Strana Ia
HISTORICA MONUMEY BOEMIÆ NUSQUAM ANTEHAC EDITA QUIBUS NON MODO PATRIÆ, ALIARUMQUE VICINARUM REGIONUM, SED ET REMOTISSIMARUM GENTIUM HISTORIA MIRUM GUANTUM ILLUSTRATUR. COLLEGIT, ET PARTIM EX AUTOGRAPHIS, PARTIM EX LEGITIMIS APO GRAPHIS, CODICIBUS RECENSUIT, CUM ALIS MANUSCRIPTIS EXEMPLA RIBUS CONTVLIT, PLURIBUS ANIMADVERSIONIBUS, AERIQUE INCISIS VETUSTATIS RELIGUIIS ADORNAVIT, DENIQUE LOCUPLETISSI- MO INDICE INSTRUXIT P.GELASIUS DOBNER A S. CATHARINA E CLERICIS REGULARIBUS SCHOLARUM PIARUM. TOMUS V. QUO COMPREHENDITUR PETRI ABBATIS AULÆ REGIÆ TERTII CHRONICON AULÆ REGIE IN TRES PARTES DIVISUM, ATQUE PER DUO SÆCULA FRUSTRA GUÆSITUM, EXSCRIPTUM EX ELEGANTISSIMO MEM- BRANACEO CODICE SÆCULI XIV. EXORDIENTIS, ARCHIVI. INCLYTI MAGISTRATUS IGLAVIENSIS. REFERENS GESTA ET MEMORIAS OTTOCARI II. WENCESLAI II. ET III. RUDOLPHI I. HENRICI I. JOANNIS I. REGUM BOHEMIE, DENIQUE CAROLI MARCHIONIS MORAVIÆ, POSTEA IMPERATORIS. CUM FACULTATE CENSURÆ REGIÆ ET SUPERIORUM ORDINIS. NECNON SACRE CÆSAREE REGIÆQUE APOSTOLICE MA- JESTATIS PRIVILEGIO. PRAGÆ, Literis Roſenmüller Heredum, Joanne Beranck Factore, I784.

Strana Ib
Majoris auctoritatis ſunt oculatorum teſtium dicta, quam aliorum terſa & polita. Odoricus Raynaldus in Præfat. T. IX. Annal. Secundum allegoricum quendam loquendi modum hi- ftoria Liber viventium appelletur, & ejus enarratio- nes circumquaque perſonans tuba, quæ pridem mor- tuos e ſepulchris excitat. Nicœtas Choniates in Præfat. de rebus geſtis Imper. Conſtantinop.

Strana Ic
REVERENDISSIMO PERILLUSTRI AC AMPLISSIMO DOMINO DOMINO ☞ & O&S&& &ffO * O J U SACER ANTI ORDI CIS CIEN ( RIMI QUISSIMI NIS TER- SIS CELEBERRIMO REGIO MONASTERIO AULÆ REGIÉ ABBATI REGNI BOHEMIÆ PRÆLATO INFULATO MI ÆCENA N. SUO SUMMUM COLENDO CUM VITÆ FEICITATE PERENNITATEM.

Strana Id
*.& ☞ 8 Amnis officii immemor merito damner, ſi TUAM REVERENDISSIME AC AM- PLISSIME DOMINE DOMINE AB- & BAS tot humanitatis hoſpitalitatisque exemplis teſtatam in me benevolentiam memoria elabi pate- rer; imo in omnes decori partes, ipſasque ingenii, ne dicam, prudentiæ leges peceaſſe cenſendus eſſem, ſi huic e- lucubrando hiſtorico operi alium præter TE Mœcenatem optaviſſem, aut qu�siviſſem unquam. Quid enim id fuiſ- set, quam TIBI temere eripuiſse, quod TUI UNIUS SOLIUS- QUE, quod inclyti Monaſterii TUI proprium eſt, quippe in ejusdem gremio, conceptum, partumque, ſub ejusdem incunabula inſtar infantis jam proſperis matris ſuæ arri- dentis, jam ob adverſa fata vagientis nutritum alitumque, ipſo Præceſſoris TUI, ordine & numero tertii Abbatis, in- genio profectum calamoque exaratum. Quantum quantum, ajo,

Strana Ie
ajo, TUUM, TUIQUE Monaſterii eſt, non enim alia ratio- ne ad poſteritatem transmiſſum eſt, quam ut majores TUI, & TUA REVERENDISSIMA AMPLITUDO, & filii TUI cognoſcant, quæ primoprima matris Veſtræ fuerit conditio? quo pacto, quo eventu, aut tempore locum iſtum capeſſere cœperit? qui primi eidem coloni acciderint? quo munifico conditore ac fundatore uſi gavisique ? quæ ejus- dem, poſterorumque donationes, favores, gratiœ, immuni- tates ? qu� Patrum primorum diſciplina, obſervantia, ſtudio- rum ratio, & fervor obtinuerit? quibus progreſſibus domus aucta? quibus fatis obnoxia fuerit. TUUM non alterius eſſe nonmodo ipſa inſcriptio, codicisque titulus, ſed & paginæ omnes (memoriis Præceſſorum TUORUM monaſte- riique plenæ & refertæ) innuunt, clamant, TiBI uni nuncupari, Tuo nomine, TUISque honoris titulis inſigni- ri optant, cupiuntque. Quid

Strana If
Quid dicam de Wenceslai Regis Fundatoris TUIpien- tiſſimi (a pluribus ſcriptoribus SANCTI prærogativis nobi- litati) rebus domi forisque præclare gestis? quid de ejus inſigni in Deum Divosque pietate ac veneratione, de he- roica quadam virtutum omnium exercitatione, nusquam pene auditis patientiæ exemplis, corporisque & ſpiritus voluntaria adflictatione? quid de mira ejus in univerſum Sacrum Ordinem, ac cumprimis Cœnobium TUUM pro- penſione, munificentia, verbo amore plus quam paterno? Quorum pleraque, cum adhucdum latuerint, aut certe nus- quam antehac tanta narratorum prolixitudine, tanta ac- curatione ac certitudine prodita fint, quid aliud volunt, ſuſpirantque, quam ut tandem poſt ſemiquinti ſæculi in- tervallum in orbis univerſi cognitionem pertingant, TUIS prœsidiis Tvoque patrocinio publicentur? Pu-

Strana Ig
Publicetur, inquam, tandem aliquando integra, ger- mana & ſincera monaſterii TUi exordientis hiſtoria, quæe jam per duo ſæcula omnium hiſtoricorum eruditorumque vota, laborioſas que perquiſitiones fruſtra fatigavit,fefellitque; proferatur in majorem lucem Petrus Abbas Præcessor TUUS, præcipuus patriæ hiſtoricus, reipublicæ literaria necdum ſatis cognitus. Quanquam enim Pars illius ſe- cunda ante octoginta, & quod excurrit, annos prælo typographico curis Marquardi Freheri ſubjecta fuerit, la- tuit tamen hucusque ejusdem Pars prima & tertia paſſim temporum iniquitate periiſſe creditæ. Etſi vero Franciſ- cus ejusdem ſæculi paulo poſterior ſcriptor easdem duas Partes defloraverit, inque ſuccum ſuum & ſanguinem, mi- nus laudabili quadam licentia, converterit, quodſi tamen jam utramque rite contuleris, opus illud Franciſci, bis ty- pis excuſum, centones potius, quam veram Petri Abbatis hi-

Strana Ih
hiſtoriam appelles, nomini præterea Petri injurioſam, quod ejusdem narrata non ſecus atque propria inventa ab omnibus hiſtoricis hucusque acceptata jactataque fuerint, quæ tandem a Petro Abbate concepta partaque intelligi- mus. Leges proinde iſthic MÆCENAS GRATIOSISSI- ME plurima de cunis , adoleſcentiaque , de progreſſibus fa- tisque monaſterii TUI ad annum usque ſ�culi XIV. ſepti- mum ſupra trigeſimum TIBI Tuisque in hunc diem inco- gnita, leges Sedlicensis Monasterii (unde TUUM ſuos colo- nos accepit,) omni loco diligenter tractatam hiſtoriam, le- ges quæque digniſſima Ordinis TUI ſacri , aliorumque cœ- nobiorum monumenta, literas tam publicas ſummorum Pontificum, Imperatoris Henrici VII., Regum, epiſcoporum, Magiſtratuumque, quam privatas ad Petrum Abbatem da- Uas,

Strana Ii
tas, quæ omnia a Franciſco truncata, poſteritatemque ce- lata tandem comperimus. Quidni idcirco patria, quidni omnis hiſtoricorum ordo TIBI in acceptis referet, cum tot lacunas hiſtoriæ patriœ expletas, plurima hactenus etiam ex- teris ſcriptoribus in ſuis hiſtoriis incognita, in apricum pro- lata , ea denique , quæ in Franciſco ejusque deſcriptoribus narrata invenimus, jam oculati, auriti, omnique excep- tione majoris teſtis, Petri, inquam, Abbatis auctoritate roborata conſolidataque cognoverint. Me igitur vel ta- cente, nullamque Tomo iſti nuncupationem pr�figente res ipſa, ad quem ſpectet, loquitur, res ipſa TE Patronum innuit, Petrusque Abbas exquirit, nemo, ajo, unus om- nium futurus eſt, qui illum REVERENDISSIMO NO- MINI Tuo inſcribendum fuiſſe ſecum non ſtatuat, quem non poſſis non lætus hilarisque pro TUo ſummo decorum Ordinis, Monaſteriique TUI amore & ſtudio tanquam vete- ra-

Strana Ij
ranum familiarem, domeſticumque, imo bene de TE TUISque meritum Hiſtoriographum, olimque loci dominum, omni bene volentia gratiaque excipere, atque ei locum primum in foru- lis TUIS librariis concedere. Atque hoc fuit fundamentum, hæc prima & potiſſima nuncupati operis movens ratio, cum ita uſus communis ferat, ut in dedicationum epiſtolis paſſim primo loco cauſæ adferri ſoleant, quæ lucubratorem operis ad dedicandum invitarunt, impuleruntque. Harum cauſarumpotiſſimæ Hora- tio fuere præsidium & decus apellatæ, enthuſiaſmo enim quo- dam Poetico abreptus Mæcenati ſuo inclamat: O & præsi- dium & dulce decus meum ! prœter prœſidium enim,quod ſe librosque ſuos in Mæcenate inveniſſe cognoverat, ſimul gaudet gratulaturque illis ſplendorem, decus & ornamen- tum ex Mœcenatis ſui nomine, majorum imaginibus, di- gni-

Strana Ik
gnitate virtuteque acceſſurum. Tali tantoque præſidio Petri Abbatis Chronicon fretum eſſe mox oſtendi; enim- vero & decus eidem ex ampliſſimis NOMINIS TUI hono- rumque titulis, ſplendorem pretiumque ex doctrinæ non vulgaris, virtutum meritorumque prærogativis acceſſu- rum, eſt, quod gaudeam, quæ ſi majore ſcribendi libertate oratoriaque amplificatione perſequi libeat, ſi per ſummam TUAM modeſtiam animique ſubmiſſionem ſuis pigmentis ex- ornare liceat, nœ illa molem iſtius voluminis mirum quan- tum auctura atque diſtentura funt. Patere tamen MÆ- CENAS REVERENDISSIME, ut vel cum rubore fron- tis TUE ad filiorum TUORUM ſolatium, incitamentumque, ad poſteritatis Aulæregenſis memoriam quœpiam ſimplici ſtilo ſine exaggerationibus breviter perſtringere mihi fas ſit. ☞ 2 Et

Strana Il
Et quidem ut primum TE in ſacrum Ordinem divini Spiritus ductus piaque voluntas traduxit, mox mira TUA modeſtia, illa in conſuetudine & familiaritate ſuavitas, af- fabilitasque, illa exacta legum monaſticarum obſervan. tia, illa judicii cujusdam ſenilis maturitas, morumque gravitas omnium animos benevolentiamque aucupata ſunt, ille diſcendi proficiendique ardor, perfectionis religioſæ deſiderium ſtudiumque, ille impiger, indefeſſusque in la- boribus exequendis conatus Superioribus TUIS ceterisque tantum probata fuere, ut TE non diligere non poſſent, om. nes TUIſimiles optarent. Emenſo tyrociniicurriculo pau- lo poſt ad ſeveriores diſciplinas admotus tanquam diutur- nam ſitim expleturus ſumma aviditate apprehendiſti omnia, mox progreſſu admirabili curſuque celeri ad omnem ex. cellentiam facto Magiſtrorum TUORUM Abbatisque ſenten- tia præ ceteris dignus judicatus es, qui ad publice defen- den-

Strana Im
dendam univerſam Theologiam in Archiepiſcopali Collegio deſignareris, in qua cum TUA in rebus explicandis dex- teritas, facilitasque, in diſcutiendis acre judicium, me- moria præter morem felix tenaxque eluxiſſet, omnium, inquam, plauſum meruiſſet, domum redux paulo poſt eandem divinam diſciplinam alumnos Monaſterii TUI doce- re, TUISque egregiis prœceptis & doctrinis inſtituere juſ- ſus es. Quod munus cum TE per plures annos ſumma in- duſtria, judicio, eximioque diſcipulorum TUORUM pro- fectu geſſiſſe agnovere Majores TUI, nihil ſalubrius utili- usque e re, commodisque monaſterii ſe facturos judicarunt, quam ſi diſciplinæ monaſticæ virtutisque ſcholam TIBI tra- derent, ut quemadmodum ad ſcientiam & doctrinam inge- nia juventutis domeſticæ feliciter excoluiſti, ita & animos, moresque pro congenita TiBI probitate veris ſolidis que ſpi. ritus religioſi principiis imbueres, Tuis præceptis exem- plis-

Strana In
plisque ad virtutis perfectiorisque monaſticæ vitæ amorem ſtudiumque accenderes. Itaque honorificæ Pro-Priora- tus ſpartæ adjunxere Tyrocinii Religioſi Præfecturam Magiſteriumque, non neſcii omnem felicitatem tam rerum publicarum, quam cœnobiorum ex eo pendere, ſi ad egre- giam adoleſcentiæ religioſæ tyronumve indolem optima ac- ceſſerit inſtitutio, ſi felici ingeniorum juvenilium ſolo lon- ge peritiſſimus obtigerit cultor, cujus opera teneri hi ſur- culi in fructuoſas arbores, probos, ajo, integros, veroque Dei ſpiritu imbutos viros excreſcant. An non auſim di- cere hanc TIBI ab Ordine impoſitam provinciam voluptuo- fiſſimam accidiſſe , interque primas TUAS delicias creditam ? dum, qui TE totum Deo , virtuti &ſpiritui excolendo tra- didiſti, occasionem nactus es delicias TUAS cum primis floſculis Inſtituti TUI communicare, illos pietatis veligio- nisque rore irrigare, damnoſos frutices reſcindere, TE il- lis

Strana Io
lis abſolutum quoddam exemplar exhibere, unde perfecti religioſi formam imaginemque depromerent. Prohibet me verecundia TUA longius in iſta excurrere, id dicam ſo- lum: TE omnes periti, ſagacis, felicisque olitoris partes in hoc monaſtico excolendo horto expleviſſe. At vero advertit tandem longe in poſterum proſpiciens multaque prudentia conſpicuus piæ memoriæ ADAMUS Abbas TUUS, quo ſpectaret inſigni doctrinæ conjuncta vir- tus TUA, in quantam ſpem monaſtici regiminis, tiarœque omnium præſagio ſententiaque excreſceret, ne igitur co- gnitionem rei familiaris atque œconomicæ, ne experien- tiam ad privatos publicosque eventus & uſus neceſſariam in TE aliquando defiderari pateretur Ordo, lateri ſuo TE propius admovit , TEque perhonorifico munere , (quod uſus Proviſoratum vocat) nobilitavit, maxima negotiorumpar- te

Strana Ip
te in humeros Tuos conjecta, omnium consiliorum partici- pem fecit; quem locum cum ſic tenuiſſes, ut opera TUA in rebus gerendis eximia exiſteret, ut omnibus TUA in- tegritas, fides, ſolertia, circumſpectio, rei familiaris ad- miniſtratio gratiſſima, commodis utilitatibusque Monaſte- rii ſumme fructuoſa eſſent , de præmio aliquo tot laboribus meritisque TUIS ſtatuendo cogitatum fuit, Lichnicenſiita- que dominico ovili paſtor datus es, quodmunus ex obedien- tiæ merito injunctum eo celerius hilariusque acceptaſti, quod divina & ſpiritualia præ terrenis, politicis que genio Tuo ſemper magis arriderent, quod gauderes occaſionem præberi in ſupremæ omniumque ſaluberrimæ ſcientiæ (quæ eſt dominici gregis inſtitutio, cura & salus) cognitione at- que exercitatione merita ſempiternis digna præmiis colli- gendi, cumulandique. Infinitus ſim, ſi omnium per quin- decim annos in vinea Domini exantlatorum laborum cenſum in-

Strana Iq
ineam, eosque elocutione rhetorica amplificem. Veram enim formam & exemplar paſtoris euangelici TE TUIS o- vibus præbere volenti una cura ſtudiumque fuit moribus, conſuetudine & exemplis exprimere, quod verbis docuiſti, atque ne mercenariam operam illis collocaſſe videre- ris, non ſolum ea, quæ animæ ſalutisque ſempiternæ ſunt, ſed & privatum domeſticumque bonum, eorumque fortunas perinde atque proprias reputaſti, monitis, consilio reque ipſa omnibus præſens, ut quemadmodum in officio Chriſtia- ni hominis proficerent, ita fortunarum ſuarum reique fa- miliaris curam (cujus adjumentis illud potiſſimum conſerva- tur, & incrementa capeſſit) non negligerent, non prodige- rent, bonorum, ſibi divini Numinis favore abundantius con- ceſſorum, miſericorditer fratres ſuos participes facerent, qua in re ne ipſis deeſſet exemplum, infelices & egeſtate preſſos ſupellectili, annona, pecuniis pro facultatum TUARUM vi- *** ri-

Strana Ir
ribus ſublevaſti. Pr�cipuum autem fuit legum divinarum & eccleſiaſticarum obſervantiam jam miti temperataque, jam ſevera oratione inter Tuos ſtabilire, & ignaras rudesque mentes pertinaci labore ad amorem timoremque Dei, ad myſteriorum divinorum cognitionem, ad ſolida fidei ſalvifi- cæ principia inducere, errantes in ovile ſalutaribus moni. tis & frequente verbi divini prædicatione revocare atque ex norma paſtoris evangelici cum gaudio cetero gregi rur- ſum ſociare. Atque hinc enatæ tot TUE vigiliæ, & in- ſomnes noctes, tot diurni nocturnique ſudores, illud per- petuum eloquentiæ ſacræ, divinarum literarum, Sancto- rumque Patrum ſtudium, quo in genere cum primis patriœ noſtræ oratoribus de palma certare viſus. Inde denique pro- gnata illa ſumma TUI exiſtimatio, Nominis veneratio gre- gisque TUI amor, cui adhuc hodie memoria TUI ſuavis at- que indelebilis eſt. Ac-

Strana Is
Accidit ſub hæc, ut multorum lacrymis deploratus (cu- jus memoria nomenque & mihi ob multa beneficentiæ te- stimonia venerabile) Anteceſſor TUUS DESIDERIUS Ab- bas meritis gravis hominem exuerit, omnium igitur ocu- lis in TE unum conjectis concordibus fratrum ſuffragiis, nec minori exterorum plauſu in ejusdem locum ſuffectus es. Et quanquam inter alias graves cauſas æs alienum, quod jam inde a bellis Gallico, Boruſſicoque, ditionum nempe Aulœregenſium direptionibus taxationibusque, tractum eſt, merito TE dubium hœſitantemque reddere potuit, num tanto oneri humeri ſubjiciendi eſſent, tamen voci vocantis Numinis, fratrum deſiderio & exſpectationi ſatisfacturus erecto fortique animo munus tam arduum aggreſſus es plena in Deum fiducia opem viresque cœlitus TIBI ſuppeditandas. Quod re ipſa duce prudentia, vigili attentoque ad rem fa- miliarem oculo expertus es. *& 2 Pri-

Strana It
Prima autem merito cura TUA fuit monaſtica diſcipli- na, quam ex legibus Sancti Fundatoris TUI ſtabilire, ad accuratam rigoroſamque ejusdem obſervantiam certis pr�- ceptiunculis cautelisque animos TUORUM præmunire una fuit ſollicitudo operaque, non neſcius hac inducta fideliter- que cuſtodita omnem terrenam cœleſtemque felicitatem Monaſterio Tuo affluxuram, dominaturam in illo pacem & tranquillitatem animorum, unicuique præ oculis futu- rum vitæ perfectioris ſtudium, decorem domus Dei, ſta- tum inviolabilemque divinorum officjorum ordinem obſervan- dum, domi forisque nonniſi probioris regularisque vitæ exempla edenda, nihil niſi honeſtum, pium, atque lauda- bile ex optimo more & ſanctiſſima diſciplina in verbis fac- tisque emanaturum, verbo inculpata futura omnia, in quibus ne quidem Momus carpere quidquam poſſit , Cœno- bium TUUM verum domicilium virtutis perfectionisque Chri-

Strana Iu
Chriſtianæ futurum, qualia quantaque omnia ſua cœnobia S. Bernardus eſſe optavit, voluitque. Hanc curam exce- pit altera non minus gravis laudabilisque in provehenda li- terarum ſcientiarumque ſtudia omni contentione exerta, be- ne gnarus Monafteriorum primum decus eſſe exactam diſci- plinam religioſam, alterum artium ſcientiarumque cultu- ram, neque eum cœnobii Antiſtitem ex Mabillonii ſenten- tia omne punctum tuliſſe, qui neglectis ſtudiis monaſticis, uni virtutibus excolendo ſpiritui vacaverit, multa otii, vitiorumque fomenta ſupprimenda fuiſſe, ſi horas a divino officio domeſticisque laboribus vacivas liberalibus artibus honeſtisque ſtudiis fallere alumni didiciſſent. Totus itaque in id incumbere viſus, ut qui non ipſa natara genioque ad cognitionis ſcientiarumque cupiditatem ducerentur, Magi- ſtrorum Præfectorumque hortationibus exemplisque exci- tarentur, laudibus prœmiisque allicerentur, nihil eis ſeu de

Strana Iv
de commoditatibus ſeu ſubſidiis pr�ſertim rei librari�, qui- bus proficerent, ingeniumque perpolirent, deeſſe paſſus. Hæc TUA REVERENDISSIMEAC AMPLISSIME AN- TISTES una & propria laus, qui primus Abbatum Au- l�regenſium alumnum Monaſterii TUI, nepotem, dico, ex fratre, Nominis doctrinæ, virtutisque TUÆ heredem , in Ampliſſima Academia Pragenſi Theologica Doctoratus Lau- rea inſigniri feciſti, quod & ceteris ſtimulo eſſet ad ſubli- miorum ſcientiarum excellentiam eluctandi, & palam oſten- deret neque Aſceterio Tuo præter virtutis culturam deeſſe excellentia, literisque excultiſſima ingenia, neque TiBI optimam unquam defuiſſe voluntatem propenſionemque artes ſcientiasque , atque de illis bene meritos, fovendi, prœmi- andi, & in altum provehendi. Ad

Strana Iw
Ad hœc acceſſit tertia & poſtrema cura, ut nemo non intelligeret TE prudente & ſedula rei familiaris adminiſtra- tione omnes partes optimi Patrisfamilias expleviſſe. Omnis igitur cogitatus TUUS, opera, vigili� que ad rei œconomi- cæ fructus, reditusque augendos, ad expugnanda impedita, vetuſtaque Prædeceſſorum TUORUM nomina, ad inutiles mi- nusque neceſſariarum expenſarum rationes reſtringendas, reſcindendas que converſa. Exculti magna feſtinatione, ma- jore ſolertia agri, inſtaurata prædia, multiplicatum pecus, omni loco vigilans inducta parſimonia, quod non neſcires par- ſimoniam ex præceptis Tullii magnum vectigal eſſe, deco- ram, ajo, frugalemque, non ſordidam illam, bonis que omnibus exoſam parſimoniam, qua ſubjectorum animi paſſim exulcera- ri , quæ rei familiari plerumque majori damno quam qu�ſtui eſſe ſolet. Has laudabilis moderatæque parſimoniœ & fruga- litatis artes tam plene perfecteque edoctus es, ut tamen tem-

Strana Ix
temperata quædam liberalitas, & munificentia, ſplendor do- mus Abbatialis, hoſpitalitatisque gratia in omnibus eluceret, & quod præcipuum eſt egentibus, afflictisque miſericordiœ porta perpetuo pateret, paterna viſcera nunquam clauſa eſſent, denique nihil derogaretur neceſſitatibus & antiquis moribus , ſolus luxus, profuſio prodigalitas que damnaretur. Sagax præterea, circumſpecta in omnibus & futuri provi- da mens TUA non minimam felicis TUI regiminis partem fert , receptæ enim inſtar ſententiœ , quotidianœ que teſſerœ illud Ciceronis TIBI eſt: Præcipere cogitatione futura, & aliquando ante conſtituere quid accidere poſſit in u- tramque partem , & quid agendum fit , cum evenerit; nec committere aliquid , ut aliquando dicendum fit: non putaram. Hæc omnia vero ſuperant incredibilis ani- mi TUI ſubmiſſio, modeſtia, manſuetudo, affabilitas que, quot quantisque naturæ & virtutis donis tam filiis TUIS quam ex-

Strana Iy
exteris omnibus retia quædam, vinculaque injicis, ut TUI amore capiantur, ut ſummi infimique TE non poſſint non maximi facere, venerari, diligere. Sed jam vel hœc ipſa ſubmiſſio humilitasque laudum impatiens monet, vetatque, ne amplius rubore ſuffundam vultum TUUM, claudo igitur brevi voto, ut Deus O. M. TE ea incolumitate, vitæ inte- gritate, & felicitate beet, quam omnes boni, ac cumprimis filii TUI clientesque TiBI quam maxime diuturnam ex ani- mo cupiunt, pro qua & Superos efflagitare, dum vivam, partium mearum officiique eſſe reputabo. REVERENDISSIMÆ AC PERILLUSTRIS AMPLITUDINIS TUÆ Servorum infimus GELASIUS DOBNER e Scholis Piis Ex-Provincialis. ☞**

Strana I
PRÆFATIO. iſtimus diu deſideratum quæfitumque Chro- nicon Aulæ Regiæ Petri Abbatis in tres Partes diviſum, quod nos in Præfatione S Partis VI. Annalium præſente Tomo publicaturos ami- co Lectori recepimus, ejus amplitudo molesque ob- ſtitit , ut diplomatarium quoddam , aliudve ineditum hiſtoricum monumentum , quemadmodum conſtitue- ramus, adnectere haud integrum nobis fuerit. Quæ ſeu de Chronici iſtius raritate , ſeu de ejus authore , ſeu de codicis manuſcripti , unde depromptum eſt, pre- tio & elegantia cognoſcendi digna viſa ſunt , quæque mens cupida , & antiquitatum curioſa deſiderare po- tuit , ea omnia tum in obſervationibus præviis, tum in ſubjectis operi animadverſionibus copioſe a nobis pertractata ſunt , ut illa iſthic præoccupare , ſeu , quod idem eſt, repetere, merito ſupervacanea futura fuiſſe nemo non prudens rerum æftimator judicaturus sit. Id unum adhuc adnotare & præmonere viſum : excu- ſis jam jam Chronici iſtius poſtremis plagulis, nos nu- per

Strana II
per in peregrinatione noſtra Viennæ in Bibliotheca A. A. R. R. Patrum Ordinis S, Franciſei ſtrictioris ob- ſervantiæ detexiſſe vetus manuſcriptum Chronicon Franciſci Canonici Pragenſis, Metropolitani Codicis exemplari bis jam typis vulgato, locupletius, cujus nempe tertia Pars ſeu Liber tertius ſuis memoriis ad annum usque 1353. excurrit , & unum ſupra triginta Capita complectitur , cum illa Melropolitani codicis univerſim nonniſi ſeptem Capitibus circumſcribatur, quæ & ipſa in Viennenſi alio ordine digeſta ſunt. Quod autem caput eſt , mirumque Metropolitani exemplaris (Joanni XXVII. epiſcopo Pragenſi ab ipſo Franciſco in- ſcripti & dedicati) conditionem non ignoranti vide- bitur, eſt, quod Viennenſis codicis exemplar Carolo IV. Romanorum Imperatori & Bohemiæ Regi ab eodem Franciſco nuncupatum ſit , quod ipſe verbis ſuis non modo ſub frontem, ſed finem etiam teſtatur, cujus quidem mutatæ dedicationis cauſas aliquas ſuo tempo- re , cum Franciſci partem tertiam ex hoc codice in- tegram preli beneficio excuſam dederimus, adfere- mus Hæc idcirco præmonuiſſe juverit, quod iſthic ex Franciſci vulgato Chronico (qui Chronicon Aulæ Regiæ excerpſit , plurimis locis , Capitibusque trunca- tis in compendium redegit , ne dicam ad verbum ex- ſcripſit ) omni loco variantes lectiones ſubjecerimus, quas ex toties memorato codice amplius cumulaſſe- mus, ſi id nobis ad manus jam tum fuiſset, ostendiſ- ſe-

Strana III
* ſemus etiam luculentius , certiuſque , quouſque Fran- ciſcus Chronico Aulæ Regiæ uſus fuerit , uti & quæ ipſius propria inventa, parta, additamentaque ſint, quod Tomo VI. Monumentorum propediem in pu- blicum emittendo gnaviter fideliterque præſtaturi ſu- mus, cum videlicet deſideratam, ignoratamque huc- usque veram Partem III. Chronici Franciſci lucubratu- ri ſumus. Utere jam benevole Lector laboribus noſtris, Nu- menque Supremum nobiſcum venerare, cujus gratia tot vetuſtos hiſtoricos patrios ſcriptores e tenebris eruere, atque in lucem ſtatuere contigit, ut penum noſtram manuſcriptorum decem & amplius Tomis pu- blicandis necdum exhauſtum iri confidamus. Vale. pdní R— En

Strana 1
OBSERVATIONES PRÆVIÆ IN CHRONICON AULÆ REGIÆ. Non ego modo in hiftoricis meis opuſculis, ſed & mul- ti alii Viri fontium hiſtoricorum æqui æſtimatores crebrius vicem fatumque Chronici Aulæ regiæ do- lentes questi ſumus, ſolam, inquam, unamque non- nifi illius fecundam Partem per Marquardum Frehe- rum ab interitu vindicatam fuifſe, quam ille in Rerum Bohemica- rum antiquis ſcriptoribus aliquot insignibus anno 1602 Hanoviæ typis Wechelianis magno rei literariæ emolumento vulgavit. Ne- mo non enim ex elegante hoc fragmento pretium operis integri diſpexit, atque, ut ita dicam, ex ruderum iftorum reliquiis vaſti olim cujusdam ſumptuofique palatii molem conjecit,cujus nonnifi ali- quam iconographiæ ſpeciem hæc fecunda Pars poſteritati testatam reliquerat. Et quidem fruſtra per duo ſæcula integri istius Chro- nici exquifitio fatigavit vigiles exertosque in archiva & patrias bibliothecas oculos, omnemque operam fefellit, adeo ut vel ipsi Religioſi viri, cœnobii hujus alumni, in ſuo Phœnice incinerato, & Balbinus in hiftoria ſacri Montis Auct. I. ſeu expilatione Huſfi- tica, ſeu exuſtione monaſterii amiſſum crediderint. In eadem Tom. V. Monum. A opi-

Strana 2
a | cj P ps OBsERVATIONES | | | opinione & nos confirmati fuimus, dum a triginta amplius annis omnem diligentiam noftram jn exquirendo fruftratam experti fu- mus. Cum itaque nos jam fpe omni penitus deturbatos credere- mus, eo confilia noftra convertimus , ut, quaqua demunr ratione - Chronici iftius jactura reftitueretur , inceffit, inquam; nos cupido eam normam amplectendi, quam in vindicandis quatuor libris Be- nellii de Weitmiihle Tomo IV. Monumentorum noftrorum pe- riclitati fumus, nempe ut ex fparfis hinc inde fragmentis, ex au- thorum quorumque pofteriorum, qui ad illud provocarunt, ex- cerptis jacturam Partis prime & tertie, quoquo demum laboris noftri exitu, farciremus, hoc unum faltem preftaremus, ne me- mori Illae reliquisque penitus pereant. Et vero magno fubfi- | dio ad redintegrandam f'artent primam non ignoravimus nobis futuram Chronicam Ottakari Regis Bobemiæ fundatoris fanéte Co- rore nusquam antehac editam ab eodem Chronici Aule regiz Pe- tro Abbate confcriptam, & in crebrius memorato codice noftro Stehlikiano conprehenfam , quam quidem jam multo ante nonint- meritoexcerptum & fragmentum prit Partis effe fulpicati fumas, ut re ipfa demum deprehen ca a) Acceffit ad hoc, quod pri- dem ex crebriori collatione Chronici Francifci Canonici Pragen- fis cum fecunda Parte Chronici Aule regiz i Frehero editi no- bis non incognitum fuerit F rancifcum pleraque ex Chronico Au- le regie excerpfiffe, cujus paflim. orationes verfusque ad verbum verfibus verbisque Chronici Aulz regie refpondent, ut non va- pode t =. z nam (a) Commnnicavimus: perrars hujus Chroniez nunquam in publicum emiffe apographum exemplar jam ante annos awiplius viginti cum R. P. Atlianafio Ordinis Difcaleeato- | yum 5, Auguftini, ca tamen lege, ne ederetur, aut cum ea quidquam in przjudiium, noftrum attentaretür, doncc a nobis typis excufa fuiflet. Nam ha&enus nullum ex» emplar preter illud detectum e(t, quod in Stehlikiano codice noftro MS. continetur. At vero defuncto P, Athanafio P. Candidus ejusdem Ordinis alumnus. apographum -ittud inter reculas ftriptaque P. Athanafii repertum fefe in lucem. daturum , Balbini- que Pohemiæ dočte (ubnexurum p. IO temere promifit., A quo confilio propofitoque fe poftea reccffiffe in Prgfatióne fcribit , quod, ut ipfe perperam ait : fragmentuns iftud | g Francifto Prąceufi Canonico de verbo ad verbum exferżprum deprelenderit. Sed minus diligenter Vir hie fragmentuin iftud cum Chronico Francifci contulit, omni enim los ' có locupletius eft narratis Francifci, re(pondetque ad. verbum Chronico Aulæ regiæ, quin plurimas memorjas compleétitur, quatum Prancifeus, mutilationibus fuis intentus, non meminite | | 

Strana 3
PRÆVIÆ. 3 nam argumentationem capere licuerit Franciſcum nonnifi excerp- torem & epitomatorem hujus Chronici fuiſſe. Denique a pluri- bus jam annis acervaveramus fragmenta quæque ex ſcriptoribus noſtris ad idem Chronicon provocantibus, quæ a fecunda Parte Chronici hujus abefſe compereramus. His tribus adminiculis præfidiisque ſuffultis mens erat Chronicon Aulæ regiæ restitutum hoc Tomo V. Monumentorum primo loco edendi, quem in finem cum jamjam Chronicon Ottakari Regis e Stehlikiano codice, & Partem II. ex Freheriana editione exſcribi fecimus animadver- fionibus illustrandam preloque typographico ſubjiciendam, cum plures phyliras collationibus, variantibusque lectionibus implevi- mus, verbo opus ad ſententiam procederet : Hem! præter opinionem omnemque exſpectationem nostram tanquam e machina confiliis cœptisque nostris intercedit Deus aliquis, epiſtola, inquam, Clariſſimi Viri, commercio literarum mihi familiaris, Joſephi Zlobiczky in alma Univerſitate Vindobo- nenfi literaturæ Bohemicæ Profefforis regii & publici, qua me certiorem reddit amicum ſuum (Virum hiſtoriæ patriæ ſtudiofiſ- fimum ) Joannem Petrum Cerroni, hodie apud ſupremam regiam Dominiorum Directionem Secretarium, tum vero in negotiis ab Auguſtiſſimo imperatis Iglaviæ verfatum, detexiſſe in Archivo inclyti iſtius Magiſtratus magnæ molis miræque elegantiæ Codi- cem MS. membranaceum, in quo non modo integrum Chronicon Aulæ regiæ exaratum, fed & illi Chronicon Sedlicenſe vetus fub- nexum contineatur. Quanta admiratione atque voluptate me nuncium iſtud expleverit, facile cogitatione affequetur, cuicui veterum iſtiusmodi codicum pretium non incognitum, quemquem amor & ftudium vetuftatis hiftoriæque tenet, atque delectat. Ni- hil itaque cunctatus fum, ut rei certitudinem explorarem, præ- terque moram datis literis ad Reverendiſſimum Dominum Mi- chaelem Los inclytæ Syoneæ Præmonstratensium Canoniæ Pra- gensis alumnum, dein Philoſophiæ & Theologiæ in Aula regia Profefforem publicum, nunc ejusdem urbis Decanum meritifſimum, nec non Reverendiſtimi Epiſcopalis Consistorii Brunensis Affesfo- rem, & Vicarium Foraneum, olim (quod magnæ gloriæ mihi duco) A 2 Sla-

Strana 4
OBSERVATIONES Slanæ meum in facultate Oratoria diſcipulum, pro vetere noſtra conſuetudine oravi, ut apud Ampliffimum Magistratum Iglavien- ſem precibus nomine meo interpoſitis exploraret, quænam hiſto- rica codex ille complecteretur? qui paucorum dierum intervallo benevole mihi reſpondit: codicem benigno annutu Ampliſlimi Magiſtratus ſibi domum ad inſpiciendum conceſsum fuifſe, in eo omnes tres Partes, atque proinde integrum Chronicon Aulæ re- giæ exaratum effe, fingularumque Partium initio & fine tum Ca- pitum numero perſcripto ſubjecit: Chronicon Sedlicenſe fejunctum abeſſe, multis tamen capitibus ejusdem monaſterii hiſtoriam referri, & quod caput eſset, codicem hunc in eodem monasterio ſcriptum fuiſſe. Reſponſo hoc accepto, eundem Amplifſimum Magistra- tum literis obſervantiæ & officii plenis interpellavi,ut copiam veni- amque codicis istius exfcribendi vulgandique mihi benevole face- ret,patronis & exoratoribus cumprimis ufus mox memotato Reve- rendiſſimo Domino Decano, tum Illuftri ac Conſultiſſimo Domino Gosko de Sachſenthal aliqua affinitatis linea cognationem meam at- tingente, utriusque opera Ampliffimus Magistratus pro fuo univer- sim erga bonas literas amore & monumentorum veterum in pu- blicum proferendorum cognita ſibi utilitate non modo benigne annuit, ſed & præter exspectationem meam anni lapſi VI. Idus Julii decrevit, ut codex iſte, interpoſita fide Collègii noſtri de reſtituendo, ad me Pragam transmitteretur, quo accuratius me oculato tefte exſcriberetur, conferreturque. Ad quod quantum- que beneficium prædicandum cum nulla ſatis idonea verba repe- rio, ego codicis iſtius rariſſimi, & per duo ſæcula quæsiti publica- tionem quale quale grati animi mei teſtimonium eſſe volo, ut ſci- ant omnes hiſtoriæ patriæ amantes ftudiosique eam non alteri, quam Ampliffimi Magistratus Iglavienfis benevolentiæ in accep- tis referendam eſſe. Jam ut ad codicem ipsum pertingam: totus is membranaceus eft longitudine & latitudine menſuram hodiernorum typographicorum foliorum multum ſuperans. Pro more illius ætatis craffis affercu- lis corio tectis munitus, & umbilicis nodisque folidis cornualibus, tum uncinulis aurichalcinis probe armatus eft, quæ antiquitatis pro- 4

Strana 5
5 PRÆVIÆ. providentia & induſtria eum procul dubio hac diuturnitate dona- vit, ut illæfus prorfumque integer ad pofteritatem transmiffus fit. Initiales literæ Partium ſingularum auro pictæ funt Sanctorum ima- gines præfeferentes, tituli, indices capitum, tum peculiares quæ- quæ notæ minio ſcriptæ. Poſt Præfationem, epitomenque quan- dam historicam Chronico præjectam ante Prologum primæ Partis occupant duas integras paginas fimulacra picta prima quidem li- nea Ottocari II., Wenceslai II., & Wenceslai III. Regum Bo- hemiæ, in quibus id peculiare, quod Wenceslaus II, duabus, Wen- ceslaus vero III. tribus coronis tedimitus conſpiciatur, prior qui- dem quod præter regnum Bohemiæ etiam regno Poloniæ, tertius inſuper ſimul regno Hungariæ præfuerit. His infra ſecunda li- nea ſubjiciuntur ſimulacra reginarum ſeu conjugum, ut fingulæ fingulis reſpondeant nempe Cunegundis Ottocaro II., Guta Wen- ceslao II., Elizabetha Wenceslao III. Verſa pagina exhiben- tur fimillima imagine Henricus VII. Imperator, filius ejus Joan- nes Rex Bohemiæ, denique iftius filius Carolus IV. Rom. Impe- rator. Singulis rurſum eadem pagina ſubstrata funt fimulacra con- jugum, & quidem Henrico VII. Margarethæ, Joanni Eliſabethæ, Annæ matris Wenceslai Imperatoris Carolo IV. Prima pagina Ottocari ſimulacro præpoſita eſt imago Sanctiſſimæ Trinitatis, qua Deus Pater ſpecie ſenis viri radiati paludatique ſedens præſenta- tur, utraque manu Chriftum e cruce pendentem tenens, Spiritu fancto ſpecie columbæ in ejus pectore expreſſo. Ante fimula- crum Cunegundis reginæ cernere eft imaginem fanctæ Annæ quo- que ſedentis, quæ finu ſuo puerulum Jefum, filiolamque Mariam gestat. Ex hac picturarum duarum antiquitate jam erroris con- vincuntur ſcioli quique uoſtri, qui ritum hac norma fanctiffimam Trinitatem & Beatam Annam pingendi nounisi superiorum duo- rum fæculorum inventum effe garriunt, atque proinde imagines hac ſpecie pictas in aris templorum non sustinendas efse garriunt. adeo ut ob hanc ipſam cauſam iconem Podskalenſem fanctiffimæ Trinitatis beneficiis claram ſubmovendam efse contendant. Qui fi fortaflis antiquitati hujus codicis minus fidunt, exemplar fimil- limum ſculptum atque ex faxo exciſum in arcu vetere ſuperftite, at-

Strana 6
OBSERVATIONES atque a Carolo IV, ad ingreſſum cœmeterii ad Mariam ad Nives structo inſpiciant, & ovum ovo fimilius non reperient, labefacta- tum tamen Huffitica monaſterii hujus impugnatione & demo- litione. Ad opus ipfum quod attinet, elegante monachali charactere, quo Antiphonaria, Lectionaria, Miſſaliave ſcribi ſolita, inter duas tenues æquales ductas lineas (ut uniformis altitudo literarum li- nearumque dimenſio obſervaretur) ſcriptum eft tanta accuratione, ut primo intuitu nonnulli typis fæculi XVI. excuſum crediderint. Idem quidem unusque ejusdem ſcribæ calamus uſque ad Partem pene tertiam excurrere videtur, ſed diverſos fuiffe perfuadet mihi in poſteriore parte errorum quorumque grammaticalium & obſcurita- tum frequentia, ut credas ſcribam ne quidem latinæ linguæ medio- criter peritum fuiſſe. Abhinc nonnihil difformis, major, craſſior- que character occipit, qui novum ſcribam manifeſto prodit. Sub finem Partis primæ ſcriba nomen fuum gentemque his verbis mi- nio ſcriptis prodidit: Explicit prima Pars Cronice libri Scedlicen- ſis monaſterii beate Virginis Marie. Finitus per manus Petri Bewchil de Krakovia in feſto Kathedre ſancti Petri anno MCCC. XCIII. ſub venerabili Abbate Domino Wenceslao Scedlicenſi, qui- bus verbis verofimillime ſcriba, aut alius ætate Petri Abbatis poſterior ſubjecit extra ordinem chronologicum memorias emor- tuales Joannis Regis, Caroli IV. Imp. & Mauri Abbatis Sedli- censis anno 1391 defuncti. Ceterum Parti huic primæ præmiſ- fum eſt aliud quoddam breve Chronicon univerſale ab anno Chri- ſti octogeſimo uſque ad annum 1281 pertingens, verofimillime a quoquo demum hiftorico Auftriaco (quod gentis iftius plures me- moriæ produnt ) conſcriptum, & a Petro noſtro in compendium redactum, quo sonfilio pronuim eft conjicere authorem voluiffe ali- qua ratione farcire hiſtoriam eorum annorum, qui ab invectis in Bohemiam ſacris Chriſtianis uſque ad Ottocarum II., a quo ille hiſtoriam ſuam auſpicatur, defiderantur, quam ut magis magisque adjuvaret, ſubnexuit catalogum Ducum, Regumque noſtrorum a Przemyslao ethnico ordiendo uſque ad Joannem Regem, ſub quo ſcribere deſiit, claufit denique ſerie primorum Abbatum Aulæ 6 regiæ,

Strana 7
7 PRÆVLÆ. regiæ, ac tum demum primum, Prologo in vitam Wenceslai Re- gis fundatoris adornato, ad primam Partem Chronici ſui, quæ centum triginta capitulis feu fectionibus comprehenfa eft, trans- greditur. Parti ſecundæ, cui fuus denuo Prologus præjectus est, quamque tribus ſupra triginta Capitulis abſolvit, hæc rurſum ver- ba ſubſcripta leguntur: Explicit ſecunda Pars Cronice Aulæ regie, que finitur in anno Domini milleſimo CCCXXXIII., & in ſe con- tinet geſta decem annorum. Omnium minima est Pars tertia Pro- logo quoque ab authore donata ac nonnifi quindecim Capitulis diftincta, pertingens memoriis fuis usque ad annum 1338 fub cu- jus quidem finem rurſum hæc verba miniata ſubstrata legere est: Explicit tertia Pars Chronice Aule regie & cetera. Omnis ho- mo vere, ſed ea non ab authore ipſo, quin potius a ſeriba ſubjun- cta fuiſſe perquam credibile eft, qui verofimillime ad imitatio- nem Petri Abbatis aliquo confimili verfu leonino Chronicon if- tud finire conftituerat, ita ut conjecturam capere liceat Petrum longius hiſtoriam ſuam proſecuturum fuiffe, nifi fatorum vis ejus- dem & vitæ filum abrupiſset. Franciſcus Canonicus Pragensis contemporaneus Petro Abbati, scribendi tamen ordine posterion (cujus Chronicon anno 1754 Pragæ cum thefibus juridicis Kneis, lianis in lucem publicam typi beneficio prolatum eft) Petri Chro- nicon paſſim ad verbum exſcriptum truncavit potius, quam in epitomen reduxit, is memoriis fuis ultra, & ad annum usque 1342 excurrit, ut dubium fit illene ab anno 1338 fubſequentia de fuo adjecerit: an non exemplar aliquod Chronici Aulæ regiæ longi- us ultra annum 1338 procurrens ad manus habuerit. Sed cum de Franciſco nobis ſermo eſt: Non celandum Lectoribus præſertim exteris (quibus au- thoris iftius, Chronicique fui inter Juridicas Pragenſes Thefes editi, minimeque per bibliopolas diſtracti, minor est cognitio) eum primum omnium fuiffe, in cujus manus (fortaffis vivente adhuc Petro Abbate) pertigit Chronicon præsens Aulæ regiæ, e quo ille Chronicam fuam Pragenſem itidem tribus Partibus feu libris digeſtam compilavit, eamque Joanni XXVII., hujus no- minis vero ultimo epiſcopo Pragenſi, anno 1344 fatis functo, nun- cu-

Strana 8
8 OBSERVATIONES cupavit. Author hic culpa non vacat, quod fontem fuum, ex quo pene omnia haufit, imo quem mira fiducia paſſim liçentiofif- sime ad verbum exſcripfit, non coronaverit, nuſpiam, inquam, illum nominaverit; qui imo, quod miratus maxime ſum, cum po- tiſſimam partem præfationis, dedicationisque a Petro Abbate Jo- anni Waldſaſsenſi Abbati inſcriptæ miro artificio paucis verbis mutatis Joanni epiſcopo ſuo accommodavit, id ubique maxime cavit, ut non modo memorias Petri Abbatis (fi unum, ſolumque locum p. 85 excipias ) fupprimeret, fed & truncaret Aulære- gensis, Sedlecenfis, aliorumque Ciftercienfium cœnobiorum & Abbatum hiſtorias, quas ſuas truncationes quo alio pertinuiſſe hodie nobis argumentari fas eft, quam ut tutius lateret, plagium- que ſuum difficilius proderetur, quod ſibi perſuafiſfe videatur Chronicon Aulæ regiæ inter privatos monafterii parietes obſcu- rum, tectumque perftaturum. Sed hæc omnia indulgentius ei- dem condonanda effe judicaremus, fi non res quasque magni in hiſtoria momenti pretiique penitus reſcidiſſet, si non paſſim mo- naſteriorum memorias, fi non geſta Imperatorum fui temporis, fi non hiſtorias exterorum, vicinarumque gentium cum pluribus chartis publicis, epiſtolisque temporum illorum hiftoriam eluci- dantibus, atque ad Petrum Abbatem datis mutilaſfet, qua enor- mi rerum a Petro narratarum truncatione vel in prima Parte cen- tum triginta Capita in triginta contraxit, & nonnifi ſceleton Chro- nici Aulæ regiæ ad poſteritatem transmiſit. Primum tamen Ca- put libri primi, & poſtrema quatuor Capita libri tertii proprius illius partus funt, quorum memorias fruſtra in præſente Chronico quæras; profuit præterea nobis Franciſci opus crebrius ad indi- candam variantem lectionem, & nonnunquam obſcuriora ſcribæ noſtri loca illuftranda, cum, ut ante meminimus, idem author paſ- ſim verba ipſa Petri Abbatis exſcripſerit. Eam denique ob cau- ſam Franciſco etiam magna habenda gratia, quod (Chronico Au- læ regiæ hucusque latente) ex eo paſſim hiſtorici noſtri primus- que eorum Pulkava hiſtoriam patriam didicerint, quem nifi ad manus habuiſſent, pauciſſimis de temporum illorum gestis ad po- steritatem transſcribendis pares fuiſſent. Jam

Strana 9
PRÆVIÆ. Jam locus eft, ut de authore ipſo Chronici præſentis aliqua commentemur. Et quidem de eo jam a nobis actum est in Pro- dromo Annalium noſtrorum p. 185 e quo illa repetere compen- dio juvat, quæ huc ſpectant, cetera ex memoriis Partium dua- rum necdum publicatis ſupplebimus, atque emendabimus. Na- tus is fuit Zittaviæ, unde paſſim Petrus de Zittavia appellatus. (a) Pertinebat autem hodierna Lufatiæ urbs Zittavia ea ætate adhuc non modo ad Coronam regni Bohemiæ, (b) ſed & ad Dice- cesin epiſcopatus Pragenfis. (c) Quibus parentibus editus, aut quod ei nomen ante ingreſsum Ciftercienfis Ordinis fuerit, nuſpi- am proditum. Cum a juventute fua eum voluntas ad amplecten- dum Ordinem religioſum inclinaret, quem ex tanto numero de- ligeret, deliberare cœpit, propoſnitque sibi velut in imagine an- te oculos omnium Ordinum religioſorum conditionem, commo- da, prærogativas, onera, difficultatesque, quæ prolixa rhytmi- ca epiſtola ad Joannem Ordinis Crucigerorum inſcripta Capite 87 graphice deſcripfit. Inter pugnam eam tot Ordinum ſeſe ingre- mium ſuum invitantium, tandem Ordo Cisterciensium propter diſciplinæ regularis rigorem, obſervantiam, pietatemque pal- mam meruit, adeo ut eum vix Zbraslaviæ feu in Aula regia ena- tus ſuſceperit, nam de ſe ipſo P. II. c. 18 ſeribit: Ego omnes novi, & vidi hujus monaſterii a principio fundationis perſonas, & cum eis ſum fere a juventutis meæ tempore conversatus. Non fuit vero Petrus ex eorum primorum colonorum numero, qui ex Sedlecensi monasterio in Aularegenſe transgreffi sunt, nam om- nium illorum ipſe carmine texit ſyllabum, in quo nullus nomine Petrus comparet. Hagecius in catalogo Authorum Annalibus ſuis præmiſſo, quibus in hiſtoria patria concinnanda ſe uſum ſcri- bit, Petro Abbati Aulæ regiæ primo loco ſubjicit Conradum iti- dem Abbatem Zbraslavienſem ſeu Aulæ regiæ Petri anteceſso- rem, B Tom. V. Monum. 9 (a) Ita ille ipſe P. II. c. 21 de ſe ſeribit : ſucceſſerat , . . Conrado frater Petrus Abhas tor- sius, de Sithavia dictus, qui usque hodle hujus officii graviſſimum portat pondus () Vide Conſtitutiones Carolinas apud Frcherum p. 6. (c) Apud Balbinum Dec. 1. L. 5. p. 27. in Decimis eccleſiaſticis anni 1384., ubi ſub Archidiaconatu Boleslavi- enſi Decanatus Sittavienſis eum ſuis oppidis & villis recenſetux.

Strana 10
OBSERVATIONES rem, quo indicio plures egoque ipſe ſeductus, fuſpicatus ſum in Prodromo Annalium meorum eundem Conradum authorem fu- iſſe Partis I. Chronici Aulæ regiæ tum necdum e tenebris fuis erutæ, alium quemcunque authorem Partis tertiæ tum quoque latentis aut plane amiſſæ creditæ. (a) At vero ſuspicio ista con- jecturave evaneſcit jam penitus, ex omnium enim trium Partium Præfationibus edocemur unuim eundemque Petrum univerfi operis authorem fuiſſe, illum ipsum Chronicon ſuum in tres Partes diſpeſ- cuiſſe, atque illud non modo hortatu Joannis III. Waldſafsensis Abbatis XVI. ſcripſiſſe, ſed & id eidem nuncupaſſe. Cœperat quidem jam Otto Abbas ſecundus Aulæ regiæ librum de funda- tione monaſterii Aulæ regiæ, illiusque memorias usque ad Caput 52 Partis I. perduxit, ſed ex uniformi stylo, leoninorumque ver- fuum frequentia conjicere fas eft Ottonem nouniſi filvam rerum, impolitam, nec ex ordine atque indicio chronologico digestam materiem reliquiſſe, quam dein Petrus expolivit. Sane primis Capitibus geſta Ottocari paſſim ſine notis chronologicis ſcripta iunuunt has a Petro in illa Ottonis filva rerum inventas non fuiſ- ſe, quibus temporibus cum ille non vixiffet, nec eas fingere vel- let, prætermisit, cum tamen postea non modo annos, sed & dies gestorum memoria posteritatis dignorum diligenter annotaverit. Non immerito igitur Petrus ſuis laboribus ſudoribusque univer- ſum opus adſcripfit, cujus candor animi etiam in eo laudandus, quod Ottonem fontem, unde prima haufit, Lectorem non cela- verit. Ceterum veneres latinas hic nemo quærat, regnat ubivis pene barbaries illi ſæculo communis, & leges profodiæ in verfi- bus creberrime vapulant. Mira tamen paſſim facilitas, felicitas- que authoris in effingendis leoninis verfibus, quibus ubivis abun- dat, admirationi non eſſe non poteſt, quorum aliqui, fi doctrinam moralem ſpectes, etiam elegàntium nomen merentur, atque ex uſu eſſe poſſunt. 1o Jam (a) Goldaſtus de regno Boh. L. 4. c. 4. §. 42. aſſerit Chronici Aulæ regiæ authorem fu- iſſe Joannem Abbatem Aulæ regiæ provocans ad Partem II. Petri Abbatis, qui error unde enatus fit, quis divinet ? an fortaſſis Joannes Abbas Waldſaſſenſis , cui opus integrum a Petro nuncupatum eſt, pro authore falſo habitus , an Petri ſucceſſor Joannes Chronicon istud continuavit, ut univerſi operis author creditus fuerit?

Strana 11
PRÆVIÆ. B1 Jam quidem author P. I. c. 21. ad annum 1285. ait: sese me- tuere malas artes Zaviffii enarrare, ſed primam omnium ſui lucu- lentam memoriam facit ad annum 1297, quo coronationem Wen- ceslai II. Regis Bohemiæ deſcripturus ait: opere pretium erat, commendare poſteris tale feſtum nobis ſemel viſum. Et paulo in- fra provocat ad Lutoldi Plebani Wilhelmfuerdenfis Notarii regii teſtimonium ad ſe prolatum de numero centum nonaginta milli- um equorum in hac coronatione impenfis & pabulo regîs nutrito- rum. Anno 1305 adfuit funeri ejusdem Wenceslai in Aula re- gia ſepulti. Anno 1306 præbet ſe oculatum testem plurimarum calamitatum, quæ regno Bohemiæ post cæedem Wenceslai III. Boh, regis evenere. Anno 1308 cum Bavarus exercitus ab Hen- rico Carinthio evocatus longe lateque omnia ad Aulam regiam va- ftafſet, narrat ſe cum aliis octo religiofis victus, alimentorumque defectu in prædium alterum monaſterii, Slabs dictum, miſſum fu- iſſe, quo annorum confinio verofimiliter tyrocinium vitæ reli- gioſæ in Aula regia cœpiſſe videtur, cum dein ſequenti epiſto- lam ſuam ex novitiatu ad Joannem Ordinis Crucigerorum datam illiget. Eodem anno 1309 adfuit, cum Kuttnenses in monaste- rium Sedlecenſe irruerunt, procul dubio jamjam Capellani mu- nere apud Abbatem fuum Conradum functus, nam paulopoſt, cum eodem ad Henricum VII. Romanorum Regem Helprunnam profectus eft nomine & legatione quorumque Primorum, regni- que Bohemiæ Prælatorum queſtum injurias Henrici Carinthii, oratumque, ut regni Bohemiæ quotidie in pejus vergentis cauſam ſuſciperet. Anno 1310 præbet se oculatum testem malorum a factioſis civibus & milite Carinthio regno intentatorum: Nos ſci- mus , inquit, qui adhuc vivimus, & hæc mala vidimus & noſtre manus tractarunt cum doloribus. Quo eodem anno rurſum co- mitatus eſt Abbatem ſuum cum legatione ad eundem Romano- rum Regem miſſum, ut nomine Ordinum Bohemiæ peteret filium ejus Joannem Regem Bohemiæ nominari, darique ſponſum Eli- ſabethæ filiæ Regis Wenceslai II , cum quo dein in Eboracensi Ordinis ſui monaſterio perſtirit, dum illa ex Bohemia adducta fu- iſſet. Interfuit postea ejus nuptiis ſolemnibus Spiræ, quæ omnia B 2 a ſe

Strana 12
12 OBSERVATIONES a ſe viſa locupleter diligenterque deſcribit. Anno 1311 cum Joanne Rege Bohemiæ in Moravia, Brunæque fuit, dum ille ift- hic ab incolis terræ facramentum fidei clientelæque reciperet. Anno 1312 rurſum cum regina Eliſabetha fuit in Moravia, testem- que ſe præbet miraculi cruentatæ facræ hoſtiæ, quam a fancti- monialibus Parthenonis Oslavanensis per Reginam impetratam ſecum ad Aulam regiam detulit. Anno 1313 comes fuit itine- ris in expeditione Italica, quam Joannes Rex ad petitionem pa- tris ſui ſuſceperat, ſed audita morte Imperatoris cum eodem ex via reverſus eſt in Bohemiam. Quo eodem anno provocat ad aurita teſtimonia non modo civium Pragenſium, qui Henrici Im- per, bello Italico, interfuerunt, ſed etiam ad testimonium ipſius- met Medici, qui morienti Henrico VII. Imper. adstitit, denique eodem anno ſe Confluentiæ adfuisse memorat, cum in novo eli- gendo Romanorum Rege Electores fententiis diſcreparent. An- no 1316 renunciante Conrado muneri ſuo Abbatiali communibus fratrum ſuffragiis in locum illius, Abbasque tertius Aulæ regiæ renunciatus eſt. Anno 1317 interfuit comitiis a Nobilitate in monasterio Prædicatorum Pragæ ad S. Clementem ad pacem com- munem ineundam indictis, paulopost cum Ciftercium ad Capitu- lum generale proficiſceretur, ſimul a regina Eliſabetha Luczen- burgum cum legatione ad Joannem Regem missus est, ut eum in Bohemiam revocaret,quem nonnifi redux Treveris reperit, isthic- que legatione fua perfunctus eft. Anno 1318 turbas, calamita- tesque ob Nobilium diſcordias enatas narrans, queftusque, ait, ſeſe hæc ipſa eodem anno feſto Aſsumptionis B. V. M. ſcribere. Adfuit etiam eodem anno, cum legati Caroli regis Hungariæ in Aula regia ad Joannem regem admiſſi ſororem illius Beatricem ſponſam regi ſuo poſtularunt, impetraruntque. Anno 1320 me- morat ſe oculis ſpectafse oppugnationem urbis majoris Pragenfis a Joanne rege ſuſceptam. Anno 1323 reginam Eliſabetham e Bohemia exulem ſecutus est in Bavariæ civitatem Camb, cum qua ad annum usque 1325 ifthic perstitit, atque cum eadem re- dux demum a Joanne rege multo ante ſibi monaſterioque ſuo ereptum caftrum Landsberg cum fundis ad id pertinentibus vindi- cavit,

Strana 13
PRÆVIE. cavit, recepitque. Anno 1328 moratus Brunæ cum inufitato ter- ræ motu quateretur Moravia, idem fibi anno ſequente Pragæ ève- niſſe memiorat; quo eodem anno novæ ampliorique moli Bafilicæ in Aula regia nomine Eliſabethæ reginæ fundamentalem jecit la- pidem, quain novem capellis & altaribus, ut ipſe loquitur, ampli- avit. Anno 1331 Ratisbonam profectus est, ifthic Joannem re- gem ex Lombardia reducem quorumque graviorum negotiorum pertractandorum cauſa conventurus. Anno 1333 ſumptuoſo ope- re aquæ ductum plumbeis canalibus e tribus fontibus longinque diſlitis in monasterium deduxit. Anno 1334 Pragæ moratus est, dum infolens tumultus Religiofos mendicantes inter & Plebanos, alter alterum anathemate ecclesiastico ferientes, exortus est, quo eodem anno ſeſe fatetur autumni tempore Burgundiam, Fran- ciam, & Campaniam peragraffe, quorum locorum plures ad po- steritatem transſcribit memorias. Anno 1335 interfuit nuptiis Znoymæ Annæ filiæ Joannis regis, quæ Ottoni Duci Auſtriæ in matrimonium tradita fuit. Anno 1337 ſeſe rurſum ad Capitulum generale Cistercium profectum, ſpectatoremque fuiſſe cometæ, illo anno viſi, memorat. Et quæ poſtrema geſtorum ſuorum in hoc Chronico eft memoria: eodem anno ecclefiam S. Andreæ Ve- tero-Pragæ ad monasterium fuum cum adfita curia ſpectantem re- ftaurari, & denuo conſecrari fecit, posteaquam anno ſuperiore flammis abſumpta ſuiſſet. Superfuit vero adhuc anno ſequente 1338 menſe Februario, quo in eadem ecclesia apponi juſlit tabu- lam lapideam novæ istius dedicationis testem. Si vero argumen- tatio capienda effet ex iis, quæ in præſente Chronico ante Pro- logum Partis I. in ferie Abbatum Aulæ regiæ referuntur, Petrus hoc anno non amplius Abbatiæ præfuit, ibi enim de eo hæc verba leguntur: abbatizavit XX. annos, ceſsit, e quibus feque- retur Petrum jam ante annum 1338 imo 1337 muneri fuo abba- tiali renunciaffe, quod tamen luculenter falfi ex memoriis anni præſertim 1337 convincitur: cum enim Partis I. Capitulo 129 ipſe memoret ſeſe anno 1316 in craſtino beatorum Proti & Jac- cincti Martyrum ſeu 11 Septembris rite Abbatem electum fuiſse, atque Conrado ſuccefsiffe, annus Abbatiæ vigefimus jam 11 Sep- 13 tem-

Strana 14
14 OBSERVATIONES tembris anno 1336 finitus fuiſſet, ut proinde haud aliud ſtatui poſ- fit, quam ſeu numerum illum regiminis cujuscujus demun oſci- tantia vitiatum, ſeu certe a poſteriore imperito ſcriba, non ipſo Petro, appoſitum fuiſſe. Poſt hæc nulla prorſus Petri noſtri de hiſtoria patria fum- mum meriti Viri ſeu in noſtris ſeu exteris memoria, ut amiſlis, peſſumdatisque monaſterii fui monumentis comperire mihi nec- dum licuerit, num eodem anno 1338, an ferius, quo loco, aut quo morbo diem ſupremum clauſerit. Forulis enim omnibus Archi- vi per Eximium Virum, diuturnum meum amicum, D. Laurentium Bieber loci meritiſfimum pluriumque annorum Priorem excuffis, id ſolum inventum est: Petro succeſsisfe Chriſtianum, qui nonnisi novem mensibus Abbatiæ præefuit, quo autem anno hic fatis ceſ- ſerit altum filentium, adeo ut neque trium ordine fequentium Abbatum Joannis I., Michaelis, & Joannis II. certa notitia ha- beatur, quibus annis cœperint mortemve oppetierint. Superest quidem Petri noſtri memoria in operibus Guilelmi de Boldens- leve (antea Ottonis de Ryenhusen dicti) fed ea non posterior anno 1337 , quo ille Petro ſuum Hodoeporicon ad terram ſanctam (in Caniſîi lectionibus antiquis Tomo V. excuſum) mittit, pro- mittitque ſe ad eum in Aulam regiam, negotiis Coloniæ finitis, inviſurum. (a) Ut proinde ſuſpendenda fit ſententia, num ultra annum 1338 vitam ſuam produxerit, dum forte latentia adhuc hi- ftorica monumenta, aut diplomata certius quidquam prodiderint. Tranſeamus ad materiem ipſam Chronici hujus : Orditur illud author a gestis Ottocari II. regis Bohemiæ filii Wenceslai I., qui anno 1253 patri ſuo in regno ſucceſfit, adeo ut octoginta quin- que annorum hiftoriam complectatur; & quideni Pars I. excurrit usque (a) Balbinus in Boh. docta P. II. eum Equitem auratum , alii Commendatorem Ordinis S. Joannis Hieroſolymitani faciunt, ſed veriora de illo Chronicon Mindenſe apud Mei- bomium T. 1. p. 567 ad an. 1315. Per idem tempus Otto de Nienhuſs de Conventn (Prædicatorum) Mindenſi recedens, nomenque ſuum mutaus Wilhelmum de Boldensleve ſe nominavit, ex parte enim matris, quæ erat de genere illorum de Boldensleve, nobilis crat. Acceſſit ad Curiam Romanam, & abſolutione ab Apoſtaſia accepta , ad terram ſanctam perrexit, quam ad instantiam unius Cardinalium gratioſe ſic legenti poſt deſcrip. ſit. Hic poſtea in ſui reverſione ad ordinem redire diſponens Coloniæ upud fratres Præ- dicatores defunctus eſt.

Strana 15
— PRÆVIÆ. 15 usque ad annum 1317 altera usque ad unnum 1334, tertia finit cum anno 1338. Diximus jam ſupra Ottonem 1. Abbatem Aulæ regiæ Petro noſtro ſilvæ inſtar inculta reliquiſſe geſta Ottocari, quæ quanquam paſſim notis chronologicis careant, multa tamen necdum in hiſtoria patria cognita detegunt historiophilo Boemo pergrata futura. Si res geſtas Wenceslai II., Wenceslai III., Rudolphi filii Alberti Rom. regis, Henrici Carinthii & Joannis re- gum nostrorum cum eorundem genealogiis ſpectes,vix quidem ma- gis abſolutam certamque cognitionem defideres, utpote a viro ocu- lato aurito perpetuo pene in aula regum noſtrorum verſato, ad po- ſteritatem transſcriptam, qui imo ſua narrata non tam auditu ex- traneis relatorum accommodata ſermonibus, quam viſu, qui arbi- ter eft aure certior haufifſe confidenter in Prologo profitetur. Non contentus is finibus patriæ hiſtoriæ late vagatus eſt non modo per vicinas, fed etiam longius diffitas gentes, Principumque Eu- ropæ memoria poſteritatis digna geſta, quod propofitum ſuum ipſe in Præfatione his verbis indicat: Non ſolum autem, inquit, de fun- datione Aule regie, & de regibus Boemie, qui meo fuerunt tem- pore, verum etiam de aliis regnis & provinciis, nec non de Frin- cipibus eccleſiasticis & ſecularibus, de eventibus quoque diverſis, in quibus edificari ſeu ſolatiari poterit mens lectoris , quamdiu ratio- nis compos vixero, Dei auxilio, ad ipsius Dei, genitricisque sue gloriam utrumque ſcribere attemptabo. Quæ quanta accuratio- ne & diligentia expleverit author, cognoſcet benevolus Lector ex pluribus memoriis Auftriæ, Bavariæ, Saxoniæ, Lufatiæ, Sile- ſiæ, Poloniæ, Hungariæ, Romanique Imperii, imo etiam Gallia- rum & Italiæ, e quibus quantum illuftrentur hiftoriæ illorum tem- porum, quot quantaque feculorum ſequiorum fomnia evaneſcant, in Annalibus noſtris palam faciemus. Longum hic effet omnia præoccupare, quæ in hoc opere rara, atque a nullo hucusque ſcriptore prodita, proferuntur, quorum vel aliqua strictim præno- taſſe ſufficiat. Et quidem Annales Aulæ regiæ, pafsim hucusque nonniſi auctoritatibus ſeculorum XVI. ſubſequentiumque fulti, tandem monaſterii ſui alumnum ipsi fundationi coæqualem obti- nent, e quo vera principia, progreſfus, & incrementa ad annum usque

Strana 16
OBSERVATIONES usque 1338 haurient, emendarique gaudebunt. Non minus jucun- dus prolatus hic codex ejusdem ordinis cœnobioSedlecensi accidet, e quo Aula regia primas ſuas colonias accepit,edocebltur exillo præ- ter Maurum, vel Abbatem Wenceslaum, cujus juſlu & regimine hic codex conſcriptus eft,illi hucusque incognitos fuiffe; veriorem tan- dem etiam Abbatum ſuorum hoc temporum intervallo ſeriem cum juſta chronologia ediſcet, tum varia monasterii fata cum gestis Ab- batum fuorun penitus ignorata mirabitur. Atque ut de exteris etiam quæpiam prænotem: Henrici VII. Imperatoris conjugisque ejusdem Margarethæ natales, cognationem, vitæ inſtituta, mo- res, præclara geſta, obitus, funerisque circumstantias tam vere luculenterque enarrata fruftra in alio synchrono exquiras, syn- chrono, inquam, utrique notiffimo, & legationibus ad eosdem functo. Nuſpiani plane tractata funt, quæ de ejusdem Imperatri- cis pietate, ut etiam inter viventes fanctitatis opinionem merita fuerit, copioſe differit, qui imo ſepulchrum illius Genuæ oftentis inclaruiffe literis & teftimoniis epiſcopi loci, aliorumque probat, quas literas, chartasque oum ad verbum exſcripfit, non prætermifit alias quoque complures epiſtolas, majeftales Imperatoruin, Regum- que, Bullas Pontificum, chartasque publicas hujus temporis in- ſerere, quas inter memoratu digniſſima Bulla Clementis V. Papæ, qua quatuor Cardinalibus a ſe denominatis poteftatem tribuit Hen- ricum VII. ſe abſente Romæ coronandi, qua quidem in Bulla ad verbum recitatur Rituale ſeu Pontificale Romanum, ſecundum cujus præſcriptum Romani Imperatores tum a fummis Pontifici- bus coronari ſoliti, quodque rariſſimum eſt, indicantur in hac Bul- la fingula Ritualis loca, quæ propter abſentiam ſummi Pontificis omittenda, fupplenda, aut qua ratione quibusve verbis emendan- da eſſent. Multam mihi dedi operam, ut explorarem, num uſ- quam bulla hæc typis excuſa effet, at nuſpian vestigium illius reperi. Sed de his jam fatis, Lectoris cognitioni cetera relinquen- tes, qui ſedulitatem, accurationem, candoremque animi autho- ris noſtri in multis mirabitur, qui quanquam in fuis narrationibus quandoque longior fit, & cumprimis cumulatis fuis leoninis ver- fibus opus fuum diftendat, id tamen, meo quidem tenui judicio, 16 an-

Strana 17
PRÆVIÆ. ř 7 antiquitatis habet gratiam, & genium historias ſcribendi illius zvi oſtendit. Poſtremum ne prætermisiſſe videamur Lectori, præſertim ex- tero, notitiam brevem loci, monaſteriique, cui Petrus Abbas præfuit, propinare: Locus is nonnifi unius milliaris intervallo Pra- ga diffitus amœenam planitiem littoris fluviorum duorum occupat, ipfis enim pene oftiis Beraunæ sese in Moldavam exonerantis in- stratus est. Ante inductum Ordinem Cisterciensem nomen Zbras- lav geſlit, quod hodie quoque oppidum monafterio præjectum ob- tinet. Jam ſeculi XII. initio locus iste Cladrubienſi Ordinis S. Benedicti monaſterio, ut diplomata oftendunt, donatus fuit, quem duo tresve ejusdem cœnobii alumni rei ruralis, ecclefiæque pro- curandæ cauſa colere foliti. Joannes epiſcopus Pragenfis hujus nominis tertius loci, Pragæ vicini, opportunitate & amœnitate captus eum ambire cœpit, quem Cladrubienſes monachi, quod prædium a monaſterio longius diffitum minori illis utilitati eſfet, pro aliis vicinioribus epiſcopalibus fundis Joanni cefferunt, ut poſthac locus juris eſſet epiſcopalis. At vero Ottocarus II. Bo- hemiæ Rex creberrime in vicinas Zbraslaviæ silvas magna ple- rumque Procerum, minifterialiumque turba ftipatus excurrens, hicque loci divertere folitus ipfe advertere tandem cœepit, quan- to diſpendio, quantumque moleſtus epiſcopali prædio accideret, alias itaque terras, prædiaque menſæ epiſeopali, Joannis (a) ec- clefiæque Pragenfis annutu, affignavit, Zbraslaviamquè muris & turribus munire, pluribus villis inftruere, montes vicinos vineis excolere cœpit, dum tandem filius ejus Wenceslaus Il. Rex, voto de erigendo Ciſterciensis Ordinis monaſterio nuncupato, anno 1292 ipſe e Sedlecenſi cœnobio duodecim monachos de lectos in locum induxit, ædificiis prioribus, vetuftisque nonni- hil in ordinem, ut inhabitari poſſent, inſtructis, dum monaſteri- um novum conderetur, complereturque. Anno dein 1297 idem Rex altero poft coronationem ſuam die iſthîc in Epiſcoporum, Du- C Tom. V. Monum. (a) Is vero Joannes epiſcopus non fuit gente Draschiezius ut doct. Pubitschka IV. P. Vol.. 2. p. 535 memorat, Joannes Draſchiezius enim fuit quartus nomine , & inter epiſco- pos Pragenſes uitimus anno primum 1344 demortuus, quo fatis functo Archiepiſco- patus exectus eſt.

Strana 18
18 Ducumque diverſorum frequentia novæ majorique eccleſiæ fun- damentalem jecit lapidem, quo eodem die hic loci, ut author no- ſter loquitur: quadraginta & ducentos Barones ac Nobiles regni Bohemiæ, ac multarum aliarum terrarum cinxit baltheo militari. Sed ingentis hujus bafilicæ structura lente proceflit, ac dein pla- ne poſt mortem Regis intercepta eſt, adeo ut viginti duobus annis, quemadmodum ipſe author loquitur: opus fine evidenti la- bore incultum jacuerit, dum demum anno 1329 Eliſabeth Regina eam novem capellis & altaribus ampliari, ſuoque nomine funda- mentalem lapidem poni juſliſſet. Tantis-vero ſumptibus, tot, tantisque ſubstructionum molibus, tanta, inquam, magnificentià non modo loci hujus eccleſias, ſed ipſum etiam monaſterium condita exornataque pafſim veteres ſcribunt, ut præſertim ſepul- chra ænea Regum omnibus admirationi eſsent. Luculentum est Æneæ Silvii poſtea Pii Romani Pontificis teſtimonium, qui le- gatione Apostolica apud gentem nostram functus his verbis am- plitudinem, magnificentiamque loci c. 26 p. 145 prædicat: Fuit inter cetera monaſterium Aulæ regiæ apud ripam Multaviæ, qua Moſa (Miſa ſeu Berauna) fluvius illi jungitur, ſitum, in quo Re- gum corpora condebantur, singularis excellentiæ: Nam præter ædem magni & memorabilis operis, amplum dormitorium, cete- rasque monachorum officinas magnifice conſtructas, quadrata por- ticus fuit, quæ non parvum concluſit hortum, ambitum vocavere. In hujus lateribus vetus novumque teſtamentum ab initio Geneſis usque ad Apocalypſim Johannis literis , majuſculis in tabulis ſcrip- tum continehatur notis, quo altius iret paulatim creſcentibus, ita ut a ſummo usque deorſum facilis lectio præberetur. Sed hoc de- cus poſt Wenceslai mortem Huſsitarum rabies delevit. Quam- quam igitur monaſterium istud non amplius poftea ad eam opu- lentiam, fundorum, & prædiorum multiplicem poſfeſſionem per- tigerit, tamen hodie rurſum ſumptuoſis ædificiis multoque eccle- fiæ ornatu turget, incoliturque a quadraginta ejusdem Ordinis Alumnis ſub præſidio Reverendiſſimi ac Ampliſlimi Domini Co- leſtini Stoy Abbatis ſui Regnique Bohemiæ Prælati, Viri & pietate & ſingulari manſuetudine & doctrina & prudentia ſum- OBSERVATIONES me

Strana 19
CHRONICON AULÆ REGIÆ. 19 me conſpicui, multisque gratiæ, hoſpitalitatisque exemplis in me benefici, cui ut boni ſuperi meritis fuis dignam, diuturnamque incolumitatem cum regiminis felicitate largiantur, ex animo opto. Incipit Prefatio in opus ſubſequens. Keverendo in Chriſto Patri ac Domino plurimum diligendo, Do- mino Johanni tertio in Waltſaſſen Abbati XVI. (a) frater Pe- trus primus, Abbas tertius Aule regie orationes, & reverenti- am ex amore. Studioſarum mentium (manducatione ſcriptu- rarum Deum in hac peregrinatione querentium ) ſolet eſſe, ut comperio, varia conſuetudo. Sunt enim nonnulli, qui in litterali intel- ligentia ſcripture ita, ut illam complete habeant, efficaciter elaborant, funt & alii , qui anagogicis , alegoricis , & myſticis intellectibus , (b) alii, qui tropologicis ſenſibus affectuoſo studio ſe inclinant, (c) alii in historiis, & cronicis legendo edificatorium ſolatium ſibi parant. Omnium horum ſtu- C 2 (a) Otto Prior in Parte poſteriore Chronici Waldſaſſenfis apud Oefelium T. I. p. 68 Joan- nem hune nomine tertium facit numero decimum ſeptimum Abbatem, aſſeritque eum natione Bohemum Cubitenſem fuiſſe, qui Abbatiam ſponte Joanni IV. gente Thu- ringo, prius Abbati Oſſecenſi, ceſſerat. Sed Ottonis Prioris ( authoris ſæculi XV. finientis ) ſeries Abbatum Waldſaſſenſium ad calculos voeata non omne fert punc- tum, ut exiſtimem Joannem tertium , quem ille quartum faeit, eundem prorſus fu- iſſe, cui Petrus Chronicon ſuum nuncupavit, quique crebrius in Bohemia adfuiſſe in hoc præſente Chronico legitur. Illa igitur, quæ Otto Prior de Joanne IV. Thu- ringo narrat , veroſimillime ad Joannem III. Bohemum referenda ſunt, de quo p. 69 hæc ſcribit: Apud Dominam Elizabeth Reginam Bohemiæ mulierem chriſtianiſſimam in pretio habitus eſt, quippe quæ ob ſingularem, quo eum proſequebatur favorem, orna- tus quosdam pretiofos, & prima nominis ſui litera ſignatos monaſterio donavit, e quibus ogo duos, licet inveteratos reperi coccineos, rubrum unum, & alterum fuſcum. Labu- rans etiam in extremis naviculam cryſtallinam , ac alia quædam pretioſa clenodia cum multis uotubilibus reliquiis teſtamenti nomine monaſterio legaverat, quæ tamen filius ejus Karolus IV. Bohemiæ Rex & Romanorum Imperator, reſtamentum caſſans, legata om- nia vi abſtulit. Ad Joannem, inquam, tertium hæc referenda erant Petro nostro ſamiliariſſimum, qui quoque in ſummis amoribus eidem Eliſabethæ Reginæ erat, & cu- jus ſtudio procul dubio Joannes ſe tantum in gratiam Eliſabethæ inſinuavit. (b) Pro intellectionibus, ſenſibus, opinionibus. (c) Barbariſmus : pro ad anagogicos s ſenſus inclinant.

Strana 20
CHRONICON 20 ſtudium , licet non equaliter , cenſeo commendandum. In omni enim materia , quam legit pia mens, ad ſimilitudinem argumentoſe apis , ſem- per invenire poterit, unde legens virtutis, & cognitionis ſuſcipiat incre- mentum. Mens enim devota in lectionibus velut in ortis (d) deliciarum paſcitur, in eis quoque quaſi lilia colligit, cum id, quod legit, totum ad Dei, & proximi dilectionem, propriamque ſui ipſius considerationem applicat, & retorquet. Immo quamvis aſſerat Philoſophus: (d) quod de fabulis , & fabuloſe philoſophantibus non fit dignum ſtudio intendere, ta- men quia ipſa veritas ſerioſa aliquando ex alluſione jocoſi ſermonis fit legentibus plus jocunda, juxta illud Poeticum: dulcius arrident ſeria pie- ta jocis. (e) Ex hoc perpendo, quod non ſolum pure Theologica, verum etiam ſecundum Apoſtolum, quecunque ſcripta ſunt, ad noſtram doctrinam ſcripta ſunt, ut per patientiam & conſolationem ſcripturarum ſpem habeamus. Porro expedit hec epulantibus in menſa domini hujus, ſcilicet in quo ſunt omnes theſauri ſapientie & ſcientie , ut epularum id eſt ſcientiarum di- verſitas habeatur, ut dum de uno habetur faſtidium, de alio quis veſca- tur. Expedit & hoc etatibus hominum , & conditionibus, ut ſolidus ci- bus quandoque lacteo potui miſceatur: etiam & uni eidemque homini proficere cupienti ſpiritualiter expedire videtur, ut ſecundum diversita- tem temporum lectio varietur, aliter enim ante refectionem corporis, aliter poſt circa ſpirituales epulas diſponitur guſtus mentis. Solet ita- que quilibet virtuoſus ſtudium ſuum ſeeundum circumſtantias temporis alternare, ut nunc ad ſublimia, nunc ad humilia, nunc ad myſtica, nunc etiam ſe generoſiora transferat ad exempla. Pater Reverende, ſine fuco adulationis loquendo, talem alternationem rationabilem experimento di- dici vos habere: Vidi, quocienscunque apud vos fui, in libris orthodo- xorum patrum tempore congruo vos legere, & me, ut Moralia Gregorii super Job ex integro perlegerem, quemadmodum vos feceratis, exhorta- tione amicabili induxiſtis ; produxiſtis quoque ſemel coram me, cum tem- pus affuit oportunum, librum quendam edificatorium exemplorum, quem de converſatione ſancta monachorum, & converſorum in Waltſaſſenſt mo- naſterio defunctorum ad utilitatem legentium compilastis; (f) ſic ambi- dex- (d) Ita crebrius literam h ſupprimit author, pro hortis. (d) Id est ſapiests. (c) Cui luber, conferat Franciſci dedicationem libri ſui Joanni epiſcopo Pragenſi inſcriptam, eumque fingula hucuſque pene ad verbum exſcripſiſſe, Mœcenatique ſuo accommodaſſe p. 6 mirabitur. (f ) Otto Prior c. 1. de eodem Joanne loquens ait : Is primum adoleſcene tompoſitus erat moribus , ingenioſus, ac bonæ indolis , ob ſuam igitur habilitatem per Do- minum Joannem III. Pariſtis ad venerabile ſtudium miſſus eſt, in virum doctum & elo- quen-

Strana 21
AULE REGIE. 21 dexter estis, sie cum Domino in montem, sic cum eo alternatim ad cam- peſtria ambulatis, ſie ſic cum Moyſe nunc in monte Syna, nunc in tha- bernaculo federis, nunc in hostio (g) thabernaculi permanetis, sic sic in ſcala Jacob paſſin ordinatis gradibus laboratis. Caritas, quam habetis, in ſe ſola ſtare neſcia ad alios ſe diffundit, hortatur, quos poteſt, ad vir- tutum studia ſe convertant. Hortatur me nunc caritas vestra, & antea multotiens est hortata, ut librum de fundatione monaſterii Aule regie per Dominum Ottonem antecessorem meum, felicis memorie (gg) Abba- tem ſecundum primitus inchoatum, & ad illum locum, qui incipit: Si piam regis Wenceslai intentionem &c. (h) deductum continuare non ob- mittam: Hebetudo ſenſuum meorum contremiſcit aggredi hunc labo- rem, ingenii mei tenuitas, hujusque negotii arduitas cum fortitudine re- trahunt mihi manum; obedientia vero, que melior eft, quam victíma, me devincit. (i) Suſcipit igitur trepida mea parvitas hoc opus grande , & nunquam terminabile eo reſpectu, ut mea inſufficientia vestris orationi- bus adjuvetur. Non ſolum autem de fundatione Aule regie, & de re- gibus Bohemie, qui meo fuerunt tempore, verum etiam de aliis regnis, & provinciis, nec non de Principibus Eccleſiafticis & Secularibus, de even- tibus quoque diverſis, in quibus edificari ſeu ſolatiari poterit mens lecto- ris, quamdiu rationis compos vixero, Dei auxilio, ad ipſius Dei, Genitri- cisque ſue gloriam utrumque conſcribere attemptabo. Faciam in hoc libro, qui Cronica Aule regie nuncupatur, quemadmodum lignorum, la- pidumque preciſores facere conſueverunt : rudem quidem primo latomis expertis, architectisque offerunt materiam, illi vero ex arte fua introdu- cunt rudi poſt hac materie pulcram formam, ſic & ego ea, que vidi, que certiſſime cognovi, ruditer conſcribere laborabo. Veniet post me & alius, qui hanc ſolidam & veram , ſed ruditer , conſcriptam materiam lima po- liet venuſtatis. Principaliter enim nunc inſiſto ad hoc, ut conſcribere va- leam hyſtoriam veritatis, ut autem & veritas, que queritur, appareat fa- cilius legentibus, capitulorum titulos duxi hic per ordinem preſcriben- dos. (k) Iſli quentem, & bonum notarium evalit. Liber autem iſte exemplorum ab eo ſcriptus, quod ſeio, hodie needum comparuit. (g) Quemadmodum ſupra dixi authorem crebrius li- teram h ſupprimere, ita more iſtius ſæculi quibusdam in vocibus eam vocalibus præ- jicit, uti hic pro oſtio. (gg.) Ex his recte conjicitur Petrum poſt annum 1313 hane præfationem ſcripſiſſe, quo anno Ottonem mortuum fuiſſe dein memorat. (b) Vide- licet Partis I. Capitulum LII. (i) Venerabatur Aula regia Abbatem Waidſaſſenſem propatorem ſeu propatrem monaſterii ſui, ex Waldſaſſenſibus enim coloniis enatum Sedlicenſe, ex Sedlicenſibus Aulæregenſe. (k) Guare in MS. ſubſequitur titulus: In- cipi-

Strana 22
CHRONICON Iſti fuerunt Pape ab anno Domini MCCXCIIII. Celeſtinus primus. Bonifacius ſecundus. Benedictus tertius. Clemens quartus. Iohannes quintus. (1) Iſti fuerunt Reges Romanorum. Adolfus de Naſſow primus. Albertus de Auſtria ſecundus. Heinricus Imperator tertius. Lodovicus & Fridericus ſimul. Anno Domini MCCLXXI. in die beatorum Martyrum Coſme & Damiani natus fuit glorioſus Princeps Dominus Wenceslaus inclytus Rex Bohemie iſtius loci magnificus fundator. Eodem anno nata eſt Domina Guta Regina Bohemie circa feſtum beate Gertrudis. Anno Domini MCCLXXXVII. (m) ipſe idem Rex Wenceslaus Gu- tam benigniſſimam reginam Bohemie matrem & fundatricem hujus ceno- bii, ante ſibi conjunctam, (n) matrimonialiter traduxit, & in die ſancti Pro- copii Prage in ſede regni ſui eam honorifice collocavit. Anno Domini MCCLXXXVIII. in die beati Johannis ante portam latinam natus eſt eidem Domino regi filius primogenitus Ottakarus (o) nomine anno etatis ſue ſeptimo decimo , qui eodem anno in die ſancte Elizabeth obiit, & ſepultus est Prage apud ſanctum Vitum in eccleſia ka- thedrali. č Anno Domini MCCLXXXIX. in octava beati Michaelis, anno eta- tis ſue octavo decimo, nati ſunt ei duo gemini: Wenceslaus & Agnes. Anno Domini MCCLXXXX. Idus Octvbris nata eſt Anna predicti An- Regis Domini filia. cipiunt Capitula primi libri, ſuntque index & argumenta centum triginta ſectionum , ſeu capitum, in quæ author Partem primam diſpeſcuit, quam Franciſeus ( ſi Caput pri- mum eximas undecunque depromptum ) nonnifi in triginta capita conclufit, tanto re- rum narratarum compendio imo mutilatione , ut vix ſimilis ſui perſtiterit. Hunc in- dicem vero , ne moles voluminis amplius excreſceret , merito prætermittendum judi- cavimus, tum quod alioquin accuratum, locupletumque alphabeticum ſub finem daturi ſimus,tum ut repetitio ſupervacanea elidatur,cum author alioquin ſingulis Capitibus argu- mentum, ſeu ut ipſe vocat, titulum iisdem penitus verbis præjiciat. Indice hoc ſeu titulis præmiſſis ſequuntur in codice verba : Expliciunt capitula prime Partis Cronice Aule regie ſecundum ordinem. (1) Franciſcus p. 6 omnium poſtremo loco ante dedi- cationem ſuam hæc nomina ſummorum Pontificum & Regum Romanorum poſuit. (m) Franciſcus refert annum MCCLXXXVIII. ſed perperam. (n) Id eſt : deſponſatam, (o) Franciſeus habet : Przemysl ſive Ottakarus. 22

Strana 23
AULÆ REGIÆ. Anno Domini MCCLXXXXII. in die beatorum Fabiani & Sebaſ- tiani nata eſt Elyzabeth filia Domini Regis. Eodem anno idem Wences- laus Rex filius excellentiſſimi Regis Domini Ottakari, qui & Irzemysl, felicis recordationis patris ſui, aliorumque progenitorum ſuorum Chriſtia- niſſimorum Principum ex ingenita sibi devotione & liberalitate inherens veſtigiis, cultum divinum more ſuo ampliando clauſtrum ordini Ciſterci- ensi in Zbraslaus, (p) multis regalibus prediis ditatum, ad honorem in- temerate Dei genitricis glorioſe Virginis Marie fundavit liberaliter & de- vote. Conventum & Abbatem in monasterio Scedlicensi accipiens ipſos in Dominica, qua cantatur miſericordia Domini, que tunc XII Kalendas Maji vertebatur, preſente Domina Guta , inclita regina conjunge (q) ſua kariſſima, & preſente Domino Thobia venerabili epiſcopo Pragenſi cum aliis multis Prelatis in clauſtrum ſue fundationis ſolempniter introduxit, cui nomen ſecundum ſua defideria adaptans Aulam regiam nuncupavit, ut ipſam cum ſua conjuge , ac nobiliſſima prole miſericordia mi ericor- diſſime feliciter Virginis per temporalia bona deducens in eterni Regis celeſtem aulam miſericorditer introducat. (r) Eodem etiam anno in craſ- tino beati Laurentii de Praga cum valida multitudine armatorum contra turbatores pacis Ducatus ſui Cracovie & Sandomerie procedens, condu- cente ipſum Salvatoris, in quo ſemper confidit, clementia, de ſuis poten- tiſſime triumphavit. Anno Domini MCCLXXXXII. (s) in translatione beati Wenceslai mata eſt Guta filia Regis. Anno Domini MCCLXXXXIV. IV. Kalendas Martii natus Johan- nes filius Regis, & obiit quarto die I. Kal. Martii, & ſepultus est in Aus la regia. Eodem anno obiit Guta filia regis in Inventione beati Stephani, & ſepulta eſt in Aula regia. Anno Domini MCCLXXXXV. in die beati Benedicti Abbatis natus eſt Johannes ſecundus filius regis. 23 An- (p) Lege Zbraslavs ſeu Zbraslaws. (q) Ita nonnunquam author ex conjunx pro conjuge. (r) Franciſcus , qui ordinem rerum primæ Parti præmiſſarum mutayit , hane totam anni iſtius memoriam de fundatione Aulæ regiæ truncavit, quam ob cauſam id fece- rit, facile unusquisque hodie aſſequetur, ſeilieet ne his indiciis ſe prodat , unde ſua mutuaverit, ſeu potius exſcripſerit Tandem vero ex his, & quæ poſtea copioſius au- thor noſter prima Parte ad eundem annum narrat, certus annus fundationis Auke re- giæ diſcitur , de quo hactenus fluctuarunt vel ipſi cœnobii hujus alumni, cum paſſim Hagecio fides haberetur, qui perperam annum 1296 cum poſterioribus ſcriptoribus �ta- tuit. (s) Recentior manus adjecit I. qui annus nonageſimus tertius veroſimilior vide- tur tum quod nonageſimus ſecundus jam præcedat , tun quod Franciſcus eundem iis- den prorſus verbis referat.

