivit, ut et nos ad exstirpandum abusum spiritualiter exurgamus. Licet autem hujusmodi ludus, cum implicet ad peccandum, sit omni tempore devitandus, praecipue tamen illo sacratissimo tem- pore, natalis videlicet domini nostri Jesu Christi, quo ecclesia sancta Dei se in divinis offi- ciis magis quam quibuscunque aliis anni temporibus occupat, in memoriam tanti beneficii sibi collati sola misericordia Salvatoris, et propterea tunc temporis non solum a ludis perniciosis tesserarum verum etiam ab aliis quibuscunque operibus indifferentibus seu aliis temporibus licitis, quae fideles Christi a devotione quomodolibet possent distrahere et impedire ab inte- ressentia divinorum, sit penitus obstruendum. Volentes igitur ferventibus tot et tantis ani- marum periculis providere et tantum abusum in nostra diocesi, quantum possumus, abolere et nichilominus cupientes nos devotioni et beneplacito Domini nostri imperatoris praedicti super hoc nos cum instantia, ut praemittitur, requirentis in omnibus conformare, universis clericis et laycis utriusque sexus nostrae diocesis, cujuscunque sint dignitatis aut status, sub excommunicationis poena districte praecipimus et mandamus, quatenus in vigilia Nativitatis 3

Strana 18
18 Christi ac illa sacratissima nocte et in die festivitatis ipsius a ludo se cohibeant taxillorum. Omnibus igitur et singulis archidiaconis in ecclesia nostra Pragensi seriose praecipimus et mandamus, quatenus praesentes decanis vestrorum archidiaconatuum, quam primum poteritis, transmittatis injungentes eisdem, ut ipsi ulterius plebanis et ecclesiarum rectoribus suorum decanatuum copiam earundem tradant et ipsis plebanis auctoritate nostra praecipiant, quibus et nos praecipimus seriose, ut ipsarum tenorem suis parochianis singulis annis diebus domi- nicis festum ipsius Nativitatis immediate praecedentibus exponant vulgariter et ipsas hor- tentur solite et inducant, quatenus a pestifero ludo praemisso praecaveant in futurum, sicut indignationem omnipotentis Dei et sanctorum patronorum nostrorum Wenceslai, Adalberti, Pro- copii atque Ludmilae ac suarum animarum periculum cupiunt evitare. Datum in Melnico anno Domini MCCCLVII die vicesima mensis Decembris. 6. Statuta post visitationem Arnesti cum reformatione ecclesiae Pragensis. (1358—59?) (Arnestus, Dei et apostolicae sedis gratia S. Pragensis ecclesiae archiepiscopus.) Circa reformationem ecclesiae nostrae, quam ex visitatione proximo per nos facta et expositionibus in ea receptis auxiliante Domino facturi sumus, hunc ordinem deliberavimus observare, nam aliqua eorum, quae correctione seu reformatione sunt digna, verbo tantum seu per modum memorialis breviter, prout unamquamque personam ecclesiae ipsius nostrae sin- gulariter concernit correctio, a majoribus incipiendo et usque ad infimos descendendo corri- genda et emendanda per exhortationis et correctionis modum exprimemus, alia vero, quae generaliter ecclesiae statum et personas ejus in communi respiciunt, per modum statutorum in scriptis redigi ad perpetuam rei memoriam faciemus. Praedictum*) igitur agendi ordinem observantes primo, quia in visitatione praedicta 55 comperimus, quod vos domine decane in quibusdam deficitis, quae ad vestrum spectant offi- cium, in quibusdam vero exceditis metas vestrae potestatis. Deficitis in hiis, quia frequenter vos ab ipsa ecclesia absentatis, nec residetis continuo penes eam, prout exquirit et exigit officium decanatus, nec etiam, cum residentiam facitis, visitatis officium nocturnum pariter et diurnum contra formam statutorum nostrorum et consuetudinem ecclesiae antiquitus conser- vatam, praesertim cum dispositio divini officii in ecclesia ad vos spectet et negligentiarum ac indisciplinarum correctio, quae circa ipsum officium perpetrantur, et illa nisi personaliter intersitis et oculis videatis regulare nequitis nec etiam emendare. Nam ad hoc, ut decanum Pragensem continua residentia et divinorum interessentia nimis gravaret quin potius rele- varet, decanus ratione dignitatis suae, quamvis non sit canonicus praebendatus, percipit ca- *) Před slovem tímto stojí: prima pars; secunda pars jest odstavec 7.

Strana 19
19 nonicales portiones. Quare hortamur vos, requirimus et monemus et in virtute sanctae obedi- entiae districte vobis praecipiendo mandamus, per transeuntes sub dissimulatione praetenta, quatenus in futurum continuam residentiam aput ecclesiam faciatis ac nocturnis simul et diurnis officiis, prout tenemini, intersitis, omniumque ministrorum, vicariorum et clericorum insolentias, excessus et negligentias, praesertim quae circa divinum officium committuntur, omni favore, odio et timore humano postpositis ratione praevia corrigatis. In infrascriptis autem exceditis limites vestrae potestatis, a quibus debetis amplius abstinere. Citationes sollempnes per affixiones cartarum ad portas ecclesiae, quas ut contra con- suetudinem ecclesiae interdum nomine vestro facere consuevistis, non faciatis de cetero, sed alias, prout moris est, sine solempnitate hujusmodi, cum opus fuerit, canonicos convocetis, nisi immineret electio praelatorum, quia tunc consuevit hujusmodi citationis sollempnitas observari. Lites et dissensiones ministrorum et clericorum ecclesiae, cum vobis innotuerint seu ad vos delatae fuerint, non in figura judicii, sed per modum simplicis querelae et sine scriptis decidatis, rebelles et inobedientes vobis non per excommunicationis sententiam cohercendo, sed per suspensionem ab ingressu ecclesiae et per subtractionem portionum. Nulla statuta in ecclesia vel statutorum nostrorum interpraetationem seu declarati- onem in scriptis auctoritate propria faciatis, sed si de intellectu alicujus nostri statuti dubi- tatur, pro ipsius interpraetatione ad nos recursus habeatur, cum generalis sit regula, quod ad illum spectat interpraetatio legis, ad quem institutio ejus spectat. Bona decedentium clericorum et ministrorum ecclesiae nostrae Pragensis vobis non usurpetis, tamquam dispensatio talium rerum ad vos spectat, quia istud pertinet ad nostrum officium tam de jure quam de more, quum decederint intestati, et restituatis ad potestatem nostram, quae de bonis quondam Johannis Sownice sacristae occupastis, vel ostendatis, quod per eos executor fuistis deputatus, et tunc, si quam executionem fecisse vos praetenditis, de eo fidem nobis seu nostris commissariis faciatis. Item ex depositionibus in dicta visitatione receptis invenimus, quod olim dominus Thobias, immediatus praedecessor et consanguineus vester, legavit quoddam balneum sub castro Pragensi altario per eum de consensu nostro errecto, cum onere duarum sexagenarum sin- gulis annis capitulo solvendarum; illud legatum, si ita est, executioni debite demandetis. I(tem deponitur contra uos, quod tarde et negligenter deponatis onera illorum, quorum estis procurator; hoc etiam de cetero emendetis.) E(t specialiter conqueruntur ministri), quod anno praeterito non solveritis eis unam sexagenam episcopalem in festo Nativitatis, pro quodam canonico, cujus estis procurator. Item deponitur contra vos, quod admittatis et recipiatis ad vicarios canonicorum cle- ricos, qui non sunt de gremio ecclesiae, contra formam statutorum nostrorum et quandoque in fraudem statutorum per aliquot dies facitis aliquos clericos ecclesiae et sic eos ad vica- rios hujusmodi promovetis. Hoc etiam de cetero caveatis, nullum inposterum quoad hoc, nisi qui ad minus per sex mensium spatium chorum continue visitaverit, esse de gremio ecclesiae reputantes. Item debetis esse plus sellicitus circa executionem statutorum nostrorum, illorum videlicet, quorum executio ad officium vestrum spectat, et primo ad vos: primo una cum 56 3*

Strana 20
20 capitulo moneatis omnes praelatos, canonicos et ministros, ut praebendarum, obedientiarum et earum meliorationes et beneficiorum et suorum inventarium faciant et in scriptis tradant. Item omnia privilegia ecclesiae ad unum specialem libellum transsumi seu registrari sub manu publica procuretis. Item provideatis, quod tempore debito canonici non intrent ecclesiam sine cappis sub poena privationis portionum pro qualibet vice. Item quod vicarios canonicorum, qui neglecto divino officio expectant dominos suos ante fores ecclesiae vel post ipsos et etiam sine eis infra divinum officium per ecclesiam divagantur, coherceatis juxta formam statutorum, ipsos ad statuta observanda compellendo 57 etiam per substractionem portionum, et similiter chorales clericos, ne ipsi infra divinum offi- cium discurrant per ecclesiam per vos vel cantorem compescatis. Item mandetis vicariis sub poena privationis portionum, ut personaliter et non per alios teneant suas septimanas. Item mandamus vobis, quod illos altaristas, qui tenentur ad custodiam reliquiarum, ut easdem reliquias, quociens exponuntur, personaliter custodiant et compellatis per subtracti- onem portionum. Item volumus et mandamus vobis domino decano, quatenus inter altaristas ponatis ordinem, ut quum mansionarii incipiunt cantare missam suam, ut et ipsi statim incipiant legere missas suas, unus post alium immediate usque ad finem conventualis primae. Item volumus, quod mandetis praecentori et mansionariis, ut maturius incipiant et perficiant missam et horas suas, et quod prima conventualis immediate finito officio eorum inchoetur, et primae continuetur missa defunctorum, cum agitur officium mortuorum, et quod ista continuatio officii non interrumpatur pro expectatione praelati vel canonici cujuscunque, sicut aliquociens quidam expectati sunt in diebus portionum cum magno scandalo aliorum. Item vos, domine decane, mandetis vicecantori, custodi chori et aliis ministris eccle- siae et clericis, quod in stuba communi ludos et alias insolentias et lascivias non exerceant, prout interdum, sicut ex depositionibus patet, facere consueverunt, et prohibeatis eis etiam alias districte ludum taxillorum et alearum et visitationem tabernarum praesertim noctis tem- pore, et delationem armorum et quod non corerzent maxime in publico. Et de istis ludis corrigatis ex nomine Mabcam altaristam et Stanconem dictum Kowarz, Henricum, etiam dictum custodem chori, de visitatione tabernarum et aliis levitatibus corripiatis ex nomine; et isti novo custodi dicatis, quod per se ipsum diligenter suum officium exequatur, incorrigibiles tradentes carceribus. Item vos, domine decane, praecipiatis ex nomine Swatoslao*) medio praebendato, Mabcae altaristae, Przyechoni, vicario domini Jenczonis, et Petro, minoribus mansionariis et generaliter omnibus ministris, vicariis et clericis Pragensis ecclesiae, ut portent tonsuram debitam, vestes sine nodulis longas et decentes statui clericali, et quousque haec corrigant, subtrahatis eis portiones. Item ex parte nostri mandetis omnibus et singulis altaristis sub poena duorum gros- sorum pro qualibet vice ad fabricam ecclesiae et unius grossi pro decano, quod nullum pe- *) Swatosk..