Strana 24
CHRONICON 24 Anno Domini MCCLXXXXVI. XI. Kalendas Martii nata eſt Mar- gareta filia regis. Eodem anno mortuus eſt Johannes ſecundus filius re- & gis in die beati Nicolai, & ſepultus est apud ſanctum Clementem in mo- naſterio Ordinis fratrum Predicatorum. Eodem etiam anno XVI. Ka- lendas Junii obiit illuſtris femina Domina Agnes ſoror regis Bohemie, Du- ciſſa Auſtrie, relicta Ducis Rudolfi regis Romanorum filii, mulier multe benignitatis erga pauperes, & que ſpecialiter largitatem ſuorum proge- nitorum hereditavit, (1) cujus corpus ſepultum eſt in eccleſia ſororum ſanc- te Clare ordinis Fratrum Minorum apud ſanctum Franciſcum in Fraga , cor vero ejus in Aula regia ſepultum eſt. Anno Domini MCCLXXXXVII. XII. Kalendas Junii nata eſt (u) Anno Domini LXXX. ſloruit ſanctus Dyoniſius Ariopagita. (x) An- no Domini CCXX. floruit Origenes. Anno CCCXL. floruerunt ſanctus Nicolaus, & Criſoſtomus. Anno CCCLX. floruerunt Jeronimus, Ambro- ſius, Auguſtinus. Anno D. floruit ſanctus Benedictus Abbas. Anno DLXV. ſanctus Mauritius Abbas migravit ad Chriſtum. Anno DXC. floruit ve- nerabilis Beda presbyter. Anno DCCLXX. fundatum est monasterium Wldenſe (y) per ſanctum Bonifacium Moguntinum Archiepiſcopum. An- no DCCLXXX. ſtudium generale ab urbe Romana Pariſius eft translatum. Anno Domini DCCCXCIIIŁ Borzyvoyus Dux Bohemie baptizatus eſt, & iſte eſt primus Princeps Chriſtianus in Bohemia. Anno DCCCCXI. incepit ordo Cluniacenſis ſub Odone Abbate. Anno DECCCXXV. ſanc- tus Wenceslaus occiſus est. Anno DCCCCLXXV fanctus Adalhertus martyrio coronatur. Anno MXCII. incepit ordo Carthuſienſium ſub Bru- none Abbate. Anno MXCII. (z) incepit ordo Cyftercienſis ſub ſancto Ru- perto primo Abbate. Anno MXCIX. incepit ordo Premonstratenſis ſub Abbate Wiperto. (a) Anno Domini MCLI. Gratianus, & Petrus Lombar- dus (t) Hoc Agnetis elogium reſcidit Franciſeus. (u) Oratio abrupta eſt, quæ verba Franciſ- eus penitus prætermiſit. Nata vero hoe anno proles eſt Wenceslao ex Gutta, cujus nee ſexum, nec nomen ipſe author c. 65 prodit. ait enim Guttam eodem anno 1297 ex morbo , quem in infantuli partu tunc noviter præcedente contraxerat, mortem XIV. Kalendas Julii immaturam oppetiiſſe, ita ut 28 poſt puerperium die mortua ſit , no- men itaque infantis ignotuin. (x) Hoc breve Cheonicon veroſimillime ex aliquo Chro- nico Auſtriaco, ut in Obſervationibus præviis animadvertimus, excerptum , primum omnium loco poſuit Franciſcus. (v) Id est: Fuldenſe Ord. S Benedict. (z)Fran- eiſeus habet ſex annis poſterius. (a) Annales Præmonstratenſes T. I. p. 3 ajunt Præ- monſtratum ante S. Norbertum cultum fuiſſe a quodam Widone ſolitario, qui dein S. Norberto locum ceſfit. Abhinc vero Franciſeus plures inſeruit me morias Leupoldi Pii Marchionis Auſtriæ, rerumque cjusdem Marchionatus, quæ codex noſter non juſto ob-

Strana 25
AULÆ REGIÆ. dus floruerunt, qui decretum , & libros ſententiarum compoſuerunt. An- no MC & XCVIII. incepit ordo Predicatorum ſub ſancto Dominico. An- no MCCVI. incepit ordo Minorum. Anno MCCXLI. Tarthari totam Ungariam, & Poloniam devastaverunt, eodem anno ecclypfis solis tene- bras maximas fecit. Anno MCCLIII. obiit Wenceslaus Rex Bohemie monoculus, Prage ad ſanctum Franciſcum ſepultus. Anno MCCLX. Ot- takarus Rex Bohemie vicit in bello Regem Ungarie. Anno MCCLXXVIII, occiſus eſt Rex Ottakarus magnificus. Anno Domini MCCXCII. (b) fundata eſt Abbatia Aule regie. Anno MCCXCVII. in die Pentecoſtes Wenceslaus ſecundus Rex Bohemie sextus est Prage gloriofiſsime coro- natus, & in craſtino illius ſolempnitatis primum lapidem poſuit in nova eccleſia Aule regie in preſentia multorum Principum. Anno MCCXCVIII. occiſus est Adolfus Rex Romanorum per Albertum Ducem Auftrie, qui ſibi ſucceſſit in Imperio. Anno MCCCV. obiit Wenceslaus Rex Bohe- morum fundator Aule regie. Anno MCCCVI. Wenceslaus Bohemie, Po- lonie , & Ungarie Rex occiſus est in Olomucz, & ibidem sepultus, & post- modum (c) translatus in Aulam regiam. Anno MCCCVII. obiit Rudol- fus Rex Bohemie, qui fuerat Dux Auſtrie, in caſtro Pragensi ſepultus. Anno Domini MCCCVIII. occiſus eſt Albertus Rex Romanorum. An- no MCCCX. Johannes Heinrici Imperatoris filius Comes Lucelburgenſis duxit Elizabeth filiam Regis Bohemie, & factus est Rex Bohemie, ad cu- jus adventum fugit Heinricus Dux Carinthie, qui tribus annis occupave- rat Bohemiam. Anno MCCCXIII. Heinricus Imperator Romanorum ve- neno ſumpto in calice moritur , & in Pyſa civitate ſepelitur. Anno MCCCXIV. duo Reges Romanorum ſub difcordia eliguntur, videlicet Fridericus Dux Auſtrie & Lodovicus Dux Bavarie , qui multa prelia com- miſerunt. (d) Anno MCCCXVII. ex magnitudine frigoris & nivis facta eſt cariſtia maxima, & peſtilentia hominum & brutorum animalium infi- nita, & facta eſt tunc miſeria inaudita. Anno Domini MCCCXXII. Fri- dericus Rex & Heinricus frater ejus Duces Auſtrie per Lodovicum Bava- rum in prelio capiuntur. Anno Milleſimo trecenteſimo XXVIII. Papa ſciſmaticus per Lodovicum Bavarum Rome ordinatur , qui anno MCCCXXX Johanni Pape ſe ſubjecit, & gratiam adinvenit. Anno Domini MCIV. Lewpuldus pius Marchio Austrie accinctus est gladio militari. Milleſimo CVI. idem Lewpuldus Marchio Austrie Agne- tem D Tom, V. Monum. obſervato ordine chronologico anno demum 1330 ſubnexuit, ut in hoc etiam aliquod meritum-Eranciſei ſit, quod chronologiam reſtituerit. (b) Minus recte Franciſeus p- 2 annum priorem ponit. (c) Franciſeus addit per ſororem ſuam Elizabeth. (d) Idem addit : ſed tandem Dux Auſtrie victus. 25

Strana 26
CHRONICON tem filiam Imperatoris duxit in uxorem. Milleſimo CXIII incepta est fundari Newenburgenſis bafilica (e) & Dominus Otto ejusdem loci ipfius (f ) lapidem primarium poſuit , quod Lewpuldus Marchio noluit facere , affirmans id ad Clericos pertinere. Milleſimo CXVI. Nonas Januarii terre motus factus eſt magnus per univerſam Teutoniam & Italiam. Mil- leſimo CXXXIII. IV. Nonas Augusti eclypsis solis facta est, & tenebre facte ſunt. Eodem anno Canonici ſeculares a loco Newenburgenſi amoti ſunt, & Regulares beati Auguſtini ſubſtituti. (8) Milleſimo CXXXVI. monasterium in Newenburg dedicatum est a Salczburgensi Conrado, Pata- vienſi Reinmaro, Gurcenſi Romano. Bodem anno Lewpoldus Marchio fun- dator Newenburgenſis eccleſie obiit. Milleſimo CLVI. Fridericus Impe- rator ordinatur Rome ab Adriano Papa. Eodem anno Marchionatus Au- strie mutatur in Ducatum. Eodem anno ordinantur Regulares Canoni- ci in Salczburg. Eodem anno Lewpoldus Dux Auſtrie Jeruſolimam ivit, & inde rediens partem ſancte Crucis ad menſuram virilis manus ſecum apportavit. Milleſimo CLXXXVIII. Fridericus Imperator volens ire Je- ruſalem periit in mari. Milleſimo CXCIII. Richardus Rex Anglie a Lew- poldo Duce Auſtrie captivatur Winne (b) Milleſimo CCII. ſancta Chuni- gundis de tumulo transfertur. Milleſîmo CC & XVII. Gertrudis Regi- na Ungarie occiditur. Milleſimo CCXXX. Lewpoldus Dux Auſtrie obiit. Milieſimo CC & XXXI. oppoſuerunt ſe Domini de Chunring dicto Fri- derico, qui ſequenti anno apud Scotos miles efficitur. Milleſimo CC & XXXIII. Fridericus Dux Auſtrie caſtrum Vetow in Bohemia occupavit, & Rex Bohemie fugit. Milleſimo CCXXXIV. Fridericus Dux Auſtrie ſo- rorem ſuam Conſtantiam Marchioni Miſnenſi copulavit. Milleſimo CC XXXVI. Fridericus Imperator ſententia Principuim condemnavit Frideri- cum Ducem Austrie , eo quod ad Curiam venire contempſit. Milleſimo CCXXXVIII. Fridericus Imperator intravit Auſtriam, & Conradus filius ejus venit in Danubio cum magno comitatu. Milleſimo CCXL. civitas Winna cum tota Auſtria reverſa eſt ad Ducem Fridericum. Milleſimo CCXLI. obſcuratus eſt ſol nimis. Milleſimo CC & XLIV. Fridericus Dux Auſtrie filiam Ducis de Meraw (i) repudiavit. Milleſimo CCXLV. Fridericus Dux Austrie interfectus eſt in prelio, poſt ejus obitum Her- manus Marchio de Paden intravit Austriamn, & duxit uxorem filiam Du- cis (e) Neuburg in Anſtria ad Viennam. (f ) Franciſcus addit : Prepoſitus. (g) Ex his, ſu- perioribus, & sequentibus Canoniæ Neoburgenſis memoriis testatum fit Petrum Ab- batem ad manus habuiſſe Chronicon Clauſtro-Neohurgenſe apud Hieronymum Pe- zium T. I. p. 436 excuſum, quod verbis ipſis relatis Petri reſpondet. (h) Fran- ciſcus: Wienne. (i) Rectius Franciſcus de Meran. 26

Strana 27
AULÆ REGIÆ. 27 cis Heinrici de Medlech, voluitque eſſe Dux, & non valuit. Milleſimo CCL. Fridericus Imperator obiit, & ſequenti anno Clerici Pariſius inter- ficiebantur a Paſtoribus. Milleſimo CCLII. Ottakarus Rex Bohemie cum Bela Rege Ungarie reconciliatur, & eodem anno verſus Pruſſiam profi- ciſcitur. Milleſimo CCLVII. Ottakarus Rex Bohemie vincitur circa Mul- dorf. Milleſimo CCLXI. flagelatores inſurgunt , & Rex Bohemie vincit Ungaros. Milleſimo CCLXXIV. generale concilium celebratur In Lug- duno. Eodem anno Ottakarus Rex Bohemie cum Stephano Rege Ungarie reconciliatur. Anno Domini Milleſimo CCLXXVI. Rudolfus Romano- rum Rex intromittit ſe de Austria & Styria, & anno Milleſimo CC LXXVIII. occidit Ottakarum Regem Bohemie , & anno Milleſimo CC LXXXI. Albertus filius Rudolfi Regis Romanorum efficitur Dux in Au- ſtria. (k) Notandum quod iſti fuerunt Principes Bohemie, qui ſecuntur. quintus Dux Vineslaus (m) ſextus Dux Creſomysl (n) Primus Dux Boh. Przymysl (l) Pagani ſeptimus Dux Neklan ſecundus Dux Nezamysl octavus Dux Hoſtivit. tertius Dux Mnata quartus Dux Woyn pagani. Iſti ſubſequentes omnes fuerunt Omnes iſti octo Duces fuerunt Chriſtiani: Primus Criſtianus Dux fuit Borziwoy, quem baptizavit Methodius Epiſco- pus Moravie (o) anno Domini DCCC nonageſimo quarto. Secundus Dux Chriſtianus Spytigneus. Tertius Dux Wratislaus. Quartus Dux Wenceslaus Sanctus & Martyr. Quintus Dux Boleslaus ferus & fratricida. Sextus Dux Boleslaus pius, creator epiſcopatus Pragenſis. Septimus Dux Boléslaus mitis. Octavus Dux Wladiwoy, de quo nihil boni legitur. fratres uterini. Nonus Dux Jaromir. Decimus Dux Odalricus ] Undecimus Dux Brzetislaus, qui quinque filios habuit. Duodecimus Dux Spytigneus dilatator eccleſie Pragenſis. Decimus tertius Dux Wratislaus, primus Rex Bohemie, anno Domini MLXXXVI. coronatur in regem, & regnavit VI. annos poſt co- ronationem. XIV. D 2 (k) Franciſcus notat annum MCLXXVI. (l) Idem Przemysl. (m) Idem Uneslaus. (n) Idem Crzezomysl. (o) Idem addit : cum uxore ſus jancta Ludmilla, ex qus natus eſs Wratislaus pater ſancti Wenceslai,

Strana 28
CHRONICON XIV. Dux Conradus, qui tres fratres habuit. XV. Dux Brzetislaus. XVI. Dux Borziwoy. XX. Dux Wladislaus ſecundus Rex Bohemie, fundator Strahoviensis ec- cleſie anno Domini MCXLIX. coronatur, regnavit IV. annos post coronationem. XXIIII. Dux Heinricus & epiſcopus XXI. Dux Fridericus. Pragenſis. XXII. Dux Sobeslaus. XXV. Dux Wladislaus. XXIII. Dux Conradus. XXVI. Dux Przemysl, tertius Rex, qui & Ottakarus dicebatur. Anno Domini MCC. coronatur, & regnavit poſt coronationem XXVISI. annos. XXVII. Wenceslaus, quartus Rex, qui fundavit monaſterium ad ſanc- tum Franciſcum (p) monoculus fuit. Anno Domini Milleſimo CC XXVIII. coronatur, & regnavit poſt coronationem viginti quatuor annos. XXVIII. Ottakarus, qui & Przymysl, quintus Rex, fundator monaſterii ad ſanctam Coronam. Anno Domini MCCLX, coronatur, & regna- vit post coronationem decem & septem annos. XXIX. Wenceslaus, ſextus Rex, piiſſimus fundator Aule regie. Anno Domini MCCXCVII, coronatur, & regnavit post coronationem oc- to annos. XXX. Wenceslaus Junior, ſeptimus Rex Bohemie , qui de proſapia Prin- cipum Bohemie progenitus, occiſus & ſepultus in Olomuncz. In isto fuit naturalis ſtirps Principum Bohemie maſculini generis heu miſe- rabiliter, & finaliter terminata. Regnavit annum unum fine coro- natione. XVII. Dux Swatopluk. XVIII. Dux Wladislaus. XIX. Dux Sobeslaus. 28 Poſt naturales (q) Principes isti fuerunt. Primus: Dux Austrie Rudolfus, qui medio anno regnavit ſine corona. Secundus: Heinricus Dux Carinthie , qui tribus annis confuſe regnavit ſine corona. Tertius: Johannes Imperatoris filius Comes de Lucelburg coronatus Rex. Notandum: quod prima Regina Bohemie vocabatur Swatava. Secunda Juditha. tertia Conſtantia. quarta Cunigundis. quinta Cunigun- dis, ſexta Gutha. ſeptima Elizabeth. Re- (p) Idem addit: in Praga. (q) Id est indigenas, stirpe Przemislea genitos.

Strana 29
AULÆ REGIÆ. Reges Bohemie naturales: primus Rex Wratislaus, ſecundus Rex Wla- dislaus. tertius Rex Przemysl Ottakarus. quartus Rex Wenceslaus, quintus Rex Ottakarus, ſextus Rex Wenceslaus, ſeptimus Rex Wen ceslaus. Nota quod iſti Reges ſunt alienigene. . . . uxor ejus Elizabeth. Rudolfus Dux Auſtrie . . uxor ejus Anna. Heinricus Dux Corinthie Joannes Comes de Lucelburg uxor ejus Elizabeth. Ista fuit mater Ka- roli Imperatoris, Bohemie (r) Nomina Abbatum monaſterii Aule regie. () Primus Conradus Abbas primus. abbatizavit XXIII. annos, ceſſit. Secundus Otto Abbas ſecundus . abbatizavit unum annum cum dimidio, ceſſit. Tertius Petrus Abbas tertius . abbatizavit XX. annos, ceſsit (t) Incipit Cronica Aule regie per Dominum Petrum Abbatem compilata. 29 Hec eſt prima pars Cronice, que in anno Domini M. CCC, XVI. terminatur tempore regis Ottakari. Capitulum I. Incipit Prologus in vitam Domini Wenceslai ſereniſſimi regis Bohemie & Polonie fundatoris Aule regie. uorundam amicorum crebris excitatus instantiis quedam de vita & moribus ſereniſſimi Principis Domini Wenceslai felicis memorie quondam regis Bohemie VI. Polonie vero II. (a) plano stilo dictaminis exarare diſpoſui, que non tam auditu extraneis relatorum accommodato ſermonibus, quam viſu, qui arbiter eſt aure certior, de ipſo clam palam- que cognovi; Quatenus, meo licet inutili ſuggerente ftudio, eo eiusdem Regis vita commendabilis posteris in proficiendi argumentum prodeat, quo preſentibus stupenda procul dubio preclaris virtutum infigniis, dum vi- (r) Supple Regis. (s) Hæc nomina , ſeriemque Abbatum Aulæ regiæ cate ſuppreſſit Fran- ciſeus. (t) Hunc numerum quaqua demum oſeitantia vitiatum eſſe jam in Obſerva- tionibus præviis oſtendimus. (a) Nominat hie Petrus Abbas Wenceslaum hune ſe- cuudum Poloniæ Regem, numerum ducendo a Przemyslao , qui primus hoc tempore regiam dignitatem in Polonia reſtauraverat, quemadmodum id fuſius author C. 50 & 67 explicat.

Strana 30
30 CHRONICON viveret, coruſcabat. Neque enim dignum arbitror, ut memoria tanti Principis ſonitu ceſsante pereat, qui tam vivus, quam moriens normam vivendi verbo & opere ceteris premonstrabat. Hic denique fuit perso- narum ſublimium admiratio, humilium conſolatio , oppreſſorum quoque quorumlibet affectata reſpiratio. Erat etiam prudens in conſiliis, potens in auxiliis, & fidelis quibuslibet in commiſſis. Porro divini cultus fuit promotor ſedulus, militie ſecularis inſtaurator ſtrenuus , & nihilominus cunctorum religioforum pater & patronus devotus; nunc Monachus, nunc miles erat, nunc dogma regendi cunctis Principibus tribuit, & re- gie benignitatis clementiam omni petenti penitus non negavit, ſed quo- niam multa verbis paucis perſtringuntur non facile, quo fingula prefati Principis digne recolenda, factaque geſsit, ſcribendo pertranfîre nequeo, (b) eo permodicis ſuis patrisque ipſius Domini Ottakari preſcriptis acti- bus ad ea, que in fundacione monaſterii Aule regie admiranda comple- vit opera, in preſenti opuſculo me converto. (bb) Secuntur verſos (c) precedentis Capituli. O Deus aſpira, quod poſſum ſcribere mira, (d)...Regis magnifici ſum- me bonitatis amici,... Et tibi ſint grata, que geſſit, Virgo beata....Sol- lempnis Princeps vivat ſine fine deinceps ... Des ſibi ſolamen, devota cohors canat amen. Explicit Prologus. Incipit vita Domini Wenceslai Regis Bohemie & Polonie, quibusdam tamen de actibus Patris ſui Ottakari regis brevi- ter prelibatis. Capitulum ſecundum. Erat in Regno Bohemie Rex quidam potens & ftrenuus Ottakarus nomine, qui ab adoleſcentie ſue tempore viriliter egit, & generoſitatem mentis regie virtuoſorum operum magnificentia undique decoravit, ipſe ſi- quidem regnum ſibi comiſſum ſapienter gubernare cupiens, reipublice in- ftaurator ſedulus,leges condidit,& gentis Bobemice,que adhuc bestialibus ve- getabatur moribus, ruditatem (e) quibusdam urbanitatis regulis illuſtra- vit, se ipſum exemplum vivendi ceteris constituens & exemplar. Vir fuit vrbanus, constans, ſermoneque planus,... Prudens, diſcretus, ſemper ßu- (b) Senſus obſcurior. (bb) Integram hane præfationem prætermiſit Franciſeus, () Ita paſſim primus ſeriba hujus codicis vocem verſos tum in Nominativo, tum Accuſativo pro verſus ſcripſit. (d) Ab hoc verſu in codice noſtro MS. Stehlikiano incipit Chro- nicon ſanctæ ſen ſpineæ Coronæ ex hoc ipſo Chronico Aulæ regiæ extrectum præ- miſſo hoc titulo: Incipit Chronica Ottakari Regis Bohemie fundatoris ſancte Coroue , quam fecit Dominus Petrus Abbas Aule regie. (e) Codex Stehlikianus addit ejus.

Strana 31
AULÆ REGIE. 31 ſtuduit fore letus, ... In verbis tutus, raro fuit ipſe locutus... Aſpera vel verba, que turpe ſovant, vel acerba,... Raro fuit triſtis, sic ſemper vixit in iſtis ... Mundanis rebus, quod noctibus atque diebus ... In Chriftums credit , nec ab ejus laude recedit. (f) Porro regni ſui incolis de pace pro- videre satagens, per gyrum terre urbes cepit muris cingere, caſtra mu- nire, & Baronum fuorum liberos iuffit tyrocinia exercere: mox iuvenes diſcunt pugnas hoſtique refiſtunt ſtrenue, dum erubeſcunt illata opprobria ab extraneis ſuſtinere. In torneamentis (g) incepit gloria gentis. iſtius au- geri, ſeſe mutuo revereri..omnes ceperunt, quod tunc, ruditatis irretiti la- queis, haud dubium antea neſcierunt. Quomodo eccleſie ſuis temporibus profecerunt, & de fundatione monasterii ad ſanctam Coronam. Capitulum III. Temporibus itaque regiminis huius Principis Ecclefie Chriſti & mo- nasteria in Bohemia (b) profecerunt, terraque faciente fructum, cuncti in ea manentes in pace & tranquillitate Chriſto iugiter ſervierunt. Tunc congaudet herus ſervo, laicis quoque Clerus,... Cives ditantur, monachi Chriſtum venerantur,... Miles gaudere studet, atque colonus egere... Neſ- cit,ſed Chriſto farmulantur rege ſub iſto ... Gignere conſuevit fructus, & ab hoste quievit... Extraneo terra, non eſt ibi lis, neque qwerra. Porro vir iſte terrena felicitate circumfultus, undique futurorum non immemor, divinum cultum cum diligentia ampliavit,videlicet Eccleſias fundando, fun- datas dotando, dotatas quoque in emunitatibus ecclefiaticis diligentius conſervando. Nullus turbatur, nullus penitus ſpoliatur,... Omnes pacifice pariter vivunt, & amice . .Conveniunt, comeduntque, bibunt, in pace re- cedunt. ... Sic stant contenti propriis, quod dives (i) egenti...Munera por- rigit, & mala corrigit arbiter equus.... (k) Inter cetera auten operum ſuorum Deo accepta primordia ad honorem Dei, ſueque genitricis Ma- rie glorioſeque virginis monasterium Cisterciensis ordinis circa metas Ba- varie fundavit, cui nomen ad ſanctam Coronam impoſuit, & largas ſibi poſſeſſiones ſui regni contulit & donavit. Rex tibi multa bona donavit, sancta Corona... Attakarus, (l) qui te fundavit. Gaudia vite... Des ſibi virgo pia Chriſti genitrixque Maria,... Ac devotorum rege conven- tum monachorum, ... Tempore nocturno qui te rogat atque diurno. ... Ut per (f) Verſus iſtos ſepten ad verbum recitat Franciſcus p. 10 poſtquam fundationem mona- ſterii ſanctæ Coronæ, nuptias cum Margarita , divortium cum eadem nuptiasque ſe- cundas cum Cunegunde altera conjuge enarraſſet. (g) Stehlikianus : tornamentis. (h) Cod. Steh. addit : valde. (i) Idem dives quoque. (k) Idem præjicit titulum: de funs- datione ſancte Corone. (1) Rectius idem codex Ottakarus.

Strana 32
32 CHRONICON per te Chriſto mundo moriturus in iſto... Letus iungatur, & poſt hanc mi- ſeriam eternis gaudiis perfruatur. Quomodo Ottakarus Rex Bohemie Dominam Margaretham duxerit, & quo- modo Auſtriam & Styriam, & Karinthiam cum aliis terris obtinuerit. Capitulum IIII. His itaque temporibus Fridericus illuftris Dux Auſtrie debitum car- nis prole orbatus exſolvit, & Dominam Margaretam germanam ſuam terrarum ſuarum heredem ſolam ſuperstitem dereliquit; hec siquidem do- mina Margareta Heinrico Divi (m) Friderici quondam Imperatoris filio nupſerat, quo ſine herede defuncto ad natale ſolum rediit viduata ma- rito. Mortuo igitur Friderico fratre ſuo Duce nobiles Auſtrie convenerunt, & qualiter sibi ſuisque posteris providerent, falubriter cogitare ceperunt, intervenientibus autem hinc inde diverſis tractatibus regem Ottakarum vocaverunt, ipſumque, ne ſuccumbere viderentur acephali, pro Duce ac Domino elegerunt, ſed quoniam rex Ottakarus nondum uxorem duxe- rat, Dominam ſuam Margaretam legalibus intervenientibus dotaliciis ei- dem pro coniuge deſponſaverunt, quatenus heredes Ducum ſuorum, quos per viros habere non poterant, fic saltem per feminam recupera- rent, Sic Margareta nubente stat Austria leta,... Austria letatur & Styria, quando (n) putatur, ... Quod, quia nupsisset regi, genitura fuisset.. Terris rectorem defunctis nobiliorem. Sequitur de Karinthiæ terra fic dicta. Interea Ducatui Karinthie Ulricus verus heres prefuit, qui regis Ot- takari conſanguineus fuit, hic fratrem quendam nomine Philippum ha- luit, qui primo quidem Salciburgenſi (o) Pontificatui prefuit, poſtea ve- ro promotus per Ottakarum regem Aquileigensis (p) Patriarchatus cul- men aſcendit. Proficit iſte parum, res diſsipat ecclefiarum, ... Diſculus (q) eſt totus, ac omnibus undique notus,... Quod sit egenorum deſtructor Cano- nicorum ... Raptor vel predo, non est fimilis sibi credo, .. Diſcolus, ut di- xi bona conſumit (1) crucifixi. Quam ob rem, ſi regi Ottakaro zelus Cleri (s) non parceret, ipſum in adepti honoris culmine nequaquam am- plius ſustinerent porro, quia Ulricus dux Karinthie heredes ſibi post mortem ſucceſſuros non habuit, Ottakarum regem adiit, & percepta pe- cunia Karinthiam, Karnioliam, Marchiam, & Portum Naonis poſt obi- tum ipſius ſibi iure perpetuo refignavit. Nobiles igitur earundem ter- rarum (m) C. Steh. Domini. (n) Idem rumque. (o) Idem Salczburgenſi. (p) Idem Aquilegien- ſis. (q) Idem diſcolus. (r) Cod. Stehs conſumens. (s) Vox Cleri deest in Stehlikia- no codice.

Strana 33
AULÆ REGIÆ. 33 rarum ad regem confluunt, & ei animo (t) obedire fideliter prestito fidei ſacramento (u) promittunt. Nullus rixatur, nullus ibi dampna minatur. In terris illis, caſtris, stratis, ſive villis. ... Has igitur terras adeptus titulum glorie ſue, quem prius habuit in epiſtolarum ſuarum exordio magnifice ampliavit, forma autem ſui tituli fuit talis: Ottakarus Dei gra- tia rex Bohemie , Marchio Moravie, Dux Auſtrie, Styrie Karinthie, & Car- niole. Dominus Marchio E re, Fortus Naonis. Inſuper Veronenlis, Ter- viſini & Fori iulienfis, cum aliis quibusdam oppidis in margine maris iacentibus, (x) iſtius regis videntes magnificentiam inito conſilio eum pro- defenſore concorditer elegerunt, suisque parentes beneplacitis tanquam Domino ſuo ultronei ſervierunt. Sic profecto extendit palmites ſuos uſ- que ad mare, & ufque ad flumen cepit fuas propagines feliciter dilata- re. Sic rex subiectas terras regit ecce potenter... Justitie rectas ſemitas ſectando frequenter . .. Ante ſuum vultum nunquam pertranfit inultum.. Crimen prolatum, ſic ſe cunctis bene gratum. ... Reddit, cuilibet quo- que, quod ſuum erat reddere, repulſo furore cauſas diſcutiendo, cogno- vit. Guociens autem rex ifte magnanimus hoftium cuneos potenter pro- pulſaverit , quociens quoque nimiam (y) adverſariorum multitudinem cum paucis campeſtri bello audacter invaſerit, & victor glorioſus ad pro- pria remeans triumphi palmam letanter reduxerit, luculenter infinuant, qui de ſuis geſtis fortibus ex certa ſcientia Cronica conſcripſerunt, & in diverſis voluminibus digne recolenda ea poſteris reliquerunt. (z) Huni, Litwani, Bavari ſimul atque Comani,... Ac alie gentes pecorino more ca- dentes,... Ipſum noverunt, & ab enſe suo perierunt.... Quomodo propter ſterilitatis opprobrium inter Regem & Reginam fuerit celebratum divortium. Capitulum V. Nuptiarum autem ſollempniis debita celebritate peractis, domina Margaretha per annos plurimos cum rege manſit, ſed fterilitatis humi- liata opprobrio liberos, qui ſibi in regno ſuccederent, habere nequivit. Nihil denique de contingentibus ab utroque obmittitur , ſed regina , ut dictum eſt, omnino sterilis invenitur; (a) Rex igitur pretextu fferilitatis hu- E Tom. V. Monum. (t) Idem amodo. (u) Cod. Steh. preſtito juramento vel fidei ſacramento. (x) Idem: adja- centibus. (y) Idem innumeram. (z) Memorias quasque geſtorum Ottokari omnino in quibusdam Chronicis noſtris reperire eſt, Chronica vero, & diverſa volumina, quæ ex certa ſcientia ſeu de induſtria de illius fortibus geſtis conſcripta fuerunt, hodie me- rito amiſſa dolemus. (a) Peculiaria hic omnino p. 11 c. 2 inferuit Franciſeus a Petro pre-

Strana 34
34 CHRONICON huiuscemodi ſubiectis sibi terris affutura mala preſenciens, quosdam fibi familiares pre ceteris convocavit, eisque turbationis fue materian clan- destine enarravit, ipsi vero, commune bonum privato preponderantes quomodo, (b) ſalubrius cenſuere, regem dilecte conjugis privari conſor- cio , quam ſine heredibus totum ſuum dominium diuturno ſubiacere pe- riculo. Qui rem privatam magis oſtendit sibi gratam,... Quæm rem mul- torum , merito fex fit populorum. Sapientum igitur verbis acquieſcens & conſiliis (c) univerſis ſuis nobilibus convocatis & ſatrapis non ſine cordis gemitu rem diu celataim prodidit, & ut non tam ſibi, quam utilitati po- puli conſulerent, publice poſtulavit. Ex hoc conſulitur, quo nil melius fore ſcitur, .. Quod Margaretha sterili rex conjuge ſpreta.. Consortem ducat, que debita lege matrimonii liberos sibi iure hereditario ſucceſſores pro- ducat, quid plura? Epiſcopi convenerunt, & de conſenſu Sedis Apoſto- lice divortium inter regem & reginam debita sollempnitate adhibita co- ram univerſo populo celebraverunt; Turbatur ergo Rex & tota Bohemia cum ipſo, ſed que linqua retexere, aut quis intellectus capere poterit, quanta ex hoc eventu uterque coniugum vehementis doloris incrementa ſustinuerit; Non enim admittit riſum amicorum (d) quorumlibet irrecu- perabilis diſceſſio, vel inopinata disgregatio. Hic Rex triſtatur, Regina gemens lacrimatur,... Fit populi planctus, pereunt modulamina cantus,.. Turbantur cives, luget cum paupere dives,... Gaudia decreſcunt, oculi la- crimisque madeſcunt,... Austria, Styria, Brunna,(e) Bohemia quatuor iſte.. Heccine carmina triſte ſonantia dant tibi Chriſte. ... Cithara namque ple- bis in luctum convertitur, dum flebili conſumato divortio regina non re- ditura in Austriam relegatur. Quomodo rex aliam uxorem duxerit, & quos liberos ex ipſa habuerit. (f) Capitulum VI. His itaque decenter peractis de consilio nobilium fuorum regi Ot- takaro uxor queritur, & quod ſtudioſe queritur, haud dubium, cicius invenitur. Fuit nimirum in Marſchovia (g) rex quidam generoſus & no- bilis, qui filiam bonis moribus insignitam nomine Chunegundam habuit, quam regi pro ipſa petenti pro conſorte legitima grato animo deſpon- ſavit, prætermiſſa: quod regina conſenſerit , ut ſibi unam de domicellis ſuis deligeret Otto- karus . e qua Nicolaum Oppavienſem dein Ducem aliasque proles procreavit. (b) Cod. Steh. rectius commodo. (c) Idem : inducters verbis & acquieſcens conſiliis. (d) Ita quidem uterque codex , ſed veroſimilius legendum auimorum. (e) Per tropum pro Moravia. (f) Cod. Steh. & filias. (g) Idem Maſchonia, Franciſcus : Mozavia.

Strana 35
AULÆ REGIÆ. 35 ſavit, Rex autem Stephanus dive memorie eiusdem virginis avunculus (b) ſecundum carnem exſtitit, qui ex tune (b) regnum Ungarorum non tam uſu armorum , quam ſanctitate morum ee utique felicius , quo devotius gubernavit. Qui Domino credit, nec ab eius laude recedit... Omnia pru- denter merito regit atque potenter,... Et quod dilexit Dominum Stepha- nus, bene rexit (i) Vngaricam gentem celerem satis & vehementem...Cu- negunda autem, dum ad partes venit Bohemie, Letantur cives, gaudet cum paupere dives,... Juxta ſuas metas exultat quelibet etas,... Que Marga- retha perierunt gaudia ſpreta...Hec cum Cunegunda redeunt conſorte ſe- cunda. Ex hac quippe Domina rex Ottakarus duas filias & tres filios ha- buit, quorum duobus mox in infantia defunctis, iunior (k) eidem poſt- modum in regno verus heres ſucceſsit, quumn autem hic iunior filius in vigilia ſancti Wenceslai Martyris naſcitur, fonte ſacre regeneratus bap- tiſmatis, Wenceslaus proprio nomine appellatur, veteres namque Bohemi hoc ex pie devotionis affectu in conſuetudine habuerunt, ut liberis ſuis nomina Sanctorum imponerent, in quoruim nataliciis in hune mundum nati fuerunt. (l) Nec ab re puto : hunc puerum circa diem ſancti Wences- lai naſci, diſpenſatio divina voluit, qui non tam amminiſtratione regimi- nis, quam preclare vite meritis eiusdem martyris per regnum Bohemie dum viveret, vices geſsit. Nec immerito nomen eius sibi vendicat, quem immitari vita & moribus tota mentis intentione ſatagebat. (m) Quomodo Romanorum rex Auſtriam, Styriam cum aliis terris ſibi petiit re- ſignari. Capitulum VII. Eo tempore Romanum cepit vacare imperium, bona quoque impe- rialia, multis ea hinc inde diſtrahentibus, immane ſuſcipiunt decrementum. Res non augetur, ubi Rector abeſſe videtur, ... Sepe cadunt turres, fine prefide deſtruitur res ... Quelibet abſente diſpenſatore repente. Sepe ete- nim caſuris rebus opportune ſuccurritur , ſi eis debite ſollicitudinis bac- cu- E 2 (h) In lato ſenſu pro ataviæ aut tritaviæ fratre (h) Pro : eo tempore aut ſæculo. (i) Hos duos verſus in Stehlikiano omiſit ſcribæ oſcitantia. (k) Idem : minor ita & mox in- fra. (l) Ex his jam conjice paſſim obſoleta nomina propria hodieque incognita Sane- torum eſſe, quæ quique gentilia, generisque eſſe ariolati ſunt. (m) Franciſens loco hujus baptiſmi refert ſolemnitatem ſummam in baptiſmo primogenitæ filiæ habitam , tum in gratiam Mœcenatis ſui , qui fuit e genere Procerum de Drazicz, memorias hu- jus proſapiæ non modo parte poſteriore Capitis ſecundi, ſed & Capite tertio narrat , quæ propria ſunt Franciſei , deſideranturque in hoc codice , quemadmodum & illud, quod Ottokarus ad Romanam Imperium expetitus fuerit.

Strana 36
36 CHRONICON culus ruine remurmurans (n) non negetur. Principes igitur Alamanie Imperatorie dignitatis culmen ſine preſide proſpicientes ſuccumbere, ſur- da aure hoc pertranfire noluerunt, ſed miſſis internunciis in unum con- venientes Dominum Rudolfum Comitem de Habilberg (o) virum utique bellicoſum & strenuum deliberatione previa in advocatum ſacri imperii concorditer elegerunt ; In tantum enim corda modernorum ambitionis nubilo obumbrata ſunt, quod ea, que maligna manus occupat, recupe- rari difficulter poſſint. Vir igitur ſtrenuus Romano imperio non incon- ſulte preficitur, qui sibi querere quietem neſciat, quoadusque invaſores imperii debite ſeveritatis mucrone compeſcat. Rex denique Rudolfus mox imperium adeptus cepit repetere, que ad ipſum cognovit a iure & bona conſuetudine pertinere; ſed quia Fridericus Dux Austrie, & Ulricus Dux Karinthie ſine heredibus, iure naturali ipſis in terris ſuis ſucceſſurus, (p) decesserant, Rudolfus Rex Regi Ottakaro nuncios litteris informatos direxit, & ut sibi Austriam, quam tenuit, ceterasque terras, utpote ex decretis Imperialibus ad Imperium devolutas, refignaret, cum debita man- ſuetudine poſtulavit. Sed quia contriſtat mentem ſibi ſermo repugnans, imperialibus per- lectis litteris iocundum vultum rex nunciis oſtendit, & qualiter congrue inviſis reſponderet ſermonibus cum diligentia cogitavit, regiam enim de- cet clementiam nuncios quamvis molestos vultu fereno evadere. Sed quis tam fructuoſe dignitatis titulo ad unius iuſſionis vocem ſine difficul- tate renunciat, (q) aut quis tam utilium terrarum dictarum ſine vi exac- tionis letus refignat Dominium? Deliberatione igitur previa Rex terras resignare noluit, ſed nuncios, qui venerant, decenter honoratos ad regem remiſit ; Rudolfus Rex igitur furore repletus validum exercitum congre- gavit, ad debellandum regem Bohemie opportuno tempore festinavit, quod audiens rex (r) donativa diſtribuit, & magna bellatorum convocata multitudine Romano Principi circa metas Austrie obviavit. Reges arman- tur, utrilibet arma parantur ... Ambo pugnare cupiunt, populum trucidare Diſponunt, ſed pro ordinanda concordia utrobique partes ſuas Nobiles inter- ponunt, divina igitur favente clementia delata (s) diſſensionis materia reges convenerunt, & qui paulo ante diſcordes fuerant, pacis oſculum prebue- runt. Rex denique Austriam cum terris adjacentibus resignavit, & ab eo (n) Creberrime author hac voce remurmurore utitur , quæ illi idem ſignificat ac reſiftere, reniti. (o) Cod. Steh. Habelberk. (p) Rectius Stehlik. Codex : ſucceſſuris. (q) In Cod. Stehl. periedus hæc prætermiſſa. (r) Supplet idem Codex: Bohemie. (s) Cod. Stehl. dilate.

Strana 37
AULÆ REGIÆ. 37 eodem honoratus magnifice ad propria remeavit, verumtamen fedus pa- cis, quod inter utrumque ordinandum nobiles decreverunt, per heredum ſuorum contractum matrimonii duraturum iugiter firmaverunt, Rudolfus (t) duxit Agnetem, (u) Guta («) que nupsit Wenceslao puero exiſtenti; hinc creſunt gaudia genti Bohemorum, ſed proh dolor ! pauco tempore ſic contracta duravit amicitia duorum. (y) Raro vicini bene ſtant ſimul aut uterini - Fratres, tranquillos demon fore non sinit illos. -- Nec incon- ſulte pretermittendum arbitror, quod ſub anno Domini milleſimo du- centeſimo LXXI. Wenceslaus naſcitur, & eodem anno Guta Romanorum Regis filia, que eidem nupsit, postea ſimiliter generatur, in hoc tamen una ab altera differt nativitas, quod Wenceslaus circa feftum ſancti Wen- ceslai in lucem prodiit, Guta vero ante eum in die beate Gertrudis nata fuit. Sequitur de conflictu regum, in quo Ottakarus, fraudulenter derelictus a ſuis, interiit. Capit. VIII. Quoniam autem res facta humanis mentibus nonnunquam peniten- tiam ingerit licet tardam, Ottakarus Rex reverfus in Bohemiam predictas terras ſe reſignaſſe doluit , & quorundam ſuorum animatus (z) conſiliis ipſas recuperare, aut omnino perire decrevit. Hec eo cogitante exer- citus congregatur, & mox citra (a) Danubium Ducatus Auſtrie rapinis & incendiis devaſtatur. Quidam autem (b) Auſtrales ad hoc ipſum fa- ciendum Ottakarum induxerunt, qui ipſum terras easdem refignaſſe sin- cero animo doluerunt. Romanorum rex igitur dampna ſuorum equani- miter pertranfire noluit, ſed congregata bellatorum multitudine in metis Moravie regem debellaturus robur fui exercitus collocavit; prefixo ergo die prelii utriusque exercitus, cunei congrediuntur, & prout eventuum exigit varietas, non pauci pugnantium hinc inde in ore gladii feriuntur- Hafte vibrantur, campique cruore rigantur, -- Hy proſternuntur, hy sicut aves capiuntur, -- Enſe cadunt plures Bohemi multi quaſi - (c) fuge pre- ſidium queſiverunt , qui & regem ſuum in medio adverſariorum cum paucis viriliter pugnantem turpiter reliquerunt. Sed quia paucorum contra plures diu durare nequivit rebellio, rex (d) pugna laceſſitus tan- den capitur , & captus contra honeſtatem reipublice cito ingulatur, (e) de (t) Idem : namque Rex. (u) Idem : filiam Ottokari. (x) Idem: filia Rudolphi. (y) idem dominorum. (z) Cod. Srehl. armatus. (a) Idem: circa. (b) Idem: enim. (a) Idem addit: fures. (d) Idem addit forti. (e) Idem: anno Domini MCCLXXVIII. in die beati Ruffi Martyris.

Strana 38
38 CHRONICON de cuius morte, ut aiunt, Rudolfus Rex vehementer doluit, & in Znoyma circa fratres M nores, poſtmodum transportandum in Bohemiam, corpus eius tumulari mandavit. O rota fortune, rota mobilis ut rota lune - Cur admiſiſti quod rex caderet nece triſti.— Quem ſublimaſti tantum, cui ſubpe- detaſti -- Terras vicinas, ipſius cede ruinas -- Factas multorum fore non dubito populorum. - Mors immatura, mors aſpera, mors quoque dura, - Dic cur Ottakarum factis & nomine clarum - Hinc nece tam triſti feſti- na nimis rapuiſti, — Invehor in gentem de rege ſuo fugientem -- In bello forti; maledic Deus alme cohorti, —cui Dominus credit, & eo pugnante recedit, — Quod ſi pugnaſset, nunquam mala tot tolerasset, -- Gens nimis afflicta pereat cito ſtirps maledicta, - Que ſic deliquit, regemque perire re- liquit, - - Qui bene viciſſet hoſtem, nec ibi cecidisset, - O gens ſtuita nimis, iamiam ſuccumbis in imis,-- Jam proſtrata peris, ſine rege ſubire mereris, Plus tibi quam ſorti, tibi plus minus imputo morti - - Principis interitum, - a quo fugiſti, & eum utique hoſti crudeliter ſuccumbere permiſiſti. Sic cito rex iſte periit, cui gaudia Chriſte-- Tecum procura, nec in eternum peritura. Amen. Quomodo Rudolfus Romanorum Rex Bohemiam intraverit & Marchionem Brandeburgenſem ibidem pro Capitaneo constituerit. Capitulum IX. Occiſo autem (f) rege Ottakaro Bohemi ad propria inglorii redie- runt, & poſt modica intervalla temporum propriam terram vaſtare ra- pinis, incendiis inceperunt. (g) Est enim gentis huius nostre conſuetudo peſſima, vel potius corruptela, quod cum contra hoftes venire, vel for- ſan redire ab eisdem properat, terram propriam hoste severior vastare festinat, & qui hoſtium eſſe debuerat propulſator, vicinorum ſuorum ho- ſtilis efficitur populator; Audiens autem Rudolfus Rex, ipſorum (b) in- ſolenciam aliis pretermiſſis negociis cum multa milicia proficiſcitur in Bohemiam, caſtra metatus autem circa Zcedlicz ſuum exercitum colloca- vit, & miſſis nunciis pociores Bohemie ad ſe venire mandavit ; hoc uti- que idcirco factum creditur, ut videlicet incommodis genero ſuo adhuc infanti affuturis conſuleret, & tutore inibi conſtituto in pace regni inco- las conſervaret. Audita autem nece Ottakari Otto illuftris Brandebur- genſis Marchio cognomine Longus exercitum convocavit, ac inde profi- ciſcens Wenceslao iuveni ſuo conſanquineo exhibiturus, ut puto, preſidi- um, venire in Bohemiam festinavit. Romanorum Rex vero hoc intelligens ſub (f) Cod. Stehl. proh dolor. (8) Idem: eeperunt. (b) Bohemorum.

Strana 39
AULÆ REGIE. 39 ſub forma pacis ad ſe Marchionem vocavit, diverſisque hinc inde con- ſumatis tractatibus de conſenſu Baronum Bohemie totius regni guberna- cula ſibi cum fiducia commendavit, ſic itaque Principes pacata mente ad (i) ſe invicem diſceſſerunt, & Saxones cum Marchione ſuo recipientes ſe in munitionibus tutelam ſibi regni Bohemie aſſumpſerunt. Wenceslaus autem civibus Pragensibus pro tempore cuſtodiendus traditur, a quibus, ne ad Marchionis potestatem perveniat, cum diligentia custoditur; tan- dem Marchio ſuorum fretus conſilio ipſis civibus villas regni perpetuo iure poſſidendas distribuit, & per hunc modum puerum ab eorum ex- torquens manibus ipſum in Beyzdez (k) caſtro fortiſſimo quibusdam ſibi de terra Capellanis adiunctis & famulis moraturum pro tempore collo- cavit. Medio tempore Marchio revertitur in Saxoniam, & qua tuere- tur regnum Bohemie , ſecum reduxit competentem militiam, cum quo ve- nit dominus Ebyrhardus Brandeburgenſis () Epiſcopus vir in armis stre- nuus & ſanquine generoſus ; nec mora puer in ipſo caſtro diverſorum defectuum laceffitur angustia, & fere tota, que sibi adiuncta fuerat, per importunitatem Saxonum ab ipſo cognita removetur familia. Sed quas putas dilicate puericie inter gentem incognitam efſe delicias, que tot ad- verſa ibidem ſuſtinuit, ut mater eius, que etiam cum ipſo venerat, dilec- te proli irrogatis opprobriis faſtidita recederet. Sic inter gentem duram satis ac furientem, (m) —Manfit mansuetus, sed non quivit fore letus. Quando ſemotos a ſe vidit ſibi notos, -- Eſt igitur triſtis puer in defecti- bus iſtis. -- Quos in hac etate suſtinuit, dum in medio terre proprie ſolus in contubernio aliene nacionis (u) remanſit. Post hec Marchio Wen- ceslao puero aſſumpto ad propria redire diſpoſuit , & Domino Erbyrhar, do (o) Brandeburgensi Epiſcopo vices ſuas in regno, tanquam Capitaneo recommiſit. Sic vice tutoris manet hic Saxo brevis oris — Linque velo- cis, ſubtilis erat quoque vocis -- Saxo recolligit (p) os, Bavarusque loquens boat ut bos , - Exaltans vocem graſſam (q) nimis atque ferocem. - Hinc tua vox Saxo redolet Bavaro quaſi Saxo -- Vndarum stille, quia non in- telligit ille - Linquam Saxonicam, ſicut nec noctua picam, - - Et velud in ſompnis agnoſcit Bavarus omnis - Saxonie verba, fi dulcia sint vel acerba,-- Quamvis Tewtonici poſſunt ambo benedici. (r) Quo- (i) Cod. Stehl. a ſe. (k) Idem: Byzdecz hodie Bezdięz in diſtrictu Bołeslavienſi. (1) Idem: Brandemburgenſis. (m) Rectius idem atque frementem. (n) Idem alie nacionis. (o) Idem Eberhardo. (p) Id eſt: contrahit. (q) Idem groſſam. (r) Ex his conjici- tur, quain multum diverſa adhuc ea ætate fuerit dialectus inter Bavaros & Saxones. quam

Strana 40
40 CHRONICON Quomodo in Saxoniam puer ſeptennis ducitur, & diverſis angariis ibidem affligitur. Capitulum X. Poſt obitum igitur Patris Wenceslaus ſeptennis in Saxoniam duci- tur , ubi nonnunquam cum his, qui ſecum iverant, fae & inedia laceſſi- tur, regalibus namque ibidem destitutus ſolaciis Sepe caret victu, quod erat miſerabile dictu, - Cum ſurgit mane caret eſuriens puto pane,-- Con- tritis pannis ibi manſit pluribus annis.-- Simplici (s) tunica quandoque induitur, & lineis veſtibus ſibi denegatis ſolis laneis contentatur. Inrup- tis calciis (€) frequenter (u) apparuit, quod pro emendacione eorundem dare numiſma non habuit. O regalis celfitudo cur tantis moleſtaris an- guſtiis, o proles magnifici germinis usque quo tam pernicioſe deiiceris, o regie propaginis iuventus tenera, cur ab his, qui te fovere debuerant, contempta calcaris. Sie contempta peris, & ab illis vincta teneris, --quos eo (x) tuos emulos feciſti, quo te tuaque eorundem manibus tradidiſti, ſed quis erumpnarum, quas ibi paſsus es, molestias ad plenum valeat enar- rare. Puer equidem crebreſcente inedia sic ad extrema ducitur, quod corporalis sibi neceſſitas ſepius denegatur, hec omnia innate ſibi manſue- tudinis non immemor patienter ſuſtinuit, & coexulibus ſuis ne turbati de- ficerent, iocundum vultum frequenter ostendit, mentis sue angustias ce- lare , ſe ipſum cohibendo, nititur, fideles quoque ſuos, crebro fimulando leticiam, conſolatur. Sed mihi dic Chriſte, quid poſtea fecerit iste - In exi- lio positus? iuvenilem etatem moribus & vita tranfire cepit, quod cete- ris, ut moris eſt, mundana ſolacia querentibus ſequeſtratus pro tempore a ſodalibus penetralia ſolus appetiit, & preſſuram deflens ſui exilii sta- tum ſuum Deo & beate Virgini orando profuſis lacrimis recomiſit & di- xit: Sim tibi commiſſus Deus omnipotens, & abyſſus -- Me preſſurarum iuvenem non obruat harum, - Me quoque Virgo pia redimas a clade Ma- ria, - - Qua pereo meſtus; mibi gratior eſſet honeſtus -- Finis in hoc mun- do , quo mole meroris habundo,— Quam faſtiditam dudum ſic ducere vitam. - - (y) Quo- quam pluriumque germanicarum dialectorum in unicam pene hodie transformatarum vicifſitudinem non alteri debemus, quam enatæ typographiæ, ut plures eruditi Viri ſentiunt. (s) Cod. Stehl. ſimplicique. (t) Idem: Irruptis calceis. (u) Idem addit; pes. (x) Idena: ex c0. (y) Hi ſex verſus abſunt ab exemplari Stehlikiano,

Strana 41
AULÆ REGIÆ. Quomodo Bohemia in abſentia regis deſtructa fuerit. Capitulum XI. Sed quoniam alieno raro ſine murmure quis obedit imperio, ubi ſub conditione fimili importuna eft dominantis exactio, incole regni Boe- mie rebelles Saxonibus efſe ceperunt, & eos privatis quibusdam celebra- tis conciliis (z) evadere decreverunt, quos paulo ante ad gubernandam terram concorditer vocaverunt, gens igitur genti molitur infidias, totaque terra ſubiecta periculis per incendium deſtruitur, & rapinas; in villis ha- bitantes ad munitiones confugiunt, quia qui vagantur extra menia mo- leſtiis variis afficiuntur , & pereunt, ſed & raro quis in locis munitis po- teſt habitare pacifice, diabolo namque inteſtina bella procurante, qui una- nimes iam ſimul bibunt & comedunt, mox ſubitis quibusdam ſuccenſi (a) furoribus ſe mútuo perſequendo occidunt, latrocinia pleruimque frequen- tantur, & ſpolia, & ſubito tota terra facta deſerta & invia. Regnum lu- xit, & lanquivit, (b) & qui pacifice viveret, unus ex millibus reperiri vix potuit, ville pereunt, civitates deficiunt, caſtra quoque mutuo ſe deſtru- endo fuccumbunt, divites capiuntur, pauperes occiduntur, iuvenes & vir- gines, ſenes cum iunioribus miſerabiliter opprimuntur, tranfeuntes per ſemitam undique ceſsaverunt, & gramina ſuccreſcentia tritas vias in ſoli- tudinem redegerunt. Clerus calcatur, contempnitur & ſpoliatur, -- Ob- sequium Chriſto, regno manſurus in iſto, -- Reddere ſe credit, qui claustro- rum bona ledit,— Qui non predatur, hic inſcius (c) eſſe putatur, -- Eft vio- lare fidem lex, & modus omnibus idem, -- Excedit metas fallendo quelibet etas. - His denique fieri incipientibus. Rusticus armatur, & pugnat, dampna minatur, — Imperat atque ſevit, qui porcos paſcere ſuevit.-- Hii etiam regnum Bohemie nacta opportunitate vaftare inceperunt, qui paulo ante hircos mactare, panes piftare, & nihilominus veteres reparare cal- ceos acquirendo victui neceſſaria conſueverunt. 41 Sequitur de fame maxima, que illis temporibus fuit in Bohemia. (d) Capitulum XII. Quoniam precedens periculum nonnunquam male ſequentis conſue- vit existere incentivum, in his malis per totum regnum victualia defe- cerunt. Nam ſine cultura campi ſteriles iacuerunt,- fame igitur urgente tanta peſtilentia in terra prevaluit, quantam retroactis temporibus, prout a ſenibus didici, nullus inibi expertus fuit, non habentibus enim homi- Tom. V. Monum. nibus (z) Idem: conſiliis. (a) ſuccenſis. (b) & elanguit, (c) Idiota, ineptus, hebes. (d) C. S. addit: & in aliis terris.

Strana 42
42 CHRONICON nibus unde viverent, variis herbarum veſcuntur generibus, ne famis anguſtia fatigati repente perirent, ſed nunquam humana natura diu ſub- fiſtere poteſt feno paſta vel graminibus, nequaquam, cum igitur conſue- ta hominibus ſubtrahuntur, qui iam vivi ambulant. Proſtrati ſubito ve- luti pecudes moriuntur, — Maxima pars gentis moritur cito pane caren- tis. - Mater triſtatur, dum fame puer trucidatur.- O inaudita famis anguſtia, mulier quedam materni affectus immemor infantem ſuis adhe- rentem uberibus interficit, quatenus ipſius ſaturata cadavere induciare pau- liſper miſeram vitam poſſit, equorum, ceterorumque animalium morti- cinia cruda, & inſulſa more canum de oſſibus rodentes plerique come- derunt, & tanto vehementius morientes catervatim corruunt, quanto fame cogente ad inconſuetam alimoniam ſe convertunt, in aſpectu filiorum paren- tes fame pereunt,& morituri iam mortuis ſine medio moriendo ſuccedunt,ex fetore cadaverum aer inficitur, & qui forſan amplius vivere poterat fe- tido thabeſcens aere, ſubito ſuffocatur, frater fratri ſepulturam prepa- rat, quem moriendo ſequi vel forſan prevenire sine mora festinat. Est ſermo durus, ubi defuncto moriturus - Exequias preſtat, cui mors certiſsi- ma reſtat. - - Cimiteria pro ſepultura deficiunt , & qui defunctos ſepe- liant, tedio affecti, iam inveniri vix poſſunt; magne igitur fovee fodiun- tur, in quas multa (e) defunctorum cadavera bigis inceſſanter adducta pro- iciuntur. Accidit quemdam Medicum, ut putabatur mortuum, in pre- paratam mitti foveam, in qua reſumptis quantulumcunque viribus per trium dierum ſpacium carnem rodebat humanam, qui poſt hec ſemivi- vus extrahitur, ſed quanto tempore ſupervixerit, ab omnibus dubitatur, areſcentibus itaque pre timore hominibus pars afflicte gentis natali ſolo relicto ad circumiacentes terras ſe transtulit, ubi vite neceſfaria arte, qua potuit, inter gentem incognitam acquifivit, ſed dum vitam proro- gare in terra aliena cogitat, propter novitatem ciborum & (f) aeris mor- ti celerius appropinquat. Sed fruſtra foris vita queritur, que definitiva data ſententia mox domi morituro negatur. Quis enim, niſi mentis in- ops, hodie moriturus in Bohemia vite ſue ſpatium, ſi poſſet, non proro- garet in Auſtria? Si vinci poſſet ſic mors, vix ullus obiſſet, ſed quemad- modum homines in Bohemia, sic procul dubio evadere mortem non poſ- ſunt in Auſtria. Nec ex famis ſolius anguſtia tanta, Deo permittente, ve- nit peſtilentia, nonnunquam etenim ſubitanea morte quis moritur, in cu- ius ore panis & nummiſma in marſubio invenitur. Materiam flendi pre- ſtat genus hoc moriendi - Quo moriens comedit, & qui ſe vivere credit,-- Quo- Ex iſta gente moritur comedendo repente. (g) (e) C. S. multorum. (f) Idem:vel. (g) Hos tres verſus & unum e ſuperioribus p. 15 acervavit Franciſeus, & ſuo c. 4 illigavit.

Strana 43
AULÆ REGLE. Quomodo monaſterium in Scedelicz eisdem temporibus ad extremam egeſtatem pervenerit? Capitulum XIII. Eo tempore per totum regnum Bohemie monasteria destruuntur, & quorum progenitores fundaverunt eccleſias, hi crucifixi patrimonio mo- liuntur inſidias. Dona (b) eccleſiaſtica per reproborum violencias distra- huntur, & ubi ſex perſone prius copioſum victum habuerant, ex hoc due difficillime nutriuntur. (i) Monaſterium siquidem Scedlicenſe ad tan- tam devenit inopiam, quod nihil penitus ibi remanſerat, unde fratres ſu- am poſſent evadère egestatem, grangie ipforum perierunt, structure cor- ruerunt, & villis ſpoliatis cenfum de pauperibus fuis tollere nequiverunt. Non habentibus igitur fratribus unde viverent, mobilia venduntur, & clinodia Monaſterii iudeis ſub uſurarum voragine exponuntur, auxilium amicorum queritur, ſed qui perituro ſuccurrat monaſterio, nullus peni- tus invenitur, quid amplius confumptis hiis, que habere poterant, an- nona deficiente panem de multis granorum generibus congestum cum gratiarum actionibus fratres comederunt, panis rudis, potus tenuis, alius quoque victus dabatur miſerabilis, cibaria, brutis apta, monachis prepo- nuntur, quia piſa, olus, rapule, fi tamen habentur, oleo aut adipe rariſ- ſime condiuntur. Piſcis raro datur monachis, cum non habeatur --Copia nummorum, compeſce Deus reproborum - Qui ſpoliant, mentes, monachos pie reſpice flentes,- Hiis bona largire nec eos sic mitte perire,-- Debilis eſt victus monashorum ſic & amictus, - Eſt multum durus, & humi poſi- tus quaſi murus -- Exigitur ſurſum, talem monachi puto curſum --Sumpti- bus & pannis tenuerunt pluribus annis.-- Fratres vero mire manſuetu- dinis dum diu talem patienter in domino ſuſtinuerunt (k) miſeriam, pau- cis domi remanentibus, ad alias domos ordinis diſperguntur, ut in eis pro tempore starent, & ſic proprii monasterii preſſuram ſaltem per ſuam ab- ſentiam relevarent, ſed victu inibi omnino deficiente vaſa, que divino cultui dedicata fuerant, cum gemitu, exponuntur, & ea que recedentes reliquerant, domi remanentes confummere compelluntur. (1) Fratres igi- tur ordinis convenerunt, & inito conſilio ipſum monaſterium redigere in grangiam fimplicem decreverunt, quatenus tribus, aut quatuor per- ſonis ibi habitatio fieret, ubi propter defectus innumeros magna fratrum congregatio manſionis commodum viteque neceſſaria non haberet. Gui- dam F 2 (b) Idem rectius bona. (i) Abhinc tota periodus uſque ad vocem grangie in Stehlikiano Codice ſcribæ oſcitantia omiſſa eſt. (k) C. S. ſuſtinuiſſent. (l) Abhine omnia uſ- que ad finem hujus capituli omiſſa ſunt in codice Stehlikiano. 43

Strana 44
CHRONICON dam autem ſaniori ſuffulti ſpiritu hoc dederunt conſilium, ut Dominus Walthenius, qui ex tunc ipſi monaſterio prefuit, vir quidem viſum ha- bens debilem, abſolveretur, & alius ad laborandum habilis canonica elec- tione previa eidem in officio ſuccederet, qui destructo monasterio cum ſollicitudine debita ſubveniret. Quo abſoluto frater Heideuricus in Ab- batem eligitur, (m) ſed destitutionem perpendens monasterii oblatam cu- ram ſuſcipere verebatur, qui tandem auctoritate ordinis compulſus hu- meros iugo difficulter ſuppoſuit, & amplius de Dei miſericordia quam de propria confiſus induſtria, cum omni diligentia ſibi commiſſi monaſ- terii negocia diſpenſavit, ſed mox Abbatem perduxit ad anxietatem - - officii cura, quando deſunt ſibi plura, que fratrum neceſſitas requirebat, ipſe pau- liſper ſemotus ab aliis paupertatis ſue honus nonnunquam cum lacrymis deplangebat, ſed ſuper quem requieſcet ſpiritus meus ait Dominus, niſi fuper humilem, & contritum corde, & trementem ſermones meos. Do- minus nimirum huius viri humilitatem reſpiciens cum eo erat, & miſer- tus ipſius omnia eius opera proſpere dirigebat, largitatis ſiquidem ſue ſibi Dominus manum aperuit, ac in bonis fuum replens defiderium cam- pos illius habundantia ubertatis replevit. Comparat hic villas & res libi congregat illas,- Quas diſtraxerunt alii, qui forte fuerunt-- Ante ma- lis dediti, nec eis potuere reniti.-que permittente Deo totam occupa- vere Bohemiam. Benedic Heidenrice Mariam. Que te ditavit, & ab exi- lio revocavit -- Predilectorum tibi conventum monachorum.- Sed quan- tum temporibus Abbatis huius monaſterium profecerit, quantumque non tam rerum terrenarum ſubſtantia, quan diſciplina monaſtica poſtmodum habundaverit , opitulante Deo preſentis laboris executio in ſequentibus declarabit. Abbas mutatur & paupertas relevatur, - - Clauſtri distructi monachi cecinere reducti - Devotas Chriſto laudes Abbate ſub iſto. 44 Quomodo rex Wenceslaus ad regnum redierit, & cum ingenti gaudio ſuſceptus fuerit. Capitulum XIIII. Adhuc Wenceslaus iuvenis nexibus exilii detinetur, & qui regni va- cillantis ſuccurrat occaſui raro aliquis invenitur. Tu autem Domine Deus oculo pietatis reſpice, & ne tota gens pereat, dexteram tue maiestatis ex- (m) Ex his Sedlicenſes & Abbatum ſuorum ſeriem, & hiſtoriam monaſterii ſui redintegrare poterunt, Kapihorskius enim neque de his duobus Abbatibus , neque de periculo abo- lendi & in grangiam ſeu prædium aut villam convertendi monaſterii quidquam novit.

Strana 45
AULE REGIE. 45 extende. Subvenias flenti, populo ſuccurre cadenti, - Compeſcas guerram, que diſtruit (n) undique terram, - Reſpice turbatos rebusque ſuis ſpoliatos,- Fac cito gaudere, Wenceslaumque videre. In regno regem, cui conſule condere legem, Qua confundantur reprobi, iusti foveantur.. Sed (o) quia amore huius iuvenis preſentem laborem incepimus, tempus exigit, ut ceteris omiſſis anfractibus ipſius geſta ſcribendo ammodo in dictamine procedamus, ne dum hiis, que non ſunt noſtri propoſiti moroſe intendi- mus, minus neceſfariis intenti ad ea, que decrevimus, tardius veniamus, quanto enim in ambagibus viator circuit tanto intentionis ſue metam haut dubium tardius apprehendit, anchoram igitur mentis illuc non inconſulte proicimus ubi tempeſtatis hora, tranquillitatis preſidium nos habituros ſperamus. Cunctorum dominum depoſco, quod hunc peregrinum - - Me fa- ciat clare ſcribendo domum revocare, -- Quatenus gens hec, que ab extra- neis conculcatur miſere , ipſus ſaltem preſencia utcunque conſolata va- leat reſpirare. (p) Divina igitur clementia favente nobiles regni ultra Do- mini ſui abſentiam ſuſtinere nolentes conſilium inierunt, & ad Marchio nem Brandeburgensem destinantes nuncios regem suum ad terram remitti ab ipſo cum debita reverencia pecierunt. Marchio autem preces nobi- lium admittere renuit, quod in tutela regni Bohemie ſe multa impendiſſe, dampnaque percepiſse non modica allegavit, & dixit: si de hiis nobis recompenſa facta fuerit, rex vester, quem petitis in terram ſuam nullo obſtante redibit. Sane nuncii ſpe ſua fruſtrati fine rege ad propria redi- erunt, & ea, que a Marchione audierant, nobilibus in unum convocatis per ordinem narraverunt. Nobiles igitur periculo regni volentes pro- videre, ſagaciter puerum sibi preſentari pecierunt, promittentes firmiter, quod cum Marchione ſuper allegatis dampnis convenire vellent, fi tamen ipſum puerum ſanum & incolumem invenirent. Fideiuſſoria igitur cau- cione intermedia puer in Bohemiam ducitur, qui exilii ſui anguſtiis ex- tenuatus admodum debilis invenitur. Nobiles autem naturali ſuo domi- no quantumcunque debili pocius ſubeſſe, quam a comodato torqueri do- minio eligentes deliberacione previa cum Marchione formam concordie quesiverunt, cum quo tamen concordare ex tunc minime potuerunt. Puer igitur in Saxoniam reducitur, pro quo totum regnum Bohemie ampliori- bus, quaim prius turbacionum ftimulis agitatur. Dic quantus luctus potuit fore, (n) Ita crebro ſcriba noſter i pro e reddit, C. S. recte habet deſtruit, (o) Hanc totam parentheſin uſque ad ſequentes duos verſus omiſit codex Stehlikianus. (p) Rur- ſum abhine uſque ad verba : Cum autem puer ad regnuns vehitur &c. omnia omiſſa ſunt in Codice eodem.

Strana 46
46 CHRONICON fore, quando reductus - Exulat in penis puer in terris alienis.--Gens etiam in eius receíſu nequaquam gaudere poterat, que per ipfius preſenciam, fi manſiſſet, habituram conſolacionis reſpirium ſe ſperabat, raro etenim ſine evidenti perſonarum, rerumque diſpendio quevis terra naturali privari viſa eſt Domino. Modicam (q) etiam rempublicam profeciſſe memini, quam pertractant, (r) quin potius diſſipant diſpenſatoris conſilia alieni: quippe qui propriis profectibus ſtudioſe innititur, commiſſorum quorum- libet nonnunquam executor negligens invenitur. Nobiles igitur Bohemie regnum amministratione sub (s) Saxonum videntes deficere, anxietatum hine inde irretiti retibus ad marchionem nunccios remiſerunt, & damp- na, que allegaverat, ut rex remitteretur ad propria, refundere promiſe- runt. Sic redit ad propria rex procurante Maria- Quam, plus quam fari poſſims, cepit venerari - Hoc mihi dixerunt, qui ſecum crebro fuerunt.— Cum autem puer ad regnum vehitur tota terra procul dubio infuſa divinitus nove rore letitie ubilibet irrigatur, venienti regi nobiles occurrerunt, eum- que de laqueo ereptum miſerie cum ingenti gaudio ſuſceperunt. Exer- cendo chorum congaudet plebs Bohemorum, - Quilibet exultat, rex (t) le- titieque reſultat, - - In gyro terre, quis poſſet dic mihi ferre - - Gaudia cunctorum, ſi ſcripta forent, populorum? -- Omnes letantur, puer atque ſe- nes venerantur, — Regis preſentiam venientis, lacrime periere gementis.-- Virgo fugando metus canit hinc & verna facetus -- Hine manibus plaudit dam vocem principis audit.- atque videt vultum eius, qui de novo ad propria rediit & meſtos letificavit. Timpana tanguntur, cithare quoque percutiuntur, — Voxque tube reſonat, ſonitum lyra tacta redonat, — Mox mimi ſaltant, gaudet chorus, organa cantant, -- Arridet genti veniens rex, & venienti — - Alludit Domino populus veluti peregrino - - Leto, poſt vota congaudet nacio tota. - Anno igitur incarnationis dominice Milleſimo CC. LXXXII. (u) rex iuvenis rediit ad terram, anno vero etatis ſue XII. Qualem ſe rex Wenceslaus exhibuit, quando ad terram ſuam reverſus fuit. Capitulum XV. Quanto putas cor regis in medio letantium turbationis pungatur acu- (q) Veroſimilius legendum: nullam ſeu modice. (r) Et hic legendum: perturbant. (s) Transpoſita vox. (t) Rectius codex Stehl. vox. (u) C. S. habet anno Milleſimo CCLXXXIII. præponitque hæc verba ſuperiori periodo: Cum autem puer ad regnum &c. Ceterum Epitomator quisquis demum fuit hujus Chronici Spineæ Coronæ in Codice Stehlikiano deſcripti , ab hoc loco omiſſis plurimis capitulis ad fundationem Aulæ regiæ tranſiliit. Non omiſſuri vero ſumus eo loco , quo Chronicon præſens exſcribere denuo cepit, rem indicare.

Strana 47
AULÆ REGIÆ. 47 aculeo, qui regnum ſuum penitus deſolatum invenit, quod, dum relega- retur exilio, illefum & integrum dereliquit, quave mente exultare per- fecte poterit, qui gentis ſue afflictionem aſpicit, quam alienigenarum im- portuna dominatio conculcavit, haud dubium, dum letitiam exultanti- bus apparenter exhibet pre diſtructione regni preſſura quoque ſuorum fidelium intus meret, hic denique riſus dolore miſceri cernitur, dum ſub ſerena facie homo interior prelo meroris torquetur. Sepius eſt letus ali- quis, ſed poſtea fletus -- Letitiam ſequitur, non ſemper ad aſtra venitur - Deliciis mundi, gaudent etiam ſitibundi, - - Reſpirando parum poſt finem triſtitiarum, — Letus triftatur intus. fic concomitatur -- Letitiam fletus, nul- lus valet eſse quietus, - Qui non turbetur, dum lecior eſſe videtur.- In hiis omnibus Wenceslaus quaſi agnus manſuetus apparuit, & iuvenilem etatem cunctis imitabilem exhibens, compoſitis moribus decoravit, mores ſuos & vitam ita compoſuit , quod in dicendis quibuslibet vel agendis debite menſure exceſſum a ſe cum diligentia relegavit, diſciplinate, & uno modo ſemper ſe tenuit, & quo intuentes offenderet, nihil omnino in ipſo apparuit, quia etiam nihil dignum reprehenſione exercuit, admi- randus pre ceteris cunctorum in se aſpectum non immerito provocavit, Quem ſemel audivit vocem proferre nefandam, vel forſan vidit facien- tem rem reprobandam, ipſe pius Prenceps ftuduit vitare deinceps. Devo- tus Chriſto ſic ſemper vixit in iſto, quod in maturitate tranſcendens in- fanciam limina ſanctorum crebrius viſitavit , profuſis lacrymis dominum exoravit, elemosinam quoque pauperibus Crifti nonnunquam propriis manibus cum hilaritate animi erogavit. Hic iuvenilis etatis admirare constantiam, hic vagabunde puericie experire diſciplinam, ipſe puerorum ludis iocoſis ſeu inanibus ſe raro immiſcuit, ipſe quo delectantur iuvenes prorſus vitare conſuevit. Omnibus eſt gratus, humilis, victu moderatus, Veſtis enim plona contextus ſimplici lana, - Nunquam partita variove co- lore polita,— Veſtivit puerum, quem vult tamen eſſe ſerenum.- Vt. non ſurdeſcat, & ut obloquentium linquas in ſe ipſo veſtium congruitate com- peſcat (x) a puericie ſue tempore timorem domini in corde habuit, ſanc- tis quoque honorem cum debita diligencia offerrens, ipforum reliquias ubi eas habere potuit, cum omni studio congregavit, congregatas quo- que auro, argento , & gemmis precioſiſſimis decoravit, in promiſſis se ſemper constanter tenuit, & avaritie vitium sibi nunquam dominari per- miſit. Porro divine ultionis ſententiam ſemper & ubique ſuſpicatus al- tare quoddam intus concavum sibi fabricari petiit, in cuius concavitate celo (x) Abhine ad verbum pene omnia mutuavit Franciſeus c. 5 p. 16.

Strana 48
CHRONICON 48 celo obducto nubibus ſecuture tempestatis expaveſcens fremitum curren- do velociter ſe abſcondit, litteratum etiam quemdam ibidem deliteſcen- do tremebundus ad se venire fecit, qui circa introitum altaris recubans aliquid ſibi de verbis ſacre ſcripture exponeret, eum quoque fancte ex- hortationis colloquiis ad devotionis gratiam provocaret, super hoc etiam altare ſacroſanctas diverſorum ſanctorum reliquias frequenter dum intra- ret, poſuit, quatenus ipſorum ſanctorum adiutus patrocinio , ictum ful- gurantis haſte ſecurus evaderet, & serenitate aeris redeunte eo ardencius quo liberalius divinis laudibus inhereret, preterea unus de Capellanis Al- bertus nomine vir utique devotus in domino & regi familiariſſimus quas- dam iuvenilium annorum levitates in eo considerans ipsum decenter ſe- mel alloquendo corripuit, qui mox correptoris emendatus colloquiis ſe deinceps ab huiuscemodi levitatibus vigilancius cuſtodivit, ſed & ſobria racione conſulta ſe aliquantulum exorbitaſſe reperiit & per duorum an- norum ſpacium corpus ſuum veſte cilicina castigavit, quatenus carnis ſue motus illicitos valenter compeſceret, & rigorem iuste irraſcentis districti iudicis lamento penitentie ultroneus mitigaret. Poſt hec redargutus a pluribus cilicium depoſuit, & uſque ad mortem ſuam ieiuniis & oratio- nibus carnem ſuam macerans inimici latentis infidias a ſe viriliter propul- ſavit , modo puerorum naſcencia (y) cum delectatione comedit, & cattos videre, eorumque garritum audire, ex quadam conſuetudine exhorruit. In augmento ecclefiastici ornatus delectatus fuit, miſsas quoque votivas cum magna reverentia puer exiſtens audire conſuevit , ſacerdotibus in Chriſto honorem exhibuit, & religioſos quoslibet iuxta qualitatem me- ritorum ſuorum amare cepit, (z) gaudentibus congaudere didicit, & flen- tibus compaſſionis ſue clemenciam nonnunquam irrequiſitus oſtendit, ſed quid huius iuvenis ad preſens immoramur virtutibus, cum in fortiori etate horum eminentiora fecerit, prout ſequentis tractatus ſeries favente Domino declarabit. Sequitur quomodo regina Chunigundis Moraviam venerit, ubi Zewiſſius eius familiaritatem adeptus fuit. Capitulum XVI. Regno itaque Bohemie incendiis & rapinis totaliter devaſtato fames, ut dictum eft, in tantum prevaluit, quod inter eos, qui remanſerunt, in urbibus, raro quispiam victus corporalis neceſfaria habere potuit, pocio- res igitur huiusmodi peſtilenciam diu duraturam ſuſpicantes cottidianam (y) Id est : fructus. (z) Etiam hanc periodum ſuam fecit Franciſcus. fa-

Strana 49
AULÆ REGIÆ. 49 familiam ſuam minuerunt, & ut expenſis parcerent, qui prius famulorum cetu circumſepti incedere pompoſe conſueverant, ex tunc ſolius manci- pii ſollatio contenti fuerunt. Domina igitur Chunigunda regina, cum in Bohemia ſibi victualia deficerent, in Moraviam per quosdam informata ſe transtulit, ubi annis exilii Wenceslai pueri moram faciens in vite neceſsa- riis cum fua familia defectus innumeros paſsa fuerat, erat autem his die- bus Baro quidam de Bohemia Zewiſſius (a) nomine, quem culpis fuis exi- gentibus rex Ottakarus proſcriptionis ſententia mulctandum duxerat, eum quoque cum tota ſua domo perpetui diſpendiis exilii irrevocabili- ter deputarat, Hic rege Ottakaro defuncto Chunigundam reginam in Mo- raviam manentem adiit, cui non tam obſequiis prompcior, quam collo- quiis familiarior ceteris militibus eſſe cepit, ſperabat etenim, quod sta- tum priſtinum recuperaturus poſſeſſiones ſuas in regno fîne difficultate reſummeret, ſi coram regina, quacunque calliditate adiutus, familiaritatis gratiam inveniret. Sed quia de facili mutatur mens mulieris, regina, ut aiunt, quibusdam artis magice ab ipſo illuſa fallaciis ipſum arcius (b) a- mans fibi mox complacere ſtuduit, & quod in regem deliquerat, ipſi in- dulgens ex animo, eum inter cottidianam ſue curie familiam preſtancio- rem ceteris deputauit, ſed quia mens imbuta fraudibus raro indultis con- tentatur limitibus, Zewiſſius in oculis regine ſe graciam inveniſſe confide- rans ampliora appeciit, & regine animum in amorem fuum, quibusdam nigromancie conatibus ipſam circumveniens, provocavit. Dyabolus igi- tur malarum concepcionum intentator fedulus voluptati utriusque veno- ſe (c) fraudis ſue opem adhibuit, & inter reginam & Zewiſſium illicita- rum nupciarum comercium conſumari Paranimphus ſubdolus procura- vit. Ex hoc regina Zewiſſium usque ad mortem non deſeruit, ſed ipſius voluntati acquieſcens iugiter stando ſecum in Moravia filium ex eo ha- buit, quem Johannem proprio vocabulo in fonte ſacri baptiſmatis appel- lavit, hie ſucceſsu temporis factus adoleſcentior ſeculo abrenunccians re- ligioſa veſte ſe induit & in ordinem Crucifixorum (d) Chriſto militans in bonis actibus dies ſuos feliciter conſummavit. Sawiſchius mundam ſic pro- ſtituit Chunigundam - Defunctique thorum maculat regis Bohemorum.-- Tom. V. Monum. G Quo- �a) Scriba noſter varie hoc nomen ſcribit , jam Zewiſſius, jam Zawiſſius, jam Se & Saviſ ſius. Ab aliis paſſim Zawiſſius appellatur. (b) Ita crebrius pro arctius. (c) Le- gendum venenoje aut veneroſe pro venereæ. (d) Rectius Franciscus c. 5 p. 16 Cras- ciferorum, qui hæe ſummo compendio transſcripſit.

Strana 50
50 CHRONICON Quomodo regina redierit in Bohemiam , & quomodo Sawiſchium rege Wenceslao reconciliaverit. Capitulum XVII. Porro regina Wenceslaum iuvenem ad regnum ſuum rediiſſe intel- ligens ipſum in ſcriptis placere tremebunda ftuduit, quem, reatus fui conſcia, visitare perſonaliter non preſumpsit, nec immerito regis indigna- tionis ſententiam ſe incurriſſe timuit, que tam pernicioſe degenerans ſer- vo ſuo in re tam nepharia conquievit. Quoniam autem facile mitigatur animi comocio puerilis, Wenceslaus more impaciens nunccios destinavit, & materno cupiens conſolare (e) intuitu matrem ad ſuam preſenciam ge- neroſus iuvenis invitavit, venientem matrem puer benignus ſuſcepit, & tocius reatus immemor. Rex Chunegundam matrem iubet eſſe iocundam, — Sic puer in matre letatur, qui ſine patre —- Vixerat in penis prius, in terris alienis.- Sewischius denique non tam indignationem regis, quam iram regni nobilium expaveſcens venire in Bohemiam noluit, ſed in mu- nicionibus quibusdam Moravie latenter le recipiens pro recuperatione status ſui, regine litteras & nunccios deſtinavit, ipſa vero nacta oppor tunitatem materne blandiendo filium adire ſatagit, & pro reconciliando Zewiſſio, adiunctis ſibi quibusdam nobilibus, puero preces fundit. Sed quoniam puerum mox frangit vox Mulierum, Maternas preces rex exau- dire non diſtulit, ſed illatas regno eidem clementer indulgens iniurias, ipſum ad ſuam preſenciam evocavit. Sewiſchius igitur de protectione regine conſiſus, ſecurus regem adiit, & doloſe ſe humilians eo fincerius, quo ſubtilius familiaritatis gratiam in audiencia principis acquiſivit. Se- wiſchius letatur, qui regi conciliatur -- Regine meritis, tamen hoc rogo, ſci- re velitis: - Quod iuvenes dudum ſervant in pectore ludum-- Quem tunc luſerunt, pueriles quando fuerunt -- Ergo conventum iuvenum ludumve po- rentum - Declinare ſtude, ſed cum paribus tibi lude. -- Pluribus eſt una vox, ſi cum divite pruna -- Pauper homo comedit, raro cum pace recedit. -- (f) Quomodo Zewiſchius gratie regis (g) vixerit, & reginam legitime duxerit. Capitulum XVIII. Sewiſchius regie familiaritatis adeptus gratiam regina annuente cu- ram (e) Conſolari. (f) Adagium vernaculum etiam hodie uſitatum : pruna ſeu ceraſa cum potentibus comedere periculoſum est, quod paſſim dein nucleis inferiores ab iis im- petantur. (g) Ita codex, ſed legendum in gratia regis.

Strana 51
AULE REGIÆ. 51 ram ſibi Curie (b) aſſumpſit; cunctos quoque officiales, quos in eadem reperit de ſuis amministrationibus mox removens. familiares suos eisdem in officiis ſingulis ſubrogavit , ſtatum curie pro ſua voluntate diſpoſuit, & qui ſuis mandatis reſilire preſumeret, inibi penitus nullus fuit. Hos ſuplantavit, illos removendo fugavit, tantum etiam ingratum de perceptis beneficiis ſe apparenter reddidit, quanto eos, qui ſue reconciliationis pro- motores ſtudioſe exftiterant, hoſtiliter perſequens conculcavit. Porro de conſenſu Matris regem in tanta coarctavit cuſtodia, quod copiam loquen- di difficulter sibi habere poterant, qui pro exequendis ſuis negociis ad ipſius curiam veniebant, in cauſis quibuscunque finale reſponſum nullus plane habere potuit, niſi qui Zewiſchii patrocinio coram principe pro- moveri meruit, plerumque negocia ſua quispiam regi difficulter admiſ- ſus expoſuit, qui non a rege, ſed potius ab ore Zewiſchii verbum reſpon- five recipiens contentus receſsit. Rege tacente ipſe loquitur, & tocius re- gni ſolus negocia pertractans, ſemper plus rege timetur, ſolus diſpoſuit omnia, ſibi ſoli obediunt univerſa, omnia ordinat, omnibus imperat, to- tam quoque curiam pro libitu ſuo potenter Vertit, & invertit, versam vertendo revertit, fic etiam Volvit, & involvit, que volverat ante, revol- vit, -- Rex non curatur, Zewisch magnus reputatur, isti debetur reverentia; qui veneretur regem, vel qui ſibi pro honore exhibeat munus, non eſt in millibus unus. Sewiſchius pueriles ludos regem docuit, quatenus eo lu- dente ſtatum regni pro propria utilitate diſponeret, fibique familiares in ipſius regni non tam officiis, quam beneficiis exaltaret. (i) Hunc quidem Camerarium, illum Burcravium, alium vero, quem ſublimare voluit, Marſchaleum , vel forſan Dapiferum ordinavit. Nullum pincernam, nullum voluit fore vernam Principis, qui ſibi diſplicuit. Quos- dam calcavit, ſed amicos magnificavit.—- Iſtos promovit, hos conculcando re- movit. Ipſe igitur, cum cuncta sibi licere conſpiceret, ratus ſe exauditi- onis dignum, regem adiit, & ut sibi reginam copularet legitime, melli- tis eum manuducens colloquiis, poſtulavit. Rex vero adhuc iuvenis hoc expedire existimans precibus poſtu- lantis ſine difficultate annuit, & matrem ſuam, cui id ipſum non diſpli- cuit, votis utriusque ſatisfaciens , pro conſorte legitima publice Sewiſchio deſponſavit, ut qui ad actum illiciti connubii prius conſenſerant , nuptiis celebratis legalibus ammodo licite comanerent. Sic vex errorem revocans atriusque priorem, - Zewiſchio munde de conſenſu Chunigunde, - Deſpon- G 2 fat (h) Id est Aulæ Regalis. (i) Hæc tria capitula ſumma brevitate complexus Franciſeus, adeo ut tamen integras nonnunquam orationes Petri Abbatis transſcripſerit.

Strana 52
52 CHRONICON sat matrem, poſt hec tenet hunc quasi patrem, (k) -- Ex hoc letatur Zewisch, quod magnificatur -- Per mundi gyrum, non eſt tamen hoc puto mirum.— quod qui reginam, filio annuente, duxerat, nubilo repulſo triſticie, corde & animo plus ſolito exultabat, & quia humane ambitionis conditio ple- rumque inconſulte extollitur, dum in huius mundi favoribus, arridente fortuna, cunctis relegatis inproſperis, quispiam proſperatur; Zewiſchius vero tam regine familiaritatem, quam regis adeptus gratiam, nullum ſibi parem estimans, manus ſuas ad fortia cepit mittere, & Barones Bo- hemie, qui prius negociis regni prefuerant, clam palamque non fuit ve- ritus perſequendo turbare , nec in hoc contentus eſſe voluit , ſed altiora aſpirans, herede regni irrequiſito, cuncta regni negocia iuxta ſue volun- tatis arbitrium, sicut antea, ordinavit, amici autem ipſius, quos in benefi- ciis regni ſublimaverat,de ipſo preſumentes magnas ex tunc ceperunt in terra exercere inſanias. Hos conturbando, ſed & illos ſupeditando (1) - omnibus manus non ceſsaverunt inicere violentas. Hii laſcivire ceperunt & refi- lire (m) - - Nobilibus terre, sic fiunt undique gwerre —- Inter maiores, quos turbant, & pociores.-- Ergo Jeſu Chrifte fac quod Zewiſchius iste -- Sic compeſcatur, quod regnum pace fruatur, - Fac me defunctos ſubito deplan- gere cunctos -- Devaſtatores, vel eorum corrige mores.- Quomodo rex Wenceslaus reginam Guttam duxerit, & de morte matris ipſius Chunigundis regine. Capitulum XIX. Quoniam autem Wenceslaus heres regni Bohemie, Guta quoque Rudolfi regis Romanorum filia tempore deſponſationis remurmurrante (n) infantia utriusque nondum erant apti connubiis, ifte cum matre redivit ad propria, illa vero cum patre manfit usque ad tempus etatis legitime delicacius educanda. Sicque ſequeſtrati ſunt, qui fuerant ſociati -- Nexu legali iuvenes in tempore tali. -- Anno igitur incarnationis dominice M. CCLXXXV. ipſe eſt annus Wenceslai XIIII. idem iuvenis aſſumpta matre, comitante quoque Zewiſchio, ſponſam ſuam viſurus in Egram pro- ficiſcitur , ubi Rudolfus Rex Romanorum una cum Guta filia ſua ipſius adventum cum ſolempnitate congrua preſtolatur, quibus in unum con- venientibus Ambo letantur, utrilibet oſcula dantur, -- Meſta relegantur, amplexus continuantur. Guid plura, Wenceslaus mox iuvenum more gaũ- (k) Nuptiarum harum Zawiſchii cum matre Wenceslai nullam penitus Franciſcus fecit me- moriam. (1) Id eſt: ſupplantando, ſeu ſub pedes dando. (m) Id est: inſultare. (n) Id eft: obſiſtente, vel impediente.

Strana 53
AULÆ REGIÆ. gaudet, conſortis amore, tandem ad eam ingreditur, & conſueto interve- niente commercio olim contractorum ſponſalium celebritas in nocte con- verſionis ſancti Pauli apoſtoli conſumatur. Dudum contracta, lic fit (o) omnino peracta, - Federa dictorum legalia ſunt puerorum (p)-- Vultu for- moſa Guta nobilis, generoſa, -- Hoc nomen de ve de iure meretur habere, - Cum bonitate quidem Guta convenit, & ſonat idem, Hinc Guta ſive bo- na regali digna corona — Qualibet etate ſuperat mala cum bonitate, - Eſt Guta ſermone, bona morum conditione, - - Moribus, & vita, quibus est virgo redimita, - Dogma pudica ſatis dat virginibus bonitatis - Omni- bus eſt grata regis de ſanquine nata, - Ingrediendo thorum regi placuit Bo- hemorum — Connubiis quorum rixe veteres Bohemorum. Digne delentur, quas ſemper habere videntur, — Contra Theutonicos pacisque quietis amicos- Ex tunc Theutonica virgo conſors & amica-- Efficitur regis Bohemorum. Vincula legis -- Huius dignare pia virgo conſolidare,- - Vt vivant lete concorditer atque quiete. Porro Zewiſchius, qui cum rege Wenceslao ibidem venerat, pro preſumptione ſua indignationem regis Romanorum ſe incurriſſe ſenciens oppidum Egrenſe noluit intrare, (q) ſed manens exs tra urbis menia ipſe ſibi conſcius plus fuge, quam convivancium con- ſorcio ſe caucius adaptavit, tandem nuptiarum ſolempniis decenter per- actis Romanorum rex, neſcio quid finiſtri de noſtris ſuſpicatus, ſuam dedu- xit ſecum filiam, & Wenceslaus rex cum matre ſua reverſus eft in Bo- hemiam. Eodem anno religioſi viri fratres heremitarum ordinis ſancti Augustini Pragam venerunt, & de conſenſu domini Thobie Pragensis epiſ- copi ſe in eccleſiam ſancti Thome Apoſtoli-in ſuburbio (r) receperunt, ubi usque hodie morantur, & Chriſto iugiter famulantur fratres, qui vite fontem ficiunt, heremite,-- Seu Wilhelmite, (s) qui vivunt undique rite, - Pragam venerunt & continuo cecinerunt -- Gloria, laus, & honor tibi fit Rex Chrifte redemptor.- Eodem etiam anno Chunigunda mater Domini Wenceslai regis moritur. Mortua conditur & in eccleſia sepelitur --sancti Franciſci, quod dignentur reminiſci,-- Hi qui Maiores (t) ſunt fratres, atque Minores, - Ac Wilhelmite, quibus eſt perfectio vite, - Nec non ſigniferi (u) ſe- (o) Legendum: ſic. (p) Sæpe author vocem puerorum pro liberorum illa ætate uſitatam accipit. (q) Hæc de Zawiſſio cum omnibus conſequentibus hujus Capituli rurſum prætermiſit penitus Franciſcus. (r) Hem ! quam modica , & cum primis hac parte adhuc arctata Minor Praga fuerit, ut ſancti Thomæ eccleſia tum in ſuburbio ſtete- rit, in diplomatibus paſſim hujus eccleſiæ ſitus ejuscemodi verbis : ad muros aut ſu- pra muros indicatur. (s) Eo tempore etiam Wilhelmitæ vocari ſoliti, quod Wil- helmitis paſſim ſociati eſſent. (t) Majores tum dicebantur fratres Ordinis Prædi- catorum. (u) Crucigeri. 53

Strana 54
54 CHRONICON ſecularis concio cleri, - Qui cantavere pro defuncta miſerere. Hinc Rex triſtatur, hinc Zewiſchius lacrimatur, — Hic matrem plangit, illum mors coniugis angit, -- Hii duo dum deflent, singultibus aera replent. De adventu regine Gute in Bohemiam & de moribus virtuoſis eiusdem. Capitulum XX. Guinto decimo anno etatis domini Wenceslai regis Bohemie fideles regni futuris precavere cupientes eventibus regem adierunt, & ut pro Domina Guta, que in pueritia eidem deſponſata fuerat, regis Romanorum videlicet filia, ſibi ammodo commanſura, mitteret , ipſum conſiliis, quibus poterant, induxerunt, ne videlicet regnum periclitari contingeret, li frau- dibus trucidatus Zewiſchii rex quandoque nullo poſt ſe herede relicto repente periret. Ipſe ſiquidem nunquam de vita ſua plenam ſecuritatem habere potuit, quamdiu importunum Zewiſchii Magisterium paſſus fuit. Hac in preſſura quid agat, ſibi conſule pura — Virgo Dei genitrix, miſero fer opem miſeratrix. Rex igitur fidelium ſuorum acquieſcens conſi- liis differre noluit, ſed miſſis nunciis Gutam confortem ſuam tenerrimam Rudolfi regis filiam honorabiliter invitavit, quatenus mutuo conſolaren- tur confortio, & legitimis intervenientibus connubiis providerent de he- redibus toti regno. Imperator autem more impaciens rem gestam pro- rogare noluit, ſed instanti itineri adaptans neceſsaria filiam fuam, com- petentem sibi adjungens familiam, genero ſuo regi Bohemie deſtinavit. Hec quicunque legis, noſcas, quod filia regis -multum turbatur, dum de gre- mio ſeparatur - Patris turbati, ſic ambo ſatis tribulati -- paſſim fleverunt, defuncti quando fuerunt.-- Porro Guta dum in introitu ſuo terram de- ſolatam inſpiceret, vehementer ingemuit, & pauperibus, fibi occurrenti- bus, preffurasque ſuas fibi exponentibus, ex corde compatitur, & de emen- datione status ipſorum ſe velle eſſe ſollicitam, quamvis iuvenis eſſet, & te- nera, maturis tamen verbis, compofitisque moribus pollicetur. Ex hoc pauperes conſolationem recipiunt, & non tam stabiliores, quam feliciores ammodo in adventu domine sue Salvatorem omnium benedicunt. Regi- ne venienti rex obviare properat, ipſam quoque affectuoſe ſuſcipiens in regni ſui ſolio letanter collocat, & eam amplius dominam & reginam Bo- hemie ab omnibus appellari precipit atque mandat, ſed quantam putas in curia regis ortam fuiſſe letitiam, ubi rex regine exultationem cumu- lat, & novarum nuptiarum celebritas exultandi materiam utrique con- jugum amministrat? Guta adventus ſui hilaritate regem exultare com- Pu-

Strana 55
AULÆ REGIÆ. 55 pulit, quam vice verſa regalis magnificencie intuitus ad letandum in gen- tis ſue leticia provocavit. Sponſus exultat, ſponſa letatur, & utriusque curie familia ad congaudendum letantibus incitatur, non enim poſſunt filii ſponſi lugere , quamdiu ipſis non dedignatur ſenſus hilaris comanere. Nec immerito etiam tocius regni incole iftis letantibus exultandi ſump- ſere materiam, qui ex eorundem gaudioſis connubiis heredes regni ſuc- ceſſu temporis habuerunt, ac ipſis regnantibus proſperitate ſuffulti ab om- nibus reproborum inſultibus ammodo quieverunt. Regina igitur de vir- tute in virtutem evidenter proficiſcens ſtatum curie ſue cum debita ma- turitate diſpoſuit, & eos, quos minus utiles reperit, removens, ydoneis perſonis & providis univerſa ſua negocia pertractanda commiſit, ex in- genita quoque ſibi induſtria talem ſe cunctis exhibuit , quod tribulatus quispian ad ipſam veniens ſine conſolacionis remedio nunquam ab ipſa receſſit, utrique genti videlicet Theutunice ac Bohemice ita complacere ſtuduit, quod reprehenſionis notam, odiive materiam nullus in ipſa re- perire potuit, inter gentes diſcordes communiter vivendo eunctis com- placuit, quia cuiuscunque Ligwagii (x) foret quispiam, iuxta meritorum ſuorum differentiam honorem & commodum ab ipſa cottidie reportavit ; nullum tempus inutiliter pertranfire voluit, sed tempora miscens tem- poribus nunc laudibus divinis cum debita veneracione affuit, nunc vero muliebribus intenta laboribus ocioſum panem comedere recuſavit. Do- micellas ſuas vacare non pertulit, ſed fingulis fingula iniungens opera, illam texere, illam nere, conſuere doctrix ſedula erudivit, Quomodo Zewiſſius clandeſtine regem Wenceslaum perſecutus fuerit. Capitulum XXI. Inter ea , que dicta ſunt , hactenus incomperte doloſitatis quedam machinamenta comperio, que, ammiracioni deditus, quorundam quoque emulacione territus, pandere procul dubio pertimeſco. Hec namque, formidine tactus, nequaquam deſcribendo proderem, si hec eadem lippis & tonſoribus iam cognita voce murmurantis populi non audirem, verum- tamen que vulgi opinio clamoſo infinuare preſumit preconio, hec ut ſcri- bendorum deinceps patefiat series, ammirans & stupens preſenti tracta- tui interpono. Quis enim non usquequaque ammirando ſtupeſceret, qui inter aſſiduorum blandimenta amplexuum clandeſtine machinationis molimina, prius nunquam ſuſpicatus talia, inveniret. Ammirari nimirum ad (x) Lege linguagii, id est ſermonis ſeu idiomatis.

Strana 56
CHRONICON ad plenum non ſufficimus, dum Zewiſchium regi Wenceslae tam affabi- lium oſculorum, tamque familiarium amplexuum blandiciis applaudere, ſibique illudere apparenter cernimus, quem tamen ſue vite infidias demo- liri, fama volante publica, invenimus, o deteſtanda in aperto applauſoris fallacia, o reprobanda infîdiatoris occulti fraudulenta verſucia! ubi alumpni ſui finceritati quis molitur inſidias, & benefacienti regi miles perfidus inter- nicionis (3) intuitu clanculo irrogare conatur moleſtias, ſed quis ocultum insidiatorem publico hoſte deteriorem dubitat? insidiantium siquidem iacula, me forſan ſollicite muniendo, evaderem, ſed ubi & quando & quo- ciens eſſent iminentia preſentirem, que utique precavere non valeo, dum unde & a quo adverſa ventura ſint, ignoro. Neſcio, ſi noſtis, credo quod publicus hoſtis — Vos minus offendit illo, qui clam reprehendit,-- Et mi- nus infeſtus eſt, offenſor manifeſtus.- Quam qui perſequitur ſecreto, non (z) bene ſcitur, - Quod mala vitaret hec, que nocitura probaret? — Qui blan- dis verbis nos decipiunt & acerbis-- Clam plagis cedunt, hi deterius puto Quam ſi terrerent verbis, vel forte tacerent, - tanto quippe pe- ledunt, -- riculoſius hoſtis perſequendo officit, quanto doloſe mentis verſucias pa- cem redolentibus verbis vestit. Porro Zewiſchius eo contra ſe linquam populi murmurantis provocat, quo perverſe cogitationis conatus mani- festis quibusdam argumentis denudat, Baronum quoque mentibus, quos actenus conculcavit , inde ſe perſequendi opportunitatem tribuit, unde pernotam huiusmodi fame ſue detrahendi materiam populo preparavit, Zewiſchius autem contra ſe inſurgentem parvipendens infamiam ut prius univerſa diſpoſuit, & regie diſpenſator Curie pro ſuo arbitrio ſingula or- dinavit, eo tempore amici fui terram ſpoliant, & ceterorum mentes no- bilium contra ſe ultronei exacerbant, ſicque fit, ut dum per importunita- tem ipſorum regnum deſtruitur, usque ad celorum alta vociferantis po- puli gemitus elevetur. 56 Quomodo rex Wenceslaus in iſtis cauſis anguſtiatus fuerit, & de prima ſua expeditione quam duxit in Moraviam. Capitulum XXII. Nobiles regni Zewiſchii, amicorum quoque eius, amplius'equanimi- ter nolentes pertranſire iniurias, conſilium inierunt, & ut importunis eo- rundem, nacta occaſione, remurmurarent (a) inſultibus, plerique ſe elon- gan- (y) Lege: inserneciouis. (z) Pro: an non. (a) Resisterent.

Strana 57
AULÆ REGIÆ. 57 gantes a regia preſencia non tam Sewiſchii, quam ipſius regis ſui iuſſioni- bus rebelles effe ceperunt. Errores igitur longe peiores prioribus ori- untur, dum nobiles regni, qui fovere debuerant, pacis federa diſsolven- tes domini fui contraire imperiis moliuntur, hoc denique quidam po- teſtati Zewiſchii invidentes faciunt, quidam vero amore ſpolii occasionem ſumentes, de nihilo ſe opponunt, hinc rapine & ſpolia in terra frequen- tantur, hine innumera gravamina pauperibus, inibi habitantibus, afſidue irrogantur, pauperes defolati de illatis moleftiis moturi querelas ad Cu- riam regis veniunt, qui Sewiſchio prohibente adventus fui cauſas non per- miſſi regi exponere, plerumque amplius ateriti (b) recedunt, quidam au- tem de curia zelo inflamati iustitie regem adierunt, & non tantum deſ- tructionem regni, verum etiam corruptam erga eum intentionem Zewi- ſchii ſibi per ordinem narraverunt. Rex autem hec omnia verba ſervans in cordis ſui archano contulit, & quod a fidelibus ſuis audierat cottidia- na experientia ſic eſſe cognovit. Magna igitur cor regis , hee conſide- rantis, tacita tribulationum anguſtavit anxietas, dum ex parte una Zewi- ſchii fraudulenciam experimento didicit, ex alia vero parte nobilium ſuo- rum, inſolenciam argumentis, percunctando, aſſiduis videre incepit. Intus turbatur rex, atque foris tribulatur, dum Zawiſchium non ſolum vite ſue, ſed & profectibus regni occultas infidias molientem reperit, & inobedientes no- biles ſuos ſpoliis & rapinis regnum devastantes agnovit. Sed dum hec taci- tus intra ſemetipſum ponderat, quid e duobus eligendum expediat, puto,ad- huc puer, & tenellus, ignorat. Nobilium namque inſolenciam compeſcere nondum valuit,& Zawiſchii fraudulenciam infinuare cuiquam hominum non preſumpſit, ſi Zewiſchius finiftre ſue intentionis arcum periculoſius contra eum tenderet, ſi experte fraudis ſuſpicionis notam quibuscunque sibi indiciis apperiret; o puerilium annorum haut facile evadenda anxietas! o iuvenilis cordis absque dubio dampnoſa perplexitas! hinc anxius regis torquetur animus hinc tribulatus ipfius concutitur intellectus, intus terrores, foris pugne. O puer atrité iamiam circumſpice, ſi te -- Quis queat eripere, vel ab iſtorum removere -- Fraudibus, hunc quere, ſed & inventum revere- re, — Ut tihi ſolamen dignetur, five iuvamen -- Ad preſens ferre, quod cunc- ta gravamina terre-- Fortis compeſcas, & ab eius fraude quieſcas ,- Qui te turbare vult, aut forſan trucidare.-- Cor gere tranquillum, mentem quo- que transfer ad illum, -- Vt te non ſpernat, Regem, qui cuncta gubernat,— Nec ceſſare piam velis implorando Mariam, — Vt te turbatum faciat cito letificatum. Quamvis vero infidiator domesticus eſtimandus ſit hoſte ma- nifeſto H Tom. V. Monum. (b) Ita in MS. fortaſſis territi ſeu atterriti vel attritio

Strana 58
58 CHRONICON nifesto crudelior, Zewiſchium tamen rex, familiarem ſe ſibi exhibendo, delinire ſtuduit, quatenus fraudulentos machinationis ſue conatus diſſi- mulando evaderet, & nihilominus ſuo mediante adiutorio molimina Ba- ronum rebellium coherceret. Ecce fenex, iuvenis etate quidem, fluctuans in eo iuventus apparuit, mentis vero induſtria ſe ſenem puer bone indolis de- monſtravit. Cun igitur in municionibus quibusdam marchionatus Moravie vaſtatores quosdam congregatos intellexiſset, ipforum cupiens diffipare conventicula Zewiſchio innotuit, (c) ut convocato exercitu ſecum in Mo- raviam procederet & ibi latrunculorum receptacula diminuens violata pa- cis commoda reſtauraret, Zewischius autem non tam Regis amore, quam hoſtium ſuorum emulatione animo ulciſcendi exercitum convocavit, & una cum rege procedere in Moraviam feſtinavit. Rex vero mente virum induens pacis cupidus latronum ſubvertere incepit tuguria, & eorum, quos arripuit, hos decollari, ſed & iſtos igne cre- mari, nulla prece admiſſa mandavit. In Reygrad clauſtro monachorum in Moravia circa quadringentos latrones detinuit, quos una vice, decapi- tationis, ſuſpendiive ſupplicio mulctandos, definitiva data ſententia, con- dempnavit. Hii denique, quod sine stupore referre non valeo, dum impetum inpugnantis exercitus festinaverunt evadere, nocturno tempore a munitio- ne clauſtri clam deſcendere voluerunt,ſed culpis ſuis exigentibus excecati di- vinitus per anfractus adiacentis nemoris usque mane vagantes, manus hostium, quos declinare decreverant, morituri mox intraverunt, ficque iuſto Dei iudicio irretiti certatim conabantur ſuccumbere, qui auſu teme- rario non fuerunt veriti crucifixi (d) patrimonium devaſtare. Sic pereunt multi, qui per ſylvas quasi ſtulti, -- nocte cucurrerunt, & ad hoftes cras redierunt. -- Deinde rex proceſſit ad Moravicalem Triboviam, (e) ubi magnam ſpoliatorum multitudinem intellexerat congregatam. Hanc de- nique civitatem mox capiens Fridericum de Schonburg (ƒ) turbatorem pacis compeſcuit, & ne amplius contra regem excederet, cautione fide- iuſſoria obligavit, ſed quia rapinas evitare noluit, a fideiuſloribus ſuis de- tentus regie poteſtati preſentatus fuit, rex vero quem meritis ſuis exi- gentibus mortis ſententia condemnare debuit, miſericordia motus, quo- rundam quoque mitigatus precibus, in dextra manu ſolum ſibi digitum am- (s) Intimavit. (d) Id est : Chriſti ſeu eccleſiarum. (e) Id est Triboviam Moravicam ſeu Moravice civitatem: (f) Erat tum Schonburgiorum ſeu Schowenburgiorum illuſ- tris & potens in Bohemia & Moravia familia, qui poſterius Schomburgii & Schaum- burgii dicti,

Strana 59
AULÆ REGIÆ. 59 amputavit, quatenus fic correptus ab importunitate ſua quieſceret, & pro miſericordia, citra debitum ſibi exhibita, regi de cetero ad beneplacita quelibet obediret. Sic Fridericus est factus regis amicus. Poſt hec in eodem marchionatu rex, alas suas expandens liberius, & reformationi pacis intendens �tudioſus eaſtra contrivit, municiones comminuit & con- venticula reproborum potenter diſſipans, primiciasque expeditionum ſua- rum Deo offerens, pacem inibi reſtauravit. Paccata Moravia Rex cum ſuis in Bohemiam letanter rediit, & quomodo inſidias reproborum ibi- dem compeſceret, ſpem ponens in Domino demum ſtudioſius cogita- vit. Sic rex ignavos cepit frenare Moravos. De ſecunda expeditione regis & de filio eius primogenito. Capitulum XXIII. Neſcit ceſſare, qui conſuevit ſpoliare, - Si ſuſpendatur, vel cum gla- dio feriatur.-- (g) Guidam igitur latrunculorum hiis diebus in caſtro, quod Hohenstein dicitur, se in metis Moravie receperunt, & conſuetis neſ- cientes defiftere vicinarum terrarum confinia rapinis & incendiis cottidie vastaverunt, rex igitur, querelis exacerbatus pauperum, eorundem la- tronum improbitatem refrenare diſpoſuit, & congregato exercitu ibidem figens tentoria, primo ſuburbium, denique ipfius caſtri menia intrepidus expugnavit, expugnata quoque fidelibus ſuis gubernanda cum fiducia commendavit, quatenus conſuetas ibidem rapinas compeſcerent, & in pa- ce adiacentium terrarum confinia conſervarent, fic ibi ſervatur pax, & nullus ſpoliatur. Sexto decimo anno etatis Wenceslai regis regine imple- tum eſt tempus pariendi, primogenitumque ſuum peperit, cui rex in ſacro fonte nomen patris ſui imponens ipſum Ottakarum appellavit, quatenus, dum filii vultum inſpiceret, occasione nominis ſe ipſum ad imitandum patris induſtriam ex iugi memoria provocaret ; Digne siquidem in me- moriam filii verti debuit, qui progenitorum ſuorum metam transſcen- dens, dyadema regium tam glorioſis actibus in exemplum poſteris, dum viveret, decoravit. Vulgus letatur, dum filius hic generatur, —- Hunc re- gnaturum confidens atque futurum -. Regni rectorem, si forſan progenito- rem perderet, ne heredis ſolatio deſtituta terra Bohemorum acephala re- maneret; rex etiam primogeniture ſue ex ortu hilaris effectus, donativa diſtribuit, Deum quoque qui ipſum novi fetus magnificavit genimine, in omnibus ſuis operibus benedixit. Deus vero, qui cunctis terminum, quem non transgredientur, constituit, eundem Ottakarum primogenitum H 2 (g) Id eſt : etiamſi exempla videat ſuſpenſorum, aut gladio percuſſorum. 80-

Strana 60
60 CHRONICON eodem anno nativitatis ſue de carnis ergaſtulo evocavit; Sic mors turba- vit omnes, quos letificavit-Exortus pueri. Studeas idcirco vereri-Ver- ba Dei fortis vivens, & tempore mortis.- Quomodo Zawiſchius ſororem regis Ungarie duxerit, & quomodo Rex Wenceslaus Monasterium novum fundare decreverit. Capitulum XXIIII. Poſt hec Zawiſchius regine prius defuncte conſorcio effectus ma- gnanimus, iam de coequalium sibi Baronum filiabus uxorem, ne forte de- generare videretur, habere noluit, ſed legatos mittens in Ungariam ſoro- rem Wladislai regis ibidem (que, ut puto, dudum religionis habitu in- duta fuerat ) mundi promittens eidem divitias , ſibi deſponſari legitime poſtulavit, qui mox quod petiit, impetravit, ſed quoniam non ſolum uxo- rem, verum etiam theſaurum, univerſumque apparatum regis Ottakari olim defuncti ſibi vendicaverat, regalibus ſibi aſſumptis infigniis in Uu- gariam proficiſci diſpoſuit , quatenus regis ſororem ſibi nuper deſponſa- tam duceret, & forſan cultu decoratus regio glorioſus in aliene gentis preſencia compareret. (h) Igitur cum magna multitudine dum citra Montem ferreum iter arreptum iam perageret, nobilis quidam Bohemie Hoi -- (i) de Lewchtenburg nomine hoc intelligens ipſum hostiliter perſe- quendo impetiit, & quadrigis captis ipſum omnibus divitiis, quas ſibi ad viam adaptaverat, ſpoliavit, Zewiſchius autem terga vertens, fugam iniit, & ſic in Opatowitz cum paucis ſe recipiens manus inibi perſecutoris evaſit, ipſe vero perſecutione ceſsante reſumptis viribus defiftere ab inceptis noluit, ſed familia vieque neceſſariis decenter adaptatis venit in Ungariam, ubi cum ingenti gaudio nuptiarum celebratis folempniis post hec in Bohemiam rediit, & ſuam ſecum novam deducens coniugem,ipſam in caſtro,quod Vürstenberg (k) dicitur, manſuram pro tempore collocavit, ipſa vero ibi manens,conſueto more coniugis viro commanentis ſe conceptu gravidatam reperiit, & imple- to pariendi tempore, fetum, quem conceperat, parturivit. Quo facto Zewi- ſchius exhilaratus in metis utriusque regni Ungarie videlicet & Bohemie am- bos reges convenire petiit, & ut iam ſibi procreatum puerum ſacri Baptiſ- matis (h) Hæc omnia, eum eodem ordine narrat Franciſcus p. 16 c. 5 tanta brevitate comple- xus eſt, ut ſummo compendio nihil strictius fieri potuerit. (i) Hic hiatus eſt unius alteriusve vocis, quæ deſideratur. (k) An fortaſſe idem, quod Geſchinius in Consti- tutionibus Carolinis p. 6 lit. g Fruſtenberg appellat, quodque nonnulli pro Glaczio explicant, a Germanis Ita appellato.

Strana 61
AULÆ REGIE. matis levarent de flumine postulavit; Quod attemptatum ab eo quidam hac intentione aſſerunt, quatenus arcum dudum contente malicie in re- gem Wenceslaum, nullo prohibente, liberius tenderet, eum quoque, quen populi tumultuantis retractus formidine Praga non preſumpſit agredi, ſaltem peregre proficiſcentem nacta opportunitate necaret. Hac autem relatione quorundam fibi fidelium premunitus rex, fic efſe intelligens, precibus deprecantis Zawiſchii aſſentire non abnuit, & ut tante ſolemp- nitati congrua adaptaret neceſſaria, ſe ſecuturum pollicitans Zawiſchium ipſum premiſit; molem autem anguſtiarum, quam ex tunc rex in corde ſuo ſuſtinuit, quis enarrare ſufficeret? qui utique nullum super terram habuit, cui confidenter rem huiuscemodi apperiret, omnes fiquidem, qui ipſius putabantur eſſe conſules, (l) conſanquinei fuerunt Zewiſchii & affi- nes. Humano igitur deſtitutus preſidio cubilis ſui abdita ſolus ingredi- tur, & in meditatione ſua pertractans fingula, ut ipſum a laqueo venan- tis, leonisque rugientis faucibus clementer eripiat, non ſine lacrymis do- minum deprecatur, & amplioris devocionis irrigatus ymbribus Monaste- rium ad honorem Dei, ſueque matris Marie glorioſe virginis ſe fundatu- rum affectu finceriffimo pollicetur. Hic videas, quare decreverit edifica- re- Clauftrum rex iuvenis, ut in hiis Chriſtus sibi penis (m)-- Preſtet ſo- lamen (gens cuncta reſpondeat amen)-- Quas velud indignus, vel ſubdo- lus atque malignus --Zewiſch molitur regi, quod poſtea ſcitur, (n) - Quod ſic fit, teſte fama populi, manifeſte. (o) -- 61 De captivitate Zewiſchii & de morte ipſius. Capitulum XXV. Et quia Chriſtus ei ſemper donum requiei -- Promptus largitur, qui devotus reperitur, — Ipſius in laude, rex idcirco pie gaude, - Constans & letus, lacrimas tergens, fuge fletus.-- Confortatus igitur in Domino rex Wenceslaus, ut fibi, totique regno de pace provideret, captivitatis nexu Zewiſchium innodare diſpoſuit, & fingens se sine ipfius conductu ad pre- parata regenerationis convivia non poſſe procedere, ut conducturus ip- ſum, Pragam veniat, pro ipſo nuntios deſtinavit. Medio tempore rex nobiles quosdam fibi magis familiares inter ceteros clanculo ad ſe veni- re fecit, quibus non ſine timore valido ( puta, amicis ſui perſecutoris poſ- tulans ut ſecretum teneant, & adiutorium impendant) ſue mentis pro- poſitum patefecit, ipſorum autem non tam animatus confiliis, quam ad- iutus (l) Id eſt conſiliarii. (m) Adverſitate, periculo. (n) Proditum eſt. (o) Id eſt: manifeſ- tum.

Strana 62
CHRONICON 62 iutus auxiliis, eam, quam habere potuit, familiam clandeſtine adaptavit, & Zewiſchium ad ſe reverſurum in caſtro Pragenſt, confiſus in domino, captivari mandavit, quatenus per captivitatis anguſtias, ipſum ab impie- tate ſua compeſceret, & theſauros quoque, inſignia regalia, que ſibi olim vendicaverat, ab ipfius manibus extorqueret; Poft hec rex municiones regni, quas Zewiſchius in ſua poteſtate habuerat, recuperare satagens fratrem ſuum ducem Nicolaum exercitus ſui ductorem conſtituit, qui cir- ca caſtrum, quod Vroburg (p) vulgo dicitur, figens tentoria (preſertim cum amici Zewiſchii deſuper habitantes ipſum castrum resignare renue- runt ) Zewiſchium in eiusdem caſtri ſuburbio, fratribus ſuis aſpicientibus, decollari mandavit, quatenus cetéris ex hoc metum incuteret, & eos ab inſidioſis inſultibus timore ſupplicii refrenaret. Vivas tranguille iuvenis rex, iam ruit ille - Hoſtis pacificus, tuus insidioſus amicus, —- Qui te li- nivit verbis, & poſtea ſcivit - Factis a tergo te pungere. Gaudeat ergo- Plebs huius terre, quod ceſſabunt cito gwerre. - Zewiſchii facta me tam prolixis verbis pertractare oportuit, ut videlicet infidioſos conatus, fimi- lia facientium, ſub typo ipſius deſcribendo arguerem, & ea, que ab eo- dem rex Wenceslaus in iuventute ſua ſuſtinuit occulte machinationis mo- limina, compaſſionis animo pertractarem. De fidelitate quorundam Nobilium, & de morte Heinrici Ducis Wratisla- vienſis, & Wladislai regis Vngarie. Capitulum XXVI. Tyranide ſua, dum adhuc viveret Zewiſchius, mentes multorum contra regem Wenceslaum in tantum concitavit Nobilium, quod non tan- tum mandatis ipfius inobedientes exifterent, verum etiam particularia frequentantes colloquia, de morte ipſius nonnunquam ſtudioſius cogita- rent, quidaim igitur ex eis, non ſine ceterorum aſſenſu nobilium Heinri- cum Ducem Wratislavie cognomine Strenuum adierunt, ſibique, fi tamen viveret, celerius regnum Bohemie fine difficultate ſubdere promiſerunt. Dux autem eorum verbis exhilaratus non modicum, fidelium ſuorum conſilio utitur, & ſe venturum in Bohemiam ſine more diſpendio pollice- tur. Porro Dux de ſua diffifus fortitudine, rem tam arduam ſolus at- temptare noluit, ſed mittens nuncios ad regem Ungarie non tam conſi- lium quam auxilium ab ipſo cum inſtantia poſtulavit, & quia Ungari olim con- (p) Franciſcus Yluboky c. 1. vocał.

Strana 63
AULÆ REGIÆ. contra regem Ottakarum Rudolfo regi Romanorum preſtiterunt auxilium, rex ipſorum timuit, ut fi rex Wenceslaus in factis ſuis proficeret, quo- que patris fui mortem in gente Ungarica ſeverius vindicaret. Guam ob rem Rex Ungarorum opportunitatem opprimendi regem Bohemie se in- veniſſe credidit, & cum Duce Wratislavie pactum faciens venturum ſibi in auxilium cum exercitu fiducialiter ſe promiſit. Quid plura, Principes mutui federis se constringentes nexibus, certum prefixerunt terminum, in quo convocatis exercitibus ambo pariter verſus Bohemiam procederent, ubi regem opprimentes viriliter totum regnum ſuis legibus ſubiugarent, ſed quoniam Wenceslaus Rex a pueritie ſue tempore ſalutis ſue ſpem po- nere conſuevit in Domino, ipſe, qui ſperantes in ſe nunquam deſeruit, eundem ab emulorum ſuorum, quos adhuc ignorabat, infidiis miraculo ſius liberavit. Mira namque divine ulcionis ſententia infra unius menſis ſpatium rex Ungarorum gladio trucidatus corruit, Dux Wratislavie ve- neno interemptus periit, & Zewiſchius, qui huius mali occasionem pre- ſtiterat, capite ceſus, dies ſuos morte miſerabili terminavit. (a) Sic rex celorum regem redimens Bohemorum-- Hos tres deiecit, illumque quieſcere fecit. --Iste venenatus, iacet hic mucrone necatus, — Uno ſub menſe Ze- wiſch quoque corruit enſe. - Porro quidam Potens de Bohemia, qui ce- teris conſideratis Baronibus in huiuscemodi traditionis confilio reus fue- rat, his auditis ad cor rediit, & ad regem veniens reatus ſui magnitudi- nem prodendo publice veniam poſtulavit, alios quoque contraditores ſuos regi per ordinem nominavit, Rex autem rem prius incognitam illo re- velante comperiens vehementer exhorruit, & pietate motus culpam, qua penam meruit, petenti veniam penitus condonavit. Rex pius ac mire bo- nitatis, & immemor ire -- Exemplo Chriſti veniam mox contulit iſti. — - Igi- tur nobilis ille incunctanter voluntati regis deinceps complacere studuit, cui adherens fideliter, infidelium conſortia ammodo evitavit, sic Henricus Dux Wratislavie veneno intoxicatus a fuis periit, & rex Wenceslaus diſ- trictum Glacenſem, quem post mortem Ottakari regis idem Dux potenter occupaverat recuperans, Principis defuncti exequias ſolempniter celebravit, 63 Quomodo rex Wenceslaus cum Andrea noviter electo in Ungaria in regem convenerit, & quomodo cum ipſo fedus amicitie pepigerit. Capitulum XXVII. Wladislao igitur rege Ungarie defuncto maiores regni eiusdem in unum (q) Summo compendio hæc rurſum abſolvit Franciſcus: Infra unius menſis ſpatium Rex Ungarie gladio corruit trucidatus, Dux Wratislavie veueno periit interemptus.

Strana 64
64 CHRONICON unum convenerunt, & de electione regis alterius inter se tractatus va- rios habuerunt, qui videlicet vacantis regni curam ſuſciperet , & ipſam terram Ungarie ab inſultibus vicinorum Principum manu valida guber- naret. In ipſa autem electione magnum diffeníionis malum oritur, quia iuxta ſua deſideria quivis ibi constituere Dominum & eligere regem molitur. Guidam namque pacis zelatores-communi bono cupientes con- ſulere talem ſibi regem ſatagebant eligere, qui vicinorum Principum co- natus, improbitatemque reproborum potenter compeſceret, & univerfis regni incolis de pacis commodo ſagaciter provideret, alii vero, qui poſt obitum Wladislai regis bona regalia sibi per fas, nephasque vendicave- rant, privatum commodum communi bono preferentes, quempiam im- potentem atque debilem in regem nitebantur accipere, qui eorum inſo- lenciis compulſus annueret, & eos ad refignationem bonorum regalium compellere non valeret, circumſedentium autem Principum conditiones penſantes & merita, pretermiſſis omnibus, tandem in dominum Andream dictum de Eſten de proſapia Ungarie regum progenitum, virum elegan- tem, & providum conſenſerunt, atque ipſum iu regem & Dominum, communicato conſilio, elegerunt. Ipſe vero ſuſcepta regni cura, cum in ipſo regno novus eſſet, & advena, hinc Ungarice fidei inconstanciam, hine quoque oppreſſorum pauperum cottidianam comperiens miſeriam utrobique auxiliis nec importunitatem violentorum compeſcere, nec op- preſſis valebat, quietem, quam ab ipſo ſe habituros ſperaverant, ordina- re. Fidelium igitur quorundam fretus confiliis ad Wenceslaum regem Bohemie nuncios in occulto dirigit, & ut ſibi in metis Ungarie dignetur occurrere, cum inſtancia poſtulat, & requirit. Rex autem Wenceslaus, quia a puericie ſue tempore omnibus Principibus honorem impendere, & reverentiam exhibere ſtuduit, postulationi novi Regis incunctanter an- nuit, atque ſua,ad hoc decenter adaptata, familia ipſum circa oppidum, quod Goedin dicitur, ſitum in terminis Ungarie viſitavit, ambobus igitur in unum convenientibus paci & concordie utrobique intenditur, & perpetuo inter eos duraturam amicitiam , fideiuſſoria cautione nobilium hinc inde ſufficienter adhibita, alter alteri pollicetur, quatenus alter adiutus ab al- tero, quivis ex contracta amicitia affectus potencior, fui regni rebelles compeſcere, devotos quoque & humiles in pace valeat confervare. Ex illo profecto die Ungarice gentis temeritas competenter reprimitur, & regi Andree a ſuis maior procul dubio reverentia exhibetur, tanto nam- que Principes ſubiecto populo prevalent, quanto ipſi inter ſe, controver- sie ſublata materia, concorditer vivere non recuſant. Sepe etiam mali- gni

Strana 65
AULÆ REGIÆ. 65 gni propriorum dominorum mandata contemnerent, ſi ab extraneis prin- cipibus ſe paſſuros pro temeritate ſua promerite ultionis ſententiam non timerent. (r) Tu cum ſis Princeps, te conformare deinceps - -Principibus ſtudeas cunctis vicinis, quia nil reſtat niſi finis --honoris tui, ſi fortaſſe ſe- cus fit, claro lumine cecus ſuccumbes tuis -- Nullus curabit tua iuſſa, tuus reprobabit te populus, quando non poteris ipſum protegere, neque perverſos cohibere. Quomodo Wenceslaus rex in Egra Rudolfum Romanorum Regem viſita- verit, & ab ipſo regnum in feudo recepit. Anno incarnationis dominice M. CC. XC. ipſus est annus Wenceslai regis Bohemie viceſimus primus. Rudolfus Romanorum Rex generum fuum regem Bohemorum videre voluit (s) & mittens in Bohemiam, ut ſibi rex in civitate Egrensi occurreret, cum instantia postulavit. Est autem Egra Imperialis civitas, quam pro dotalicio filie ſue Imperator regi Bo- hemie obligavit, dum ſibi eandem pro uxore legitima copulavit. Rex igitur Bohemie ſocero ſuo non inconſulte complacere desiderans, fideles ſuos convocavit, & eorum uſus conſilio ſe ad videndum ſuum ſocerum cum ſolempnitate debita preparavit, aſſumpta itaque regina rex verſus Egram iter arripuit, quibus cum hylaritate rex Romanorum obvians ipſos, quo decuit, amore ſuſcepit. Hii cum conveniunt ingentia gaudia fiunt.— Tanta quippe conventibus (t) colletantium deſiderata cumulantur gau- dia, quanta alter in altero virtuoſorum profectuum apparenter aſpicit incrementa, gener nimirum in ſocero, quo delectatur invenit, in patre filia materiam exultandi accepit, in utroque Romanorum rex, quod desi- derabat inveniens, venerandus ſenex non tam animo, quam vultu iuve- nem ſe oſtendit. Tunc exultantur, (u) cum fercula lauta parantur, - Hinc ducendo chorum, rex exultat Romanorum,- Guta gradu ſubito ſequi- tur com tante marito, -- Letantur gentes hos tres ſaliendo sequentes.- Munera largiendo, alter alterum prevenire ſatagit, & tanto ſe quisque feliciorem eſtimat, quanto optate iocunditatis obſequio occaſionem exul- tacionis alteri aminiſtrat, hic adoleſcentes, ſucceſſuri parentibus, balteo accincti milicie tyrocinia exercere properant, varia quoque ostentantes deduccionis ſolatia minores iunioribus toto mentis conamine complacere I feſti- Tom. V. Monum. (r) Horum omnium in Franciſco nulla reperitur memoria. (s) Hæc ipſa quoque verba apud Franciſcum p 17 c. 6 invenies. (t) Ita veroſimillime legenda hæe vox lec- tu difficillima, ſeilicet in conventibus. (u) Ita MS. pro exhilaranur.

Strana 66
66 CHRONICON feſtinant. Hune quaſi ſæcrilegum reputant, qui gaudia regum aut impor- tunitate ſua interrumpendo impedit, aut melancolie obvolutus contagio se hylarem ceteris non ostendit. Porro in medio letantium Rex Wenceslaus regio cultu decoratus prodiit, & ut regnum Bohemorum ſibi iure feudali Rex Romanorum con- ferat, imperialibus in hoc obſecundans legibus, cum debita reverentia poſtulavit. Rex Romanorum igitur precibus poſtulantis incunctanter an- nuit, & vexillorum adaptatis inſigniis ipſum regnum ſibi in feudo lege perpetua leta facie commendavit, quatenus generum ſuum ad propria cum hylaritate remitteret, & incohati convivii ſollempnia fine laudabiliter terminaret, ſic conſummatur feſtum, ſic infeodatur.—Per Romanorum regem Dominus Bohemorum -- Tandem peractis diebus convivii unusquisque ad terram ſuam redire diſpoſuit, ſed ſocer ſecreto ad ſe vocans generum hanc ſuis auribus preſente filia vivendi regulam inftillavit: (x) Hactenus o iuvenis ſubiectus eras alienis, Qui te deſtruere voluerunt, ſed modo vere - - Hos evaſiſti, iamiam te gratia Chriſti - - Constituit regem, cuius si denique legem - Devote fueris imitatus, pace frueris,- Ipſum diligere ſtudeas, pa- riterque timere.- Nec non cottidie devotus adeſto Marie - laudibus. Et gratum fac ſemper ei famulatum. - Angelicos cetus ſemper venerabere le- tus, - - Cetera Sanctorum, dum vixeris, agmina, quorum -- Auxilium queris, revereri non pigriteris, - Divine legis maneant in pectore regis —- Dogma- ta, gratus eris, ſi ſolius mulieris- Contentus fueris amplexibus. Utere veris - Et brevibus dictis, nec quemquam decipe fictis, -- Eft & non, dicas, nulli penitus maledicas, — Quod tu nolueris dare, nunquam polliciteris, -- Munera porrigere tyronibus, atque cavere — Debes, ne miſere tandem vi- dearis egere-- In ſpecie cleri Chriſtum ſtudeas revereri, - Regnabis tutus, ſapientum verba ſecutus -- Si fueris, morum leges imitare bonorum.-- Quando cupis fari, bene debes premeditari,— Que sit verborum virtus vel forma tuorum. - Non ulciſcaris, nisi cercius experiaris-- Exceſsus hominis, nec delectare rapinis. — Juſtus & equalis eſto iudex, quia talis -- Omnibus eſt gratus, hic perpetueque beatus - Hoſpitibus letum te prebe, ſive quie- tum.- Hoc reor eſſe ſatis, sis contentus moderatis -- Potibus atque cibis, ſic da, (y) dum vivere quibis, - Sintque tui tales famuli vel concamerales, — Qui tibi dicendi, normam tribuunt vel agendi, - Hiis te committas, ta- los (z) fuge, diſpice cittas. - (a) Hiis in doctrinis talis modo ſit tibi finis: — In Chriſto credas, & abhinc in pace recedas. -- Sic rex Romano- rum (x) Hujus regulæ, ceteris omiſſis, etiam meminit Franciſcus c. 6 p. 17. (y) Fortaſſis legendum: ſta. (z) Alcas. (a) Libidines, cupiditates.

Strana 67
AULÆ REGIÆ. 67 rum doctrine finem impoſuit, & pro amoris indicio hine inde porectis amplexibus quilibet ad terram, unde venerat, valedicens alteri remeavit. Quomodo rex Wenceslaus monaſterium, quod fundare promiſerat, Domino Abbati Scedlicenſi optulit. Capitulum XXIX. Fuit in diebus iſtis vir vite venerabilis Abbas in Zcedlicz Heidenri- cus nomine Cysterciensis ordinis, qui tantam in conſpectu regis Wences- lui invenit familiaritatis graciam, ut eum omnium ſecretorum ſuorum, perfecte de ipſo preſumendo, conſcium efficeret, ac ipsum preferendo ceteris non aliter , quam compatrem kariſſimum, appellaret, nec imme- rito compater a Rege appellari debuit, qui omnes ſuos liberos, quos ha- buit, de ſacre regenerationis lavacro iuxta conſuetudinem Eccleſie eleva- vit. Rex ſiquide iſte quia Chriſto in omnibus complacere ſtuduit, om- nes liberos ſuos viris religioſis pie devotionis intuitu baptiſandos com- miſit, quatenus pueri in cultu Chriſtiane fidei meritis patrinorum profi- cerent, & eorundem ſecuturi veſtigia domino adherentes in bonis ope- ribus iugiter habundarent. Abbas iſte dum anno Domini M. LXXXXI. de generali ordinis ſui rediret Capitulo, occasione itineris opidum Egrenſe ipſum tranfire contigit, ubi regem Wenceslaum cum quibusdam Alama- nie Principibus, pacis colloquia celebrantem, invenit, ſed quia iftius ab- batis ipſe rex abſenciam diuturnam difficulter ſuftinuit, eundem cum hy- laritate ſuſcipiens, ne ab ipſo recederet, ſibi confidenter iniunxit, Abbas autem voluntati regie, ut decuit, conplacere desiderans circa eum man- fit, & ficut antea conſueverat, ipſius curiam horis competentibus cotti- die viſitavit. Porro rex votum de fundando Monasterio, quam pluri- bus intervenientibus regni ſui negociis, hactenus adimplere non potuit, crebro Abbatis iftius intuitu recordatus revolvere mente cepit, & ſe ſu- per huiuscemodi promiſſi dilatione nonnunquam tacitus reprehendit, quadam igitur vice ceteris excluſis rex ipſum Abbatem ad ſe vocavit, cui id, quod dudum in mente conceperat, ennarando per ordinem, in hec verba prorupit: Ad monasterium ordinis Cyfterciensis, quod ad ho- norem Dei ſueque genitricis Marie fundare decrevimus, nos de aliquo monaſterio a predeceſſoribus nostris Principibus Bohemie fundato conven- tum monachorum accipere hactenus volebamus , ſed quia compater cariſſi- me ob finceritatis tue conftantiam fingularis amoris privilegio te pre ceteris preferendum duximus, non reſtat aliud, niſi ut ipſum fundandum mo- I 2 naſ-

Strana 68
CHRONICON naſterium, diuturne deliberationi finem in hoc inponentes, tuis manibus offeramus, quatenus conventum monachorum nobis de tuo cenobio ſine difficultate tribuas, & paterne auctoritatis officio ibidem fruiturus dein- ceps, de ipſa nova plantacione te voluntarie intromittas. Amoris igitur intuitu, quem ad te gerimus, nostram fundationem Scedlicensi monaste- rio ſubiciendam duximus, quod tamen non a progenitoribus noſtris, ſed potius a quibusdam Bohemie Baronibus fundatum nullatenus dubitamus. Nos quoque cum vita comite reverſi in Bohemiam fuerimus, aliis poſt- poſitis negociis, votum quod fecimus, per te ammoniti in nomine Do- mini perſolvemus. Sic Domino dante, quod non decreverat ante -- Rex Heidenrici manibus ſpecialis amici - Claustrum donavit, quod poſt hec edi- ficavit. -- Eo etiam tempore Abbas Theodericus natione Thuringus mo- naſterio Waltſachſenſi (b) prefuit, quem ſimiliter Wenceslaus rex ob ma- gne industrie ſue merita arcius adamavit, hic erat in agendis strenuus, in proferendis providus, & in toto ordine vir utique venerabilis & ac- ceptus, & quia ipſe Visitator Monaſterii Scedlicenſis extitit, percepto re- gis propoſito uno (c) cum filio ſuo Abbate de Scedlicz venire in Bohe- miam feſtinavit, quatenus mentem regiam a bono propoſito reſilire ne- quaquam permitteret, & ſollicitudine debita novam plantationem divini cultus zelator strenuus promoveret. Venientes itaque Pragam ambo Ab- bates regem adierunt, & ut votis fatisfaceret, prout ipfis iniunxerat, eum comonitum habuerunt, Rex autem promiſſi non immemor, negocium hoc precipitare noluit, ſed dilatione interpoſita cum domino Thobia, qui extunc Pragenſem regebat ecclefiam, aliisque viris ſapientibus in quo lo- co fundaret monaſterium, cum ſumma diligentia prelibavit, ne forte tempus perderet cum impenſis , ſi in loco miinus convenienti ipſum fun- daſſe monasterium ſucceſsu temporis ipsum peniteret, maluit enim ma- turam huic rei deliberationem premittere, quam repente inchoatam, duc- tus penitentia, cun verecundia retractare. (d) 68 Quo- (b) Otto in Chronico Waldſaſſenſi apud Oefel. T. I. p. 67 Theodoricum hunc ex mo- nałterio noſtro Ozzegk aſſumptum ait , de quo ille: Vir conſilii & magnæ pruden- desitiæ, inter conſiliarios Venceslai Bohemiæ Regis non infimus, adhibitumque ait : pro fundando monaſterio Aulæ regiæ. (c) Lege : una, adjacet enim Egra Waldſaſſio. (d) Hujus integri capitis memorias fruſtra in Franciſco, aut alio noſtro Hiſtorico quann.

Strana 69
AULÆ REGIÆ. 69 Quomodo rex Wenceslaus dominum Arnoldum Brandeburgenſem Epiſcopum (e) ad ſe vocaverit, & iuxta ſuum conſilium ſtatum regni ordinaverit. Capitulum XXX. Hunc ego perpendo regem, quicunque regendo -- Singula prudenter mandat, regnatque potenter,- Ergo rex iuvenis non committas alienis- Regnum, ſed manda, rege , corripe quoque nefanda.-- Venceslaus igitur rex de Egra ad propria rediit, & regis Romanorum animatus monitis, ſtatum regni, nobiliumque ſuorum merita revolvens in animo, cepit matura meditari mente futura.- Regalium autem negociorum perple- xitatem conſiderans ad ſuſtinendum tanti pondus regiminis ſe inſuffici- entem frequenter credidit, & mittens in Babenberg dominum Arnoldum Epiſcopum ibidem virum utique ſapientem & providum ad ſuam Curi- am, domini Theoderici Abbatis in Waldſachſen in hoc acquieſcens conſi- liis, evocavit, quatenus, per eundem informatus, curie ſue statum ſapi- enter diſponeret, & totius regni ſui negotia cum debita ſollicitudine re- formaret, neque hoc inſufficiencie, immo potius providentie indicium eſ- timandum eft, dum quis in agendis quibuslibet conſiliis ſapientum uti- tur, atque ſe minus ydoneum inſufficientemve ratione previa arbitratur. Ipſe autem Dominus Arnoldus generoſe mentis industriam domini Wen- ceslai regis, fama crebreſcente, percipiens, epiſcopatus fui curam ad tem- pus poſtpoſuit, & copioſa Capellanorum, militum quoque accinctus mul- titudine venire in Bohemiam feſtinavit, quem rex cum debita reverencia ſuſcipiens non tam ſibi quam ſuis munera pretioſa obtulit , & ob adven- tum hoſpitis plus ſolito ſe exhylaratum ostendit; Nec mora ipſius Epiſ- copi providentiam Wenceslaus rex in verbis, factis quoque inveniens, ip- ſum ſibi non tam rectorem, quam patrem constituit & ſuis ultro acqui- eſcens monitis totius regni negocia eo felicius, quo ſapientius ammodo ordinavit, ſicque diſperſa revocat, diſſipata congregat, ea quoque, que alle- na manus diſtraxerat, cum ſumma diligencia reintegrando gubernat. Por- ro quos in cetu ſuorum nobilium nobiliores (ƒ) reperit, iuxta confilium Domini Arnoldi vices ſuas eisdem in regni negociis commendavit. Gui- busdam igitur caſtra, quibusdam opida, aliis vero beneficiorum regni commiſit negocia, & iudicia gubernanda ; Iſtum Burgravium, illum Mar- ſchalcum , alterum vero toti familie ſue prefecit, prepoſitum & magis- trum. Alios Camerarios, alios iusticiarios, quosdam vero non tantum men- (e) Ita MS. ſed legendum Bambergenſem, uti poſtea intra contextum capitis hujus , neque enim Brandeburgenſis eccleſia , ſed Bambergenſis eo anno habuit Arnoldum nemi- ne epiſcopum. (f ) Fortaſſis legendum : meliores , aut ſimile.

Strana 70
70 CHRONICON menſe, ſed & cubilis ſui pro ſua voluntate ordinavit miniſtros; Inſuper nobilibus ſuis donativa diſtribuens univerſos ad amorem ſui ex regia be- nignitate provocat, & a ſemita non declinans iusticie, reproborum inſo- lencias mucrone ſeveritatis debite coanguſtat, quatenus, largiendo mu- nera, ingenuitatis ſue clementiam habundanter ostenderet, & cohercen- do reprobos, regni ſui incolis de pacis commodo strenue provideret, pro conſervatione ſiquidem communs boni modicum facit iuſtis impenſa be- nignitas, si temeritati reproborum condigna fuerit ſubiuncta ſeveritas. Diſce cohercere reprobos, iuſtosque fovere - Munere, ſic regere poteris, cunc- tisque placere. - Contere, corripe, ſupprime, corrige facta malorum,- Rex pie, proſpice, protege, dirige, facta bonorum. Quomodo Zbyslaus, cognomine Lepus, ſubcamerarius regis Boh mie occiſus Prage fuerit. Capitulum XXXI. Erant hiis in annis Reichardus & Wlframus inter cives Pragensis civitatis viri ſtrenui, quos pro ſuis, ut putabatur, exceſſibus rex Wences- laus, a quibusdam informatus, detinuit, eosque domino Zbyslao cogno- mine Lepori Subcammerario regni viro de terra potenti ac nobili cuſto- diendos cum diligentia commendavit, ipſe autem Zbyslaus diverſas mo- lestias fic detentis intulit, & multis contumeliis eosdem afficiens ipſos die, noctuque miſerabiliter tormentavit, quatenus tormentis laceſſiti cum eo componerent, & exceſfus, pro quibus penis captivitatis addicti fuerant, cum pecunia citius emendarent. Porro illi irrogatas moleſtias declinare geſtientes nacta opportunitate inducias fibi dari postulant, quibus duran- tibus, a captivitatis iugo liberati, amicos ſuos videant, & de confilio ſub- ſidioque eorundem gratiam regis infra terminum, ad hoc ipsis affigna- tum, acquirant: Appropinquante induciarum termino cum factum ſuum nondum complanaſſent, maluerunt perpetui exilii ſubire diſpendium, quam fanis corporibus ad tam angufte captivitatis redire tormentum; Quadam igitur vice per dominum Zbyslaum de promiſſis importune ammoniti in civitate Pragensi eundem cum paucis divagantem inveniunt, quem inſequentes hoſtiliter apud ſanctum Clementem, nil ſuſpicantem ta- lium , deiciunt & occidunt, & quod leſe Maieſtatis crimen in hoc ſe incur- riſſe ſenciunt, civitatem exeuntes ſubito , manus inſequencium velociter fugiendo evadunt; Ipsi igitur in terris adiacentibus exulantes pro tem- pore , tandem de amicorum ſuorum adiutorio non ſolum cum rege, ſed etiam

Strana 71
AULÆ REGIÆ. etiam cum amicis occiſi nobilis, pecunia interveniente, concordaverunt, & ſic ad terram Bohemie redeuntes multis annis postmodum ini- bi pacifice permanſerunt. Exemplis horum famuli diſcant Dominorum- Conſervare modum, punienda ne ſibi nodum - Perplexum faciant, pueris quoque fabula fiant. Sepe etenim ſervi duri nimis atque protervi Me- tas excedunt mandati, ſepeque ledunt - - Perſonas humiles, & contempnunt quaſi viles,— Hinc occiduntur, & morte male puniuntur.- Quicunque igitur in amminiſtratione cuiuscunque officii preordinatur ceteris, ſum- mopere intendendum ſibi arbitror, ut fic amministracionis sue curam ex- erceat, ne pro inmoderata tyranide ipſe laqueum incidat, quem igno- rat. Idcirco talis lis, quisquis es officialis, -Vt comes (g) antiquus ma- neat tibi ſemper amicus, - Fac ut ipſum invenias gratum, cum te iubet ire fabatum - (b) Qui te ditavit prius, & te magnificavit. 71 Quomodo rex Wenceslaus ſemper ſacram ſcripturam audierit, eamque in- tellexerit, & cum literas non novérit, quomodo congruo latino uſus fuerit. Capitulum XXXII. Inter hec mundane felicitatis primordia rex Wenceslaus in cunctis agendis Deo complacere studuit, & ut ipfius experiretur magnalia divi- ne legis verba, que coram eo legebantur, cottidie cum ſumma diligen- cia auſcultare conſuevit. (i) Ipſe ſiquidem quando ſalvo regni ſui com- modo ſe a ſtrepitu terrenorum tractatuum abſentare potuit, excluſis cete- ris , abdita cubilis ſui appeciit , ubi nonnunquam ab Epiſcopis vel aliis clericis ſibi familiaribus ſacre pagine verba ſibi legi, ceteris relegatis ne- gociis, procuravit, quatenus ex frequencia facre lectionis in bonis actibus proficeret, & temporalium cogitacionum impetum, motusque illicitos in ſe ipſo refrenans non tam manuum ſuarum innocentiam, quam cordis mundiciam digne Domino immolaret. Tantam denique gratiam divina virtus eidem contulerat, quod licet elementa litterarum non noſceret, omnia tamen & fingula, que de divina pagina, aliisque facultatibus ipſum audire contigit, ceteris ſanius & limpidius intellexerit, intellecta quoque iugiter memorie comendavit. Que ſemel audivit, hec ignorare nequivit- Amplius, & ſcita tenuit, donec ſibi vita - Preſens duravit, & in hoc mul- tos ſuperavit, -- qui quod legerunt, poft modicum intervalluim temporis, oblivionis interveniente nubilo, protinus neſcierunt. In hoc etiam me- tam (g) Id eſt: ſodalis, collega. (h) Fabas, fructus collectum. (i) Hanc periodum & ſe- quentes totidem pene verbis deſcribit Franciſcus c. 6 p. 17.

Strana 72
72 CHRONICON tam humane opinionis videbatur excedere, quod ipſe, qui elementorum noticiam non habuit, latino utens eloquio, a certis grammatice artis le- gibus rariſſime deviavit. Ex hac igitur crebra auditione ſacrorum vo- luminum ad tam claram tocius ſacre ſcripture devenit noticiam , quod non ſolum quarumlibet hiſtoriarun ſeriem veteris, aut novi testamenti intelligeret. verum etiai Lectorem quempiam, quem in eisdem in mo- dico aberrantem reperit, protinus emendaret. Profesfores quoque Juris Canonici, aliarumque facultatum aut artium peritos frequenter in curia ſua habere ſtuduit, quatenus dum ipſos de occultis ſcienciarum ſuarum terminis invicem sibi colloquentes adtenderet, ad ignoratarum rerum no- ticiam ex ipſorum brigoſis (k) colloquiis deveniret, ex qua re tantum aſ- ſuefactus queſtiones diverſarum facultatum , quandoque propoſuit , & expertos in eisdem nonnunquam arguendo ad propoſitum ſubtiliter in- brigavit, (1) quatenus ex opinionum varietate tandem veritatis fructum perciperet, & magiſtrorum animos ad inveſtigandum ſcienciarum ſua- rum abdita ex collacionis examine incitaret, cuilibet, in terminis ſue facul- tatis alludendo, questiones appoſuit, & conferendo cum eo multorum dubitabilium difficultatem removens, scifſo latebrarum velamine veritatis lucem invenit. Cum Theologis de hiftoriis, (m) cum Juriſtis de cafibus, & cum Phyficis de antidotis morborum diſſeruit, & de cauſis litterarum ſcribendarum materiam Notariis frequenter tribuit, & transmiſſarum sibi ſeriem cum debita diligencia audire conſuevit. Salutationum varietates iuxta differentias perſonarum diſtribuens stilo convenienti utitur, & im- pertinenter ſcribencium modulos, ipſorum perſcrutando dictamina, (n) arguere non veretur. Quomodo rex Wenceslaus aſſidue confeſſorem circa ſe habuerit, & quomodo ſemper de divino officio ſollicitus fuerit. Capitulum XXXIII. Humane ſaluti in hoc divina dignanter providit clemencia , ut dum ex innata pravitate in peccatum cadimus per confeſſionis remedium con- tricione previa ad statum innocentie ſubito redeamus, ne occaſione ſce- leris genus humanum in eternum pereat, quod orbis conditor ad fimili- tudinem ſuam, ſapienter condidit, & nihilominus Dei filius noſtre mor- tali- (k) Intricatis. (l) Intricavit. (m) Eadem verba refert Franciſcus, ſed & is mendoſim exemplar præ manibus habuiſſe videtur, ex ſequentibus enim intelligitur aliquas vo- ces hie deſiderari, & quidem veroſimiles: cum Theologis de divinis, cum hiſtoricis de hiſtoriis &c. (n) Conceptus, aut res dictatas.

Strana 73
AULE REGIÆ. 73 talitatis aſſumpta ſubſtantia de morte perpetua clementer redemit; Ea propter Wenceslaus rex factus adoleſcentior per Dominam Gutam regi- nam, aliosque ſapientes instruitur, ut aliquem ydoneum ſibi pro con- feſſore eligat, ad cuius confilium facta ſua in Chriſto dirigat, & errores, ſi quos admiſerit, per ſacre confeſſionis frequentiam amoveat , & emen- det. Ipſe igitur, ex ingenita induſtria id ipſum ſaluti ſue expedire con- siderans, confiliis eorundem incunctanter annuit, ac devotum in Domino videlicet fratrem Hermanum ordinis Cruciferorum de domo Theutunica ſibi pro patre ſpirituali eligens , ipſum inter cottidiane curie ſue familiam preferendum ceteris deputavit, quatenus ex ipfius monitis in virtute pro- ficeret, & per aſſiduum confeſsoris intuitum erubeſcentia tactus senſus ſnos ab illicitis operibus refrenaret; tanto namque peccandi occaſio evi- denter tollitur, quanto confeſſoris intuitu perpetrato ſcelere in mente ho- minis erubeſcencia renovatur, & tanto quisque in actibus virtuosis uſque- quaque proficit, quanto criminum admiſſorum maculas confeſſionis lava- cro frequenter abluit, & abstergit, huic quippe confeſſori ſuo rex debi- tam reverenciam in omni loco exhibuit, & non ſolum in ſpiritualibus, verum etiam in ordinatione negociorum regni ſui doctrinis ſeu conſiliis obedivit, ſtatum curie ſue iuxta verba eiusdem diſpoſuit, & inordinatam familiam a ſe removens diſciplinatis viris , & compoſitis curam ſui cor- poris, & honoris cuſtodiam commendavit. Sic cruce signatus, Chriſto re- gi quoque gratus -- Hermannus regis confeſfor dogmata legis - - Predicat & morum ſibi dat documenta bonorum, - - Cuius doctrinas imitatus ſepe ruinas -- Detestandorum rex evafit viciorum. - Poſt hec prefatus brudir (o) Herman pontificatus -- Suſcepit culmen, cui nomen denique Culmen- ſe (p) Pruſia dedit, & ibi cum pace reſedit — — Inter Canonicos ſibi confra- tres & amicos.- Hic miſerere mei canit, ut ſedes requiei - Tandem detur ei poſt diſcurſum iubilei.-- Rex igitur doctrinam confeſſoris ſui ſequens & monita magis ac magis divino cultui operam ſtudioſam adhibuit, ac om- ni die horas beate Virginis usque ad extrema fue vite tempora cum Ca- pel- Tom. V. Monum. K (o) Ita verbis claris & diſtinctis in MS. quid autem vox brudir hic velit, quis divinet ? An fortaſſis author , quia vocem hanc proprio nomini Herman præpoſuit , haud aliud dicere voluit, quam frater (Bruder) Hermannus. Certum enim eſt, quod Ordinis Teutonici religioſi ſe fratres, germanice quidem Bruder, appellaverint, ſcripſerint- que , adeo ut vel ipſi Priores, Præceptoresque non alio titulo, quam fratrum gau- derent, uti ex tot eorum diplomatibus manifestum est; pro diversa vero dialecto ger- manica verere bruoder, pruader, broder, brother, & brudir frater appellabatur. (p) ſe iſthie abruptum eſt a prioris verſus ultima voce Culmen, adeo ut author Culmenſem in Pruſſia epiſcopatum, hodie adhue ſuperſtitem, intenderit.

Strana 74
74 CHRONICON pellano, quem ſibi ad hoc elegerat, omni terrenarum rerum occupatio- ne poſtpoſita cum ſumma reverencia devotiſſime decantavit, Miſſam cum nota (q) de preſenti die frequenter, & integraliter audire ſtuduit, qua durante tres aut quatuor Miſfas votivas fibi legi per ordinem a fingulis ſacerdotibus procuravit. (r) Collectarum numerum & ordinem in Miſſis quibuslibet ore proprio facerdotibus, easdem lecturis, inftituit, Kyrielei- ſon, ſequencias, ſanctus, & Agnus Dei cum melodiis inſtanti ſollempnitati competentibus decantari congrue ordinavit, communia Dei & Sancto- rum officia, cordetenus ea ruminando, didicit, & cum ſacerdotibus Miſ- ſas legentibus ipſa officia ex integro legendo perſolvit, Miſſas audiendo, alloquentibus ipſum, nunquam vel raro reſpondere voluit, ſed flexo po- plite & erectis furſum non tam oculis, quan manibus Dominum devo- tiſlime orare conſuevit, ne dum negociis ſecularibus intenderet, devoti- one mentis amiſſa, nullum fructum, miſſas audiendo tranſitorie (s) repor- taret. Sepe enim orationis virtus perditur, dum mens, que devotioni vacare debuerat, terrenarum cogitationum strepitu detinetur; nec sine ſtupore mentis deſcribendo ennarrare poſſumus, quod in audiendo Miſ- ſas rex iſte nunquam tedium aliquale habuit, ſed aliquando ſedecim ali- quando viginti vel plures una die Miſſas audiens non ſolum ſeculares homines, ſed & religioſos quoslibet, qui fuam frequentaverunt curiam, attediatos efficit, ita ut plerumque feſſi ad tempus diſcederent, & peracto divino officio ad regis preſentiam redire, promoturi ſua negotia, feſti- narent, Confiteor ante Miſsam cecinit frequenter cum facerdotibus, & evangelium stando cum debita diligentia auſcultavit, post offertorium ad Miſſam quamlibet unum groſſum obtulit, flexisque genibus ante gradum altaris ſuperficiem manus ſacerdotis nunquam oſculari neglexit , ſur- gensque denuo poſt humiliationem capitis (t) ad locum unde venerat, cum omni maturitate reverſus fuit. Post Evangelium & post Agnus Dei, nifi ad Miſſam pro defunctis, librum oblatum oſculari conſuevit, & ante be- nedictionem ſacerdotis vel epiſcopi nunquam a Miſſa receſſit. Hic rex audivit multas Miſſas quia ſcivit,— Quod mala commiſſa mox abluit hoſtia Miſſa —- Obſequia (u) cleri ſtudeas ergo revereri - Servos altaris, ne morte mala moriaris -- Horas cottidie rex decantare Marie-- Virginis attente conſuevit, ut ipſa repente -- Tempore mortis ei tribuat ſedem requiei. Quo- (q) Id eſt: cum cantn, hodie vulgo figuralem Miſſam dicimus. (r) Hie paſſim Franciſcus rurſum verba ipſa authoris exſcripſit. (s) Id eſt perfunctorie, tralatitie. (t) Id eſt inclinatum caput. (u) Franciſcus qui c. 6 p. 18 hos verſus ad verbum exſcripſit, legit : obſequio.

Strana 75
AULÆ REGIÆ. 75 Quomodo rex Wenceslaus Romanorum regem in Erfordia vifitaverit, & de morte Rudolfi Ducis Austrie, & in castro Pragenſi ſepulti. Capitulum XXXIIII. Temporibus puericie Wenceslai regis adiacentium terrarum Princi- pes congregatis exercitibus in Bohemiam venerunt, &, ſe de quibusdam regni diſtrictibus manu valida intromittentes, pauperibus inibi habitanti- bus infinita gravamina intulerunt, rati, ut Wenceslaus non amplius rediret ad propria, quin potius exilii ſui tabefactus anguſtia in terra ſuccumbe- ret aliena. Nobiles quoque regni munitiones, quas hiisdem temporibus ſuis ſubiugarunt Dominiis, ipſas regi recuſantes reddere, ſpolia commi- ſerunt, & , contempto regni herede & domino, extraneis adherere Princi- pibus decreverunt, o deteſtanda ſubditorum malicia, que naturali con- tempto Domino imperio ſe ſubicit voluntarie alieno. Digne procul du- bio iugo perpetue ſervitutis deprimitur, qui ut imperiis naturalis renita- tur Domini, poteſtati Principis ſe ſubicit alieni. Sermonem durum cunc- tis predico futurum, -- Qui ſe ſubſternunt aliis, proprios quoque ſpernunt- Reges, deficiunt, pueris quoque fabula fiunt, -- Ergo diligite proprios do- minos, quia rite, — Deficit, atque perit, alienos qui ſibi querit-- Reges ac Dominos. Merito quoque ſe peregrinos in medio aliene nationis desti- tutos ſenciunt, qui propriorum regum legibus nonnunquam ex propria malitia contradicunt. Rex igitur regni ſui incommoda, non ſoluin ab extraneis, verum etiam ab incolis illata, conſpiciens mente concutitur, & quid ſibi in his agendum fit ſollicite meditatur, qui dum hine vicino- rum Principum importunitate , hinc nobilium vero ſuorum iniquitate , in anguſto ponitur, confilium init, & quomodo imminentibus îîbi remur- muraret (w) periculis, a fuis fidelibus inquisivit. Ipsi enim deliberatione previa confidenter conſulunt, ut rex focerum fuum, qui tunc habitavit in Erfordia, regem videlicet Romanorum incunctanter adeat, & super diffi- cultate malorum instantium non tam auxilium, quam confilium eiusdem requirat, quibus auditis rex procraftinare noluit, ſed numeroſa aſſumpta ſibi familia una cum regina venire ad ſuum ſocerum feſtinavit. Cum autem anno Domini MCCXC, (ipſe est annus vicefimus primus etatis Wenceslai regis ) Rudolfus Romanorum Rex amborum conſolaretur intui- tu, in amplexus utriusque corruit, & proprie ſenectuti vim faciens, cho- ros exercendo, ipſis exultationis materiam cumulavit. Pocula fundentes coguntur adeſſe clientes: -- Mox convivatur, mox ludus continuatur,- K 2 Noc- (w) Reſiſteret.

Strana 76
76 CHRONICON Noctes inſompnes ducunt, ſaliunt ſimul omnes - Indulgendo choris, letan- tur, & omnibus horis,- Alludit merito ſocero gener, atque marito-- Filia congaudet regis, dic, queſo, quis audet - Gaudia diſtruere regalia vel pro- hibere, - Illic Pſalmiſta, mimi ſaltant, & aliſta (x) -- Tangit alam, (y) re- ſonant cythare, vocem quoque donant - Tympana, sic lete vivunt ſimulat- que quiete.- Diebus autem convivii evolutis ſocero ſuo Wenceslaus ad- ventus ſui cauſam aperuit, & non tantum vicinorum Principum, verum etiam Baronum ſuorum conatus temerarios sibi per ordinem ennarravit, quatenus ipfius animatus confiliis vicinis refifteret, & nihilominus Nobi- lium ſuorum inſaniam ab illicitis inſultibus refrenaret. Erat autem regi Romanorum filius Rudolfus nomine, cui Agnes regis Wenceslai germana quondam nupſerat, quem tota vulgaris opinio virum bellicoſum, & stre- nuum longe ceteris militibus preferebat, Romanorum autem rex validas generi ſui anguftias relevare ſatagens inito confilio eundem filium ſuum armis instructum in Bobemiam decrevit transmittere, quatenus ipflus ad- iutorio rex Wenceslaus rebellium improbitatem compeſceret, & ea que de regno ſuo alieni diſtraxerant, a poteſtate vicinorum Principum & ſuo- rum nobilium ſtrenue revocaret. Guid plura regalium conſolacionum celebriter conſummatis ſollempniis rex Wenceslaus ad terram ſuam re- verti diſpoſuit, & intimi amoris utrobique porrectis amplexibus benigna facie ſocero ſuo valefecit, Regina autem paterni affectus ſolatia ad men- tem revocans, cum a patre ſeparari debuit, mortem ipfius ſuſpicata, qua- ſi futurorum preſcia , & amplius eum nec viſura, lacrimas fundere non ceſſavit. Et revera anno Domini M. CC. & XCI. mox ſequenti in divi- ſione Apoſtolorum, Rex Rudolfus , ſenio laceſſitus, moritur, & in mau- ſoleo Romanorum ceterorum regum in Spirenſi opido conditus aromati- bus, cum celebritate debita, abſente tamen Guta filia ſua regina Bohemie, ſepelitur. Porro rex Romanorum pietate motus vehementer ingemuit, & receſſuris ab ipſo iufte vivendi normam instituit atque dixit: Vivite gaudenter, Chriſto ſervite frequenter, - Reproba vitetis conſorcia, cuncta probetis, - Que bona ſervetis, & que mala sunt reprobetis, - Nullum ſper- natis, faſtu nimio careatis -- Semper honoretis Sanctos, & munera detis -- Pauperibus meſtis, quia ſic regnare poteſtis - Nunc & poſt mortem. Sto- lidam nolite cohortem -- Commendando ſequi, zelus vos divigat equi -- Ju- dicii; verba, que turpe ſonant, vel acerba, -- Diſcite frenare, diſcordes con- ciliare -- Vos decet, & munda ſint corpora veſtra, iocunda -- Sit facies, modicus ſermo, riſusque pudicus, - Actio matura. Mala preſentire futura, -- Paſ- (x) Cymbaliſtes. (o) Cymbali genus, quod & hodie vulgo in vernaculo ala dicitur.

Strana 77
77 77 - Paſcere pupillos, & confortare puſillos, - Linque veracis uſus, promotio pacis, - Hec sunt, que bene stant, & famam regis honestant,-- Sicque re- cedatis, ac ad terram redeatis, Bohemice gentis. Vos protegat omni- potentis -- Gratia. Flevere duo reges cum muliere - Sicque receſſerunt, ac in Pragam redierunt.-- Rudolfus vero Romauorum regis filius exerci- tum adaptavit, & ficut pater decreverat, verſus Bohemiam properavit, quatenus inſanias malorum ibidem opprimeret, & ſororium ſuum regem Bohemie ab eorum manibus liberaret, in cuius adventu Cuncti letantur, convivia magna parantur, --Rex & regina dixerunt: funde, propina, Tolle bibens, commede, nullus permanſit in ede - Regali triſtis; ſed convi- vantibus iſtis- Dux infirmari, cepit, mortemque minari - - Guo decum bente In toto cetu miſcentur gaudia fletu,- - Hic gemit, hic plorat, Chri- ſtum rex triſtis adorat, — Vt prolongare dignetur & induciare - Infirmi vitam virtutum flore politam? Sed quid? anno M. CC. XC. in vigilia Aſ- cenſionis Domini. Dux iuvenis moritur, ac in caſtro ſepelitur - Prage, turbantur, mox plures, & lacrimantur. Rex autem ſollempniter celebratis Exequiis fingularis intuitu dilectionis, quem ad ipſum habuit, pro ſalute ip- fius copioſis erogatis elemoſinis per univerſas regni ſui Eccleſias multa- rum miſſarum ſuffragia comparavit, quatenus pro delictis affinis defuncti utcunque ſatisfaceret , & pro impenſo debite humanitatis obſequio ipſe etiam ſalutis commodum reportaret. In iſtius Ducis introitu frater Ber- tholdus ordinis Templariorum dictus de Gepzenstein natione Suevus vin prudens ac providus venit in Bohemiam, qui ob fidei ſue constantiam uſ- quequaque regi complacuit, & Duce mortuo rex ipſum a le recedere non permiſit, quatenus amici defuncti mores, cum eodem frequenter con- ferendo diſceret, & ipfius informatus conſiliis, ftatum regni ſui in melius reformaret, fuit etiam in his diebus vir diſcretus ac nobilis Bernhardus nomine, qui Eccleſie Miſnenſi in officio Prepoſiture prefuit , hic audita fama Wenceslai regis ſe ad Curiam fuam incunctanter transtulit, & gra- tiam familiaritatis in conſpectu regis inveniens, rege sibi annuente, per multos annos (z) tocius regni negocia sapienter & provide pertractavit. Post hec promotus per regem in Epiſcopum Misnensem eligitur, & tan- dem confectus ſenio in Camentz (a) monasterio Sanctimonialium ordinis Cyſtercienſis, quod ipſe fundaverat, mortuus ſepelitur. Nobilium more redolens virtutis odore - Preſul Bernhardus mundum replet quaſi nardus. Quo- — Hic rexit regem vivendi dans ſibi legem. (z) Si per multos annos, qua Prepoſitus, regni Bohemiæ negotia tractavit, vix credibile eum jam anno 1293 Witigoni in epiſcopatu ſucceſſiſſe, ut vult Fabricius ad h. a. & Cal- les in Serie Miſnenſ. epiſc. p. 210. (a) Monaſterium est ad veterem urbem Ca- mentz conditum , quod hodie nomen Stellæ Mariæ in ſuperiore Luſatia fert. AULÆ REGIÆ.

Strana 78
78 CHRONICON Quomodo rex Wenceslaus exercitum miſit in Cracoviam , & ſibi eam ſubiugaverit, & de quibusdam incidenciis. Capitulum XXXV. Rei evidentia manifeſte indicat, quod terra quevis dampnoſe destrui- tur, niſ defuncto Principi alter regnaturus pro ipſo, dilatione poſtpoſita, ſubrogetur, humani namque generis effrenata ambicio per fas, nefasque res alienas nonnunquam ſibi vendicare nititur, niſi potentum auctoritate Principum ab auſu huiuscemodi arceatur. Nonnunquam etenim humana formidine ab actu peccandi retrahitur, qui ſeveritatem eterni Judicis non veretur, ſi igitur ab exordio mundi auctoritas Principum non fuiſſet, ſingulorum preſumptuoſa temeritas dudum procul dubio univerſarum rerum ordinem pervertiſſet, hinc est, quia pro conſervatione reipublice, pacisque communis commodo Principes institui conſueverunt, ut dum unus alteri indilate ſuccederet, quivis temporibus fui regiminis preſump- tuoſos quoslibet ab illicitis operibus coherceret, & nihilominus quemli- bet in ſuo iure conſervans, ſaluti omnium provideret. Mortuo igitur Leſcone Duce Cracovie sine heredibus, maiores natu eiusdem Ducatus unanimiter convenerunt, & quomodo vacanti terre utiliter providerent, de Domino cogitare ceperunt, qui eos ab inſultibus vicinarum gentium puta Ruthenorum potenter defenderet, & pacis zelator ſedulus in ſuo iu- re quemlibet conſervaret. Eo tempore manſuetudo regis Wenceslai, que fama volante in toto terrarum orbe ubique diffunditur, ad aures eorundem Cracovie nobilium deveniſſe ſimiliter perhibetur. Matura igitur delibera- tione previa ipſum pro Domino elegerunt, & ad ipſos dignaretur deſ- cendere, miſſis nuncciis, concorditer rogaverunt; (b) Rex autem nonnul- lis regni ſui negociis prepeditus perſonaliter ad eos venire non potuit, ſed breviter ſe venturum promittens dominum Thobiam (c) Pragensem Epiſcopum cum copioſa militum multitudine anno Domini Milleſimo CCXCI. in Cracoviam deſtinavit, quatenus ipſe nomine ſuo de terra in- tromitteret, & fugatis rebellibus ibidem pro tempore moram faciens diſ- ſoluta pacis federa cum debita ſollicitudine reformaret. Sic rex Pra- genſis dominus fit Cracovienſis, -- Ergo Jeſu Chriſte facias, quod Dux novus iste -- Poſſideat terras, & compeſcat cito querras, - Quas deſtruxe- runt, (b) Ex his Dlugoſſus aliique rerum Polonicarum ſcriptores emendantur, qui ajunt: Gri- phinam Leskonis Dueis viduam relictam Ducatum Cracovienſem & Sandomirien- ſem ſibi tabulis publicis transſcriptum, Wenceslao donaſſe, atque ab ea Wenceslaum in Poloniam invitatum fuiſſe. (c) Perperam ubivis in Franciſci exemplari hic Epiſ- sopus Chob appellatur.

Strana 79
AULÆ REGIÆ. 79 runt, vicini qui voluerunt ipſas ſuis ſubiugare Dominiis, & cottidia- nas exercentes infanias incendiis eas vaftaverunt pariter & rapinis. Eo- dem anno Dominus Rudolfus rex Romanorum moritur , & ſicut dictum eſt ſuperius in Spirenſi opido ſepelitur, quo audito Wenceslaus rex ve- hementer ingemuit, & ſollempniter peractis Exequiarum suffragiis mul- tas pro ſalute iam defuncti elemoſinas pauperibus erogavit. Nec imme- rito perturbari debuit, qui tam validi amici ſolacio ſe privari, mortis in- terveniente ſtimulo, intellexit. Rex perturbatur, hinc Guta simul lacri- matur, — Hic ſocerum plangit, hanc interitus patris angit. Eodem anno in nocte beati Ambroſii igne familiari tota civitas Pragenſis confu- mitur, quam rex Wenceslaus reedificari precipiens annos libertatis inibi habitantibus pollicetur, ne rebus perditis cives deficerent, quin potius pin- quioris fortune exſpectantes ſolacia, igne vastata turbacionis immemores reſtaurarent. Multi Pragenſes cives radunt velud enses, - Pannos venden- tes de Gaudano (d) vel ementes - - Res aliquas, fraudem talem reputant si- bi laudem. — Sic igitur digne Praha tu conſumeris igne.- Eodem anno Acbaron a Saracenis capitur, & ab ipſis usque hodie poſſidetur. Sara- ceni namque, diſſenſionem Cruciferorum inibi habitantium audientes, mul- titudine congregata innumera civitatem vallaverunt, ipſamque nullo re- pugnante intrantes communiter Chriſtianos plurimos occiderunt, quosdam vero, quos vivos ceperant, fuis imperiis ſervitute perpetua ſubegerunt. O maledicta in unum habitantium inteſtina diſſenſio! ſepe etenim, dum inter cives malum diſſenſionis inconſulte oritur, temeritati hoſtium inva- dendi ipſos occasio preparatur, qui tamen ipſos impugnare nequaquam preſumerent, ſi ſublata diſſenſionis materia in omni negocio cives invi- cem concordarent. Sic fic diftruitur Akaron ſubito, quia ſcitur -Magna ſuperborum diſcordia figniferorum, - Si conſensiſſent, & concordes restitiſ- ſent, - Hoſtes viciſsent, nec milia tot periissent. De fundatione Monaſterii in Aula regia, quod vulgo dicitur Zbraslaus. Capitulum XXXVI. Anno incarnationis Domini M. CC. & LXXXXI. ipſe eſt annus eta- tis Domini Wenceslai regis XXII. Dominus Heydenricus Abbas Scedli- cen- (d) Ita in MS. quam autem author per hanc vocem intellexerit urbem ſeu provinciam, quis conjectura aliqua aſſequatur. An fortaſſis legendum Gandavo, fuit enim Gandavum (hodie Gent ) Flandriæ Metropolis poſt Romam pene ampliſſima, miraculum urbium appellatum, quam artefactis, opificiisque excelluiſſe ſynchroni teſtantur. Innuit vero hic author ob civium Pragenſium fraudes hanc ponam incendii a Deo immiſſam.

Strana 80
CHRONICON 80 cerſis aſſumpto Domino Theodorico abbate in Waltſachſen regem adiit , & votum, quod de construendo Cysterciensis ordinis monasterio olym Deo fecerat, ad memoriam ſibi revocavit, (c) ne pro negligencia poſſet in poſ- terum a quopiam redargui, ſi, ipſo tacente, tam falubre regis propoſi- tum contingeret aliquatenus retractari. Res siquidem concepta, a me- moria hominis elapſa, plerumque obmittitur, niſi ſeduli ammonitoris ſtu- dum ad exequendum ipſam, hic, qui pie voverat, ſtimuletur. Rex quip- pe, quia neceſſitate cogente multifariis ſe negociis rerum terrenarum implicuit, votum huiuscemodi, in tanta dilacione interpoſita, fere obli- vioni tradidit , quod promiſit. Ipſe autem ammonitione Abbatis audita ad cor rediit, & pro dilatione tam improvida ſe ipſum redarguens pro- tinus ſic reſpondit: Quia votum noſtrum hactenus adimplere diſtulimus, non tantum in amicorum noſtrorum interitu materiam turbationis pertu- limus, verum etiam mentem nostram, ad terrena pronam, & ad celestia tardam, ſolito amplius iuſto Dei iudicio per veram experienciam inveni- mus. Sepe enim concepte devotionis fervor extinquitur, dum plus, quam neceſse est terrenarum rerum occupatione mens hominis detinetur; tan- to etiam periculoſius in exercicio ſancte operacionis deficimus, quanto eternis contemptis toto mentis conamine tranfitoriis fervencius inhere- mus. Rex igitur, votum adimplere deſiderans, regni ſui negocia uni- verſa poſtpoſuit, & fincera mente, ut fibi locum congruentem oftende- ret , dominum exoravit. Tandem Abbatibus predictis & fratre Conrado priore in Scedlicz, aliis quoque aſſumptis idoneis aptitudinem loci iuxta mentis ſue deſiderium queſiturus navem aſcendit, & in aqua, que Wulta- va vulgo dicitur, ad portum inſule, ubi nigrorum monachorum ſitum est cenobium, (f) nautarum miniſterio uſque pervenit, quatenus, non tam ipſe, quam alii inſulam ſtudioſe perſpicerent & ſi pro monaſterio Cyſ- tercienſis ordinis ſufficeret, deliberatione previa iudicarent. Non autem intendebat Eccleſiam prius Deo dedicatam ſubvertere, sed de voluntate fratrum inibi habitantium ipſis conditionem Monachis Cyfterciensibus in ea locatis in melius commutare. Modicum quippe divine remunerati- onis commodum ex dono conſequitur, qui id, quod mihi per importu- nitatem abſtrahit, ſimulate devotionis pretextu, tibi vel alteri elargitur. Conſiderato itaque loco ad navem redierunt, & deſcendentes in flumine in Zbraslaus, ubi Ottakarus rex quondam curiam venationis construxerat, pari- (e) Eodem prorſus ordine pleraque narrat Franciſcus, niſi quod tanto compendio paſſim res referat, quanto pene in indicibus librorum uti ſolemus. (f) Id erat conobium Inſulanum Ordinis S. Benedicti, vernacule Ostrow ſeu Oſtrovienſe dictum.

Strana 81
[AULÆ REGIÆ. pariter devenerunt, Abbas autem Theodericus mox ut, de navi exiliens, in portu pedem poſuit, quaſi prophetico preventus ſpiritu voce publica ceteris audientibus illud pſalmiste cecinit, atque dixit: Hec requies mea in ſeculum ſeculi , hic habitabo, quoniam &c. acſi patenter diceret, non eſt opus, ut hic locus cuiquam ſenſato diſpliceat, qui a Deo factus in pri- mo ipſius aſpectu ſacramentum ineſtimabile repreſentat, fitu autem ipſius loci perluſtrato & commodis, ad navem redeunt, & aſcendentes per flu- men, quod Muſa (g) dicitur, in Radotin (b) usque perveniunt, quatenus eundem locum fimiliter perſpicerent, & ſi videretur habilis, ibidem struc- turam monaſterii informarent. Dehinc Pragam redeundo de qualitate perſpectorum locorum rex abbates alloquitur, & triduanas ipſis indul- gens inducias, ut de tribus unum eligant, eos familiariter exhortatur. Medio tempore ex toto corde rex converſus ad Dominum devotioni ftu- duit, & mittens ad omnes Pragenſis civitatis eccleſias votivas Miſſas legi de ſancto Spiritu, & de beata Virgine procuravit, quatenus ipfis ſuffra- gantibus promiſſa perſolveret, & in meliori, aptiorive predictorum lo- co monaſterium, quod voverat, instauraret. Sic loca virgo tria tibi ſunt collata Maria,-- Effundas rorem bonitatis & utiliorem- Nobis monſtra- re digneris, ut edificare-- Rex poſſit clauſtrum, monachus quo tendat ad aſ- trum. 81 Quomodo Abbates ad regem Wenceslaum redierunt, & quomodo unum locum de tribus pro Monaſterio elegerint. Capitulum XXXVII. Durante autem induciarum tempore abbates predicti dominum Bern- hardum Miſnenſem Prepoſitum, amicum ordinis finceriſſimum , adierunt, & cum ipſo de loco fundationis , trium predictorum locorum circum- stantiis conſideratis, & sitibus, ſollicite penſantes fingula deliberare cepe- runt, quatenus de conſilio communi unum eligerent, electum quoque cum debita maturitate in regis preſencia finaliter nominarent. Tandem lo- cus, qui Zbreslaus (i) nuncupatur, pre ceteris ipfis complacuit, puta, quia in aquis, pratis, & vineis aliis quoque monaſteriis griſeorum neceſ- fariis habundans ad ſui amoris intuencium animos provocavit. Aſſump- to itaque Domino Bernhardo locum nominaturi pariter ad caſtrum Pra- genſe L Tom. V. Monum. (g) Hodie Berauna dicitur. (h) Hodie locus ſuperest ad idem monasterium ſpectans vix quadrante milliaris abhine diſtans. (i) Ita crebrius variat ſeriba, ut jam Zbreslaus, jam Zbraslans , jam Shraslaus locum vocet, Locus proprie nomen Zbraslaw tulit, e quo plerique latinam terminationem , quemadmodum in voce Pariſins , fecerunt.

Strana 82
82 CHRONICON genſe venerunt, ubi dominum regem Miſsam de ſancto Spiritu devote audientem in kathedrali Ecclesia invenerunt. Tandem autem Miſsam de Spiritu ſancto ipſo die a ſingulis ſacerdotibus Cleri Pragenſis celebrari in- ſtituit, quatenus, ipſis ſalutarem hoſtiam pro ipſo offerentibus, a propo- ſito boni nequaquam recederet, & abbates de loco congruo, cooperante Spiritus ſancti gratia, concordarent, denique Abbatibus cum Preposito ecclesiam Cathedralem (k) ingredientibus offertorium Confirma hoc Deus, evangelio prelecto, voce ſollempni Cantor incipiendo cecinit : in quo eos- dem in eo, quod mente conceperant, licet inſcius de ipſorum introitu, deſiderio prophetico confortavit. Confortati igitur in Domino ad re- gem venerunt, & Miſſarum celebratis ſollempniis ſoli cum ipſo, excluſis ceteris, ſuum cubiculum intraverunt. Igitur in preſentia regis conſtitu- ti ex quadam pietate inter se ceperunt contendere, quis eorum procede- ret, (l) & de loco fundationis sibi conſenſum omnium publicaret. Quo audito domino Prepoſito Miſnenſi zelatori ordinis rex gracioſe annuit, & ut ipſe intentionem enodaret omnium, benigna familiaritate manda- vit, ipſe vero ſuſcepto mandato capucium capitis incunctanter depoſuit , & coram abbate ſe humilians, ſibi benedici inclinato capite cum debita reverencia poſtulavit, Abbas autem postulanti humiliter mox annuit, & elevatis ſurſum oculis cum omni manſuetudine locuturo Prepoſito bene- dixit, & ait : Dominus ſit in corde & in ore tuo, ut digne pronuncies ver- bum Chriſti. Verbum profecto Chriſti pronunciare voluit, qui Deo de- dicande fundationis locum nominare in aſpectu Principis attemptavit. Dixit ergo: Dum ea, que in monaſteriis Cysterciensis ordinis neceſſario requiruntur, ſtudioſe attendimus, locum, qui Zbreslaus dicitur, frugali- tatis ipſius intuitu ceteris preferentes ipſum pietati regie in nomine Do- mini nominamus, hunc ſiquidem locum Abbates appetunt, & pro ipſo maieſtatis veſtre clemencie cum fiducia preces fundunt. Rex igitur, quamvis ipſum locum racione ferarum ibidem crebro concurrentium, plus regni ſui diſtrictibus, videretur diligere, votis poſtulancium indilate annuit, & accepto eo, quod in capite portabat, capucio ipſum locum Ab- batibus hylariter contulit, (m) atque dixit: Curiam nostram in Zbraslaus, quam pro ſolatio ſingulari hactenus ſemper aliis nostris bonis preferen- tes (k) Inter has duas voces ſupra minori charactore ſcriptum eſt Caun, quæ vox quid ſibi ve- lit, nullus aſſequor. (l) Suffragio ſuo perrupturus , alios victurus eſſet. (m) Mos eorum temporum patrius tulit, ut cum donationes aut traditiones rerum abſentium, & cumprimis immobilium fierent, antequam in ſcriptum redigerentur , in fignum rei traditæ donatæve , donator de rebus ſuis utenfilibus , in quoddam veluti pignus cliberandæ fidei, aliquid daret donatario.

Strana 83
83 AULÆ REGIE. tes elegimus, ex nunc Deo & beate Virgini, ibidem fundaturi Monaste- rium, iure perpetuo vobis conferimus, & donamus ; nec ſine ſpeciali Spi- ritus ſancti conſilio rex iſtum locum ab infantia cepit diligere, in quo ſe- pultus, poſtmodum elegit reſurrectionem diei noviſſime, ceteris appoſi- tus fidelibus, expectare. Sepe enim occulta vi divine inſpirationis exci- tatus aliquis rem affectare incipit, quam tamen ſuis profuturam ufibus an- tea non cognovit. Abbates autem poplitibus flexis ad pedes regis ſe hu- miliando decenter proiciunt, & oblatum cum hilaritate fuſcipientes lo- cum gracias referunt, atque dicunt. Sponte locum celi regi rex mente fi- deli -- Contulit, in Zbraslaus, ergo fit Chrifte tibi laus, - Que dilexisti loca, pro clauſtro tribuiſti. - Rex pie, rex iuvenis ideo vivas ſine penis --Mun- di preſentis, nec formides venientis - Vite preſſuram, quam credimus eſſe futuram -- Hiis, qui non credunt, & ab eius laude recedunt, - - Qui nos plaſmavit , proprio quoque ſanquine lavit - - In cruce pendendo populi ſce- lus, & moriendo. -- Munera ſint grata regis tibi Virgo beata, - - Ipſum conforta, celi pateat ſibi porta -- Te conducente, te preſide, teque iubente, Hunc tibi conſigna redimens a morte maligna, -- Sieque receſſerunt, Abba- tes & cecineruut - Laudes celorum Domino, quia dona bonorum - Pluri- ma cum villis multis rex contulit illis. Quomodo Deus hunc locum Aulam regiam Religioſis viris ab antiquo deputaverit. Sequitur Capitulum XXXVIII. Rem, (n) que ſemel Deo dedicari meruit, amplius humanis uſibus applicari tenor ſacri Canonis non concedit. Sane locus iſte, qui voca- tur Zbraslaus, licet per intervalla temporum nonnunquam ad uſus ſecu- larium perſonarum devenerit, mira tamen Dei diſpenſacio, que ibidem iugiter venerari voluit, ad manus Religioſorum virorum revocans, tan- dem ipſum ſuis legibus conditione perpetua vendicavit. Fuit namque in partibus Bohemie Princeps, qui pro manſionis comodo ibidem ftructu- ras quasdam informare diſpoſuit , ſed quibusdam, ut dicitur , divine diſ- penſationis argumentis premonitus ab inceptis deſiit, & ipſum locum cum ſuis attinenciis monaſterio nigrorum monachorum, quod Cladrub nuncu- patur, in anime ſue remedium contulit, & donavit. (o) Abbas vero Cla- dru- L 2 (n) Ab hoe loco, atque ab his verbis denuo incepit ſæpe memoratus Compilator Chronici Spineæ Coronæ narrationes ſuas Chroniconque continuare. (o) Horum fruſtra in aliquo Hiſtoricorum noſtrorum memoriam quæras, quorum ne quidem Cladrubien- ſes

Strana 84
84 CHRONICON drubenlis, loci ipſius amenitatem conſiderans, monachos ſuos ibidem deſ- tinare non diſtulit, ſed inftauratis quibusdam edificiis nonnunquam eciam propria ibi in perſona habitans ipſum locum divino cultui totaliter man- cipavit. Hunc tres vel bini coluere locum Cladrubini, - Quem dedit his Princeps monachis pſallendo deinceps. Poſt hec Domino Johanni Pra- genſi Epiſcopo ipſe locus usquequaque complacuit, & monachis annuen- tibus ipſum ſibi vendicans, alias epiſcopatus ſui hereditates pro ipſo lo- co Cladrubenh monaſterio aſſignavit. Ne dum private utilitati inconve- nienter intenderet, per aliene rei concupiscentiam iram contra ſe districti iudicis provocaret. Sic commutatur locus hic, fic apropriatur - Pontifi- cis menſis poſſeſſio Cladrubienſis. Porro Rex Ottakarus animo venandi more ſolito abdita ſilvarum provincie olym Kamniczenſis appetiit, & quia hic locus (p) ſibi congruebat pre ceteris, ſepe comitante Epiſcopo, quem diligebat intime, ibidem crebrius pernoctavit, & quia pernoctationis sue frequencia bona Epiſcopi in hoc loco videbantur deſtrui, alia regni ſui bona favente Epiſcopo Eccleſie Pragenſi contulit, & fic ſe de loco ipſo, ſuisque pertinenciis intromittens, venacionis curiam cum turribus & mu- ris fortiſſimis in eo edificari mandavit. Sic locus ifte ad manus Princi- pum pretextu commutacionis devolvitur, (q) & per momenta temporum in agris, vineis, pratis, & paſcuis proficit, & ditatur. Rex namque edi- ficia ibi erigit, allodia (r) instruit, & pro vitibus mittens in Auſtriam in montibus circumiacentibus plantat vineas, atque colit; (s) tandem defunc- to rege Ottakaro Wenceslaus filius eius pro eo regnavit, & locum pre- dictum cum ſuis Baronibus venandi gratia crebrius vifitavit, qui poſt hec, ut dictum eſt, divina preventus gratia loco abrenunciavit, eumque pro fun- dando ibidem ordinis Cysterciensis monasterio Abbatibus postulantibus ul- troneus aſſignavit. Nequaquam autem ſub taciturnitatis ſilencio preter- ire poſſumus ea, que referente Cronica, que de fundacione Cladrubenſis tractat cenobii, (t) ſcripta cognovimus. Dux ſiquidem ille, qui monaſ- terium Cladrub fundavit, (u) ipſum primitus in loco, ubi nunc ſtat Aula regia ſes in ſuis Annalibus mentionem habent , neſcio igitur , qui P. Candidus ſcribere potuerit, omnis in Chronico Spineæ Coronæ verbis Franciſci reſpondere. (p) Vox locus deeſt in Chron. Spineæ Coronæ. (q) Id factum fuiſſe anno 1268 declarat elenchus diplomatum Metropolitanæ eccleſiæ hodie ſuperſtitum , mecum a Reverendiſſi- mo piæ memoriæ Canonico Engler, qui illum congeſſerat , communicatus. (r) Id eſt: prædia, villas. (s) Vincarum cultus iſthic pene periit. (t) Chronicon iſtud hodie amiſſum dolemus. Annales enim Cladrubienſes recentes ſunt. (u) Primoprimum fundatorem Cladrubienſis cœnobii non Wladislaum ſed Suatoplucum fuiſſe VI. Parte Annalium noſtrorum oſtendimus.

Strana 85
AULÆ REGIÆ. 85. regia domum ordinis ſancti Benedicti conſtruere diſpoſuit, ſed vox lapſa de celo cuidam tunc heremicole, cuius fama habebatur celebris, inſo- nuit, & ſic dixit: Surge, inquit, & vade ad Principem terre, & loquere ad eum verba hec, & sic dicas: acceptat Deus tue intencionis votum, at fundationis non approbat modo locum. Locus enim iste, qui Zbraslaus dicitur, tibi Princeps, ut in eo plantes cenobium pro monachis ordinis nigrorum ſancti Benedicti nequaquam a Domino hac vice conceditur, ſed locus idem aliis ceuobitis alterius ordinis & nominis, quos fibi Deus pe- culiariter elegerit, inpoſterum reſervatur. (x) Quis igitur dubitat, quin a Domino factum ſit iſtud , & ſit mirabile in oculis noſtris, quod ante- quam ordo Cysterciensis sumpsiſset exordium, dominus elegerit, & ordi- ni Cysterciensi presignaverit locum istum. Sic ad te Christe tandem rediit locus iste, - Quem poſſederunt ſeculares & rapuerunt.- Aſpicias Chrifte, facias quoque, quod locus iſte - Hinc devotorum poſſeſſio fit monachorum.- Tu quoque Virgo pia ſtudeas prohibere Maria, - Ne locus hic cedat aliis. a teve recedat. Quomodo rex Wenceslaus ad inſtanciam quorundam ab incepto propoſite pro tempore reſipuerit. Capitulum XXXIX. Postquam rex predictum locum ordini Cystercienſi aſfignaverat, qui- dam retibus malicie irretiti ad eum venerunt, & doloſe linque utentes patrocinio ipſum a boni propoſito avertere ftuduerunt, dixerunt enim: O Rex locus enim iſte patri tuo non inconſulte placuit, quia dum a tu- multu negociorum regni quieſcere quandoque voluit, aſlumptis quibusdam familiaribus ſe ibidem transferens, non tam venationum, quam inimicorum (y) ſolacia inibi frequentavit, quam ob rem ſi ipſo loco carueris, rega- lium ſolaciorum detrimentum non modicum procul dubio pacieris, quin immo monachos , quorum in abditis nemorum eſſe conſuevit frequencia. in aliquo alio loco regni tui locare poteris, predictumque locum pro tuo tuorumque ſolacio conſervabis. O iniquorum hominum a Deo repro- bata verſucia ! qui dum ipſi benefacere, propria iniquitate reluctante, nequeunt, etiam volentes benefacere non verentur avertere, quantum poſſunt. Deſideriis quoque ſuis ſatisfactum reputant, dum inchoati bo- ni profectum doloſe linque conamine impediunt, & retractant. O divi- ne pietatis ammiranda inmenſitas, que hos quoque nonnunquam pacien- ter (x) Hane narrationem integram de eremicola prætermifit compilator Chronici Spineæ Co- ronæ. (y) Ita MS. ſed verius legendum amicorum.

Strana 86
86 CHRONICON ter ſuſtines, qui tam pernicioſe tue remurmurant voluntati, ſed quia mens iuvenis ſubito verbis alienis circumventa ab incepto nonnunquam reſiliit, rex iniquorum averſus confiliis, fraudibus eorum inconſulte annuit, & nacta occaſione, profectus in Moraviam, votum, quod voverat, reddere prorogavit, expeditis tandem ibidem suis negociis in Pragam revertitur, & per Abbates ammonitus pro huiuscemodi dilacione ſe ipſum reprehen- ſibilem humiliter profitetur, finaliter igitur votis ſatisfacturus in opidum, quod Colonia dicitur, uno miliari a Scedlicz distans, venire properat, ubi de loco fundationis conferre cum Domino Thobia Pragenſi Epiſcopo co- grtabat. Quadam autem die dum,pluribus offerentibus ſe negociis, rex huic rei in civitate non poſſet intendere, cum epiſcopo de voto ſuo trac- taturus, ad campos exiit, & ut ad eum egrederetur epiſcopus, qui in ci- vitate manſerat, miſſo nunccio poſtulavit Epiſcopus igitur aſcenſo equo turba comitante regem ſequi ad campos festinanter voluit, & cum qui- dam de ſuis ad portam opidi deveniſſent, pons ante eum corruit, & non tam epiſcopo , quam cunctis aliis de civitate exire cupientibus tranſitum denegavit, audita autem pontis collisione rex vehementer obstupuit, & ipſam ruinam diabolo, qui ſemper piis reluctatur operibus, intra ſemet- ipſum reputans, ut ad aliam valvam (z) ad ipfum veniret epiſcopus, di- latione poſtpoſita demandavit. Porro audito epiſcopo rex in civitatem rediit, & more impaciens monachorum petiturus collegium die craſtina venire in Scedlicz feſtinavit. Venit maturus rex in Scedlicz (a) petiturus — Mox devotorum ſibi conventum monachorum. Quomodo pius rex Wenceslaus Capitulum intraverit, & quomodo Abbas Heidenricus perſonas emittendas nominaverit. Capitulum XL. Altera igitur die rex Capitulum Scedlicenſe ingreditur, & in preſen- cia Abbatum, monachorumque, qui aderant, fibi dari conventum cum debita reverencia deprecatur, & quia ipſe rex a pueritia ſua in quibus- libet agendis prelatos quoscunque in latere ſuo habere ſtuduit, divina providentia in hoc ipſius devotioni ſatisfactura quatuor Abbates de Walt- sachſen videlicet de Scedlicz, de Sar, & de Camencz extunc diſpenſacione ibidem mirifica convocavit, quatenus ipſi tantis intereſſent ſollempniis, ac ipſorum mediante confilio regalibus decenter ſatisfieri poſſit deſideriis. Ab- (z) Id eſt: portam civitatis. (a) Chronicon Spineæ Coronæ ſuperioribus omiſſis ait: Post hec maturus Rex venit in Zcedlicz petiturus 2 Mox devotorum ſibi conventum Mo- nachorum.