Strana 21
21 regrinum vel ignotum presbiterum vel habentem nodulatam seu brevem tunicam seu iopulam pro superiori habitu, vel non habentem tonsuram legitimam admittant officiare in altaribus 58 suis, et volumus, quod hanc poenam ab eis irremissibiliter exigatis. Item dicatis Lyderio cappellario, quod sicut alias fieri consuevit, unica portione sit contentus. Item vos, domine decane, mandetis matronis ecclesiae, quod habitent penes eccle- siam et visitent divinum officium et infirmos clericos et alia officia eis incumbentia dili- genter exequantur. Item mandetis Busconi, archidiacono Curimensi, quod solvat capitulo quatuor sexa- genas, quas hoc anno ante visitationem de obedientia sua non persolvit, prout in visitatione deponitur contra eum, nisi tamen rationabilem causam allegaverit et probaverit, quare solu- tionem earum non tenetur. Item deponitur, quod quidam clericus Canis nomine verberavit quendam alium cleri- cum in ecclesia enormiter; de hoc inquiratis et si inveneritis rem sic se habere, puniatis eum legitime pro excessu et pro absolutione ad sedem apostolicam eum remittatis. Vobis domino scolastico praecipimus, ut mandetis vicario magistri scolae, quatenus secundum morem alias consuetum teneat lectiones in grammatica, loyca et philosophia et aliis, officium magistri scolae sollicite faciat secundum formam statutorum nostrorum, quia in praemissis de negligentia est notatus. Vos, dominos canonicos hortamur, requirimus et monemus quatenus saltem diebus dominicis et festivis magis divinum officium frequentetis, et ut in majoribus festivitatibus ad minus matutinis, missae et vesperis intersitis juxta formam statutorum et quod in festivita- tibus ebdomadas vestras personaliter, non per alium, teneatis, in quo hucusque aliqui ve- strum fuerint nimis negligentes. Item mandamus vobis dominis de capitulo, quatenus agatis ad recuperationem et disbrigationem bonorum obedientiae, quae heredes quondam domini Michalconis detinent occupata, ut dicitur. Item deponitur, quod ecclesia Boleslawiensis occupaverit tres sexagenas redituum, super quibus ecclesia Pragensis habuit literas, sed deperditae sunt, unde si vos domini de capitulo vultis agere ad recuperationem earum, parati sumus vobis facere justitiae comple- mentum contra eos. Item praecipimus vobis, quod de obedientia in Odolena Woda detis ministris quartam partem juxta formam statuti, in quo, sicut deponitur, hucusque defecistis. Item mandamus, quod provideatis de novo cantore sufficiente, antiquo cantori, iam proch dolor, omnino inutili sustentatione congrua reservata. Item praecipimus, quatenus statutum de baldikinis oblatis diligentius observetur, quod de illis, quae offeruntur ecclesiae, ornatus ipsius ecclesiae restauretur et instauretur, 59 sic videlicet, quod de antiquis cappis pro ceroferariis fiant cappae et pro thuribulariis; de balkinis vero fiant novae cappae pro praecentoribus et ebdomadariis et ornatus ferialis et pro defunctis. Item de divisoribus, qui sunt vel erunt pro tempore, mandamus, quatenus in festis Sanctorum Georgii et Galli dent de bursis canonicorum vicariis eorum duas sexagenas juxta formam statutorum.

Strana 22
22 60 Singularibus personis canonicorum infrascriptis dicentur subscripta. Dominos Stephanum, praepositum Melnicensem, Cunsonem, Czadconem canonicos monemus et sub poena suspensationis ab ingressu ecclesiae vobis districte mandamus, qua- tenus tonsuram infra unum mensem et habitum clericales deferatis, et abstineatis ad armorum dilatione, nisi in itinere constituti. Praepositum Melnicensem etiam specialiter monemus et sibi mandetis, ut homines obedientiae suae non gravet in exactionibus et jacendo fre- quenter super eos. Item domino Cunsoni mandamus, quod recuperetis seu redimatis praebendam vestram, quam obligasse dicimini. Item domino Jenczoni mandamus, quod recuperetis seu redimatis praebendam vestram, quam etiam dicimini inpignorasse, et quod homines obedientiae vestrae non gravetis. Item vobis domino Velconi mandamus, quod non gravetis [homines] obedientiae vestrae et quod gravatis indebite satisfaciatis. Item vobis Czadconi mandamus, quod infra quindenam habeatis vicarium residentem, qui divinis intersit officiis, alias nos ipsi intendimus de illa vicaria providere, quia jam fere per biennium non habuistis vicarium in ecclesia servientem. Infrascripti non dederunt capas ecclesiae secundum formam statuti et propter hoc suspensi sunt per statutum ab ingressu ecclesiae, qui si confitebuntur vel non potuerint do- cere, quod dederint cappas hujusmodi, declarentur in statutum incidisse. Et sunt isti: Infrascripti non solverunt pro fabrica ecclesiae, quorum confessio super hoc requi- ratur, et si confiteantur vobis (uel) docere nequeant solutionem, declarentur incidisse in sta- tutum, videlicet quia suspensi sunt a perceptione fructuum beneficii sui; et sunt isti:... Item vos Habardum, nepotem decani, canonicum et ministrum altaris Sanctorum Cosmae et Damiani, requirimus in praesentia publici notarii et testium hic praesentium, si fueritis promotus infra annum ad sacerdotium, unde si ita est, declaratur privatus esse altario secundum formam statutorum et denunciatus capitulo, quod provideat personae ido- neae de illo altari. Item vos monemus, ut in hoc corrigatis, Swatosl[aum] medium praebendatum, qui de incontinentia suspectus estis ex eo, quia suspectae mulierculae frequentant domum vestram, et quod magis componatis clericaliter mores vestros et postponatis levitates suas. Custodis vices gerentis, videlicet domino Johanni, fratri decani, mandetis, quod amodo cesset a suc- cisione et venditione silvarum in bonis custodiae, quae in magna parte dicuntur devastatae, et mittatis inquisitionem super hoc et efficiatis, quod custodia reddatur indempnis. Item vobis sacristae mandamus, quod in absentia custodis provideatis de omnibus oneribus, quae spectant communiter ad sacristam et custodem, prout in statutis continetur, et praecipiatis decimum et nonum denarium offertorii, quod offertorium pro supportandis illis oneribus, si resident, aequaliter ambo percipere consueverunt, quia depositiones multae di- cunt, quod onera illa pessime ministrentur et praesertim carbones yemis tempore pro missis et calefactione campanariorum. Item requirimus vos, utrum praedecessor vester immediatus restituit sacristae duo culcitra, quae dicebatur cuidam extra sacristam commodasse.

Strana 23
23 Item vobis tumbario sancti Adalberti mandamus, quod sitis magis diligens circa ministrationem sacramentorum et visitationem infirmorum spectantium ad curam vestram et quod in hiis de cetero caveatis negligentias, quia in hoc plures sunt depositiones contra vos et specialiter dicitur, quod uxor quondam magistri horologii per negligentiam vestram decesisset sine sacra unctione. Item vobis magistro Bartholomeo medico mandamus, quod majorem curam geratis de clericis ecclesiae infirmis, et quod melius eis provideatis de necessariis, quia deponitur, quod aliqui clerici sint aput vos mortui propter defectum necessariorum et cuidam clerico fuit aput vos pedica destructa per frigus. Item Budkoni objecimus. Budconem pinguem vocetis ad praesentiam vestram et in praesentia notarii et testium obicimus, quod deponitur contra vos, quod faciatis aliquos con- tractus suspectos de crimine usurarum, videlicet vendendo brasea (ad) terminos pro majori praetio, quam si daretur pecunia in parata. Item quia mutuatis aliquot grossos mulieribus vendentibus panem ante fores ecclesiae et pro eo recipiatis ab eis aliquos panes, quos non defalcatis in sorte. Item requiratis ab eo super hoc, quod dicitur ultra annum stetisse in excommunica- tione, nec adhuc constat, quod sit absolutus. Item in praesentia notarii et testium abiciatis ab altaristis infrascriptis, quod sint 61 suspensi pro eo, quod onera non soluerint, videlicet Laurentii, qui jam diu stetit in suspen- sione, etiam divina prophanando et intrat ecclesiam sine religione infra divinum officium. Item suspensi sunt propter non solutionem onerum: Mabca, Czenco, Cunczmannus altarista S. Elyzabeth, Jacobus Berczae, Mylota, Bernhardus et Fridricus Lucae, et si confessi vel convicti fuerint pro contemptu sententiarum, puniantur. Item vos Buzconem, vicarium olim domini decani Olomucensis, monemus et sub poena excommunicationis vobis mandamus, ut mutetis hospitium vestrum, de cetero non visitetis domum illam, videlicet in qua moratur filia Vilanti, quia infamia super hoc contra vos. Quia vos domine Przybico tenetis beneficia incompassibilia, beneficia videlicet archi- diaconatum cum media praebenda, unde monemus, ut alterum ipsorum beneficium dimittatis. Item dominus Albertus dictus Herynk similiter tenet incompassibilia beneficia, vi- delicet vicariam praepositi cum decanatu, quem similiter inducatis vel compellatis ad alter- utrum dimittendum. Item de altaristis, qui habent parochiales ecclesias; et sunt isti.... Item de vicariis canonicorum, qui similiter habent ecclesias; et sunt isti.... Item de vicariis canonicorum, qui etiam [sunt] vicarii in aliis ecclesiis seu ministri, quia non possent utrique ecclesiae deservire. Comittatis aliquibus personis, qui recipiant rationes ab executoribus ultimarum vo- luntatum cum potestate commutandi et compellendi ad rationem reddendam et executionem faciendam. Conferatis cum procuratoribus praepositi Pragensis, quod magis aspiciant ad hospi- talitatem curiarum praepositurae et ad reparationem aedificiorum, quae in ipsis curiis collabuntur.