Strana 87
AULÆ REGIÆ. Abbas igitur Scedlicensis petitionibus regis, ut decebat, incunctanter an- nuit, & emittendos fratres, non fine ingenti cordis gemitu effundens la- crimas, per ordinem nominavit. Quis enim tam ſaxei cordis in emiſſio- ne filiorum ſuorum lacrimas continere poſſet, preſertim ubi pater in fi- liis offenſionis materiam nullo unquam tempore inveniſſet. Tanto pro- fecto in abſencia cuiuslibet rei ampliori doloris urgemur aculeo, quanto ea preſente ardenciori erga ipſam affici videbamur amoris incendio. Hic devotorum conſcribuntur monachorum nomina, qui egreſſuri in ipſo ca- pitulo nominati fuerunt, & ob admirande converſacionis ſue memoriam in exemplum poſteris in hoc tractatu exprimi nominetenus meruerunt, quatenus dum ipſorum nomina ſeriatim legimus, converſacionis ipſorum insignia frequenter ante mentis nostre oculos habeamus: Theodericus ſe- nior pietatis amicus,— Mox ſociatur ei venerande caniciei -- Johannes, ſequitur Heinricus, qui redemitur - - Virtutum flore, ſubito comitante Prio- re - Cunrado Chriſti famulus mox iungitur iſti - - Ditimarus (b) primus. Alberte veni, quia ſcimus, -- Quod ſis homo mundus, tecum ſurgatque ſe- cundus -- Theodericus, procedat & Otto pudicus (c) -- Gotfridus veniat, & nonus in ordine fiat -- Alter Ditimarus virtutrm stemate clarus. -- Vir bonus & fidus aſſit poſt hunc Godefridus,— Vir cunctis gratus venias Ber- thoe (d) vocatus, -- Ut numerus plenus lit adeſse velis duodenus. Nec inconſulte permittendum arbitror, quod quidam monachus Chunradus nomine de monasterio Waltſachſenſi ipſi Capitulo cum abbate ſuo inter- fuit, qui de patrum preſencium conſilio ſurgens cum ceteris monacho- rum emittendorum conſortio ſimiliter iunctus fuit, porro abbas, quando ſingulos monachos ex nomine evocare debuit, dolorofis fingultibus inter- rumpentibus, lacrimoſe vocis oraculum multiplicatis fletibus vix emifit. Omnes turbantur monachi ſimul & lacrimantur, Nominati ſiquidem ſinguli monachi cum difficultate voci preceptoris obediunt, & cum pre- latorum imperiis reluctare nequeunt, voto ſatisfacturi obediencie fletus fundunt. Plorant ſurgentes, flent in claustro remanentes. Utrique fi- quidem diuturne ſocietatis ſolacia revocantes ad memoriam lacrimas con- tinere nequeunt, & dum inter ſe fletum continuant, cunctorum afsisten- cium animos ad compaſſionis lacrimas & ipſis ſuis clamoribus provo- cant, & invitant. Fuit inter ceteros monachus quidam, provecte etatis, Johannes nomine, vir quidem maturus in moribus, mire quoque devo- cionis, qui dum nominetenus vocatus obedire debuit, annos ſenectutis ſue re- (b) Chron. Spineæ Coronæ habet Dittmarus. (c) Is poſtea factus ſecundus Abbas Aulæ regiæ. (d) Ita etiam idem Chronicon. 87

Strana 88
CHRONICON revolvens in animo, illud propheticum cunctis audientibus ſurgendo ce- cinit, atque dixit : hic requies mea in ſeculum ſeculi , hic habitabo, quo- niam elegi eam. Quem cum rex ſurgentem conſpiceret, converſus ad Abbatem aiebat: hie monachus quid in meo faciet monaſterio, qui ſenio thabefactus moritur ſubito & iam deficit in ſe ipſo, cui Abbas reſpondit, tales viri congrue ad nova monaſteria emittuntur, quorum maturitatem intuentes ceteri ad bona ſemper opera ex eorum moribus provocantur, bonis fiquidem exemplis ſeniorum in virtutum culmen nonnunquam aſ- cendunt animi iuniorum, nos denique cum bona facta ſeniorum ſollerter inſpicimus, ad virtutum alta tendentes ex eorum imitatione evidenter proficimus. Mira res ! monachus ipſe lanquore ibidem tactus iuxta regis iudicium infra dies octo moritur, & requiem, quam optaverat, patenter adeptus in Scedlicensi cimeterio, ceteris adiunctus fidelibus sepelitur. (e) Denique fratres, qui nominati fuerant, ad mandatum Abbatum Capitulum exiverunt, & invocata ſancti Spiritus gratia fratrem Conradum, Priorem domus, virum ydoneum in Abbatem concorditer elegerunt, & redeun- tes ad Capitulum ſuum electum confirmari in nomine Domini cum debi- ta reverentia petiverunt. Electione igitur confirmata omnes ſimul Capi- tulum exiverunt, & intrantes monasterium, ut moris est, Te Deum lau- damus ſollempniter cantaverunt; Quo decenter finito pariter ad Capitu- lum redierunt, & Abbati ſuo, quem elegerunt, duodecim monachi ad obe- dienciam ſecundum conſuetudinem ordinis promiſerunt. Sic cunctis gra- ta ſollempniter eſt celebrata - - Iſtius abbatis electio, nec puto gratis no- velle plantationi primus pater preficitur, qui vita & moribus antecellens ceteros in omnibus ſuis operibus commendabilis reperitur. Deinde rex omnibus convocatis Abbatibus videlicet & monachis ad monasterium re- diit, & quadringentarum marcarum reditus cum XXIIII. araturis & ſuffi- ciencia nemorum ad monafterium, quod fundare diſpoſuit, domino & beate Virgini coram ſuis nobilibus ex regia liberalitate obtulit, oblata quoque instrumentis regalibus, ut patebit inferius, (f) debita adhibita di- ligencia roboravit. 88 Quo- (e) A ſuperiore numero monachorum verſibus expreſſo, qui ad Aulam regiam deſignati ſuerant, rurſum uſque ad hune locum omnia prætermiſit Compilator Spineo-Coro- nenſis. (f) Inſtrumenta hæc , & cumprimis fundationis , author noſter nuſpiam transſcripſit, an id oblivione factum eſt, an quia hoc inſtrumentum ſerius atque non- niſi anno 1304 ab eodem Rege datum fuit? Ceterum instrumentum hoc legitur in Phœnice incinerato p. m. 35. e quo quidem cognoſcere fas eſt: eo anno jam donatio- nes & poſſefſiones plurimas alias acceſſiſſe. Nam ut ipſe oculis ſpectavi , ſupereſt hodie in Archivo Aulæregenſi ejusmodi donationis autographum membranaceum in- ſtrumentum jam ab anno 1293.

Strana 89
AULE REGLÆ. 34) Quomodo Epiſcopus Thobias locum fundationis impecierit, & qualiter rex alias hereditates ſibi pro eodem loco aſſignaverit. Capitulum XLI. Novo igitur conventu adhuc in domo Scedlicenſi remanente Abba- tes ad locum fundationis iverunt, & loca, in quibus actenus ſeculares ha- bitaverant, in habitationem viris religioſis congruam convertere volue- runt, quatenus amotis ſecularibus ipsi ſe de loco omnino intromitterent; & breviter venturi monachi ipſa loca ſuis apta commodis invenirent , & ecce nunccii Domini Thobie Pragensis Epiſcopi venerunt, & iptum lo- cum, qui Zbraslaus vulgo dicitur, ad eccleſiam Pragenſem pertinuiſse an- tiquitus allegantes, ne se Abbates de ipſo loco intromitterent, nifi prius Ecclesie cathedrali ſatisfieret, petiverunt; Abbates igitur incunctanter ad regem venerunt, & instanciam domini Epiſcopi eidem exponentes, ut ec- cleſie Pragenſi ſatisfaciat, cum debita ipſum diligencia induxerunt ; Qui- bus ſic reſpondit: licet locus iſte ad nos ſucceſsione paterna devenerit, nos tamen fundationi nostre in hoc precavere cupientes, alias regni nostri he- reditates Ecclesie Pragensi assignabimus, ne inter Ecclesiam Pragensem & nostram fundationem imposterum moveatur questio, & hinc inde cuius- libet controverſie ſubmoveatur occaſio. Accerſito igitur Epiſcopo rex alias poſſeſſiones ſibi iuxta eſtimationem nobilium ſuorum reddidit, qui- bus voluntarie contentus Epiſcopus de coniventia Pragenſis collegii (g) omni iuri , quod ſibi ſueque Pragenſi eccleſie in ipſo loco , ſuis quoque pertinenciis videbatur competere, abrenuncians, domino Regi ipſum lo- cum libere reſignavit, & mox non tam reſignationem, quam ſufficientem recompenſacionem huiuscemodi instrumentis & teſtibus ydoneis confir- mavit. (b) Quomodo Rex conventum intronizaverit, locumque ordini confirmaverit, & quomodo ipſam fundationem Aulam regiam nominaverit. Capitulum XLII. Cunctis igitur peractis per ordinem predicti Abbates ad locum re- „ dierunt & artificum adiutorio qualitercunque pro venturorum monacho- rum commodo habitacula inibi aptaverunt, nec mora ad Clauſtrum Sce- dli- M Tom. V. Monum. (g) Hodie Capitulum dicimus. (h) Hwc inſtrumenta , præ aliis minoris momenti, ab au- thore noſtro huic Chronico inſerta non fuiſſe miramur. Ceterum hæ denuo au- thor Chronici Coronæ Spincæ prætermifit, Franciſeus vero vel tribus verbis ab- ſolvit,

Strana 90
90 CHRONICON dlicenſe mittitur , & conventus , qui manſerat, cum maturitate (i) debira ad novelle plantacionis commoda invitatur: Omnes igitur monaſterii eiusdem monachi infimul convenerunt, & cantore, Vos, qui tranſituri eſ- tis, inchoante, receſſuros confratres ſuos cum cantu fimul & gemitu, uſ- que ad portam monaſterii, valedicentes invicem, conduxerunt. Hii la- crimas fundunt, ſed & illi pectora tundunt, - - Hii flent, hii plorant, illi pro fratribus orant, — Ut vivant lete, concorditer, atque quiete. Epiſcopo autem tocius quoque regni Bohemie Prelatis convocatis, dominus Rex cum ſolempnitate proceſsionis conventui venienti obviavit, & quemlibet mo- nachum inter duos Prelatos, Abbatem autem inter ſe & Epiſcopum de- center statuens, ipsum conventum cum ingenti exultatione & leticia, Cle- ro canente, intronizavit, ipſum quoque locum, qui Zbraslaus vocabatur hactenus, ob memoriam nominis ſui perpetuam Aulam regiam mutato nomine appellavit, deinde Miſſarum ſollempnitas letanter incipitur, & Abbas Aule regie cum duobus Abbatibus de Sar videlicet, & de Sancta Corona ipſo die introniſacionis a Domino Thobia Pragenſi epiſcopo con- ſecratur , acta ſunt hec anno Domini M. ducenteſimo nonageſimo ſecundo ipſe eſt annus etatis Domini Wenceslai XXII. in Dominica, qua Miſeri- cordia domini in Eccleſia decantatur, que extunc duodecimo Kalendas Maii (k) vertebatur; porro Rex indempnitatibus fundationis ſue cayere ſtuduit, & cuncta, que cum ipſa ſua fundatione fecerat, inſtrumentis & teſtibus roboravit, () ne contra hoc ullus inpoſterum quidquam attemp- tare preſumeret, & procul mota contradictione qualibet per tempus, & tempora in pace & tranquillitate ſua fundatio permaneret. Quomodo rex cum exercitu Cracoviam iverit, & quomodo in ipſa expedi- tione militari gladio cinctus fuerit. Capitulum XLIII. Humane felicitatis adverſator ſubdolus eo bonis noſtris operibus in- ſidioſe ſemper remurmurat, quo nos ſibi ſucceſſuros in loco beatitudinis, quem arroganter perdidit, non ignorat, & tanto eundem nostris actibus for- (i) Id est : feſtinatione. (k)Hanc totam notam Chronologicam anni & dierum exſcripſit Fran- ciſeus c. 7. p. 18. (1) Ex his conjicere fas eſt : ante inſtrumentumWencesiai anno 1304. editum, quo fortaſſis donationes & poſſeſſiones poſteriores ſimul cum primis confirmatæ fuerunt,jam hoc anno diploma & inftrumentum fundationis ab eodem Rege datum fuiſſe. Ceterum Franciſcus hic de ſuo adjicit c. 1. Nunc ipſorum (Aulæregenſium Mona- chorum ) laudabilis numerus eſt excellenter multiplicatus, & monaſterium ipſorum miro & efficaci opere conſtruitur, & diverſimode decoratur.

Strana 91
AULE REGIÆ. 91 fortiter renitentem perferimus, quanto ad hanc , de qua cecidit, ſedem, virtutum greſſibus celeriter anhelamus, ipſe siquidem Domini regis Wen- ceslai animum divini cultus ampliacioni intentum conſpicit, varia doloſe machinationis argumenta excogitat, quibus regem ab inceptis poſſet aver- tere, & novelle plantationis profectum valeat impedire, & quia structura in petre ſoliditate fundata difficulter deicitur, quo animum regis a pro- poſito interius nequit avertere, eo contra hune malignorum quorundam inſolencias exterius nititur excitare, quatenus ipſum ſic in bonis impe- diat, & rebus preoccupatum bellicis, in hiis, que ſalutem animarum fa- piunt, procedere non permiittat. Et ecce venientes nunccii regem adie- runt, qui Ducatum Cracovie, de quo ſe noviter intromiſerat, non tam circumſedentium Principum, quam incolarum nobilium infidiis inceſfanter vaſtari linqua & litteris narraverunt, (ll) Rex igitur more impaciens do- mino Ottoni Marchioni de Brandenburg cognomine Longo conſanquineo ſuo dilecto cartas dirigit, & ut sibi in auxilium veniat, poſtulat cum in- ftancia & requirit, quatenus, non tam auxiliis, quam confiliis eiusden animatus, malignorum inſultus ſciat compeſcere, & ftatum perituri Du- catus pace previa in melius valeat reformare ; Marchio autem multitudi- neim armatorum indilate congregat, & regi in auxilium propria in per- ſona venire festinat; Iturus autem cum exercitu verfus Cracoviam rex prius fundationem ſuam vifitare diſpoſuit, quatenus a fratribus ſuis ibi- dem itineris ſui benedictionem reciperet, & ob receſsum ſuum monacho- run corda triſtia benigne vifitationis ſolacio aliqualiter recrearet. Quo cum veniſſet, ibi ſuſceptusque fuiſſet letanter -- Fratribus adſcitis, fi forſan ſcire velitis, —- Verbis tranquillis normam quam tradidit illis - - Vivendi gratis, hoc carmen reſpiciatis:- Chriſto ſervite fratres & vivite rite, —- Nam fibi nil deerit, qui primum gaudia querit - - Regni celeſtis, nec victus ei neque veſtis — Deficiet. Munde pariter vivatis, habunde - Queque mi niſtrabo vobis, & ſemper amabo -- Veſtrum conventum, si poſſem vivere cen tum — Annis, deſerere nolo vos, ſed veſtras removere - - Intendo omnes preſſuras preſentes atque futuras, — Oretis Chriftum, quod me dignetur ad iſtum,-- Hoſtibus attritis, revocare locum, quaſi vitis - Habundabit lo- cus hic & fructificabit, -- Si fretum palma victrice reduxerit alma —- Pro- tinus ad propria me ſanum virgo Maria. - Hiis conſummatis ſermoni- bus Rex humi proſtratus ſibi benedici peciit, & facie rigata lacrimis va- ledicens fratribus, cum ingenti multitudine ire in Cracoviam festinavit. Lacrima ſucceſsit lacrime, rex quando receſsit, - Cumque vident flere re- M 2 (ll) Eadem verba apud Franciſcum c. 8 p. 19 leges. gem

Strana 92
92 CHRONICON gem monachi cohibere - Non poſſunt fletus, nullus potuit fore letus.-- Flent cum Prelatis fratres, & multiplicatis fletibus -- Plangunt preſentes turba- tis compacientes. Anno igitur M. CC. XCII. in craſtino ſancti Lau- rencii rex de Praga egreditur, & continuatis dietis in terram Ducis Opu- lienſis veniens, a domino Ottone Marchione de Brandenburg, qui ſecum ibidem venerat, militari precinctus baltheo, munera largitur rex, & campus redimitur novo milite, haſte vibrantur, convivia magna parantur -- Pocula funduntur, & triſtia reiciuntur --Poſt tergum, dum Rex cum cetu toto gau- det ſine metu. Cuncti letantur, quibus inclita munera dantur. - In hiis quoque regalium feſtivitatum ſollempniis Opuliensis, Ratiboriensis, Rute- nienlis, (m) & Tetſchinienſis Duces quatuor uterini fratres ad regem ve- nerunt, qui Ducatus ſuos ab ipſo ſuſcipientes in feoda ſuis imperiis am- modo voluntarie parere promittunt, (u) deinde rex ulterius proficiſcens in Cracoviam venit, ubi ab univerfis eiusdem Ducatus nobilibus cum in- genti letitia ſuſceptus fuit, conſiliis autem pacis ibidem pertractatis dili- gencius ulterius proficiſei diſpoſuit, & mox quadrigis adaptatis & equi- tibus in Zyradiam venit, ubi figens tentoria in die beati Wenceslai Mar- tyris potenter ipſum opidum expugnavit, turbatores quoque pacis, vi- delicet Ducem Loketkonem cum fratre ſuo captivitatis ſue legibus man- cipavit. (o) Statu igitur terrarum earundem in melius reformato ad pro- pria rex rediit, & palmam victorie adeptus feliciter dominum in cunctis operibus ſuis benedixit. De clenodiis, que rex Wenceslaus fundationi ſue contulit, & quomodo ipſa fundatio ordini Cyſtercienſi incorporata fuerit. Capitulum XLIIII. Antequam rex Wenceslaus verfus Cracovie Ducatum procederet, fundationis ſue intentus profectibus, ipſe ſue fundationi crucem auream cum gemmis precioſis decorataim , quam pro mille quadringentis marcis argenti paulo ante comparaverat, multas monstrancias ex auro, argento quoque fabricatas cum Sanctorum reliquiis, & nihilominus eccleſiaſti- cum precioſiſſimum ornatum multiplicem cum multis calicibus argen- teis, ducentas marcas quoque argenti pro libris comparandis optulit, & Ab- (m) Franciſcus c. 8 p. 19 nominat Butunenſem. (n) Eadem verba retinuit Franciſeus cum ſequentibus periodis c. l. (o) De hac captivitate ſilent ſcriptores Poloni, imo Wen- ceslaum inglorium rediiſſe in Bohemiam aſſerunt , ſed utinam ſynchronum ſcripto- rem, qualis quantusque noſter & Franciſcus fuit , contrarium aſſerentem in lucem producant. Poſteriores fidem nobis non faciunt.

Strana 93
AULÆ REGIÆ. 93 Abbates ſuos de Waltſachſen videlicet de Scedliez, & de Aula regia ad generale ordinis ſui Capitulum deſtinavit, quatenus ipsi devotionis ſue affectum patribus ordinis infinuantes ipſum orationibus eorundem ſtu- dioſe committerent, & pro incorporatione fundationis ſue iuxta ordinis conſuetudinem ibidem cum devota reverentia laborarent, Abbates igitur predicti ad Capitulum generale venientes primis Abbatibus palefridos, ciphos quoque argenteos, quos rex Wenseslaus eisdem deſtinavit, pro mu- nere protinus obtulerunt, & regie benignitatis affectum patribus ordinis exprimentes per fingula, novellam ſuam plantationem incorporari ordi- ni cum inſtantia petiverunt. Patres autem ordinis devotionis regie ma- gnificentiam, pio ut decebat, mancipantes affectu, non transmifforum mu- nerum, quin potius tam ſolempnis fundationis intuitu, exhylarati non modicum, Abbatum piis poſtulacionibus indilate annuunt & regi Wen- eeslao paternitatem ordinis conferentes, ipſum univerſi ordinis perſona- rum orationibus recommittunt, nec non & ipſum ceteris fundatoribus, patronisque ordinis aggregantes pro falute eiusdem Creatori omnium communiter preces fundunt. Dicentes Christe fac, vivat rex pius iste Letus , & illeſus, exaltetur quaſi Creſus. (p) - Divitiis vite, fac hunc con- ſumere rite — Curſum preſentis, furor hoſtis eum vehementis - Nunquam tut hare valeat, ſed magnificare - Ipſum digneris, qui corda fidelia queris. — Et tibi ſint grata ſua munera Virgo beata, - - Protege defendas hunc & ſibi cuncta rependas — In (q) facie Chriſti, quem Virgo manens peperisti. (r) -- Peracto generali Capitulo predicti Abbates Pariſius venientes pro pecunia, quam rex eisdem dederat, multa librorum volumina emerunt, & redeuntes in Bohemiam ipſum regem cum triumpho rediiſſe de Cra- covia invenerunt. Adventu quorum letatur rex Bohemorum. Quomodo rex Wenceslaus cum duce Auſtrie diſcordare ceperit, & quomodo regina Guta ipſos reconciliare attemptaverit. Capitulum XLV. In illo tempore, quo Rudolfus Romanorum rex Wenceslao heredi regni Bohemie Gutam filiam ſuam legitime pro conſorte tradidit, ipſe Ducatum Auſtrie a metis Moravie uſque ad margines Danubii eidem do- talicii nomine aſſignavit. Albertus vero eiusdem Rudolfi filius, quem Pa- ter in Auſtria pro tutore, Capitaneoque pro tempore locaverat, tem- pori- (p) Perperam Franciſcus c. 7 p. 19 quaſi greſſus. (q) Id eſt: ante faciem Chriſti. (r) Hos novem verſus cum ſuperioribus plerisque totidem verbis exſcripſit Franciſeus cit. loc.

Strana 94
CHRONICON 94 poribus puericie Wenceslai ipsam partem Austrie eidem pro dotalicio aſ- fignatam ſuis eani ufibus applicando potenter tenuit,eamque regi Wenceslao iam facto adoleſcentiori, frequenter ammonitus ab eodem, refignare pe- nitus recuſavit, quam ob rem controverfie occafio inter ipsos patenter oritur, & qui ſe contracte affinitatis intuitu mutuo fovere debuerant, al- ter alteri toto conamine improſperitatis incommodum machinatur. Re- gina igitur Guta, cum eſfet mulier circumſpecta & ſatis provida, offen- ſis diſſidentium Principum obviare desiderans, partes ſuas studioſe inter- poſuit, & quo maritum vive vocis oraculo, eo fratrem ſuum ſcriptis & nuncciis ad concordiam cum ſumma diligentia invitavit, ipſa quipe in- tercedente dies placitandi de parcium voluntate ſtatuitur, quo citra Znoy- mam in metis terrarum unusquisque veniat, & viginti perſonas tantum & non amplius ad locum placiti ſecum ducat, quatenus inſidiarum ſuſpi- cionem personarum paucitas utrobique tolleret, & fine strepitu tumul- tuantis populi unus alii, quod gerebat in pectore, plenius & fecurius ap- periret. Ad campós igitur, ut promiffum fuerat, rex Wenceslaus cun egreditur, & adventum ſororii fui ibidem equanimiter ex innata ſibi man- ſuetudine preſtolatur, Dux vero cum ad campos cum paucis venire de- buit, promiſſorum immemor , innumeram armatorum multitudinem edu- cens regem nil talium ſuſpicantem terruit, ipſum quoque univerfis ſuis beneplacitis annuere verborum importunitate compulit, & coegit. Con- ſummato ergo colloquio rex Wenceslaus reverſus ad propria, dolum hu- iuscemodi revolvens in animo, pro ignominia sibi illata vehementer do- luit, & ex illa hora profectum ſororii ſui ſtudio, quo potuit, impedivit; fic denique Albertus a Wenceslao impediri meruit, dum eum, quem ſub forma pacis (s) venire debuit, cum multitudine exercitus, corrupta inten- tione tam hoſtiliter circumvenit. Federa clam fregit pacis, pueriliter egit - Australis Princeps, quod rex sua facta deinceps — Impedit intente, quod ſic patet ecce repente - Dux ſucceffiſſet patri, si non habuiſset - Of- fenſam, cuius ſi queris, principis huius, - Quem ſi ſervaſſet, nunquam ma- la tot toleraſſet, � Cui ſi ſerviſſet, nullum prorſus timuiſset. Quomodo Adolfus de Naſſowe in regem Romanorum electus fuerit, & quomodo Wenceslaus rex Bohemie Ducem Austrie in eadem electione impediverit. Capitulum XLVI. Rudolfo Rege Romanorum mortuo filius eiusdem dominus Alber- tus (s) Lege: convenire.

Strana 95
AULÆ REGIÆ. 95 tus Dux Auſtrie ſuccedere eidem ſtuduit, & pro regno vaeante apud Prin- cipes Alamanie non ſolum litteris, verum etiam muneribus çum ſumma diligencia laboravit, Electores igitur imperii continuis eiusdem animantes (t) instanciis singuli in ipſum vota ſua dirigunt, & ut in promiſſis non dubitet, ipſi ſe libi inſtrumentis & litteris consignant & constringunt. Aſſignato denique electionis tempore anno Domini M. CC. & XCII. in menſe Maio omnes Electores cum Principibus Alamanie univerſis in Fran- kenfurt convenerunt, & de perſona idonea pro Rege Romanorum matu- ra deliberatione debita invicem tractare ceperunt, ſed quia Dux Austrie ſingula Electorum vota prius ſuſceperat, ratus ſe coronam adepturum Imperii, non longe de Principum predictorum collegio ſua fixit tentoria, ubi tyrocinia ſua letanter exercuit, & ſublimacionis ſue horamn nichil in (u) regno heſitans expectavit. (~) Quoniam autem malignorum hominum reprobanda improbitas in- ter Dominum Wenceslaum regem Bohemie & Ducem Austrie ſororium fuum predictum occulti cuiusdam rancoris , diabolo inſtigante , ſeminavit zizaniam. (y) Ipſe Dominus Wenceslaus, cum unus esset Electorum Im- perii, quia electioni regis perſonaliter interefſe non potuit, Dominum Bernhardum Miſnenſem Prepoſitum cum ceteris regni ſui nobilibus ad ipſam Electionem loco ſui cum ſolempnitate incredibili destinavit, quate- nus vices ipfius in eademn electione gererent & fororium ſuum, videlicet Ducem Austrie in corona imperii cum ftudio impedirent; ipſe igitur Do- minus Bernhardus, cum eſſet vir expertus in multis & ſapiens, dominum Moguntinenſem (z) Epiſcopum opportune adiit, & Ducem Austrie ftu- dioſe impediens, alium in Regem Romanorum ſubtilitate, qua potuit, ut patebit, protinus eligi procuravit; Craftina autem die Electores Imperii in unum convenerunt, & clandestinarum ſubtilitatum Domini Bernhardi omnino inſcii in Dominum Moguntinenſem ſinguli vota ſingula, inſtru- mentis adhibitis, transfuderunt, quatenus ipſe de conivencia Electorum finem electioni imponeret, & dominum Albertum Ducem Austrie vice omnium nominando in Regem Romanorum preſtolanti populo preſenta- ret. Ipſe igitur dominus Moguntinus a Domino Bernhardo ſecreto in- formatus, ubi Ducem Austrie nominare debuit, contra opinionem Coe- lectorum ſuorum Dominum Adolfum Comitem de Naſſow pro Rege Ro- mwanorum voce ſonoroſa pronunccians mox ipſam eleccionem in nomine Do- (t) Ita quidem in MS. ſed legendum animati. (u) Pro de regno. (x) Hujus & præce- dentis Capitis extractum & compendium quoddam accurate transſcripſit Franciſcus ſervatis etiam paſſim verbis authoris noſtri. (y) Ita paſſim in numero fingulari, generisque fœminini hæc vox in hoc codice legitur. (z) Lege Archiepiſcopum.

Strana 96
96 CHRONICON Domini confirmavit, ex qua re ceteri Electores non immerito stupefac- ti ad propria redierunt, &, ſe de proceſſu huiusmodi aput Ducem Au- strie excuſantes, ſuam ſibi innocentiam litteris ostenderunt. Quo facto Dux Austrie ſpe ſua fruſtratus ad terram ſuam revertitur, & quomodo coronam imperii adipiſci valeat, mente ſedula meditatur; Maluit namque vitam perdere, quam de promiſlis ſibi factis ab Electoribus cum tanta ignominia reſilire. Sic ſublimatus regnat Comes, & reprobatus - - Eſt Dux Albertus, qui venerat huc quaſi certus,. - Id (a) fore deberet rex, & nullus prohiberet - Ipsum regnare Rome. Vis noſcere quare?- Ista Deus patitur quia noſcitur, & bene ſcitur, - Quod ſolvit pactum, quod non du- bito fore factum - - Olim inter ipſum & regem Wenceslaum: —- Quod con- traxerunt, concordes quando fuerunt. Quomodo Adolfus Romanorum rex Miſnenſem terram intraverit, & quo- modo Wenceslaus rex ipſum circa Grünhein viſitaverit. Capitulum XLVII. Mortuo Domino Heinrico Miſnenſis terre Marchione illuſtriſſimo Dominus Adolfus Rex Romanorum ad Marchionem Fridericum nepotem eiusdem Domini Heinrici, qui ſe de quibusdam municionibus ipſius Mar- chionatus poſt obitum ipſius avi ſui intromiſerat, nunccios direxit, & ut ſibi terram Miſnenſem, tanquam de iure vacantem, imperio resignaret, benevole benigna ammonitione previa postulavit, Fridericus autem Re- gis Romanorum conſultationibus in hoc obedire abnuit, ſed & ipſam ter- ram iure hereditario ad ipſum devolurai allegans iugiter fere totam ter- ram ſuis uſibus mancipavit, per fas, nephasque ſe de castris & oppidis inibi intromittens. Rex igitur Adolfus virorum fortium multitudinem copioſam convocavit & circa Fridberg figens tentoria , ipſa civitate iam habita, caſtrum ibidem, in quo ſe ſui receperunt adverſarii, manu valida expugnans, maiorem dehinc partem Miſnenſis Marchionatus ſuis legibus ſubiugavit, demum Dominum Wenceslaum regem amicabiliter videre de- siderans, moram non patitur, ſed ut circa Grünhain, quod est claustrum Cyſtercienfis ordinis (b) ſitum, in utrarumque terrarum finibus, ſibi dig- netur miſſis nuncciis cum debita manſuetudine occurrere deprecatur, com- municato ergo ſatraparum ſuorum conſilio, Rex Wenceslaus Romane Ma- ieſtatis desideriis aſſentire ftuduit, equitatuque adaptato & curribus Re- gem Romanorum cum ingenti ſolempnitate circa Grünhain in nemoribus viſi- (a) Ita codex, ſel legendum Quod. (b) Hodie abolit um.

Strana 97
AULÆ REGIÆ. 97 visitavit, quatenus votis Regis Romanorum benignius annueret, & nihilo- minus propriam magnificentiam cunctis, qui ibi convenerant, in memo- riam ſui nominis declararet. Quo cum veniſſent, convivatique fuiſſent, va- riis inter ſe decenter confummatis tractatibus, perpetuo duraturam ami- citiam pepigerunt, fedusque contractum mutuo heredum ſuorum matri- monio firmaverunt; Ruperto namque Regis Romanorum filio Agnes Wen- ceslai Regis filia ibidem traditur, & ſic principum predictorum colloqui- um fine commendabili terminatur. Valedicentes igitur invicem quivis ad propria rediit, ſed Wenceslaus rex Rupertum generum fuum elegan- tem iuvenem a ſe diſcedere non permiſit, in vigilia igitur beati Lauren- tii Agnes iunior annis Ruperto apponitur, & fic inchoatum matrimonium, modo quo inter pueros fieri potuit, conſumatur. Sic conſumantur iuve- num ſponſalia feſta,— Ac conſolantur populi precordia meſta, - Sed quia durare nequeunt preſencia: quare- Mox Agnes moritur, & in eccleſia ſe- pelitur -- Aule regalis, perit hinc connexio talis, - Quam contraxerunt Re- ges, ſimul & pepigerunt. Quomodo Dux Auſtrie regi Wenceslao reconciliatus fuerit. Capitulum XLVIII. Albertus Regis Romanorum filius mox ut de mandato patris Duca- tum Auſtrie ſue poteſtatis ſubiugarat imperio, nationis ſue gentem Sue- vicam in ipſa terra multiplicare non defiit, indigenas quoque & eos, qui in terra nati fuerant, opprimere, ſuamque gentem exaltare ſubtilitate, qua potuit, non ceſſavit. Qua de re Australes videntes, inceſfanter ſe op- primi, equanimiter hoc tollerare nequiverunt, (c) & clandeſtina ſepe fre- quentantes conventicula occaſionem evadendi non ſolum Ducis, (d) ſed & aliene nacionis Dominium diligentiſſime quesiverunt. Orta igitur dif- cordia inter Regem Wenceslaum & Ducem Austrie, rati sunt se oppor- tunitatem adeptos, communicato confilio nunccios ſuos ad Regem (e) dirigunt, eumque pro Domino eligentes, fi potenter ad eos venerit, totam Auſtriam ſe ſue dicioni ſubdituros promittunt, Rex autem nunccios Auſ- tralium cum hylaritate ſuſcipiens ſîne mora legacionibus eorundem an- nuit, exortansque eos ad constanciam in Austriam venturum cum exerci- tu breviter ſe promittit. Regina Guta quorundam relacionibus hoc in- telligens pro deſtitucione fratris fui, ut decebat, anxia moras non pati- tur, N Tom. V. Monum. (c) Abhine Franciſcus Epitomator incœpit Caput ſuum IX., quod ſub principium perob- ſeurum eſt, deſunt enim nomina Auſtriaci & Wenceslaum , atque proinde ex hoc lo- co redintegrandum. (d) Id est, ut sese a Duee isto liberarent. (e) Wenceslaum.

Strana 98
CHRONICON 98 tur, ſed mox ſuum ad ſe vocans Secretarium, ea que ſecuntur, per ordi- nem Duci Austrie demandaſse narratur: Auribus meis frater kariſſime oc- culta quadam relatione nuper inſonuit, quod nobiles tui te evadere, marito- que meo Regi Bohemie decreverunt modis omnibus adherere, quamobrem ne tue dignitati tam inviſum a tuis irrogetur opprobrium, ad Regem propria in perſona venire non differas, & te profitendo culpabilem gracie ſue , ficcione repulſa , fiducialiter te committas, experto (f) namque me didiciſſe te ſcire cupio : tantam in corde Regis habundare clementiam, quod ſi te pura mente bumiliatum perſpexerit, reatus tui magnitudinem tibi ſine more diſpendio miſericorditer indulgebit. Dux igitur germane ſue confîliis acquieſcens paucis ſibi aſſociatis Regem extunc in Moravia commorantem manſue- tus adiit, & ſe ſuis proſternens pedibus delictorum ſuorum veniam ab eodem poſtulans ita ait: Domine Rex, quia fine vestra culpa contra vos me exceſsiſſe recolo, non ſolum Ducatum Austrie, ſed & corpus pro- prium vestre ſervituti, veniam poſtulando, ſubsterno, miles vester eſse desidero, & de Ducatu Austrie vobis amodo vaſalli vice ſervire promit- to, me igitur regia Celsitudo clementer ſuſcipiat, & veniam deprecanti mihi tam irrecuperabile irrogari opprobrium a meis ſubditis non per- mittat, panem meum comedam, & vobis propriis militans stipendiis a mandatorum veſtrorum ſemita ammodo non recedam. Rex autem mox, ut afflicti Ducis humilitatem comperit, innate benignitatis in corde mo- tum ſentiens miſereri non diſtulit, ſed humi proſtratum benignus elevans, totius reatus immemor, petenti veniam omnia condonavit, (g) & dixit: Licet oportunitatem vobis malum pro malo reddendi inveniremus, ea ta- men, in quibus contra nos vos deliquiſt (h) meminimus, ex regia libera- litate totaliter indulgemus, & ſi ammodo vestre fidei constantiam erga nos invenerimus, vos tanquam nobis dilectum, preteritorum immemo- res, in adverfis quibuslibet protegemus. Ex hoc Dux Regis adeptus gratiam in Austriam letanter rediit, & beneplacitis eiusdem parere am- modo cogitavit. Terre proſtratum rex indulgendo reatum,-- Surgere mandavit, ſic Dux bylaris remeavit -- Ad propriam terram, rogo non fa- cias tibi gwerram - Dux bone cum rege , ne ſuccumbas ſine lege. Quo- (f) Pro experientia. (g) MS. Codex Metropolitanus præterea hæc verba addit in Fran- ciſci continuatione : ac inſuper ſubditos omnes tam Auſtriacos, quam Styrios ei recon- ciliavit. (h) Ita Codex, ſed legendum deliquiſſe.

Strana 99
AULÆ REGIÆ. 99 Quomodo Magifter Allexius inter regem Wenceslaum & Romanos amiciti- am procuraverit, & quomodo ipſo procurante Dux Cafiliensis (i) in regem Polonie coronatus fuerit, & de morte ipſius. Capitulum XLIX. Dominus Bernhardus, cuius Capitulum antecedens meminit, quen- dam Clericum, Allexium nomine, ſibi multum familiarem quondam ha- buit, quem Regi Wenceslao pro Capellano, haud dubium ex puritate animi, commendavit. (k) Hic profecto Allexius cum eſſet vir ſecundum ſeculum usquequaque idoneus, & in Jure Canonico, ut putabatur, doc- tiſſimus, tantam apud Regem adeptus est familiaritatis gratiam, ut Rex in ſuis verbis cunctis annueret, & nihil penitus absque ipfius confilio fa- cere attemptaret, tandem occasione ſumpta Regem quadam vice in oc- culto adiit, & de magnificentia Romanorum Proconſulum ſibi aſſumens lo- quendi materiai, facta eorundem mirabiliter commendavit, hac siqui- dem verborum ſubtilitate Regem circumveniendo mentem ipſius incitare ſtuduit, ut cum Romanis Rex amicitiam aliqualem contraheret, & magni- ficentie ipſorum intuitu, interveniente contractu matrimoniali, ſe ipſis familiarem, ac favorabilem aliqualiter exhiberet. Rex igitur in verbis colloquentis dolum nequaquam ſuſpicatus , fidem auditis annuendo adhi- buit, atque ipſum Allexium, cui ſtatus Curie fuit cognitus, pro contra- hendo cum Romanis familiaritatis vinculo, mox Romam transmittens, mul- tas membranas sigillo infignitas regio ſibi dedit, ut si que pacta cum Ro- manis ex parte fui faceret, membranas convertens in Litteras, hec eadem ſcribendo per ordinem, dilatione postpoſita, confirmaret. Regalium igitur mandatorum accepta autoritate plenaria Romam in itineris labo- rem Allexius letanter ſubiit, quo mox perveniens inter dominam Gutam filiam Regis Bohemie , que nondum annos infancie evaſerat ex una, & in- ter filium Domini Gentilis Romani Senatoris de domo Urfinorum, viri precipui, infantem fimiliter ex parte altera matrimonium procurans con- trahi, ipſum contractum utrobique legalibus litteris roboravit. (1) Re au- N 2 (i) Varie hoc nomen in hoc Codice ſeriptum legitur: Kaſilienſis, Caſilienſis & Ca ſeu Kali- ſienſis, quæ poſterior lectio fincerior est. (k) Jam pridem quique noſtri quæfiere, quisnam Alexius iſte fuerit, quem Franciſcus Magiſtrum Alexium appellat, nihilque aliud de eo prodit, ſed hem jam certiora de illo comperimus. (1) Noſtri paſſim Hiſtorici Roſenbergios noſtros Proceres Romana Urſinorum gente prognatos ſcri- bunt, quod vel ipſi Roſenbergii adhue ſuperiore ſeculo titulis ſuis venditabant. At vero Roſenbergii jam ſub Ottocaro patre Wenceslai erant in Bohemia; imo, uti antea com-

Strana 100
100 CHRONICON autem limpidius confiderata iftum contractum predictus Allexius procu- rare idcirco studuit, non ut Rex Wenceslaus apud Romanos proficeret, ſed ut pretextu legationis huiuscemodi sibimet apud illos de familiaritate & amicitia provideret. O doloſi nunccii deteſtanda perfidia! qua fide- lium dominorum promotio pernicioſe agitur , & profectum proprium iniquus nunccius procurare conatur. Ipſe ſiquidem Allexius , stipendiis ſuffultus Regis , adiutorio Romanorum eccleſiaſticas dignitates nanciſci ap- petiit, nec eo contentus, etiam Ducem Kaſilie (m) in regem Polonorum coronari in contemptum proprii Domini (n) clandeſtine procuravit, qui tandem pecunia regis deficiente, cum ad propria remeare debuit, famu- lus, qui cum ipſo receſſit de Curia, in medio canalium (o) nocturno tem- pore ipſum clanculo interemit; iuſto namque Dei iudicio per ſervum pro- prium iugulatus interiit, qui fidelitatis pretextu, publice honeſtatis im- memor, in contemptum veri domini ſui tam nequiter laboravit. Sic fraudulenter cecidit mucrone peremptus - - (Alexius) Et male finivit, qui defraudare cupivit - - Regem devotum. Fraudes fuge, reddere votum-- debes, ſi ſervire velis Dominis, estoque fidelis, - Ne mala te tangat paſsio, ne te mater tua plangat,— Ne de morte tua monachi dicant tihi huha. (p) Sed notandum, quod nexus amicitie per Allexium inter regem Bohemie & Romanos contractus difsolvitur, quia Guta filia Regis paulopoſt (infans adhuc) moritur, ac in clauſtro ſepelitur -- Aule regalis. Pereat connexio talis. - Et de iure perit, qui non me, ſed mea querit. Quomodo Dux Caſilienſis in regno Polonie coronatus fuerit, & quomodo fuerit interemptus. Capitulum L. Guoniam de regno Polonie in precedenti Capitulo, ut audiſtis, oc- caſionaliter mentionem fecimus, restat ex nunc, ut de eodem regno mo- dica, & multis cognita, valde breviter diſſeramus, quatenus dum mo- mentaneam regnorum instabilitatem cognoſcimus, terrenorum conditio- nem contempnentes instabilem ad eterna toto mentis desiderio ſuſpire- mus. Retroactis siquidem temporibus, prout antiquorum narrant hifto- rie, Reges Slavice gentis habuerunt, (q) qui reſidentes in Cracovia totam Po- commemoravimus ex eodem authore : Zawiſſius de Roſenberg matrimonio junctam habuerat matrem Regis Wenceslai , ut proinde jam cognatio inter Wenceslaum & Urſinos fuiſſet, ſi certa veritate niteretur Roſenbergios noſtros gente Urſinos fuiſſe. (m) Rectius Franciſcus p. 20. Calliſienſem ſcribit. (n) Scilicet Wenceslai Regis Bo- hemiæ. (o) Veroſimillime urbis Romæ. (p) Ita vox ſuis literis bene diſtincta le- gitur in codice, quid autem notet, hactenus detegere haud lieuit. (q) Supple : Poloni.

Strana 101
AULÆ REGIÆ. Poloniam in poteſtatis ſue dominio habentes, eſſe & dici Reges & Do- mini totius Polonie meruerunt. Sed quia ipſa Cracovia, Ruthenorum, Lit- wanorum, ceterorumque perſecutorum fidei e vicino videtur metas at- tingere, eedem gentes incredule terram Cracovie ſepius intraverunt, at- que ipſam hoſtiliter invadentes , homines & iumenta ſecum ad propria plerumque ſine numero adduxerunt. Aſſiduis igitur earundem gentium inſultibus, Deo permittente, territorium Cracovienſe deſtruitur, & gloria regni, que ab antiquo ibidem habebatur celebris, ammodo Ducatus mu- tato nomine ab omnibus appellatur, fic quoque factum est, ut nobiles Polonie ac potentes, qui regi ſuo ſubeſſe conſueverunt, quidam ex iis Du- cum ſibi vendicantes titulos, Principes & Domini per ſe existere incepe- runt. Igitur domino Leſchone ultimo Duce Cracovie defuncto, maiores natu ibidem convenerunt, & ficut in precedentibus dictum meminimus, dominum Wenceslaum Regem Bohemie sibi in Ducem & Dominum con- corditer elegerunt. Porro ſucceſſu temporis Pzrimiſel Dux Kasiliensis (r) diadema regium capiti ſuo impoſuit, & ſe in regem totius Polonie coronari in contemptum Wenceslai regis Bohemie a ſede Apoſtolica, pro- curante Allexio, impetravit. Quam ob rem Rex Wexceslaus offenſus nunccios ad eum miſit, & qua mente, diadema Polonie, quod ab anti- quo fuerat in Cracovia ſibi vendicare preſumeret, inquifivit, cum autem ille per quemcunque modum adeptum titulum retineret, Rex Wenceslaus, ne ſedi Apoſtolice, a qua ſe ille confirmatum afſeruit, inveniretur con- trarius, contemptum ſibi irrogatum Romano Pontifici miſſis legatis ex- poſuit, & quod virtute bellica per ſe potenter, iuſtitia ſuffragante, re- tractare potuit, ut devotum ſe ecclesie Romane ostenderet, cassare (s) au- toritate Apoſtolica cum debita manſuetudine poſtulavit. Quid amplius Dux Casiliensis paulopost a fuis occiditur, & Rex Wenceslaus in Regem totius Polonie, ut patebit inferius, cum ſolempnitate maxima de conſenſu gentis Polonice coronatur. (t) Sic ſublimatus noviter Dux Kafiliensis, Omnibus ingratus factus perit ictibus enſis. - Queſtio multorum fore con- ſuevit populorum,— Et querunt gentes, cur reges, ſive potentes -- Tam ci- to tollantur, cur morte mala moriantur? -- Hic de cultello leſus perit, ille- que bello — Opprimitur, miſere plures ſubita periere -- Morte, venenatus perit iste, & enſe necatus.-- Paucis Pſalmista verbis reſpondet ad ista: om- nes declinaverunt, fimul inutiles facti sunt, non est qui faciat bonum, non eſt usque ad unum. Si reges ſaperent, & ſi ventura viderent,--Judici- um 101 (r) Caliſienſis. (s) Lege caſſari. (t) Ex his & ſequentibus multum hiſtoria Poloniæ emendabitur.

Strana 102
102 CHRONICON um facerent, domini ſi iuſſa timerent, - Pacem ſervarent, siturbatos recrea- rent, -- Pravos corriperent, iuftos in pace timerent, -- Si non turbarent bumiles, ſi non ſpoliarent, -- Eccleſias facerent, & eas, Clerumque foverent, - Proſpera ſentirent, nec eos mala tanta ferirent. Quomodo rex Wenceslaus in regno ſuo ſcriptas leges inſtaurare decreverit, & quomodo a Nobilibus ſuis in hoc impeditus fuerit. Capitulum LI. Quoniam Wenceslaus rex de ſalute , profectu quoque populi ſbi commiſſi debitam ſollicitudinem in corde ſuo ſine intermiſſione habuit, omnia iura regni ſui hactenus diffuſa, & penitus imperfecta ſub certis legum, canonumque regulis constringere cogitavit, quatenus ſecundum ſuum ſenſum temerarias in ſuis cauſîs ſententias nullus amplius excogi- tare preſumeret, imo ſcripta lege contentus, quemadmodum potens ita & humilis pro ſe pugnare iuſtitiam in foro cuiuscunque iudicii perſen- tiret ; cum autem ſollicitudinem huiuscemodi nulli inter Curie ſue Docto- res vellet iniungere, Domino Matheo Cardinali ſedis Apostolice cogno- mento Rubeo, (u) cum quo iam affinitatis vinculum, Allexio procurante, contraxerat, cordis fui conceptum, nunccio intercurrente apperuit, & ut ipſe aliquem, ad predicta idoneum, dignaretur transmittere, confidenter rogavit, Dominus igitur Matheus piis amici ſui poſtulationibus aſſentire desiderans virum sapientem & providum videlicet Magistrum Gocium (x) de Urbe veteri utriusque iuris tam Canonici quam Civilis Profeſ- ſorem idoneum ſuper premiſſis alloquitur, & ut ad Curiam Regis ve- nire non differat, eique ad vota obediat, sollicite exhortatur, profectus itaque in Bohemiam Magister Goczius a rege cum hilaritate ſuſcipitur, & ab hac hora, qualiter intentionem regiam ad effectum possit pro- ducere, iugiter meditatur. Sic pius & planus vir Gocius urbe Veta- nus - Ad votum regis venit, qui dogmata Legis, - - Et ius Canonicum novit, quem rex, ut amicum,-- Gaudens ſuſcepit, & ei proponere cepit,- Mentis ſecretum, vultum prebens sibi letum. Quidam autem de re- gno Nobiles, quorum ſemper profectui reipublice toto niſu reluctari conſuevit intentio, hiis auditis non modicum doluerunt, & occaſione ſumpta ab huiuscemodi propoſito animum regis avertere ftuduerunt, ne vide- (u) Is nominatus ille in hiſtoriis eſt Matthæus Rubeus Cardinalis paſſim Orſino dictue, quod gente Urſinus eſſet, Vir cumprimis doctus, a quo etiam hodie plura opera , de aue- coritate eccleſiæ, expoſitio in Pſalmos &c. ſuperſunt. (x) Poſterioribus annis hujus Gocii denuo memoria recurrit, ceterum de eo nihil ultra compertum habeo,

Strana 103
AULÆ REGIÆ. videlicet, ſi vigor ſcripti iuris per hunc modum invaleſceret, fructus, quem de abufivis eorum adinventionibus hactenus confueverunt tollere, ipſis forfitan deperiret, & quia nobilibus fuis nonnunquam etiam in hiis, que ſibi fuerunt contraria, complacere ftuduit, fraudulentis ipſorum aver- ſus conſiliis, hoc quod animo conceperat, differre ad tempus dignum du- xit , ſed quia generoſe mentis conditio rei concepte ſtudioſe innititur, etiamſi ab ipſa quibuscunque intervenientibus negotiis pro tempore re- tardetur, rex, a fuis ad tempus prohibitus, ad propofitum poſt pauca re- diit, & adoleſcentem quempiam, Conradum nomine, Aurelianis (y) ad ſtu- dium deſtinavit, quatenus ipſe in legum ſcientia ibidem studendo profi- ceret, & quandoque reverſus ipſarum legum tenorem, prout rex conce- perat, in regno Bohemie instauraret. 103 Quomodo pius Rex Wenceslaus generale ftudium Prage instaurare decreve- rit, & quomodo a ſuis permiſſus non fuerit. Capitulum LII. Si piam regis Wenceslai intentionem (2) ſollerter inſpicimus, quam ſedulus catholice fidei emulator exstiterit, evidentius invenimus. Ipſe denique cum eiusdem fidei profeffor effet ftrenuus, univerſa, que profectui eiusdem fore profutura didicit, quamvis a ſuis prohiberetur ſepius, cum omni ſtudio & devotione promovit; & fi ab hiis ſuorum livor edax non retraheret, cunctis ſecularibas relegatis negotiis, ampliationi divini cul- tus procul dubio iugiter inhereret. Cum igitur orthodoxe fidei statum ſine ſapiencie ſtudio arbitraretur non poſſe ſubfiftere, generale quarumli- bet facultatum Studium in Pragensi civitate inftaurare decrevit, quatenus ipſo procurante, ſtudentium argumentoſa ſedulitas nubilum ignorantie a cordibus humanis repelleret, & uſui univerſalis ecclefie elucidata ſcientia- rum veritas eorundem ministerio deſerviret. Hec illo cogitante turban- tur reprobi, &, qui honori Cleri ſemper remurmurare conſueverant, in- tus torqueri incipiunt, maledicti profectum ſiquidem Cleri ſuum eſtiman- tes opprobrium, occaſione inventa, quadam vice Regem adeunt, & simu- late (y) Hodie Orleans. Ex hoc hiſtorico vero indicio manifeſtum fit Academiam Aurelia- nenſem, & cumprimis Juridicam iſthie facultatem jam prius anno 1312 inſkitu- tam fuiſſe, cum paſſim hiſtorici ſcribunt eam primum anno 1312 a Philippo Pulchro fundatam fuiſſe. (z) Ad hæc verba Petrus Abbas Aulæ regic Chronici hujus au- thor provocat in ſua Præfatione, aitque hucusque Ottonem Abbatem præceſſorem ſuum Chronicon Aulæ regiæ perduxiſſe. Stylus vero, qui ubique idem & unifor- mis eſt, innuit Petrum Abbatem narrationes Ottonis ſuis verbis & verſibus expoli- viſſe; imo de ſuo plura adjeciſſe.

Strana 104
CHRONICON 104 late providentie pretextu retractare ſatagunt, quod diſſuadere Regi nu- dis ſermonibus aliquatenus non preſumunt, dicuntque: O rex intencio- nem tuam de informando in regno tuo Studio generali fama referente cognovimus, in quo te ficut & in ceteris operibus ultra opinionein ho- minum commendabilem perſentimus, ex hoc namque magnam regno tuo utilitatem affuturam nequaquam ambigimus, animarum quoque noſtra- rum ſalutem perpetuam, si tamen tibi in hoc fideliter cooperati fueri- mus, inpoſterum ſenciemus. Sed quia terrarum intranquillitas mentes hominum a ſtudio ſapiencie nonnunquam retrahit, prius terris tuis de pa- cis commodo regia ſollicitudo intenta provideat, dehincque ad informa- tionem generalis Studii in regno audacter procedat, quatenus circumia- centium terrarum Clerici ad ipſum ſtudium ſecuri veniant, quo digne conſummato perſonis rebusque ſalvis abhinc ad propria ſine difficultate recedant; Pace siquidem instaurata operam ad hoc tibi studioſe dabimus, atque una tecum huic tuo propofito concorditer intendemus. O vera ſuggerentium fraudulenta intentio, qui in verborum ſuperficie inftaura- tioni pacis ſe inniti in aperto fimulant, & regis animum a tam commen- dabili propoſito in occulto avertere elaborant, cum enim sine ſapientia pax conſervare (a) nequeat, quomodo paci convincitur intendere, qui ver- borum velamine molitur ſtudium ſapientie impedire; hii denique in ver- bis hiis non intendebant paci principaliter conſulere, quin potius Cleri- calis dignitatis profectibus convicti funt ex ipfis ſuis confiliis contraire, Rex namque fraudulentis eorundem suggestionibus circumventus ab in- cepto retrahitur, & generale Studium, quod Prage informare decreverat, usque hodie per ipſorum maliciam impeditur. Consilium tale ftudium re- vocat generale, -- Unde ſtatum Cleri Rex propoſuit revereri. - - Miror quod mille plagas non percipit ille, - - Quem cuncti noſtis, Cleri tam publi- cus hoſtis, - Qui ſtudii flores & Cleri tollit honores. (b) De tribus iuvenibus, qui de longinquis partibus venientes regi preſentati fuerunt. Adoleſcentes tres hiis in diebus caſualiter, ut creditur, Pragam ve- nerunt, qui, a nostris prius inaudito inter ſe utentes linquagio, ex eorum moribus de longinquis mundi partibus ſe traxiſſe originem monstrave- runt. Quidam autem dolum ſuſpicati eosdem tres iuvenes ſuſceperunt, & (a) Lege : conſervari. (b) Cum hæc duo Capita Franciſcus multum truncavit, attamen hos tres poſtremos verſus integre transſcripſit.

Strana 105
AULÆ REGIÆ. 105 & cum ex eorum vocibus, moribusve nil poſſent penitus elicere , ipſos ſequestrare ab invicem studuerunt, ut fi, aliis ignorantibus, unus ſaltem conditionis ſue statum detegeret, quem occulte promiſſionis intuitu ape- rire fortaſſis in ſociorum ſuorum preſencia non auderet. Unus igitur, qui ceteris videbatur preſtancior, tempore ſequeſtrationis ſue, utpote bo- ne indolis ſe in cunctis diſciplinatum exhibuit , & cum hiis, qui deputati fuerant, cuncta appoſita ſibi cibaria cum hilaritate animi manducavit, po- tumque bibit, alii autem fimiliter ſequestrati nec bibere, nec comedere per dies aliquos voluerunt, ſed quosdam garritus eructantes, apud nos inſolitos, ſe torqueri pro abſencia ſui ſocii ex ipſis ſuis ſuſpiriis oftende- runt, eum autem per talem modum, de ipſorum ortu, adventuve nemo quidquam colligere poſſet, Regi Wenceslao pariter preſentantur, a quo fuſcepti hilariter magiſtro Curie regalis, qui eis de neceſſariis habunde provideat, commendantur, Poſt hec rex quosdam, quibus varia linqua- rum genera putabantur cognita, quique temporibus ſuis cuncta mundi tranſiverunt climata, ad ſuam evocavit preſentiam, ut si saltem unus ex multis de condicione predictorum ipſos alloquendo ſagaciterque contem- plando quidquam certi cognoſceret, hoc regi per ordinem enarraret. Auditis igitur eorundem mugitibus, vifisque moribus finguli admirantur & ſe hactenus tales non novifſe homines uno ore omnes pariter proteſ- tantur, quam ob rem Rex eum, cui reliqui exhibere reverenciam proba- ti ſunt, puta habiliorem ceteris litteris inbuendum tradidit, & fic ſucces- ſu temporis cum ipſo, iam in latino eloquio competenter erudito, col- loquendo oretenus non ſolum de adventus ſui cauſa, verum etiam de na- tionis ſue meritis per ordinem inquisivit, cui adoleſcens tale creditur (c) dediſſe reſponſum: ego de proſapia cuiusdam transmarini regis ſumpsi originem , ſed eventus quidam miſerabilis me ad istam venire compulit regionem. Pater namque meus quemdam Regem vicinum habuit, qui fibi, ſuoque regno, ratiiuſsione (d) non obſtante, infeſtus fuit. Quadam igitur vice pater meus exercitum congregavit, & animo ulciſcendi ſe su- osque terram vicini ſui intrare, me ſibi aſſumpto, manu valida cogitavit, honuſtis (e) itaque navibus ad mare dum navigantes devenimus, ſubito exorta tempestas naves concuſſit, & cum Patre meo, omnibus ibidem ſubmerſis, me cum paueis ad litus inſule cuiusdam, prius incognite, ſuborte tempeſtatis impetus deportavit. Exeuntes autem de navibus ne- minem invenimus, quo informante ad terram noſtram redire poſſemus, aſ- O Tom. V. Monum. (c) Fortaſſis legendum: traditur. (d) Vox hæc contracta & ſyncopata an ratiiuſſione, an intromiſſione legenda sit, non satis exploratum est. (e) Pro onustis.

Strana 106
CHRONICON aſſumptis igitur hiis duobus clientibus, periculis me & fortune expoſui, & ſic mundum perambulando girovagus tandem o Rex ad tuam Curi- am usque deveni; Quibus auditis Rex vehementer obſtupuit, ipſumque cum ſociis honoratum magnifice ad propriam terram redire permiſit. Hos adoleſcentes nullus novit, neque gentes, -- Nunquam vidiſtis similes pueris tribus istis: - Emittunt voces tenues ſatis atque feroces,— Sunt in currendo brutales, ſunt comedendo , Utuntur vino, carnes quoque more lu- pino - Non coctas comedunt , & quod de Virgine, credunt, - Natus cunc- torum ſit Salvator populorum. (f) 106 Qualiter ſanctus Celeſtinus Papa Papatum reſignavit, & Bonifacius VIII. ſibi ſucceſſit annus Dom. Mus CCus XCus Vtus Capitulum LIV. Sanctus Celeſtinus Papa, maxime humilitatis ipſum impellente gra- tia, anno primo ſedis ſue in Neapoli civitate Apoſtolice dignitatis api- cem voluntarie resignavit. Hic quidem antea Petrus de Marrone dictus fuerat, ſub regulari degensque habitu monasticam quam heremiticam vi- tam diu duxerat, ſic ut celibis vite ſanctimonia istum virum celestem dig- num Celestini nomine non inmerito faciebat. Et licet ex isto fanctisli- mo, quam ſaniſſimo capite ſe feliciora membra univerſalis reputarent ec- cleſie, ipſa tamen ſancta humilitas, que alta neſeit ſapere , ſed timere, paſ- torem pervigilem pro ſervo inutili docuit ſe habere; Chriſtus tamen, cui accepta ſunt vota humilium, ſuum , qui ſeipſum contempſit , clarificare dignatus est famulum in miraculorum operibus & signorum: Quadam namque vice cum poſt reſignationem ſedis Apoſtolice ad caſtrum du- ceretur, quod dicitur Fumone (g), mulier quedam infantulum, ab utero matris ſue claudum, Viro Dei ad benedicendum in itinere obtulit, & alte cum lacrymis exclamavit: benedic, benedic Pater, hunc clamorem ſepe ingeminat, & gemebat, ille autem diſſimulans vocem clamoris ex indicio humilitatis vi & prece prelatorum tunc preſencium ob inportunitatem mulieris more Cananee, ſanari ſibi puerum deprecantis, manu ſua edi- dit ſignum crucis, quo facto mox puer in oculis omnium contracta mem- bra diſtraxit, & ſanitatem, quam ſibi nativitas denegavit, viri ſanctitas pie dedit. Honorabilis vir Dominus Waltherus Wiſchegradensis Scho- lastieus, ac Pragenſis Canonicus, qui talibus interfuit, iſte ſepius mihi di- xit : (f ) Narratorum in hoc Capite prorſus nullam mentionem facit Franciſcus. (g) Hujus totius Capitis verba ad verbum exſcripſit Franciſcus, nifi quod ſupra loco vocis Chriſ- tuss adhibuerit Deus, & caſtri hujus nomen prætermiſerit.

Strana 107
AULÆ REGIÆ. 107 xit: Iste Papa Celestinus est per Dominum Clementem Papan Vtum anno Domini milleſimo CCCXIII. canonizatus & Sanctorum katalogo anno- tatus. Eſt Celeſtinus paſtor divinus ovinus, - Grex per eum paſtus fuit, ut decet, hunc quia faſtus -- Nullus fedavit, plane ſed eum decoravit,— Intus mens humilis, foris elegit fore vilis -- Obiectus plebi, quod veri Lumine phe- bi - Hinc ſcandat celos, ubi dulce canit ſibi melos, - - Sancte Celeſtine te poſco, Deum prece line, — Ne ſcelerum ſpine me ledant, sive ruine,-- Nunc mihi feſtine denturque tue medicine,-- Pellanturque mine, ſtet vita bono mea fine. Huic Celeſtino ſucceſſit Bonifacius VIII. utriusque iuris ſcientia pre- ditus, ac in omni temporali negotio mirabiliter eruditus, prius vocatus proprio nomine Benedictus, iſte, ut tunc vulgaris opinio docuit , & inſo- nuit, quia ſpem de Papatu habuit, Domino Celeſtino ſub pretextu pie ammonitionis, ut de Cathedra cederet, consuluit & suggessit, timens ve- ro Bonifacius, quod vivente Celeſtino aliquod poſſet ſchiſma in Eccleſia ſuboriri , eidem in caſtro Fuminone fecit habitaculum fieri, ibique ipſum uſque ad ipfius obitum iuffit cautiſſime cuſtodiri. Iſte Bonifacius, vir magnanimus, ſextum librum edidit decretalium, annum quoque inſtituit fore centeſimum iubileum, ipſeque Romanos de Columpna dictos dampna- vit, & humiliavit uſquequaque, & contra Philippum Regem Francie gra- viter cepit procedere, unde factum eſt, quod eodem anno, quo & mor- tuus fuit Papa Bonifacius, per eosdem Columpnenſes, quam per Marſchal- cum Regis Francie in Anania (h) ſua ſcilicet natali civitate capitur, in do- mo clauditur, & usque ad diem tertium, fugatis ab eo omnibus, cuſto- ditur. (i) Quomodo Dominus Bonifacius Papa octavus contra Philippum Regem Fran- cie plures proceſſus fecerat, de quibus aliquos hic notavi. Bonifacius Epiſcopus, ſervus ſervorum Dei. Sedes Apostolica, fi- cut totus fere orbis facti evidentia didicit, regnum Francorum eiusque Re- ges tam antiquis, quam modernis temporihus magnis dotavit largitionibus, & amplis privilegiis communivit, que ſi Philippus Rex Francorum in exa- men debite confiderationis adduceret, dictam ſedem & nos, quos precipue ad ſua habuit beneplacita promtos & liberales in gratiis & cunctis opportuni- tatibus gracioſos, contumeliis non conaretur afficere, nec iniuriis provocare, ſed ſi (k) ad nos & ipſam (l) ex debito gereret, affectum devotionis & reve- ren- O 2 (h) Franciſcus habet: Annania, evenit autem iſta captivitas Anagniæ. (i) Hæc rurſum paſſim iisdem verbis dedit Franciſeus c. 9e p. 27, (k) Fortallis Jegendum: & (is. (l) Sedem.

Strana 108
108 CHRONICON rencie ſpecialis. Verumtamen ipſe huiusmodi beneficiorum immemor, &gra- tiarum oblitus, elatus in ſuperbiam , & in reprobum ſenſum datus , contra nos & ſedem eandem tanquam inpinguatus, incraſsatus, non ſolum ab eius- dem ſedis & noſtra devotione (m) ſubtraxit: ſed & nobis constituendo rebel- lem, in illam peſſimam ſpeciem ingratitudinis inčidit, qua pro bonis mala, pro gratiis contumelie, ac pro beneficiis maleficia compenſantur. Quia ve- ro precipue Prelatos dicti regni ad huiusmodi rebellionem, & indevotionem ſecum trahere ſatagit, & iam eorum aliquos traxit, quos autem trahere non valet, a regno eiicit & excludit predicto, limiliter Magistros, Doctores, Bu- cularios, & Scolares existentes in ſtudiis regni predicti ad ſe trahit, aut ex- cludit. Nos nolentes, quod ob timorem vel favorem ipſius, aut alia quacun- que de cauſis in Eccleſiis kathedralibus & regalibus dicti regni aliqui pre- ficiantur, qui nobis & dicte ſedi fideles devoti & alias ydonei non exiſtant, omnes proviliones dictarum ecclefiarum, ſi que forte vacant ad preſens, vel cum eas vacare contigerit, diſpoſitioni nostre ac dicte ſedi, donec idem Rex ad noſtra & eiusdem ſedis mandata cum ſatisfactione debita revertatur, auc- toritate Apoſtolica reſervamus, diſtrictius inhibentes, omnibus & fingulis, ad quos in dictis eccleliis Prelatorum electiones vel ipſarum electionum confirma- tiones, ſeu quecunque diſpenſationes pertinent earundem, ne contra reſerva- tionem huiusmodi quemquam eligere, ſeu electionem aliquam confirmare, aut alias de eccleſiis ipſis diſponere quoquo modo preſummant, decernentes ex nunc irritum & inane, ſ ſecus ſuper hoc a quoquam ſcienter aut ignoranter contigerit acceptari, (n) ſimiliter nolentes, quod ob favorem, vel timorem ip- fius Regis aliqui a noſtra & eiusdem ſedis reverentia deviantes, & alias minus ydonei kathedram poſſint aſcendere Magiſtralem. Omnes de regno predicto poteſtatem habentes dandi licentiam regendi, ſeu docendi, ac appro- bandi licentiam in Theologia ac Jure Canonico & Civili ab huiusmodi ab- ſolvimus poteſtate, donec idem Rex ad noſtra mandata & ſedis noſtre cum ſatisfactione debita revertatur, inhibentes eisdem, ne interim aliquibus dic- tam licentiam concedere, quoquo modo preſumant, decernentes ex nunc, ſi ſecus attemptatum fuerit, irritum & inane. Nullus ergo hominum &c. datum Anagnie XIIII. Kalendas Septembris Pontificatus noſtri &c. Plures alios proceſſus Dominus Bonifacius Papa octavus contra eundem Philip- pum Regem Francie protulit in ſcripto, quos sigillatim ſcribere, ne tedi- um faciam legentibus, pretermitto. Habuit autem tempus illud, annus videlicet Domini M. CCXCVI. que- (m) Supple: ſe. (n) Ita codex, ſed legendum attemptari.

Strana 109
109 AULE REGIÆ. quedam monſtroſa & prius inaudita (o) incredibilia raro prius a ſeculis cognita, vel audita: Duo namque Pape hoc in tempore Celestinus & Bo- nifacius pariter & concorditer tunc vixerunt, duo etiam Reges in Ale- mania pro imperio inſimul certaverunt, porro Albertus (p) Dux Austrie invitantibus quibusdam principibus ſacri Imperii Electoribus contra A- dolfum Romanorum Regem legitimum Comitem de Naſſow conſurrexit valide, ipsumque occidit, prope Wormaciam campeſtri lite, regnavitque pro eo, conſtituit quoque prelia multa, occiſus demum anno regni ſui de- cimo a Johanne patruele ſuo, quociens autem idem Albertus in princi- pio creationis ſue in Regem aliquid fecit, quod Bonifacio Pape diſplicuit, Papa Bonifacius ipſum non Regem, ſed virum crimine leſe Maiestatis ob- noxium verbis & ſcriptis Apoſtolicis nominavit. Talia pro talibus rex Albertus reſponſa Pape reddidit, nam ipſum non Petri ſuccessorem, ſed detruſorem Domini Celeſtini ſceleſtiſſimum ſepius appellavit; tandem in- tervenientibus quibusdam nuncciis amicabilibus, penne columbe deargen- tate innitentibus, & poſteriora dorſi in pallore auri habentibus, Bonifacius Papa omnes errores,fi qui habiti in electione Alberti Regis fuerant, auc- toritate Apoſtolica correxit, electionem approbavit, ratificavit, gratifica- vit, ipſumque Regem, futurum Imperatorem Rome in publico consisto- rio nominavit. De plaga, quam iudei plurimi ſuſtinuerunt in Alemania. Annus Donsini M. CC. XCVI. Capitulum LV. Carnifex quidam Rintfleiſch cognomine (q) vir degener & pauper, mente acer, natione de Franconia, neſcio quo zelo impellente ipſum, ſur- rexit, cum turba plebeia, & conſtituit contra Judeos prelia (r) multa, quam ſtulta; repentino namque ſemel quodam clamoris impetu in opi- do Rotil dicto populum concitavit, eccleſiamque intrans crucifixum cum vexillo rapuit, ac Judeorum petens hoſpitia omnes, quos in ipfis repe- rit, furioſe gladiis ac fuſtibus interemit ; convolabat mox ad iſtum iudeo- rum tortorem innumerabile vulgus plebeium, qui omnes pariter conglo- bati fecerunt exercitum copioſum, ſequentes regem Rintfleiſch, quaſi Do- minum ſuum, verum dehinc unanimiter ad Herbipolim, Rotenburg, Win- dis- (o) Franciſeus cum præmiſſam Bonifacii bullam prætermiſit, ad hæc compendio enarranda tranſit. (p) Perperam habet Franciſeus : Fridericus. (q) Ab his verbis denuo Com- pil.tor Chronici Spineæ Coronæ perſequitur narrationes Chronici ſui , Franciſcus vero ſummo compendio abſolvit. (r) Creberrime author noſter particulam relativam tam, quemadmodum & eo prætermittit.

Strana 110
110 CHRONICON disheim, (s) Nurenberg, ac ad plures civitates & opida Alemanie ſe trans- ferunt, in quibus, nulli etati aut ſexui parcentes, Judeos paſlim circa de- cem millia occiderunt, quotquot ad castra aut ad munitiones confuge- rant, conſumpſit fumus & ignis , eos etiam extinxit cuſpis, gladius & fuſtis, qui inventi fuerant, in vicis ubilibet, aut plateis. Irruit autem tunc timor vehementer ſuper omnes Judeos, in longinquis etiam regionibus constitutos. Eodem tempore uno eodemque die pius Wenceslaus Rex ſextus Bohemie omnes incipit Judeos, qui in univerſo regno fuerant, de- tinere, quos nequaquam vita, ſed infinita pecunia privavit, ſic & diverſa- rum terrarum Principes fecerunt, ab ipsis enim Judeis in eorum confti- tutis dominiis vitam aut pecuniam abſtulerunt. Huius plage tam imma- nis rationem affignabat opinio vulgaris, quod videlicet in Rotyl civitate Franconie crucifixiſsent Judei Chriſtum in hoſtia conſecrata, & ſacratiſli- mo ſacrificio altaris: quidam namque, ut dicebatur, ex Judeis hoſtiam conſecratam, ſibi per ancillam eorum procuratam, acubus & claviculo- rum aculeis tamdiu pupugerunt, quod ex ipſa ipſi primo, & poſtea alii profluxiſſe ſanquinem conſpexerunt ; opinantur tamen alii, quod factum fuerit amore pecuniam rapiendi; quidquid ſit, ſcio, quod de tanta strage permiſſio Dei fuerit. Rintfleiſch vex iste tibi gens iudaica triſte --Exci- dium fecit, te namque repente reiecit,- Et quasi delevit, te namque Deus modo ſprevit, - Ipſeque tortorem dat, quod te fic ad amorem - Ipſius alli- ceat, (1) tibi quod ſua gratia fiat. — O Judee dole! quia tu cum duplice mo- le -- Semper preſſus eris, hic ac illic crucieris. Qualiter Dominus Conradus primus abbas Aule regie Dominam Agnetem ſororem Wenceslai Regis adduxerit de Swevia in Bohemiam. Capitulum LVI. Anno Domini M. CC. XCVI. dominus Conradus primus Abbas Aule regie a Domino Wenceslao fundatore ſuo in Sueviam transmittitur, & per eum domina Agnes eiusdem Regis Wenceslai ſoror Duciſſa Auſ- trie & Suevie in Bohemiam revocatur ; hanc itaque dominam Regis Ot- takari filiam Regis Wenceslai germanam, feminam multis virtutibus ex- ornatam, Rudolfi Regis Romanorum filius in coniugio habuit, & ex ea Johannem ducem genuit, qui postea ſuum patruum, Albertum Regem videlicet Romanorum, in Suevia interemit; hec itaque Agnes mortuo iam Rudolfo viro ſuo in Pragenſi Eccleſia tumulato in Bohemiam concomitan- te (s) Chironicon Spineæ Coronæ Windelsheim locum appellat. (t) Rectius Chronicon Spi- neæ Coronæ illiciat.

Strana 111
AULÆ REGIÆ. te Abbate revertitur, ubi dulci fratris Regis videlicet ſolatio fruitur, ſed poſt paucos annos moritur, (u) corpus cuius apud beatum Franciſcum in Praga, cor vero in Aula regia ſepelitur. Hec autem femina non erat minus magnanimis, quam nobilis & il- lustris, cum enim sibi diceretur, quod vacante imperio frater ſuus Rex Wenceslaus, paternis ſtans contentus honoribus & propriis limitibus, no- luiſſet acceptare imperium, magnanimitus protulit verbum, quod meri- to duxi preſentibus inferendum: fi, inquit, totus mundus preter ſpatium unius palmi eſſet meus proprius, totum ipſum mundui ponderarem, (x) aut perderem, vel iſtud reſiduum imperio & dominio ſubiugarem. (y) 111 De quodam ſompnio regis Wenceslai, quod fuit evidens preſagium ſequentis mali. Capitulum LVII. Per divinam providentiam plerumque diſponitur, ut contingentium rerum precognitio quibusdam ſimbolicis apparitionibus, & nonnunquam ſompniorum viſionibus habeatur. Roborat hoc teſtimonium legis vete- ris, ubi de ſompnio Joſeph & de viſionibus legitur Danielis. Guadam igitur vice intempeste noctis filentio, cum Rex eſſet in accubito ſuo & ſo- pori deditus obdormiſſet, ſompnium vidit terribile, ad cuius viſionem ſuorum medulla conſtringitur oſſium , & pene totus vigor elanquit ſompniantis, hec autem erat apparitio visionis: Putabat ſe Rex ftare, strue- turamque ſui novi monaſterii in Aula regia, quod opere mirifico incho- atum ab ipſo, nondum tamen conſumatum fuerat, diligenter inſpicere, & de conſumatione eiusdem novelli operis mente ſollicita perpenſius cogi- tare, & ecce ventus turbinis veniens cum impetu flatum adduxit tam va- lidum, ut ſicut movetur arundo , que a vento agitata circumflectitur, ita Epiſtilia (z) cum baſibus nutantibus moveri viderentur illarum quatuor principalium fortium columpnarum ; ſuboritur ad hoc grandium vento- rum ſpirantium impulsibus turbulenta tempeſtas, rigidiorque irrefraga- bilibus commotionis flatibus columpnas, quibus totum innitebatur edifi- cium, quaſſat potenter, & concutit, ut quasi tota illa plantatio novella evel- (u) Falluntur igitur noſtri cum Balbino in Tab. ſua V. Stirpis Przemysleæ, qui jam hoc ipſo anno 1296. mortuam ſcribunt, nec vero author meminit cam apud S. Franciſ- cum ordinem S. Claræ ſuſcepiſſe, ut noſtri volunt. (x) Ita codex, ſed locus obſcu- rus innuit legendum: periclitarer ſeu fortunæ committerem, aut certe nil penderem. (y) Rerum in hoc & ſequentibus duobus Capitibus contentarum Franciſeus non meminit. (z) Capitella columnarum.

Strana 112
CHRONICON 112 evellenda foret in ictu tanti flaminis omnino funditus, (a) illius devastantis turbinis impugnans impetus minabatur. Sed nunquaim in hiis anxieta- tibus Rex diu dormitabit, aut dormiet, & non potius (b) illum gravem ſompnum gravius ſompnium intercipitur? utique (c) tam violento enim tactu eadem viſio ſompniantem in timore nocturno concuſlerat, quod Re- gem de ſompno ſuſcitari ad vigilias grave non erat, quomodo enim ad devastationem rei vehementer amate amans dormire quiete poterat, ad cuius conſumacionem cottidie ſollicite vigilabat. Surgit itaque a ſomp- no Rex ſtuporatus (d) mentalis turbationis ſompnolencia depreſſus, & quia difficile mentem non prodere vultu, interioris hominis caliginem exteri- oris amabilis faciei obfuſcata hilaritas luce clarius demonstrabat. Porro Rex, ut homo ſapiens, ſuum ſompnium non caſſum, ſed verius alicuius mali preludium intelligens, mestus erat, Rege autem in archivo fui pec- toris abſconſe (e) viſionem & interpretationem eius memoriter revolven- te, (ƒ) ecce dominus Conradus pater pius Aule regie Abbas primus regi, ſic diſponente Deo, appropinquat, & quod vultus regius triftior effet ſo- lito, cum admiracione mixta mesticie ex evidentibus indiciis perpende- bat. Sed nunquid Abbati ſua Rex ſibi celabit ſomnia, quem, ex intimo amore diligens, omnia facta fua scire volebat, magna quevis, & minima? non puto, Regis enim affectio Abbatem adeo ex omnibus caris eius ele- gerat, quod indistincte omnium regalium fortuitorum ſucceſsuum eun- dem conſeium & participem esse volebat; statum ergo, ut moris est aman- cium, mutuo ſcilicet ſibi apperire, ſecretum id quod viderat, & occultum habuerat Rex, Abbati tanquam alteri sibi per ordinem enarrabat; audiens tunc Abbas pius huiuscemodi viſionis modum videns quoque perturba- tum Regem , dominum ſuum dilectum, quem amore reciproco ficut ani- mam suam diligebat, conturbatus est & ipse, sed quante tamen compas- ſive amaritudinis iaculum pii Abbatis cor vulneraverit, ipſe ſcit, qui ſuſ- tinuit, & quia adhuc ſupereſt, tibi, ſi ab ipſo queſieris, reſerabit, ſed ne abyſſus abyſſum invocaret, hoc eft, ut doloris vorago terminos ſue meſ- titie profundaret, (g) pius Abbas ſapientis more, qui multa, licet inter- dum gravia, diſſimulat pro tempore, moleſtati Regis triſtitiam blandi ſermonis eloquio ſua temptavit induſtria dulciter delinire. Et licet prop- ter ſtatum inſtabilem rerum omnium mundanarum viſio ſibi dicta opi- nioni Abbatis aliqualem terrorem incuteret, licet etiam tunc pace vigente Aula (a) Veroſimiliter deſideratur uti, aut quemadmodum. (b) Supple poſt. (c) Species ironiæ eſt ſæpe authori noſtro familiaris. (d) In ſtuporem actus. (e) Pro abſcondite. (f ) In memoriam revocante. (g) Altius, proſundius tegeret.

Strana 113
AULÆ REGIÆ. Aula regia nihil penitus contrarii ſustineret, tamen ad folacium Regis pavorem cordis per oris & fermonis audaciam diffimulans: quod vana & non curanda eſſent sompnia, Abbas coram Rege perſuafivis affertionibus perſuadebat. Sed quis hodie vivens audebit afferere illam Regis vifio- nem fuiſſe fantasticam, & non potius prenosticam (b) futurorum tunc malorum exſtitiſſe, quicunque tot adversitatum, calamitatum & inex- plicabilium miſeriarum gravamina in noſtro tempore una mecum vidit, & lamentabili experimento didicît Aule regie eveniſſe, unde illius ineſtima- bilis excidii vaſtitas crudeliſſima, cui temporibus Henrici Ducis Karinthie (qui postea voce & non significatione titulum & nomen Regis in Bohe- mia habuit ) cum toto regno Bohemie Aula regia non minus paciens ſuc- cubuit, vera & fincera interpretatio ſompnii huius fuit. De quo damp- noſo diſturbio melius iudico nunc tacere , quam ſcribere modicum vel ſuccincte, diffuſum enim tractatum exigit de ſe fieri ſuo loco illius late miſerie longa & miſerabilis magnitudo. Et ut arbitror Rex ille ſpiritu prophetice (i) nequaquam caruit, qui etiam felicis tranquillitatis pacato tempore venture preſſure anguſtias ante previdit; hec tamen mala divi- na preveniente ipſum gratia, non guftavit, & licet Cato dicat: Sompnia ne cures. tamen hoc tibi dico: diu res —- Nulla manet ſtabilis felici ſtatu, quin ei lis, - Et mala sors veniat, que nunc eft florida, fiat -- Res post hec marcens. Facit hec mala ſors male parcens, - Et Deus hoc fieri mittit, quod eum revereri - Mens ſciat humana, quoniam facit aſpera plana, - Et ſoit percutere, ſcit & hic ſanare, timere - Hunc ſic debemus, a quo fluit id, quod habemus - Jam mala, iam leta, Deus affert fauce poeta: (k) Ludit in humanis divina potentia rebus. Cuius tamen vertibilis ludi conſcios facit eſſe, quos vult, & prout vult divina bonitas ex ſua libera voluntate. 113 De magna devotione, quam pius Rex Wenceslaus ad beatam Mariam Vir- ginem habuit, & quam libenter nomen Marie proferri audierit. Capitulum LVIII. Ea, que in abditis ſacrarum opinionum meditationibus frequenter mentaliter actitantur, ferventiori desiderio, cum vocaliter prolata fuerint, audiuntur, unde ad indicium intime devotionis & gratie, quam ad Ma- trem plenam gratia Virginem Mariam Rex Wenceslaus habuit, hoc amo- ris privilegium a filio eiusdem Virginis fingulariter pro munere gratuito re- Tom. V. Monum. (h) Prognoſticam. (i) Pro prophetiæ. (k) Fortaſſis fauce , id eſt voes Poetæ, aut ſecun- dum Poetam.

Strana 114
CHRONICON recepit, quod de ipſa Virgine beata Miſſarum ſolempnia & precipue �o- rate celi deſuper, de Annunciatione videlicet officium, pro eo, quod in ipſo divine incarnationis misterio Marie quoque preconium frequenter & nomen exprimitur, coram ſua preſencia non ſolum Sabbatis, verum eti- am quaſi fingulis diebus, ſi non cantari ſollempniter, ſaltem tamen sibi legi peculiariter procuravit; huic quoque officio devotiſſime aftare con- ſueverat, & quociens hoc venerabile nomen Maria sonabat, illud ad ce- lum elevatis oculis, & manibus devoti cordis auribus patulis conſolabi- liter audiebat, omnem namque Miſſam, in qua ſue menti infitum hoc dulce nomen Maria in auribus ſuis non ſonuit , minus anime ſue ſapi- dam fore dixit. Ex inolito quoque more approbande conſuetudinis Rex dicit: quod Presbyteris fingulis, qui Rege preſente, quamvis in pluri- bus ſimul altaribus, Miſſas celebrare debebant, ore proprio diſpoſuit il- lud, vel de quo quilibet facerdotum cantare vel legere deberet, quociens tunc inter alias Requiem eternam, Miſſam videlicet pro defunctis, dici vo- luit, commiſit & taliter ordinavit, quatenus collecta illa Deus venie lar- gitor, in qua nomen Marie promitur, fine intermiſſione qualibet collectis ceteris adderetur, ut ex hoc auditui ſuo gaudium & leticia prestaretur. Da ſibi virgo pia celi Regina Maria, -- Cum ſuperis omen, quia dulce tu- um ſibi nomen. Nomen enim tuum & memoriale tuum in deſiderio ani- me ſue fuit. 114 Item de eodem. Stabat aliquando cum ſuis familiaribus familiariter in quodam pre- eminenti loco domus Abbatis in Aula regia, que tunc noviter conſtructa fuerat, Rex reſpiciens per fenestram consideracionis animo proſpiciens hinc & inde, cumque delicioſus ſitus Aule regie & circumiacentis loci io- cunda amenitas, & amena iocunditas, que tunc ſe Regis & affistencium offerebant obtutibus, complacentiam viſui, & oblectamentum ſingulis hu- manis prebuiſſent ſenſibus, & ad hec ipſa loci ſpeciositas, Regi cum ce- teris loquendi & etiam commendandi dediſſet materiam, inclitus ipſe Rex interne devotionis exuberanciam, quam ad beatam Virginem habuit in cordis ſcrinio celare nequiens, oris oraculo Verbum bonum eructavit, fic dicens: Niſi locum iſtum delicioſum duobus concurrentibus fluviis irri- guum, arboribus consitum, paſcuis fertilem, vineis, agris non sterilem, qui hactenus delicias prebuit regibus, domine mee Virgini Marie dona- cione perpetua liberaliter contuliſſem, nulli unquam alteri Sanctorum nec ipſi Chriſto forsitan obtuliſſem. Quid est hoc, quod dicis Rex fidelis, quid

Strana 115
AULÆ REGIÆ. 115 quid loqueris? Nunquid articulos fidei & modum credendi neſcis, cum Deo hominem, Christo Mariam anteponis. Sed ne de hiis verbis, que ex fervoris, non erroris, ſpiritu de corde Regis eruperant, quispiam de au- dientibus ſcandalum, aut dubium fumeret, ex quo ſcilicet motu Rex di- xiſſet talia, que ordinem credendi preposterum pretenderent, & creatu- ram creatori & talem matrem tanto filio anteferrent, pius Dominus Chonradus Aule regie Abbas primus ceteris familiaribus regi familiarior animum regis intelligens ad robur devote ſententie, quam Rex protule- rat, beati Bernhardi auctoritatem produxit ad medium, ita dicens: Nulli, inquit, eſt dubium , quin totum ad laudem & gloriam cedat filii, quidquid honoris & preconii exhibitum fuerit ipſius genitrici. Regi auctoritas pla- cuit, tacuit, quia conſenſit, ſciebat enim quod ex fide recta, caritate non ficta, ſed urgente ipſum amore ab eo tam ignitum eloquium emanaſſet. Quis enim fane mentis crederet, fidelem (1) regem in dilectionis ponde- re tanto filio talem matrem pretuliſſe, eum matri non cuiuscunque ho- minis, ſed matri duntaxat Chrifti, Dei videlicet & hominis, dum talia percipit, contuliſſe. Vetumtamen ſi hunc ardorem ſui deſiderii, quem ad te Virgo pia habuit yperbolice exceſſivis eloquiis expreſſit, & fi amo- re instigante Rex pius loquendo exceſſit, quod neſcio, tuum est mater fa- pientie diſcutere, & coram tuo filio, qui tantum fervorem cordi regis in- fuderat, diffinire, ſed & hoc poſſum tantummodo ſcire. Si bonus eft tec- tus ſuus affectus bene rectus —- Indicat effectus: en quantum nobile pectus- Te pia dilexit, cui porrexit ſua rex, ſit -- Sedibus in celi dives, qui mente fideli & devota contulit tibi o Regina cohortis Angelice, locum mansio- nis in ſuo regno Bohemie, quo temporaliter regalis animi generoſitas po- terat maxime delectari. De favore & amore, quem rex Wenceslaus ad omnes perſonas religioſas habuit. Capitulum LIX. Qui ſcit, quod ſimilitudo maxime interioris habitudinis a ſapienti- bus amicitie cauſa ponitur, & quod ea, que amat animus, occulus avi- de contuetur, haud dubium intelliget facile; quia fervido dilectionis ſpi- ritu erga religioſos fingulorum ordinum ordinata Regis affectio move- batur. Nam ſicut nos ipſi proprio oculo, qui tamen aure certior arbi- ter est, conſpeximus, ex diverſis ordinibus religioſorum virorum non pau- P 2 CO- (1) Id eſt Catholicæ ecclefiæ verum filium.

Strana 116
116 CHRONICON corum venerabilis numerus, ut inter cottidiane conſortium familie fami- liarior ipſe regio adeſſe deberet palacio, ut regis diſpoſuerat iuſſio, aſ- ſumptus fuerat & aſcriptus, in quorum preſencia religioſus aſpectus re- gius delectabatur, iocundis quoque delectationis deliciis devotione refer- tis interior animus paſcebatur. Premonſtratenſes ibi ſunt, Cyfterquecienſes. -- Et cruce signati, per ſigna crucis variati, (m) - Et monachi nigri viſi non ſunt ibi pigri, - Fratres Franciſci, fratres etiam Dominici, - Ac Au- guſtini, raro fuerant ibi bini, - Sed plures rite, qui dicti ſunt beremite, - Et Carmelite ſunt hic, hii dogmata vite - Informant Regem, ponunt tales ſibi legem -- Verbis & vita, dicentes: Rex mala vita, — Omnia diſcernas, teneas bona, ſed mala ſpernas. Et non tantum religioſorum grex domeſ- ticus Regi adeſse conſueverat, verum etiam bonus odor devotionis regie ſic ſe in omni loco diffuderat, & in omnem terram ſonus opinionis op- time de Rege tam inclito exiverat, quod, fama ducente celebri, ad Re- gem magnificum non tantum de propinquis, ſed non minus de longin- quis mundi finibus diversi status & ordinis perſonarum religioſarum fre- quencia non modica cottidie affluere non ceſſabat. Vidimus nempe non ſolum de Vtalie, Francie, totiusque Germanie partibus univerſis, ſed nunc de Ruſſia, de Pruſſia, nunc de Grecia & nonnunquam de ultimis Unga- rorum & de maritimis finibus ad hunc famoſum Regem confluere reli- gioſos & etiam clericos plurimos ſeculares, quorum quidam barbam alii comam more barbarico nutrientes ſuo ritu in Greco , quandoque etiaimn in Slavico ydiomate celebrarunt Miſſarum ſolempnia ſepius coram Rege, quorum plurimi, diſcretionis habentes ſpiritum, conſideratis domo, & familia huius regis, & ordine menſarum, & ciborum, vaſorumque eius, ultra vix habebant ſpiritum, ſed veraciter cum Regina Sabba, que audi- re & videre ſapienciam Salomonis venerat, non ſub fuco adulationis, ſed ammiracionis animo Regi multociens hec dixerunt : Maior eſt gloria tua fama, quam de te in terris noſtris audivimus, & ſuperat rumoris ampli- tudinem tue ſapiencie & potencie magnitudo. Hiis abeuntibus alii ſta- tim ſupervenere & alii, qui tamen omnes benigne ſuſcepti, benignius per- tractati, demum regalibus xeniis largiſſime honorati, Regi valedicentes tam munifico, ad loca, de quibus venerant, cum gaudio remeabant. De terris multis multos, ſi cognoſcere vultis, - Larga manus dantis traxit quaſi vis adamantis, — Qui ſolet adtrahere ſibi ferrum. Laudis babere-- Rex titulum debet, quia grandia munera prebet. Quo- (m) Erant enim in Bohemia tum jam Crucigeri Melitenſes, Teutonici, Custodes S. Se- pulchri, Templarii, cum rubea Stella, & rubro Corde , hodie paſſim Cyriaci dicti.