Strana 24
62 24 Item quod silvae non vendantur nec distrahantur. Item guod agant ad recuperationem bonorum praepositurae, guae dominus Pesco de Janouicz et Herbordus, quondam frater suus, dieuntur occupasse et exstirpatis silvis villas in bonis praepositurae locasse. Item quod recuperet unam araturam et sex marcarum redditus, quae quidam pistor in Hyrez dicitur occupasse. Item officium archidiaconi Pragensis valde negligitur, quia vicearchidiaconus pro labore suo, ut asserit, nichil habet. Conferatis etiam cum domino imperatore de facto custodiae Pragensis, quia absentia custodis est multum periculosa ecclesiae, nam ad eum spectat principaliter custodia cleno- diorum ecclesiae, quae per Dei gratiam et domini nostri imperatoris in brevi tempore non modicum sunt adaucta. T. Statuta cum interpretatione certorum statutorum ecclesiae Pragensis. (1358—859?) Arnestus, Dei et apostolicae sedis gratia sanctae Pragensis ecclesiae archiepiscopus. Quum circa interpretationem quarundam consuetudinum ecclesiae nostrae Pragensis necnon circa intellectum quorundam statutorum nostrorum, quae per nos dudum pro ipsa ecclesiae nostra Pragensi sunt edita, quaedam dubia sint exorta et aliqua etiam ex statutis hujusmodi secundum mutationem temporis moderationem seu emendationem exposcant, prouf hoc ex visitatione, quam proximo in ipsa ecclesia nostra fecimus, plenius informati sumus, infrascripta pro eorundem consuetudinum et statutorum nostrorum interpraetatione, decla- ratione, moderatione et emendatione superadditis quibusdam pro reformandis ecclesiae ne- cessariis in statutorum modum promulgamus. Primum quidem, cum in receptione canonicorum circa juramentum de observandis statutis nostris et consuetudinibus ecclesiae, quod per singulos canonicos de novo receptos in manus decani praestatur, etiam de celandis secretis capituli de consuetudine articulus apponatur, unde revocatur in dubium, quod seu quale sit ilud secretum, cujus proditor reatum incurrat perjurii seu perjurus debeat reputari, ad cujus declarationem dubii respon- demus, quod illa sint sub hujus modi secreti sigilla celanda, quae per decanum vel ejus vices gerentem secreta teneri in capitulo expresse mandatur, vel quae alicui extra capitulum revelata, vergant in notabile praejudicium ecclesiae vel capituli seu in periculum vel in- famiam alicujus personae de eapitulo singularis. Item statutum illud, quod disponit de censibus communibus sancti Georgii et. Galli; qualiter e£ pro qua quota illos percipere possint et debeant penes ecclesiam residentes, ob- missa distinctione statuti nostri praedicti taliter. moderamus, quod de cetero pro rata illius temporis tantum, quo quis ante aliquod dictorum festorum residet, census ipsos percipiat, ut 

Strana 25
25 omnis fraus, quae circa residentiam ipsam comitti valeat, excludatur, salvo quod si quis minus quam per integrum mensem ante aliquod dictorum festorum resederit, pro illo modico tempore nichil capiat de censibus supradictis. Nec etiam, si quis alias residentiam continuam faciens per unum mensem et infra vel per unam septimanam vel duas pro aliquibus suis negotiis se absentaverit, pro illo tempore, quo absens fuerit, de censibus praedictis vel aliis grossis fructibus, qui tantum residentibus tribuuntur, quidquam volumus defalcari. Item nullus canonicorum de cetero nisi unam tantum obedientiam ordinarie valeat obtinere, hoc salvo, quod quando quilibet canonicorum residentium suam haberet obedientiam, tunc illarum obedientiarum, quae forent ultra numerum canonicorum residentium, una tantum 63 habenti prius aliam poterit commendari. Item quia per statutum, quod disponit de contributione altaristarum, quam quilibet eorum contribuere debeat ad hoc, quod cum vicariis canonicorum certas portiones percipiant, pro quorum sustentatione fuerint ab initio per capitulum portiones hujusmodi deputatae, ipsorum vicariorum emolumenta et victus quasi penitus enutriantur, volumus, quod de cetero omnes altaristae tam praesentes quam futuri, sive resideant, sive sint absentes, aequaliter per duas sexagenas contribuant et sic distributionum hujusmodi capituli cum vicariis sint ca- paces. Ad quam contributionem faciendam per decanum compellantur, exceptis illis altaribus, quorum ministri ex consuetudine seu privilegio a contributione praedicta sunt immunes, quae altaria in praedicto statuto specialiter exprimuntur. Item, cum per aliud statutum nostrum, quo cavetur, quod vicarii canonicorum ceden- tium vel decedentium vel propter discrepantiam ordinum per canonicos dimissorum cum ce- teris vicariis et altaristis aequales capiant portiones, quousque ipsis de aliquo ecclesiastico beneficio per capitulum sit provisum, in tantum illorum vicariorum taliter dimissorum nu- merus supercrevit, quod veri vicarii et etiam altaristae in victu suo non modicum defrau- dantur, statutum hujusmodi, quoad vicarios, qui modo praemisso inposterum dimittentur, cassamus et penitus revocamus, sic tamen, quod