Strana 117
AULÆ REGIÆ. Quomodo pius Wenceslaus Rex ſingulariter & antonomafice ordinem Cyftercienſem dilexit. 117 Capitulum LX. Licet ex infuſa ſibi gratia ad omnes ordines regis affectio pia geſ- tans viſcera ſe generaliter extenderet, peculiariter tamen precipui amoris privilegio cunctis aliis ordinibus ordinem Cysterciensem regalis favoris be- nignitas in gradu dilectionis preponebat; unde non immerito cenſendus eſt monachus in interiori homine, qui profeffores Cysterciensis ordinis non aliter quam ſuos monachos, & ordinem eundem niſi ſuum ordinem frequenter ex affectu intimo conſueverat nominare. Quociens vero caſu accidente aliquem Cystercienſem, licet prius inviſum, vidit Rex monachum, preſentibus ſibi dicere gracioſe conſuevit : ecce monachus noſtri ordinis illic vadit. Monachos vero Aule regie, non ut monachos, ſed pocius ut pro- prios filios fovit, & novit nobilis humilitas, ſic ut eorum quemlibet pro- prii nominis & officii vocabulo nominaret, & qui Regem non cognoſce- ret, ipſum fratrem Monachorum e familiari eloquio forte putaret. De obſervanciis quoque regularis diſcipline, & laudabili ordinis Cysterciensis conſuetudine ſtudioſe queſivit, queſita memoriter retinuit, ita quod, amo- re magiſtro, quandoque de ordine plus loqui ſcivit, quam perſona aliqua, que pro tempore fuerat cenobita. Unde ad Abbates, qui cottidie aſpec- tui regali fuere preſentes Rex ſe nonnunquam convertebat humiliter be- nigno affectu: hoc & hoc, inquiens, iam noſtri faciunt monachi & filii in conventu. Diſſolutis tamen animis, mundane vanitati deditis, tam ſanc- ta familiaritas diſplicuit, Regem quoque hunc monachorum & clerico- rum tantumodo hominum quorundam indevotio nominavit. O pernici- oſa temerarii iudicii detractio, quomodo audes os tuum in celum pone- re? aut forfitan non audiſti legere, cum ſancto fanctus eris, & qui cum innocente graditur, dirigitur a Domino. Non te tangat ſibilus iste lin- que doloſe o Rex, ſed religionis amicus confidenter die: moriatur anima mea morte iuftorum, & fiant noviſſima mea horum ſimilia, illi autem ſalutis tue emuli profitebuntur in clauſtro, in quo nullus ordo, ſed ſem- piternus horror inhabitat. Quando rex vixit, illud ſepiſſime dixit, -- Or- do, cui cor do, meus eſt Cyſtercius ordo,- Hunc ego cognoſco, cuius ſuffra- gia poſco,— Hic ordo ſanctus, & tantus, quod nequit ore -- Ullus homo fa- ri, meditari cordeque, flore -- Eſt laudis plenus, ſed egenus fraudis honore, Corde columbino degens habitu ſub ovino - Cunctis prepono, cui me nunc ☞

Strana 118
118 & mea dono. -- Premia, digna, pia, pro me ſibi redde Maria, - Hunc ſa- cians illic, (n) alit eius me cibus iſtic. (o) CHRONICON De ſolempnitate coronationis glorioſi Wenceslai Regis Bohemie. Capitulum LXI. Heroycum ſtema, (p) quod magnificumque poema - Cudere nunc poſſet De magnis factis hiis temporibus nuper ac- mea mens, & ſcribere noſſet -- tis ,-- Quando coronatus Rex eſt, ſceptro decoratus, — Vult meus hoc ſen- ſus, & non valet irreprehenſus,- Ergo ſit: huic parcas, quoniam vacuas habet archas. — Sic quod in hiis ſcire (q) modicum poſſum reperire, - - Sed quod Seneca fatur : Maximum genus laudis eſt, lau- conſolatur bene me, dando ſuccumbere, & quando laudati virtus vires exſuperat oratoris. Rege pacifico, (r) qui de excelſo celorum habitaculo humana ſub ſpecie ad val- lem nostre miſerie deſcendens in terra hominibus bone voluntatis pacem nuncciare & dare venerat, miſericorditer diſponente, (s) post turbulen- tas diſcordiarum nebulas (1) grata tranquillitatis & pacis ſerenitas (u) in regno Bohemie exoritur, Regi naturali ſuper optato divini doni beneficio gaudium naſcitur, populus regni in ſuo rege gaudet uberius, & letatur, ſic itaque mitigatis adverfitatis algoribus flante (x) felicitatis vento lenius, cum conſolacionis flores in terra regni Bohemie erumperent, naturali quo- que regi ſucceſsus accreſcendo proſperi fiducialiter arriderent, de proge- nitorum Divorum Regum gloria, regia ipſa proles heres regni ex in- nata ſibi magnanimitatis vena generoſo cepit cogitare animo, & hoc men- te prudente ſedulo rationabiliter revolvendo tacitus perpendebat, quod utique status fuus exigeret, immo honori regni illud maxime compete- ret, quatenus per legalis conſecrationis beneficium decentibus insignien- dus apparatibus dyadema & ſceptrum regni ſuſciperet, & ad ſolium pa- trum ſuorum ſolempniter aſcenderet, titulumque regium rite re & no- mine obtineret. Hoc quaſi tacite deliberationis concluſio (y) voluntas Regis palam proponitur, & ab omnibus audientibus approbatur, quo- modo enim illud diſplicere poterat, ad quod, ut fieret omnium Baronum, nobilium, civium, prius dudum ammonicionis exortatio perſuaſibiliter la- boraverat. Omnibus igitur in unum conſencientibus, & bono propoſito ſui (n) In beata æternitate. (o) Scilicet in monaſterio ab eo fundato. (p) Ita codex, ſed le- gendum ſchema, ſeu ſcema. (q) Pro ſcientiæ. (r) Ab his verbis denuo incipit Fran- ciſeus continuare Chronicon ſuum c. 10. p. 22. (s) Perperam habet Franciſeus diſ- poneudo. (t) Idem tenebras. (u) Idem ſtatus. (x) Idem addit Auſtro. (y) It. codex, ſed legendum concluſo ſubſtantive.

Strana 119
AULÆ REGIÆ. 119 ſui naturalis Domini congaudentibus, dies & terminus regie coronatio- nis ab ipſis ſatis prolixus prefigitur, ut ad feftum tam celebre rerum om- nium opulenta copiositas procuretur. Sciens autem regis coronandi fa- piens devotio, quod omnis potestas est a Deo, quod ipſe est Rex regum, Dominus dominantium, & Princeps regum terre, & Salomone rege teſtan- te , quod in manu Dei ſit Rex quilibet, & cor regis, & quocunque voluerit, vertet illud, ut gradualiter aſcenderet ad fastigium regni ſui, primum ce- pit querere regnum Dei. Non inconſulte rex hec fecit, neque stulte, -- Nam quod querebat, operante Deo capiebat. (z) Statim igitur ad ſedem ſanctam Apoſtolicam, ubi ligandi atque ſolvendi auctoritas reſidet, ad ſum- mum Pontificem Dominum Bonifacium octavum, qui ſextum librum De- cretalium edidit, ſollempnes ſolempniter expeditos ambaſsiatores (a) ſuos Rex deſtinat, pro eo, quod primo fanctam benedictionem a Domino A- poſtolico recipiat, & quod Regis pium propofitum, ut obedientis filii ve- ra mater Romana Curia (b) non ignoret. Nec diu revertuntur nuncii leti, freti fructu itineris ſui, nam ut commiſſum fuerat, Apostolice be- nedictionis ſalutem & gratiam & ad regale propoſitum connivenciam Re- gi, legatorum ſuorum ſollicita fidelitas ad libitum reportabat, Apostolicas quoque iidem nunccii referebant bullatas litteras, in quibus venerabilibus patribus Dominis Heydenrico Scedlicenſi, Conrado Aule regie Abbatibus plena Apoſtolice poteſtatis tradebatur auctoritas, quatenus ipſum Regem una cum uxore ſua Guta in proximo coronandos ab omnibus excom- municationis, ſi forſitan incidiſſent, (e) vinculis & omnium peccatorum ſuorum nexibus deberent abſolvere ipſius ſummi Pontificis potestate, ut ſic mundati ab omni inquinamento criminum purificatis conſcienciis ſanc- tum ſuſcipere poſſent regalis unctionis ſacramentum. Taliter a ſorde mundo cum ſimplice corde, - - Sacra datur Regi tunc unctio conſona legi- Post hec ad reverendiſſimum Dominum Gerhardum (d) sancte Moguntine ſedis Archiepiſcopum, cuius intereſt officii coronare Reges Bohemie, nuncii regales regie intentionis negocium deferunt: cur, qualiter, & ad quid ſuam venerandam perſonalem preſenciam expostulet Rex, exponunt, quos benignus metropolitanus ſuſcipit, ipſorumque petitioni tum prop- ter regiam conſecrationem, tum propter propriam retributionem (e) be- nignius, non contradictorie, annuit, & conſenſit. Cum enim nemo pro- priis cogatur stipendiis militare, ex approbata conſuetudine ſolent, cum cO- (z) Hos verſus prætermiſit Franciſcus, & nonnunquam totas orationes truncavit. (a) Per- peram idem ambaſſatores. (b) Ita codex , ſed rectius Franciſcus : eccleſiu. (c) Hæc Franciſcus truneavit. (d) Franciſcus cum paſſim hæc compendio ſummo narravit, plerumque nomina propria prætermiſit. (e) Remunerationem.

Strana 120
120 CHRONICON coronam ſuſcipiunt, centum marcas auri puriſſimi Reges Bohemie ſuis co- ronatoribus liberaliter afſignare. In illo tamen tempore, quia idem Ar- chiepiſcopus per ſedem Apoſtolicam ſuſpenſionis ab officio, & interdicti laqueis irretitus fuerat, hoc regali negocio nonnullum obſtaculum offe- rebat; ſano (f) previo consilio, denuo ambaſſiatores diriguntur Aposto- lico, & ut longa verbis constringam brevibus, votis optatis potiti miſſi revertentes nuncii huiuscemodi metropolitano Moguntino optinuere gra- tiam , quod per illum duntaxat diem fungi ſuo pleno debeat officio, quo regie coronationis celebranda ſit conſecratio, hoc pro tunc Archiepiſco- po & regi coronando ſufficit. Illum enim diem celeberrimum pro anno eorum quilibet reputavit; & tunc quod ſequitur, factum fuit. Curſores multi fortes iuvenes, & adulti - Ad loca longinqua, non obmittendo pro- pinqua, - Tunc diſcurrebant, qui regia ſcripta ferebant: In quibus hoc the- ma fuerat, quod rex diadema -- Vellet ſuſcipere, venerandaque feſta tenere. Principibus cunctis hinc ſupplicat, ut ſibi iunctis - - Pluribus adveniant, quod in hoc plus gaudia fiant. -- Advocat & cives, veniat cum paupere di- ves ; Nemo ſit exceptus, quia preſens quivis adeptus - Summet mercedem, quam tunc portabit ad edem. — Vnum predico tibi (cum venies) ut amico, — Burſam cuſtodi, ſint & clauſi bene nodi,-- Si burficida veniet, plagam ſibi vi da, — Cautius iſta vide, ſed non aures ſibi cide. (g) - - Nam puer audivi, poſt expertusque reſcivi, -- quod De ſancta ſynodo (b) veniunt burſe ſine nodo, — Sic non mireris, ſi taliter hinc gradieris, — Sic uon mireris, bic ſi per furta graveris,- Si non cautus eris, credas mihi, decipieris, -- Si non credideris, per te tunc experieris. De die feſtivitatis & conſecrationis Domini Wenceslai Regis Bohemie. Capitulum LXII. Omnibus igitur ad tam famoſi feſti glorioſa ſollempnia neceſſariis per mercatores & proviſores Regis ydoneos in intervallo prolixi tempo- ris, de longinquis etiam regionibus, adductis, & in copia ineſtimabilis ſu- perhabundancie ordinate & decentiſsime preparatis, dies exspectate insta- bat leticie, per preſenciam quoque & adventum reverendiſſimorum Pa- trum & dominorum domini Gerhardi ſancte Moguntine , & Borchardi ſancte Meydeburgenſis ſedis Archiepiſcoporum, Domini Gregorii Pragenſis, Domini Theodrici Olomucenfis , Domini Alberti Miſnenſis , Domini Hoin- rici (f ) Lege ſane, (g) Pro ſuccide. (h) Ex conciliis, ad quæ multitudo hominum confluere ſolet.

Strana 121
AULÆ REGIÆ. rici Conftancienſis, Domini Petri Basiliensis, Domini Frifingenlis, (i) Domi- ni Johannis Cracovienſîs ac Lubicenſis Epiſcoporum, per preſenciam quo- que venerabilium Patrum dominorum Cysterciensis, Premonstratensis & beati Benedicti ordinum ſingulorum Abbatum, nee non per omnium Pre- poſitorum , Priorum, Decanorum, Canonicorum, Plebanorum, & eecle- fiarum Rectórum, ſeu quacunque dignitate preemineant, de regno Bohe- mie, & de pluribus alienis partibus adventum. Felix desiderate ſurgit hora leticie inſuper per glorioſam illuſtrium Principum preſenciam, Do- mini Alberti Auſtrie, Bolconis Slefie, Glogolie, (k) Opolie, (1) & aliorum Ducum nec non per aſpectum magnificorum Principum domini Hermani Brandeburgenſis, Domini Ottonis cum telo, (m) Domini Friderici Miſnenſis Marchionum gaudium ingeritur. Exoptate leticie tam festive augmen- tabat quoque feſtivitatis illius decentiam ſpectabilis & preclara multarum terrarum Comitum, liberorum Baronum, militum, & innumerabilium ali- orum nobilium nobilis preſencia. Adest igitur festum celebre, quia illu- xit dies glorie , quo refulſit ſol in regno Bohemie, qui prius erat in nu- bilo, nunc autem corruſcantibus radiis micans in iubilo ortus eft sol, & congregati ſunt. Dici iure ſoles ſol, Rex tu regia proles. Tibi igitur o Rex, qui ſol iuſtitie ad imitationem veri ſolis eterne glorie eſſe teneris, dicitur, ortus eft fol & congregati funt qui, & ad quid? Convenerunt si- quidem Principes in unum, nequaquam adverſus dominum & adverſus Chriſtum eius, ſed convenerunt Principes in unum & Reges, ut ſerviant Domino & Chriſto eius, ſicut enim quondam ille populus Iſraeliticus ve- nit univerſus in Ebron, ut constitueret sibi David Regem, sic populus tuus & domus patris tui, que est pars hereditatis tue, ut constituat te hodie in ſolio patrum tuorum, convenit in unum, & ut conſtituat te Prin- cipem & ſuper ſe Regem ſuum Chriftum, (n) o Rex tu dominus, hic au- tem populus tuus, & oves paſcue tue, orantque hodie pro te: Ungat te Deus, Deus tuus oleo leticie pre participibus tuis, ſerviant tibi tribus po- puli, eſto Dominus fratrum tuorum, qui maledixerit tibi , ſit ille maledictus, & qui benedixerit tibi, benedictionibus repleatur, creſcere te faciat Deus meus ſicut arenam maris, & donet tibi de rore celi benedictionem, & in- curventur ante te filii matris tue, eſto Dominus fratrum tuorum. Cum igitur tocius multitudinis eſſet cor unum & votum unum pro Chriſto Domini videlicet rege ſuo, ut fibi unctio ſanctiſſima infundatur, ecce an- & Tom. V. Monum. 12P no (i) Etiam Franciſcus nomen proprium prætermiſit , fuit autem tum Enicho epiſcopus Fri- ſingenſis. (k) Rectius Franciſe exemplar Glogoviæ. (l) Idem Opuliæ. (m) Per- peram idem cum cetero. (n) Id est: unctum.

Strana 122
CHRONICON 122 no Domini M. CCXCVII, etatis vero Wenceslai XXVI. in die ſanctiſsi- mo Penthecoſtes , que tunc fuit quarto Nonas Junii, univerſo iubilante populo Prage in eccleſia cathedrali iuxta altare ſummum beati Viti Mar- tyris a reverendo Domino Gerhardo Moguntino Archiepiſcopo domino Hermanno Magdburgenſi Archiepiſcopo, a domino Burchardo & aliis plu- ribus Epiſcopis & Prelatis follempnibus ſollempniſſime cum debita de- centia & reverentia circumstantibus, ſereniſſimus Princeps dominus Wen. ceslaus ſecundus rex Bohemie ſextus una cum ſua coniuge illuſtri Domina Guta Domini Rudolfi Regis Romanorum quondam filia eſt decentiſſime ac devotiffime, ſancti Spiritus invocata & cooperante gratia, ornamentis regalibus, corona, ſceptroque regio , ſancta conſecratione & unctione pre- via legaliter inſignitus. O quanta hinc leticia & tripudium exultantis populi! o quot & quanti ex ubertate gaudii interius ſcaturientis aquas effundunt letancium oculi! hii vocibus indoctis, ſed quas ſolus effrenis fac- tus pre gaudio format affectus,clamant, & acclamant, alii ſe ipſos vix cognoſ- centes, pie letitia (o) ympnum Te Deum laudamus cantantes reclamant, alii Regem in decore ſuo videntes obliti pre gaudio omni melodia (p) cla- more exultationis altius vociferant, rugientes, gloria & honore coronasti eum Domine, & conſtituiſti eum ſuper opera manuum tuarum, poſuiſti in capite eius coronam de lapide precioſo. Erat autem omnium vox una, & oratio: Vivat Rex Wenceslaus, vivat Rex Wenceslaus & abierunt leti di- centes: Vivat Rex in eternum amen. Tunc plebs exultat, clamoribus aula reſultat, - Fit torusque chorus clero pſalente ſonorus. - Hii tunc ex- altant cantus , alii quoque ſaltant - - Letantes mente de Rege (q) novo ſapi- ente - Dicunt: Rex divus ſit, vita perpete vivus -- Regnet, proficiat, felix ſuper omnía fiat.- - Quis non gauderet & gaudia mera teneret, — Quan- do conſpiceret, quod concio leta ſtuderet - Non nifi letari, nequit os hec gaudia fari, - Que pellunt trifte. Benedic regem pie Chrifte. De precioſo apparatu ad coronationem regiam adaptato & de multo populo tunc ibidem congregato. Capitulum LXIII. Ne coronationis debitum officium, (r) dignitatisque decus, & regie opulencie maiestas, que claris titulis in summum erigenda sunt apicem, pau- (o) Iſthic vox deſideratur , fortaſſis abſorpti. (p) Forſitan legendum: omnis melodiæ. (q) Idiotiſmus bohemicus, id eft : ob Regem novum. Ab hoc verſu vero cœpit Fran- ciſcus ceteros ſequentes ad verbum exferibere. (r) Iisdem verbis incepit Franciſ- cus Caput ſuum XI. p. 23.

Strana 123
AULÆ REGIÆ. 123 pauliſper ſubmifſius ducerentur, (s) quam decet, factum est pro regali commodo & Curia inter montem Petrinum & ripam fluvii Wltawie in loco campeſtri plano & ameno pallacium mire magnitudinis & structure, de ſerratis arboribus & dolatis, conpaginacionibusque ferruminatis () tan- quam perpetuo duraturis, atque hoc aliquantulum in altum a terra ele- vatum fuerat eminencius, ut ascensum preberet, & aditum per gradus. Menſe, ſedilia quoque, & omnia, que pertinere poterant ad convivium celebrandum, prout ingenium artificis dictare potuit, nihil ex his omni- bus fuerat pretermiſſum, insuper & tocius palacii & tentorii regalis am- bitus & circuitus circumdatus erat precioſiſſimis pannis diverſi generis & coloris, qui interpolati multiformitate auri & argenti gemmarumque de- core fuerant, (u) non parum & inter ſerenas facies Principun rutilabant. Itaque hec omnia facta funt digniſſime & completa, opere precium erat commendare posteris tale festum, quod & commendabat ipſa raritas, no- bis ſemel viſum ; ſed quid de multitudine dicimus ? cum honor Regis ſit in populi multitudine teſtante rege Salomone, certe longe lateque diffuſa legatio & ſonus, qui, volante fama, de coronandi regis gloria in omnem terram prius exiverat, istis festivitatibus celeberrimis intereſse paucum populum non sinebat, congregatus enim erat inibi populus eadem faci- litate innumerabilis ſicut arena, que eſt in littore maris, ad preſenciam tam ineſtimabilis multitudinis magnitudo civitatis Pragenſis minoratur, (x) platearum latitudo anguſtatur, omnis locus amplus hic constringitur, & artatur. Quomodo enim non putemus artari locum unum, ad quem ab omni terrarum circumferentia populi diametraliter confluunt velut ad punctum? O Praga, Praga civitas regni magni, gaude & letare, quia nunc cantatur in te canticum leticie: ſuper muros tuos constituti funt, qui tota die & nocte non tacent laudare nomen novi Chriſti tui Regis Wenceslai, & per omnes vicos tuos ab univerſis vox exaltationis cani- tur, & ſalutis. O civitas inclita, quam magna nunc eſt gloria tua, & quam ingens locus poſſefsionis tue, leva in circuitu oculos tuos & vide, omnes isti congregati ſunt, venerunt tibi, omnes fines iamiam honorant te propter Dominum Chriſtum tuum, qui unctus eſt tibi in gloriam & laudem. O civitas glorioſa quanta nunc in te opulencia intus, domorum tuarum facies, & latera parietum, bifso vestiuntur & purpura, plateas tuas fugatis tenebris in nocte radiantibus fulgoribus rutilans fax illustrat, Q 2 fo- (s) His tribus vocibus Franciſcus has ſubstituit: debitis circumstantiis carerent. (t) Perpe- ram legit Franciſcus ferramentis. (u) Franciſcus ſupplet : unde. (x) Id est: non eſt ſatis capax ad confluentem populi multitudinem capiendam.

Strana 124
124 CHRONICON forinſecus autem fixis ubique tentoriis campi tui replentur ubertate flo- rida germinis militaris. (y) O quam pulchra ſunt thabernacula tua in circuitu tuo, urbs prefulgida! Hii ab Oriente & Occidente, alii ab Aqui- lone & Auſtro ſua fixere tentoria tuo Regi tibique pro ſempiterna glo- ria, ut filii, qui naſcentur, & exſurgent, ennarrent filiis ſuis, ut cognoſ- cat generatio altera & enarrent magnalia tanti Regis. Capiat autem, cuius poſſit, eſtimatio, quanta ibidem expenſarum ſummatim ratio, & po- puli fuerit multitudo, quia, ut honeftus vir Dominus Lutoldus Plebanus de Wilhelmswerde mihi retulit, qui pro tune pabuli Notarius exſtitit, ſo- lis hoſpitibus & advenis pabulum de Curia Regis dabatur pro equis, quo- rum equorum numerus fuit, centum millia, nonaginta millia & inſuper equi mille , ad hoc vero non conputabatur pabulum, quod dabatur plu- ribus indigenis, & hiis, qui inter cottidianam familiam fuerant compu- tati, quorum tamen numerus non est parvus. (z) In novo quoque foro (a) per occultum meatum fubterraneum fontes facti fuerant, de quibus vi- num more fluminis, qui voluit, hauriebant. Nequaquam etiam valeo ſub ſilentio pertranſire, quod ſolo coronationis tempore pro ovis pullorum expenſe fuerant marce gravis ponderis octingente, (b) & si promptus computiſta fueris, rogo quatenus cyfrando invenias, quod vini potatores fuerint, qui coronationis tempore tantum pro glacie, propter refrigida- tionem vino impoſita, viginti quatuor marcas argenti Pragenſis ponderis expenderunt, cum autem inveneris, huc adſcribas, festino enim ad alia progredi, hic non valeo diutius immorari. Hinc ac inde gyra, ſi queris cernere mira, - Regi congaude, que sunt digniſſima laude,-- Curia regis habet, ubi nullus eget, neque tabet. - Omnes letantur, gradibusque ſuis (c) ociantur.- Conſpicis hic multa pulchra ſpecie bene culta (d) - - Conſpicis hic multa bona, nec mala, nec modo ſtulta, — Eſt populus multus, hic eſt ſapi- ens, ibi ſtultus,— Eſt populus multus, ibi sunt iuvenes, & adultus,-- Est populus multus ſunt diſſimiles sibi vultus; - Sic funt & mores, cupit hic res, alter honores, -— Hic petit, ut moris eſt, hic cauſa dat houoris, - Dant do- (y) Hæc ita reddit Franciſcus: forinſecus autem fixis ubique rentoriis campi replentur flori- da jocunditate , & tabernacula in circuitu ejus fuerunt glorioſa. (z) Quis facile du- centorum millium equorum numerum non admiretur? quem hodie vix in maximis exercitibus reperturus, idem vero numerus non modo in eodice noſtro eſt , ſed & exemplari, ex quo ſua compendia fecit Franciſcus. (a) Novum forum hoc num in vetere ſeu majore, num Micro Pragæ fuerit, incompertum. (b) Franciſcus de ſuo addidit: id Notarium coquinæ retuliſſe. (c) Id eft per gradus ad palatium ligneum poſitos. (d) Hucusque Franciſcus fideliter verſus iſtos transſcripſit , ſed poſtea pro lubitu ſuo plures truncavit.

Strana 125
AULÆ REGIE. 125 domini, famuli portant munus quaſi muli, - Sic & honorati Domini ſunt, & honorati -- Servi per dona Regis. Facit ista corona.— Audi nunc ac- ta , que tunc fuerant ibi facta: Hic ſe Barones clipeis per brachia tru- dunt, - Illic tyrones per tyrocinia ludunt,-- Vibratas hastas, frangunt, si non procul aſtas, (e) -- Hoc caveas multum, quod non tangat tibi vultum. Non eſt platea, que non sit plena corea, -- Iſta bohemorum, ſed & altera theutunicorum.— More fuit gaudens plebs hec manibus bene plaudens, -— Hic etenim muſe propriis ſunt artibus uſe, -- Tympana, nabla, chori, tuba, ſambucique ſonori (f) -- Rota, (g) figella, (b) lira, reſonant dulcedine mira.- Omne genus ludi fuit hi: currunt ibi nudi, - Vt fiant abiles, pugiles non ſunt ibi viles, - Hic ſcit cantare, quidam carmen recitare, - - Talis ſalta- re, manibus ſcit & ille meare, - Eſt ibi magna fura, (i) ſed nolo dicere plu- ra, - Sufficit hec ſcire, quod vidi quemque redire- De tanto feſto letum non corde molesto,-- Oremus Chriftum, quod regem protegat istum, - - Det ſibi ſolamen, homo dicat quilibet amen. Quomodo pius Rex Wenceslaus ſequenti die coronationis ſue novam eccleſiam fundavit in Aula regia. Capitulum LXIIII. Regum referente hystoria didicimus plurimos Reges ex Juda non ſolum pro adepta de hoſtibus victoria, verum etiam pro ſuſcepta hono- ris gloria olim ad templum sanctum, quod erat in Iherusalem, veniſſe, & ibidem obtuliſſe ſacrificia, victimasque, & hostias pacificas Domino Deo Sabaoth immolaſſe, hoc de Ezechia legimus & Yoſia. Quid minus iſtis Regibus Juda fecit iste Rex iuvenis & tenerrimus? nihil. (k) Solus enim Rex Salomon ex eis, que David pater suus sibi reliquerat, donariis templum in Iheruſalem construxerat, in quo populus adorabat, reges igi- tur Juda & Jeruſalem, qui fuerunt poſtea, oſſerebant quidem in templo, ſed non templum, iſte vero Rex novus non ſolum ſacrificium accepta- bile obtulit in templo, verum etiam templum obtulit Domino pro ſacri- ficio, (e) Perperam hunc verſum ita transſcripſit Franciſcus : Vibratas haſtas tangunt, ſi non pro- cul altas. (f) Tibiæ. (g) Franciſeus Rotta. Erat autem rotta ſeu rocta inſtru- mentum muſicum, ſpeciesve ſeu cytharæ ſeu organi. Vide Dufreſne in Glo�f. (h) Quodnam iſtud inſtrumentum muſicum fuerit, mihi incompertum , niſi fortaſſis fi- della legendum, atque pro hodiernis fidibus accipiendum, quarum in his versibus mentio non fit. (i) Dufreſnius quidem vocem fura pro viverra explicat, ſed vix hae ſignificatione hic accepta eſt, niſi fortaſſis furum manipulum globumve fignifi- cat, nam & Franciſeus iisdem literis hane vocem transſcripſit. (k) Id eſt : nihil minus , ſed æqualia.

Strana 126
CHRONICON 126 ficio, unde ne Rex gratiffimus ingratitudinis vicium incurreret, ſciens quod ingratitudo fontem pietatis, rorem miſericordie, & fluenta gratie exficcat, & etiam ut de accepto beneficio conſecrationis & unctionis sue non immemor factus primicias Deo Regi magno offerret, diſpoſuit in corde ſuo novam domum Domini in Aula regia fundare & conſtruere ad honorem Dei & Virginis Marie; festinat igitur Rex in opere, quod diu opportunitatem querente fecum tractaverat mente, completo igitur me- moriali die & feſto celeberrimo coronacionis regie, statim imediate die ſequenti altera, id eſt ſecunda feria poſt Pentecosten, que tunc fuit anno Domini M. CCXCVII. XIIII. (l) Kalendas Junii cum univerſa Curia & turba Principum, nobilium, & omnium aliorum , qui ad diem feſtum con- venerunt, Rex ex novo coronatus ad fundationem ſuam venit in Aulam regiam valde mane orto iam ſole, ubi ſtatim Rex regalibus ornatus infi- gniis in loco aptato & fundamento prius ad hoc foſſo & diſpoſito novum monaſterium fundare nititur, quod hodie inchoatum cernitur. Dominus igitur Hermannus Maideburgenſis Archiepiſcopus una cum Rege & Do- mino Conrado Abbate primo monachorum choris aſtantibus in circuitu, & cantantibus , cum oblacione & magna devotione primarium lapidem imponit, in quo lapide ſcriptum aureis litteris fuerat, JESUS CHRISTUS, quo poſito & ipſis de fundamento exeuntibus iam dictus dominus Her- manus Maideburgenſis Archiepiſcopus ſollempniter pontificalibus indutus in loco, ubi hodie maius altare beate Virginis stat, in eadem Eccleſia, aſ- sidente Rege in regalibus ornamentis, & astantibus reverendis Episcopis & dominis Gregorio Pragenfi, Theoderico Olomucensi, Johanne Cracoviensi, Alberto Miſnenſi, Petro Baſilienſi, Henrico Constancienſi, Lubucensi, Frifin- gensi Miſſam de Annunciacione beate Virginis videlicet Rorate celi desu- per cum ſolempnitate maxima celebravit, ſeptem Epiſcopi in Miſſa illa pariter cantaverunt alléluia, nullus autem, ut puto, qui coronationi in- terfuit, huic fundationi defuit. Miſſa vero illa finita Rex coronatus, ſceptrum regni manu tenens, proceſſit, & in circuitu fundamenti iam fundati monaſterii quadraginta & ducentos Barones ac Nobiles regni Bobemie ac multaruim aliarum terra- rum cinxit baltheo militari ; hine laus, hinc gloria reſonat in ſecula, opus vero manuum ſuarum regis huius pietas non deſpexit, ſed reſpexit ocu- lo (1) Franciſcus habet: XIII. Kulendas Junii. Sed neutrum ſuſtineri poteſt. Pascha enim hoc anno inciderat in 14 Aprilis, ac proinde feſtum Fentecoſtes in IV Nonas Ju- nii ſeu 2 Junii, ut author recte ſuperiore Capite diem coronationis adnotavit. Emen- dari igitur locus hic debet, ſubſtituique III. Nonas Junii, ſeu 3 Junii.

Strana 127
AULÆ REGIÆ. 127 lo ſubvencionis, aſſidue non ceſſavit rigare per larga munera, quod ſua plantavit dextera, Deo usque hodie dante pro ſua gratia inchoato mo- nasterio incrementa. Accipe Rex Christe bona dat nova Rex pius iste,- Fert cito productum Rex hesternus tibi fructum. - - Rex hic in exemplum voti facti modo templum - Incipit exstruere, poſtquam nova ſceptra tene- re - Incepit regni, non hoc ex pectore ſegni (m) - - Fecit, ſed dive cupiente placere Marie, - Atque ſuo Nato, petit, ut ſua fine beato -- Claudatur vi- ta per virtutes redimita, - Sit cuſtodita tutore bono ſua vita - - Agmine munita ſit in angelico ſua vita - - Proſpera ſemper ita ſtet fraude nocente ſopita. Ingenti vero amore, quein rex ad fundationem ſuam habuit, ipſum ducente Aulam regiam , nunquam munere vacuus & ſolacio, cot- tidie viſitavit, non tantum preſens opere delectabatur in novo, sed & abſens ex ſola memoria , & mencione de ſua fundacione a quocunque habita omni evaneſcente triſtitia in ſpiritu uberrimus exultavit. De morte Domine Gute incliti regni Bohemie Fundatricis Aule regie. Capitulum LXV. Gaudia mundana pereunt, quaſi ſompnia vana, - - Et velut in ſomp- nis honos eſt fantaſticus omnis,- - Triſtia ſuccedunt nobis, cum leta rece- dunt, -- Et perit, ut fenum, quidquid tu cernis amenum. Nec mirum, quia, ut Salomon affirmat, extrema gaudii luctus occupat, unde ipſa veri- tas, que effentialiter eft incommutabilis, stabilisque manens, dat moveri cuncta, huius mundi fluxibilem variationem infinuans (u) dixit: Regnum meum non eſt de hoc mundo, mundus enim tranſit, & concupiſcentia eius. Sibi autem ſoli dictum eſt: Tu autem ipſe idem es, & anni tui non defi- cient. Sic igitur verſa eft in luctum cythara noſtra, & organum noſ- trum in vocem flencium, & merito, quia post tam iocundas festivas, & tam preclaras ab Oriente usque ad Occidentem festivitates inclite Do- mine Gute regine fundatricis Aule regie ſeptima decima die (o) a coro- nacione ſua, hoc est quarto decimo Kalendas Julii mors immatura, & multis fletibus obfuſcavit. Auſpicium mestum deflorat nobile festum,-- Principium letum cecat veniens cito lethum.- Namque coronata poſt tam ſollempnia grata - Proh dolor! exuta nexu carnis bona Guta, — Nomen habens a re, vivens ſine crimine clare. - Inclita regina fuerat, cui ſit medi- cina, (m) Hucuſque omnia fere ad verbum exſcripſit Franciſcus , verſibus tamen his quin- que præmiſit compendium narrationis de tribus pueris e longinquis regionibus Pragam delapſis, quam author noſter copioſe cap. 53 dedit. (n) Deſideratur quæ. (o) Legendum: ſeptimam decimam diem.

Strana 128
128 CHRONICON cina, Dextera larga Dei, ſibi dans ſedem requiei, - Et quis nonfleret, & toto corde doleret, - Quando conſpiceret, quo mortua forma iaceret,-- Et ſpeclum verum preclararum (p) mulierum,— Servans virtutem, tribuens aliisque ſalutem -- Laude fuit digna, generoſa, pudica, benigna (q) Cum autem eadem Domina regina Guta pla, inclita, invaleſcente morbo, quem in infantuli partu tunc noviter precedente contraxerat, ex vehementibus doloribus, velut ex certis mortis nuncciis cognoſceret, quod ei ultimus vite terminus adveniſſet, ſapienter de rebus & de domo ſua incepit diſ- ponere, & que prodeſſent anime cogitare: unde omnibus facramentis ec- cleſiaſticis munita dominum Conradum Abbatem primum Aule regie, quem vivens in Chriſto fincere dilexit, moriens suum testamentarium (r) consti- tuit, diſcretioni enim ſue commiſit omnia ſua, ut ex his elemoſinas face- ret viduis, pupillis, & egenis; diſtribueret, ſolveret quoque, que accom- modata quovis modo fuerunt, & redderet unicuique reddenda, quod & totum factum est. Steterat aliquando in quodam festo magno in testu- dine capelle beati Jacobi Apoſtoli, cum adhue ibidem conventus divi- num celebraret officium, in Aula regia hec pia & laudabilis regina bona Guta, cumque omnes monachos albis vestitos cucullis, ut moris est, conſpiceret, & quod ſolus ſuus Abbas Dominus Conradus tali veste alba careret, sibi super eo ammiranti, & de hoc interroganti dictum est, Do- minus Abbas hac vice cuculla caret, quia raro cucullam folet fervare diu, ſed indigenti-dat, regina tacet, tacite nobilem pannum de ſcarleco (s) albo ſibi portari iubet & cucullam carenti Abbati fieri mandat, demum venient Abbate regina conglobatam cucullam panno mundo involuram Abbati tribuit, & quod tali utatur clenodio rogat, & dulciter precipit. Nodos Abbas aperit , cucullam eſſe conſpicit, ipſamque amore dantis in- duit, nec eadem veste diu usa est pia largitas Abbatis, finierat autem tunc noviciatus ſui annum Dominus Otto, cui profeſsionem facienti ean- dem vestem dedit, & in ea ipsum more solito benedixit Et si de pre- teritis vaticinare quis poſſet, utique dicerem, quod talis veſtis collatio, ex divina diſpenſacione , ſed non caſualiter facta fuiſſet, nam idem domi- nus Otto vir ſapiens domino Conrado Abbati pro tempore, altero dimi- quam dio videlicet anno, quieſcenti in officio Abbatie fucceſsit, nec tamen plus (p) Minus recte Franciſeus præclarum hoc. (q) Hos omnes verſus etiam in Franciſco le- gere eſt, qui poſteriora demum hujus Capitis truncavit, niſi quod annum, diemque mortis & ſepulturæ, quæ ſubſequuntur , præjecerit. ( ) Id eſt: teſtamenti execu- torem Franciſcus ſolum ait: finaliter testamento conſumato auimam ſuam cum magna emiſit devotione ſcilicet caute paſſim memorias Abbatum Aulæ regiæ , monaſteriique expunxit, ne ſe proderet, unde ea exſeripsit. (s) Coecino.

Strana 129
AULÆ REGIÆ. 129 quam anno cum dimidio in Aula regia ſecundus abbatizavit, nam ſubito, ipſo ceſſante, Dominus Conradus primus reaſſumptus eſt, Dominus autem Otto, qui in officio Domino Conrado ſucceſſit, morte preceſſit, nam idem dominus Otto Abbas ſecundus Aule regie obiit anno Domini M. CCC. XIIII. in menſe Martio. Domina vero Guta Regina piiſſima mortua eſt anno Domini M. CC. XCVII. XIIII. Kalendas Julii, ſepulta in caſtro Pragenſi circa ſepulerum Ottakari Regis, & fecerunt omnes populi planc- tum ſuper eam, propter novitatem vero Aule regie, adhuc ſepulture loco congruo (t) non habentis, illud glorioſum corpus ſue coniugis Rex tunc ibidem distulit sepelire; sed cogitaverat, & tum hoc etiam verbis expreſſerat, quibusdam familiaribus loquens ſecrecius, quod poſtea edi- ficiis erectis melioribus, & locis ad sepeliendum aptatis, eiusdem coniu- gis, & patris ſui Ottakari glorioſa corpora vellet transducere, & in Aula regia cum regali decencia humo dare. Nec aliquis de hoc dubitare po- terit, quin eorum corpora, quos ficut & (u) ipſum dilexerat, ibidem eſſe voluit, ubi & ipſe requiem & manſionem in ſeculum ſeculi vivens & moriens preelegit. Qualiter & quare groſſi denarii primo inceperint in regno Bohemie monetari. Capitulum LXVI. A primeva terre Bohemicalis origine uſus confuſus fuit in numiſ- mate, (x) qui adhuc in plerisque regionibus ſolet eſfe. Quibuslibet quip- pe annis in urbibus & civitatibus Bohemie (y) fingulis transfigurabat for- mam denarii moneta ſemel aut bis, ita ut, qui heri & nudius tertius fu- erat ſepe denarius bonus & datilis, post breve dierum ſpacium efſe de- fineret uſualis. Quam dampnoſa & exoſa hec frequens monete variatio toti regno fuerit, facile perpendere poterit, qui hoc metiri ſubtilius ra- cionis perpendiculo non faſtidit. Tollebat namque in parte maxima hec varietas convivendi amicicie modum, cui precipue innititur genus huma- num; nemo enim tunc lucroſe de civitate ad civitatem, de foro ad fo- rum aliud racione mercium poterat tranſire, ſua vendere, aut aliena eme- re, quoniam numus, qui valuit hic, uſum non habuit illic. Quid igitur reſtabat, niſi formam denarii frangere, & ipſum non fine R Tom. V. Monum. (t) Lege : loeum congruum. (u) Adde: ſe. (x) Moneta. (y) Ex his conjicitur non ſo- lum Pragæ & Melnicii, uti hactenus denariorum inſcriptiones manifeſtavere , ſed etiam in aliis majoribus civitatibus Bohemie monetas procuſas fuiſſe.

Strana 130
CHRONICON 130 ſme damno in argentum convertere, quem paulo ante etiam cum rerum diſpendio apud campſores cambiendo vix pro argento quisquam poterat obtinere; & decipiebatur inter hec multociens de rure veniens simplici- tas ruſticana foripeta, (z) cum nihil poſſet vendere, aut emere, niſi ſub institorum quandoque falforum & iniuftorum impari pondere & men- ſura, & quod magis eſt , talis mutatio numorum cunctis quaſi occultum intulit latrocinium, cum hodie enim quis habere ſe gaudebat denarium, cras habebat obulum, & hoc fiebat, quociens numiſma fuerat variatum in quolibet contractu. Raro tunc denarius nominabatur, ſed rerum qua- rumlibet forenſis commutatio per marcam, fertonem, lottonem, sexti- nuim, aut quentinum communiter habebatur, (a) haud dubium quin mul- tociens per hec pondera facta fuerit pluribus, & maxime ſimplicibus aut pauperibus iniuria ſatis magna, quibus malis pius Wenceslaus Bohemie Rex ſextus Aule regie fundator primus, dilectus Deo & hominibus, cuius digne memoria in benedictione eſt, cum ipſius memoria quaſi mellis stilla in ore dulceſcat, in aure ut cythara armonizet, ut commune bo- num per amplius dilataret, occurrere ſagaciter cogitabat. Ipſe enim Rex multorum precavere cupiens periculo diſpoſuit, ut populus in uno fibi communicet in numiſmate mutuo , qui in uno Rege participant , & in regno. Mittit itaque Rex Florenciam viros induſtrios Reynhardum ſci- licet Alphardum & Tyno (b) Lombardum Rex advocat, qui in talibus ne- gociis tantam habebant experienciam, quod utiliter dirigere poterant rem tam magnam. Anno igitur Domini M. CCC. menſe Julio moneta groſ- ſorum Pragenſium & parvorum, quorum XII, groſſo equivalent, inſtitui- tur, & denarius quilibet Wenceslai nomine, qui eorum inftitutor exstitit, infignitur. Corda facit leta quaſi pluribus iſta moneta, - Groſſum dena- rium multi reputant quaſi Dyum (c) - Hunc qui conſervant, pluresque ſimul coacervant,- Et quaſi pro Sanctis venerantur eos, quia tantis - - Groſfis de multis ſpes eſt permaxima ſtultis. - Qni ſe victuros reputant nunquam morituros, - Qui theſaurizant, & non ſuper hoc ſilogizant, -- Quis poſt bos rapiat, aut heres quis ſibi fiat. - Hic groſſus numus iamiam manet un- di- (z) Id eſt ad fora & nundinas accedere ſolita. (a) Si id fiebat cum argento , quidni ma- gis cum auro ? ut omnes illi numi aurei Podmoklenſes , Bürglicenſes, aliique non poſſint dici niſi Bohemici diverſiſſimæ magnitudinis, formæ & ponderis, qui nempe etiam per marcas, fertones, lottones, ſextinos & quintinos ponderabantur. (b) Hia- tus hic eſt, ut dubium ſit an Reynhardus, Alphardus & Tyno ad nuncios miſſos pertineant an ad monetarios, an denique Lombardi, pluriumve nomina propria de- ſiderentur. (c) Crebrius hac voce utitur author pro divum ſeu divinum, unde etiau Franciſcus per divinum reddit, qua quidem voce metro non ſatiafecit.

Strana 131
AULÆ REGIÆ. 131 dique ſummus, Quem ſcio diſperſum longe, ſed rare reverſum; -- Nam ſolet exire regnum, neſcitque redire,- Nam bene vincitur, cum deforis hic reperitur, - Et custoditur, ad quid valeat bene ſcitur. (d) Capitulum LXVII. (e) Boni cuiuslibet proprietas hec exiſtit, quod longe lateque ſeſe dif- fundit ac terminorum inter paucorum anguftias stare neſcit: virtus ita- que eximia, ac morum legalium decentia, quas in ſe Wenceslaus Rex Bohemie, Deo donante, habuit, fama preconizante, ſe ubique dilatavit, quod quelibet, que in circuitu gens vel nacio exiftit, ſub iftius regis (ƒ) pacifici, quam magnifici regimine degere affectavit. Iſte itaque Rex pacem dilexit, iuſticiam cuſtodivit, iudicium in omni tempore fecit, no- minabatur a plerisque Rex ſapiens, bonus, mitis, ac Princeps pacis, unde factum est, postquam primus Rex Kalisiensis (g) occiſus fuiſſet, nullum- que heredem maſculinum ſuperſtitem reliquiſſet, maiores natu regni il- lius pariter convenerunt, & de Principe alio, cui ſe, terramque ſecurius ſubiicere valeant, ſollicite tractaverunt. Breviantur hec confilia, nam omnes communiter (b) Wenceslaum Regem Bohemie sextum, ut regeret ſuper eos, dirigunt ſua vota; dixerunt enim, Rex iste inclitus prepotens eft, auctor & amator pacis est, theſauros plurimos habet, terras fere in circuitu noſtro omnes poſidet, unde optime ab hostium incurfibus nos defendet, Regi etiam isti, quia mortis morſu primam ſuam perdidit tho- ri conſortem, Elizabeth virginem nostri Regis unicam filiam & heredem offeremus uxorem, fic erit Bobemis & nobis unus Rex, & communis con- vivendi amicabilis lex, convenient enim in Rege, & sub uno gaudebunt Principe, qui non multum diffonant in idiomate Slavice linque ; Nam qui idem linquagium locuntur, plerumque amoris ſe arcioris nexibus complectuntur. Viſus eſt bonus ſermo iſte in oculis multitudinis uni- verſe: Miſſi ſunt namque ſollempnes nunccii ad Wenceslaum Bohemie Re- gem, qui Polonice gentis legaliter referant legacionem, quos Rex pius benigne ſuſcepit, benignius pertractavit, ac apud ſe in regali palacio, ut ſuper hiis negociis, que retulerant, quid agendum fit, cum ſuis ſagacius deliberet, pro tempore reſervavit; Tandem Wenceslaus Rex decretum, ac R 2 (d) Ex his verſibus ſex truncavit Franciſcus. (e) Hic titulus ſeu argumentum Capitis, relicto hiatu, prætermiſſum eſt, quod ex ſyllabo Capitum Chronico iſti præmiſſo ita ſarcitur: Qualiter Wenceslaus Rex Bohemie Poloniam intraverit, & in Gnyſan (Gneſen) coronatus fuerit. (f) Paſſim author, ut jam ante innuimus, priorem re- lativam particulam ſubticet, quemadmodum hie tum. (2) Przemysl nomine. (h) Supple in.

Strana 132
CHRONICON 132 ac ſecretum ſui conſilii nuncciis Polonie aperuit, & ſic dixit : Non con- ſuevit nostre regalis dignitatis ſublimitas hiis finum ſue pietatis claudere, quicunque ad ipſum ſpe obtinende gracie fiducialiter conati fuerint con- volare; Petitioni igitur vestre, qua nos ad regnum invitatis Polonie, pro- no gratanter animo ex nunc annuimus, pollicentes, quod ad ipſum quan- tocieus manu valida cum armatorum potencia veniemus, vos autem nune nos preite, ad terram veſtramque redite, & de negocio noſtro, ut con- fidimus, diſponere curate, puella etiam, que regni veſtri heres exiſtit, ad vestram petitionem & conſolacionem gentis, que vos mifit, noſtra le- gitima uxor erit. Sic itaque nunccii Polonie poſt reſponsionem a Rege acceptam cum gaudio reverſi ſunt in regionem ſuam. Conſolabantur au- tem univerſum populum ubique predicantes Wenceslaum Regem Bohe- mie eſſe venturum. Interea idem Rex Bohemie floridam milicie congre- gat multitudinem copioſam, & anno Domini M. CCC. tempore, quo ſo- lent Reges ad bellum procedere, intravit Poloniam. Igitur Rex inclitus pergit itinere ſuo, eratque Dominus cum eo, per quem erat vir in cunc- tis proſpere agens, ductor autem vie eius haud dubium Dominus erat, qui omnia opera eius dirigebat. Porro mox ut ad terminos Polonie per -- (i) Rex pervenit, pacis commodo verbo & opere intendere cepit, tu- guria namque & latibula , que hinc inde latronum habitatio fuerant in rubetis, confregit, igneque plurima conſumpſit, fratres quoque & conſan- quineos quosdam, quondam illius magni Zcebiſii, (k) ibidem in quodam caſtello inventos obſedit, & obtentos protinus decollavit, ficque de civi- tate ad civitatem, de municione ad municionem, de loco ad locum al- terum pertransiit, & eos, qui se non ſubiiciebant ultronei, Rex vi belli domavit, ſuoque dominio ſubiugavit, veneruntque ad ipſum de Opulia, de Tetſchin, de Cuyavia, ac plures alii, de Polonia Duces ac Principes, qui ſe regalibus ſerviciis applicuerunt, fidemque & omagium Regi hu- militer prestiterunt, tandem ut regalis potencia terram Callissensem, Gnyſ- nenſem, Pomeraniam, (l) ac omnia illa loca confinia obtinuiſſet, ad Gnyſ- nam (m) civitatem metropolim postea Rex pervenit, ubi potentibus uni- verſis Polonie nobilibus, ac Principibus , qui tunc aderant, per Petrum Gnyſ- nenſem Archiepiſeopum (n) benedictione previa Wenceslaus Rex Bohemie re- (i) Hie hiatus eſt, qui ſuppleri haud potest, cum Franciſcus ſuperiorum omnium memo- riam truncaverit. (k) Zabiſſii Roſenbergici vitrici ſui (l) Franciſcus, qui ſumme compendio hæc ſtrinxit, addit Poſnamam, nempe Poſnaniam. (m) Gneſnam. (n) Hem ! quaim puris fontibus hauſerit Dlugoſſus, ejusque ſequaces , qui vel proprium nomen tum Archiepiſcopi Gneſnenſis ignorarunt. Dlugoſlus enim L. 9. ad ann. 1300.

Strana 133
133 AULE REGIÆ. regni Polonie dyademate decenter est & sollempniter insignitus, ut au- tem tante festivitatis ſolempnitas ſollempnior haberetur, plurimi Baro- nes & Nobiles per regem militari baltheo cingebantur, qui tamen om- nes in hoc novo militancium feſto & tyrocinio armis pro veſtibus au- reis utebantur: dictum namque tunc erat Regi, quod pararent occultas inſidias quidam malefici , qui erant pacis & patrie publici inimici. Ex hoc igitur (o) tytulus regni Polonie Regibus aſcribitur Bohemie usque in hodiernum diem. Demum cum rex fingula rite in illis Polonie partibus ordinaſlet, Henricumque dictum de Duba ibi quoque pro Capitaneo sta- tuiſſet, in Bohemiam cum gaudio & pace reverſus est. Ille autem Petrus Guyſnensis Archiepiſcopus, qui Regem coronaverat, tam acer Theutuni. corum emulus erat, quod ipſos canina capita nominare ſolebat; cum enim dominus Johannes Brucſinenſis (p) Epiſcopus in Eccleſia Gnyſnenſi coram Rege latino ſermone, eloquio elegantiſſime (q) predicasset, idem Archi- epiſcopus Regi dixit: iſte optime predicaſſet, si non caninum caput, & Theutunicus eſſet. Diſplicuit autem huiuscemodi ſermo Regi, ſed reve- ra, qui protulit talia, peiorem ſe habere linquam cane monſtravit, eo quod linqua canum fanitatem adducit, iftius vero linqua mordens vene- num maledictionis effundit. Reverſo autem Rege Bohemi exultant, & exultantibus animis exclamabant: Omnes laudare studeant & glorificare - Sincere Chriſtum, quod Regem taliter istum - Sic exaltavit, & tantum magnificavit, - Quod duo regna regit, Rex hic ſibi namque ſubegit -- U- num natura, reliquum dant prelia dura, - - Wenceslae bona tua ſors eſt: ecce corona — Dupla caput cingit, duo ſceptra manus tua stringit, -- Te ſic auguſtum feciſti , tu quia iuſtum -- Judicium facere ſoles , & ſub pace tenere -- Subiectas terras, exstirpans undique gwerras. Qualiter Wenceslaus filius Wenceslai Regis ſexti Bohemie electus fuerit in Regem Ungarie. Anno Domini M. CCC. primo. Capitulum LXVIII. Quam magne coram Deo devocionis, & apud omnes homines opinio- nis laudabilis Wenceslaus fecundus Bohemie rex fextus exstiterat, quilibet faciliter perpendere poterit, intelligens, quod ipſius unigenitum adhuc ado- leſ- 1300. p. 895. Wenceslaum per Jacobum Swinka Gneſnenſem Archiepiſcopum corong- tum ſcribit , quem errorem preſſo pede ſecutus doct. Pubitſchka P. IV. Vol 2. p. 565. (o) Deeſt: tempore. (p) Guis ille? an fortaſsis Pruſsienſis. (q) Lege: ole- gantiſſimo.

Strana 134
CHRONICON 134 leſcentulum Wenceslaum tercium divina gratia in gloria ſecundum cur- ſum ſeculi eximia ſublimavit : Mortuo namque Andrea Rege Ungarie nullo preter unicam filiam parvulam herede relicto fuperftite, plures potentes Comites ac Nobiles (r) civibus Budensibus, ac cum aliis civitatum multarum valencioribus Un- garie conveniunt, ac maturo previo conſilio Wenceslaum iuvenem Wen- ceslai Regis Bohemie & Polonie filium ſibi in Regem & Dominum con- corditer elegerunt, attenderunt illi, & in memoria volvebant tenaci; Re- ges Bohemie de proſapia nobili (s) Regum Ungarie deſcendiſse, ingen- temque ipſorum potenciam, vigentem gloriam, ac ſupereminentem di- vitiarum copiam eſſe, unde ad poſtulandum de Bohemia Regem quidam de Ungaris habebant animum promptiorem propter retributionem. (t) Nam cum ſperatur munus, mens prompta paratur, - - Cum fit vix unus ſpernens latum ſibi munus, -- Propter mercedem civis edificans ſtruit edem, - - Voce canit clara pro munere Clerus in ara; Sic quidam de Ungaria fe- cerunt, qui ſub ſpe donationis regie Regis filium poſtulaverunt, alii au- tem fuerunt, qui alterius conditionis & conſiderationis animo negocia ta- lia fincerius promoverunt, & licet cor eſſet diverſum, omnium tamen unum preponitur in voce votum, ut Regem advocent iuvenem Wences- laum. Mathias igitur Comes de Trentsch, Amodeus, & Demetrius, nec non Wernerus Comites (u) cum pluribus Optimatibus & Nobilibus Un- garie ad Wenceslaum Regem Bohemie decenter venerunt, & ut ipsis pro- rege ſuo ſuum exhibeat filium instanter ac constanter postularunt. Rex autem Bohemie Wenceslaus, quia iam duo regna, unum tantum heredem habuit, petitioni gentis Ungarice auditum facilem illico non conceſsit, (x) meciebatur namque cana Regis ſapientia, infantilis etatis, que ſuo in- fuit filio, ſtatum & modum, intelligens ſane, quia artatum ingenium la- tum non ſufficit regere regnum , & maxime quia in ipſo unico filio pa- ter fruebatur dulci precordiali ſolacio, ita quod Rex equo ferret animo vita carere, aut unigenito tam dilecto. Importunis tamen precibus iu- giter patri pro filio inſtabant Ungari, fidelia obſequia pollicentes ei; Pe- culiares quoque Regis conſiliarii applicant ſe ei, allegantes rem & ſermo- nem huiuscemodi. Non te latet Domine Rex, inquiunt, & nos ipsi co- gnoſcimus, & Patres noſtri narraverunt nobis, quod lata eſt Ungarie ter- ra (r) Supple: cum (s) Linea nempe muliebri. (t) Spem remunerationis ſeu præmii. (u) Miror Franciſcum, qui tot prætermiſſis nominibus propriis, quæ cumprimis ad hiſtoriam faciunt, generatim ſolum indicet : Venerunt quidam magni nobiles. (x) Contrarium perperam adítruit Franciſcus ſummo rurſum compendio.

Strana 135
AULÆ REGIÆ. 135 ra ac ipſius potentia minime menſurata. Reges enim Ungarie, qui ante nos fuerunt, per totam fere Germaniam tyranidem exercentes longe do- minati ſunt; Et quid est quod eque in altum poſsit extollere regalis ho- noris & laudis preconia, aut ordinare melius ftatum bonum in Bohemia, quam ſi filius tuus domine Rex regnare ceperit in Ungaria, o quante in- effabilis ſupereminencie ſuborietur tibi Rex gloria, cum tua, que iam duorum gestat ſceptra regnorum dextera, optineat & tercium, fi non per te, tamen per filium. O ſperanda pacis tranquilitas, & preconizanda in- violabilis ſecuritatis dignitas, cum in Bohemie, Polonie, ac Ungarie regnis una dominabitur, & gloriabitur potestas. Dignum opere eſt, ut non ſolum filium, ſed etiam pro tam communi bono quivis fidelis immolare debeat, si opus fuerit, & ſe ipſum. Demum exortatis (y) precibus, vix Rex allectus emisit verbum, ac non fine cordis mesticia Ungaris filium of- fert ſuum, nec obtuliſſet, ſi non conſolacionem pauperum & patrie ex hoc profuturam Regis devocio non (z) previdiſſet. Post hec nuncciis il- lis ſolempnibus, qui de Ungaria venerant, regalibus donariis liberaliter, ac ditiſſime honoratis, nec non oneratis, univerfîs quoque apparatibus, prout tanti Regis honorem decuit , adaptatis: anno Domini M. CCC. primo, & etatis vero XIII. ſue Wenceslaus iuvenis in Ungariam cum innumera multitudine est profectus, eodem autem anno in die Ruffi mar- tyris per Coloſenſem (a) Archiepiſcopum in civitate Alba Regum Ungarie ſacro dyademate cum preclara ſollempnitate festive coronatus est, ubi Archiepiſcopi, Comites, ac plurimi Nobiles affuerunt , & peracto illius feſtivitatis gaudio ipſum Regem novum in Budam honorifice deduxerunt. Sic igitur heres Bohemie factus eſt Rex Ungarie. Quis non miratur, ex boc quod non meditatur, -- Vllus homo tales res effectas fore, quales -- Con- ſpicimus factas, & mirabiliter arctas; - Ecce (b) Bohemorum rex fit rex Ungariorum.— Plaude bohemica gens, tua fit letiſſima iam mens: -- Vn- gara, Polona tibi ſubiacet ecce corona, - Hunc lauda Regem iam regna te- nens tria; legem -- Ipſis, quam rex dat, unus cum laudibus exstat, --Hic commendandus Princeps & ſemper amandus, - Qui regnat late de (c) ma- gnifica probitate- Rex merito crevit, cuius virtus inolevit,- Et fulgens vita claro ſtat honore polita -- Wenceslae pater benedicat te pia mater, - - Atque tuum natum tenet (d) gens Ungara gratum, - Sic inclinetur ad eum, quod (y) Legendum exoratus. (z) Superflua hæc repetita negatio. (a) Perperam Franciſcus Colonenſem vocat. (b) Abhine novem ſequentes verſus exſeripfit Franciſeus , ſed turbato ordine narrationis illos omnium ultimo Capiti huie adjecit. (c) Pro: obo (d) Corrige : teneat.

Strana 136
CHRONICON 136 quod ei famuletur. - Hoc opus eſt Regi, quoniam ſepiſſime legi: Quod gens Ungarica constans fore neſcit amica, - Et quod latatur gens hec, & hinc raro domatur, - Gens ista est levis, iaculis eft ſevaque sevis. Non pre- termittendum autem , ſed diligencius est ſciendum: quod Bonifacius Papa octavus Carulum adoleſcentem Caruli Regis Sycilie filium in Ungariam pro Rege transmiſerat, cui pars aliqua Ungarie, & maxime Albertus Rex Romanorum in preiudicium Regis Bohemie iuvamine, quo poterat, affifte- bat, & licet Wenceslaus, qui tunc erat coronatus Rex Ungarie, & idem Carulus , per Papam transmiſſus, nati eſſent de duabus ſororibus carna- libus, tamen quia minus inhiabant favoribus nature, quam honoribus, quottidie litibus rixantur alternis, & inceſſantibus. Porro cum iste Wen- ceslaus pater estuaret desiderio videndi filium, timens etiam, ne eiden aliquod eveniret periculum, congregavit valentem exercitum, & anno M. CCC. IIII. menſe Junio regnum adiit Ungarorum, Hermanum vero Marchionem Brandenburgenſem ſuum conſanquineum Rex in ſua abſencia terris ſuis prefecit Capitaneum; Rex autem, Deum habens ſui itineris ductorem, feliciter Ungariam pértranſiit, timorque ſuus ſuper omnes ve- nit, tandem quoque, ubi filius ſuus fuit, pervenit, nolebat autem Rex pater, ſagacitate uſus, Regem videre filium niſi ſub diademate & omni- bus indumentis regalibus regni Ungarie ſolempniter insignitum, sic igi- tur Rex Regis filius ornatus fit, (e) quemadmodum pater iuſſit. In loco autem, ubi alii Reges fuerant congreſſuri, ſtrati fuerunt ſoletenus panni precioſiſſimi, circumftantibus autem & cernentibus Principibus, Comiti- bus ac Nobilibus pluribus, filius primo patri appropinquat, & hoc ver- bum latino eloquio eructabat; Adveniſti desiderabilis, quem exſpectaba- mus, quaſi in tenebris conſtituti, te noſtra vocabant ſuſpiria, ac requirebant lamenta, tu factus es ſpes, qui tuam exſpectabant preſenciam, univerſis; oc- currens auten pater filio ruit in oſcula, stringens collum manu, ac dul- citer filio ſic reſpondet: Fili omnia mea tua ſunt, ſolacium unicum vite mee, fufficit mihi te vidiſſe, ſollicitudinem poſtpone, ego enim tibi gaudium, & tu mihi. Sicque inter eos affabilia colloquia erumpebant (f) lacrime, quia ſe neuter poterat continere. Nec mora longa poſt hec fit, ſed mox ad redeundum in Bohemiam, Rex pater ſe diſponit, & procedit, ſeeumque filium Regem Ungarie cum omni apparatu & ornatu regni Ungarie de- ducit ; Eodem igitur anno, menſe Auguſto pater cum filio in Pragam fe- in liciter reverſus eſt. Hii, plures (g) quoque, qui cum Rege Wenceslao (e) Ita Codex, sed legendum: fuit. (f) Verosimiliter legendum: interrumpebaus. (g) Ex ore igitus utriusque Regis hæc Petrus accepexat.

Strana 137
AULÆ REGIÆ. 137 in expeditionibus fuerant, mihi ſepius retulerunt, quod ipſè Rex, in ter- minis inimicorum conſtitutus, in protectione Dei altiſſimi plus, quam in multitudine ſui populi confidebat, nullatenus a conſuetis orationibus ceſ- ſabat, & plures Miſſas ſub tentoriis audiebat. Cum autem clamor prop- ter inſultum hoſtium aliquando in exercitu factus fuit, magis orationi- bus, quam armorum defenſionibus confiſus nullatenus formidabat, ſed in domino ſuum fiducialiter cor habebat, nunquam etiam tantus timor in exercitu potuit eſſe, qui ipſum ab auditione Miſſe alicuius, quaim audire inceperat, poterat ſeparare. Merito igitur hunc Principem dextera Do- mini protegebat, qui tantum de eius adiutorio confidebat. Qualiter Elizabeth filia regis Polonie Regi Wenceslao nupſerit, & coronata fuerit anno Domini M. CCC. III. Capitulum LXIX. Sicut precedens narracio tetigit, Przemisl Rex Polonie unam dun- taxat filiam heredem superstitem moriens dereliquit, hec primo Ottoni filio Ottonis Marchionis Brandenburgenſis fuerat deſponſata, ſed, eodem ſponſo ante carnalem copulam mortuo, a tali fuit diſponſationis (b) vin- culo liberata. Sponſo defuncto in domo ſoceri ſui in Saxonia virgo per- mansit decenti reverentia cuſtodita, ac fi naturalis Principis illius exſtitiſ- ſet filia, & quia ad conſolacionem & petitionem gentis Polonie eandem pu- ellam Rex Wenceslaus vovit, & statuit matrimonialiter ducere, cum iam ſceptrum teneret Polonie, dominum Heydenricum Abbatem Scedlicensem ac Beniſsum (5) dominum de Wartemberg Regi placuit mittere in occur- ſum venienti iam puelle, hii puelle regie in Zittavia occurrerunt, & ip- ſam cum debita decentia anno Domini M. CCC. in Pragam deduxerunt, & licet tunc temporis puella hec apta virili fuiffet conforcio, ut puta, que iam in quarto decimo anno etatis ſue vixit, tamen Rex non cognoſ- cebat eam, ſed per tres annos illustri domine Griffinie matertere regis, quondam Duciſſe Cracovie, illam tradidit educandam. (*) Porro cum rex de die in diem feſtum nuptiarum protraheret, utrumque videlicet reg- num Bohemie & Polonie nimis fuerat conturbatum, cum ftaret heredibus deſolatum. Accidit auteim, quod ſemel in festo Pasche in Brunna () cum do- S Tom. V. Monum. (h) Ita crebro ſcriba noſter pro des ſcribit dis. (i) Lege Benessium, id est Benedictum. Rurſum vero has nominum proprium memorias prætermiſit Franciſcus. (k) Hæc omnia cum Diugoſſo ignoraverunt ſcriptores Poloni, qui ajunt puellam hane ſponſam cura & ſolicitudine Baronum Polonie Poſuanie educatam fuiſſe, ibidem matrimonium, ſcilicet anno 1300. contractum & conſumatum ſuiſſe, quæ omnia falſa ſunt. (l) In Moravia.

Strana 138
CHRONICON 138 dominus Conradus Abbas primus Aule regie familiare cum rege colloqui- um habuit, inter cetera ſic dixit: Domine Rex divina bonitas vos in ca- put poſuit ſui populi, unde ad vos, ut conſolatorem unicum, univerſo- rum reſpiciunt oculi, omnium ſalus in ſola manu & perſona veſtra stat, miror autem, cur veſtram benignam induſtriam, qua etiam futura a lon- ge conſcius intuimini, (m) clauditis & artatis, quod populo, qui ad vos tantum reſpicit, pietatis viſcera denegatis, & de conſolacione eius per- petua minime cogitatis. Sola gratia veſtra precipuum & maximum bo- num veſtrorum regnorum domine Rex iam negligitis, timeo autem, ne indignatio Domini pro eo iraſcatur vobis : ecce nobilis & nubilis illa filia Regis vobis deſponſata exſpectat nuptias, vos autem differtis ipſas, cum autem ad duo regna Bohemie & Polonie unicum filium, qui nunc eſt Rex in Ungaria, habeatis, ſummopere vobis pro ſolacio populi & regnorum est intendendum, quod mediante Dei benedictione vestrorum creſcat mul- tiplicatio filiorum. Pius Rex pii ſui, quem dilexit, Abbatis preces non deſpexit, & monita, ſed ſtatim ex illa hora Rex conſensit & diſponere cepit verbo & opere de omnibus, que fuerunt nuptiis regalibus neceſfa- ria, unde factum eſt, quod tertio anno postquam in Pragam venerat, illa virgo Elizabeth, (n) ipſe eſt annus Domini M. CCC. III. in die Penthe- coſtes glorioſus Wenceslaus Rex Bohemie ſextus Regis primi Polonie fi- liam ſibi in matrimonium copulavit, eamque per venerabilem Dominum Heinricum Vrateslavienſem epiſcopum auctoritate Moguntini & Gniſnenſis Archiepiſcoporum conſecrari, ac coronari ad regna Bohemie & Polonie in ecclesia Pragenſi ante altare beati Viti ſollempniter procuravit, & ne eius- dem coronacionis debita dignitatis, decentie, ac regie opulencie Maiestas claris laudum titulis in ſummum erigenda pauliſper ſubmiſſius duceretur, facta fuit tunc Curia regalis five ambitus inter Ecclefias beati Viti & Ge- orgii martyrum (o) mire magnitudinis & ſtructure de ſerratis roboribus, & dolatis, compaginationibus quoque ferruminatis tanquam perpetuo duraturis, erat autem hec ſtructura in altum aliquantulum elevata, ita quod per gradus pateret aditus & aſcenſus, ſedilia quoque & menſe, & omnia, que pertinere poterant ad regale convivium celebrandum, prout melius poterat ingenium & manus artificum, nihil omnino fuerat pre- ter- (m) Codex quidem habet in tæntum, ſed ſcriba contractionem vocis intuimini non fuit aſ- ſecutus (n) Poloni ſcriptores Richenzam appellant. (o) Ex his jam collige, ve- terem eccleſiam S. Viti nequaquam eo loco ſtetiſſe, quo hodie condita eſt, quod qui- dem etiam ex Beneſſio de Weitmühl diſcitur ; ſcilicet stetit propius ad atrium pri- mum & ſtabula equina palatii regii ; unde ſuperioribus adhue annis , dum foderen- tur fundamenta , mera cadavera hominum iſthic erui ipſe vidi.

Strana 139
AULÆ REGLÆ. 139 termiſsum. Inſuper & totus circuitus circumdatus erat pannis diversi generis & coloris, qui interpolata multiformitate auri & argenti non mi- nus in ſerena facie Principum rutilabant; itaque omnia facta ſunt digniſ- ſime & completa. (p) Poſtquam completum fuisset (9) hoc feftum bene le tum, -- regnum duplex stat,, quoniam ſpes certior exstat, —quod generet prolem Rex, per quam pellere molem -- triſticie poſſit gens tota, quod & prece poſcit.— Nam pro prole mare gens cepit tota rogare-- Eſt ſpes fru- ſtrata, cum filia ſit generata. Ipſa namque regina, que prius vocabulo proprio Reyczka , nunc vero in coronacione iubente rege mutato nomi- ne Elyzabet, nuncupata eft, concepit, anno quoque tercio poſt nuptias circa feſtum beati Viti filiam primam peperit, quam Agnetem in ſacro fontis baptiſmate nominavit: (r) Sed cito turbata fuit hec mater viduata,-- Et proles grata, que tunc fuerat generata,— Tunc poterat gemere, valet (s) & tunc corde dolere: - Nam ſolam matrem vidit , nunquam quoque pa- trem. Antequam enim dies purgationis completi regine funt, & ante- quam de puerperio more pariencium furgeret, Rex Wenceslaus eft mor- tuus. Qualiter Thaſſo de Wiſſenburg regni Bohemie Camerarius in multitudine populi fuit occiſus anno Domini M. CCC. IIII. Capitulum LXX. Quando potens fueris tibi conſulo premediteris - - Quod non offendas homines inopes, neque prendas -- Per vim res horum, quod qui facit, ipſe ma- lorum -- Multorum penas fert, res tollens alienas. - - Nunc per Thaſſonem ſummas horum racionem: Ipſe namque Thaſſo (t) de Wiſſenburg cum re- gni Bohemie Camerarius eſſet, & in diviciis habundaret, quemdam Jo- hannem vicinum cognomine Lupus humilem genere ſimul quoque & cor- pore, ſed amicum horribilem habebat: hic autem Johannes quondam poſſeſſiunculam Thaſſoni vicinam tenebat, que obiecta Thaſſonis occulis eius cupidum animum frequencius irritabat. Predictus igitur Thaſſo hunc proſcriptione damnatum pronuncciavit & ipſius poſſeſliunculam oc- cupavit; o quam pernicioſe ſunt infidie, que latent in avara mente, ſub ſimilitudine alicuius officii vel tutela. Porro Johannes predictus priva- tus bonis ſuis, quid ageret, ignoravit, ipſum namque Thaſſonem perſe- pe, S 2 (p) Hæc omnia mira brevitate complexus eſt Franciſcus. (a) Ita Codex, ſed legendum : fuit. (r) Hic Franciſcus de ſuo addit: quam Reverendus Pater & Dominus De- minus. Johnanes (cui nempe Chronicon ſuum inſcripſerat ) IV Pragenſis Epiſcopus XXVII. baptizavit. (s) Pro potest. (t) Perperam Franciſcus Caſsonem appellat.

Strana 140
140 CHRONICON pe, ut ſibi ſua redderet, ammonuit, nulla tamen utilitas ammonitionem repetitam ſepius ſubſecuta fuit, tandem ad regem acceſlit, & ibi fimiliter tempus & laborem crebris ammonicionibus amiſit. Noviſſime plenus amaritudine pauper ille regem in Eccleſia Predicatorum in Praga ammo- nuit, ubi cum nec a Rege refponfum conveniens recepiſset, publice ex- clamavit, hodie, niſi adiuverit me Deus, perdam corpus meum cum re- bus, ſicque confeſſus, ac ſacra communione premunitus omnia, que ha- buit , diſtribuit pauperibus, ſolo gladio & cultello contentus stabat ante Eccleſiam, ſpe vite abiecta, paratus ad mortem, itque cum favente for- tuna funebri (u) — ille adverſarius circa latus regis procederet, & comi- tante turba famulancium poſtea equum aſcenſurus, equitaturus ad hoſ- pitium, iam pedem unum ad strepam (x) poneret, mox ille ruit in faci- nus, ultra audaciam omnium poſitus, rapuit namque ferox homo ille Thaſſonem per gugullam, (y) ipſumque retorfit usque ad terram, statim etiam immiſit cordi ſuo cultellum , nee prius receſſit, quam totam ani- mam de corpore expreſsit; currit & pertransit homicida hic per totam turbam, velut ictu fulminis attonitam, fugiens quoque vitam optinuit ſuam. Verbo non caſſo dico, quod talia Thaſſo - Tunc precaviſset, si non aliena tuliſſet. (z) Sciant itaque potentes nullam perſonam eſſe adeo hu- milem aut ſubmiſſam, que non ſatis valeat in perniciem alienam. Qualiter Allexius (a) Rex Romanorum regnum Bohemie intravit, & in eo mala plurima perpetravit. Anno Domini M. CCC. IIII. Capitulum LXXI. Sagacis nature diligens cura fuit, ut omne genus metalli, auri ſcili- eet & argenti, tanquam irritamenta omnium malorum & cauſas avaritie a conſpectu hominum abſconderet , & in yma terrarum viſcera eo ſecurius quo profundius ſepeliret, ut ceſlante cauſa fimiliter effectus ceſſaret, illa vero, que paci, boneque valetudini ac tranquillitati animorum conſulunt, fato nature in aperto poſita ſunt, ſed pervertere nititur ceca avaritia na- turalem ordinem, pulcritudinemque rerum omnium vaſtatrix cupiditas mutat, quia, que videt & poſſidet, nulla reputat, aliena vero, que abſconſa ſibi vel illicita ſunt, habere estuat & anhelat, quid est enim quod Cuthna (b) fo- mes avaricie ac abyſsus malicie diverſa ac peregrina ingenciaque genci- um genera ad contemplacionem ſui contrahit, Regesque ac Principes ex- (u) Hiatus hie unius alteriusve vocis eſt. (x) Stapedem. (y) cueullam. (z) Id est mor- tem evaſiſſet, ſi aliena non rapuiſſet. (a) Oſcitantia ſcribæ est, legendum Albertus, ut paulo infra. (b) Locuples argenti fodina tum Bohemiæ.

Strana 141
AULÆ REGIÆ. 141 exteros allicit, niſi quia in ſinu ſuo, in terrarum abditis, fomentum ava- ricie argentum nutrit. Ad hunc itaque locum peſtis rabida cupiditas, ava- ricieque fitis inextinquibilis, que paſſim rapit, & more turbinis involvit omnia, ambitioſos animos attrahit, (c) inficit, & corrumpit. Huius ita- que rei gratia Aibertus Rex Romanorum, homo ſe erigens in ſublime for- tune licentia permittente, ratus Renum, nec Danubium ſufficere ſiti ſue, moleſtationis molimina machinatus est Regi & regno Bohemie; rabies namque avaricie, que eius mentem infecerat, memoriam adeo hebetave- rat, quod accepti beneficii, quod pius Wenceslaus Rex Bohemie ſextus ei- dem impenderat, memor esse non poterat, vel forsitan nolebat: quis enim eundem Albertum tantum ad imperii ſustulit fastigium fidelissima promocione, sicut (d) pius Rex Bohemie? ſperabat enim Regis finceritas digna ſue fidei conſequi stipendia, ſed res etiam eft in contrarium mu- tata ; Mittit namque Rex Romanorum Regi Bohemie ſexto Wenceslao ſe- cundo, ſue ſororis marito, nunccios ſolempnes, quatenus ſibi Kuthnam cum argenti fodinis ſex annis concedat, vel LXXX. milia marcarum in re- demptionem eiusdem perſolvat tam pro annis preteritis, quam futuris, quas dicebat ad ſe pro parte decimarum iure Imperii pertinere, cuius petitio per Wenceslaum Regem expeditur, (e) ac ei taliter ex informatio- ne iuſticie, & iurium reſpondetur: Nam quo iure Imperii decimas ex- torquet, qui non faſces Imperii plene habet? decimas sibi dare Rex Bo- hemie non debet, (f) iure autem regio illam exigi, aut dari decimam ra- tio nulla ſuadet; petiit inſuper idem Albertus Rex, Almanie sibi reſignari terras has: Egram, Myſnam, Ungariam, Cracoviam, ac Polonie regnum. Ad hanc requificionem talem Rex reddidit reſponsionem: cum quasdam predictarum terrarum dotis nomine, quasdam legitime ſucceſſionis iure, quasdam vocationis titulo poſſideamus, ipſas refignare faciliter non va- lemus. Movit Regem Romanorum ſevera, ſed vera reſponſio, indicit ex hoc (g) bellum, preparat arma, stringit gladium, tendit arcum, congeſ- tamque iram temperare non valens, agitaturque animus in furorem, con- vocat quosdam Principes & amicos, iustum se afferens, (b) confugiens non ad conscientiam, sed ad testem. (i) O quam follers eft animus ira- tus ad dictandas furoris ac tyranidis cauſas! itaque contracto exercitu fortium bellatorum, coactisque agminibus militum plurimorum anno Do- mini M. CCC. IIII. transivit Rex Albertus per Bavariam non sine per- nicie (c) Hie major hiatus eſt. (d) Pro quam. (e) Ita quidem Codex , ſed veroſimilius legen- dum exploditur. (f) Id est: non est obstrictus. (g) Id est: ob hanc cauſam. (h) Hic deſiderari aliquid videtur : ſeilicet inferre bellum, aut ſimile. (i) Et hæc vox perperam ſcripta videtur, legendumque ad rabiem ſeu bilem.

Strana 142
CHRONICON 142 nicie indigenarum, pervenitque in Lincz, ibidem Danubium pertranſivit, & poſt hoc circa Budewogis (k) ſua collocans tentoria, filium ſuum Du- cem Austrie ibidem expectavit. Interea Dux Auftrie cum Ungaris, Bul- garis & paganis, crudelitate comitante ipſum, per Moraviam fertur fe- ritate ferina, ubi feralia, per ſecula inaudita, ſue virtutis & victorie reli- querat ſigna; nam circiter quatuor millia hominum promiſcui ſexus fer- ro & igne interfecit, virginums quoque & matronarum ac ceterarum mu- lierum greges miſere extra terre terminorum (l) ab illo exercitu pagano terribili sunt educti. Indicat adhuc in Ybanicz hoc malum ecclesie in- cendium, in qua tanta multitudo interiit hominum, quod liquor & adeps pinquedinis de humanis profluens morticiniis fecerat remotius magnum fluxum; (m) nulli namque integritati aut etati ignovit hec inhumana, ac immanis crudelitas, ſed laudi & glorie adſeripſerat omne nephas; infan- tium quoque capita infixa ſunt lanceis, & corpuſculis ipſorum ad ſubſel- lia alligatis & mestum prebebant aſpectum matribus ſuis, & ut paucis plu- rima claudam: nihil mali intactum reliquit ille exercitus paganicus & ne- quam. Itaque dum per mala malum & pernicioſa in perniciem (n) gra- ditur ille Gomorre populus cum dampno pauperum, tandem in terram Budowicz ventum est ad Regem Romanorum, & exinde exercitibus nunc usque Principis (o) pariter congregatis venitur in Cuthnam, ac caſtra me- tati ſunt in loco, quem pratorum commendabat amenitas, a latere Aqui- lonari habentes flumen Albeam ; hinc & fluens amnis per Cuthnam, & interfluens castris hostium mirabiliter blandiebatur eorum aſpectibus & alludebat, ſcaturiens namque ludensque calculis ac harenis (p) uſui homi- num quam equorum ſuavem ſe prebebat, itaque sitim, ſe (q) volencium bibere, etiam irritabat, cumque iam inter partes adverſas insidie opere, mente, & ingenio volverentur, Kuthnenſes namque, & hii, qui cum ipsis erant, hec invenerunt conſilia, ut mortalia hostibus destinarent xenia. Transmittunt munus, per quod ruit unus & unus -- Munera mittuntur, ſed funera plura ſecuntur. Plures namque montani fuliginem, purgamen- tumque ſcorioſum argenti , alias quoque ſcenoſas (r) immundicias ex fo- veis & caſis (s) defluenti fluvio illi, labenti ad exercitum hoſtilem, miſ- cuerunt, ex quo fatis habunde potaverunt, ita quod homines & iumenta ſine (k) Franciſcus ſcribit Budwoys , est autem regia civitas Budvicium hodie appellata. (1) Corrige : terminos. (m) Franciſeus, qui plura conſtrinxit , hanc Ybaniczii memori- am penitus prætermiſit. (n) Lege per mala in malum , & per pernicioſa in perni- ciem. (o) Lege: univerſorum Principum. (p) Subintellige: tam. (q) Idiotiſmus Bohemicus se napiti. (r) Conoſas. (s) Slavice Huti, id eft officinis flatoriis, li- quatoriis.

Strana 143
AULÆ REGIÆ. 143 ſine numero illo interfecti toxico interierunt. Et quid decencius, quam votis impiis pernicioſe occurrere; argentum fitiverunt, argenti ſcoriam potaverunt, nec aliquid profuit, quod attemptatum tunc fuit contra Kuth- nam licet debilibus virgulis circumſeptam. Interea, quia monstra ferocia ferocibus fuerant iaculis ferienda, Rex Bohemie, que iam dudum colle- gerat inclita bellatorum agmina, statuerat per civitates, municiones, & campeſtria; Marchionem namque Hermanum de Brandenburg, Marchio- nem Ottonem cum telo cum quinque millibus pugnatorum circa Newen- burgam (t) & in confinibus eius Rex locaverat Wenceslaus, ceteri quoque nobiles regni Bohemie locaverant ſe ubiqne in bonis Ecclefie, aut unus- quisque illius (u) ſe locavit, quem inimicum vel odio habuit. Plurima dampna ferunt terre, cum prelia querunt: - Noſtri Barones faciunt hoc fi- mul & Bladikones (x) - - Plus regnum ledunt inimicis, qui cito cedunt, -- Noſtri cognoſcunt, (y) quid habet quis, & hoc male poſcunt, - - Nam loca cuncta ſciunt , peiores indeque fiunt, - - Aſt ideo plures ſuſpenduntur quaſi fures. Stetit namque Regis Bohemie exercitus plus quam ſeptimanis tri- bus regii mandati expectacione suſpensus, donec Rex explorare posset plenius, quanta eſset Regis potentia Romanorum in hominibus bellantibus, videns autem Rex Bohemie, quod adverſarii tam expenſarum defectu, quam ex potu infecti fluminis, vim viſcerum egerentis, deficerent, nec propter frigus instans diutius iacere valerent, totam fui populi multitu- dinem admovit ad Cuthnam in crastinum commiſſurus cum hominibus bellum. Jam nox unica belli differebat diſcrimina, ſenfit itaque, ut dice- batur, innocentie impugnator (z) admota propius ſigna belli, ipſe, & om- nes, qui cum eo erant, timore ſunt percuſſi, tyrones ex ſola ſuſpicione vulneris palleſcunt, ſed & veteranis genua tremuerunt, unde in primo noctis gallicinio abiecto pudore ex timore ingens victor Romanorum fu- gam arripuit, & abſceſſit; dum igitur in crastinum pugna queritur, nul- lus adverſarius reperitur. Sic itaque Marchiones, & Duces cum uni- verſa multitudine populi feliciter de prelio opinato, vel verius ſompnia- to reverſi ſunt. Bellum pacificum fuit hoc, nullis inimicum, - Namque recedentes ſani ſunt, atque manentes (a) - - Nullus in hoc bello gladio cadit atque duello, — Hii fugiunt, isti furiunt, audacia fiunt - Corda bohemorum, quod ſit fuga Teutunicorum -- Sic qui gaudere ſimulant ſe, forte dolere— Tunc incepiſsent hostes, si non abiissent. Vehemens tamen questio pulsat ani- (1) Hodie Nimburg. (u) Supple in bonis ſeu terris, ubi rapto vixere. (x) Wladikones id eſt Nobiles. (y) Id eft: ſciunt. (z) Albertus Romanorum Rex. (a) Id est: Germani , & Bohemi.

Strana 144
144 CHRONICON animum in hoc facto: utrum etenim de illo Teutunicorum diſceſsu (b) ma- gis nos Bohemi gaudere, an dolere debeamus? magna dubitatio est haud quoque, quam illi solverunt, qui Regi confuluerunt dicentes: cum fint varii eventus belli, quod quid magis expediebat Regi & regno, & ſecu- rius esset permittere Regem Albertum hinc inde libere tranfire, quam more bellico invadere. Attendebat namque talia conſulencium provi- dencia, quod Rex Wenceslaus pugnando vitam poffet & regnum perde- re, diſſimulando Regis Romani tranſitum hec utraque conſervare, & ni- hilominus ipſi tranſeunti paſſim poſſint ab incolis regni gravamina eve- nire. Demum poſt receſſum Regis Alberti Bohemi ſecundum morem ſuum omne pondus belli in bona clauſtrorum ac eccleſiarum convertunt, annonam tritulant, (c) alia auferunt, reliquias conſummunt, domicilia ever- tunt, replent currus, quos in fpem rapine vacuos evexerunt, pauperibus cum uxoribus & pueris relictis in luctu, cum fructu & gaudio ipsi lecius redierunt. O nephas horrendum & merito ab omnibus deteftandum! quod in hoc ſe nobilitas nobilium virorum degenerat, (d) ut paliſtis ſuper pa- rietes ſuſpenſis relictisque lanceis veniatur modo cum tribulis & falcibus ad prelium peragendum. (e) Actus tam viles faciens, non eft bene miles-- Miles pugnare debet, ſed non ſpoliare, —Sed nec mactare porcos debet, ſed amare-- Pacem tranquillam, non querat ledere villam, — Aut aliquem mi- ſerum, ſic ſe faciet fore verum - Tyronem, mores tales libi ſunt ad hono- res. - O rex Alberte clamat gens tota super te: -- Hec ncepiſti mala, quorum cauſa fuiſti, — Nam cum veniſti, mox stare ſub omine triſti - Ter- ra Bohemorum cepit, quod turba tuorum - - Nunc bellatorum dampnum cu- mulant ſpoliorum -- Turbator regis, & regni! federa legis -- Cudere tu debes , ſed neſcis hebes quia prebes -- Materiam belli, pacis Princeps male pellis -- Pacem, licque facis, quod rupto munere pacis -- Diſcors lis creſcit, per te nunc ecce tepeſcit -- Omne bonum, iura tollis per prelia dura. -- O quot triſtantur, per te nunc & lacrymantur, — Qui ſunt nudati rebus ſimul excoriati. (f) Quanta autem in illo tempore inexplicabilia Scedlicenſi mo- naſterio illata fuerunt gravamina linqua retexere, nec calamus ſcribere poterit, cum fint talia quaſi infinita, omnes namque fere monachi de mo- naſterio, metu & defectu impellente, diſceſſerant, ac hinc, inde uteunque poterant, habitabant, hostes namque cottidie pro libitu intrabant monaſ- terium, & exibant, & quidquid delectabat oculos, fine prohibicione qua- libet (b) Scilicet hoſte impune abire permiſſo. (c) Lege triturant. (d) Idiotiſmus Bohemicus. (e) Ironia, id est ad demetendas segetes, & triturandum frumentum in horreis. (f) Franciſcus cum ſuo more pluribus truncatis hoc Caput nonniſi ſtrictim c. 15. retu- lit, ex his 19. verſibus nonniſi septem delegit, exſcripfitque.

Strana 145
AULÆ REGIÆ. 145 liber rapiebant- Parcat autem glorioſa Virgo Regi Alberto, ?quidquid deliquit, minus bene faciens in hoc mundo, & cetera, & sic est finis huius. De obitu ſereniſſimi Principis Domini Wenceslai ſecundi, regis ſexti Bohe- mie, fundatoris primi Aule regie, & de penitencia, quam in dolore ſue habuit anno Domini M. CCC. V. (g) Capitulum LXXII. Carmina qui condam ſtudio florente peregi, - Flebilis heu quondam dictamina conſona legi -- Chriſti, que leto ſermone carent, quia leto (b)- Leticie cedunt. O quantum pectora ledunt -- Nunc leti fata, per que no- bis ſpoliata -— Eſt Regis vita Wenceslai, redimita - Virtutum flore, magno vernans in honore — Cum ſolium cepit, hunc mors exinde recepit.- Regibus ipſa facem, de pauperibus quoque pacem (i) - Et totus mundus ſtetit hic meroris habundus, -- Qui digne flebat, Regis quia fama replebat-- Orbem terrarum; ſe fecit in hoc fore carum,— Quod ſua vita dabat aliis formam, quia ſtabat - Ex omni parte divina fortis ab arte. Quan- do recordatur mea mens huius, lacrimatur, - Mox oculus flere (k), bene poſſum namque videre,-- Tante virtutis hominem tanteque ſalutis, -- Ut fuit hic Princeps, ego raro videbo deinceps, - Aut nunquam forte; eum gratifica quia ſorte - Ipſum ditavit Deus, ac natura beavit. - De quo non multa volo ſcribere, nam mea ſtulta—- Mens negat, ut plura ſoribam, oum ſit mihi dura, (l) -- Sed flens Rex de te modo profero verba prophete : Quis dabit oculis meis aquam & capiti meo fontem Incrymarum, ut plorem die ac nocte lamentabilem occaſum piiſſimi Wenceslai Regis & obitum plus nobis , & vtique (m), quam ſibi flebilem & (n) amarum. Ipſe namque preſentis miſerie ereptus eft erumpnis & tenebris, nos au- tem adhuc fluctivagi graviter involvimur illis, & eo gravius, quo ipfius, qui a nobis heu! tranflit, prefencia & tutela caremus. Fuerat enim' Rex iste cunctis potentibus ſtupor, egentibus tutor, iufticie tenor, merenti- bus Tom. V. Monum. T (g) Inter hoc & ſuperius Capitulum interiecit Franciſcus caput de electione Joannis de Drazicz IV nomine, numero 27 epiſcopi Prageuſis , quo & omnes inveſtituræ cir- cumstantias, & plarima egregia einsdem gesta, ab auétore noſtro prætermiſſa, de- ſcripſit, adiecta inſuper alia memoria : De ordine Domnorum epiſcoporum Pragenſium. (h) Letho, id est morti. (i) Hie verofimillime integer verſus, auit certe vox abstulit, desideratur. (k) Subintellige: occipit. (l) Supple res. (mi). Has voces & utique author paſſim pro affirmativis particulis, ſane, ſerto, procerto adhibet, čis) Pro: tam nobiso

Strana 146
CHRONICON 146 bus conſolator, humilium ſublimator, Dei cultor, rei ultor, cleri verus amator , eccleſiarum fundaror (o) , ---- ac iurium conſervator , nec non omnium eorum, que legalis vite edocet moralitas, per omnia exstitit precipuus immitator, diurnis & nocturnis ſedulus canonicis inhyabat horis, cunctisque vere penitentibus plenam formulam dabat rigoris. Et quia hic Rex amabilis talis fuit, graciam pro gracia meruit, ut Deus eum ante ipſius obitum diutius permitteret infirmari, ut ſic ab humane fragilitatis fomite , & rubiginoſo facinoris perpetrati fermento, lamento vero penitencie, poſſet clarius in hoc ſeculo expurgari. Dominus enim quem diligit, corripit, & caſtigat omnem filium, quem recipit, nam ſicut aurum a ſeoria igne ſecernitur , ſic anima a ſpurcicia dono gratie purius excoquitur , & mundatur. (p) Poſtquam ergo Wenceslaus Rex filium ſuum unigenitum Regem Ungarie Wenceslaum de eodem regno manu valida in Bohemiam hic (q reduxerat, morbus ptyficus, qui in ipſo diucius latitaverat, per cuncta tunc ſe fintomata manifeſtat; ptyſis autem illa Regis vires non ſpoliat repente, ſed lente & bene, illa nam- que protelata infirmitas Regi ceſſit ad meritum, nobis autem prodiit in exemplum. Sicut enim vite ipſius ſanitas dederat populo ſo- lacii fomentum, ſic & infirmitas ipſius prestat penitentibus efficax do- cumentum. Porro in lectulo doloris ſui Rex iam decumbens, ficut adhuc valens & vadens fecerat, confeſſorem ſuum iugiter circa ſe ha- bebat, & quidquid de his actibus, quibus Deum unquam male vivens offenderat, tunc reminiſci poterat, continuo ſinceri () ſuo confeſſori confidens non sine lacrymis ſingula revelabat. (s) Qualiter ornatum ſuum ad diverſa loca distribuerit, & humilis apparuerit. Capitulum LXXIII. Vt autem humilitas, que latebat interius in actibus pietatis, luce- ret exterius, omnem ornatum, totumque lecti regalis apparatum, ex precioſis pannis & intexturis ſericeis adaptatum, mox in ipſo de- bilitatis initio ad uſum hoſpitalis Pragenſis Rex tribuit, pro lanqwentibus & (o) Hie hiatus maior eſt. (p) Ab hac ſententia denuo coepie compilator chronici Spi- neæ Coronæ perſequi narrationes ſuas præmiſſo titulo: De infirmitate Regis Wen- ceslai & morte eius. (q) Hac ſuperflua particula loci merito abſtinuit compilator mox nominatus. (r) Idem rectius : Sincero animo. (s) Hoc caput tribus lineis abſolvit Franciſcus.

Strana 147
147 AULÆ REGIÆ. & egenis, tunicam vero de panno exili griſeo cum amplis manicis, ut habere ſolent monachi, tunc induit, ſtratumque ſuum pannum vilem . . - - - (t) ſuperduxit; nobiles quoque regalium veſtium induvias nudis & neceſſariis (u) porrigi mandavit, & ut verum penitencie fructum faceret, capillos de ſuo capite radi permiſit, hoc tamen adhuc fanus existens utique feciſſet ex humili affectu, quem ad religionem habuit, fi Regalis ſtatus & dignitatis preeminencia non obstitiſset. Deus autem qui intuetur cor, intuitus fuerat istius propoſitum, & hoc ſcivit, ſciunt quoque illi hodie, quibus Rex familiari ſepe locutus fuerat ſermone: Ego, inquit, in preſenti regimine regni negligenter, & ideo non li- benter sto, & si ſcirem, teste Deo, quod noviſfimus, qui est in equo- rum meorum stabulo, melius me poſſet regere, îî tamen fieret congrue, ouanter cederem , ſtatumque humilem , aut habitum mihi aſſume- rem monachalem. Sic itaque , opportunitate ex infirmitate nunc accepta , complevit opere, que corde dudum fuerant preconcepta. Guid autem in occulto huius Regis humilis , qui monachalis iam habitus ſimilitudi- nem induerat, animo verſaretur, Domino Conrado primo abbati Aule regie apperuit, cum talia loqueretur: Rogo, inquit, te Abba mi, qui es quaſi dimidium anime mee , quatenus cum ex hac luce diſceſſero capa converſi (x) Cyſtercienſis ordinis me induas , ac in loco ubi ſepeliuntur aut monachi, aut converſi, aut quod magis placet, ſub aliquo ſtillicidio in loco viliſſimo in monaſterio meo in Aula regia me ſepelias humiliter & recondas. Non eſt enim dignum, me Judice, ut cum bonis meum corpuſculum collocetur, ſed hoe expediret, & utinam fieri deberet, ut in capite omnium platearum in facie populi alligatum curfitanti beſtie, statim factum exanime, traheretur (y) Quis est, qui non intelligat, quod humilitatis habitum hic ſermo redoleat ? Firmum namque propo- ſitum Rex conceperat, quod cum Wenceslaus filius ipfius ad etatem & intelligenciam legitimam perveniſſet, ſibi mox regnorum ſuorum reſi- gnare gubernacula voluiſſet, & ut magis divino cultui valuiſset vacare, reſervatis ſibi mille marcarum duntaxat reditibus in Aula regia, funda- tione ſua, manſione perpetua diſpoſuerat habitare. In signum autem voluntatis tam devote procuravit in Aula regia conſtrui domum ca- T 2 mere (t) Hiatum hunc chronicon Spineæ Coronæ ita explet , correctiusque orationem tranſcri- pſit: Stratuque ſuo pannum vilem ac griſeum ſuperducit. (u) Id est: neceſsariorun defectu laborantibus. (x) Hodie fratrem laicum dieimus. (y) Non immerito Rex hic apud poſteritatem nomen titulumque Sancti meruit , nunquam autem eius vir- tutes tantum in lucem prolatæ , atque hoc Petri Abbatis Chronico , quod hactenus delituit, Franciſeus enim plurima truncavit.

Strana 148
CHRONICON 148 mere (z), que stare cernitur uſque hodie. (a) Ardentis etiam affectionis fervorem tantum ad promocionem fundacionis ſue Aule regie iste fun- dator habuit, quod plus de ipſius orbatione, quam de ſuo proprio do- lore doluit, quod ſepius evidentibus indiciis prodidit, & oſtendit, de profundis enim ſuſpiriis lugubriter ſepiſſime ita dixit: O aula regia! qualiter tu modo in oculis meis ſtas, o aula regia! plantula novella, tenella filia, opus manuum mearum tu es, o qualiter & quo- modo nunc te orphanam derelinque? quis miſerebitur tui, quis auxilia- bitur tibi, quis contriſtabitur ſuper te? Timeo ne forte venient dies in te, & coanguſtabunt te, unicum meum, o aula regia, vite mee fuiſti ſolacium, tu enim dilecta mea, & preelecta ſponſa mea Aula regia anime mee prebuiſti gaudium, prebebis & mihi, cum conſumptum fuerit hoc corpuſculum, habitaculum ſempiternum, vivens delectabatur animus meus in te, moriens caro mea requieſcet in te, & ſub ſpe. Bene mihi, & bene anime mee, quia plantavi te, grave tibi, quod amittis me, memento mei vinea mea dilecta o Aula regia, ſit au- tem glorioſe Virgini cura de te, cui obtuli te. Huiuscemodi verba Regis mens devota ſepius ingeminat, & gemebat. De teſtamento, & ordinatione, quam Rex fecit &c. Capitulum LXXIIII. Cum pix tractatur, & non manus hine maculatur, - Hoc nimis eſt rarum, ſic non eſt cor ita clarum,- Quin ſi tractare rem mundi de- beat, a re—- Illa fit fuſcum, fit & hine cor cito luſcum, Si cor purgatur, prius, hinc ſpecies renovatur. Vnde cum Regi Wenceslao plurium ter- rarum cura incubuiſſet, ad ipſumque diucius, ut ad Principem ordina- rium quodlibet ſubditorum negocîum ſubductum (b) fuiſſet, ſuper hu- manum fuiſſet omnino ingenium equa lance omnia ponderaſſe, nunquam quoque, tum propter humanam infirmitatem, tum propter neceſſariam vtilitatem extra virtutis medium declinaſſe , ac ipſum , qui ind get plu- ribus aliorum rebus, plusquam expedit, uſum non eſſe. (c) Apud ho- mines hoc enim reputatur inpoſſibile. Super talibus igitur eventibus Regis vere penitentis devotio modum ſatisfactioni congruum cepit in- qui- (2) In qua habitaret. (a) Hic rurſum abrupit, truncavitque magnam partem compilator Spineo -Coronenſis. (b) Pro traductum, devolutum. (c) Ita reſtitue hunc obſcu- rum locum, ac ipſum qui indiget plurikus alioruu; rebus , uſum non eſſe pluis, quan expedit.

Strana 149
AULÆ REGIÆ. quirere, ut omnibus, per Regem lesis indebite, poſſet ſatisfacere- Quam ob rem quatuor venerabiles viros, quos ſapiencia, quam conſciencia claros fecit, videlicet Dominos Johannem nunc epiſcopum Brigſinenſem, Heinricum abbatem Scedlicenſem, Conradum abbatem Aule regie, nec non Heinricum Sturnonis Notarium Moravie Rex ad ſe accerfiri iuffit, ipsosque suos testamentarios statuens fie dixit: Quia vos precipui amoris privilegio dilexi pre ceteris, ſpero, quod vos amici ſalutis anime mee eſſe debeatis ; nunc igitur omnes meos creditores advocari facite, quantumcunque unicuique folvi debeat, & conſcribite , & ne error contingat aliquis, ſub ſcripto apud vos debita eadem reſervate, non autem intendo vobis onus imponere, ut ſolvatis, ſed ut tantum, qui folvere (d) debuerint, dirigatis, & ut debitorum fo- lucio fieret sine quolibet obstaculo, Rex (e) ad ſe vocavit filium fuum Wenceslaum Regis ſuccessorem, dominum Petrum ſuum cancellarium, nunc Olomucenſem epiſcopum, Heynmannum de Duba, Thobiam de Bechin, Heinricum de Rosinberg, (f) ac plures alios regni nobiles & Barones, quibus, ſermonem exorſus, taliter eft locutus; Vos, inquit, tu fili mi, & vos fideles mei dilecti optime ſcitis, quod anno hoc pro defenſione regnorum & iurium meorum contra Albertum regem Romanorum, ac etiam pro adeptione regni Polonie expenſas & impenſas innumerabiles facere, ſtipendia militibus dare, & hoc ad uſuras recipere, aut ſub mutuo a creditoribus hine inde exigencia neceſsitatis nostre (g) compulit, quia ad hec omnia & fingula ftatus regius non ſuffecit, & quia digne ex fiſco regio id pagatur, quod ſub Regis nomine muniatur. (h) Si Dominus Deus , in cuius caſtigor vinculis , in hac vita me conſervare dignabitur diucius, hiis ſatisfaciam creditoribus, & debitis universis, in manu enim Domini mors, & vita mea stat; quod placitum eft in ocu- lis ſuis in me miſero vermiculo faciat. Ad filium autem Rex facien convertit, cui audientibus omnibus Rex dixit: fili mi inclina aurem tuam ad me, auſculta ſermones meos, audi verba mea, & eloquia patris tui, non te pretereant aliquando, ſed ea in corde tuo, quaſi in libro, ſeribe. & opere comple. Tibi fili mi, fructus uteri mei, tota iure heredita- rio dominationis mee debetur poſſeſſio, ſedebis enim in ſolio meo, & regnabis pro me patre tuo, & adiecit Rex: fili mi tu ſcis, quia volun- tatis 149 (d) Vero ſimiliter legendum: Solvi. (e) Hie deſideratur particula: demum, poſt, poſtea aut ſimilis. (f) Rurſum hic, atque ſuperius omnia nomina propria prætermiſit Franciſcus, & nimia brevitate res narratas strinxit. (g) Lege: nos. (h) Ita Co- dex, ſed iegendum : mutuatur.

Strana 150
150 CHRONICON tatis mee fuit, ut edificarem domum nomini Dei mei , ſed ut conicio, hoc ex induſtria divine proviſionis, ſervatum eſt forfitan tibi, nunc ergo fit Deus tecum, proſperare & edifica Domino, ut protegat te; det tibi Dominus prudentiam & fenſum, ut regere poſſis popu- lum , tunc enim poteris proficere, fi mandata & iudicia Domini ince- peris corde & opere adimplere, ac celeſti regni (i) re gracior, quod populi mei ſolacio te mihi ſuperstitem derelinquo, Deum time, virtutes cole, pacem ac iuſticiam proſequere; Jura ergo mihi per Deum fuper reliquiis Sanctorum, quorum iam adest preſencia, ut poſt mortem meam creditorum & exactorum meorum vocem audias, & de regno, quod poſſeſſurus es, pro me debita perſolvas, omnibus quoque, lefis & offen- lis per me indebite, ſatisfacias. Aderat autem ibi tunc caput beati Wenceslai Martyris cum aliis ſolempnibus reliquiis, ſuper quibus stipu- lacione adhibita Wenceslaus Regis vnigenitus iuravit, ac statuit, ac, ut pro patre cuncta solvere, & lesis satisfacere debeat, promifit, fimiliter & nobiles illi, qui tunc affuerunt, ut ad ſolucionem debitorum operam dare velint, fideliter promiſerunt, & hoc idem iuramento ſolempniter confirmarunt. Ne autem eadem ſolutionis ordinatio impediri poffet in aliquo, ſeptima pars urbure & proventuum in Kuthnis, que Regibus dantur ſeptimanis fingulis, deputata fuerat, ad ſolutionem debitorum, & ſolacium creditorum. Coniugi etiam domine Eliſabeth XX. millia marcarum legavit Rex dotis nomine, iuravit quoque heres cum nobili- bus coram patre, ut monaſterium Aule regie cum pertinenciis fuis in bona protectione habeat, ipfumque Regem egrotum, cum mortuus fue- rit, in Aula regia ſepeliant, inſuper cenobiis, eccleſiis, perſonis reli- gioſis, & egenis magna elemofinarum donaria Rex transmiſit, clenodia quoque & reliquias ac ornatum Chriſti miniſtrorum , & altarium de ca- pella fua, quam ſolempnem pre omnibus noſtri temporis Principibus Rex habuerat, domibus Dei hinc inde divifit, maiorem tamen ornatus ſui partem Aule regie fundationi & filie ſue future orphane afſignavit. Rogo te virgo Maria animam iſtius gratie tue veſtibus adorna, qui ad laudem tui filii, & tuam gloriam ita, quod ſtupor est omnibus cernen- tibus, domum tuam veſtivit in Aula regia. Non de te dubito Maria, quin ex tua prodiga clemencia hoc facias, vel verius iam feciſti. De (i) Legendum: Regi.

Strana 151
AULÆ REGIÆ. De operibus pietatis, que fecit Rex Wenceslaus. 151 Capitulum LXXV. Et quia difficile eſt, conſueta relinquere, bona enim conſuetudo plerumque in naturam vertitur gracia divina rorante, humilitatis ergo affectum, ac beneficium pietatis, quod erga inopes & mendicos Rex Wenceslaus adhuc valens exercuit, infirmitatis proſtratus lectulo mini- me proſequi pretermittit , quod autem per ſe ipſum facere non potuit, per alium id ſuo nomine fieri clandeſtine procuravit, conſueverat autem huius Regis humilis nobilitas ac nobilis humilitas, non ſolum in Cena Domini aut in quadrageſima nudos veſtire, egenis manum datricem por- rigere, eſurientibus & sicientibus cibum & potum aponere, & pedes egenorum lavare, & tergere, ſed & omni tempore delectabatur hoc facere, cum opportunitatem loci potuit habere; porro iam ab hoc pietatis opere corpus deiectum, non tamen mentis affectum premens, infirmitas retrahebat , occulto ſub ſilencio ſoli Deo conſcio quempiam de ſuis familiaribus Rex advocavit, illudque ofecium pietatis per ipſum nomine ſui in loco diſpoſito peragi procuravit, huius uſque hodie domi- nus Cunradus abbas Aule regie perhibet testimonium, qui ad hoc defti- natus, & informatus vice Regis officium exercuit tam beatum, ipse namque ex iuſſu Regis pedes pauperum lavit, postea ipſos pauit, ac Donariis cum denariis hos ditavit. In miſeris Chriſte tibi Rex ſervive- rat iste, -- Hinc sibi Christe bonam celestem redde coronam. De devotione , quam in audiendis pluribus Miſſis Rex habuit. Capitulum LXXVI. Sed quid nunc Rex egrotans in audiendis Miſſis faciet, cuius omne ſolacium & precipuum cordis tripudium in auditione Miſſarum plu- rium ſemper exftitit, forſitan Miſſis carebat, cum viſitare eccleſias non valebat? absit. Non enim Rex iste plus mente devotus, quam egrotus corpore ſe ſuo privaret ſolacio; in conclavi ſue camere , in qua exina- nitus decubuit, aliqua altaria construi procuravit, ubi tanto plures au- dire Miſsas solebat, quanto magis divinis intentus laudibus ab exterioris negocii & occupacionis strepitu fuus animus requieſcebat; ſummo nam- que mane in articulo diei Miſse coram Rege leguntur, pluresque lecte pluresque legende pluribus ſubſecuntur, gaudium audienti ex hoc Prin- cipi

Strana 152
152 CHRONICON cipi naſcitur, & paſcitur uberius prius quoque refectione mentali, quam alimonia corporali. Cauſabat in Rege lanquido dolor vehemens fasti- dium comedendi & bibendi, ſed nunquam tedium Miſſarum ſolempnia audiendi, nolebat etiam in Miſſis illis ex iudicio humilitatis accipere more aliorum Principum pacem a miſſalibus libris, ſed (k) a miniſtro- rum labiis , fatebatur enim ex humili corde, ſe non eſſe dignum Regis titulo , ſed magis cenſendum nomine paſtoris, quam Principis, & op- tabat ſepe ſe non Principem ſed paſtorem pecorum fuiſſe omnibus die- bus vite ſue. Sic qui opinione omnium erat maxinus, factus eft mi- nimus in oculis ſuis, ſed revera quanto ſe magis coram hominibus re- primebat preclara humilitas, tanto magis coram Dei facie elucebat humilis preclaritas, ac insignis generositas, quam habebat. Multiplioi miſſa tibi sunt peccata remiſsa, - - Wenceslae pie, tu natum oredo Marie -- Jam cer- nis lete, qui tot cepit bona de te. -- Per ſpeciem propriam modo divam cerne zophiam, (l) -- Quam conſpexiſti, tu vivens quando fuiſti,— Sub Sacramentis cernentis lumine mentis. De paciencia, quam Rex in infirmitate ſua habuit. Capitulum LXXVII. In paſſione ſua tante paciencie hic Princeps decumbens exstitit, quod omnibus cernentibus, lanquoremque eius fcientibus, maximus stupo fuit, cui enim doloris aculeus acutius interius dolentem pun- geret, nequaquam more pacientis, (m) remurmurans querimonia aliqua reſonabat. Quanta autem (u) acerbi ipſum pupugerit, vehementia doloris exinanitorum membrorum, indicat, & facies, quam afficit cerulei ſpecies coloris, demonstrat. In omnibus autem his molestiis non peccavit Rex labiis ſuis, neque stultum aliquid contra Deum locutus eſt, ſed ait, ſi bona ſuſcepi de manu Domini ſine meritis, mala quare non ſustineam exigentibus meis demeritis? plus, quam merui, benedictionem a Deo ſuſcepi, beneficiorum divinorum ingratus fui, & nunc quoque digna factis recipio, qui libens ſuſtineo, & peto, quod caro hic totaliter tha- beſcat , quod illic ſpiritus in Domino requieſcat. Sepe tamen, cum ultra modum vis doloris Regem angeret, & tangeret acrior infirmitas, do- mino Conrado Aule regie ſolebat dicere: iam iam tantum crucior, ficut opinor, ſi alius eadem pateretur, adeo clamorem faceret, quod in tota vicinia (k) Lege: ſeu. (1) Sapientiam. (m) Id eſt: ægroti. (n) Hie rurſum hiatus eſt capaz unius vocis, fortaſſis: vis morbi.

Strana 153
AULÆ REGIÆ. 153 vicinia audiretur. Non autem dubium, quin totum ceſſerit ad augmen- tum meriti tam aſpera lanqworis crucimina equanimiter patienti. Viros etiam religioſos frequenter circa lectum regium Rex lanqwens habebat , a quibus exhortationis, & ſalutifere doctrine monita aure patula, quam mente avida nonnunquam cum lacrymis audiebat, ab horis auten cano- nicis, quin ipſas ſoleret dicere vel audire, nulla prorſus paſſio, five oc- cupatio ipſum poterat impedire. Ore canens, corde gemens, corporeque paciens (o)- In morbo mentem Rex hic quaſi Job pacientem -- Semper ſervavit, ex hoc ipſum, puto, lavit. Gratia divina de labis quaque ruina. De unctione ipſius extrema & ultima. Capitulum LXXVIII. Cum iam vero plusquam tribus menſibus (p) continua Regis in- firmitas invaleſceret , & iam ab operatione , ſed nequaquam a racione Rex deficeret, ne in ipſo alicuius Sacramenti eccleſiastici fuſceptio, & gratia deficeret, extreme unctionis Sacramentum devotiſſime incipit po- ftulare, & licet circa ſe tunc Epiſcopos & Prelatos follempnes haberet Rex plurimos, tamen ex humilitatis & caritatis affectibus, quos ad Do- minum Conradum abbatem Aule regie & ad Cysterciensem ordinem semper habuerat, ab ipſo abbate ſibi illius Sacramenti miſterium conferri devo- tiſſime ac inſtantiſſime poſtulabat. Regis igitur petitio, que compar eſſe conſuevit precepto, exauditur, & effectui mancipatur: Dominus enim Conradus abbas Aule regie unxit Regem oleo ſanctiíſime unctionis, ſer vans formam in omnibus, & conſuetudinem, que fit circa inungendas perſonas ordinis Cystercienſis; puto autem, quod uberiorem exitum aqua- rum deduxerunt oculi abbatis ungentis, & lugentis, & preſentis familie, quam tota fuerit ſacri olei quantitas, per quam Rex fuerat inunctus illo die; erat namque in ipſo, qui ungebatur, videre magnum devotionis indicium, in omnibus autem, qui aderant, lacrimoſum mixtuin clamo- ribus ex corde ſcaturiens erupit ſuſpiriun. Taliter eſt unctus & Chrifte magis tibi iunctus - His Rex devotus , a cuncto crimine lotus. Tom. V. Monum. U De (o) Scriba quidem permodum verſus hæc expreſfit , minioque, ſed exiſtimo authorem nonniſi ſimiliter deſinentia pro objecto habuiſle. (p) Ab his verbis denue proſe- quitur Compilator Spineo - Coronenſia.

Strana 154
154 CHRONICON De contritione , & concemplatione, quam tunc Rex habuits Capitulum LXXIX. In morboſis quam moroſis (q) Rex adhue laborans anguſtiis dono paſcebatur gratie ſemper memorialis quam mirabiliter ſingularis. Ipſe namque Rex lecto recubans nonnunquam in amaritudine anime ſue cc- pit omnes annos ſuos recogitare, omnia quoque iuventutis ſue delicta, ac ignorancias, quibus Deum reus offenderat, ad mentis fue oculos re- vocare ac quodlibet genus peccati, quo humana labi ipſum fecit fragi- litas, veri penitentis more, humiliatus humiliato & contrito ſpiritu (r) gemitu replicare ; nec non quilibet ipſorum (s) luctum vnigeniti ſibi fa- ciens, lacrymis cepit uberibus deplorare, ita quod ejus ſufficiens fuit luctus, productus ex cordis intimo, in omnibus aftantibus fletum & pe- nitendi Onimum provocare. Tam immenſam enim penitendi graciam, provocare, quaſi ſecundam poſt naufragium tabulam, Deus Regi contu- lerat, ut ſi ipſe latro deterrimus diebus vite ſue omnibus exstitiſſet, ad- huc ſecundum humanum iudieium dignos fructus penitencie produxiſſet. Pie namque credo , quod tribulatus ſpiritus ipſius acceptabile facrificium factus fuerit Deo altiſsimo, quia ipſe est Pater miſericordiarum, & Deus totius conſolacionis , qui ponit gemencium lacrymas in conſpectu ſuo ; interior autem gracia effiçax, virtutis magistra, non semper infirmum hunc diſcipulum docuit plorare , ſed ſibi condeſcendit () ipſamque fecit hauſtu devoti ſpiritus celestis patrie dulcedinem & nectareum poculum ſuaviter preguftare, & exinde hilariter exultare; gratia namque irra- dians ſepe cor regis adeo illuſtravit, quod ipſe cepit mente recolligere, ore exprimere inſignia divinorum donorum beneficia ac ſigna victricia pro ſalute humani generis de ſuperius exhibita, verſabatur namque in ſua memoria, quia eterna Dei ſapiencia de paterno ſinu deſcendiſſet in carnis humane ſubstantia, crucem pro homine ſuſtinuiſſet, ſanquinem precioſum habunde moriens effudiſset, ficque, viam ad celum indicans, ſcalam omnibus erexiſset, denique omnibus penîtentibus & petentibus eterne patrie ianuam aperire, ac gaudia ineffabilia, que pre multitudine menſurari nequeunt, tribuere ipſe, qui eſt via, vita, & veritas, pro- miſiſſet; talia meditabatur, & loquebatur, & in meditatione ſua exar- deſcebat ignis tante devocionis, quod arctari neſciens etiam incendit quos- (q) Id eſt: tam morboſis , quam moroſis. Jam alias diximus authorem particulam priorem relativam paſſim omittere. (r) Lege: Spiritus. (s) Scilicet præsentium. (t) Id eſt pepereit , aut connixit.

Strana 155
AULÆ REGIÆ. 155 quoscunque aptos reperit iaxta lectum Regis lanquidi preſentes, talia. eloquia exestuante pectore procedere audientes. Quis enim fuiffet tam frigidi cordis, quem non accenderet ignitum eloquium devotiſſimi Re- gis, sic igitur alternis viciſſim interne refectionis epulis infirmi Regis animum paſcebat Dominus, ſicut placuit miſericordie ejus; Rex quaſi peceator ſcelerum flet facta ſuorum, - Sed contemplator recolit pia feſta polorum. Qualiter Rex mortem ſuam preſenſerit. Capitulum LXXX. Demuur ſciens Rex lanquidus , plus quam ſex menſibus dolore va- lido thabefactus, quia venerat hora ejus, ut tranſeat ex hoc mundo, & quod reſolutionis fue terminus iam instaret, licet adhuc integro aſpectu atque auditu vigeret , ſolum quoque in viribus corporis deficeret, nihil in ſenſu, (u) claro preditus intellectu, non diu ante ſuum obitum Pre- latos & Clericos, quorunr frequens coram Rege concio effe conſueverat, Rex advocabat, & ipfis dicebat: Fratres congaudete mihi, & congra- tulamini, quod tamdiu manum Domini, que tetigit me, correptus ſuf- ferre merui, ecce eito hora reſolucionis mee & tempus putationis (x) adveniet. Nunc igitur queſo Domini & amici mihi penitenti ignoſcite, morienti aſſiſtite, & egredienti hine orationibus ſubvenite, ad miſsas etiam legendas vos applicate, cum vite ultimum terminum videbitis adeſſe, & adiecit Rex: tu Conrade Abba Aule regie primam Miſsam de Reſurrectione Domini pro me ſtatim, cum anima mea egreſſa fuerit, lege; ad Dominum vero Heinricum abbatem Csedlicensem sic ait, tu Miſſam pro defunctis similiten persolve pro me, idem etiam Abbas paſſionem ſecundum Matheum a Rege juſſus legit, quam cum concuſ- sione pectoris, cum lacrymis, manibus erectis in celum, & devocione maxima in ipſa hora agonis ſui legi devotis auribus audivit, ſîc unicui- que ſacerdoti preſenti Miſſam legendam ore ſuo Rex, adhuc optime ra- tionis compos, impoſuit: fecit namque alium de Aſcenſione Domini, alium de beata Virgine Miſſam legere, & unicuique impoſuit, quod vo- luit. Res est ftupenda nimis & perpetuo memoriter recolenda: (y) Esce undecimo Kalendas Julii hora quaſi priima Rex conſumptus viribus ple- nus bonis operibus ad extremam horam veniens, & preſenti ſéculo U 2 vale- (u) Rectius ſcriba Chronici Spineo-Coronenſis: Spiritus (α) Meſſis, mercedis. (y) Ic. eſt: perpetuæ memoria commendanda.

Strana 156
CHRONICON valefaciens , demiſſis oculis , vultu placido , & facie ſerena in manus Do- mini ſuum commendans ſpiritum in preſencia omnium exſpiravit , & tradidit ſpiritum Domino , qui dedit illum, illum, inquam, vitalem ſpiritum, per quem vivebant & vigebant infinita millia populorum , illum certe ſpiritum, quem mors in cinere & cilicio ſub vere penitentis ſpecie apprehendit. O quantus lacrymabilis plorationis gemitus mox omnium cordibus ſe ingeſſerit , cum de corpuſculo exanimi felix ſpiritus receſſit, o quam intollerabilis, omnem dolorem ſuperans, turbatio, que omni exoritur populo pro eo, quod unius tam ſublimis hominis accidit ſub- latio; flebile eft hoc nunc dicere, vel audire. O quantum amarius fuit omnibus experiri periculoſe talia & videre. Et quid dicemus de illis, qui deputati per Regem fuerant legendis Miſfis, certe legerunt, ſed lacrymaruim rivuli proſluentes uberrime oculos obnubilant , & fingul- tuoſi gemitus cum ſuſpiriis prolationes verborum in faucibus iugulant, voces ſuffocant, in ore verba necant. Interea autem corpus exanime reverendiſsimum amplectantes & deoſculantes, stratum lacrymis fluen- tibus rigant , & exinde ipſum corpuſculum aquis calidis non ſolum fluen- tibus de fontibus , ſed & ſcaturientibus de frontibus (z) more ſolito de- center lavant, quo loto, illud eisdem regalibus veſtimentis nobiliſſimis, quibus Rex coronatus fuerat , induitur, dyadema capiti, ſceptrum & po- mum aureum vtrique manui imponitur, digitus annulo redimitur. In hoc quidem ſatisfactum eſt regali ſtatui, ſed nequaquam humili Regis affectui, ipſe namque paulo ante affectaverat, quod mortuus non de- beret, byſſo aut purpura indui, aut mundo (a) involvi ſyndoni, ſed potius aliter griſeo panno vili. Sed revera in hoc ſe magis apud Deum & homines dignum decore fecerat, quod de se senciebat, humilia & tam vilia requirebat. Unde tapeciis & pannis pretiofiffimis pavimentum hoſpicii ſternitur, porciatur (b) & ibidem plus ornatum virtutibus re- galis corporis vaſculum inſigne feretro impoſitum collocatur. Ex tunc poſtquam parata ſunt omnia regalibus exequiis congrua, chorus Cleri fuccedit choro, & proceſsioni proceſsio, qui omnes plus flentes, quam canentes, utcunque poterant, vigiliarum & defunctorum officium per- ſolvebant. Altera autem die mortis regie ante hoſpitium Magistri Cun- radi aurifabri circa Predicatores (c) in civitate Pragenſi convenit univerſa mul- 156 (z) Hie unius voeis hiatus eſt: fortaffis præſentium (a) Lege : mundæ. (b) Quid vox hæc velit , veroſimillime a ſcriba corrupta , nulla conjectura aſſequor, nec eam reſtituere fas eſt , quandoquidem & Franciſeus , & Compilator Spineo- Coronenſis hac periodo caret. (c) Id eſt Prædieatorum Ordinis S. Dominici monaſterium ad S. Clementem.

Strana 157
AULÆ REGIE. 157 multitudo lamentantis populi, qui omnes exſpectabant, ut viderent la- mentabile ſpectaculum, mortuum videlicet portari dominum ſuum di- lectiſſimum. O dira & amara miſerabilis ſpectaculi exſpectatio ! o quam obſcura viſio videre hunc Regem quaſi ſolem tolli & ſubtrahi de hoc mundo, quid igitur eveniet isti genti miſere miſeriam sustinenti, & huic deſlenti populo? certe tribulatio & turbatio, turbatio, inquam, talis, qualis non fuit ab initio, qualem nec experti fuerant, ex quo fuerant egreſſi de utero matrum ſuarum, que unquam fuiſſet ſecunda ſimilis huic. Cum enim ſuſpensi animis, quam erectis oculis omnes ante domum starent, & cum amaritudine expectarent, ecce mirantur, & baiulatur mortuus Rex piiſſimus , qui fuerat vita pauperum, bacu- lus oppreſſorum, conſolacio pupillorum, pax patrie, pater omnium. O inaudita a ſeculo miſeranda popularis exclamatio, que tunc vlulantibus & rugientibus omnibus hominibus futura gravamina annuciant omni po- pulo , ſuo patre quam Principe depredato , hic pre dolore ruit , & ru- git, alter clamat, & faciem laniat, alius capillos extrahit, & inſanit, ymmo & pueri & infantes in plateis currunt, vagiunt, vocesque mi- ſerabiles tanquam futurorum malorum preſcii fimul emittunt, unde propter tam magnam miſeriam, quam habebant omnes, nihil dulcius & melius tunc iudicabant eſfe, quam gemere & flere; sic enim euntes ibant & flebant, quia lacrime erumpebant, quas nulli penitus continere poterant, nam tunc erat modus flendi sine modo. Principes autem & maiores Barones (d) regni feretrum cum reverendo corpore portabant de eccleſia ad ecclesiam ubique immolantes salutarem hostiam, clerus autem, qui preibat, & qui ſequabatur, libenter ceciniſſet, ſi quiviſſet, quia plus promebat (e) planctum quam cantum , & amplius ſinguli plan- gebant, quam pſallebant, ſequebatur etiam funus glorioſum vtriusque ſexus turba innumerabilis, iuvenes & virgines, ſenes cum iunioribus, emittentes ululatus & ploratus non minus diſſonos, quam altiſonos, ita quod ſi poſſibile foret, lapides & parietes ſcindi & linita (f) poſſent animalia ad lacrymas excitari. Quelibet eccleſia ſe feliciorem tunc re- putaſſet , ſi apud ſe in ſuo recondi gremio hoc corpus venerabile regium debuisset, maxime autem Pragensis ecclesie Canonici Regem rogabant Regis defuncti filium, ut ipsis paternum corpus traderet tumulandum, ſed minime obtinebant, quod maxime requirebant. Expletis igitur exe- quiis, Rege dignis, eodem die hora nona corpus venerabile navi impo- nitur, (d) Vox hæc deeſt in Chronico Spineæ Coronæ. (e) Idem minus recte pronunciabat. (f ) Ita codex, ſed forte legendum lenita pro animalibus cicuribus.

Strana 158
158 CHRONICON. nitur , ac infinita multitudine comitante hominum cum Regis filio de Praga in Aulam regiam transportatur, ubi a monachis funeri occurritur, & altiore planctu, quam cantu, ſuſcipitur, & ad novum monaſterium deducitur, hanc autem benedictionem funus fundatoris, fundato mo- naſterio per eum, attulit, quod cum in ipſo prius divina non fuiſſent celebrata nec decantate hactenus hore Canonice, ex tunc statim per no- tam (g) in ipſius funeris adventu incipiebat conventus divinum officium celebare, & ita continuare usque hodie. Tempus autem noctis ſequen- tis a pluribus monachis, ad excubias, & cuſtodiam funeris deputatis, eirca feretrum hinc inde locatis totum expenditur in pſalmodiis & di- vinis laudibus, mane autem facto dominus Cunradus abbas, licet preſen- tes eſſent Epiſcopi & Prelati plurimi, Miſſam pro defuncto merens ce- lebrabat, & poſt miſſaur ſecundum conſuetudinem noſtri ordinis exe- quias Regi parat; quando autein cum corona, ſcoptro, pomo deaura- tis , ac cum omni cultu nobilium veſtium , monilium, annulorum & re- galium apparatuum ornatu ad mauſolium (h), quod in medio ſanctuario ſtat, iam erat Regis corpus, tantus erat luctus hominum tantaque pre- cipue lamenta monachorum, quod nulla penitus oratio, aut cantus au- diri potuit, vel intelligi vox verborum. Omnes enim ſimul miſerabi- liter clamaverunt, pectora tutuderunt, ſoletenus corruerunt, ac ſuper humanum modum, quasi omnes eſſent privati ſenſibus, mare ululare ceperunt. Pre longo autem fletu, quo omnes fleverant, iam lacrime oculorum & aque penitus defecerunt , & propter hoc iam absque fle- tibus ac lacrymarum fluxibus usque ad celum triſtem querimoniam pa- riter extollebant. Ego autem nunquam narrantibus talia credidissem, niſi ego ipſé huius triſticie complorator, & mesticie contemplator per- ſonaliter affuiſsem, & in gemitu meo tunc carmen subſequens fere pro- tuliſſem: O mors ſors dina, tuus ut quid morſus in ira - - Tam mira ſe- vit, quod Regem, qui duo ſuevit -- Regna pie regere, fibi ſubdita rite tenere, - Ad te traxisti? confunderis hae nece tristi. (i) -- Nonfas im mo nephas fuit, ut mas nobilis er vas - Plénum virtutis dans Chriſti dona ſalutis- - Flore ruit, flentem cunctam ſatis horrida gentem. (k) - Et &g) Scilſcet muſicam. (b) Corrige : mauſoleum. (i) Franciſcus cum plura truncavit, ſummoque compendio retulit, hos quatuor versus diligenter exſéripſît, intermifſis veno ſex ſequentibus rurſum poſtemiorum aliquos retulit. (k) Hes perobſenros verſus. Chronicon Spineæ Coronæ nom magis feliciter & perſpieue ita reddit: Nos phas, ymmo nephas fuit, ut mos nobilis en vas- Plenum virtutis dans triſti donn ſalutis - - Eloræ ruit flenten cunctam faeis horrida gentemi.

Strana 159
AULÆ REGIÆ. 159 Et de te natura queror, cur ſtulta dediſti - (Parce, tui probitate parem nunquam genuiſti) -- Regibus hunc formam bene vivendi ſtatuiſti, - Ac Ducibus normam pietatis eum poſuifti, - Plange Bohemia, fle Moravia, Sleſia, Miſna, Tu Pomerania, Poſnia, Cracovia fundere Gniſna -- Sis lacrymas prona, cecidit tua namque corona,-- Nuic Sandomeria, Treuiza, cum Jeremia. (l) - Hasque necis metas meſtas omnis fleat etas,- Tantus magnificus Princeps ſibi pater & amicus-- Cleri fincerus quod non ſurrexit neque verus -- Pacis Zelator, vite virtutis amator, - Hic quaſi ſol luxit, ab eo fidei mare fluxit, —- Munere Zacheo ſimilis, bellis Machabeo, — Robor Sampſonis clippeo pictura leonis (m) - - Signat, di- vina oor forma petens aquilina, (u) - Juſtus adhuc mitis, & honoris flo- rida vitis -- Laudis erat plenus, fraudis, vitii ſed egenus -- Aulaque regia proh tua gloria corruit: eya -- Clama, nec ceſſa, luge, ſuge gau- dia feſſa, -- Non fit vox fletu (o), renova planctum tibi fetu — Qui te dilexit, fundans ad culmina vexit , -- Lux tua Dux, flos, dos, & apex, Rex, fertilis ut ros. -- Vt decet, audax, exulibus pax, divitibus fax,- Pons fugientis, mons pacientis, fons ſicientis, -- Ipſe tuum lumen ocu- torum numen, acumen, —- Res dedit ac operam, tua ſpes ve! ve! ceci- dit iam. - Sed dimifiſti bene, nam corpus sepeliſti, - Ac animam Chriſti gremio puram tribuiſti,-- Pro qua ſemper ave Maria refunde fuave, -- Salve regina, que ſibi ſic fit medicina. (p) -- Rorem rorabit roſa tunc, cui crebro rogavit -- Dici: Rorate celi. Precor ergo, quod a te -- Virgo tuo nato iungatur in ethere grato. - - Rex ſextus mundus Wenceslausque ſecundus -- Anno milleno Domini moriturque treceno -- Quinto, mors prior es triduo, quam feſta Johannis. -- Preter menſes tres triginta qua- tuor annis -- Vixerat, eterna ſibi ſit pax ede ſuperna, -- Hic eius cor- pus iacet, huic des Chrifte tuum pus (q) -- Salvus fis iuvenis Rex (r) cla- ris es quia venis - Natus, ad exemplum Salomonis perfice templum, -- Quod Pater, ut David, te conſummare rogavit -- Sic magnum nomen, tibi creſcet in omnibus omen, —- Hora mali moles a te fit regia proles,- Det tibi ſolamen, patri requiem iſthic amen. Planc- (l) Ita codex: an autem author hae voce Jeremiam lamentantem intellexerit, an ſcribæ oſcitantia vox corrupta ſit, atque aliquam regionem notaverit, definire haud au- ſim, nam & Franciſcus & Compilator alter hunc verſum prætermisit. (m) Al- ludit ad clypeum Regum Bohemiæ bicaudati leonis. (n) Et hic alludit ad aquilam, quæ clypeus erat terræ Bohemiæ leone prior. (o) Supplet Chron. Spineæ Coronæ: Non ſine ſit vox fletu. (p) Idem: ſibi quæ ſit medicina. (q) Ita codex: quid au- tem per voces tuum pus velit , quis divinet ? tam Franciſcus enim quam alter abrupit poſt verſum: fibi fit pax ede ſuperna. (r) Convertit hic author ſermonem ad filium.

Strana 160
160 CHRONICON Planctus domus Aule regie ſuper morte fundatoris ſui. Capitulum LXXXI. Audite celi, que loquar, audiat terra verba oris mei, vos omnes, qui tranſitis per viam, attendite & videte ſi eft dolor ſimilis ſicuti do- lor meus, dolores mei funt dolores parturientis, aut potius abortientis, quoniam vindemiavit me mors in die furoris ſui, circumdederunt me dolores mortis amare, timor, & tremor venerunt fuper me, & conte- xerunt me tenebre, ego enim dolens lucidissimam meam lucernam, mortis caligine quaſi ſub modio coopertam, in medio meo abſcondi gremio, que mihi lucem prebuit, & populo univerſo. O mors quam amara facta eſt mihi tua memoria, manum tuam miſiſti ad omnia de- ſiderabilia mea, invictum viciſti, vires viri virtutis, qui fuit Rex glo- rie, exhauſiſti, potentem potencior dejeciſti, ſplendoris radium tu ra- bidior extinxiſti, ſponſe ſponſum, mihi orphane alumpnum abſtuliſti in meroris cumulum (s), ut eidem aptem tumulum, tuis perfoſfum ia- culis mihi patrem dulciſſimum aſperrima transmiſiſti. Heu me! quia dolor meus innovatus triſte pectus aduxit, & calamitas, quam patiar, ebibit ſpiritum meum. Heu me! quia dilectus meus deiectus in finu meo, necis compede iacet clauſus, hinc meror meus lacius ſerpit, ſe- vit acrius, ideirco ego plorans , & oculus meus deducens. lacrymas, quia longe factus eſt a me conſolator ſublato, & quidem illo, per quem creata vixi, vigui ac florui, ſimiliter & cor meum dereliquit me. Au- dite obſecro univerſi populi & videte dolorem meum, submersum est cor meum in memetipſo, quoniam amaritudine plena ſum, magna est velut mare contritio mea, cuius enim vel ferreum pectus super me non miſerebitur, qui me plagam insanabilem plangentem , & dilecto ſuperſtitem, velud telam, antequam exordiretur, preciſam in- tuebatur, ſed nunquam imperare valeo, trifticie aut lacrime ut rece- dant a me, que tanto irretita, aut irritata dolore cogor gemere; fateor, victa ſum, flere parata ſum, deducam quaſi torrentem lacrimarum per diem & noctem, non dabo requiem mihi, exite lacrime, exite, & cum dilecto meo, qui abiit, pariter comeate, erunt mihi lacryme mee pa- nes die ac nocte, iuftus est dolor meus, dolenda plaga mea, o quam fidus pater deſeruit me filiam nuper genitam, que (1) vigilabat ad cu- ram, non ſegnis mihi exſtitit ad opus & operam. Guis mihi ita per- neceſ- (s) Vox ambigua: sinnulum, an cumulum legi debeat. (t) Lege: qui.

Strana 161
161 AULÆ REGIÆ. neceſſarius , cui eque dilecta ego ſum , dolote vitani meam vos filii me (u), quos ille mecum genuit, qui heu mihi, quam vobis corruit, ſed quid ei retribuam pro omnibus que retribuit mihi? venaticia curia curioſis fuit, (α) habitatio in omnibus (y) cum canibus & avibus celi ludentibus preſtiti: ſed nunc vinea Domini Sabaoth facta Domus Dei, porta celi, aula Regis re & nomine dicta ſum. Fecunda in filiis que steteram, ſum facta ſterilis ; hec vero in me per eum facta felix eſt mutatio, qui crea- vit me & requieſcit in thabernaculo meo, ſed ve mihi! dilecti nutricii mei requies mea inquies eſt, proſtrata iacui, ad nihilum redacta fui, & erexit me, diruta (z) apparui, ſed parietibus ut ofſibus & nervis com- pegit me ; Ipſe heu auxiliis ſuis deſeruit me mortuus , qui nequaquam deſèreret me vivus. Omnino mortis officiumr horrendum eft divortium. O immitis mors , que meum ſolatium rapuit , & me crudeliter furioſa peremit , an non etiam me mors momordit, que innumeris periculis me ſubiecit, nimis namque privatur vîte uſu, qui privatur fructu. Ergo meis fructibus mors invida fuiſti, cum elongaſti a me amicum, & pro- ximum, per cuius maxime ſtudium quieta ſedebam, leta manebam, frondens florebam , ac cum fructu operum proficiens, deliciis affluens, innixa ſuper dilectum, in omnibus proficiebam, dilectus mihi & ego illi, leua eius fub capite meo fuit, & dextera illius amplexabatur me, ſed heu dilecto, & amico careo, amarius mereo: quo abiiſti dilecte mi, tua preſéncia mihi dulcis fuit, ſed quia receſſiſti a me, avertens faciem tuam a me, vulneraſti me, adiuro vos cives celestis Jeruſalem: fi inveneritis, vel verius, ut ſpero , quia inveniſtis, dilectum, ut annuncietis ei, quia amore lanqueo, ſervat (a) fidem, fundat precem, respiciat me gemen- tem & flentem in hac lacrymarum valle ; o mors in me , plusquam in eum, tranſierunt ire tue , ac plus in me confirmatus eſt furor tuus , ipſe namque , quem momordiſti, invenit gaudium, ego ſuppliciun, ex me fructum ſecum deſert , mihi deferens luctum , introivit in potencias Do- mini, me exponens contrario & vario homini. Scio nanque ubi verſor, ubi moror, ibi relicta ſum, in hoc mundo inmundo ſum, vnde digne ingemiſco ſicut homo ſine adjutorio, quem nunc conſulam in ambiguo, cui in adverſis adherebo, quis mea portabit onera, quis pericula pro- pulſabit? ſublatus eſt mihi conſolator meus, manus dextera mea, fumen oculorum meorum, & pax, & pectus meum, os & linqua mea; in eo pendebam tota, qui mihi totus erat, & fotum, cum ipſum mors fuc- X cidit , Tom. V. Monum. (o) Legendum: dolete vicem meam vos filii mei. (x) Lege : fui. (y) Lege : habitationeus omnibus &c. (z) Hic unius voeis hiatus. (a) Lege: ſervei

Strana 162
162 CHRONIOON oidit, qui erat gloria mea exaltans caput meum, & corona mea occidit, ſalus mea elongavit, & aruit tanquam testa viribus mea, hic est mors victoria tua, & ſtimulus tuus, abeunti iubilus, remanenti ſtimulus, ab- ſtuliſti ſiquidem mihi fidele auxilium ac conîîlium ſalutare, hoc ſencio & doleo, & dolor meus in conſpectu meo ſemper, propter eum, qui erat meus. Meus, inquau, fuisti Wenceslae: fundatione pater, educa- tione mater, affectione frater, protectione defenſor, ſollicitudine pro- curator. Miſeremini mei, miſeremini mei, ſaltem vos amici mei, & filii kariſſimi, quos genui, quia ipſi cernitis, quia amarum calicem ac- cepi, & bibi de manu Domini, in virga indignationis ſue perçuſſit me, & privavit me paſtore, doleo ſuper te pie Wencestae Rex, domine di- lecte , votorum meorum conſolatio, & illuminatio mea, non quod de- lendus (b) ſed potius, quia ablatus michi, fleo autem iuſtius ſuper me & ſuper filios meos, quia ego bibo, & ipſis inebriata porrigo calicem amaritudinis abſinthii & fellis, iam mea iactura non eſt tantum mihi, ſed & preſentibus & poſteris filiis meis, qui naſcentur, & exurgent, plurimum nocitura , & quid dicam ego filia miſera, quam ad luctum tan- tum malum excitat, ac anxietas coartat, laborabo in gemitu meo, & dicam lamentationem & ve. Ve mihi ve natis cunctis ex me generatis-- Patre ſtat orbata proles, mater viduata. - Surdior equore, ſevior aſpi- de, nequior angue, -- Horridior monſtro, quod tu sis mors, bene mon- ftno. Nam turbaſti nos per Regem, qui fuit ut flos, Mitior agno, clarior auro, puríor aftra,-- Melle ſuavior, igne micantios se alabaſtro- Lucidior, violis plus nobilis inde coloris, -- Terre nunc, celi nunc ſpirat odore fideli. — Languit, aruit, occidit, heu lux illa coruſca, -- Ex hoc gloria, lata memoria fit mea fuſca. - Omnia cuncta vale mihi iam dicunt, quia tale- Dampnum mors, fecit quo gaudia cuncta reiecit. -- O dolor! o plusquam dolos' o mors iam tua nusquam-- Peſtis ſeuivit tantum, quod me cito trivit. Eſſes mors utinam tua (c) mortua, quando ruinam- Tantam feciſti. Nunquid ſcis, quem rapuiſti?-- Ipſe fuit iubar in tenebris, & dulcor in aure,-- Et ſtupor in mente, quem tollis iniqua repente, -- Ipſe fuit legum ſervatio, gloria Regum, - - Mundi delicie, vite ſpeculacio dię (d) - Huic & inherebat, quid quid natura valebat, -- Cauſa fuit, quare mors hunc ſic traxit amare, - Res habet exoſas viles, & amat preciofas. 5- Aſpera federa, fortia vulnera mors tribuisti, - Munere triſti, funere ſponſi me necuiſti, -- Illa dies mea nox fuit, ictus cum necis enfis. - atroz - Hunc tetigit, menſis (c) ferit hic, plusquam novus Celum (b) Lege: dolendus. (c) Lege: vnue. (d) Pro divæ. (e) Scilicet Junius.

Strana 163
AULE REGLE. Celum, terra, mare, ſol, ignis & aer amare - Plorent ac ſidus, quod ſponſuś abit mihi fidus; - Sed me ſolatur caro, quod mécum tu- mulatur, Atque meo gremio datur, ex hoc létaque fio. - Nam fič di- mifi, celis animam modo miſi,— Corpus ſervavi, ſinuique meo replicavi,-- Saltem defunctum ſponſu, ſervo mihi iunctum— Qui me dilexit, vivens & ad ardur vexit - Jugiter iſta peto, Rex Wenceslae valeto. - In leto angelorum conſortio, & pio gaudio beatorum,-- Per omnia ſecula ſeculorum amen- 1639 Viſio quam vidit dominus Johannes Brixinenſis Epiſcopus poſt mortem Do- mini Wenceslai Regis Bohemie & Polonie ſexti. Capitulum LXXXII. Anno quo mortuus ſuerat inclytus Dominus Wenceslaus Rex Bo- hemie ſextus Domino Johanni Brixinenſi, ac Bobenbergensi nec non Fri- singenſi quondam Epiſcopo, qui eiusdem Regis exstitit capellanus fami- liariſſimus, revelata eſt in sompniis viſio talis; putabat siquidem ſe in conclavi illo, in quo Rex exſpiraverat, stare & ipſius deceſſum ab hoc ſeculo lugubriter deplorare, cui plurimum gementi, ac flenti Rex facie ſerena, veſte prefulgida inſignitus, lecto inſidens apparuit & fic dixit: Johannes quem queris, quid ploras? cui ille tuum, inquit, interituna mortis domine mi Rex & populi tui gemitum deplango , & plorans plorabo, quia mortuus es, & ſublatus es nobis, ad quein Rex ait; o miſer nunquid tu mihi in orthodoxe fidei libris non legiſti ſepius verba hec: aum te conſumptum putaveris, orieris ut lucifer, & habebis fiduciam propofita tibi ſpe, & defoſſus ſecuruls dormies, requieſaes, nec erit , qui te exterreat , & deprecabuntur faciem tuam plurimi. Hec le- giſti, ego audiens retinui, & tu legens memoriam perdidiſti. Predicta autem verba. Rex adeo lucide expreſſerat, ac ipſe Epiſcopus tanta avi- ditate illa receperat, quod evigilans verba fingula fine errore quolibet repetebat, mirabatur tamen plurimum, utrum hec verba Rex, qui ap- paruerat, tunc ex novo compoſuiſſet, aut ſli forſitan ab alibuius ſacre ſcripture eloquio protuliſſet. Nequaquam ipſe Epiſcopus, licet eſſet Doctor Decretorum (f)ſcire potuit, ubi illa auctoritas ſcripta fuiſſet, quia X 2 (f ) Tam Babenbergenfium , quam Friſingenſium epiſcoporui ſeries hune Johannem De- cretorum Doctorem facit , ceterum autem quod capellanus Wenceslai noſtri Regis , & ejus præſertim patrocinio Pontifici ſummo commendatus fuerit, utraque igno- ravito.

Strana 164
164 quia eam antea penitus ignoravit, tandem librum concordanciarum, accepit, ibidem reperit, quod predicta auctoritas in XIo capitulo libri Job de verbo ad verbum expreſſa fuit. Unde huius modi viſionis mi- ſterium non pro ſompnio, ſed pro certo ſalutis indicio conſervabat, qui cito in aulain regiam veniens nobis illam visionem per ordinem enar- ravit. CHRONICON Qualiter Rex idem Wenceslaus propter cuiusdam criminis ---- (s) ſemel cremaverit ſua crura. Capitulum LXXXIII. In domo Alrami civis Brunenſis die quadam dominus Wenceslaus Rex Bohemie piiſſimus cum generoſa, quam virtuoſa domina Elizabeth coniugę domini Wikardi de Polna, que & ipſa erat Regis Ottakari fi- lia, (b) ſolus ſtabat, & cum ipſa, utpote cum ſapienti femina de quo- dam, quod verſabatur , negocio maturi ſermonís colloquio familiariter, quam affabiliter conferebat, cum autem huius amicabilis confabulacio- nis colloquium aliquantulum diffunderet ſe in longum ( nam nos hoc ſcimus, ac in nobis reperimus: ſermo brevis raro, cum quis loquitur ſibi caro ) porro Rex occulte cuiusdam leſionis dolorem paciens , & tran- quilla corporis quietudine immobiliter ſtare neſciens, viciſſim ſuos pe- des figit , elevat , & alternat , nune quidem pedem dextrum erigit , & deprimit, nunc ſinistrum, iſtud igitur frequens ſedulo permutationis campium (i), quod pedibus ſuis stando ſic Rex fecerat, astanti & aftute Domine puncturam aliquam latentis eruciaminis in Rege , tanquam ex certis indiciis , revelebat. Mox ut talia matrona illa perpendit, turba- tur animo , quaſi miratur , & taliter Regi loquebatur : Domine mi Rex, nunquid aliquo abſconſo dolore torquimini, obſeero indicate mihi , heri namque, nudius tertius, & ſemper hactenus vidi vos dominum meum Regem erecto corpore, puellari more, compoſitis pedibus ſtare, nunc vero laterum veſtrorum alternata appodiacio & humerorum viciſſitudi- naria quam reciproça errectio luculentis mihi nutibus ſpecificat, permu- tatam fore vestram valenciam (k) ac etiam corporis qualitatem: non abſ- condat a me queſo dominus meus Rex dolorem ſuum , quem in eo fore publicat considerationis evidens argumentum, cum autem Rex quibus- dam circumlocutorii ſermonis anfractibus muliebrem animum a tam im- por- (g) Hiatum hune exple ex Indice per vocem : vindictam. (h) Naturalis. (i) Cambiam id eſt mutationem. (k) Valetudinem.

Strana 165
165 AULE REGIÆ. portuna questione avertere nititur, ut, quam ſolus noverat, paſsio occul- tetur, nihil proficit, ſed illa preces repetit, ac affectuoſis inftanciis ſibi- met rem abditam dici petit, Nam quod celatur, hoc femina ſcire preca- tur, —- Et magis hortatur, factum quodcunque negatur, Et tunc plus poſcit, cum rem tectam fore noſcit, -- demum ex cumulatis pre- cibus pietas regalis ſe patitur vinci, & ad id detegenduin, quod latue- rat, permollitur, antequam autem ſecretum Regis panditur, prefata matrona artis (l) iuramenti nexibus conſtringitur , ne id , quod dicendum ſibi popoſcerat, vivente Rege alicui mortalium fuis relatibus ullatenus manifestet, cenſuit igitur hec matrona, quod ſecretum Regis celare bonum ſit, unde quod abſcondere cupiat , hoc ſpopondit. Rex itaque ſibi dixit : heri cum inclinata iam die ſederem in eſtivo cenaculo, ac aſtaret mihi nobilium plurima multitudo, acceſsit ad me ob ſpem obti- nende venie miles quispiam animo conturbato, qui expoſuit coram me ſuam, quam iniuſte paciebatur iniuriam, allegat ſibi factam violenciam, poſtulans a me ſuper huiuscemodi queremoniis dari iudices ad iufticias exequendas, ego vero tunc propriis oblectationum intentus commodis, tamen querulantis militis non adverti afflictioni, afflicto cumulans, ver- bis ſupervacuis eundem obrui, ſicque ex elationis ſpiritu meſtum me- ſtiorem a me abire permiſi, ſed ecce poſt modice lapſum morule dure ammonitionis quidam ſibilus incepit cor meum tangere, & me intraneo magne correptionis ſuſurro acrius increpare ita, quod talia cepi, intra me tacite meditationis ſilencio cogitare , quem me ipſum facio? unde ſuperbio? & quis ſum ego? homo utique natus de muliere brevi vivens tempore, homo de humo, limus de limo, vt quit igitur cum Princi- pibus ſedeo, & ſolium glorie teneo? Nunquit ut divitiis & deliciis af- fluam, & non potius, ut contritos corde medear, pupillos & viduan ſuſcipiam , & iudicium & iuſtitiam in omni tempore facere non ommit- tam , & qualis , putas , mihi repoſita ſit corona iuſtitie in illa die ab illo equiſſimo Judice, qui militi offenſo iuſticiam querenti, non ſolum de- negavi facere iuſtitiam, ſed & vituperii invectionibus obrutum coegi a me diſcedere penitus absque iure , ac etiam ſatis dure ; nunc liquet, quia neminem timeo , & id ſolum, quod bonum eſt in oculis meis, facio, dum libet, etiamſi non licet, illud in me compassive mentis pietatem ener- vat, timorem Dei evacuat, & ad clamorem pauperis aures claudit pe- nitus, & obdurat , abſit , abſit hoc a me , ne in me tam inordinata enor- mitas diu regnet, in his igitur cogitationum mearum estibus accen- ſus (1) Id est arctis.

Strana 166
CHRONICON. 166 ſus ſurrexi, & poſt tergum relictis omnibus clauſo hoſtio ſolus cubicu- lum introivi candelamque ardentem quam mecum apportaveram cruri- bus meis nudis applicui, & in quinque locis quaſi cauterium faciens ob correctionem mei perpetrati flagitii acriter me combuſſi, & dixi; sic caro arde, ne ardeas, hoc hic caro ſuftineas, ne perpetuas te fufferre oporteat illie penas, ſucceſsit igitur cruciatura (m) cruris post caumatis leſuram, & paſſio adhuc permanens post cruciaturam; hanc autem pla- gam volens sustineo, non ut de corpore humorem emungerem, sed tintorem de pectore removerem. (n) Sie quod perverſe Rex fecerat hoc cito per ſe - Fenitet, atque furit in ſe, quod quinquies urit,- Ipſius crura, facions ſibi vulnera dura - - Talia cum legis, recolas, constancia Regis —- Que ſit, vel quanta, quem concutit ultio tanta. - Jam non delinqua Rex plus, quod caumata quinque — Heo tibi feciſti, paciens pro nomine Chriſti,- Ex vi virtutis hoc ſuſtinuit tua cutis, -- Quod de- turpata ſic ſit, & cauterizata.- Tales torture carni füerant nociture,- Sed preſtant anime, quia ſunt eius medicine (o) -- Pellunt humores peceati, ſicque tumores - - Evellunt cordis, tengunt maculas quoque ſordis. Deciino vero anno, poſt illius piiſſimi Principis obitum predictam, quam ſibi Rex fecerat , leſionem prenominata matrona mihi per ordinem enarravit, & hec omnia ſub iuramenti testimonio constantiſſime robo- ravit, & ſcio utique, quod verum est teſtimonium eius, & quis eſt tam mentis inops , qui non ex iino pectoris medullitus gemendo doleat, quod iſte piiſſimus quam glorioſiſſimus omnium Principum gloria , laus & honor tam ſubito mortis falcaſtro metente, quaſi flos campi, reſectus aruerit, & ceciderit. Cecidit, cesidit namque & illa aruit ſublimis, famoſaque gloria, que remotiſſimas etiam regiones clarorum titulis re- pleverat triumphorum , cecidit namque corona, qua Bohemi Gèrmanis (p) principabantur, & Ungaris. Iſte eſt enim qui ſplendoris lumine glo- rioſi blandiebatur taliter univerſis, ut omnes generaliter preter admo- dum paucos emulos ipſum cuperent ad faſces Imperialis culminis exal- tari. Nam quis amplis langitionum donariis hominum indigentie libe- valiter &m) Vox hæe & mox ſubſequente linea ambigua eſt, an torturam , an cruciaturam ſigni- ficet , fi characteres ſpectes, coctura legenda eſſet. (n) Franciſeus magno compen- dio jam multo ante c. 15. p. 27. hane narrationem omiſſis circumſtantiis retulit, ſubjecitque trucidationi Thaſſonis de Wiſſenburg. (o) Hos duos poſteriores verſus otiam Franciſcus c.l. dedit. (p) Huic voci. substituenda mihi videtur: Polonis, quan- quam ſi ſubſequentia legantur, etiam ſno modo de Germanis accipi poſlit.

Strana 167
167 AULE REGIÆ. raliter ocurrebatur? (q) Wenceslaus Rex Bohemie, quis in pacis tranquil- litate ſubditas ſibi provincias optime conſervabat? Wenceslaus Rex Bo- hetuie , quis tutorem chriſtiani nominis ſedule devotionis fide crebrisque divini celebritatibus officii adaugebat, clerumque devota reverencia ho- norabat? Rex Bohemie piiſſimus Wenceslaus, ergo non imerito carus fuit omnibus & amabilis, ipſe enim erat decus hominum & omnium Principum, flos & decor, ex cuius morum legalium ſplendoribus ma- jor accreſcebat commendationis radius venuſtati noſtre, & etiam regie dignitati. Optabam quippe valde, ut ipfius valerem virtutes aliquan- tulum deſcribere , ſed in deſcribendo me fateor defeciſſe , licet enim in- ſtigante me affectu attemptaverim multa utcunque dicere, tamen ex mea cauſa ſermonis , quam cognitionis impericia me confidero (r) plu- rima preteriſſe. Non ſufficit enim linqua mea nec calamius ſcribere ve- lociter ſeribentis laudando depingere digniſſimum omni laude. De quodam miraculo circa tumham regis Wenceslai facto. Nec audeo ſub taciturnitatis filentio preterire, quendam mirabilem quamvis miſerabilem eventum, qui circa Regis Wenceslai accidit ſepul- chrum, anno nimirum tercio poſt obitum felicis Wenceslai Regis, cum iam inciperent multiplicari mala in regno, Wilhelmus vir nobilis & po- tens dictus Lepus de Waldek venit in aulam regiam pluribus cum arma- tis. Erat autem inter illos, quidam predo peſſimus, qui aliis circa tumbam regis Wenceslai (s) & plorantibus, Regi ſepulto ibidem ince- pit maledicere, verba blaſphemieque proferre, dicebat enim: te o Rex vivente nullum auſi fuimus ſpolium committere, nullum ledere, nulli injuriam preſumpſimus inferre, nunc eece, inquit, in pulvere dormis, nunc putreſcis , & nos vivimus , & facimus , quod cuiuslibet eligit ap- petitus, ſicque inter verba blaſphemie ille impius homo manum eleuat, & lapidee imagini corpori Regis ſuperpoſite in maxillam alapam maxi- mam dat, nec poſt percuſſionem blaſphemare ceſſat. Sed nunquid im- punitus recedit? ecce ut tota vicinia teſtatur, iſte iniquus blaſphemus antequam monaſterium Aule regie egreditur, totaliter excecatur, ſocios ſuos & famulos vocat, hosque rogat, ut ſibi porrecta manu greſſum itineris oſtendant , qui primo, quod audiunt , iocum putant , ſed tamen quia hunc errantem & quaſi nutantem conſiderant , non iocum , ſed ſe- rium fore probant, igitur predo blaſphemus ille taliter excecatus de monasterio educitur, & ipse coram aliis ſuam blaſphemiam profitetur; caruit (q) Ita vox integra ſcripta in codice, ſed errore ſcribæ , lege occurrebat. (r) Id est: video. (s) Videtur deſiderari vox ſlautibus, aut flectenribus.

Strana 168
168 CHRONICON caruit itaque iſte videndi lumine ad tempora vite ſue, lymago vero la- pidea illa, que tunc fuper ſepulchrum racens percuſſa fuerat in maxilla, hodie in columpna ſanctuarii aule regie stat erecta. Nondum enim yma- go enea per magiſtrum Johannem de Brabancia fuit fuſa. (t) Explicit deſcriptio laudis & vite Domini Wenceslai Regis Bohemie & Polonie fundatoris Aule regie per Petrum Bewchil de Cracovia- Orate omnipotentem Deum, pro ipſo quoque Mariam virginem glorioſam. Incipit deſcriptio vite Domini Wenceslai Juvenis Bohemie , Polonie & Un- garie Regis, & primo qualiter idem Rex, Juvenis Wenceslaus in Bohemia regnaverit, & occiſus fuerit anno Domini M. CCC VI. Capitulum huius prime partis cronice LXXXIIII. Mortuo (a) feliciſſimo ac piiſſimo Principe Wenceslao ſecundo Bo- hemie Rege ſexto, etatis ſue anno XXXIIII. Wenceslaus filius eius, qui Rex prius fuerat in Ungaria, hine regnare in Bohemia iucipit pro eo, anno etatis fue XVII. licet autem iuvenis eſſet etate, maxima prefulſit tamen dignitate; erat enim trium Regnorum Rex, Ungarie scilicet Bo- hemie & Polonie, fuit etiam adoleſcens iste nobilis, afpectu decorus, forma ſpecioſus, auimoſus, ingenioſus, perfecte nature dotibus predi- tus, eloquens, facundus, quatuor idiomata: Latinum, Thewtunicum, Ungaricum, Bohemicum eleganter loquens, de largitate vero ipſius fu- perflue quis querit , quia tante largitatis in ipſo liberalitas emicuit , quod ad extremum prodigalitatis declinare maxima fua largitas viſa fuit. Hane fiquidem virtutem habuit , quod dominum Heinricum Scedlicenſem & Cun- radum Aule regie abbates & ordinem Cyſtercienſem precordialiſlime dile- xit, & quoscunque pater fuus dilexerat, eosdem in magni amoris & favoris gratia reſervabat. Dominum namque Canradum abbatem Aule regie patrem ſolummodo nominabat, ſuas quoque petitiones in omni- bus audiebat, porro horas Canonicas dicere, divinum officium ſolemp- niter audire in principio regni ſui ſolebat, ſicut a patre ſuo viderat. Anno (t) Hem quantum furor Huſſitarum in hoc cénobium ſævierit , ut de utraque hae ſaxen & ænca imagine nulla veſtigia reliquerit. (a) Ab his verbis denuo incipit conti- nuare Chronicon fuum Compilator Spinco - Coronenſis , Franciſeus vero ſolito com- pendio uti

Strana 169
AULÆ REGIÆ. Anno autem Domini milleſimo CCCV. (b) III. Nonas octobris contra- xit matrimonium cum Viola filia Moſche Ducis de Theſchin , hec puella nomine mutato Elizabeth est vocata. Hanc autem puellam pauperis Principis filiam iste Rex inclitus & prepotens nullatenus duxiſſet legi- timam, ſi ei ex quorundam conſilio perſuaſum fallaciter non fuiſfet: precavebat namque quorundam Baronum aftuta nequitia, ne ex affinitate aliqua Rex iste potens potentior fieret, & sic magis rebelles domare, & ſuper omnes regnare valeret. Anno quoque Domini M. CCC VI. Idus Februarii ipſe Wenceslaus Rex ſororem ſuam Annam virginem Hein- rico Duci Chorintie (c) Prage in matrimonio copulavit ; hec namque nuptialis copula in principio letitiam, in medio meſtitiam, ac in fine habuit concluſionem heu non bonam, ficut per diffuſam cognoſcere po- teris rationem (d) inferius latius ſubnotatan. O quam difficile eft vitam huius Regis, & viam viri in adoleſcencia ſua cognoſcere, o quam per- nicioſum est floride juventutis animos maturi conſortii habenis non di- rigi, & ſenum consilio non aptari, o quam ſera, ſed vera, miferabilis, ac flebilis nos omnes docuit experiencia, quod corrumpunt bonos mo- res conforcia prava, Roboam Salomonis filius exemplum prebeat, qui ſeniorum Iſrael ſpreto conſilio conſorcia & eloquia iuniorum in ſuam perniciem querebat, & ideo periebat. Ne autem longe exempla peta- mus, hunc optime indolis iuvenem inſpiciamus, & heu magnum exci- dium, & malorum exordium toti regno, & sibi eveniſſe per nepharium conſorcium comprobamus. Huic namque Regi adoleſcentulo quidam nobiles terre fuos iuniores filios applicuerunt, qui ex iniquo contuber- nio ad multa illicita flexibilem iuvenis Regis animum inclinaverunt; in- cepit namque Regis teneri etas laſciva cum laſcivientibus fuis coetaneis laſcivire, vinum uſque ad ebrietatem bibere, noctes in potu insompnes deducere, comeſfationibus intendere, pravis moribus, & perverfis con- ſuetudinibus ſtudere, & omnia, ad que iuventutis impulſus pronos ac corruptos inclinat animos, non ut licuit , ſed ut libuit , adimplere. In noctis vero tempore cum filii Baronum, qui ad hoc aptati ad Regem fuerant, ut aliquit ſubtiliter ab eo extorquerent, ipſum Regem vino estuare confpicerent, bona regalia petebant, & plurima optinebant; hie optinuit per talem modum civitatem, hic castrum, alius villam. De mane ad Cancellarium Regis currunt, munera offerunt, & nomunquam privilegia regalia ſuper donatione ebria recipiunt, hec autenr privilegia, Tom. V. Monum. Y vel (b) Perperam Compilator nominatus ſeribit annum MCCCX , quo pridem ille occiſus fuerat. (c) Ita paſſim ſcriba pro Carinthiæ. (d) Lege: narrationem. 169

Strana 170
170 CHRONICON rel verius pravilegia, ſunt usque hodie multorum bonorum ad Regem ſpectantium privativa. Cum autem uno anno in regno Bohemie moribus prolibus (e) regnaſset, in aniverſario patris in Aulam regiam perveniſſet, Dominus Cunradus abbas aule regie Regem alloquitur hoc ſermone: Do- mine, inquit, Rex hactenus in vobis mores legales, & regales, quos pa- ter vester habuit, non habuistis, hoc autem vestre iuvenili etati alcribi- tur potius , quam vobis , ecce annus ſecundus regni veſtri incipit hodie. unde ex fide, qua aſtringor gratie veſtre, ſupplico, tota mente pa- terne conſuetudinis mores recolligite, prava conſorcia fugite, Deum pre oculis habete, sic vobis multiplicabuntur anni in ſenecta uberi, & gaudium obtinebunt ex hoc ſubiecti vobis populi univerſi; huius autem exhortationis monita Rex mente ſuſcepit grata , & ex illa hora ſeriofior apparuit, & melius ea, que illicita fuerant, devitavit, hoc enim nobis retulit Regis familia, que frequenter stetit in eins preſencia. Non du- bium autem, quin omnia ennormia correxiſſet, ſi diucius vixiſſet. Ipſe etiaim, quia ſuper regnum Ungarie coronatus fuerat, ſecumque in Bo- hemiam ſacroſanctam coronam regni Ungarie deportaverat, nec illuc bo- no modo revereri (ƒ) poterat, nec volebat, tandem igitur coronam cum pluribus aliis inſigniis regni Ungarie Ottoni Duci Bavarie, qui de proſapia etiam Regum Ungarie proceſſerat, voluntarie resignabat, om- nique ſuo iuri regio, quod deinceps habere poſſet in Ungaria, eidem coram pluribus Principibus & nobilibus in Brunna legaliter resignabat. Ipſe namque Otto Dux Bavarie anno Domini M. CCC. VI. menſe aprili aſſumptis ſibi corona aliisque faſcibus regalibns Ungariam intravit, ibi- que postea in regem Ungarie coronatus fuit. Subortis tamen inibi va- riis adverſitatibus anno tertio regni ſui de partibus Ungarie latenter effugit primo in Bohemiam, demum in Bavariam, longam barbam ha- bens more Ungarico, rediit, ſed interveniente mortis articulo ulterius illue minime reverſus fuit. Deportabat autem ſecum de Ungaria ſactam coronam in Bavariam, quam apud ſe, uſque ad ipſius obitum, ut di- cebatur, habuit reservatam. Si regis nomen Dux acquirit, tamen omen-- Perdit, ſorte bona caret Ungaria, namque corona. Interea Dux Lokoth co (g) plurima mala in preiudicium huius Regis iuvenis Bohemie perpe travit, ad cuius edomandam proterviam, Baronum conſilio fretus ſuo- rum, generalem expeditionem in omnibus finibus Bohemie proclamari Rex (e) Ita vox hæc, prima ſyllaba pro contracta, ſegenda eſſet , ſed veroſimilius errore ſcribæ minus recte ſyncopata eſt , legendaque prelibatis, aut ſimilis quæcunque. (f ) Lege : reverti. (g) Poloniarum Dux.

Strana 171
AULÆ REGIE. Rex precepit verſus Cracoviam dirigendam; huîus itaque expeditionis preconium, tanquam dire tempestatis & calamitatis venture preambulum, statim cum inſonuit, & maxime cum invaluit, conturbabat populum univerſum. Porro congregata maxima bellatorum multitudine, ut in Cracoviam properet, iter Rex arripit, ſed in ipſo tranfitu pauperes ac bona eccleſiaſtica exercitus multum lesit, cum enim Wenceslaus Rex in Olomuncz civitatem perveniſſet, ac in Domo Decani majoris Ecclesie maneret, flebile auſpicium, ac fatum lamentabile inchoati proceſſum itineris proh dolor impedivit; Ipſe namque Wenceslaus adhuc adole- ſcentulus Bohemie Rex & heres legitimus & noviſſimus, ſpes unica gen- tis Bohemice, oculus, omni cura fovendus , flos ille purpureus, fioſeu- lus , inquam, deſiderabilis & amabilis valde, ſucciditur, aruit, corruit & deficit. Ipſe namque Rex decus patrie , conſolatio genti ſola relicta, lumen & radix Bohemie letalibus percuffus vulneribus interiit, & deces- ſit. Cum enim eſtivo tempore, ad refrigerandum ſe, ſolus eſset in pal- lacio camiſea ſolum indutus & pallio, quidam non homo utique cenſen- dus, ſed potius Sathane ſocius, auctor ſceleris, hoſtis nature, fex & fetor omnis malicie , ad iuvenem minime inſidias ſuſpicantem acceſſit, ac ipſum, opportunitatem habens, tribus letalibus vulneribus ſauciavit, & aufugit. Miramur tamen omnes, quod tam immenſi flagitii perpe- trator adhuc uſque hodie, quis pro certo fuerit, ignoratur. Miles ta- men quidam dictus Cunradus de Bolenstein natione Thuringus cultellum ſanquinolentum in manu baiulans de pallacio proſilire , & currere viſus fuit, qui per illos, qui foris fuerunt, ſtatim rapitur, & ut occiſor Re- gis, antequam loqueretur verba aliqua, oceiditur, (h) five ille five alius reus sit, neſcio, Deus ſeit, (i) hoc autem ſcio, & notum eſt omni po- pulo, quod illius iuvenis Regis ruina innunierabilium malorum tribuit incrementa. Oquantam caliginem mentibus humanis obiecit hec inopina ta infelicitas! o quam fragilibus fundamentis ſubnixa perstitit Bohemie totius proſperitas! complorandus es nobis diucius Rex tenerrime, decon iuventutis floride, & maxime lugendus, eo quod non inter mitantes hoſtium gladios confragoſo certamine , ſed inter tuos penates, ac in gre- mio tuorum concuſſus de faſtigio tue glorie tam crudeliter, quam ter- ribiliter corruiſti. Magnum fiquidem cautele exemplum Principibus re- liqui- Y 2 171 (bò Fvanciſcus c. 18. p. 33. addit , qui quidem peſſimus homicida in partes fuit dimembratis, & a canibus devoratus. (i) Compilator chronici Spincæ Coronæ de ſuo videtur ſe- quentia adjeciſſe : Dicitur auteni , quod quidam Baro, videlicet de Lyppa culpabilis ſis, iſtud patet ex hoc, quia vexillum perforatum ducit.

Strana 172
CHRONICON 172 liquiſti, ſed pauperibus miſeriam per tuum interitum ingeſſiſti. Fama itaque lugubris, mortem Regis indicans, latius ſe protinus diffudit, ex qua dolor universum populum vehemens apprehendit, audiuntur igitur ſtatim in omnibus regni Bohemie partibus tortiones (k) pauperum, tra- ditiones, & exactiones, vexationes eorum, & inexplicabilia genera ma- lorum. Vidimus etiam non ſine gemitu cordis pauperibus ubique vio- lencias inferri per maliciam & potenciam tyranorum, ac bons occupari indebite tam religioſorum quam ſecularium clericorum, ſingula vero gravamina ſcribere, ac crudelitatis exempla, que mors iſta intulit im- matura, tempus non patitur, manus laſſatur. O quanta irre uperabilia pericula ſuſcepit ex hac morte Aula regía ſola! ipſe enim Rex ex curio- ſitate puerili & ex delectatione, quam naturaliter ex rebus precioſis ha- buit, antequam ad expeditionem procederet, crucem nostram auream, quam pater ſuus Aule regia contulerat, nobiliſſimum ornatum Ecclesie ſibi concedi rogavit, que omnia ſecum nihil mali ſuſpicans in Moravian tranſportavit, cum autem tam repente occiſus fuiſſet, hec omnia cum aliis clenodiis regalibus manus diripiens rapuit, & diſtraxit, de illo fi- quidem ornatu domus Aule regie adhuc plus quam XX. partes pretioſiſ- ſime perdite sunt uſque hodie, crucem vero auream pro CCC. marcis apud Nicolaum Sturmonis in Praga redemimus abſque ditiſſimo ſuo pe- de, ille enim pes crucis licet precioſus sit, tamen perditus est, utinam hiis tantum malis Aula regia succubuisset. Venit directe tunc interempto Rege de Olomuncz Heinmanus dictus de Duba vir potens, verbo & opere dolosus, & civitatem nostram Landescronam occupavit, & se de omni- bus bonis ac hereditatibus cirçumiacentibus per biennium intromiſit, ipſamque contra Deum & iuſtitiam retinuit , ſingulosque proventus ſuis uſibus applicavit; quam magnam autem interim paupertatis penuriam ſuſtinuerit in Aula regia anxiatus conventus, ſcit Deus, & nos ipfi co- gnoſeimus , qui vivimus & adhue reſidui ſumus , qui & talia experti fui- mus, anno autem tercio vexationem redimere cupientes, mille marcis (l) gravis ponderis predicto Baroni, ut nostra nobis redderet, dedimus, deficiente enim iuſtitia modo alio ab ipſius avaris manibus bona illa evel- lere nequaquam potuimus. Mala omnia, que ex occaſu iftius Regis iu- venis evenerunt Aule regie, diffusum eslet dicere, vel scribere. Per morſum mortis Regum generatio fortis-- Sic eft devicta, stirps maſcula nulla (k) Ita hane voeem ſervavit etiam Chronicon Spineæ Coronæ. Id est : vexationes , preſſuras. (l) Lege: marcas.

Strana 173
173 AULÆ REGIÆ. nulla relicta, - Feminei ſexus manſit tantumodo nexus, (m)-- Hinc meſtum tema dic gens orbata bohema:-- En nunc constrictus iacet hic Rex a nece victus, Heu naturalis fit nunquam Rex tibi talis.-- Re- gnum iure gemis, quod regibus ecce Bohemis - - Septem (n) privaris, & ſic miſere viduaris. Eſt factum triſte Rex ſeptimus ultimus iste, - - In quo natura (o) cuncta populo placitura - - Sic eſt deleta, gemitu gens tota re- pleta. - Sponſo ſponſa caret, de quo nunc nubilis aret -- Terra Bohe- morum paciens augmenta malorum. Occiſus est autem iste glorioſus Rex Ungarie Bohemie, & Polonie anno Domini M. CCC. VI. pridie No- nas Auguſti, etatis ſue anno XVIII. cuius anima in requie eterna, & ſede ſuperna cum angelicis civibus feliciter requieſeat. Sepultus eft autem in Eccleſia maiori ante ſummum altare in Olomuncz, nulli autem du- bium quin ipſe in Aula regia ſepultus fuiſſet , ſi poſt ſuſcepta vulnera aliquid loqui & ſepulturam eligere potuiſſet, ſepe enim dixerat, quod nusquam vellet nifi in Aula regia ſepeliri. Qualiter Rudolfus Dux Austrie filius Alberti Regis Romanorum electus fuerit in Regem Bohemorum. Anno Domini M. CCC. VI. Capitulum LXXXV. Extincto generoſo ſemine maſculini generis illuſtrium Regum Bo- hemie inde regnum naturali Domino orbatum ſibi Regem alterum aliunde heu ! cogitur mendicare , (p) quamvis paulo ante fulgens in clara gloria exterorum etiam regnorum gubernacula ſibi conſueverat, vendicare. O quam pernicioſa mutatio & deſolacio lacrimoſa ! o quam ſubito fragili- bus fundamentis ſubnixum quodlibet dignitatis fastigium corruit in hoc mundo! Occiſo itaque Wenceslao ſeptimo Rege Bohemie in juventutis ſue flore facta eſt tam Baronum, Nobilium, quam civium pro eligen- do Rege altero ad octavam Aſſumptionis generalis convocatio, in quo termino diſſentientibus votis & affectibus diſparibus impedita fuit con- cordia electionis. Quidam enim inter Electores in Rudolfum Ducem Au- ſtrie (m) Hie jam habeant poſteriores noſtri hiſtorici luculentum teſtimonium poſt cædem Wenceslai III. ex maſcula ſtirpe Przimislea nullum prorſus relictum fuiſſe here- dem, quem profecto Bohemi vel ab aratro rurſum præ alienigena ad regnum vo- caſſent. Omnes igitur illas Rizembergiorum, Schwihofiorum &c. &c. familias il- luſtres noſtras nonniſi Theobaldorum linea muliebri deſcendiſſe. (n) Wenceslaus iſte ſeptimus erat numero Rex naturalis, ut author voeat , Przemyslea ſtirpe ſatus , quem poſtea conſecuti alienigenæ. (o) Id efl ſanguis Przimisleæ ſtirpis. (p) Re- petit authos hic, quod antea versibus dixerat de Przemislea virili stirpe exstincta.

Strana 174
174 CHRONICON strie filium Alberti Regis Romanorum, alii in Heinricum Ducem Corin- thie, qui tunc perſonaliter affuit, vota fua dirigunt, major tamen pars hominum, ſed non ſanior, Heinricum Ducem Corinthie, eo quod ſenio- rem regni haberet filiam in conjugio, pro Rege sibi postulat, & eligit, quia neſeit gens stulta, quid poſtulat, & qualis fit, quem eligit ignorat, inſtrumenta producuntur pro ipſo imperialia: ut ſi quis regum Bohe- mie ſine maſculina progenie diſcederet, ex hac vita, filia eodem jure in regno, quo & filius, gaudere debeat, ne mortis aliquando rapacitas filum generationis regie interrumpat, vulgaris itaque favor clamorem excitat, & Heinricum Ducem Korinthie Regem fieri Bohemie votis optat. Saniorum , & ſeniorun tamen conſilium popularis clamoris tumultibus aures non accomodat , ſed aliud , quod tunc videbatur utilius , facere cogitabat. (q) Porro Albertus Romanorum Rex audiens, quod Wences- laus Rex Bohenie filius ſororis ſue mortuus eſſet, congregato exercitu ad terram Bohemie ſe applicat, & quod Rudolfus filius ſuus Dux Austrie eligi in Regem debeat, affirmat, atque ad hoc procurandum per ſolemp- nes nunccios elaborat. Eodem modo idem Rudolfus Dux Auſtrie, pa- tris ſuſcepta legatione, cum armatis regno Bohemie approquinguat. Ve- nit itaque Albertus Rex ab occidente, filius ab oriente, ille circa civita- tem Lunam, iſte circa Yglaviam ſua fixit tentoria, & concordes in propoſito cum omni diligentia ambo laborant pro regno. Scientes ita- que quidam de Baronibus, quan civibus, quod pater effet prepotens & filius ſuus Dux Auſtrie ſapiens & iuſtus, ipſum Rudolfum Ducem Austrie in Regem eligunt Bohemie, videns autem hec Dux Chorinthie, quia non proficeret, latenter de Praga vna cum Domina Anna uxore ſua aufugit, & per Bavariam transiens in terram suam, unde venerat, reverſus est, & quia habere in ſe conditiones, que regibus expediunt, putabatur, vulgus ex ipftus fuga communiter turbatur, generoſa etiam virgo Elizabeth filia Regis Wenceslai propter receſſum ſororii, & ſoro- ris ſue ex plena fide cepit tantum gemere, & flere, quod videre erat miſerabile, quia a nullo hominum conſolacionem volebat recipere. Ex- toto namque deſiderio libenter vidiſſet , quod Heinricus Dux Chorinthie una cum ſorore regnum obtinuiſſet; hoc tunc bonum, & utile fibi, & regno iudicavit; ſed poſtea contrarium, ficut & ceteri, experta fuit. Igitur Rudolfus in Regem Bohemie electus civitates ac munitiones quas- dam 6q) Superiora omnia hujus capitis hucusque prætermiſit Franciſcus c. ſuo 19. p. 33. quæ profecto noſſe ad hiſtoriam patriam ſpectabat, poſteriora vero pene ipſis verbis authoris noſtri narrat, ſed potiſſimum truncatai

Strana 175
AULE REGIR. 175 dam Baronibus aliquibus contulit, ac civibus donaria diftribuit, ficut ante electionem ſuam unicuique promiſerat, fic tunc dedit; nonnulli enim tam de nobilibus quam civibus fuerunt, qui ipſum Rudolfum ti- moris & muneris intuitu, licet effet ad regnandum ydoneus, elegerunt. Demum iste Rudolphus una cum patre ſuo circa festum Nativitatis beate Virginis Pragam intravit, dominam etiam Elizabeth relictam Domini Wenceslai ſenioris in matrimonio ſibi copulavit, ficut ante, quam eli- geretur, foverat. (r) Princeps fiquidem mox iſte in regui ſui princi- pio communibus infistebat profectibus, erat enim veraciter homo variis virtutum ac gratiarum dotibus infignitus, incepit itaque ſtatim ſolutio- nem debitorum, que poſt ſe anteceffores ſui Reges Bohemie reliquerant intendere, & de vrbara fiſco regis folvere creditoribus feptimanis fin- gulis marcas mille, hanc ſolucionem continuavit, uſque ad mortem. Vi- num, bladum, oleum, & cetera omnia uſui & Curie regali aptari, ne- ceſſaria ſibi aportari fecit de Auſtria, ita quod regalis ſua familia in om- nibus deliciis staret, & neceffariis opulente habundaret. Tante autem providencie quorundam Pragenſium civium inſipiencia invidebat, & in ſpiritu blaſphemie ipſum Principem ſepius mercium proviſorem nomina- bat; non enim erat eis datum desuper, ut tunc freti fuifsent bonis pre- ſentibus, & previdiſſent futuram ipfius ruinam, a malis eis ſuperve- nientibus; nobiles etiam quidam de regno, videlicet Bavarus de Straconics Wilhelmus Lepus, Hogerius, ac plures alii de Pilſna Rudolfo Regi ſe publice opponebant, ac Heinrico Duci Chorinthie, qui fugerat, adhere- bant, unde ex hoc regno dampna plurima inferebant. Rex autem iste verus iusticie & pacis zelator (s) horum nobilium contumelias nequaquam diſsimulat, ſed ipſa eſtate exercitum congregat, & nobiles illos impu- gnat viriliter, & expugnat. Nequaquam autem huius Regis potencie vires Baronum illorum reſiſtere valebant, ſed aliqui dimiſlis municioni- bus , in quibus fiduciam habuerant, a facie Regis multocies fugiebant. Tandem cum Bavarum de Straconicz graciam Regis querere cogens potentia impuliſſet; aliorum etiam protervia per Regem edomita fuiſſet, ipſum Regem gravis infirmitas occupavit, unde cum prope civitatem Horan- (r) Lege : Voverat. (s) Contra Franciſcus Rudolphum hune atro carbone notat , vero- ſimillime quod Johannes Epiſcopus Pragenſis Henrici Carinthii partes tuitus fuerit. Ita vero ille c. 19. p. 33. qui quidem (Rudolphus) Rex multas injurias Venera- bili in Chriſto Patri Domino Johanni quarto Dei gratia epiſcopo Pragenſi XXVII. intulit , & genti Boemice multa incommoda fecit & varias oppreſſiones, & ſicut Rex Wenceslaus fuit gentis Boemice zelator, fic iſte ſevus perſecutor.

Strana 176
CHRONICON Horannicz (t) iaceret cum exercitu, ipſam civitatem intravit ibidem lan- qwens lecto decubuit; videns autem Rudolfus Rex quia lanqworis ſui molestia ingrandeſceret, & quod in Pragam venire forsitan non valeret, nunccios ſuos mifit, & ad ſe Dominos Heinricum Scedlicenſem & Cun- radum Aule regie abbates, quos fingulari amore dilexerat, evocavit, intendebat enim coram eis testamentum follempne facere, & aliqua pietatis opera, que dudum in corde ſuo diſpofuerat, ut poſt, & cum istis abbatibus contulerat, ad effectum perducere, ut divinam graciam poſlit facilius impetrare, cum autem predicti abbates ad Regems veniſ- fent, eum ipſo verba quoque perpauca locuti fuiffent, eodem die non diu poſt adventum eorum Rex in viribus deficiens ad extremam horam perveniens ſpiritum Deo tradidit, ac feliciter in Domino obdormivit. (u) Mortuus eſt igitur anno M. CCCVII. V. Nonas Julii primo anno regni ſui; Nullum heredem superstitem reliquit, sed sine liberis decessit, non plene namque uxorem fuam anno vno habuerat, tempore ſcilicet illo, quo regnaverat. Sane quia Elizabeth coniugi fue prius Wenceslaus Rex XX. milia marcarum legaverat, ipſe fimiliter XX- milia marcarum no- mine teſtamenti afſignavit, pro quibus XL. millibus predicta domina Elizabeth civitates has, Grecz, Mutam, Crudim cum quibusdam aliis, pignoris titulo poſſidet. (x) Sepultus eſt autem in Praga in medio ec- clefie Kathedralis, terreque commendatus per manus domini Chunradi abbatis Aule regie tune exequias peragentis. (y) Eodem anno facta est in Bohemia & in Moravia, & confinibus earum propter defectum pluvie ariditas magna terre, cuius cauſa perierunt univerſa ſemina tam hyema- lia quam eſtivalia, arbores tam domestice, quam sylvestres perierunt, & in fructibus defecerunt, tam amara fames invaluerat, quod fibi de herbis terre variis, nature humane inconſuetis, extrema pauperum ne- cessitas ac mortalis egestas, vtcunque poterat, alimoniam favebat. 176 Qua- (1) Emendatius Franciſcus : Horazdycyowicz. (u) Peculiaria quædam ab auctore noſtro prætermiſſa iſthic intertexuit Franciſeus , clauditque : Et idem Rex Rudolphus caput ſancte Margarete Virginis , & alia mulra clenodia & ſcunaria ( lege ſanctuaria ) ab ec- sleſsa Pragenſi alienavit, propter quod Dens justus Judex dies ejus abbreviavit. c. 1. (x) Compilator Spineo-Coronenſis de altera Eliſabetha addit : Dominam vero Eliſabeth, que prius Fiola vocabatur, filia Ducis de Theſfyn, relictam Wencelai Regis Bohemiæ Do- ominus Petrus de Roſemberg annuente Rege Johanne ſibi matrimoniali fœdere copulavit. Per has nuptias Petrus de Roſemberg Regi arctius aſtringitur, & a cognatione Henrici de Lyppæ, enjus filiam, qne ſibi anunlo deſponſationis deſponſata fuit, repudiavit, & contempſit propter diutinam captivitatem Henrici ejusdem. (y) Ex his confirmatur Joannem Epiſcopum Pragenſem adverſatum fuiſſe Rudolpho, qui ne quidem exequias in ſus Cashedrali Eccleſia ipſe peregit.

Strana 177
AULÆ REGLE. Qualiter Heinricus Dux Chorinthie mortuo Rudolfo Rege reverſus fit in Bohemiam anno Domini M. CCC. VII. 77 77 1 Capitulum LXXXVI. Mortuo ſereniſſimo Principe Domino Rudolfo Rege Bohemie, non tamen de stirpe Regum Bohemie genito, & minime Regum diademate coronato, facta fuit leticia magna in ſtulto populo, & in vulgo, tantum namque a propria malicia, ac ſceleris caligine mentes quorundam ho- minum excecate fuerant , quod ad iſtum Rudolfum Principem pacificum dilectionem habere non poterant, sed tantum, ut redeat Heinricus Dux Chorinthie, affectibus, ac precibus postulant, & exorant, plerumque enim Dominus taliter diſponit , ac fieri permittit, ut flagellandus pro ſuis exceſſibus populus, id quod fibi obeſſe debeat, minime precognoſcat. Mox igitur, ut mortuus fuerat Rudolfus, a pluribus regni Baronibus , ac civibus nuncciorum turba ad Heinricum Ducem Chorinthie mittitur , & ut festinanter in Bohemiam redeat, invitatur. Cum audisset autem Al- bertus Romanorum Rex, quod Rudolfus filius ſuus mortuus eſt, doluit, ut debebat, ſed tamen ut Fridericum filium suum Ducem Austrie ad re- gnum promoveat Bohemie, verſus Bohemiam cum armatis fuum iter di- rigere feſtinabat. Interim tamen in Praga Barones, ac cives varia pro- eligendo Rege alio celebrant conſilia, sed inter ipsos est ſententia elec- tionis variata. Thobias vero Marſchalcus regni Bohemie vir utique pre- ditus magna ſapiencia, eloquencia, nobilitate, ac potencia, & ſui con- ſanquinei cum Wolframo cive Pragenſi ac cum quibusdam aliis tam Ba- ronibus, quam civibus Duci Friderico de regno favebant, & dicebant: heu quia naturalibus ramis Regum noſtrorum depredati fumus, nunc talem ſuper nos Regem constituere debemus, ſub quo tranquillius vi- vere poſſumus. Ecce proh dolor! regnum nostrum ad imperium devo- lutum eſt: unde si nos ad imperium non convertimus, mala perpetuo ab imperio ſuſtinebimus. Quis autem tam potens est inter Principes, qui contra Principem Imperii, & contra fuum ftimulum valeat diucius calcitrare? si igitur istum Ducem Chorinthie habebimus pro Rege, nun- quam ceſsabit Imperium nos & terram nostram fevis ac longevis con- flictibus impugnare. Regis igitur Romanorum filium poſtulabimus, ipsique puellam heredem noſtram ex Papali difpensacione & gracia co- pulabimus, ac in pace ſtabimus; diſplicuit ſermo huiuscemodi in oculis aliorum multorum, qui ſolum ad Heinricum Ducem Chorinthie dirigunt ſuum votum, una igitur die cum in domo Epiſcopi in Praga maiores Tom. V. Monum. natu Z

Strana 178
CHRONICON 178 natu omnes pariter pro habendo colloquio & conſilio conveniſſent, ecce Ulmannus dictus de Lewchtenberg, Heimannus dictus Cruſſina cum aliis armata manu ad conclave intraverunt, & in latere Domini Johannis Pragenſis Epiſcopi predictum Baronem Thobiam de Bechin (z) in ore gla- dii in instanti propter favorem & promotionem Ducis Chorintie occide- runt, non diu autem poſtea pro eadem cauſa cives Pragenſes Nicolaus ſcilicet Thuſinmare cum quibusdam aliis honeſtiſſimum virum Hiltmarum Fridingeri circa eccleſiam beati Jacobi Minorum Fratrum in Praga ſimi- liter mactaverunt. Sic itaque in malum totius regni & patrie pars Hein- rici Ducis Chorinthie prevaluit, & exultantibus pluribus nomen Regis Bohemie obtinuit anno Domini M. CCC. VII. Menſe Auguſto. Audiens autem Rex Albertus Romanorum, quia Ducem Chorinthie, excommuni- cationis vinculo annis pluribus innodatum, in preiudicium ſacri Imperii Bohemi aliqui elegiſſent, acrius (a) contra Regem novum, quam regnum eius animus provocatus eſt, vnde cum Friderico Duce Auſtrie ſuo filio convenit , & mala quecunque facere potuit, regno fecit. Ipſe namque cum exercitu inter montem Chuthnam & Coloniam (b) fua tentoria col- locavit, & exinde civitatem Coloniam igne ferro, & machinis hostiliter impugnavit, omnia quoque bona, que in circuitu fita fuerant, exercitus devastavit. Heinricus vero de Lippa & Johannes de Wartemberg exer- citui Regis Romani viriliter reſiſterunt, (c) plurima dampna in- tulerunt, & quia mons (d) cum Colonia per hoftes expugnatus & captus non fuerat, renitentes interius defenderunt. Domina vero Elizabeth relicta Rudolfi Regis (e) interim in Praga fuit , & quia Alberto Regi fa- vit, aliqua opprobria & moleſtias aperte Chorinthiani ſustinuit, unde ne lederetur gravius, latenter cum una ancilla, filiam ſuam Agnetam in brachiis baiulans, de Praga aufugit, cui Fridericus Dux Austrie, ut prius ſecrete condictum (f) fuerat, occurrens, circa Sderas ipſam ad caſtra ſua perduxit; fimiliter Wolframus & Peregrinus dictus Puſso cum pluribus aliis, qui Regi Alberto adherebant, de civitate Pragenſi a facie Chorin- thiani & ſuorum complicum fugiebant. Videns autem Rex Albertus quia hyemis tempus instaret, & quod ad pugnam non uſquequaque diſpositus intraſset Bohemiam, in civitatibus, ſcilicet Greez, Mutha, Po- liczca & in Crudim, ac in aliis civitatibus, ſibi adherentibus, quosdam ex (3) Franciſcus, qui ſummo compendio hæc narrat Chob de Pechina perperam vocat. (a) Supple: tam. (b) Civitatem Regiam. (c) Lege: restiterunt. (d) Scilicet Chutna. (e) Paſſim de Grecz dicta. (f) Hic parvus hiatus eſt, veroſimillime deſiderantur voces: inter eos.