illi, qui usque in praesens sunt dimissi et sunt in possessione perceptionis hujusmodi portionum, in suo statu remaneant juxta formam statuti supradicti. Ut autem per utrosque, videlicet tam vicarios quam altaristas, in ecclesia divinum officium tanto melius visitetur, quo in perceptione emolumentorum ratione interes- sentiae ipsius officii deputatorum praesentes et divino cultui insistentes absentibus et negli- gentibus praeferuntur, statuimus, quod de pecunia portionum, quae ipsis pro divinorum inter- essentia deputatur, et de illa, quam altaristae contribuent, prout superius est expressum, fiant et ordinentur pro vicariis et altaristis cotidianae portiones, sic quod singulis diebus pro singulis horis et officiis infrascriptis, videlicet matutinis, missae conventuali et defunctorum, vesperis et completorio interessentibus, certus denariorum numerus deputetur, ita quod ab- sentium pars secundum modum, quem mansionarii in ecclesia nostra servant, inter praesentes singulis horis et officiis hujusmodi dividatur. Declaramus autem, illos tantum praedictorum portionum esse capaces, qui ad matu- tinas ante primum psalmum, ad missam ante epistolam, ad vesperas ante secundum psalmum venerint et usque ad finem matutinarum, missae, vesperarum et completorii perstiterint hu- jusmodi horas et missas decantando, nisi qui infra missas hujusmodi legerint missas. Volumus insuper, quod omnes praelati et canonici praebendati absentes procuratores 64

Strana 26
26 65 habeant beneficiatos in ecclesia nostra Pragensi et aput ipsam ecclesiam residentes, qui pro eis incumbentia onera valeant supportare. Item illud, (quod in ultimo statuto nostro continetur, ut statuta nostra tribus vicibus in anno in capitulo perlegantur, ad unam tantum vicem restringimus, ut videlicet in capitulo generali, quod post translationem sanctissimi, (post) positionem nostri beati Venceslai in quadragesima celebratur, ipsorum statutorum nostrorum lectio expleatur). Dominus Hermannus episcopus habeat tertiam partem offertorii de hiis, quae offe- runtur in consecrationibus ecclesiarum et altarium; habeat etiam partem mediam telae et cerae, praeter ea, quae liberaliter offeruntur, dummodo ibidem fraus non fiat vel alius mo- dus exquisitus. Item de offertorio, quod ponitur ad cereum, necnon de eodem cereo in benedictionibus abbatum, abbatissarum vel etiam in consecrationibus episcoporum datur seu offertur, idem episcopus nichil penitus debet habere, sed capellani domini archiepiscopi et ebdomadarii ecclesiae Pragensis, prout inferius est expressum. Item, idem episcopus suffraganeus habeat et teneat penes se capellanum, fratrem ordinis sui, quem placet, et duo saeculares capellani, quos sibi dominus archiepiscopus de- putaverit, ipsum associent et stationes ante ipsum nuncio praemisso per ordinem, nisi hoc propter periculum viarum non posset observari, dum vadit in consecrationibus ecclesiarum vel altarium eique ministrent et assistant, quociens opus est, dum actus pontificales exercet. Et si quando quempiam dictorum capellanorum saecularium ex causa legitima abesse conti- gerit, alter ipsorum nichilominus penes episcopum ministrando remaneat, ut est moris; qui episcopus una cum praedictis tribus capellanis habebunt auctoritatem domini archiepiscopi in casibus episcopalibus, prout et in quantum ipsis dominus archiepiscopus concesserit, super quo suas literas postulent et recipiant speciales; et iidem capellani saeculares cerae praedictae habeant medietatem, telae vero medietatem dividant per medium cum sanctuariis domini archi- episcopi, qui dicuntur swietnikones. Item recollectio offertorii fiat per capellanos praedictos et sigilletur sigillis, videlicet ipsius domini episcopi et alterius ex capellanis saecularibus, et praesentetur cistae domini episcopi suffraganei, qui Pragam veniens debet hujusmodi pecuniam praesentare thesaurario domini archiepiscopi, de qua ipse thesaurarius primo domino episcopo ex integro tertiam partem deducet, qua deducta capellanis dicti episcopi saecularibus quin- tam partem dabit, totum vero aliud residuum per medium inter capellanos domini archiepi- scopi et alios officiales laycos dividetur praeter offertorium, quod fit in ecclesia Pragensi, ubi laici nichil debent habere. Item in consecrationibus episcoporum, abbatum et abbatissarum capellani domini archiepiscopi, quicquid in pecunia offertur et in cereo, una cum cereo debent habere me- dietatem, et ebdomadarii ecclesiae Pragensis aliam medietatem, de qua iidem capellani de- cimam partem dabunt sanctuariis sive swietnikonibus. Ebdomadarii vero de sua media parte debent decimam capellanis sancti Michaelis; ubicunque fit consecratio, semper ebdomadarii ecclesiae Pragensis debent habere mediam partem, prout superius et expressum. Ceterum, quando consecratio fit in ecclesia Pragensi, inter sanctuarios et capellarios praefatos vinum et panis, quae in consecrationibus offeruntur praedictis, pro aequalibus por- tionibus dividantur.