Strana 179
179 AULÆ REGIÆ. ex Suevia, quam de Austria viros bellicoſos reliquit in presidio, ut cum adverſariis certarent in prelio, ipſe enim cum filio ſuo Friderieo Duce Austrie versus Austriam profectus est; cogitaverat autem, & pacto fir- maverat Rex Albertus estatis future tempore in manu forti & in multi- tudine populi in Bohemiam redire, ipſamque ſibi totaliter ſubiicere, ad- verſantes conterere, & pacem ſibi conſentientibus procurare. Sed homo cogitat, Deus vero qui in celis eft, cuius iudicia abyffus multa, quod ſibi placitum eſt, diſponit, & ordinat, puta namque, quod propter peccata populi nondum furor domini averſus fuerit de Bohemia, ut pax deberet eſſe in ea, unde adhuc manus Domini ſtetit extenta, nec utique Albertus Rex ille fuit, per quem Dominus pacem in Bohemia voluerit ordinari , ſed hoc alteri diſpoſuerat reſervari , ipſe namque Albertus Rex Romanorum ſtatim poſtea in Kalendis Maii anno Domini M. CCC. VIII. in partibus Swevie in loco, ubi ſe tutiſſimum credebat, per Johannem filium Rudolfi fratris ſui occiſus interiit. Iſte namque Johannes, cum esset heres Austrie & tantum in Austria sortiretur Juris, & Justicie ficut filii Regis Alberti, alius tamen Dominium poſſideret, ipſeque nihil ha- beret, Regem ſuum patruum pro terra ſua ſepius ammonuit, & quod ammonitio fructu caruit , malo uſus conſilio, homicidinum facinus per- petravit, & ſe ipſum minime ex hoc ditavit. Albertus vero Rex post- quam Adolfum anteceſſorem ſuum Romanorum Regem campeſtri prelio occiderat, & pro eo regnaverat, decimo anno regni ſui per eum, qui ſecum dulces capiebat , (g) nihil mali ſuſpicans occiſus ; hii vero qui per Albertum Regem in regno Bohemie in presidiis relicti fuerant, presto- lantes Domini ſui feſtivum reditum, animoſiores facti multa prelia com- miſerunt, & quia varii eventus belli sunt, viciſſim nunc quidem trium- phum, nunc periculum, nunc victoriam, modo ignominiam a terre in- digenis suſceperant. Nullus quidem dubitat, quin, amiſfa victoria, om- nes illi exteri caruerunt gloria, quando circa Mutham campeſtri conflictu ſuccubuerunt, & omnes, quafi aves capte (b) aucupe, per Bohemorum po- tentiam detenti fuerunt. Cum igitur de morte domini ſui Alberti Re- gis rumor flebilis ad eos perveniſſet, tanden intervenientibus quibusdam tractatibus de munitionibus, quas occupaverant, deſcendentes, ad pro- pria reverfi ſunt. Audiens autem Heinricus Rex Bohemie, quia Alber- tus Romanorum Rex occiſus eſt, gaviſus est gaudio magno valde, puta- bat namque, quod ex illius ruina roborari fortius deberet in Bohemia, fimiliter vulgus & populus flagellandus vberrime exultabat, quia ſe ſub Z 2 (g) Supple: cibos aut fimile. (b) Supple: ab. Cho-

Strana 180
CHRONICON Chorinthiano Principe ſecurum & felicem fieri iudicabat. Non ſic impii, non ſie , heu ! ſed tanquam pulvis , quem proicit ventus a facie terre, pax fit, & falus excluditur per hostiles impetus ab incolis patrie univerſe. Sub iſtius Chorinthiani regimine ſtatus vileſcit Bohemie, ſurgunt impii, cadunt innocentes & recti, regnat violentia, dominatur iniquitas, iu- dicium & iusticia exulat a patria, ſpoliantur ecclefie, calcantur monaste- ria, bona ipſis auferuntur temporalia, voluntas omnibus habetur pro le- ge, crebreſcunt ſpolia, viduarum, orphanorum clamoribus nulla adhi- bentur remedia, luget clerus, ululat quelibet regio, quoniam multi- plicata ſunt mala in regno Bobemie, ista enim tribus annis, quibus idem Heinricus regnavit in Bohemia, quaſsatio non ceſsavit. (i) Sed tociens repetitur, quod ipſa ſuum numerum certum (k) neſcit. Horrendum est enim mente concipere, horrendius dicere, & periculoſius per experien- ciam diſcere illa gravia pericula ac diſcrimina infinita, quibus tempore Heinrici Ducis Chorinthie tota Bohemia fuerat onerata. Diſpoſuerat enim Dominus per manum huius Principis Bohemiam non ſalvare , ſed potius plagare, ficque factum eſt, ut omnes illi, qui pridem eiusdem Princi- pis adventum desideraverant, ac operoſe procuraverant, iam propter mali exuberantiam ipſius preſenciam fastidirent. Tunc Praga letatur, Dux Heinrich quando creatur- - In Regem, plaudit gens tota, libencius audit, -- Quod sit Rex iste, putat ex hoc, quod sibi triste - Nullum suc- creſcat, ſed gaudia ſola capeſcat, —- Hinc fit exultans plebs ista, canit- que reſultans. -- Omnes letari querunt, ſurgunt epulari,-- Et per pla- teas longas duxere coreas, -- Pellifices ac carnifices (1) carmen cecinere -- Caupones ac piſtores hylaresque fuere, - Vendens atque pira, vel poma peneſtica (m) mira -- Gaudia gestabat, ſe felicem reputabat; -- Ipſaque ſtultizat, licet inveterata coriſat,-- Iste melodizat, alius cythara cytha- rizat, -- Tympana pulſabat hic, ille lyra reſonabat: -- Quod novus est factus Rex, hiis placet omnibus actus.- Heu neſcierunt mala, que ventura fuerunt - Ipſis, & toti regno. Modo ſunt bene noti -- Caſus perverſe fortune, namque ſuper ſe —- Terra Bohemorum fert pondera magna malo- rum, —- Que non ſenſiſſet, iſtum ſi non habuiſſet -- Regem, quem primo dilexit , & odit in ymo. (n) -- Nam ſub eo rapiunt plures , homicidia fiunt, - Lis creſcit, pax decreſcit, ius omne tepeſcit,-- Agri deſerti remanent, paucique reperti -- Sunt in eis fructus, quod non creſeit, ubi luctus. (o) —- In tota terra tunc pullulat vndique gwerra, Que tunc ſalta- bat, 180 (i) Hæc totidem pene verbis exſcripfit Franciscus. (k) Supple: malorum. (l) Id est laniones. (m) Pomorum ſpecies. (u) Id est: poſtremum. (o) Scilicet: est.

Strana 181
AULÆ REGIÆ. bat, ſtat, modo que reſonabat, -- Nunc silet antiqua, (p) cum lege frua- tur iniqua. - Do tibi pauca bona, cornuta Chorinthia dona, - - Pro tali Rege, (q) quem ſic mittis ſine lege. -- Dux tuus, ut recolis, fuerat Co- mes, atque Tyrolis,-- Sed nunc ut Rex fit, propriis de partibus exit, -- Et ſic mutavit loca, ſed nunquam variavit -- Ipſe ſuam mentem, tenet hanc velut ante ſcientem, -- Sicut complete dinumerant verba Poete, qui dixit: Celum non animum mutat, qui trans mare currit. Reliqua autem geſtorum eius, & qualiter ſub ipſo Heinrico Duce Corinthie regnum Bohemie fere ad ultimum exterminium pervenerit, & qualiter Domina Anna uxor eius anno Domini M. CCC. XIII. ſine liberis in Chorinthia mortua fuerit, in ſubſequentibus capitulis plenius, & diffuſius decla- ratur. 181 Qualiter Heinricus de Lippa cum aliis Baronibus in Scedlicz captus fuerit per montanos anno Domini M. CCC IX. Capitulum LXXXVII. Aſperius nichil eſt humili, dum ſurgit in altum, -- Sed brevius nichil eſt, quoniam patitur cito saltum, (r) -- Et redit in nichilum festinus ho- nor, quia filum -- Non protelatur elati, (s) ſed breviatur.- Nam rota fortune variatur in ordine lune.- Hoc montanorum tibi turgida mens aliquorum- - Demonſtrat clare, per quos potes ista probare. Fuerat nam- que in monte Kuthnenſi generatio lata Ruthardorum a Ruthardo quodam montano ducens originem, de qua cognacione nonnulli, quos nominare valerem, si vellem, deſcendentes, ſue conditionis inmemores, monta- norum ac civium metas faſtuoſis moribus tranſcendentes, ſe non mino- res reputant, quam Barones, hii enim quia fuper ſe habebant Heinri- cum Ducem Chorinthie Regem, cuius tamen legem & mandatum de- ſpiciunt, protervire more ranarum in fluvio ſub Rege tygillo (t) laſci- vientibus animis inceperunt, & quia affluebant divicie, non mediocriter faſtuoſus animus, timoris neſcius, ſed mundani honoris avidus incipit in ſui perniciem inſanire. Unde iſti cum ſuis complicibus elegerunt phariſaicum concilium, & dicebant; Regem, quem habemus, minime timemus , & ſi nobiles quidam regni non obsisterent, omne lucrum in montibus nostris ufibus applicaremus; unde fi tales Barones nostris vin- culis manciparemus omnes minere proventus eo liberius, quo lucrofius quaſi (p) Id eſt: vetula, anus. (q) Idiotiſmus illuſorius. (r) Id eſt caſum. (s) Superbi. (t) trunco, ligneo, vox ex ligno derivata.

Strana 182
CHRONICON 182 quasi hereditate perpetua cum noſtris liberis poſfideremus. Huic autem conſilio Peregrinus Puſſo , Jacobus filius Wolflini, Nicolaus Thufimmark cives Pragenſes afsenſum & inventionis medium prebuerunt, & quid ex hoc evenire valeat, tumoris obtenebrati caligine, nullatenus preſci- verunt. Sequebantur enim vehementem mentis impetum, principium precogitant non finem , & quia ad pauca reſpicientes non ſolum faciliter ennuncciant, ſed etiam facilius facere quamlibet nephariam rem acce- ptant: ecce anno Domini M. CCC. IX. menſe Marcio Peregrinus Puſſo, Nicolaus, Cunradus, Albertus filius Ruthardi in multitudine magna ar- mati populi de monte Cuthnensi hora prima diei deſcendunt, monaste- rium Scedlicenſe contumaciter ingreſſi ſunt, ibidem in domo hoſpitum Heinricum de Lyppa regni Bohemie Camerarium, Johannem de Wartin- berk, & Johannem Clingenberk de Sweuia virum strenuum adhuc dor- mientes ceperunt, & Johannem iudicem de monte Cuthnenſi occiderunt, ipſosque Barones, quos ceperant, protinus ad castrum Ludicz dedu- xerunt, magnam quoque violenciam in die illo montani in Sedlicensi monasterio peregerunt, hostia (u) fregerunt , & hinc inde Wolframum civem Pragenſem, ac alios, quos oderant, quefiverunt; Huius rei teſtis ſum, quia ego ipſe vidi non ſine dolore talem impetum, eodem die Jacobus civis Pragenſis , Nicolaus Thuſimmark cum ſuis complicibus Do- minum Petrum regni Bohemie Cancellarium, Reynmundum de Leuchtin- burk, Heynmanum filium Heynmani de Duba in Praga eaptiuarunt, & compedibus vinxerunt; sic itaque cives & Montani exultant ficut victo- res capta preda , in altum extollunt ſuperbie cornua , ſed neſciunt quia latet anquis in herba. Non longe enim postea ex ſubtilis ſeminario con- filii, Montani ac Pragenſes cives diſſentire ac diſcordare incipiunt, tra- ctatusque varii interveniunt, ac illi Barones, qui captivati fuerant, li- beri a vinculis fiunt. Ab illa autem hora liberationis ſue Heinricus de Lippa & Johannes de Wartinberk plusquam antea gloriofi ac potentes facti ſunt, illi vero, qui gloriabantur in multitudine divitiarum ſuarum, & in altitudine faſtus ſui, adeo in baratrum deiectionis ceciderunt, ita, ut non adiiciant, ut reſurgant, & nunc quidem in omnem regionem diſpersi ſunt, ſed qui manent, gloria prima carent. (x) Diſplicet hoc bellum mihi multum, quando ſcabellum -- Aſcendit ſcampnum, (y) quia nil ſequitur niſi damnum, - Quando quis civis ignobilis, aut homo quivis- Pal- (u) Oſtia. (x) Mirum Franciſcum tot tamque notabiles hiſtorias vix ſupremo labro atri- giſſe , miroque compendio omnium iſtorum illuſtrium Virorum mentionem ſup- preſſiſſe. (y) Idiotiſmus Bohemicus.

Strana 183
AULÆ REGIÆ. 183 Palmas extendit ad fortia, taleque prendit-- Pondus pompoſe, quod poſtea fert honoroſe, (z) - Hic non miretur, si paupertate gravetur, - Hic non miretur, baculis ſi percutietur, -- Hic non miretur, si poſt fatuus reputetur. — Summat doctrinam, qui vult vitare ruinam, - - Ne nimis elatum cor portet, ſi ſibi fatum - - Felix applaudit , quod ſe cito ſors bo- na claudit, (a) - Et fugit a dite. Sic forte potentia ſi te - - Extollit ſurſum, memor eſto, quod cito curſum -- Omnis honor breviat, brevis atque potentia fiat. - - Nam fortuna nutat, ſe cottidie quoque mutat. Epiſtola, quam miſit, quidam Novicius comendans ordinem Cyſtercienſem. Amico ſuo kariſſimo crucifero Johanni fratri virtutibus inſignito frater Petrus in Aula regia Novicius quidquid stillat dulcius de Domino crucifixo. De ſtatu meo queritis , & aliquid ſcire cupitis de ordine ſanctitatis, (b) reſeribere vobis neſcio, cum pauper sim ingenio, tamen hoc ſciatis : cum in luctantis ſeculi mea mens, ut avicula nubibus, ve- heretur , ac inundantis pelagi vite mee navicula fluctibus verteretur, confiderabam limpidius, quid in hominibus diverfis ageretur. Vidi quod non uno veſtigio, nec tuto remigio multi procedebant, & qui ſedebant in ſumptuoſis ratibus, ac in ſecuritatibus vivere ſe dicebant, ab hono- ris culmine, mutato fati omine, ſubito labebantur, in aquis vehemen- tibus, cunctis ſtupentibus, velud vaſa plumbea profundius mergeban- tur; non tantum ſublimium naves, ſed humilium fic interierunt ruentes in interitum, secundum eorum meritum, mercedem receperunt, dul- cibus carminibus syrenis delectati lagium, (c) audientes procelle vora- ginibus caribdi ſunt oblati, paſſagium (d) negligentes. Nullam diffe- rentiam nominis aut perſone probavi, vel decentiam viri vel matrone, inopem cum divitibus, senes cum juvenibus, non curantem reges ne- cem, cum immitibus ad se trahentem rictibus has habentem leges. (e) Sic tranfire omnia, velud eſſent ſompnia, cum considerarem, ſed peri- re, nec redire ſingula cum probarem, tune decrevi, nec implevi, vi- tam permutare, quod me vellem regule & virtuti ſedule amplius ſub- ïugare, & quod desiderium hoc erat imperfectum, inde cito ſerium in iocum eft deiectum, huius erat ratio. Nam grandis permutatio mi- hi (z) Oneroſe. () Id eſt : finit, finitur. (b) Scilicet Cistercienſi. (c) Quid vox hæc, totidem literis præter Syncopationem ſcripta , velit, nullus ſcio, niſi fortaſſis leno- cinium, Laidem, aut quid fimile ſcribenda erat. (d) Id eſt viam aut ſemitam rectam. (e) Ex his nullum ſenſum elicias.

Strana 184
CHRONICON 184 hi tunc illuxit: En Sepheri (f) flante flamine ab Austro cum ſolamine mundano ſors induxit mee carnis naviculam ad amenam inſulam, in ſalo que iacebat, in qua cor cernebat corporis delicias, delectans ami- cicias cum populo contrahebat, hic napea cum floribus, fannus (g) cum arboribus amenis applaudebat, aures mulcebat pſalterium cum figella, hic virgo tenella in manibus corizabat, cor meum reputabat ſe efse fu- per ethera, Bachus, Ceres & cetera, ad corpus ordinata, pro velle ſunt oblata, & unicuique ſenſui, ut Epycurus, cenſui in ſuo appetitu irrefrenato ritu carnaliter conſentire, ſed hec exhorta (h) gravia cum ſint, ex vite ignavia cupio pertranfire, per tam magna vitia rationis iudicia penitus funt fubverſa, intellectus ſcintilla ſceleris fauilla iacuit tunc ſubmerſa. Rexit famulus Dominum, Dominus famulatum, ancilla imperium regine heu oblatum. (i) Ex inſpirata gratia accenditur fax mentalis ſenſus , (k) ceſſat fallacia, redditur lex regalis. Sedet (1) mens & imperat , carnemque vituperat , quod ſub nephanda caligine & macu- loſa rubigine animam tenuerit, ad bona prohibuerit longiſſima vetuſtate, caro ſe ad emendam (m) exhibet faciendam, purifsima venustate con- ſulens, ut queratur carcer ordinis ſatis acer, ſub cuius cerimoniis, vi- giliis, & jeiuniis poſſit militare, & ſe refrenare. Sic igitur fit unio cor- poris atque mentis, ut queratur religio vite penitentis, conveniunt cum placito cordis in pallacio conſules, advocantur virtuales potencie, ut earum ſentencie in hoc audiantur, porro hii conſiliarii inter ſe funt va- rii, nec idem ſentiebant, quidam intellectui, alii vero ſenfui consenſum exhibebant, nam infallibilis ſcientia, ſublimis ſapiencia, agibilis pruden- tia , ingenia ſubtilia, mentis funt familia, ei tunc astabant, virtus ſen- fitiva, que magis est laſciva, & quecunque talia magis funt carnalia; fantaſma cum memoria fimul pro victoria corporis laborabant. In hoc conſilio fit ennumeratio ordinum diverſorum. Ut (n) queratur abilis, virque affabilis, hic ordo Minorum, Auguſtinus cum Dominico ponuntur in publico & Crucifixorum (o) Ordo & vita ſatis exquiſita hoc non neglexit forum- De Benedicti regula mentio fit ſedula & statu monachorum: Ex his vnum accipe ſenſum mens affatur, Intra ſeſe tacite ſenſus meditatur, De (f) Zephyri. (g) Fanns, fauia ſilva fagis conſita. (b) Pro remorſus. (i) Et hic ſen- ſus obſeuriſſimus, fortaſſis legendum, Domino famulatus, ancillæ imperium reginæ est oblatum. (k) Legendum: ſensibus. (l) Veroſimiliter: ſedatur. (m) Emendatio- nem, pœnam, ponitentiam. (n) Pro: Si. (o) Id est: Cruciferorum,

Strana 185
AULÆ REGIÆ. De Franciſci fratribus reverendis primitus agebatur, Ex hoc penſabatur, quod funt mendici ſatis habundantes. Seculi amici, in populo habitantes, dogma ſeminantes, Hoc ſenſus conſiderans, ipſum deſiderans propoſuit immitari. Mens tamen noluit, ſed caute conſuluit hoc factum prorogari. Sic Minores abeunt, Predicatores adeunt portantes morum flores, Currentes per climata, per ſermonis dogmata ſpargentes odores. Virtutibus inbuti lucent ut candela Candelabro conſtituti, per hos fit medela Anime lanqwenti, crimen perferenti omnino fit tutela. Licet sint egentes, censum non habentes, sub nigris indumentis, Hii tamen fovent studium, exercent haftiludium duris argumentis. Auguſtinienſis habitus tune ſe preſentabat, Huic dabatur aditus, hic ordo recitabat Plurima magnalia, que quanta fint, & qualia in ordine fua bona, Dicens vrbes circuio, gentesque erudio, hine magna mihi dona Dantur, quibus me nutrio, permaneo in ſtudio, & habeo, quid quid placet. Lata mea hereditas, me tuetur veritas, cura omnis iacet. Istis ordinibus, qui mendicant in vrbibus, nolui applicari, Ne picem tractans manibus, verbis, factis, auribus inciperem ſordidari. Tunc ſaliit in medium ordo militaris Secum ferens pretium honoris ſecularis Hoc ſunt Cruciferi, qui ut vulgares ceteri fere potiuntur Omnibus deliciis, tamen pudiciciis plurimum innituntur. Hunc affectare incipit & amare non defiit ſenſus, cum vidiſset, Quod eius tot eſsent glorie ; & Crucifer essem hodie, si ratio conſensisset. Hic nigrorum affuit & alborum non defuit ordo tam preclarus. Pro illo non petii nec mentem adhibui, cum eſſet mihi rarus. Poſt hos acceſſit cominus ordo, qui eft Dominus omnium aliorum, Incipiens proponere de ſui iugi onere, & vita monachorum Cystercienfium, quorum ortum (p) mentium perflat ros divinus, Sic dicens: vito ſeculum, & eius fallax ſpeculum, campeſtribus ſum vicinus Predico parſymonias, ftrictas cerimonias conſuevi obfervare, Crapulas deſpicio, nam epulo cum vitio ſe ſolet onerare. Veſcor leguminibus, terreſtribus ſeminibus, per que ſto contentus. A a Tom. V. Monum. (p) Hortum. 185 Ex

Strana 186
CHRONICON Ex hoe dulci gratia interius in anima ſepe ſum preventus, Per tenſos mundi laqueos, per meatus aqueos, & per rubrum mare. Per vallem exilii, me duce , ſolent filîi mei ambulare, Pater ſum humilium, in meis ortis lilium germinat bonitatis. Cornu ſuperbum contero , ſemen virtutis inſero , non ſentes vanitatis. Angelicis agminibus, fulgidis virginibus candore caſtitatis. Patriarcharum fetui, Apoſtolorum cetui parentes in mandatis, Et rubeis martyribus, qui totis ſuis viribus pro Chriſto dimicare. Lucidis confeſſoribus Chriſtum bonis moribus ſtudentes predicare Heremitarum premio, omnes qui in gremio meo conſervare, Se volunt, totaliter (q) pugnare , moraliter promitto adequare. Per me ſcala erigitur , Jacob, quam conſpexit , Virtutibus construitur, Job quas dilexit. Hoc ſunt paciencie , hiis ſi obediencie ſal apponetur , Cum caſtis operibus regnans in ſideribus innixus tunc cernetur. Calcatis criminibus ſub curis multiplicibus quero aggravari , Vt in polorum verticibus coronis triplicibus poſſim laureari. Gratuita encenia, & ea, que ſunt lenia conſuevi deteſtari, Vt perfecta gravia , meritorum bravia poſſint cumulari. Horum verborum ſeries cum eſſet finita In mente congeries fuit repetita, Cum ſumma diligencia & cum vehementia erat appetita Tam preclara regula, in qua tam ſedula Chriſto exhibentur Jugiter ſervicia, per que cuncta vicia procul amoventur, Sed caro de hoc doluit, nec audire voluit talia ennarrari, Querens cum Cruciferis, aut religiofis ceteris potius commorari, De hoc fit contentio corpori atque menti, Creſcit & hinc mentio turbe aſſedenti: Mens carnis deſiderio non vult conſentire , Caro mentis imperio ſpernit obedire, Hiis, qui verum indicet, ac inter eos iudicet, voluit invenire: Sed qui Samſonem robore confortavit, Et Salomonem ſciencia decoravit, Infantem Hyſmahelem , in lacu Danielem mirifice cibavit, Viaticum Helye , placidum Thobie nunccium procuravit, Volens dividere, has lites elidere quendam deſtinavit, Nunccium columbinum, qui ramum olivinum ore baiulavit, 186 Valde (q) Legendum: & taliter.

Strana 187
AULÆ REGIE. 187 Valde virum ydoneum, qui velle erroneum carnis exstirpavit, Mentisque affectum ducendi ad effectum iter demonstravit, Carnis propoſitum, quod fuit ad oppositum , ſagaciter annulavit. Et hoc procuravit, quod in Aula regia, domo egregia, Novicius or- dinabar, Patrum collegio fancto, & egregio ut tyro ſociabar. Cum de ſervitute ereptus Pharaonis, Subintraſſem tute terram promiſſionis , Cumque ſumpſiſſem habitum, cor multum eſt gaviſum, Talem putans aditum existere Paradiſum. Craſſa delectatio hic eſt ſpiritualis , Macra delicatio hic eft corporalis. Hic ager est gratiſſimus virtute ſeminatus, Odor ſuaviſſimus prece generatus Piorum , ac humilium, qui in ſupercilium taliter deputatur Ab angelicis agminibus, in quo Dei filius occiſus iocundatur, Ad ordinem hune, qui venerit, felix, ſed qui steterit, felicior reputatur. Sed vere feliciffimus, qui conftans in hiis omnibus in finem conſervatur. Cum vere ſum in cella , creſcunt nova bella , & nova diſputatio fre- quenter auditur: Nam caro & ratio diſcordant deſiderio, fortis lis initur. Quibus delectatur caro, mens gravatur, Caro corporalia , non que ſunt moralia, querit copioſe , Dicit rixoſe ſepe intellectui, quare defectui tanto miſcuiſti, (r) Quare non fuiſti in mundo, exterius vixiſſes vberius multum delicate, In propria voluntate, in cibis, & potibus, & diverſis dotibus habun- daſſes late , Hic amplius non ſedeas, nec hic fiat mora, Nec hic diu maneas, redeas ad priora, Ad hoc reſpondet ratio: vltra non taceo, ſed volo refpondere, Tu ſordida caro & ſtulta in cecitate multa, non vis tu videre, Quis ſit finis populi , qui mundo gloriatur , Nam in ictu oculi in nihilum commutatur, Et quid prodeſt homini, ſi mundum lucratur, Si tamen ipſum Domini gratia non ſequatur, Omne quod florere cernis amenum, neſcit permanere, areſcit quaſi fenum. A a 2 Mun- (r) Lege: me immiſiſti.

Strana 188
CHRONICON Mundana omnia ſunt quaſi ſompnia & quaſi ſcenum, Fertur impoſſibile : dupliciter regnare , Ad regnum non tranſibile decrevi laborare. Malo temporalibus breviter cruciari, Quam eternalibus ſuppliciis deputari. Cede retro Sathana, verba linque vana, Ceſſa garrire, nunc ſperno te audire, Te oro pie Domine pro ſancto tuo nomine, qui cuncta condidiſti, Tu pro noſtre ſcelere tuum ſanctum cedere corpus permiſiſti, Fac nos te semper querere, pre cunctis diligere, nam hoc precepiſti. Et tu clemens, pia, dulcis Maria, que es claritatis ſpeculum, ſol il- luſtrans ſeculum, benignitatis facie rora rorem gracie ferendo nobis ſo- lamen per ſecula cuncta. Amen. 188 Incipit tractatus chronographus de Domino Johanne rege Bohemie ſereniſ- ſimi Principis Domini Heinrici Imperatoris Romanorum filio, ubi primo vidende ſunt cauſe, propter quas vocatus fuerit ad regnum Bohemie, & Domicelle Elizabeth matrimonialiter co- pulatus Anno Domini M. CCC IX. Capitulum LXXXVIII. Quando regit male Rex, errat grex, deficit & lex, -- Inficit hos fex, ingruit hiis nex, dampna manent ſex. -- Mors ſolet hunc capere, reliqua captiva tenere, -- Liber ſervire, ſeges incipit ampla perire, -- Pupillus flere, de ſponſo ſponſa dolere, - Et creſcunt plura plerisque gra- vamina dura. (s) Cum enim ſub inpotenti, & inordinato regimine Hein- rici Ducis Chorinthie, qui duntaxat nomine titulum gerebat regni, regnum Bohemie, quod ante ipſius adventum pace & divitiis fuerat opulentum, crebreſçentibus vndique malis devastans pateretur diſturbium, & tunc quaſi iam finale ipſius honoris exterminium minaretur, ipſa quoque in ſe regni facta eſt (t) divisio deſolacionis proprie preberet evidens argu- mentum, nisi manus restaurans, & diſpersiones factas congregans, di- ſcerpta vniens, tantis periculis velociter obviaret Virgo generoſa de se- mine regio progenita, iuvenis etate, ſed matura moribus, & mente cana, Elizabeth Domini Wenceslai Regis Bohemie quinti, (u) ſed Polonie pri- (s) Hos ſex verſus Franciſcus ſubnexuit captivitati Baronum in monaſterio Sedlicenſi Su- periore capite narratæ. (t) Vox hæc ſuperflua. (u) Scribendum erat: Sexti,

Strana 189
189 primi , fundatoris Aule regie filia tacite confiderationis oculo incepit cla- rius perſpicere & perpendere intra ſe ea, que etiam plures alii viri ſa- pientes pacis amatores ſenſerunt , & ſepe mutuo loquebantur, quod vi- delicet foret valde impoſſibile, quod in tam valido regno Rex iste in- validus, cuius regnare erat negligere, poſſet aliqualiter longo tempore remanere. De hoc ipſa quidem ſagax virgo doluit , & undique angu- stiis ex eo vallata fuit. Turbavit enim ipſam paterni regni & heredi- tatis ſue excidium , & nihilominus ſuper ſororio ſuo & ſorore ſua domi- na Anna, quibus peroptime de omni fauiſſet, si apti fuiſſent, honore & gloria, quod ſeilicet stabiliri nequaquam in regno poſſent, & eiectionis ipſis faciende iam certiſſime preſcia animo turbabatur, nequaquam vero ambitione regnandi ſimulatorie turbabatur, ſed compaſſione animi de malo ſororis & ſororii piiſſime movebatur, plures enim ſuperſunt ho die, qui noverunt, quod eadem puella Elizabeth ſue ſorori Anne etate maiori, cum de marito ſuo Duce Corinthie ſpes adhuc proficiendi exi- steret, de regno fauit maxime, & corde; hoc autem tunc clare patuit, quando Duce Auſtrie domino Rudolfo electo in Regem a regni nobili- bus & civibus, Dux Heinricus Corinthie latenter de regno in Chorinthiam aufugit. Ipſa namque virgo fidelis propter diſceſſum ſororis & ſororii tantum doluit, quod inter fletus & ſingultuoſos gemitus ſepe quaſi in amenciam cecidit , ita, quod inter ſuſpiria ultimum quaſi vellet efflare ſpiritum, aſtantibus & inſpicientibus timor fuit; flevit igitur aſſidue ſo- roris abſenciam, & niſi fuiſſet retenta violenter, & prohibita, ipſam utique fuiſſet uſque in Chorinthiam ſubſecuta , ſed heu ad ſuum pro- prium malum & tocius Bohemie incommodum exaudita eft oratio Eli- zabeth, nam mortuo Rudolfo Rege, qui de Austria egreſſus fuerat, in Bohemiam Chorinthianus revertitur, ſed fedo ipſe introitu, ut prius eſt habitum, (x) ad regnum ingreditur Bohemorum. Virgo Elizabeth ex hoc adventu ſuſcipit gaudium , ſperans fieri ſuum & regni ſolacium , ſed in contrarium res evenit, nam ipſo Corinthiano in principio reditus ſui ſtatim remiſſius agente in regno, ipſum populus parvi pendit, qui- libet per ſe Rex eſſe voluit, voluntas enim uniuscuiusque ſibi lex eſſe incepit. Et redit in peius, quia Rex est quilibet eius, (y) - Non curans Regem, quivis ſtatuit ſibi legem - Sicut vult, quivis bellat, cum milite civis. - Quod potuit rapere, de regno quisque tenere, -- Hoc voluit, villas hic, vrbes hic tenet, illas -- Non reddit, ſervant regalia, sic & acervant - Multi multa bona ſibi. Regni digna corona- Ex hoc defluxit, AULÆ REGIÆ. tan- (x) Id eſt: dictum. (y) Pro ſuus.

Strana 190
190 CHRONICON tantum, quod poſtea luxit -- Qui Prage gaudens fuit, ante manum fibi plaudens. - Namque prius riſit plebs, quando Chorinthia mifit-- Regem, ſed flebat cito poſt, cum rebus egebat.-- Sie Rex ingratus vulgari voce vocatus, -- Et fit despectus, a plebis amore reiectus. Sed non est neces- ſarium plura hic ſcribere de hac materia , cum ſit ſuperius diffuſius pertractatum. Qualiter Domicella Elizabeth dominum Conradum Abbatem primum Au le regie ad ſui promotionem exhortata fuerit, Anno M. CCC. IX. Capitulum LXXXIX. Statu itaque regni Bohemie defectibiliter ad interitum tendente, Duce quoque Chorinthie ex ſui inerti negligencia pene omnibus regni incolis diſplicente Elizabeth virgo ſapiens, & vere una de numero pru- dentum dolorem gerebat in suo pectore, eo quod ſuum hereditarium regni patrimonium miſere propter regnantis ignaviam cottidie cerneret ſic perire. Accidit autem, domino diſponente, quod die uno ad ipſam virginem regiam, cum in Kathedrali Ecclefia Pragenſi Miſſarum audiret ſolempnia, Dominus Cunradus Aule regie Abbas primus accederet, eam- que cum reverencia ſalutaret. Sed ex quo facta fuit vox ſalutationis in auribus Virginis Elizabeth, non quidem exultabat, ſed exaltabat gemi- tum, & dolorem expreſſit in ſono, qui, propter deſolationem regni patris ſui, cordis eius diu latuerat in ymmo, cogitabat autem qualis eſſet iſta ſalutatio, & quis eſſet ille, qui ipſam ſalutaſſet deſtitutam ſa- lute, ſciebat autem virgo ſapiens, quod ſalutans eſſet ille, quem propter fidem integram & finceritatem puram tenerrime ficut ſuam animam di- lexerat Rex Wenceslaus piiſſimus pater eius; cogitante autem tunc ipſa, quia non est, qui conſoletur eam orphanam ex omnibus caris patris ſui, erumpere ex oculis ceperunt lacrime, & non poterat ſe continere. Vi- dens autem Dominus Abbas tristem nimis Regis filiam contriftari cepit & ipſe , cur, inquiens , tuum pariter & meum affligis ſpiritum tot lacry- mis & ſuſpiriis o incliti filia Principis ? at illa o utinam ait : aque de oculis meis fluentes non deficerent, quousque cordis mei flebilem con- ceptum plenius indicarent, ſed ſuperexcedit omnes lacrimas meus do- lor, orphana, inquit, ego ſum, utroque orbata parente, regnum pa- trum meorum & hereditas diſſipatur, & hie meus ſororius, quem meum conſolatorem, & regni reformatorem ſperaveram, factus est quaſi omni populo in deriſum, melius expedit mihi mori, quam fic miſere vivere, &

Strana 191
AULE REGIÆ. & meam regnique deſolationem videre. Soror mea, ut timeo, cum ſuo marito cras de regno iſto eicietur, aut hodie, & ego quo ibo, con- fulite Pater, conſulite michi derelicte puelle, confilium prebete orpha- ne mihi virgini & pupille , attendite Pater Abba, quod , ut experimento didici, ſoror mea, iam me ſine cauſa perſequitur, & cui de portione regni, que me contingit, bene faui, & faueo, michi non fauet vivere in hoc mundo. Ostendite amaricate filie amoris dulcedinem, quam ex patris mei pectore ſuaviter ſepe ſuxiſtis, & plurima fimilia cuim lacrymis loquebatur. Ad quain pius Abbas: turbat me inquit filia mea ſermo tuus lugubris, & plus turbat me defectus tuus, quem pateris, maxime ta- men premit cor meumm, quod iſtis tuis iustis querimoniis adhibere non valeo remedia. Chorinthianus iſte tuus ſororius, qui licet infructuoſe nomen Regis in regno isto retineat, non patitur tamen, ut quisquam tibi bonum conſulat, tua ſolacia ſua autumans fore dampna; verum ta- men, ut de pietate & amore patris proles gaudeat, ut & fidem meam etiam ſervem in ſemine eius, qui feliciter mortuus eſt, quem vivum dilexi, id modicum, quod mea parvitas ingenii conſulere poterit, li- benter pro reformatione regni & conſolatione tui & multorum paupe- rum cupio & ſpondeo, quantum Deus michi amministraverit, inpertiri: constans esto regis filia, dominus tecum est, nil paveas, & ex illa hora illius virginis, quam ab infantia plus ceteris ſororibus dilexerat, Domi- nus Abbas pii patris more curam habere ceperat plena fide. Sed quia tunc inter plurimos homines , in rebus agendis maioris rationis & expe- riencie dote preditos, fermo & certa estimatio vertebatur talis, quod Chorinthianus in regno diu non poſſet ſubsiſtere, & regnare, tum quia poſſe & noſſe, que ad statum exiguntur regium, ſibi minime inherebant, tum quia Regem Romanorum haberet inimicum, in cuius preiudicium regnum ſibi vſurpaverat Bohemorum, tum quod regni incole inter ſe plu- rimum diſſidebant, & plurimi de Rege alio cogitabant, unde vulgare tunc exiit proverbium: Chorintani cito, a quo venerunt, redeant ad (z) nullum. Cum autem nonnulli nobilium de Duce Friderico Austrie, alii de Miſnenſi Marchione Friderico, alii de aliquo Duce Polonie, quere- rent & tractarent intra ſe, quis eorum aptior Rex fieret, Dominus Hein- ricus in Scedlicz & Dominus Cunradus Aule regie Abbates cum quibus- dam ipſorum familiaribus ſermonem huiuscemodi proponebant: Cum ſceptrum Bohemie a corona Imperii dependeat, humana non capit racio, quo- 194 (z) Hic erat hiatus, quem poſterior aliqua manus explevit voce: nullum, qua quid vo- luerit, hand asſequor, nisi forte pro nihilum accepit, aut ad uullam substantive.

Strana 192
CHRONICON quomodo pax in Bohemia eſſe valeat, niſi per Imperium ſtabilita legali- ter fiat, Bohemorum etiam dignitas nequaquam regnare ſuper se gentes pacietur exteras, cum ipfis fit adhuc ſemen regale relictum genus vide- licet nobile femininum, quid igitur reſtat aliud, niſi ut uno rupto vaſ- culo aliud reparetur, recurrendum eft ad figulum, per cuius artificium melius adaptetur. (a) Quando frangis vas, non fle, ſed ſumme duas mnas, -- Pulchrius hinc & emas, vadem ponas, tibi do fas. (b) 192 Qualiter Dominus Cunradus Abbas Aule regie ad Dominum Heinricum Romanorum Regem pro emendatione ſtatus Bohemie iverit anno Domini M. CCC. IX. Capitulum XC. Ordo juris & racionis expoſtulat & hortatur, ut pro relevandis op- preſſorum ſarcinis a ſubditis ad ſuperiorum ſalutare preſidium fiduciali- ter recurratur , previo igitur conſilio plurium ſapientum , & quorundam nobilium & civium, qui bonum pacis, & patrie diligebant, pridie No- nas Augusti Dominus Cunradus Abbas Aule regie primus, me habens pro Capellano & Comite ſui itineris , de Praga exivit , & ad dominum Heinricum Regem Romanorum in civitate Imperii, que Helprunna dicitur, dietis ſervatis continuis, in previgilia Aſſumptionis beate Virginis proſpere Deo duce pervenit, ubi oportunitate captata Domino Petro Moguntino archiepiſcopo, & domino Heinrico Tridentino Epiſcopo Cyftercienfis or- dinis preſentibus, ipſe abbas coram Rege multis exhortacionum pre- miſſis ſermonibus in eccleſia fratrum Minorum legationem ſuam legali- ter taliter est exorſus: Rex, inquit, Regum & Dominus dominantium, veſtrum o Rex dignitatis apicem ſuper filios hominum diſpoſuit exaltare, ut ſub umbra alarum veſtrarum orphani pupilli protegantur, & vidue, recreentur oppreſſi, erigantur eliſi, & veſtro ſuffulti tutamine populi gaudeant universi, huius ſpei innixus anchore querere veni vestram con- ſolationem o Rex de regno devaſtato, & de populo venio deſolato, de regno, inquam, Bohemie, quod pridem honoris face viguit, & ut ver- nalis flos emicuit , ſed heu nunc rupta habena pacis & concordie viluit, & ſîluit mole preſſa meroris, defecerunt inibi, proh dolor! divorum Regum naturales ramuſculi, qui cum fructu virtutum & operum florere & (a) Omnes hujus capitis memorias prætermifit Franciſcus. (b) Perobſcurus finis ipfitis verſus , nam & vox ſyncopata vadm nuim vadium id est pignus, num vadem notet, incertum.

Strana 193
AULÆ REGIÆ. & frondere ſolebant in gloria, ſubditosque fuos tranquillitatis & equita- tis ſolatio confovere, nunc vero maſculino extincto ſemine ſuperſunt quatuor illius piiſſimi Principis Regis Wenceslai filie, quarum etate ma- jor Domina Anna, que Duci Chorinthie Heinrico matrimoniali nup�t conjugio, regina quidem Bohemie vocatur, licet regalis dignitatis de- cenciam propter ſui conſortis diſplicenciam minime ſortiatur, est & al- tera virgo prudentiſſima Elizabeth nomine, que adhuc virile ignorat conſorcium, mente ſagax, & cana, candens puellaris pudicicie & virtu- tum iubare , preclarorum morum indiciis ipſa ſola totam Bohemiam con- ſolatur. Tertia eſt & filia Margaretha, que Duci Wratislavienſi Bouslao est matrimonialiter sociata, est & quarta filia adhuc infantula Agnes dicta ex Domina Elizabeth Kalisiensis Regis filia generata: ad has quatuor fi- lias orphanas, ut de regno ſuo hereditario recipiant conſolacionem, Im- perialis elemencie reſpicere condecet pietatem. Summopere tamen illam virginem virtuoſam, que iam annos attigit nubiles veſtra proſequi tene- tur gratia, & favor proficuus o pie Domine Rex. His itaque expla- natis per ordinem ſermonibus Rex reſpondit: regnum, inquit, illud, cuius ſtatum nobis Pater abbas exponitis, tale eſt, quod, ut hii, qui iura Regum & decreta legum sapiunt, nobis dicunt: per mortem Regum naturalium regni eiusdem eft fimpliciter ad ſacrum imperium devolutum, unde digne imperialis intereſt providentie, ea, que ad pacem funt, illi regno ſollicite cogitare. Sed vtique cogitationes pacis & non afflictionis cogitaremus multo amplius, si nobiles & cives Bohemie Heinrico filio Menhardi, quondam Ducis Corinthie, in magnum preiudicium Imperii contumaciter non adhefiſſent, & adhuc adherere ceſſarent, aliqui cauſa lueri, unde non inmerito Dei indignatio, anguftia, & exterminans afflictio ſupervenere illi regno, quod Regem ſibi ſtatuere, & ſervare temere nititur contra legem. Informati enim ſumus de hoc plenius, quod non zelo publici boni, & communis iuftitie, ſed potius ſpe turpis lucri, & cauſa diſcordie dictum Heinricum de Chorintia, non ut ipſum regnare vellent, sed quod ipfîmet magis errare (c) valerent, plures Barones & cives particulariter elegerunt, quid igitur mirum, quod talis Rex in regno tabeſcit, quem pia intentio boni communis non statuit, aut elegit? Regnum Bohemie in manu noſtra eſt, cui dare voluerimus, dabimus il- lud, invicta potentia imperii nequaquam terrebitur, ſi pro conſervan- dis juribus ſuis, que habet in regno Bohemie inpenſas maiores facere, quam fecit hactenus, compelletur, non eſt enim qui de manu imperii B b Tom. V. Monum. (c) Verofimilius: regnare. 193 ra-

Strana 194
CHRONICON rapere valeat regnum illud, ſed potius, cui voluerit, conferet. Hoc & adiecit Rex: habuit, inquit, adhuc Romanus Princeps heredes, con- ſanquineos, & amicos, qui nunquam contradixerunt nec contradicent Imperio, quibus certe melius favere debemus de regno Bohemie, quam illi, cuius pater, & ipſe non ſolum ſacro Imperio, ſed etiam ſancte Romane Ecclesie multis temporibus pertinaciter restiterunt. Audiens autem abbas pius, quod non ſolum Chorinthianum Principem, verum etiam omnes Regis Wenceslai (d) quatuor filias a regno, ne regnent in eo, vellet Rex excludere, turbatus est, & ait ad Regem: nunquid Im- perialis equitas, que clemencia conſuevit stabilire fuum solium, perdet innocentem cum noxio? absit hec impietas a Domino meo Rege, & fi domina Anna Duciſſa Chorinthie, que nunc nominatur Regina Bohemie occaſione ſui mariti indignationem Imperii incidit, dicite queſo, in quo virens virginis virtus Elizabeth, ſapientie flore predita, paternam ha- reditatem demeruit? In quo demeruit ipſa puella nobilis, ex illuſtri re- gum proſapia progenita, que in illo regno, cuius heres eſt, & fi non poſlit fieri Rex natura, & ſexu nolente, faltem imperiali gratia annuente rite Regina debeat vocari & fieri. Exigit enim Regine fibi offerri ho- norem ſagaciſſime iſtius virginis Elizabeth multiplex laudanda conditio, & feliciorem ſe fieri omnis Bohemie populus exiſtimat, ſi pro patre ſa- piente ſapientem mereatur hanc habere filiam patri superstitem Domi- nam & Reginam. Et ut testimonium perhibeam veritati, tante diſcre- tionis & bone compoſitionis puella, qualis est iſta , etiam ab extremis mundi finibus eſſet adducenda, ut per ipſam terra reſurgeret deſolata, & hee ad hoc nata eſt, & forſitan ſic Deus diſpoſuit, ut extincto maſ- culino regio ſemine per hanc puellam teneram, regnum quod corruit, addicere (e) nunc debeat, ut reſurgat. Legimus enim non ſemel ſed ſepius dominum ſalutem dediſſe in manu femine ſacra pagina hoc testan- te: Judith, Delbora, Heſter prodeant in exemplum, per quas opera- tus eſt dominus ſalutem in conſpectu plebis ſue Iſrael. Huic igitur vir- gini veſtra pietas Domine mi Rex de regno illo faveat, cui nativitas, hereditatis titulus , etas, virtus , ſagacitas favorque populi ſui favent. Talibus pluribus exhortationibus & precibus abbatis Rex pie inclinatus, coram domino Petro Moguntino archiepiſcopo, qui etiam ad hoc ma- gnam operam & opem appoſuerat; Rex reſpondit, ita dicens: nulla alia virgo ſeu femina de quacunque gente alienigena Regina effici debet in Bohemia, niſi Elizabeth Regis Wenceslai filia non obſtante impedimento quo- 194 (d) Hie hiatus unius vocis est. (c) Id est: adjicere.

Strana 195
AULÆ REGIÆ. quolibet, quod poſset forſitan advenire. Ad hoc gratioſum promiſſum abbate uberius exultante & pre gaudio rogante, & ad maiorem tanti facti certitudinem, ut Rex ſuam manum porrigeret, aliqualem (f ) fu- per eo stipulationem faceret; Rex reſpondet: Pater abba manus nostra nunquam violat, quod os dicit, ymmo noſtrum verbum vobis & om- nibus debet esse privilegium bullatum, ſufficit, inquit abbas, ſufficit mihi iam Domine mi Rex, fiat ergo illi ancille humili ſecundum ver- bum tuum. Gue autem dixit Rex, facta ſunt omnia; que verbo & ore diſpoſuit , manu & opere complevit, nec quidquam cecidit ex om- nibus verbis ipfius ſuper terram. 195 Facta eſt autem promiſſio in Helprunna in vigilia Aſſumptionis vir- ginis glorioſe, ipſa utique glorioſa virgine propter promotionem or- bate virginis talia diſponente. In ipſa vero die Aſſumptionis ibidem in eccleſia Minorum vidi ſereniſſimum Principem Dominum Heinricum Ro- manorum Regem, quem ſua virtus & gloria ſuper omnes filios homi- nuim extollebat, humiliter ſolotenus in terra ſedere ad pedes fratris Ma- thei ordinis Predicatorum ſermonem de Aſſumptione facientis. Post fi- nem vero ſermonis frater Matheus loquebatur in audiencia univerſe mul- titudinis: Magnificemus, inquit, fratres hodie omnes dominum Salva- torem omnium & oremus pro conſervanda & augenda gratia & gloria domini noſtri hic preſentis. Reversi sunt, inquit: Regis noſtri nunccii, videlicet Philippus Eystetensis, & Sifridus Thurinensis epiſcopi ad sedem apoſtolicam miſſi, qui domino Regi bullatas retulerunt litteras, in qui- bus Dominus Papa Clemens quintus ad ſuſcipiendam ſanctam coronam Imperialem invitat, & evocat dominum nostrum Regem, ſcribit enim Dominus Papa, quod quandocunque infra triennium Rex voluerit & pa- ratus fuerit, ſibi imperiale Romanum velit imponere dyadema. Ex illa vero hora Regis accensum & incensum fuit desiderium, qualiter ad il- lius magne dignitatis fastigium cum debita poſset pervenire decencia. Iſtis omnibus totaliter pertractatis, Dominus abbas ad generale proficiſci- tur Capitulum, hoc enim tunc ordinis nostri exigebat edictum. (g) Ast ego letanter redii Pragam properanter, -- Greſſu non ſegni, certus quod filia regni - Sit regnatura, que ſervet propria jura, -- Atque ſue gen- tis, virgo mentis ſapientis, -- Cuius erat vita viridi virtute polita - - Elizabeth dicta, non eſt ſua gloria ſtricta, -- Sed multum larga ſua laus, Bb 2 cum mente ſit Arga. (h) Qua- (f) Hiatus unius vocis eſt. (g) Horum fruſtra rurſum memorias in Franciſco requiras , quas penitus reſecuit. (h) Id eſt: oculea.

Strana 196
196 CHRONICON Qualiter Heinricus de Lypa, Johannes de Wartinberg eum quibusdam aliis Baronibus & civibus Pragensibus inceperunt domicëlle Elizabeth fideliter adherere. Capitulum XCI. Cum multiplicata eſſent mala in regno Bohemie & iam ab omni loco per diſcidium expulſa eſſet ſecuritas, ita quod etiam intra civitates munitas, pullulante diſcordia, pacis tranquillitas eſſet rard, vicinus de vicino , hoſpes de inquilino diſſideret, & frater de fratre confidenciam vix haberet, omnes quoque interiore (i) fimul perterriti nunquam, nec nusquam ſecuri (k) armati in vico, in foro, eciam in propria domo communiter incederent, portantes ſinguli ſcutum & gladium, ad bel- lum ſemper parati, ſicut enim ego tunc ſepe vidi in Praga, quod qui duas habuit tunicas vendidit unam, & emit gladium. Mutabatur tunc vomer in gladium, & falces in lanceas. O quotiens vidi & condolui, quod honeſtorum civium cohors pacifica, que prius veſtiebatur mollibus, metu virorum diſcolorum ſociorum ſathane, induta thorace, lorica, caſſide, ſeu galea premebatur; his tamen omnibus honerata (1) & ar- mata vita ſingulorum tremebat. Generaliter autem tunc nullus ordo, ſed horror erat horribilis in regni vrbibus & locis univerſis ; ſed quid fecit omnia mala hec? certe nihil aliud, quam illud: Cum caput egro- tat, cetera membra dolent, -- Cum caput egrotat, corpus mala pocula potat, -- Cum caput egrotat, tunc corpus ſub vicio ſtat, - - Cum miſer eſt Princeps, tunc nemo ſcit eſſe deinceps -- Felix ſecure, ſed erunt plures ſibi cure, - - Quando ſub Rege populus vivit fine lege. De quibus omni- bus nos, qui adhuc vivimus, & ſtatum regni tempore Chorinthiani Du- cis vidimus, ipſa flebilis experientia cum noſtro periculo erudivit; co- gnovimus enim & vidimus, quod propter ſenis Regis ſenilem puericiam, & iusticie inopiam omnes facultates pauperum potencioris manus rapuit violenter, nec fuit , qui ſuper hiis pupillo & orphano de iuſticia aut iudicio reſponderet, ceſsavit ergo transiens per ſemitam, luxit & elan- quit terra, confuſus eſt totaliter ſtatus regni. Videntes igitur quidam de Baronibus regni Bohemie, viri videlicet laude digni, Heinricus de Lypa, Johannes de Wartenberg & quidam alii, quod ex defectu regnan- tis & male regentis mala fierent in populo ſuo, dixerunt ad ſemetipſos, & mutuo loquebantur, quid patimur, aut quid nati fumus videre con- tritionem populi linqwe noſtre ? Chorinthianus autem ifte, cui occasione & (i) Supple: metu aut timore. (k) Supple: niſi. (l) onerata.

Strana 197
197 AULÆ REGIÆ. & cauſa uxoris ſue regni noſtri filie propter ſpem boni multo ſervivi- mus obſequio, ultimo inducit exterminium noſtro regno , nobis namque malum pro bono reddidit, pro pane lapidem, pro piſce tradidit ſcor- pionem; ipſe obprobrioſe hoc anno plebegium vulgus de Kuthna in Scedlicenſe cenobium nos captivare permisit, & in nobis fidem turpiter violavit , nunc quoque alienigenas advocat , qui ſolum noverunt regnum rodere & vastare, & plus, quod peius est, (m) vitam noſtraim perdere, quam noſtram pecuniam acquirere iam laborant; tali igitur inmerito noſtra comitantur obſequia, (n) qui ſe regno & nobis plus Tyranum quaim Regem, & plus leforem & ceſorem exhibet, quam defenſorem, cuius verbis & promiſſis adeſſe ſolet hefitans certitudo. Fidem autem noſtram optime ſervabimus, ſi regno, tendenti ad interitum, ſubveni- mus. Habemus adhuc a Deo nobis reſervatam virginem regni hære- dem , & filiam , que ad hoc ſatis apta eſt, & nata, ut nomen regine gerere debeat in hoc regno, virgini itaque tali de congrua copula co- gitabimus maritali; volat autem per univerſum mundi ambitum de do- mino Heinrico Rege Romano fama celebris, & nichilominus per viros veridicos ſumus de hoc plenius informati, quod Princeps idem Roma- nus unum habeat filium, quem vtique pro Rege futuro, cinctum multa milicia, intendat mittere ad hoc regnum; aſſerit enim Rex ille, quod per mortem Regum nostrorum naturalium ad ſacrum Imperium noſtri ſit regni collatio devoluta, his omnibus eventibus occurritur, ſi noſtra Domicella Elizabeth alicui viro pro voluntate Regis Romani matrimo- nialiter copulatur. Placuit hoc omnibus conſilium , ut nullum deinceps Chorinthiano prebeant famulatum, per quem respublica deducta eſt ad nichilum. Corinthiano igitur publice contradicitur , & quilibet ſe cu- stodit, ne a Chorinthiano eodem incaute ledatur, nam prius & poſt di- cebatur plures lesiſſe, si non manu, tamen permiſſione, conſenſu, & ſuggeſtione. Si quis delinquit, ut Paulus Apostolus inquit, -- Qui con- ſentit ei, fit reus ipſe rei, - Conſentit genti Dux iſte malum facienti, - Illud oportebat fore tunc: nam quando iubebat -- Hoc aut hoc fieri nullus fecit, ſed haberi -- Cepit in hoc riſus; honor hinc fuit eique reciſus. Aliis vero pluribus viris ſapientibus de eiectione Chorinthiani de terra indicia prophetantibus honorabilis vir Magifter Ulricus Decretorum Doctor taliter loquebatur: ſi Chorinthianus iste in regno Bohemie pro- ficere debuerit, aut manere, de cetero nunquam habebo tantam ficut hacte- (m) Subintellige tam. (n) Fortaſſis legendum: Talia igitur merita ſeu demerita neſtra comitantur obſequia. ..

Strana 198
CHRONICON 198 hactenus habui fidem in clavibus ecclesie & ecclesiasticis Sacramentis. Quomodo enim aliquis proſperari, aut proficere poterit, qui antequam natus, necatus fuit ſpirituali excommunicationis gladio in matris ſue vtero, vſque in tertiam & quartam generationem? & ſi proficeret ma- gnam irrogaret contumeliam ſua proſperitas clavibus & ecclefie Sacra- mentis; qualiter autem idem Dux profecerit, ſequens narratio decla- rabit. (o) Qualiter Domicella Elizabeth ſororis ſue Anne & aliorum honoris ſui emulorum perſecutionem paſſa fuerit, & in Nowenburgam de Praga fugerit anno Domini. M. CCC. X. Capitulum XCII. O quanta eſt peſtifera pernicies corrodantis (p) invidie, que ſolum triſtatur de proſperis & paſcitur de adverfîs. O honoris emula, inimi- ca nature invidia! tu exagitante perſecutionis aculeo doloſe perſequeris & mentaliter (q) disjungere niteris , quos carnis & ſanquinis neceſſitas primordialiter unionis compage federavit. O livor deteſtabilis invidie! quot & quantis imbecillibus animis detractionis materiam de huius vir- ginis Elizabeth virtutibus tradidiſti. O execrabilis invidia! quociens cum tua fterili dextera oblocutionis zizanias ad virtutum viridarium hu- ius orphane virginis transjeciſti. O quociens vitam nitidam & famam floridam generoſe virginis livor edibilis invidie extinquere falſe infamie nubilo fallibiliter attemptavit. Omnia enim, que bona funt, & quan- tumque bona, interpretari ſemper in peius invidentis eſt officium, & propria hereditas odientis. Oro te Domine bonorum Creator, & ama- tor in (r) huius virginis emulos, qui ſemper letantur, cum alii mali fe- cerint, & in rebus peſsimis delectantur, ad locum velis transmittere, ubi materiam habeant ſue letitie, hoc eſt ad portas inferi, ubi eſt plena ſufficiencia omnis mali, ut ſaltem ibi de malis aliorum inſaciabilis eo- rum rabies faturetur. Sed que, & quanta ab emulis, que non Dei emulationem, ſed ambicionem habebant, paſſa est hec puella tenella, certe ſuſtinuit contra ſe maxima bella. Cum enim eſſet virgo sapiens ex- cellenter naturali induſtria predita, & ex hoc (s) ſuum favorem & amo- rem multorum animos attraheret, & ex prudentis facundie (t) & ratio- nabili (o) Et horum omnium memoria transmiſſa eſt a Franciſco. (p) Lege: corrodentis. (q) Id est est: mentes. (r) Id est: adversut. (s) Supple: per. (t) Lege verofimiliten: prudentia, facundia,

Strana 199
AULÆ REGIÆ. nabili eloquencia pluribus nobilibus Baronibus & civibus complaceret, ex affabilitate quoque benigna morum puellarium ſe unicuique prout decuit honeſtiſſime conformaret , impaciens invidorum animus, hoc ſuſtinere neſciens, ſevire cepit ore rabido, omnia virginis a Deo data beneficia in vicia cepit exponere, sapienciam eius stultitiain, prudens eloquium, multiloquium, eius equitatem, crudelitatem, affabilitatem quoque ipfius levitatem fore animi afſerebat, & quod lamentabilius eſt, huius virginis famam ad infamiam convertere non ſolum cohors invida, ſed eciam ſoror ſua propria ſepius nitebatur, hoc ego ipſe comperi, quando cum Domino abbate ad partes Reni in negociis illius puelle veni, invidorum etenim linqua doloſa uſque ad plures Reni partes diffuderat detractionis venena, unde favor Baronum & commiunis opinio, que de ſublimatione ad regnum, de ista virgine emanaverat, in tantum ſorori ſue Domine Anne & ſororio ſuo ipſam odibilem fecerat , quod de mor- te ipſius tractaretur in occulto procuranda per quasdam mulierculas, quas nominare non audeo; quod ipſa Domicella in ſuum malum expe- rimento didicit , quando ſumpto in cibo quodam veneni toxico mortua fere fuit. Audientes autem Ducis Chorinthiani fautores & confiliarii virginis famam, graciam, & gloriam magnam, ac magnam (u) in po- pulo augmentari, Phariſaicum collegerunt concilium & dicebant: quid fa- cimus , quia hec virgo multa digna laude facit , ſi dimittimus eam , ſic omnes herebunt ad eam; expedit nobis, ut eam alicui copulemus in matrimonio militi, qui ipſam, etiamſi conſentire noluerit , tamen op- primat violenter, & cum vi. Nunquam enim ſecuri de regno erinus, quamdiu hanc virginem superstitem habebimus. Hec cogitaverunt ini- quiſſimi illi, & erraverunt, excecavit enim eos malicia & avaricia eo- rum , ideoque iuſte confuſi ſunt, quoniam deus ſprevit eos, ipſos nam- que, ut abortivos evomuit, & ſervare non potuit terra nobilis Bohemo- rum. O ceca ambitio, nunquid tu virginem filiam regni vis foras ei- cere? O ambitioſa iniquitas, nunquid non legiſti, generatio rectorum benedicetur? nunquid ifte Dux Chorinthie, fomes negligencie, rection est Wenceslao Rege, cuius generationi in ſuo ſemine virginali vis ne- quiter maledicere , an neſcis quia non eſt ſapiencia, non est conſilium contra Dominum, qui maledixerit huic virgini, maledictionibus replea- tur, quia hoc eſt ſemen, cui benedixit dominus , ipſa enim hereditate hereditabit terram patrum fuorum, quam Dominus Deus fuus daturus eſt ſibi, potius vero ſibi, quai ſorori ſue maiori, quia proh dolor! 199 hec (u) Verofimiliter legendum magis.

Strana 200
CHRONICON 200 hee attrectavit picem, & inquinata est ab ea. Sed nunquam, cum hanc puellam tot perſequentium agitarent ſtimuli , aliquando ſecura eſſe po- terat, certe nunquam ; ubique ſuſpicabatur inſidias , & timebat , ubique virginitas, eo quod eſſet in medio nationis perverſe, que plus ſibi (x) optabant, & captabant (y) mori quam vivere; & qui huius orphane virginis condolet anguftiis, consideret, quam paucis fruebatur divitiis, & deliciis , que nil aliud habuit , niſi quod ſibi porrexit manus parca, & dextera inimica. Sed quid & quantum Chorinthianus iſte dare ifti pauperi virgini de regni proventibus poterat, cum ipſemet ſepius ne- ceſlitate compulſus pro cibo & potu, quo ipſe veſci debuerat, cultel- lum, mitram, pilleum, vel cingulum creditoribus obligaret (z) Qui- dam tamen de hoc ſunt ſepe ſtuporati, quod virgo hee virginitatis, & egestatis ſue tempore nullius aminiculo ſuffragante tam precioſum & decorum comparare & aptare apparatum, & muliebre ornamentum, & indumentum ſibi preparare potuit. Ipſa enim in eisdem diviciis in nuptiarum ſuarum ſolempniis aſtitit ut Regina , a dexteris domine Mar- garethe Regine Romanorum in veſtitu deaurato, circumdata varietate, quod omnibus, qui aderant, stupor erat, & adhuc earundem decor, & precioſitas vestium decorem superat omnium in veſtibus dominarum, quas ego adhuc unquam vidi in regionibus quarumlibet terrarum. Ego vero de precioſo habitu ipſius virginis non ſtupeo, nec alter poteſt ſtu- pere, qui eius conſuevit Curiam viſitare: Ipſa namque, arte ſubtiliter instructa, frequenter non videtur niſi propriis operari manibus, panem ocioſa non comedit , ſed mittens manum ſuam ad fortia , quitquit ad cultum Dei & hominum ex auro, argento, margaritis, & gemis pre- cioſis conſuevit fieri, ipſa ſcit , & facit. Habet etiam circa ſe nobiles puellas, que nobilia & ſubtilia feminea texunt opera, iftius itaque vir- ginis prudencia ſcit de minimis quandoque magna, magistrante artificio operari; teſtantur hodie divitie in ornamentis, que manus texuit virgi- nalis. Hoc etiam plurimum commendandum, quod per ſuos capella- nos, quos multos & honeſtos habuit, coram ſe divina officia iubebat ſolempniter quaſî cottidie celebrari, in Miſſarum quoque pluralitate, patris ſui more, ſolatium fine tedio habuit ſpirituale. Sed in omnibus virtutibus hiis huius virginis non et averſus furor odientis eam, & per- ſequentis, ſed adhuc manus eius extenta: accidit enim in die festo Aſcen- malo fionis Domini, quod Heinrico Duce Chorinthie cum ſuis complicibus de (x) Pro: illi. (y) Lege: cupiebant. (z) Hæc uitra fidem exaggerata eſſe nemo non agnoſcet.

Strana 201
AULÆ REGIÆ. 201 malo virginis cogitante ad Johannem de Wartenberg, qui fideliter vir- gini iam adhefit, rumor terribilis hic pervenit: erant enim, qui dicerent, niſi puella Elizabeth de Praga cito effugiat, talis ac tante turbacionis irrecietur laqueo, quod quando vellet libenter fugere, fugere non va- lebit, exípectant enim eam maligne machinationis insidie, ita, quod nil restat nifi fugere. Surrexit igitur velociter de menſa minime ſaturati strenui militis fidelitas, equum aſcendit, precedit, & ut ipſam, quocun- que modo poſſit, ſequatur anxiata Regis filia, per nunccium certum ſub ſilencio demandavit. Credidit fidelitati ſui militis virginalis fince- ritas, pallio cito amicitur pauperis, afſumptis tamen ſecum puellis Ce- cilia & Agnete uſque in Wiſchegradum more velata unius vetule florens iuventus virginis peditat, (a) cicius iter carpens, vbi equo ambulanti, vrgente neceſſitate, infidens cum Johanne de Wartenberg, cumque ſuis militibus & familia decenti in Nowenburgam (b) ſuper Albeam laſſato per- venit corpore, teneritudo puellaris. Si non fugiſſet, laqueum offenfio- nis, quem adverſarii sui tetenderant, vtique incidiſset. Quis non com- patitur, quod talis amanda puella -- Gratis conſequitur ſine cauſa gran- dia bella,- Que ſua germana parat illi lite profana?-- Hine, quod erat grata cunctis, & quod ſua fata - - Proſpera ſunt, odit ſoror; hanc mens invida rodit, - Nunc apponatis mentes, & diſcutiatis,-- Si vos pec- catum noſcatis ſiue reatum,-- Quod noceat tantum cunctis, ambitio quan- tum. -- Hec mutat mores, & mundi querit honores,- Temptat (c) ama- tores, ſeparare, duasque ſorores - Fecit diſcordes ambitio, peſſima ſor- des, � Longe diſcedat, tam ne (d) reliquos quoque ledat,- Sit fimul ex- oſa mens invida, pernicioſa. - Nam puer audivi verſum, quem poſtea ſcivi: -- Alterius lucra dolet invidus, ut ſua dampna. -- Versus mute- tur, quod conſona vox generetur, (e) -- Alterius fructum facit invida mens ſibi luctum. Qualiter Chorinthiani turrim ſitam in pede pontis Prage circa beatam Virginem impugnaverunt, & Heinricus de Lypa, & Johannes de War- tenberk cum Bohemis contra Chorinthianos ante castrum Pragenſe victoriam obtinuerint, & quidam cives de Praga fugerunt. Capitulum XCIII. Et factum eſt, poſtquam de captivitate fua, cuius prius mentio- nem feci, Heinrieus de Lypa cum aliis captivis suis fuisset, cooperante Do- Cc Tom. V. Monum. (a) Id est: pedes it. (b) Nymburgum hodie. (c) Id est: tentat. (d) Lege: ne tam. (e) Id eff, ut ſimiliter deſinens vox generetur, nam prior verſus ſimilites deſinente voce non claudebaturo

Strana 202
CHRONIGON 202 Domino, liberatus, erectum eft cornu ſalutis & honoris ipſius multi- pharie plus quaim prius, sicut de Joſeph ſacra referente hyſtoria cogno- vimus; ratio autem huius eût in prompto, antequam vero in captivita- tem ductus eſset Baro iste, tam in Praga, quam in Kuthna ex inestima- bilis pecunie affluencia cives & montani lascivire & diſcordare inter ſe ceperunt, nulla tamen pars diſcordantium plene Baronibus adherebat, facta autem detentione quinque Baronum, ficut dictum eft antea, per par- tem unam doſcordantium, ecce adhæsit pars altera huic Baroni & suis amicis post eius liberationem, & factum est hoc parti adverſe in rui- nam , & in ſcandalum. Coadunato itaque exercitu valido cum auxilio amicorum Heinricus de Lypa, Johannes de Wartemberk ante Pragam venerunt, & per ſubſidium plurium civium Pragenſtum ſibi faventium, illos cives, qui rei in captivitate illorum fuerant, in Colinn Jacobum videlicet Wlframi cum tribus ſuis fratribus, Nicolao, Theodrico, Jo- hanne, & Nicolao Trofintmark cum pluribus aliis de Praga fugarunt, & ad civitatem Pragenſem Rolannum civem, qui exulaverat, & quosdain cives alios reduxerunt, Heinricus vero de Lypa, quia Camerarius regis exstitit, ſub pretextu defenſionis civitatis Pragenſis turrim illam in pede pontis circa beatam Virginem munire cepit (f) fortiter, edificiis, ar- mis hominibus, & expenſis, Wolframus vero civis virilis & potens, de exilio reverſus ad urbem, fieri volens caucior, quia ſemper contencio- ſior fuerat, hoſpitale pauperum in ponte (g) contra clauſtrum Predica- torum fratrum incastellat, & illud propugnaculis in gyro, ut in castris fieri ſolet, roborat, & coronat. Et licet illa pluribus castellatio diſpli- et, nil profuit, ſed quia hoc munimen (b) civitatis fieret, ille afſe- qui conſtruxit. Sed quantam devastationem illic decumbentibus & Cruciferis cum ſtella eadem incastellacio poſtmodum partu- rimus, qui adhuc vivimus & hec mala vidimus, & nostre manus n doloribus. In his autem omnibus eventibus Heinricus us, de Chorinthia natus, requirebatur nil, nichil, & it ab omnibus quaſi cyfra geometrica (k) reputatus, ſermonem quemlibet , ſieut unicu que loqui cum & aſſenſu facili quemadmodum (I) unius pueri Ve autem terre cuius Rex puer eſt, si non tem- (g) Vetero Pragæ ad Crucigeros cum flella. : veroſimillime transponendum: nil, nihil (k) Hodie nullam dicimus, nam ea ſola ce Cifra. (l) Id est: ad modum.

Strana 203
AULÆ REGIÆ. 203 tempore, (m) tamen more. His itaque eventibus, ut dictum est, se habentibus robur exercitus Ducis Chorinthiani de Chorinthia in ſubſi- dium ipſi Principi Chorinthiano, ut eum Regem potentem faceret ſuper Bohemiam, circa idem tempus advenit; (n) erat autem Princeps & ductor illius Exercitus Heinricus de Hanfenstein, (o) vir utique plus audax quam ſagax, plus strenuus, quam induſtrius, numerus univerſe multitudinis cum eo viri octoginta habentes fortes dextrarios, & totidem galeas (p) cum familia alia, ſed inermi. Hii cum in Pragam veniſſent, videntes, quod ipſorum Dominus plus regeretur, quam regeret, & omnino in- potens eſset, Heinricusque de Lypa, & quidam alii Domicelle Elizabeth adhererent, cogitabant, ut ipſum Heinricum doloſe caperent, & occi- derent, nec valebant, quia prepotens erat, ipſe enim Heinricus de Ly- pa Corinthie (q) zelum intelligens non credebat se eis, ipse enim sciebat per experientiam, quid eſſet in homine illo Duce Corinthie, cui illi venerant ſervire. Sed nunquid ſe diu palliat ſcelerata dilectio, an non cito prodit dolum cordis exhibitio moleſti operis? Certum eft autem, quia probatio dilectionis exhibitio eft operis, quantum autem iſti, qui de Chorinthia venerant bonum regni dilexerint, facile perpendimus, si attendimus, quid fecerunt, (r) & quid fecerunt. De civitate Pragensi turmatim exierunt, & pauperes rebus omnibus ſuis depredati funt, vi- duam & advenam interfecerunt, & pupillos plurimos more paganico in ore gladii occiderunt, & ego lugens vidi diebus fere singulis, quod iidem mane de Praga, tanquam contra hoſtes pugnaturi, catervatim armati exiverunt, de veſpere vero fine prelio redeuntes oves, & bo- ues, & univerſa pecora campi, & ſpolia inopum reduxerunt. Seque- batur autem interdum paupercula rufticorum & viduarum turba turbata per ſpolium illos predones, a longe prece & precio ſupplicans, ut de re ſibi ablata ſaltem aliquid redderent; talibus vero ſequacibus ſepe pla- ga vel alapa pro ablata beſtia porrigebatur, & quod detestabile eft: plures enim in Praga inveniebantur homines, qui res ablatas de fudore pauperum ſua pecunia comparabant , & in uſus ſuos peſſimos tanquam ſacrilegi convertebant, nec ſuffecit rapaci istorum veſanie, quod in cir- cuitu Pragenſi (s) muri sanquinem effunderent innocentem, & pauperes C c 2 denu- (m) Id eſt ætate. (n) Abhine rurſum occipit ſua mutuare Franciſcus. (o) Ambiguum nomen ſeu Hanfenstein, ſeu Haufenstein, posterius etiam Honfenstein ſcriptus le- gitur. (p) Hic verofimiliter galeæ pro cohortibus ſeu decuriis accipiuntur. Quan- tum enim octoginta viri Henricum Regem potentem ſuper Bohemiam facere potuiſſent? (q) Id est: Carinthiorum. (r) Legendum quid fuerunt. (s) Lege Pragenſis muri id eſt moniorum,

Strana 204
CHRONICON 204 denudarent, ſed adhue abhominationes faciunt alias: ipfi enim arcubus, palliſtis, & ſagittis, ignibus quoque vaſtatoribus turrim illam in ponte Fragenſi, quam Heinricus de Lypa tenuit, cum turba aggrediuntur, & ipſam impugnare modis variis moliuntur , aſcendunt Chorinthiani tecta, & per fenestras domorum hinc inde mittunt lapides, & iacula, ut expugnent, illi autem, qui in turri erant, viriliter repugnant, nec negligunt deor- ſum iacere gravia pondera lapidum, & nunccios fortium ſagittarum; quidam autem de Chorinthianîs inferius stantibus, licet inviti ſuſciperent eosdem nunccios taliter, quod amiſſa loquela, de cetero nulli homini referre poterant, que aut qualia ipſis importuni illi nunccii nova nun. ciaſſent, aut forte non fuit neceſſe talia dicere, quia cum legati baliste fortis ſint certi nunccii mortis, ipſorum, legatio cum venerit, inter- prete nullatenus indigebit; testatur hoc quidam miles de ordine Cruci- ferorum hoſpitalenſium, qui de Chorinthis venerat, putans forsitan, quod Soldanus cum Tartharis in turri illa eſſet, arepto clypeo ſurſum pugnat, ſed deorſum miſſus lapis ſecum illi protinus mortem portat. Instant Chorinthiani crudeliſſime: ex igne quoque per ipſos inferius turri ſub- miſſo vidi circa turrim flammai & fumum validum aſcendere in ſubli- me. Horuim autem, qui in turri erant, animofitas nullatenus perterre- tur, pons Pragensis diebus tunc piuribus sabatizabat, (t) sed gemebun- dus, eo quod non eſset, qui auderet aut poſset in eo ponere ſuos greſ- ſus, Wlframus enim civis Pragenſis , qui tunc hoſpitale occupaverat, quem Heinricus de Lypa reduxerat, prohibuit, ne aliquis de civitate maiori illis, qui erant in turri preſidium aliquod afferret, o lacrymabilis mi- ſeria Pragenſis civitatis: intus ſunt pugne, foris timores. Quis modo non flere poterit, vel corde dolore, - Qui scit, quod Praga stat fic, & quod ſua plaga - - Valde ſit horribilis, quoniam ſurrexit ibi lis.- - Intus & extra ſe, ſpoliate ſunt ibi gaze, - Et res multorum, viget hic stu- dium ſpoliorum, Ac intra muros vidi caſus ibi duros, -- Hoſtites turbe pugnant, ac fortiter vrhe, - Nullus ſecurus ibi stat, ſtatus eft ibi durus,—- Sunt foris & plura, que ſunt mihi ſeribere dura; - Nam ſoris in villis populis omnibus illis- Non eſt pax aliqua, ſed lege fruuntur iniqua, -- Nam qui vult rapere, rapit, & quicunque nocere -- Vult, facit hoc li- cite, non est prohibens, ſine lite,— Semota pena, ſpoliat, qui vult alie- na, Cauſa fit iſtorum commiſſorum ſpoliorum,— Quod Rex neglector regni ſuit, & male rector. - - O quam difficile regno fit valdeque vile - - dlunc fieri Regem, qui neſcit cudere legem,-- Vel defenſare ſcit regnum, ſed (*) Id eſt: quieſcebat.

Strana 205
AULÆ REGIÆ. 205 ſed vacuare - Solum ſcit vinum, cui complacet ante caminum -- Aſſa- tura nova, ſi non habet hanc, coquit ova. Vnde Propheta, ve terre, cuius Rex puer est, & Principes mane commedunt, ve multum terre, cuius Rex puer eſt, ibi gwerre funt & ubi commedit cito Rex, pax tuta recedit. Poſt hec vero cum turris illa inexpugnata permansiſſet, & in- tervenientibus quibusdam tractatibus ab impugnatione turris eiusdem Chorinthiana militia deſtitiſſet, non tamen a ſpolio, & leſione pauperum ceſſaverit; coadunato igitur exercitu ſatis valido Bohemorum Heinricus de Lypa, Johannes de Wartenberg in colliculo montis arto ante pontem castri Pragenſis (u) bellum commiſerunt cum Chorinthianis duriſſimum in quo obtenta victoria eſt a Bohemis, Heinricum etiam de Honfenstein Capitaneum exercitus Chorinthie vulneratum eodem tempore cepit stren- nuitas Bohemorum, Domicella vero Elizabeth tunc interim in Newen- burga manſit, & postea in feſto Petri & Fauli Apostolorum, non sine timore in Pragam reverſa fuit, ibique morabatur, quousque cito poſt per Dominum Heinricum Romanorum Regem ad Reni partes nuncciis ſolempnibus, ut patebit inferius, vocabatur. Quomodo propter promotionem Domicelle Elizabeth, & propter reforina- tionem regni Barones, quam cives Bohemie nunccios ſollempnes ad Heinricum Rowanorum regem miſerunt. Capitulum XCIIII. Cum propter defectum iufticie temporibus Heinrici Ducis Chorin- thie ſuper omnia loca Bohomie devaſtationis & deſolacionis obruens ubi- que diluvium inundaret, clerus, éivis, agricola, & ſumme (x) clau- stralis incola violentiam in omnibus fustineret, cumque per exceſſuin ni- mium de se ipsa ledens malicia naufeam haberet, & cum violenta op- preſſio ſeviret in tantum, quod quidam divites vita ex iniquorum odio, & pauperes rebus ſuo ſudore conquiſitis raptorum ſpolio privarentur, omnes videntes admirati funt, conturbati funt, tremor apprehendit om- nes, & nos qui vivimus, cum talia vidimus, nonnunquam ſedimus, & flevimus, & nunc quidem dicimus cum merore & ſcribimus, ſed nun- quid in eternum proiciet nos Deus & non apponet, ut complacicior ſit adhuc, aut obliviſcetur miſereri Deus, aut ſemper continebit in ira ſua miſericordias ſuas? nullo modo. Reſpexit enim de excelſo celorum habi- (u) Eranciſcus c. 21. p. 35. addit : Karinthiano, ſcilicet Duce, aſpiciente. (x) Id est: ſummatim , generatim.

Strana 206
CHRONICON 206 habitaculo miſerator & miſericors Dominus, cum veniſſet tempus mi- ſerendi eius ; Imiſerat autem dominus ſpiritum conſilii in corda quorun- dam hominum, qui licet tribularentur cum ceteris, plus tamen, quam alii ea, que ad pacem fuerant, cottidie cogitabant, inter quos precipui fuere viri , pacifici , Dominus Heinricus in Scedlicz, & Dominus Cunra- dus Aule regie Abbates. Isti enim ceteris vacillantibus vitem in vecte baiulabant ut Josue & Caleph, & ut pacis ferenitas reradiaret, post tot malorum nebulas, efficaciter laborabant. Nunc quidem exhortationibus, nunc quibuscunque poterant rationibus ad fectanda pacis vestigia corda quorundam nobilium clanculo moliebant; cum nullum, inquiunt, vio- lentum poſſit eſſe perpetuum, quomodo putandum eſt, quod hanc ab- hominabilem violentiam pauperum ſuorum perpetuam fore pacietur Do- minus, cui proprium eſt miſereri ſemper & parcere? Multi autem ex Bohemis crediderunt eis, non solum propter ſermonem, quem abbates, viri ſagaces, fideliter loquebantur, ſed etiam propter signa & indicia de- ſolacionis regno imminentis, que evidenter fieri viſa ſunt, in ſeipſo enim reginum fuit diviſum multipliciter, & discordans. Guid autem est, quod eque regni deſolacionem indicet, ut divisio? cum ſcriptum sit, omne regnum in ſe diviſum deſolabitur ; diſcordia etiam excidium ſic parturit, ut concordia victoriam, & amorem nutrit, unde factum est, ut qui prius pre timore ſolum in occulto de reformatione regni conveniebant, & tractabant, iam inſpirata gratia confortati animequiores facti de bono ſtatu regni in publico loquebantur inperterriti. Dicebant enim ex eis pluri- mi, ut ego ſepius audivi, expedit nobis, ut nos moriamur pro populo, & non tota gens tam misere pereat in hoc regno. Hiis enim qui pre- eſſe debuerant huic regno, facta funt iufticia & iudicum abhominatio, ut quid nati ſumus videre contritionem populi noſtri? reſpiciat nos Deus, stemus ſimul. Placuit autem tunc confilium hoc omnibus, ut ad illum, cuius memoria in benedictionibus eſt, cuius gloria major omni laude, ſereniſſimum Principem Dominum Heinricum Romanorum Regem pacis amatorem, cui prius occulte legati miſſi fuerant, nunc vero publice ſolempnes transmittantur nunccii, qui ſtatum fibi Bohemie exponant, & remedium ſalubre poſtulent, & reportent. Quo-

Strana 207
207 AULÆ REGIÆ. Quomodo tam Barones, quam cives Bohemie Johannem Heinrici Romani Regis filium prinogenitum pro Rege ſibi dari poſtulaverint. anno Domini M. CCC. X. Capitulum XCV. Inter illos vero viros, qui communi profectui Bohemie intendebant. quidam dicebant, Ecce Rex iste glorioſus Romanus, filium habet Jo- hannem, & fratrem Wiframum, unum igitur ex his duobus ab ipſo poſtulabimus, cui noſtram venuſtam puellam Elizabeth regni noſtri fi- liam matrimonialiter copulabimus, sic fiet, Deo regente, in regno Bo- hemie novus Rex, & nova lex, & bona; hec autem & talis facta est longi conſilii brevis concluſio , quod plus expediat filius , quam frater Regis regno Dicebant enim adolescens iste faciliter mores terre nostre diſcet, cum filiis noſtris creſcet, ipſosque ex hoc ſemper plus diliget, & ipſe quasi in regno natus fit, ab univerfis indigenis dilectior fiet. Et quod proceſſit de vena, que mala neſcit,- Vixit cum laude pater eius, sic ſine fraude — Mater honeſta ſua stat, per ſecula grata, -- Hic eſt pro- ductus dulci bonus arbore fructus, -- Quis valet ambigere nunt, vel du- bium retinere, - Quod iuvenis talis, qui fit nutritus in alis -- Tam fa- moſorum iuſtorum progenitorum -- Mult'um proficiat, Rex iusticie quoque fiat? -- Ex hoc (y) ſperandum nobis eſt, ac operandum -- In tali cauſa, cicius cuncta fore pauſa. (z) - - Nam ſi' negligimus, ventura gravamina ſcimus,-- Que regnum ledent, & verbo: ad mala cedent. Ad regem igitur Romanorum mentes inclinantur multorum Baronum & civium; Inter eos ergo incipit tractatus fieri, quornodo idonei adaptentur nunc- cii tam arduum negocium cum Romano Principe tractaturi, qui vero paulo prius exhortati ad tale factum per Abbates fuerant, iam precibus multum Abbatibus instant, ut talis profuture legacionis officium fibi aſ- ſumere non abnuant. Peticionem horum tam promptam conferebant Abbates, admittere parati pro miſeris relevandis & ſuccurrendis pau- peribus animas ſuas ponere ; audivit talia Princeps Chorinthianus, quia & ipſe Prage erat hiis diebus, fremere cepit contira Abbates ira mira in animo provocatus. Misit ergo statim suos satellites Albertum scilicet de Honfenstein & Heinricum de Rotenburk ad Abbates, ut dicerent ad eos: nunquid vobis parum eft molestos efſe meis hominibus, quia & moleſti eſtis & mihi Regi veſtro in omnibus, nuinquid non ſum ego ille, qui poteſtatem habeo alligandi omnes, qui invocant contra me no- men (y) Pro: ob hoc. (z) Ita perobſcure codex.

Strana 208
CHRONICON 208 men Regis Romani? unde vobis do consilium, ut non faciatis vos ipſos ceteris in parabolam, & in rifum. Manete, & confentite nobis, & be- ne erit vobis fuper omnes, qui in conſpectu noſtri pallatii stant, ſi au- tem ire decreveritis, quacunque terrarum iveritis amicorum nostrorum Principum, & Comitum irreciendi tendiculis, ſuper vos ipſos & ſocios veſtros flagella & verbera inducetis. Ex hac duriffima legacione & re- lacione Abbates percuffi funt terrore, & quid agere debeant, in hiis an- guſtiis ceperunt anxie cogitare, & dixerunt ad invicem: fi ibimus, mors noſtra forsitan est, si autem hoc non egerimus, nichilominus tamen non poterimus effugere manus huius Chorinthiani, ſi non ibimus, tamen peribimus, quid enim unquam mali fecit Chorinthiano iſti dominus Ba- uarus Brunovienſium (a) Abbas, qui plus fervivit huic Regi, quam fere omnes Abbates ordinis fui, cernimus tamen, quod ab hoc rege mala fu- Rinuit plura, & periit domus eius tota. Iste pater venerabilis pre nimio gaudio cordis ſui in die elevationis ſue electionis iſtius Regis ipſi Regi ſue abbatie infulam abſente regali dyademate ad verticem capitis applicavit, mercedem vero meroris pro hac fide fidelis pater proh dolor postea re- portavit. Guid Premonstratenſis ordo destructus fecerat Principi Cho- rinthiano? in quo omnes civitates Bohemie & Moravie ville, oppida, clauſtra, cives, clerici, ruſtici, mercatores Chorinthianum iftum offen- diſſe inventi ſunt? plurimi tamen funt occifi, alii ſpoliati, ad nichilum redacti ſunt, quorum nonnulli faciem Ducis Chorinthie nunquam vide- runt, unde nobis timendum est, ne fi forte celaverimus, & fi non nunc- ciaverimus in aula & aure magni Romani Principis mala regni iſtius, ſceleris arguemur, & rei horum omnium malorum erimus, fit tamen Deus protector vite noſtre, non timebimus, quid faciet nobis homo, fit Deus, & quis ſtabit contra nos, stemus fimul, ipſe Dominus cuſto- diat introitum, & exitum noſtrum, quia ipſe eft folus, qui intuetur cor, & deſiderium noſtrum. Intendimus enim ſolum ad conſolacionem la- borare turbati regni, & refrigerio egenorum. Sic igitur hii Abbates exultant ut gygantes ad currendam viam tam piam, civitas vero Pra- genſis & mons Authnenſis ex communi iuratorum ſuorum conſrlio ele- gerunt viros idoneos ipſorum votum & negotium ad regem alemanie delaturos, ſcripſerunt autem epiſtolam hanc. Epiſtola ad Regem Romanorum Dominum Heinricum. Sereniſſimo Prin- sipum Domino Heinrico Romanorum Regi ſemper Auguſto Wol Judex, Bc (a) Id eſt Brzewnovienſis Abbas Ordinis S. Benedicti.

Strana 209
AULÆ REGIÆ. 209 ac communitas juratorum ac civium civitatis majoris in Praga ſe ad omnia mandatorum paratos genera cum ſervicii plenitudine & fidei puritate, va- riis anxietatum oppreſſi moleſtiis, regno Bohemie deſolacionis ſarcina gravi- ter ſuccumbente, ad veſtre regie pietatis Celſitudinem ſpe conſolacionis, & gracie conſequende noſtros oculos elevavimus. Mittimus igitur hos nostros concives, preſencium oſtenſores noſtris legationibus & propoſito plenius in- formatos ad audienciam & preſenciam veſtre Majestatis. Omni autem ſtu- dio ſupplicamus, quatenus eorum relationibus, quas coram veſtra Excel- lencix proponent, aures inclinare dignemini benivolas, votaque precaminum noſtrorum & ipſorum perducere velit veſtra pietas fructuoſius ad effectum. Quidquid vero per eosdem noſtros nunccios factum, dictum fuerit, vel promiſſum, gratum & ratum ſervabimus nunc & ſemper, datum Pra- ge. III. Kalendas Julii. Conſimiles etiam Montani de Kuthua, & qui- dam Barones per ſuos nunccios Regi transmiſere epiſtolas, ſunt autem hii nunccii & nomina eorum, qui ad regem Rom. ſunt profecti. Do- minus Heinricus Scedlicenſis, Dominus Cunradus Aule regie, Dominus Johannes Placenſis (b) Abbates Cystercienſis ordinis, Johannes de War- temberk, Bonſcho de Mirica, Barones, & Otto vir ſapiens nunccius Wil- helmi Leporis. De Praga vero fuerunt, Cunradus Cornput, Otto Phi- goles , Ebiruslinus filius Popplini, & Ebirlinus de Lapide, (c) de Kuth- na: Tylmannus Lune , & Cunradus frater Heinrici vice plebani Vicarii in monte. Hii duodecim viri, cum eorum familia in octava Johannis Ba- ptiſte pro ſalute & conſolatione ſue patrie de Praga exeuntes minas Cho- rinthiani parvipendentes continuato itinere ad Heinricum Regem Roma- num in Frankenfurd die duodecimo pervenerunt. Frater Petrus (d) propter obedienciam tunc ſequebatur, non a longe, ſed prope, ut videret finemt. (e) Iſte fide plenus hominum numerus duodenus -- Ad Romanorum Regem va- dit, miſerorum - - Et regni miſeri factum tractando tueri, -- Hos velis o Chriſte, quod nullum sit ſibi (ƒ) triſte -- Qui stant pro terra, qua re- gnat maxima qwerra.- Spiritus alme bona ſuper hos fundas tua dona, - Ac horum mentes fac in cunctis ſapientes,- Ut cum Romano concordent federe plano. Tom. V. Monum. Dd Quo- (b) Plaſsensis. (c) Hodie Konigstein, quod castrum tum ad Bohemiam pertincbat. (d) Author hujus Chronici, Capellanus tum Conradi Abbatis Aulæ Regiæ. (e) Ho- rum fruſfra memoriam in Franciſco quæras. (f) Id eſt: illis accidat triſte.

Strana 210
210 CHRONICON Quomodo inter Johannem filium Regis Romanorum & Elyzabeth filiam Regis Bohemorum ſponſalia in Frankenfurd fuerant celebrata. anno Domini M. CCC. X. Capitulum XCVI. Die duodecimo egreſſionis nuncciorum de Praga ad Regem Roma- norum Dominum Heinricum in Frankenfurd Deo duce ipsi feliciter per- venire viſi. Adventus autema iſtorum nuncciorum cum nunceiatur in Aula Imperiali, Romano Principi, & pluribus aliis materiam generabat gaudii, ſciebat enim Rex horum omnia, pro quibus venerant negocia. Die vero altera Rex hos nunccios nuneciis ſuis ad ſe affabiliter vocat , & convivium inclytum in domo Predicatorum fratrum parari mandat, hec igitur dies tota fit quies , totam enim ſe dabat conviviis , non con- filiis; ſequebantur autem dies alii, quibus quies rara, ſed frequenter fiunt confilia , & mutua colloquia. Habuit vero cirea ſe Rex ille magnificus reverendiſſimos Patres, Petrum Maguntinenſem, Johannem Coloniensem Archiepiſcopos, Arguntinensem, Leodiensem, Monasteriensem, Spirenſem, Cystercienſem Epiſcopos, Dominum Heinricum Widensem (g) cum pluribus aliis Epiſcopis, quam Abbatibus. Affuerunt etiam magni- fici Principes, Comites , & libere conditionis viri plures, inter quos Rudolfus Comes Palatinus Reni, & Dux Bavarie, Bertoldus de Hennen- berk, Ludewicus de Oting, Comites, ceteris, qui simul aderant nequa- quam erant inferiores. Hos vero pene omnes Principes & Barones Rex ad ſuum invitat conſilium, auditurus verba legationis de Bohemia nunccio- rum. Opportunitate itaque loci & temporis captata legati de Bohemia ante conſpectum Regis, & confilii totius pariter veniunt, &, ut eorum proponat negotium, Abbatem Aule regie petunt, qui cogunti (h) peti- tioni annuit , & cauſam adventus nuncciorum , & ſui, ſic dicens, expo- ſuit: Currendum eſt, inquit, de tenebris ad lucem, de angustiis ad quietem, de timore ad pacis asilum, de fervore ad panpinium (i) & quia regnum Bohemie involvitur tenebris tribulationum, anguſtiis diſcor- diarum, timore miſeriarum multarum, ad lucem gloriofi tui nominis, quo illuminatur iam circulus orbis, de terra illa venimus ad te o Domi- ne mi Rex, petimus nunc, ut a clementia tue regie pietatis dirigantur pedes nostri in viam pacis. Salus noſtra in manu tua est domine, re- ſpiciat nos miſericordia tua, ut ſecuri ſerviamus Regi, habemus in Bo- hemia (g) Fuldenſem. (h) Forte cogenti vel congruenter. (i) Ad pampinum, nempe refri- gerium ſeu umbram.

Strana 211
AULÆ REGIE. 211 hemia Regem, Ducem videlicet Chorinthie, ſub quo facta eſt tanta pa- cis & justicie sterilitas, ut quod nos perire, fibique non poſſe ſervire vigens compellit neceflitas. In regno utique illo completa eft Joseph ſomniatoris viſio , fertilibus enim annis ſteriles ſecuti ſunt nimis', & niſz dominus reliquiſses nobis semen, quasi Sodowa & Gomora fuiſsemus, fervavit quidem dominus nobis ſemen regium, virginem, inquam, de- coram, gemmis vestitaim virtutum, cuius conſolationi intendat, oramus veſtram clemenciam, cum sit, quaſi orphana derelicta. Cum te quivis amet pie Rex, & laus tua clamet- Per Mundum totum, faciens nomen tibi notum:-- Quod foveas iustos, lis iusticio bene eustos, - - Ac in ho- nore facem pertes, (k) facias quoque pacem.- Sis conſolator iuftorum, iuris amator, - Et que nos ſcimus bona. Tot nunc ecce venimus -- Ad te, ſolamen querentes, atque iuvamen.— Que patimur bella, Rex reſpice, noſtra puella — - Orphana pupilla tibi fit commiſsa, stat illa-- A tua mandata , quidvis complere parata. Cumque eleganter ſatis quaſi orato- ris more Dominus Abbas hec ( I ) alia in Regis & ſuorum conſultorum protuliſſet audiencia, Rex reſpondit: Sacrum, inquit, Romanum Impe- rium, cui favente Deo preſum, licet inmeritus, conſuevit eſſe divina- rum legum & omnis iuftitie inviolabile armarium, ab ipſo enim iniuftum omne est eminus elongandum, cum fit caput regnorum, & omnium origo potestatum; non enim ad hoc, ut res quelibet fiat, sed ut bene fiat , & qualiter fieri debeat, ad diſcutiendum in antea (m) ſe & ſuos equitas Imperii ſollicitat , ſolet quippe Princeps Romanus omnia ſua ne- gocia eum confilio agere, quia ſuo ftatui minus expedit poſt factum ali- quod penitere; Regnum itaque iſtud Bohemorum, mortis ſarculo eradi- cante inibi ſtirpem maſculinam Regum naturalium, ad ſacrum eſt Im- perium devolutum, & ut decreta legum Imperialium docent me, poſ- ſum illud cui voluero, conferre. Subintravit autem regnum ilſud Hein- ricus filius Meynhardi quondam Ducis Chorinthie filius (n) non quidem per hoſtium, ſed aliunde, ſuus autem introitus, ut audio, pacis feeit exi- tum, & mali cuiuslibet incrementum. Anteceſſori quoque noſtro Do- mino Alberto auſu idem temerario reſtitit, & adhuc uſque hodie pro- caciter ſacro Imperio resistere non desiſtit, ſumma vero expenſarum ad quas faciendas eiusdem temeritas facrum compulit Imperium extendit ſe in plus, quam ad centum millia librarum; iſtud plures Principes & Comites fciunt, qui pro recuperatione eiusdem regni Imperio aſtiterunt, D d 2 & (k) Id est: praluceas omnibus. (1) Supple: &. (m) Id eſt pravie. (u) Repetita has vox ſupervacanca eſt.