Strana 27
27 Item quandocunque dominum archiepiscopum in ecclesia Pragensi contigerit celebrare, quicquid offertur, capellani domini archiepiscopi habebunt medietatem et ebdomadarii aliam medietatem, de quo utrique debent decimare, prout superius est annotatum. Item, episcopus habebit expensas cum comitiua sua ab hiis, quorum ecclesia vel altare consecratur. Si autem ultra hujus modi expensas vult dare suis aliquid, hoc faciat de proprio, ita quod communitas non laedatur, nec licet ipsis pro communi pecunia emere frena, sellas vel aliud simile, nec qualescunque expensas facere de suo, quibus sibi et suae familiae procuret; communis vero pecunia omnis maneat intacta, excepto quod ad praesens ex con- cessione domini archiepiscopi equos laborantes secum per viam de communi pecunia va- leant sufferrare. Item quociens ad preces eorum, quorum ecclesia vel altare consecratur, episcopus procurationem in pecunia parata loco victualium recipit, extunc, si quid de hujusmodi pe- cunia deductis expensis necessariis in eadem parochia factis remanserit, hoc in aliis locis, ubi euntes ratione consecrationis ecclesiarum, ex aliqua causa expensa forte carerent expen- dendum reservetur dolo et fraude remotis. 8. Statuta de provisionibus archiepiscopatus Pragensis. (Roudnice, 14. února 1377.) 65 Johanes, Dei gratia sanctae Pragensis ecclesiae archiepiscopus, apostolicae sedis le- gatus. Inter alia, quae pastoralis officii cura requirit, haec est pro spiritualium laudabili fulcimento sollicitudo praecipua, ut indempnitati bonorum ecclesiae celeriter occuramus et ad augmentum ipsorum, prout hactenus Deo nobis fecimus feliciter, intendamus. Sane quamvis dudum a retroactis temporibus fuerint et sint quaedam possessiones et redditus ad nostram archiepiscopalem mensam cum plena dispositione atque dominio pertinentes, quae per nos et nostros praedecessores per modum provisionis manualis et voluntarie gentibus armatae mi- litiae consueverint pro necessitate ac defensione et honore ecclesiae assignari et ab eis [ab ecclesia pro libito voluntatis auferi, tamen quidam armigeri provisionarii seu etiam servitores tam balistarii, quam etiam galeati seu ad quamcunque servitutem obnoxii de quadam consue- tudine, quae verius corruptela censetur, temere praesumentes acsi eis provisiones hujusmodi hereditario jure competentur, ipsas transmittunt ad posteros ad modum liberi dominii cum utili dominio et ut eorum verbis utamur et intentione, personis aliis libere et pro liberis hereditatibus ac possessionibus vendunt et alias distrahere non formidant et quod pejus est, rei pretium ab emptoribus recipiunt etiam per excessum, cum tamen ad certam pecuniae quantitatem edificia in eisdem provisionibus instaurari debeant, prout hactenus per nostros praedecessores extitit observatum, propter quod jura, redditus et possessiones praedictae tractu temporis possent diminui et ecclesia nostra suis redditibus, servitiis et oneribus defraudari: 66 4*

Strana 28
28 67 nos attendentes negligentiam culpae per omnia comparari et reformationi bonorum mensae nostrae, quantum est nobis cum Deo possibile, prospicere satagentes, aequitatem tamen rigori praeferre volentes et via regia incedere cupientes, sapientum communicato consilio taliter duximus ordinandum, quod ex nunc de cetero et inantea is, qui cum lancea vel galea servire tenetur, aedificia provisionis habitae pro triginta sexagenis tantum, qui vero fuerit balistariae vel aliae minori servituti obnoxius, pro quindecim sexagenis dumtaxat cum suis oneribus vendere valeant de nostro expresso consensu et non aliter, neque ultra, quin imo si aedificia ipsa minus valent, pro minori vendant pecuniae quantitate, super quorum aestimatione diffi- nitio familiarium nostrorum et successorum, qui pro tempore fuerint, per omnia stari debet. Si quis autem nostrae ordinationis seu dispositionis contemptor extiterit et suae pro- visionis aedificia ultra praefatam taxam carius vendere vel etiam alienare praesumpserit, vo- lumus, quod extunc contractus habitus sit ipso jure irritus et nullius firmitatis et provisio ipsa cum pretio constituto ad nos et successores nostros libere revertantur. Volumus insuper et etiam ordinamus, quod haec nostra constitutio rationibus et amminiculis juris fulcitis et ad futura et praeterita et adhuc per contractum sollempnitates pendentia extendatur, quodque nobis hac juridica ratione suffultis licere non patimur nostris successoribus indicamus. Datum in castro nostro Rudnicz anno Domini MCCCLXXVII in die S. Valentini. 9. Johannis l. archiepiscopi decretum contra percussores clericorum. (1377?) Johannes, Dei gratia etc. Crescente malitia perversorum et ad deteriora saeculo de- clinante cogimur ex praeteritis casibus futuris obviare, sanctione igitur statuimus synodali, ut si unquam aliquis princeps archiepiscopum vel episcopum ceperit aut occiderit, ex tunc statim in tota provincia divina cessent officia ipso facto, nec exhibeantur in ipsa aliqua eccle- siastica sacramenta praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, sit autem ecclesiastica sepultura specialiter interdicta, et nichilominus occisorum bona mobilia et immo- bilia ecclesiae perpetue applicentur. Quod si per alium captus fuerit, in dyocesi capti episcopi et in illa, in qua detentus fuerit, vel si etiam idem malefactor vel malefactores in aliis dio- cesibus terras vel domicilia habuerint, ipsae dioceses ipso facto ecclesiastico subiciantur inter- dicto, ut sic malefactores per principes vel magnates illarum partium ad liberandum captivum et satisfaciendum ecclesiae compellantur. Quod si minor praelatus aut canonicus cathedralis aut conventualis ecclesiae captus vel occisus fuerit, ex tunc in dominio toto illius principis et dominio illius tyranni, qui eum captivaverit vel occiderit, et etiam ubi idem malefactor bona mobilia habuerit, cessetur generaliter a divinis. Quod si alius praelatorum vel canoni- corum proscriptus fuerit terrae, et dominia proscribentium similiter sint ecclesiastico suppo- sita interdicto. Si autem alius clericorum quicunque captus vel occisus fuerit, locus, in quo captus fuerit vel occisus et quo tenetur, ecclesiastico subjaceant interdicto. 104

Strana 29
29 Et interdictum praesentis constitutionis prolatum ab omnibus firmiter observetur nec a quoquam nisi ab ipsa synodo vel metropolitano suffraganeis requisitis pro majori praelato, pro minori vero diocesano congrua satisfactione praemissa valeat relaxari. Datum etc. Přídavek. Nota percepta denariorum fumalium de anno Domini millesimo CCCCXXX primo pro termino S. Viti. Primo decanus Glacensis per Johannem undecim solidi grossorum et 5 florenis ungaricales. Item plebanus in Ostroz in decanatu Zittauiensi LVI gr. Item decanus Cubitensis V florenos rynenses. Distributa dictarum pecuniarum de fumalibus: Primo ministro, qui de Glacz debet literas deferre in Olomucz . . . . . . . . . XX gr. Item Wenceslao notario de fumalibus de Glacz . . . . . . . . . . . . . . . . XII gr. Item de fumalibus decanatus Cubitensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIIII gr. Item Paulo notario de ingrossatione unius literae . . . . . . . . . . . . . . . II gr. Item de duobus florenis ungaricalibus recepit dominus doctor unum florenum et ego secundum ad bonam rationem. Item pro domino administratore et pro aliis negotiis expediendis reposita sunt in- frascripta: Primo de fumalibus decanatus Glacensis una sexag. gr. Item de fumalibus in Ostroz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXIIII gr. Item de fumalibus decanatus Cubitensis duo floreni Rynenses et de residuo est facta divisio inter me et dominum doctorem; quae remanserunt post praescripta distributa. Item pro vino . . . . . . . . . . . . . . . XIIII gr. . . . . . . . Item nuntio transeunti in Glacz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I gr. Item pro lignis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XXIIII gr. Item nuntio in Nuremberga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I gr. . Item pro lignis . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . XXIIII gr. Item pro provisione facienda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XX gr. Item nuntiis, qui portaverunt literas ad Zitauiam . . . . . . . . . . . . . . XII gr. Item nuntio, qui portavit literas in Olomucz, XIIII gr. dominus Johannes debet. Item eidem nuntio redeunti in Olomucz . . . . . . . . . . . XXIIII gr. a . . . . DG