Strana 212
CHRONICON 212 & stipendia largiſsima receperunt, licet autem prepotens Imperii manus non ſit adeo abbreviata, quin per ipſam contundi poſſit Chorinthiani il- lius preſumptuoſa contumacia, abfit tamen a me, quod præter legum decreta & abſque virorum fidelium conſilii dictamine aliquid velim ag- gredi, vel quippiam attemptare, inite igitur, ait Rex, o Principes & fideles Romani Imperii una mecum conſilium, invenite modum, ut regno turbato Bohemie adhibeatur, remedium & ſuo jure letetur Im- perium. Previo igitur interlocutionis consilio reſponderunt Principes Regi ſuo: Rex in eternum vive, nam iuftus es domine, & rectum iudi- cium tuum, quamvis auten lex Dei fit in corde regis, & oculi tui vi- deant equitates, & sis, ut ſcimus conditor legis, & cognitor, tamen reſpondebimus tibi, dictante noſtra conſciencia, confilium, iustitiam, & iudicium, quia hoc nunc imperat tua nobis equitas & mandatum; hunc, inquiunt, filium Ducis Chorinthie, qui regnum Bohemie in præjudicium ſacri Imperii occupavit, & adhuc occupat injuſte, ex nunc pronuncia- mus, & ex iuſta ſentencia decernimus omnia jura Principis perdidiſſe, non est dicendus Rex ille, cui Imperialis adverſatur lex, Dux etiam eſſe non valet, qui Ducatum ſuum in predefinito termino a legibus --- (o ) a collatione Imperii non ſuſcipit more ſolito, nec quidem curat ſuſ- cipere animo contumace (p) In manu tua Domine Rex ſunt omnes fines terre, & omnium terrarum illarum, quas ille Chorinthianus ſub ſe habet vel ut tyrannus vel ut heres, de Principibus igitur legitimis regno Bohemie & Ducatui Chorinthie Romani intereſt Imperii providere, etſi forſitan Barones , cives , ac quicunque alii inconſulte & minus pro- vide eidem Chorinthiano votum, homagium, aut fecerunt aliquod iura- mentum, tamen hec omnia illicita fuerunt & inania, in nullo diffinimus ſtare vigore vel efficacia. In turpi enim voto mutandum eſt decretum. Placuit Regi iuſticie eloquium reſponſionis iuste, & conſenſit. Facta igitur ſunt ſtatim ſuper eo ſcripta & inſtrumenta Privilegio- rum evidencia in quibus Heinricus filius Ducis Chorinthie, qui ſe geſſit pro rege Bohemie, ab Imperio proſcribitur, & ab omni jure alterius Principis , omnium Principum & Electorum, qui tunc aderant , dictante ſententia privatur, a voto quoque & iuramento ſibi preſtito omnes, qui incaute fecerant, abſolvuntur, habentur autem Prage usque hodie illius (o) Hie hiatus unius vocis. (p) Deſideratur vox perſeveraus aut ſimilis.

Strana 213
AULÆ REGIÆ. illius ſentencie privilegia figillis Heinrici Regis tunc Romani & aliorum Principum & Electorum firmiter roborata. (q) 213 Quomodo Heinricus Imperator Joannem primogenitum ſuum in Bo- hemiam miſerit invite, volens Wolframum fratrem ſuum illuc potius promovere. Capitulum XCVII. Post hec de puella Elizabeth Regis Wenceslai filia Rex Romanus, preſencium ſibi Principum auditurus conſilia , exorſus eſt loqui huiusce- modi verba: Puelle illi, quam insignem & commendabilem reddunt ho- nestorum virorum credibilia teſtimonia, ficut locuti ſumus alias & an- tea , ſic adhuc dicimus, quia ſibi favemus, ut in ſolio Patrum ſuorum ſedere debeat ut regina, fratrem autem nostrum Wolframum virum, ut ſcitis , ſtrenuum dabimus puelle illi in maritale conſorcium, ut cum ipſa regnum hereditarie poſſideat Bohemorum. Letificat Principes ſer- mo Regis , & gracias Regi agunt plus de conſolacione orbate virginis, quam ſublimacione ſui proprii fratris; Nunccii quoque de Bohemia hu- ius auditis eloquiis , quod videlicet erigenda ſit deſolate humilitas vir- ginis, letantur corde medullitus, ita quod turgens letitia cordis faciem fluentibus pre gaudio irrigaret aquis. Concordant omnes in virgine, ſed non in viro, Rex exhibet fratrem, nunccii postulant filium ipſorum fieri Regem. Dixit autem Rex, frater, inquit, meus etatem habet, pro ſe loqui, & pugnare valet, Johannes vero filius meus puer tener rimus, & puer parvulus eft. Ve autem terre, cuius Rex puer est. Instabant autem fortiter nunccii dicentes non ve, sed vtique bene terre nostre erit, si hunc puerum, puerum benedictum, fructum ventris tui, poſueris ſuper thronum regni noſtri, ut ſolium glorie teneat , & cum Principibus ſedeat pro te domine pie Rex, nos enim ſubiecti erimus ditioni ſue, ipſe vero obediet iuſſioni tue, & ſic tua ſapientia reget ipſum & nos, Regem scilicet & regnum. Sufficit enim, ut cernimus, tua sa- piens potencia regna regere , que ſunt abſencia. Atque in hunc modum con- (q) Plurimum poſteritati commodaſſet author , ſi hæc inſtrumenta præ aliis minus gra- vibus huie Chronico inſeruiſſet , quæ hodie amiſſa dolemus. Supereſt tamen ſen- tentia Henrici VII Imp. in Comitiis Frankenfurtenſibus jam anno 1309. pronun- ciata inque germanicum ſermonem translata apud Goldaſtum in Reichs Satzungen Part. II. p. 29. qua decernit Henricum Carinthium regno Bohemiæ privandum eſſe , quod injuſte Boemiam tanquam feudum Imperii invaſerit,

Strana 214
CHRONICON contendebant nunccii cum Rege pro Rege, ad familiare vero colloquium ſolum dominum Cunradum Abbatem Aule regie Regi placuit affumiere, a quo ſerioſe cepit querere, eur, inquit Rex, fratrem meum pro Rege non accipitis , ſed filium meum poſtulatis? cui Abbas, quia, inquit, do- mino meo tibi Regi carne propinquior eft fratre, & fi feiremus Regi tibi Domino meo propinquiorem, ipſum peteremus nobis dari Regem; ait autem Rex, ego mihimet vicinior ſum, bene, inquit, Abbas, multum bene Domine mi Rex loqueris, & ego iuro vobis per Deum, ſi vos eſſetis Domine Rex talis , quod in regem Bohemie aſſumi poſſetis, omnes pariter vobis propter magnum nomen, quod habetis, cum reliquis occurrerent & letanter ſuſciperent, nunc vero, quia altius aſcendiſtis & illud fieri est impoſlibile, filius illic regnet pro patre, filius enim magna eſt ſubſtan- cia, & pars patris, nec moveat vos domine Rex, quod domicella mea Elizabeth etatem veſtri filii Johannis excedit in quatuor annis, attigit enim filius vester annum etatis ſue quartum decimum, & puella hec XVIII. duorum annorum ſpacium adequabit in eis diſparem quantitatem corporum & non indignetur, dominus meus Rex mihi ſervo ſuo ſuper hiis ſermonibus, quos nunc locuturus ſum; antequam de manu vestri iuvenis filii tale & tantum dimitteretis regnum, copulare filio veſtro deberetis virginem vel matronam, que quinquagesimum attingeret an- num. Subrifit autem Rex, die vero altera afſumpsit Rex Scedlicenſem & Aule regie Abbates ſecreto, & ait illis: vos duo viri magni nominis & bone fame estis religiosi, adhoc (r) estis Abbates, sacerdotes eftis, & ideo a vobis inquiro in hac re conſilium, quod ſequi volo, adiuro vos, inquit, per Deum vivum, per venturum tremendum ipſius iudicium, ficut in die noviſſimo reſpondere vultis altiſſimo, ut iam mihi dicatis in occulto, expeditne mihi, & ſtatui meo, filioque meo, ut conſtituam eun Regem in Bohemorum regno? Abbates vero tam ſerioſe adiurationis incluſi vinculo , admirationis animo attoniti, primo tacuerunt, & ſubito animequiores facti Regi dixerunt, hoc vobis dicimus in verbo domini, quod aliud non ſentimus, nisi hoc, quod bonum fit, & utile, veſtrum filium Regem fieri Bobemie; hec, inquit, Rex brevis reſponſio ligat ure, & plus perſuadet mihi, quan confilium aliorum, ut faciam hanc rem. Receſſit igitur statim Rex ab illis, applicans se Principum con- filiis, & ex illa hora, ficut nos ipſi vidimus, & cognovimus lucide, ne- gotium noſtrum, quod prius putabamus fieri impoſſibile, eftimantes ipſum fore durius adamante, fit statim flexibile ficut cera liqueſcens a 214 facie (r) Idiotiſmus Bohemicus, id eſs: præterea,

Strana 215
AULÆ REGIE. facie ignis , & nix a calore ſolis. Nunc poteſt hora, quod prius non potuit mora , per quindenam enim omni die , & ſepe in nocte in conſi- lio & tractatu fueramus, & tamen nihil cepimus, nec aliquid profeci- mus, ſed nonnunquam nos sine fine (s) ad recedendum diſpoſuimus, manſimus tamen usque adhuc. Die igitur quinto decitno adventus no- ſtri in Frankenuurt coram Archiepiſcopis, Epiſcopis, Abbatibus, Duci- bus, Comitibus & aliis pluribus Imperii nobilibus hoc promiſit, & ore ſuo dixit: Ecce Johannes primogenitus meus Elizabeth domicellam Re- gis Wenceslai filiam ducere debet uxorem legitimam. Nunccii vero de Bohemia fimiliter ſpoponderunt pro puella, fiunt itaque taliter compro- miſſa felicia ſponſalia, & privilegiis, litterarumque teſtimoniis firmiſſime roborata, affignavitque Rex nuptiarum locuim & tempus circumvallans hoc talibus conditionibus, dixit ergo: Terminuim finalem pro celebran- dis nuptiis filii mei & filie prefigimus, quem preteriri omnino nolumus, ab isto etenim die id est ab VIII. Kalendas Augusti usque ad Kalendas Septembris tempus veniendi in Spiram Imperialem -- (t) illi puelle filii noſtri ſponſe statuimus, & finaliter afsignamus, ſi vero infra tempus illud non fuerit ad locum dictum deducta, pronunciamus ex tunc omnia contracta hec ſponſalia irrita fieri, & eſſe inania, urgent nos maxima Imperii negocia, fic quod temporis spacia aſsignare ipsis non poſsumus longiora; vocabatur enim tunc Rex cottidie ad partes Ivalie & Lombardie, inſtabant autem de Bohemia nunccii dicentes Regi, Domine, inquiunt, Rex veſtra attendat providentia, quia periculum dabit mora, regnum noſtrum ardenti aſpirat preſentem veſtrum filium deſiderio, & nunc quidem eciam, ſi cum paucis venerit, regnum obtinebit ſine prelio, placeat igitur Regi hoc consilium, ut filius suus statim vadat nobiscum, poſſideat regnum , & nuptiarum inibi regale celebret conviviumn. Abſit, inquit, Rex, abſit hoc longe a me, ut non videam oculo ad oculum meam filiam, & deoſculer eam prius, quam proficiſcar in Galliam, Elizabeth enim domina veſtra nunc filia mea eſt, Johannes, inquit, pri- mogenitus meus nunc ſponſus gaudebit ſuper ſponſam, & gaudebunt de me filius & filia, delectabor in eis, ite adducite eaim potius ad me, ut poſſim letius vivere. Regis verbum fit nuncciis quaſi preceptum. 215 Incidens. In illo tempore, quia Rex ad evocationem Domini Clementis Pape quinti profecturus fuit in Italiam, ut Imperialem obtineret coronam, Jo- (s) Id eſt: negotio imperfecto. (t) Hiatus fere trium vocum,

Strana 216
CHRONICON 216 Johannem ſuum primogenitum iam pro rege Bohemie adoptatum ipſe Rex ex communi conſilio , & conſenſu omnium Principum, qui tunc aderant in copioſa multitudine, Generalem ſacri Imperii Vicarium citra montes constituit per quingennium, eiusdem dignitatis adhuc obtinet titulum. Peractis igitur negociis die ſeptimo post adventum nostrum, hoc est quinto Kalendas Augusti de Frankenfurt exeuntes versus Bohe- miam cum festinatione incepimus dirigere greſsus noſtros, quanta vero tunc in Frankenuurt glorioſi Regis Heinrici ſuperextollens effulſerit gloria, quam copioſa ibi florens milicia, que haſtiludia, que tripudia fuerint, hoc modo Dicere non poterit mea mens, nec talia querit-— Scribere, que mundus hic exeruit furibundus. — Nam ſum ſub tali degens habitu monachali, -- Cui non eſt cura, quis pugnet prelia dura - Nam tantum Chriſto ſeculo ſe iungit in iſto. -- Illa tamen ſcribo, quod multo letior ibo -- Ad terram, de qua veni, quia lex erit equa, -- Illic dante Dio, tali (u) pulſo reviviſco, -- Qui nos destruxit, quod tota Bohemia luxit, -- Nec cessat flere, quod fecerat hic, quod egere-- Gens cepit tota, sunt hec per singula nota, -- De rebus teſtis non utilis (x) est manifestis. Nobis vero in reverſionis noſtre itinere conſtitutis & ad civitatem Im- perii, que Windesheim dicitur, venientibus inſperate venit de Bohemia currens Stephanus ſartor puelle Elizabeth & nunccius, dicens ad nos, annunccio vobis non gaudium ſed fraudulentum excidium, mons Kuth- nenſis traditus, & perditus eft, receſſerunt enim cito quidam viri in- constancie, qui miferunt (y) vos de via & fide; quam compromiſerant vobiscum; & cum adjutorio adverſariorum, quos prius propria expu- lerat de monte malicia, Chorinthianum intrare Kuthnam permiſerunt cum ſua potencia, quinto decimo Kalendas Augusti hec facta funt, Votum autem pociores de monte voverant antea, quod tantum ad iuſſionem & voluntatem Regis Romani cuncta tam montis, quam regni diſponi deberent negocia, miſerant enim fuper hoc Regi Romanorum literas, quam nunccios. Turbati fuimus de hoc nunccio , ſed non perturbati, habebant enim corda noſtra fiduciam in adiutorio altiſfimi, ipſi enim ſoli voluntas & intencio noſtra bona fuit cognita, procedentes inde in Nurenbergk pervenimus, ubi nos tres Capellani Petrus, (z) Cunradus, Heinricus cum tribus noſtris venerabilibus Patribus Abbatibus remanſi- mus, ceteris noſtris ſociis pro Domicella Elizabeth nova ſponſa in Bo- bemiam proficiſcentibus feſtinanter. Quo- (u) Scilicer Henrico Duce Carinthiæ. (x) Id eft : non eſt neceſſarius. (y) Idiotiſinus pro excuſſerunt. (z) Scilicet hujus Chronici author.

Strana 217
AULÆ REGIÆ. Quomodo nunccii de Bohemia rerverſi fuerunt, Domicellam Elizabeth ad Inperatorem in prefixo temporis termino adduxerunt anno Domini M. CCC X. Capitulum XCVIII. O altitudo diviciarum ſapiencie & ſciencie Dei, quam incompre- henſibilia ſunt iudicia eius, & investigabiles vie eius, quis enim cogno- vit ſenſum Domini? nec forte propheta, qui dixit, iudicia Domini abyſſus multa, ſed ante os Domini locutum eſt, ut fiat aliquid, aut etſi cogitavit, ut faceret, quis infirmabit illud? plane nullus. Non est conſilium , neque ſapiencia contra Dominum, quia vtique oculi Domini ſuper metuentes eum, & in eis, qui ſperant ſuper miſericordia eius, & quis ſperauit in domino, & derelictus eſt? iunior fui & nunc ſenui, & non vidi juſtum derelictum. Juvenes & virgines legi in domino ſperaſſe , ab ipſoque liberatos fuiſſe. Quis tribus pueris extinxit in ca- mino flammam ignis , quis fragili ſexui femineo victoriam tribuit in tormento? hec omnia operatur unus atque idem dominus, qui non de- ſerit ſperantes in ſe, ſed nunquid non magnum oſtendit miraculum in hac orbata virgine beata natus ex Virgine? quis enim crederet, cuius eſtimacio caperet, aut poſſibile putaret, ut fieret, quod unica virgo de- ſtituta ſolacio parentum, habitans in medio perſequencium, ut ovis in medio luporum, capta ab aucupe more avium, irreciata ut piſcis hami per aculeum , poſſit unquam de tali laborinto nexoſo effugere, & ſpa- cioſe celſitudinis gradum ſublimiter conſcendere? Deo hoc facile, ho- mini impoſſibile. Miremur nunc factum , quod a Deo poſtulavimus fa- ciendum: laqueus contritus eſt, & virgo liberata eft de manibus que- rencium ignominiam eius. Reverfis itaque in Pragam prius nominatis nuncciis apparatum ſollempnem femineum, & ad festivitatem nuptialem virginis pertinentem hinc inde apud diverſos mercatores & cives Pra- genſes creditores fideles virgini plusquam ad valorem mille marcarum nomine mutui procurabant, annuente autem fortuna infra ſex dierum ſpacium poſt iſtorum nuncciorum reditum cum decenti familia & cum congrua decentia virgo hec est ad suum exitum expedita, die autem ſeptimo hoc eſt XIX Kalendas Septembris omnibus, qui Prage fuerant, ſcientibus & videntibus Elizabeth Regis filia cum ſua familia de Praga palam egreſſa est, (a) Chorinthianus Dux aſpicit, foror virginis cernit, tur- Tom. V. Monum. E e (a) Franciſcus cum rurſum ſummo compendio he retulit , addit : Eliſabetham precario a Joanne epiſcopo Pragenſi equum impetraſſe album bene expeditum & ornatum, & duos ciphos argenteos albos & magnos auro decenter ornatos. c. 21. p. 35. 217

Strana 218
CHRONICON 218 turba inimica ſeit, nemo tamen ipſam impedit, nec aliquis interrogat, quo vadat? procedit enim proſpere, ut regnet, & non obliviſcatur po- pulum ſuum, & domum patris ſui, ſed ut ipsis pacem reportet. In- terrogo modo te , reſponde queſo mihi, quid horum maioris fuit mira- culi virginem ſcilicet omnino inexpeditam tam ſubito ad tam grandia negocia expediri, aut sic cuſtoditam a ſuis emulis non impediri, certe a Domino factum eſt illud, & eſt mirabile in oculis nostris, vtrumque nempe per divine diſpenſacionis & promiſſionis providenciam factum eſt; permiſit enim Deus, quod emuli virginis iſtius futuram gloriam non intelligerent, nee noviſsima providerent, sed pocius excecati ex ma- licia mutuo dicerent, hec puella, quam eicere de regno cogitavimus, tam decepta ſtolidis perſuaſionibus, ſe ipſam nunc de regno hoe eicit, & nequaquam reditura recedit, Romanorum Rex ipſam, cum ad eum pervenerit, nequaquam fratri vel filio, ſed alicui degeneri viro eam in conjugium copulabit, callide eduxit talem Regis filiam ſolum propter ſemen regium doloſitas verſipellis quorundam hominum, unde bene fauemus huic, ut vadat illuc, ipſa ſtabit illic, nos ſtabimus hic, illi illic egeſtas, nobis vero hic gloria & potestas. Sinite eam abire, finite eam recedere, non impediamus eam in itinere, quia timor eius erat ſuper nos, & ſuper filios noſtros. Dixeruntque: hec puella egreditur ut Diua, ut videat mulieres regionis illius, & ruborem portabit ut diua, (b) habeat ſibi. (c) Et multipliciter blaſphemabant, inducentes ſuper hanc pere- grinantem virginem maledictionem pro benedictione. Iſti maledicunt, & tu domine benedicis, qui conſurgunt in eam, confundentur, ancilla autem tua in te letabitur. In huiuscemodi igitur coroſivis ſermonibus non eſt obſtructum os loquencium iniqua, ſed mentita eſt iniquitas ſibi, eo quod archanum conſilium Dei ab ipſorum tenebris non poterat com- prehendi. Egreſſa eſt igitur sine obstaculo ex hac precedenti cauſa re- gia virgo, cooperabatur etiaimn ad exitum puelle fides Baronum & ci- vium quorundam , qui ob amorem pacis & patrie laborabant ad virginis ſublimationem, & heredibus ſuis exhibendam propterea retribucionem. Tales vero benedictionem dare virgini legislatorem (d) poſcebant, & ut eius cuſtodiat dominus introitum & exitum exorabant. Sic omnes fan- tur, & puro corde precantur,-- Ipſe tuus Dux fit, qui quondam per mare duxit-- Iſrael, atque vie tibi pro cuſtode Thobie, -- Angelus aſſi- ſtat, (b) Senſus eft : hee puella egreditur ut Diva , id est : Dea aliqua, & ruborem reportabit ut diva, hodie dicimus diewka, id est ancilla. (c) Id est, devoret, quod ſibi in- trivit. (d) Scilicet ſupremum, Deum.

Strana 219
AULÆ REGIÆ. stat, fuget a te, quod male tristat, - Cui firmamenti cursus ſervit, ma- re, venti, Cui ſol, cui cete, cui noxque, diesque, planete,- Cui- que creature famulantur perpede iure, Cui lux, cui ſtelle ſubfunt, ve- lit eſse puelle - Haius pacificus conductor, sicut amicus. - Qui regnans celis huius velis eſſe fidelis -- Dux & ſervator, tu virginitatis amator - Ipſam conducas, feliciter atque reducas. 219 Quomodo Scedlicenſis Aule regie & Placensis (e) Abbates domicelle ve- nienti alacriter occurrunt. anno M. CCC. X. Capitulum XCIX. Animus egredientis Elizabeth virginis crebris anxiebatur ſuſpiriis, eo quod alia germana, (f) oblita carnis & ſanquinis, ſibi minime op- taret proſperitatem itineris; proficiſcitur hec virgo celeriter, non lentis greſſibus carpens iter, nos vero, qui, ceteris conlegatis, & fociis nostris Bohemiam prius intrantibus, foris in partibus Alemanie remanſinus, loca confugii, utcunque potuimus, hinc inde quesivimus, nunquam, & nusquam tamen tuti, ſed involuti anguſtie timoris inſtitimus, timor enim & tremor venerunt ſuper nos, ita quod nonnunquam pre anguftia ſpiritus gemuimus dicentes: ve nobis! pacem terre procurare venimus, & nunc quidem, nisi Dominus adiuverit, nos ad regnum Bohemie tan- quam exules non redibimus. Scimus enim Chorinthianorum, qui in Bo- hemia ſunt , contumaciam , multorum quoque civium fallaciam , qui non finent de regno egredi propter invidiam hanc virginem desolatam, fro ipſa non veniente dirimentur ſponſalia, cuncta ſcindentur promiſſa, & fic erit, ut prius, in terra noſtra miſéria, & de omnibus habitantibus in ea, hanc tamen ſolam habemus conſolacionem, quia in aliquo mona- ſterio ordinis noſtri in Alemania faciemus profeſsionem, melius eft enim multo eſſe monachuim pacifice humilem, quam effe abbatem cum hiis, qui oderunt pacem. Hoc racio dicit, & in hoc mens mea vicit, - Per totum mundum nil eſt ſine pace iocundum. -- Virtutum norma pax eſt, & fulgida forma, - - Fit deſolata cito patria pace fugata. Pax fi pel- latur, vrbs vero depopulatur, -- Res nequit eſſe bona, cum non dat pax ſua dona, -- Gaudia cuncte parum reputato, ſed exstat amarum -- Quid- quid in orbe facis, ſi non ſint federa pacis,- O pax quam dulces epule tibi ſunt, quia mulces - Celos, quam terras, (g) cum tu ſeis pellere qwer- E e 2 ras. (e) Plaſſenſis. (f) Id eſt Anna conjux Ducis Carinthie. (g) Id eft tam cœlos, quam terras.

Strana 220
CHRONICON ras. Ad diſcordias igitur Bohemie non redibimus, nifi ille miſericors dominus nos quaſi miraculoſe reduxerit, in quem cogitatum noſtrum iactavimus, & fiducialiter ſpem habemus, condolemus autem generoſe virgini, eo quod eius virtus non debeat, ut timemus, altius ſublimari. O Domine , qui celorum contines thronos , reſpice in ſervos tuos, aperi oculos tuos, & vide tribulacionem iſtam, conſimilia & multo plura ver- ba flebilia mutuis colloquiis crebrius contulimus. Cumque in eodem tempore in Ebracenſi monasterio noſtri ordinis ſpe conſolacionis morati per dies aliquot fuiſſemus, accidit, ut in vigilia beati Bernardi cauſa re- frigerii tres abbates illi de Bohemia ante portam ad unum frondoſum colliculum fuiſſent egreſſi, ego vero exſpectacionis affectus tedio intus in camera remansi, elevatis autem oculis vident abbates Vilhelmum de Plaz (h) famulum equo ſine ſella inſidentem ad ipſos curſu velociſſimo festinantem, videntes autem equum, equitem, & non sellam, dixerunt ad invicem: hoc signum magne rei est, & conſolacionis indicium, iste famulus nobis notus vtique nunccius erit bonus ; Pervenit autem clamor ipſius & vox leticie prius ad abbates, quam ipſe, vox clamantis hec erat: annunccio, inquit, vobis Dominis meis gaudium magnum, quod erit omni populo, ecce Domicella noſtra, quam vestrum desiderium ex- ſpectans exſpectavit, nocte preterita in Nurnberg pernoctavit, huius preſtant teſtimonia nunccius & Littera. Mox ut facta eft vox annunc- ciantis bonum in auribus Abbatum inopinata conſolacio mestis animis in- eſtimabilis gaudii infudit ſpiritum, meror a corde exulat, ſola leticia ſibi mentes vendicat, verba quoque varia procedunt de ore ipſorum gau- diis informata , prout unicuique dabat eloqui affectio conſolata , mihi autem, qui intus remanſeram, Pater meus Dominus Aule regie nunc- ciare volens rem novam & letam velocius pedes ponit, aliosque preire contendit, clamor autem leticie, qui festinus ad clauſtrum pervenit, si- militer ad occurrendum me abbati meo compellit, celer ivi, & Domi- no, venienti velociter, velocius occurri, qui ſtatim dixit mihi, vide, inquit, Petre, bene agitur nobiscum, quia noſtrum desiderium Dei per auxilium adimpletum, domicella ecce noſtra advenit, ac ego in fervore gaudii aio ad eum, domine, inquam, in officio vestro hactenus stetistis cum tedio, gravamina ſuſtinuistis, nunc vero quasi novum ſemen ad agrum iacitur, inftant igitur vobis dies meſſis & opus novi laboris, quia tempus putationis advenit, hodie enim Aulam regiam quafi ex novo ar- bitror eſſe fundatam, reſervavit autem Deus hanc virginem nobis fun- 220 datri- (h) Plaſſenfis Abbatis.

Strana 221
AULÆ REGIÆ. datricem, ut patris ſui ſuppleat vicem. Multa loquebamur talia, prout eloquio dabat leta & gaudioſa materia, noctem illam totam inſompnem duximus pre letitia, & mane cum alii ſurgerent ad vigilias, iuimus (i) nos ad vias. Profecti mane abinde pereximus ad oppidum, quod Mir- gintheim vocatur, ubi die altera virgini regali occurrimus letanter, vi- dentes autem eam gavisi Abbates sunt gaudio magno valde, delectaba- tur autem & ipſa ex Abbatum preſencia, quod per ſe ipſam teſtabatur, cum cunctis audientibus talia loquebatur: Eft mihi quasi totam Bohemiam videam, cum vos Patres meos preſentes habeam, venerunt tunc autem cum puella dominus Heinmannus de Leuchtinburk, dictus Cruſchina, Marchardus de Sueteticz, qui illis ex novo fociati erant, per quos prius ſponſalia comportata fuerant; procedentes abinde tranſivimus per Win- pinam & pervenimus in Sunsheim, ibi quoque Wlframus frater Domini Heinrici Imperatoris , vir utique formoſus , & ſpecioſus forma , atque ſtrenuus noſtre puelle honorifice occurrit , ipſamque curiam ad ſuam totaliter aſſumpſit, abhinc procedentes in Spyram civitatem regiam, multis puelle cum gaudio occurrentibus, pervenimus proſpere Deo duce. Sit nunc invictus Rex celorum benedictus, - Qui cuſtodivit domicellam, que procul ivit, -- Vt ſibi ſervaret vitam, terramque letaret -- In me- liore ſtatu, que ſtabat habunda reatu -- Et niſi juviſſet Deus hanc, nur quam potuiſset, -- Hec exiviſse, nec abhinc egreſſa fuisse.-- Res eſt mira ſatis, & divine bonitatis -- Signum fulgebat in eo, quod virgo valebat- Vincere ſic hoſtes ſervantes undique poſtes.-- Qui poterant capere talem, clauſamque tenere -- Carcere firmato; ſed Chriſtus munere grato -- Hanc premunivit ſobolem, ſolus quoque ſcivit, -- Illi quanta bona dare vult, & qualia dona. 221 Qualiter Heinricus Imperator Domicellam Elizabeth in Heimbach affectuoſe ſuſceperit anno M. CCC. X. Capitulum Centesimum. O ſi nunc ſcirem conſcribere, vel reperirem-- Tantum poſſe meum, (k) quod ego feſtum iubileum, - - Quod primogenito Rex fecit, more polito - Poſſem dictare , comptoque ſtylo reſerare. - Hoc vellem, ſed ego non hoc valeo, quia dego (1) - Pauca ſciens, & hebes mea mens, cui parcere de- bes. -- Sed quia ſincera tibi mente fero niſi vera, -- Rarius audita, ſed per (i) Lege: paravimus. (k) Id eſt: par eſſem. (l) Pro: ſum.

Strana 222
CHRONICON 222 per viſum mihi ſcita, Hic rudiori tibi cura (m) ſtemate (n) ſcribi, - Sed placet hoc multum, quod, qui vult poſtea cultum - Cudere dictamen, babet hic aliquale iuvamen. — Nunc substerno rem, det ad hane alterque colorem. (o) Benedictus Dominus Deus Pater noſtri Jefu Chriſti pater mifericordiarum & Deus totius conſolacionis: Poſt laborioſa anxietatum incommoda, que hec virgo ſuſtinuerat tenera, ipſam conſolari benefi- cenciis largifluis pie dignata eft clemencia Salvatoris. In exitu, & in via impulſibus tempeſtatum hec virgo fuit obruta, ſed evaſit Deo iu- vante omnia, & nune quoque ad portum venit feliciter & ſecura; que cum timore in patria vixerat propria, cum ingenti honore in terra ſuſci- pitur aliena. Annunciabatur itaque adventus glorioſe virginis , & fac- tum est gaudium, & exultatio univerſis. Erat tunc Romanorum Rex in Heimbach monasterio videlicet Cruciferorum hoſpitalenſium, quod a Spyra diſtat ſpacio duorum milliarium. In Spyra vero tunc cum eſset advena illa puella, amor impaciens & gaudium ex corde ſcaturiens, quod propter adventum puelle, nurus videlicet fue, Rex & Regina ſuſ- ceperant, ipsis videndi virginem ardens desiderium generabat. Nec mora ad excellenciorem virginem excellentes de Heimbach in Spyram a Rege mittuntur nunccii, ut ipſa cum debita decentia ad Regem valeat adduci. Cum virgo audiſſet hee verba nuncciorum, ipſis annuit, fa- pienter & ait; preſto ſum ad omnia domini mei Regis mandata. Mane facto virgo maturius ſurgit, & ut Regi placuit, de Spyra cum Wolframo fratre Regis, & nobilibus multis verfus Heimbach procedit, cuimque ad villam in media via ſitam virgo sum ſuo comitatu perveniſſet, o quanta tunc ineſtimabilia (p) cum gloria ſponſe virgini occurritur, quantoque gaudio venture festivitatis ſolempnitas iocundis indiciis inchoatur! Rex enim in occurſum virgini cum diverſis Principibus, Comitibus & aliis Magnatibus, qui tunc aderant, insignem misit miliciam, qui pariter cum cytharis, tympanis, tubis, in clangore buccine, in iubilacione deduxerunt novam ſponſam. Erat exercitus ille magnus valde, & for- tis, multitudo equitum innumerabilis ante eum & retro. Turba, que convenerat in longitudine incredibili erat extensa, ad dexteram, & ad finistram ex equorum & equitum preſſura via lata facta eſt invia, hine inde preſſus fui, & ne equinus pes pedes meos lederet, timui. Turba preivit turbam, omnibus enim inerat aviditas videndi ſponſam; equita- tui autem Salomonis in curru ſuo glorioſe ſedentem (q) affimulavi tunc in (m) Lege: curo. (n) Lege ſcemate id est schemate. (o) Id est expolitionem. (p) Lege: ineſtimabili. (q) Lege: ſedentis.

Strana 223
AULÆ REGIÆ. in corde meo ſepius tacite ſponſam illam, & dixi: benedicta tu filia a Domino, quia deducet te iam mirabiliter dextera ſua, dextera Domini iam in te facit virtutem, dextera Domini vtique exaltabit te, creſcere te faciet (r) Deus meus, ficut arenam maris, & donet tibi de rore celi benedictionem ; recordatus Dominus deſolacionis tue, quam habuiſti in terra propria, & nune offertur tibi laus & gloria in terra aliena, audi filia & vide, inclina autem tuam, quia concupivit rex ſpeciem tuam. Porro cum virgo appropinquaret , ad locum ubi Rex cum regina ac unigenito ſuo filio novo ſponſo fuerat, ſonus conciſus & validus mufici generis, clangorque tubarum ipſam antecedebat, eamque fore in pro- ximo nuncciabat. Aſcendit ergo Rex in cenaculum grande ſtratum , ut ibi cerneret virginem, & ſuſciperet ſuam nurum, alii per cancellas re- ſpexere & feneſtras, & currentes hinc inde ad ſublimia ſpectacula ubi ſponſa veniens fuerat tranfitura, querentes videre quenam eſſet. Vide- runt autem eam filie patrie illius & decentiſſimam predicaverunt, & elo- quia Regine faciem eius virginis laudaverunt. Venit itaque Regina Re- gis Bohemorum filia cum apparatu ſatis copioſo in veſtitu deaurato cir- cumdata varietate, comparuitque coram Rege. Introduxit autem eam Rex in cenaculum ſuum , ubi coram omni frequencia multitudinis puel- lam tenens dextera filiumque in finiſtra, refertus gaudio Rex ait ad puellam: gaude & letare virgo kariſſima, hactenus fuiſti Regis Bohemie filia, nunc eris, & diceris filia mea, ego ero tibi in patrem, tu mihi in filiain, accipio & adopto te hodie in filiam meam, ecce hic stat unige- nitus meus, ſponſus tuus, hic filius, & tu filia. Bene tibi erit in do- mo mea, nulla res, inquit, triſtet te, obliviſcere populum tuum, & domum patris, ſi quid forſan eſt inibi actum, in moleſtiam tui, exulta nunc ſatis filia dilecta; & delectatus est Rex vehementer, ex preſencia virginis generoſe. Vix autem exſpectare potuit Regina, femina illa virtutis, cuius memoria ſuper mel & favum dulcis, ut virginem a ſe dimitteret benignus affatus Regis. Miſfis autem militibus ſponſaim illam ſuis affectabat ſiſti aſpectibus, venit puella de ſolacio ad ſolacium, de patris ſcilicet manibus, quaſi ad maternum piiſfimum gremium: o quam dulcibus dulcis illa regina eloquiis virginem allocuta est! benedictus sit, inquit, letus tuus introitus, filia mea gaudii nunccia, benedicta fis (s) Domino celi, que benedictionem ſingularis tripudii mihi per tuum in- troitum adduxiſti, bene michi & bene tibi filia mea, inter omnes virgi- nes tu mihi dilecta, & preelecta, magni tu Regis ſoboles inclita, quia 223 tibi (r) Lege: faciat. (s) Supple: a. o. . 0

Strana 224
CHRONICON 224 tibi theſaurum meum , ſolacium meum , lumen oculorum meorum, Jo- hannem unigenitum meum, commendabo, eroque commiſſura, ut eius conthoralis efficiaris ſocia, quid ultra potero tibi facere, ego ecce mater tua, tu mea filia, omnia mea tua ſunt, manu regia collum virginis ſtringit, oculo ad occulum inflexibiliter conſpicit, eloquiis conſolatoriis virgini verecunde alludit, & oſculata est eam ſemel & iterum. Virgo autem repleta eft stupore, & exstaſi in eo honore, qui contigerat illi, verba, more pudice puelle, loquebatur pauca. Sed nunc quemlibet mens ſua in abditis interroget, utrum tunc fuerit potius tempus flendi vel ridendi, tempus aptius riſui, vel fletui? ſenciat quivis, quod vult, ego autem per ſenſum cognita refero, quia ibi maior flentium, quam ridencium Bohemorum fuerat multitudo, illud, quod prius legeraim factum, ibi erat ad litteram: Petrus (t) autem egreſfus foras flevit amare, flevit quidem Petrus iſte non ex negacione, ſed ex conſolacione, quomodo enim quelibet mens pia ſe a fletu poterat continere, quando virginem derelictam, quam tot afflixerant miſerie, audit patrem miſericordiarum oculo miſericordie tam miſericorditer reſpexiſſe ? cuius nempe non tota afficitur anima, commoventur viſcera, qui percipit, quod puella, que heri & nudius tercius perſecutionem paſſa eſt a pluribus, orbata natu- ralibus parentibus , eligitur ad hoc , ut filia ſit , & nurus Domini tocius orbis & Principis. Sic flevit pius & Joſeph, quando viſis fratribus audi- to , (u) quod pater eſſet incolumis , & ſanus , quia pre gaudio ſe non po- terat continere. Poſt leta colloquia plena inſtaurantur convivia, menſa ponitur, ciborum copioſitate lautiſſima redimitur. Eram unus tunc ex illis diſcumbentibus, ſed ut delictum meum non abſcondam, plus in menſa viſum, quam guſtum paſcebam, vidi namque decorem domus illius, quo meus alebatur vius, non poteram a preciofitate apparatuum, menſarum, ciborum , vaſorum aureorum , pannorum quoque ſerico- rum, qui ſuperficiem venuſtabant parietum, & ab ordine, lete mini- ſtrancium famulorum, reflectere viſum; paſcebat etiam oculos meos conſolata viſio, quando inclita Bohemica virgo dominam Margaretam Reginam Romanorum habebat in latere uno, & Dominam Beatricem Im- peratoris futuri (x) matrem ex altero. Videbam quoque lete , quod noſtri abbates de Bohemia in hiis conviviis adjuncti fuerant Romanorum Regine de prope. De cibo ſepius obliviſcitur quis, cum oculus delecta- bilibus obtutibus paſcitur, & nutritur, nequaquam in hoc prandio dul- ciſſono (t) Alludit hic author ad nomen ſuum. (a) Corrige: audivit. (x) Id est Henrici pro- xime coronandi.

Strana 225
225 AULÆ REGIÆ. ciſſono privabatur obiecto. Poſt divites illas epulas de menſa ſurgitur ad locuur aptum quieti virgo veneranda reverenter ducitur adiunctis no- vis pediſſequis, ſoli conmodo poſt laborem viaticum (y) & (z) vacare exoratur. Quieſcere puella voluit, ſed aliorum omnium exultantium gaudium ſibi incommodum excitavit ; cantabant, clamabant, ſaltabant die quoque & nocte, plurimi ympnis dulciſſonis, choreis, & in tripu- diis perſonabant. Manfimus omnes ibi ſîne abſencia leticie parîter die- bus quinque, conſolaciones Regis & Regine letificaverunt animam af- flictam puelle; ſemper alia aliis gaudiïs gaudia ſupervenere. (a) Omnes difca- mus, & in hoc alios doceamus,-- Quantum ſit mitis �ex celi, qui quasi vitis -- Florida dat fructum, pellens, cum vult, cito luctum.- Contra ſe bella timuit nimis iſta puella - Atque gemens mente, gemino ſpoliata pa- rente, -- Stabat turbata, tamen eſt nunc letificata,- Cum sit adoptata Regi, quafi filia grata. Demum convocatis ad ſe puelle con- ſiliariis Rex dixit illis: quid eſt hoc, quod audio ex omnibus eloquiis, mon- tem in Kuthna ſine obſtaculo affignare filio meo promiſiſtis, verbis & litteris confirmaſtis, ſed ecce volat rumor, quod noſtris sit traditus ini- micis, fedus igitur vestrum fedum & irritum est factum. Responden- tes ad hoc virginis conſules (b) Regi dixerunt, non te, inquiunt, Do- mine Rex moveat, quod mons Kathnenſis per Chorinthianum Imperii inimicum occupatus eft, ipſum enim, volente Deo, ex amicorum no- ſtrorum conſilio & auxilio cito recuperabimus absque labore tuo, nec cura fit Regi, ſi pro tempore male elevantur Imperii, pacis, & noſtre pa- trie inimici. Servabuntur utique fingula, que per nos dicta sunt, & facta corde fimplici, fide non ficta. Sermo huiuscemodi ſuffecit Regi, dixit quoque Rex, ecce offeram nunc vobis meum vnigenitum, illi fi- delem vestrum iugiter in hiis & in aliis oftendite famulatum. Immenſe conſolacionis ſpiritum puelle conſulibus infudit hoc emiſſum Regis ver- bum, timuerant namque fideles virginis valde, ne Rex a malorum ho- minum ſuggeſtione in negocio incepto mutaretur mente; factum hoc forte fuiſſet, niſi magne constancie firmitas in Regis veracis animo per- ſtitiſſet. O Deus quot & quanti filii Belial ſepe venenata linqua regias ad aures latraverant, & dicebant: nolite Rex margaritam proicere ante porcos, nec unigenitum, folacium veſtrum, dare canibus, nec detis fi- lium veſtrum genti peccatrici, filiis ſceleratis, populo nequam, populus Tom. V. Monum. F f iſte (y) Adjective ſumptum, id eſt: itineris. (z) Hæc conjunctio ſuperflua. (a) Franeiſcus cum hæc omnia duobus capitibus enarrata vix ſupremis labiis attigit , verſus tamen ſeptem ſequentes ſervavit. (b) Id eft: confiliarii, fideles.

Strana 226
CHRONICON 226 iste Bohemicus proprios Reges occidit, fidem neſcit, inconſulto agitur, quod illis veſter unicus deſtinatur. O linqua doloſa quomodo inpudenti fronte preſummis talia evomere, & garrire? domine libera Bohemiam a labiis iniquis , & a linqua doloſa , ſagitte detrahentis tibi acute ſimi- les carbonibus deſolatoriis, confundantur Bohemie inimici, quia linqua ſua mentiti ſunt Regi , Rex vero ſapiencie & conſtancie dono preditus reſpondit falfidicis huius oblocutoribus & iniquis. In regno Bohemie hactenus potentes fuere Reges & Principes, quorum gloria etiam lon- ginquas illuftraverat & repleverat mundi partes; Guilibet vero intelli- git, quia gloria Regum in multitudine fidelis populi conſiſtit, quomo- do unquam potentes glorioſi illi Bohemie Reges fuiſſent, si non multum, & ſibi fidelem populum habuiſſent; nec obnubilat fidem Bohemorum, sa occiſi ſunt aliqui Reges eorum, ſcimus omnes, quod multi noſtri ante- ceſſores Romanorum Reges occiſi ſunt, in ore gladii mortui ſunt, Ale- mani tamen occiſores horum fuerunt ; quis occidit Adolfum , quis inter- einit Albertum Reges Romanorum ? nonne hoc feciſſe cognoſcimus Alle- manum ? vtique ; ſed nunquid propter hoc perfidie criminibus obnoxia erit fidelis & nobilis Alemania , abfit, nec fuſcetur fuco perfidie germen omne germinantis Germanie, testantur vobis veterum relata & Cronice: quod nunquam occiſus fit aliquis Regum Bohemie per Bohemum, ſed per Teutunicum & Alemanum, (c) & ſi forſitan quispiam ex Bohemis ma- num ſceleratam in ſuum Principem extendisset, non tamen ideo tota gens reprehenſibilis effet, Petrus apoſtolus ideo non fuit malus, licet Judas eſſet peſſimus; adiecit iterum loqui Rex, quod ſcripſt, ſcripſi, unigenitum meum Johannem Bohemis promiſi, & faciam, quod vovi. Guin ymmo facilius est mihi filium perdere, quam fidem, & ait Rex: A cunctis ſcitur, quod in omni re reperitur -- Vnum, quod peius, reli- quum (d) tamen eius, - Quod melius, laudo, vim ſic nullus ego fraudo.- Sit tamen exoſum nimis, omne, quod eſt vitioſum -- Si bona laudentar, propter mala non reprobentur, - Cum peccat Walter, quare luit Otto, vel alter,- Portet peccatum, qui perficit ipſe reatum, - - Judas pecca- vit, ſed Petrum non maculavit,-- Petrum non tangit ſcelus hoc, quod Scarioth angit. Quo- (c) Nempe Wenceslaus III. Olomucii. (d) Poſterior manus ſuperſcripſit vocem melius , ſed quid eadem vox , quæ mox repetitur velit , non aſſequor.

Strana 227
227 AULÆ REGIÆ. Quomodo Heinricus Imperator Johanni ſuo primogenito in Spyra feſtum ſolempne peregerit nuptiarum anno Domini M. CCC X. Kalend. Septemb. Capitulum CI. Poſt hec in Spyra vidi ſolempnia mira, -- Divicie cum deliciis fue- rant ibi cuncte, -- Milicie cum leticiis aderant ibi iuncte -- Linqua ne- quit fari, ſic nec poterit recitari,—- Illud regale feſtum, quia neſcio tale. Cun enim instabilitatis neſcius, ſed in promiſſis fidelifſimus Dominus Heinrieus Rex Princeps Romanus promiſſa implere vellet omnia, con- ſumare ſponſalia, & ſuo filio primogenito feſta nuptiarum celebrare in- tenderet ſolempnia , miſit ſervos & vocavit multos Principes ſcilicet & Comites & Barones , qui unanimiter conſenſerunt , ad diemque feſtum in Spiram gaudio comite, ut Rex imperaverat, pervenerunt, instabat enim dies celeberrimus ad honorem Regis magnifici illius perpetue me- morie recolendus. Mifit quoque in Spiram civitatem regiam, ut finguli ſeſe & ſua habilitent ad augendam & agendan illius fastivitatis glorian- Precepit itaque Rex procuratoribus ſuis , ut in Spira , in loco ſatis lato & ſpacioſo, in latere Spyrensis Ecclesie Kathedralis, quod ad faciem vergit Aquilonis , menſe , ſedilia , ſcampna & ſedes opere fiant artifico, & ſubtili, que regio congrue valeant ſtatui & honori; que omnia facta ſunt, prout melius dictare poterat ingenium, & manus architectorum, providit etiam Regis prudentia, ut ad regalia convivia omnium neceſſa- riorum non deeffet copioſitas opulenta, omnibus tandem apparatibus & indigenciis ad feftum hoc celebre adaptatis, ecce tercio Kalendas Septem- bris, hoc eft in die beatorum Felicis & Adaucti, quod tunc in die lune evenerat , glorioſus Rex cum Regina Margareta coniuge ſua, & nova ſponſa Elizabeth puella, nec non cum maxima Principum & Magnatum copia precedente, & precinente omni instrumentorum musicorum genere leticia & exultacione verſus Spyram procedit, & cum iam surgit (e) ho- ra tercia, civitatis Spyrenfis portas ingreditur concio letabunda. O quan- tà tunc honoris magnalia vidit oculus meus! parietes domorum extrin- ſecus vestiebat biffus & purpura, in fenestris, cancellis, & hoſtiis aſpi- ciens a longe ſtabat turba letancium hominum promiſcua, ut videret Regis potenciam, Regine, venientisque ſponſe decenciam. Inter muſice ſonoram melodiam, campanarumque reſonanciam audivi voces dicen- cium multorum: Salus, honor, & virtus, & imperium, fit tibi Rex F f 2 noſter, (e) Idiotiſmus Bohemicus pro ſonat, aut imminet.

Strana 228
CHRONICON 228 noſter, & domine Dominus noſter, quia tu es Rex pacificus & magnificus es, tuum vultum nunc defiderat univerſa terra, (f) clamant quoque iuvenes & virgines, ſenes cum iunioribus una voce dicentes: vivat Rex H. (g) cuna ſuo filio in eternum. Turba vero, que convenerat ad diem feftum nup- tiarum regalium, que precedebat, & ſequebatur, erat innumerabilis, ornatibus inſignita quoque decoris. Poſt hunc introitum iocundum ſe- quebatur convivium iocundiſſime epulantum, convivabat Rex cum Prin- cipibus & militibus ad hoc dignis, Regina autem cum nova ſua filia ſuaque decenti familia letiſſime inſtituerat convivia , in quibus unicuique data ſunt, ſecundum ſuum statum, que erant neceſſaria, & etiam ſu- perflua non pauca; epulabantur omnes ſplendide, hoc autem convivium ſolum erat quaſi aliquod indicium & preludium ad futurum. Circa ho- ram vero nonam diei illius convocari ad ſe mandavit Rex Principes, & ſacri Imperii, qui tunc aderant, Electores, alios quoque Magnates plu- rimos, in quibus aliquid poſſe & noſſe fuerat, (h) dixitque ad eos, vos inquit ſcitis , quia ipſi affuiſtis, qualiter nuper in Frankenuurt tractatum fuerit de regno, & rege Bohemie de veſtraruin omnium voluntate. Nunc itaque, ut tunc conſuluistis, & conſensum prebuiſtis, regnum illud Jo- hanni meo unigenito conferre ſacri Imperii nomine, & auctoritate in- tendo, ut autem ſibi ius fortius competat, hodie sibi virginem eiusdem regni, heredem legitimam copulare matrimonialiter nos delectat, con- ſequens autem est, & iustitia dictat, ut hoc regnum hodie meus filius in feodo ab Imperio ſuſcipiat , aliorum quoque Principum titulum ex hoc legaliter optineat, & nomen. Responderunt Electores & alii Prin- cipes & Magnates regni dicentes: non est domine Rex in hoc facto ali- qua nunc neceſſaria requiſitio, cum omnia prius in Frankenuurt ex ma- turo ſint conſilio prelibata, porro nunc nihil reſtat, aliud in hoc nego- cio niſt tantum ad ſactum procedere de plano. Verbuimn Regis placet omnibus nobis, quod diucius est deliberatum, est citius terminandum. Quod pertractatur longe, cito perficiatur, - Nunc cito fit factum, quod tunc eſt temporis actum,- Quod placuit Regi, confert hoc robora legi, -- Nos conſentimus omnes tibi Rex, quia scimus,- Quod tu iusta facis, & queris federa pacis ; -- Et nos ſperamus, quod qui crevit tibi ramus - Filius excellens, fiat probus, & mala pellens, — Quodque tibi ſimilis Rex poſtea fiat herilis, Et nunquam vilis, docet hoc etas iuvenilis.-- Huic ado- (f) Truncavit quidem plura ex hoc capite Franciſeus, ſed Chronicon iſtud eum ha- buiſſe præ manibus plurcs integræ orationes exſcriptæ probant. (g) Henricus. (h) Id est potentiores, & ſapientiores.

Strana 229
AULÆ REGIÆ. 229 adoleſcenti iuveni multum ſapienti-- Nos congaudemus, quod debeat effe Bohemus. Sic itaque finis iſtius confilii inicium dat novi gaudii iam fu- turi, afſumptis namque sibi cunctis Imperii Electoribus, Principibus, ac aliis Comitibus , quorum tunc preſencia aderat , ad atrium domus domini, hoc eſt ad hoſtium eccleſie maioris in Spyra verſus occidentem Rex regalibus follempniter indutus vestibus venit, ſceptrum habens in manu, ſedebatque in ſolio, coronam auream gestans in capite ſuo. Ego autem eram tunc intus in ecclefia Deo perſolvens horarum debita, & ecce ſubito horribilis quidam ſonitus pre magnitudine ſui terruit me, quaſi enim tonitru magno veniret cum ſonitu, & quaſi fragor omnium arborum fieret & domorums, & velut collisio fieret armorum, & gran- dium ruencium ſaxorum, factus eſt quaſi de celo repente ſonus, & vox valde terribilis ex clamore populorum letancium & concurfu & ex om- ni genere muficorun, ludorum, ita quod per totum (i) quasi mona- sterium (k) videretur fanditus evellendum. Ex quo clamore magno re- plebar ſtupore, & tunc, quidquid mihi parcat Deus, plus curiofitate vi- dendi, quam devocione orandi motus cucurri velociter, struem quoque lignorum magnam aſcendi, ut viderem, quid hoc eſfet, quod tanti ſo- ni reſonanciam emisiſſet; vidi tunc multitudinem maguaim, quam dinu- merare nemo poterat nobilium virorum, equitum cum decore vestiunx militarium equis altiſſimis infidencium, & in medio ipſorum Johannem Regis filium forma pre aliis ſpecioſum, ad cuius dextram & finiſtram portabantur in haſtis vexilla rubei coloris, in medio album Leonem ha- bentia non magis circiter quinquaginta, cum autem veniſſet ad locum filius, ubi pater erat, videns eum ſtatim de equo ſaliit, & cecidit ad pe- des eius, ſeditque Rex cultu indutus regio in ſolio ſatis alto; facto au- tem per filium iuramento & voto, prout ceteri Principes facere confue- verunt ſacro Imperio, Rex filium ſuum Johannem Regem Bohemie con- ſtituit, ius, titulum, & nomen Principis ſibi contulit. Porrectoque ſceptro regnum Bohemie cum omnibus terris ad ipfum pertinentibus auctoritate ſacri Imperii iure hereditario ſibi ſuisque liberis & poſteris dedit legaliter & donavit, & post hec osculatus est eum. Factus de- mum eſt terror & strepitus maior priore, tune enim pre novo gaudio quilibet cum equo ſuo impegit in alium, frangit quivis haftam cum ve- xillo, pariter ludendo incitat alter alterum, iam loquendo, nunc irri- tando iam trahendo modo tamen amicabili per omnia & iocundo. Pla- cet hoc omnibus quod Johannes Regis Romanorum H. filius- Est factus Prin- (i) Id eſt integre. (k) Eceloſia.

Strana 230
230 CHRONICON Princeps , quod fit Rex , atque deinceps -- Ipſe Bohemorum , cui regnum (l) ius aliorum - Eſt a Patre datum, qui Lucelburg comitatum -- Tunc & nunc ſervat, qui ſic res rebus acervat, -- Non ex vi litis, ſed conversa- cio mitis - Hoc tibi preſtavit, ſua quod natura negavit, -- Hii qui ſce- ptra gerunt, Comites prius ambo fuerunt, — Virtutum leges fecerunt hos fore Reges- Hic Pater & natus fuerant Comites Comitatus -- Lucilbur- gensis, quos angelicus tegat ensis. Postquam autem statuit Rex filio suo Johanni testamentum pacis, & Principem fecit eu, ut fit illi regalis dignitas in eternum, aliorum gaudiorum apparuit incrementum. Nam- que circa tempus veſpertinum Rex magnum ingreditur pallacium, ſpon- ſam advocat & ſponſum in conſpectum preſencium Principum & Magna- tum. Dominus vero Johannes Colonienſis Archiepiſcopus, premiſſis ver- bis ad matrimonium requiſitis, Johanni Regis filio Elizabeth illam vir- ginem copulavit coram omnibus legitime in uxorem. Quanta tunc pu- tanda eſt leticia viguiſſe, in tam iocunda familia, ex affectu magni gau- dii? quilibet, quod voluit, protulit, & tamen nemo, crebreſcentibus clamoribus, alium intelligere potuit, nova ſponſa forſitan nocte illa ſine ſponſo iacuit, ſicque illa dies ſe tota in gaudio conſummavit. Die au- tem altera valde mane, orto iam ſole, ante cubiculum ſponſe venimus, &, ut ipſam videre poſſemus, aliquamdiu exſpectavimus, circa horam terciam hoſtium camere aperitur, ſponſa nova, matrem Regis Dominam Beatricem & Reginam habens ad ambo ſua latera, de cubiculo educitur, quarum tantum falutacio tunc preſentibus Abbatibus minime negabatur, ex re tamen, nobis in Bohemie partibus antea non viſa, facta eſt admi- ratio ſtuporoſa : Producebatur tunc ſponfa de thalamo ſuo ſparſis , & diſſolutis hinc inde ſuper ſcapulas crinibus ſine ſerto penitus , & corona capite (m) ornamentis, nudo veſtita totaliter longifſimo gallico indu- mento , & cum proceſfiſſet de cubiculo paululum , Rex & omnis popu- lus in iubilo cantus , in clangore tube & buccine & in omni mufico ge- nere usque interiorem chorum eccleſie Spirensis conduxit ſponſam, nos quoque eum reliquis ſequebamur eam, Dominus Petrus Moguntinus Archiepiſcopus indutus epiſcopalibus veſtibus miſſarum ſollempnia cele- braturus in altari tunc ſtabat preparatus ; Incipitur tunc ſolempniter of- ficium Miſſe de Spiritu ſancto , finito Evangelio ſponſus ac ſponſa in ter- ram ante altare majus ſe proſtraverunt, munusque benedictionis ab Ar- chiepiſcopo acceperunt, quod tamen facere ſponſi Bohemie minime con- ſue- (l) Fortaſſe lependum, Regum, ut Henricum Carinthium intelligat. (m) Corrige: capitis.

Strana 231
AULÆ REGIÆ. ſueverunt; Posthee ad altare accedentes Domino oblacionem, quam de- cuit, obtulerunt. Miſſa finitur, ſed ad novum gaudium pervenitur. (n) 231 Qualiter nuptie celebrabantur cum ſolltempnitate maxima, & de con- cencione Maguntinenfis & Colonienſis Archiepiſcoporum tunc exorta. anno Domini M. CCC. X. Capitulum CII. Mox poſt officia Miſſe convivia facta tunc fuerant nimia, magno- que decore peracta. Nam ad locum illum, qui est a latere Kathedralis Spirenſis Eccleſie, in quo Romani Regis providencia mandaverat fieri menſas, ſedilia, & ſingula pro convivantibus vtenſilia, ducuntur cum tripudio ſponſus & ſponſa , erant prius omnia ſapienter & decenter di- ſpoſita & parata, menſarum ſcire non potui numerum latum illud ſpa- cium totaliter occupancium. Aptabantur in menfis illis finguli fingulis congruentibus ſibi locis , Regum ſiquidem menſe ſecundum illum ſitum fuerant a finistris, Reginarum a dexteris, cum vero iam panis eſſet ap- pofitus, ambobus quoque Romanorum, & Bohemorum Regibus pranſuris, more ſolito manus ſuas lavantibus, facta est contencio inter Magunti- nenſem & Colonienſem Archiepiſcopos, quis eorum videretur eſſe maior, etenim Dominus Petrus Maguntinus tenere voluit Regis Romanorum dex- teram, ut Dominus Johannes Coloniensis debeat sedere ad sinistram, e contra Dominus Johannes Colonienſs, michi, inquit, ſeſſio a dexteris iure competit ex antiquo, in hunc modum nimis rixoſe contendebant, coram Rege. Hec eadem certatio facta fuit fere tocius gaudii obfuſcatio, (o) plures namque de amicis & eorum famulis currere ceperunt ad arma, ſic quod in civitate illa subito vehiemens commocio est exorta. Rex ita- que Romanorum , antequam ſeiens cauſam fore (p) certaminis Archiepi- ſcoporum illorum, utrumque acceptum per manum iocunde ad ſuum duxit hoſpitium, ubi privatum fit convivium, & ſtatim ceſſavit ſubor- tum tempeſtatis litigium. Ex antiquo lis fuit hiis, modus quoque talis: cum hii duo Maguntinenfis & Colonienſis Archiepiſcopi ſunt in locis ali- cuius privati convivii, ſe invicem honore preveniunt, & ubi quis ſedeat, aut quomodo vadat, minime contendunt, in loco enim & in convivio privato non ſollempni quilibet iſtorum alium preficit ſibi; Quando vero Romanus Rex Curiam , aut ſolempnitatem aliquam celebrat, unus tunc avide (n) Succinctiſſime hæc denuo narravit Franciſcus. (o) Hæc idem penitus truncavit. (p) Pro eſſe.

Strana 232
CHRONICON. avide alium preire festinat. Non est hec contencio recenter nova, sed inveterata, nobis vero, ſuper eo plurimum admirantibus, dictum fuit ab omnibus ſenioribus: a Romanorum, inquiunt, Imperatoribus diffinitum eſt ſepe in retroactis temporibus, quod Maguntinus in Germanie, Colo- niensis in Italie, Treverensis in Gallie partibus ad dexteram sedere de- beat, Principibus Romavis, non ſufficit hec imperialis diffinitio, ſed adhuc pro conſervandis ſuarum Eccleſiarum iuribus adherent litigio forte pio. De his tribus Archiepiſcopis eſt regula publica talis: Maguntinen- fis, Treverenſis, Coloniensis quilibet Imperii fit Cancellarius horum, Ma- guntinus per Germaniam, Colonienſis per Italiam, Treverensis per Gal. liam Archicancellarii titulum habet, precedit autem Maguntinus digni- tate, Colonienſis poteſtate, Treverenſis antiquitate. (q) Freveris enim, ut Treverorum refert Chronica longe ante Romam per Trebetam, (r) qui erat de genere Enee, condita est. Cessent litigia, veniant convivia dia. (s) Plus enim de ſeſtivis conviviis, quam inteſtinis litigiis audire, loqui quemlibet pium animum delectat. Vidimus autem in illo publico prandio generoſam cohortem discumbencium, & ordine (t) sapienter diſpoſitum miniſtrorum. In capite omnium menſarum in loco preemi- nentiori ſub velis purpureis & cortinis ſericeis per zonas anſulis infitas- in gyro extenfis & in circuitu ſedis regalis expaſsis (u) Jobannes novus Rex pariter & sponſus, Regis magni filius, glorioſe ſedebat. Porro sic- ut ſol inter ſydera rutilat, ſie ipſe ſerena facie pre omnibus Principi- bus, qui aderant, ſplendide choruſcabat, etenim facies alioram Princi- pum admirabantur eum, omnes desiderabant tunc videre faciem huius tenelli Principis velut faciem Salomonis. Hinc inde ad latera istius novi Regis Johannis illuſtrium Principum, Comitum, Liberorum, Magna- tum diverforum glorioſus tantus numerus diſcumbebat, quod ſtuporem cunctis afpicientibus inducebat, milites vero, qui ad mrenſam Regis mi- nistrabant, precedentibus & precinentibus tubis, buccinis, tympanis, ehoris, phalleratis dextrariis infidentes fercula quelibet fervato ordine decentiſsime apportabant, transibat inter menſas convivarum validus armatus preclare milicie micantis exercitus, qui ad conſervacionem le- ticie fuerat deputatus, in medio epulancium ante menſam Regis eximium erectum est vexillum, regni Bohemie habens signum, quod cum vidiſ- ſemus, nofter conſolabiliter ſpiritus fuerat recreatus, nec ingrati de tanta ſpecie (x) incepimus infimul dicere: Benedicimus Deum celi, quod co- ram 232 (4) Hæc paſſim ad verbum exſcripfit Franciſcus. (r) Alii Nini Aſſyriorum Regis fratrem faciunt. () Id esf; diva. (t) Lege: ordinem, (u) Lege: expansis. (x) Decore.

Strana 233
233 AULÆ REGIÆ. ram omnibus hic preſentibus in ſignum conſolacionis future vexillum Bohemie tam ſublimiter erexit hodie. Adhuc volente Deo, Leo, qui hactenus ſuceubuit, in ymo iacuit, cito evigilabit, pugnabit, vincet, rugiet, quis non timebit? Decorabat has nuptias tota diviciarum, deli- ciarumque gloria, cui a iuvenili meo tempore nunquam videram ſimi- lia, ſed, ut vera fatear, ab huius feſti glorioſi decentia elingwatur nar- rationis totaliter virtus mea, nos, qui feſtum illud celebre intuebamur, tunc mutuo loquebamur: ſi ille magnificus Princeps Bohemie Rex Wen- ceslaus ſponſe pater adhuc ſuperviveret , tanta nuptiarum ſollempnia fa- cere ſue filie vix valeret, vel forfitan non curaret, quem enim unquam Regem Bohemie propter nuptias filii aut filie Archiepiſcopos, Epiſco- pos, Duces, Marchiones, Comites tot audivimus congregafse. Hoc totum divine attribuatur gracie, ſperandumque eſt, quod miſereri Deus velit, & redemptionem mittere plebi ſue, hoc autem dedit nobis Deus ſignum, quoniam clementer, reſpexit humilitatem ancille ſue Domine noſtre. Tune ſpe futura cor noſtrum gaudia plura - Sumpſit, cum gra- ta foret alte ſponſa locata, -- Et quod laus tanta prebeatur ſibi, quan- ta, -- Ipſi Regine Romanorum, quia bine -- Moribus ornantur, & ho- noribus aſſociantur. Poſt illa opulenta convivia convivis innovantur ſo- lacia, diverſis tunc diverſa: alii quidem tripudiis, haſtiludiis alii ſe ex- ercent, civitas Spirensis inclita exuberanti reſultat leticia, & ſolum vox exultationis , & ſalutis in tabernaculis omnium reſonat in ea, rara fuit (y) in urbe illa viculus, aut platea, quam non calcaret hastiludens florens milicia, ipſorumque apparatuum militarium dives gloria oculos cuncto- rum allicit ad ſpectacula, in illo autem tyrocinio haftas fetes, (z) & ro- boſtas, quas vibratas Bohemi ſub ſuo duxere brachio, admirabantur pedites, qui astabant, ſed & galeati Renenses equites formidabant, erat namque haſta ſpiſſa (a) Bohemicalis, in longitudine & fortitudine aliis diſſimilis, cumque aliquis Tyro Bohemicus haſta vibrata ad medium teatri ſaltanti equo cum impetu profiliret, populus omnis, qui aderat, clamabat: ecce Bohemus! Bohemus! Nullus autem adventui iftius ultro- neus ſe offerebat, & fi forfitan quis metas incautus exiverat, ne veni- enti occurreret, devia in equo querebat, si vero aliquis obvius fuit, tantum ictum haſte Bohemice pertulit, quod nonnunquam haſta tangens, tacto compaciens, (b) in diminutas particulas fracta fuit. De hoc tyro- cinio & militari exercitio plura ſcribere non propono, nec feciſſem de Tom. V. Monum. G g hoc &y) Lege: fuerunt. (z) Ita codex. Franciscus legit: tretes, sed substituendum; teretes. (a) Ante nominavit robuſtam. (b) Pro parcens.

Strana 234
234 CHRONICON hoc memoriam, niſi ad nove pertineret ſponſe gloriam & honorem, quam conſolatus est Pater misericordiarum, qui est benedictus in ſecu- lum Die itaque convivii tendente ad veſperam, ut conſumarentur om- nia ad ſacramentum matrimonii requiſita, in choro benedictione ſancta previa iuvenes adunantur ſponſus & ſponſa, circumstantium autem & letancium clamoroſa leticia non dabat requiem pariter iacentibus nocte illa. Mane altero die ſurgitur, gaudiis insiftitur, & sic iterum dies illa & totum tempus illius ebdomade iocundis ftudiis expenditur, & fi- nitur. De tantis festis & factis Regis honestis-- Plurima scripsiſsem, se non cenobita fuiſſem; — Si dicam plura, forſan fierent nocitura, -- Tedia forte darent hec ſcripta, vel hec reprobarent -- Quidam dicentes: debent tantumodo mentes -- Vere claustrales res ſcribere ſpirituales; - De re mundana monachis eſt lectio vana, -- Hiis reſpondere volo taliter iſta do- cere:- Quemlibet & ſcire decet omnia, nam reperire -- Quivis in hoc facto poterit tunc temporis acto, (c) -- De quo laudetur celorum Rex, & ametur. -- Laudatur digne Deus, a quo virgo benigne -- Sic ſubli- matur, & in alta ſede locatur, -- Que deſolata steterat, multumque gra- vata. - Sic nos ſperemus, & puro corde rogemus, — Vt nos de mundo Deus extrahat hoc furibundo,-- Et locet in thronis, iungat celique colonis. Qualiter Heinricus Rex Romanorum tres exercitus ſimul tribus expedi- tionibus adaptaverit & victoriam in omnibus habuerit, & qualiter Johannem filium ſuum cum ſponſa in Columbariam de Spira ſecum duxerit anno Domini M. CCC. X. menſe Septembri. Capitulum CIII. Cum Dominus Clemens Papa quintus Henricum Romanorum Regem per apoſtolicas bullatas epiſtolas, per ſolempnes quoque ambaxiatores plu- rimos, ad ſuſcipiendum Imperii dyadema, eo gracioſius quo ſtudionus evocaret , multique de Ftalie , & Lompardie civitatibus ditiſſimis ipſum Re- gem promiſſis & innumeris donariis invitarent, Rex magnanimus, ut re & nomine fieret Auguſtus, indignum duxit annuere (d) invitationi- bus tot & tantis. Sciens vero Rex iste sapiens adverse partis, hoc est eorum, qui Gwelfi dicti sunt, potenciam non esse invalidam, regionem quoque illorum montibus, vallibus, urbibus & populis munitifſimam, & (c) Ex his verſibus tantum præſentem , & duos ſequentes delegit & exſcripſit Franciſeus; prioribus namque manifeſto oſtendiſſet partum fuum non eſſe. (d) Lege: renuere,

Strana 235
AULÆ REGIE. 235 & quod fortia domari condecet per vim magnam, terras illas intrare diſpoſuit in manu valida, & brachio extenſo fortium pugnatorum. Con- gregavit itaque Rex exercitum militie copioſum intraturus confinia Lombardie, erat autem exercitus ille inclitus, de preelecta milicia, que ultra Renum verſus occidentem residet, congregatus; licet autem prius dudum stipendia Rex ſtipendiariis dederit, & a fingulis fecum ad expe- ditionem proceſſuris votum ſervitutis ſuſceperit, cum nunc (e) in Spira, nuptiis celebratis, ubi & quando congregari fuus debeat exercitus, Rex edidit: exiit itaque edictum a rege Heinrico ſemper Augufto, ut omrnes ſecum proceſſuri in Italiam in feſto Remigii parati effe debeant finaliter in Thurego. De hac expeditione prima, ut iam tactum eſt, Regis fuit ſentencia promulgata; ſecunde vero expedicionis, que tunc similiter in Spira fuit instaurata, exstitit hee cauſa. Fuit & est usque hodie Comes Eberhardus de Wirtenberg fomes perfidie, vas perditionis, pacis de- ſtructor, diſcordiarum optimus informator. Hic itaque rapacitatis, quam iniquitatis vitio excecatus, licet ditior eſſet pluribus Reni Comiti- bus, ſemper ſe temeraria preſumptione Romanis oppoſuit Principibus , nec adhuc inveteratus dierum malorum ceffare defiderat a conſuetis acti- bus & fedis. Erat autem eiusdem Comitis in diviciis & caftris muni- tiſſimis tantum poſſe , quod ipfius preſumptionis aculeum nullus Regum antea poterat retundere quavis lite, (f) infeliciorem se auctumat tota Swevia, eo quod in ipſa tam iniqui hominis iaceat Comitia. Iſtius ver- ſutia edificat caſtra , eradicat clauſtra, ſpolia nutrit & odia, iugulat ma- res, denudat femellas. O Deus meus! pone illum ut rotam & ficut ſtipulam ante faciem venti, frameam ſuſcita adverſus eum, qui diſper- git gregem tuum , vide Domine & conſidera , quia & ego ipſe iniqui- tatem vidi, & contradictionen in civitate Swevie, cui multa mala intu- lerat hoſtis ille, conſideravi opera fua & expavi, quando tam religioſas, quam feculares perfonas varias vidi per illius fatellites rebus omnibus ſpoliatas. Certus fum quia tu Domine magne & terribilis, qui Phara- onis potentiam, Neronis enervaſti nequiciam, istius Comitis Tyranidem non diu patieris, aut fi decreveris, ipfius ftatum in melius comnutabis, afflicti populi Domine laerymas reſpice , & fac quod vis de hoc incom- pto Comite. Suſcitavit itaque Dominus propugnatorem & liberatorem G g 2 po- (e) Ita codex: Sed verofimiliter his duabus vocibus ſubſtituenda vox: edictum, quod ex collatione Franciſei hand erni pote� , cum ille expeditionem hanc Italicam penitus reſecuerit , hac ſola commemoratione facta , quod tres exercitus in Spira Imperator diſpoſuerit. (f) Paſſim hanc vocem pro bello author adhibet.

Strana 236
236 CHRONICON populo ſuo, iſte enim Dominus Heynricus Rex Romanorum tam amore pacis, quam clamore plebis inflammatus, adhuc nobis in Spira manen- tibus, contra eum ordinavit robor exercitus, convocavit enim ad ſe Rex iudices, conſules, ac ſeniores de Ulma, Helbrunna, Wimpina, Nordi- linga, Eſilinga, ac de aliis quibusdam civitatibus imperii cives induſtrios, dixitque ad eos, (g) clamor de plebe totiens reſonavit in aure mea, quod fas non est, ut iſtius diſfimulemus Comitis tyrannica facta, ad horum remedium tale statuere duximus decretum: Volumus autem, & pro lege vobis damus, quatenus univerſus civitatum veſtrarum po- pulus, qui ad bella poteſt procedere, congregetur quasi vir unus, iftius- que contumaciam Comitis more bellico hoſtiliter vos adunati inſimul contendatis, (b) ut autem arma bellica letius induatis, cunctis vectigali- bus, exactionibus, ac ſerviciis Imperialibus, que nobis confiverunt (i) fieri, vos urbesque, in quibus habitatis, ex nunc abſolvimus ſeptem annis, Comes quoque de Wineſparch vir strenuus vestri sit Princeps belli, & exercitus. Cives ſuper voluntate Regis letanter turmatim ſubito con- gregantur, & contra publicum pacis, & patrie inimicum animoſius pre- liantur, divino autem ipſis aſſiſtante (k) presidio vincunt illum mercato- res, qui ſe vinci non timuerat per Imperatores, illum namque impu- gnant, vrbes & caſtra eius expugnant, & fere illi civiles cunei in qua- libet lite triumphant , quidquid de municionibus Comitis per manum civium acquiritur, mox funditus exstirpatur. Tanta autem plaga do- minum hunc , pacis hoſtem, tetigit, quod qui municiones ſeratas prius circa octoginta habuit, in duorum annorum ſpacio obtinuit (l) vix octo. Per illos enim, quos ante oppreſſerat, oppreſſus eft, hec utique Dex- tere Excelſe mutacio , quod ſic vmbone repellitur umbo. Contra hunc Comitem in Spyra ſecunde expeditionis acies fuerat ordinata. Nam fult iste Comes vilis, vicii quoque fomes,-- Et fuit exoſus Comes iste nimis vicioſus -- Dictus Eberhardus, qui non eſt ad mala tardus - - Exſtruxit caſtra, celi curans minus aſtra, -- Exſpolians cunctos, habuit fures ſibi iunctos. -- In tantum (m) ſeuum nunquam vidi fore Sweuum, -- Sweuus ut eſt iste, quem convertas cito Christe. Tercia etiam expeditio illo eo- dem tempore instituitur, ac instruitur a Rege: (n) Rex namque quia Johannem filium ſuum miſſurus erat ad regnum Bohemie, regnum, in- quam, tunc ſatis perplexum & obligacionibus obrutum, preſcivit filium inibi (g) Horum omnium memoriam rurſus reſcidit Franciſcus. (h) Corrige: contundatis. (i) Lege: conſneverunt. (k) Lege: astante, aut aſſiſtente. (l) Lege: retinuit. (m) Pro tam ſævum. (n) Ex his jam plura delibavit Franciſcus.

Strana 237
AULÆ REGIÆ. 237 inibi de multa milicia indigere; Precepit itaque Rex univerſis fere citra Renum Principibus & Comitibus, ut omnes parati fint ad prelium ituri cum filio ſuo ad patriam Bohemorum. Mandatum regale tunc fuerat ta- le: omnes, inquit Rex, octavo Kalendas Octobris circa Nurenberk con- ſtituti finaliter eritis, filioque meo verſus Bohemiam auxilium feretis. Stipendia plurimi ſuſceperunt, novoque Regi conſtanter obſequia pro- miſerunt, ſic itaque iſti tres exercitus in Spyra ſunt prediſpoſiti & ordi- nati, & omnes, opitulante Domino, proſperati, (o) Abbates vero & Nobiles Bohemie, qui tune affuerunt, Regi dixerunt: Populus, inquiunt, Domine Rex, qui in Bohemia eſt, adventum filii tui Regis ſui deside- ranter exſpectat, ipſum namque pars adverſa infestat, nunc igitur plus (p) pauci poterunt armigeri proficere, quam si fint poſtea mille. Si ve- ro nunc moram fecerit Domine Rex filius tuus in veniendo, adiutoribus noſtris deſperacio , contradictoribus vero conſolacio ſupercreſcet ; mitte igitur nunc Regem noſtrum cum paucis, & ſecure de omnibus noſtris triumphabimus inimicis. Ad quod Rex : Nolite , inquit , michi tale da- re conſilium, ut meum tam ſubito dimittam a me filium, & filiain, pueros quaſi noviter mihi natos, quos mihi Deus omnipotens dare di- ſpoſuit, ad ſolacium meum magnum fruar pro tempore puerorum ifto- rum delectabili preſencia, & delectabitur in eis anima mea; Nec tamen ex hac cauſa de manibus noſtris labetur Bohemia, volo autem, ut ubi ego ſum, illic & ipfi sint, & vos omnes cum ipſis mecum pro tem- pore sitis, ecce enim nunc aſcendam verſus Alſaciam civitatein Colum- bariam, & pueri mei mecum ibunt illuc, & vos ibitis; factumque eſt ita, non enim erat omnibus ex iftis, qui auderet contradicere verbis Regis. Poſtquam igitur conſummati ſunt dies octo, & nuptiarum feſto expleto, aſcenderunt Rex & Regina , ſponſus & ſponſa , cum omni curie fre- quencia de Spyra, & per Wissénburg, Haginowe, & Argentinam tranſeun- tes venerunt in civitatem Imperii, que dicitur Columbaria. Erat ibi no- ſtra manſio integris diebus octo, idem tamen tempus nequaquam fuit inaniter expenſum , ſed totum mutuis ſolacioſis colloquiis , fructuoſisque confiliis impenſum, venit itaque & inſtabat hora, qua Dominum Hein- ricum Regem Romanorum verſus Lombardiam procedere, Johannemque filium ſuum unigenitum verſus Bohemiam retrocedere opportuit, neceſ- ſarie arduo utriusque negocio requirente. De (o) Hane & ſuperiores periodos ad verbum exſcriptas in Franciſco leges e. 23 p. 37. & ſeq. (p) Hic unius vocis hiatus.

Strana 238
CHRONICON De triſtitia, quam habuerunt parentes in receſſu filii vnigeniti ſui. Capitulum CIIII. Sed quantum putemus ibi dolorem exstitiffe mentalis amaritudinis, cum parentes vehementer amantes ab amatis liberis & pueris unum ſe- parat momentum temporis, quid dicam de horum ſeparacione, qui ni- mio ſtringuntur amore. Mesticie plena res est, & dicere pena -- Illo de tantum lugubri, miſero quoque planctu, -- Quem dimittentes natum fecere parentes.-- Non reor esse leve, cum clamatur nifi ve! ve! -- Ve! ve ! clamare cepit tunc mater amare, - Plures effundens lacrymas & pec- tora tundens, - Cernens productum de ſe diſcedere fructum. -- Triſtis & ipſe pater, fuerat triſtiſſima mater, -- Cottidie flebat, conſolantes re- ſpuebat, -- Que sic dicebat, cum natum reſpiciebat: -- Tu maternorum fili mi lux oculorum,- - O dulcis nate, quod ego ſic ſeparer ate, - - Du- rius eſt morte, quod te ni meus ammodo forte-- Nunquam conſpiciet ocu- lus, mors hoc mihi fiet..- Sic ſe diviſit, ſed quod ſuſpiria misit, -- Ver- ſus nec per ſe dicent plene, neque glorioſe, in tantum enim maternum materne dilectionis affectum unigenitus filius turbavit ſuum per receſſum, quod mater illa felix plorans ploravit in nocte, & lacrime eius in ma- xillis eius cottidie, nec eſt, qui conſolari poſſet eam ex omnibus caris eius. Noctem ultimam ante diem ſeparacionis ex amaritudine amarifsi- ma doloris duxit inſompnem propter iminentem abſenciam care prolis, duobus continuis diebus amans mater, ſaturata doloribus, nihil mandu- care voluit, nec quid bibit. fuerunt namque fibi lacryme panes die ac nocte & poculum ſuum cum fletu miſcebatur amare, vox ab ea audita eſt, ploratus & ululatus, plorans receſsum filii, nec ab aliquo ſuftinuit conſolari. Erat autem circa illam egregiam Margaretham Reginam Ma- trem amantiſſimam magnam videre miſeriam, venimus autem ad eam ultime valedictionis ſuſcepturi licenciam, & invenimus eam in arta came- rula cum Comitiſſa Juliatonenſi, & cum alia matrona, matrona nobili, lamentabiliter ſedentem, & flentem. Blandis tunc conſolacionum ſuſurris flentis matris animum mulcere domini Abbates Bohemie leniter attempta- runt , & meste Regine taliter dixerunt: Non turbetur Domina inclita cor veſtrum, neque formidet, ſed potius letetur, & ſecuritatem ſola- minis aſſumat, ad regnum namque opulentum & prepotens vester pro- cedit filius, ibidem perpetuo regnaturus, ibi gloria & honore ſedebit coronatus, & nos populus eius, ut Regi noſtro magno, & legitimo fi- deliter ſerviemus. Non eſt, inquiunt, cauſa trifticie, ſed leticie materia. 238 Ipſa

Strana 239
AULÆ REGIÆ. 239 Ipſa vero loquentibus non reſpondit: quia fingultuoſus gemitus, ſpiri- tum preoccupans, impedivit, inter uberrimas autem lacrymas, & alta ſuſpiria mater illa anxia ſepius illam tantum vocem ſemiplenam protulit; o Johannes ſili mi! fili mi Johannes! o Johannes fili mi! hoc dunta- kat verbum familiariter habuit in ore , nec aliud quidem poterat tunc ſonare ; nos quando talia vidimus gementi matri compaſſi, & turbati ſpiritu vehementer ingemuimus, & qui conſolari turbatam matrem ve- nimus , iam de conſolacione facti fuimus indigentes , monſtrabant hoc lacrymarum rivuli ex noſtris oculis profluentes, facti ſumus ficut muti compaſſivis animis inmutati , tacite flendo de Regina exivimus , & ſic in cordis mesticia nos recedere putabamus. Nunccius vero a Regina poſt nos velociter miſſus venit, & ad ipſius domine inclite preſenciam nos reduxit, animequior autem facta reſumptis aliqualiter viribus pia Regina ait Abbatibus: Guod turbata ſum, inquit, & non ſum locuta vobis vice priori, non alicui ingratitudini, ſed magnitudini doloris mei aſcribite, peto vos Patres electi, undique mihi funt anguftie, quia om- ni meo ſolacio privor hac die, ecce unigenitum meum vobis do, cui ſa- no conſilio & auxilio aſſiſtite Patres, vos rogo, omnem theſaurum de- ſiderabilem, lucem oculorum meorum amabilem, vobis do, & quaſi lugens reſigno in Johanne vnigenito meo dilecto, ipſum igitur vobis tota affectione committo. Ad quam Abbates Bohemie dixerunt: constan- tis animi eſto Domina, quia Domino noſtro Johanni veſtro filio omnia, que fidei, que dilectionis, que promocionis, & que instructionis fuerint, mente oſtendemus ſedula, quam devota. Poſt colloquia tur- batione & conſolacione permixta, Abbates Bohemie de Regina exiverunt, & ad Regis cubiculum, quod ſtatim erat ex oppoſito, vocati ex (q) nunccio, intraverunt. Dixi hoſtiario, & intromiſit me, stabat autem Rex Heinricus ſerioſum plus ſolito habens vultum, in dextera ſua te- nens filium, & dixit Abbatibus hoc verbum: veſtra, inquit, Patres ſancti narratio ; & pollicitatio, michi facta per vos, me compulit carere unico ſolacio, iſto, inquam, filio meo, mementote igitur, rogo Patres, quod ad vestram peticionis inſtanciam precipue offero filium meum ad gentem alteram, ad regnum penitus deſolatum, vnde ipſum vobis do pro filio, cui aſſiſtite more paterno, ipſi peto aſſiſtite, ipſum inſtruite, & ficut ſcitis iugiter cuſtodite, magna etenin fiducia mihi eſt de fide veſtra. Gui reſponderunt, & talia verba dixerunt: Fides noſtra Do- mine Rex circa Johannem tuum unigenitum, noſtrum ſcilicet verum Domi- (2) Pro: à.

Strana 240
CHRONICON 240 Dominum, non nutabit fluctuans in eternum ; ſtabimus cum eo corde integro, poſſe toto; variis itaque prelibatis ſermonibus, a Rege & Re- gina Romanorum in die beati Mathei Apoſtoli bora nona in civitate Co- lumbaria diſceſſimus ; receſſit & tunc Johannes Rex Bohamie ſerena facie & leta mente ab vtroque parente, deinceps ab illa die filius faciem non vidit parentum fuorum usque ad diem extremum mortis eorum, & for- ſitan inſpirante domino hoc portentabat vehemens matris lamentatio. Proceſſit denique pater Rex Romanus verſus Lombardiam, filius vero retrocedit, gressus dirigens in Bohemiam. Per eandem viam reversi de Columbaria fuimus, qua illuc venimus, cum vero in reditu Spiram ve- niſſemus noſtrum turbavit auditum moleſtus eventus; affuit enim homo nunccius, qui dixit nobis, Praga civitas regalis, in qua maxime con- fugii ſpem habetis, procurante Chorinthiano Principe, qui ſe gerit pro Rege, per Marchionem iuvenem Misnensem Fridericum & suum exer- citum tradita eſt, factum est hoc eodem anno M. CCC. X. in Exalta- tione ſancte Crucis. Hec relatio nos terruit, quia in Praga tunc ſpes totaliter noſtra ſtetit. Eodem anno vina & vinee quaſi penitus perie- runt, ita, quod fere in omnibus regnis & terris decem iugera lagun- culam vini unam plenam reddere nequiverunt, omnes vinee Aule regie, que in circuitu eius funt undique circa claustrum, non replent hoc tem- pore medium plauſtrum. De multifariis gravaminibus, quibus Bohemia oppreſſa fuerat anterad- ventum Domini Johannis regis Bohemie. Capitulum CV. Quando volante fama veridica iam tota ſciret Bohemia, quod do- micella Elizabeth Johanni Regis Romanorum filio nupſiſſet, feſtumque nuptiarum preteriſſet, non concordi animo, nec affectu equali ab au- dientibus eiusdem facti legatio ſuſcepta eft, illis liquidem, qui Eliza- beth domicelle nove nunc ſponſe ſublimacionem & regni conſolacionem, querebant, attulit rumor certus gaudium, aliis vero, qui ipſam ode- rant, intraneum tormentum, unde factum est, quod tam in Praga, quam in Kuthna Elizabeth Regine fautores se magis erigerent, & ani- moſiores fierent, fimiliter fecerunt quidam Barones, qui comparis erant propoſiti & voti. Convener unt itaque Bohemie Barones, cives de Praga, & de monte (r) quam plures, qui regine Elizabeth videbantur fore fide- (r) Scilicet Kuthnenſi.

Strana 241
AULÆ REGIÆ. fideliores, & dixerunt ad invicem: Ecce Elizabeth Regis noſtri filia regni heres vera, filio Regis Romanorum Johanni nupſit, quibus idem Romanus Princeps rite & legaliter , ut debuit, & potuit, Bohemie regnum contulit , & donavit. Iſte autem Heynricus Dux Chorinthie, qui titulum Regis tenuit pro tempore, a Decreto Principum, quorum interest, per diffinitivam ſententiam, ne regnet in Bohemia, refutatus eſt. Guid igi- tur nunc reſtat aliud , niſi ut illi Regi fidem ſervemus, quem vocavi- mus & cui iure debemus? Placuit hoc dictum omnibus, ut ſolum Regi Johanni adhereant, qui fuerat tunc venturus, ſed quia quod pluribus eſt notum, ſe diffundit cito totum, nec etiam res occultatur, que pluribus inſinuatur, conſilium, quod a Baronibus & quibusdam civibus eſt trac- tatum , ad Chorinthiani perducitur mox auditum , dolet ſe Chorinthia- nus fieri confuſum , ſi cogatur diſcedere de titulo regali, & regnum amittere Bohemorum, plurimi tamen fuerunt, qui Chorinthiani vicem, & imminens periculum doluerunt , habuit namque Rex iſte Heinricus non paucos tam inter Pragenſes cives, quam Montanos viros, qui ne- quaquam amore reipublice, ſed ex ardore privati boni, & ut alios per tyranidem radere poffent & rodere, Chorinthianis erroribus ceperunt in propriam ſuam perniciem contumaciter adherere. Inito igitur iniquo conſilio malos ipſe peſſimus ſibi in ſuum auxilium procurat adiutores, mittit Chorinthianus Princeps nunccios , Fridericum Friderici Marchionis filium de Myſna advocat , qui ſecum nequiſſimos raptores, furum ſocios, quos tocius terre illius iniquitas de ſe quaſi ſcoriam & abortivos evomuit, ſecum portat , ficut enim olla bulliens , quidquid ſcorioſum eſt , ſic hos congeſta tocius Myſnenſis malicia ex ſe parturiens abortivit, erat autem exercitus magnus Myſnenfium nimis, ſed inermis & vilis, iste populus ignobilis eſt, quaſi vulgus. Nomina huius populi ſcribi minime moli- tur, (s) ad quorum nominationem mites & humiles perterrentur, inter hunc autem populum plus nominati fuerant Albertus Ciruco, & de Ko- koricz Heinricus, quorum uterque plus ex malitia, quam militia fuerat cognitus & famoſus. Hii quaſi principes belli ad Chorinthianum Ducem Heinricum cum exercitu exercitato ad excidium venerunt, & non ea, que ad pacem ſed ad diſcordiam ſunt, procurarunt, hii cum Chorinthia- no ante Kuthnam venerunt, &, ut prius alias tactum eſt, XV. Kalend. Auguſti, antequam puella Elizabeth Pragam exiviſſet, ipſum montem per inteſtinum auxilium intraverunt, fugientibus vero pluribus de illis, qui puelle Elizabeth aſtiterunt. Filii Ruthardi, quos antea propria ma- Tom V. Mouum. Hh (s) Ita codex, ſed verofimiliter legendum: merentur. 2419 licia

Strana 242
CHRONICON licia reiererat, cum Chorinthiano ad ſua habitacula redierunt, in monte namque Kuthnenfi diu fuerant diſcordes partes inter Pirchueros & Ruthar- dos , horum diſcordia prelia nutrivit, homicidia procuravit, traditionem, mutationemque in monte hoc perſepe ſuſcitavit, de quibus omnibus, quia facta ſunt ab humilibus perſonis, instigante eos ſola ſuperbia eum invidia, non est nune dicendum per fingula, ſufficit expertis ſcire, quod Chorinthani neglicentia hec provocavit omnia mala. Intelligens itaque Chorinthianus, quod plures ex Pragensibus prestolarentur adventum Jo- hannis Regis, quodque eiusdem Regis introitus iſtius foret exitus, ma- luit regnum totum interire, quam nomen tituli & Regis amittere: De monte Kuthnenſi cum Myſnenſibus proceſſit, Pragamque hoſtiliter in gyro cireumcinxit, ingredi civitatem Chorinthianus, ut Rex voluit, ſed primo populus non permiſit, plurima vero turba de civitate plus Chorinthiano, quam Regi venturo de ſorte proſpera favebant, huius autem favoris cauſa alia erat, & alia, illi quidem mutuum Chorinthiano conceſſerant, & ab eo ſolutionem, recipere, si perſiſteret, ſe ſperabant, alii propter ſuam diſcordiam Chorinthiano favebant, quia absque timore ſub iſto Principe ſe de hoſtibus vindicabant. Heu mortis peſtis Hiltmari ſit mihi teſtis, -- Quem perimunt hoſtes Prage templi prope poſtes.-- Crux hec adhuc durat, quod factum tale figurat. -- Cernunt ante fores hanc fra- tres ſtare Minores, alii ſibi ipſis conſcii, ſuper ſe habentes culpam, di- ligebant Chorinthianum, ut evaderent penam, ad iusticiam enim & iu- dicium non extendit manum dexteram; ſunt & alii, qui de ſpoliis pau- perum ditari querebant, ipſa emebant, vendebant, & ideo Chorinthiano auctore ſpolii in talibus indigebant, hii omnes ad Chorinthianum habe- bant zelun , ſed non ſecundum conſcienciam , aliorum enim incommo- dum ſibi nitebantur facere ſolacium & turpe lucrum, non ſic impii non ſic. O quantum iſti omnes eſſent lugubriter deplangendi, qui ſuam in perniciem theſaurizant tanta mala ſibi, plures etiam tunc in civitate fuerant , qui Johanni Regi tune venturo ore benedicebant, & corde maledicebant, qui tamen perfecte nec Chorinthiano nec Johanni Regi fideliter afsistebant, inter, quos Wlframus civis potens Pragenfis unus fuit , qui hoſpitale pauperum Prage incaſtellavit , & ut victualia Myſ- nensibus, civitatem impugnantibus, venderentur, conſuluit, quod & factum eſt Pragenſi civitati in ſcandalum & ruinam. Qui inimicum mu- nit, ſe punit, (t) - Hoſtem, qui munit, ſe magno verbere punit, -- Seſe debilitat, hostem, qui munere ditat,- Hoſtem quique cibat, damni liba- mina . . . . . 62) Hoe fragmentuir verſus , ſequentibus omiſlis , recitavit etiam Franciſcus. 242

Strana 243
AULÆ REGIE. mina libat. Cibi itaque Myſnensibus venduntur, qui vendentibus inferre moleſtias moliuntur, permittitur etian quod domina Anna coniúnx Chorinthiani Ducis in domo Nicolai de Turri refidenciam habeat, que tunc, quia porte & muro civitatis vicina fuerat, hiis, qui foris funt, operam & opem pro viribus ſuis preſtabat, dux etiam Chorinthie Pra- gam pro libitu admittitur intrare & exire, dicebant enim quidam Pra- genſes, ifte Dux Chorinthie nomen Regis habet, dolum nequaquam fa- ciet, neque hanc multitudinem minime regulatam ad urbem intrare ali- qualiter permittet, cum paucis igitur exeat, & cum eisdem redeat, quorundam namque civium finceritas nequaquam ſuſpicabatur latentes infidias, fequens res monstrabat acerba, quoniam latet anquis in herba: Erant namque in exercitu Myſnensium foris in obsidione civitatis Pragen- ſes iacencium cives Pragenſes, Nicolaus videlicet de Turri cum fratribus & amicis ſuis non paucis, qui prius exigentibus eorum meritis de ci- vitate eiecti fuerant, fed adhue uxores, liberos, cognatos & fautores intra urbem obſeffam habebant. Res eft incauta, mala sunt ex talibus tucta, periculoſe in muro reſiſtitur, cum impugnantibus ab impugnatis doloſe victoria exoptatur, non bene pugnatur, cum hii, qui pugnare ſe ſimulant, adverſe parti plus, quai ſue de triumpho favent, & am- plius vinci, quam vincere laborant, certe cum amor corda unit litigan- tium , fagitta abit retrorſum, & declinat, clipeus ab illo & haſta regre- ditur tunc averfa vulnere caſſo. Nolo pugnare, quando perſpexero ſta- re -- Hic Patres, natos, illic de ſe generatos. -- Cum quis cum fratre pugnat, vel filia, matre, Et ſocero nurus, cum pugnant, ero fugitu- rus. -- Seſe deludit male, fiquis in hoſtia trudit -- Et limen digitum, (u) facit hunc preſſura peritum. (x) Sic enim proh dolor factum eft qui- busdam fincere mentis civibus Pragensibus, quibus pro pace & republica defensioni vrbis fe exponentibus, latenter in opere habebant contradicto- res, qui fimulabant ſe oretenus ipſorum ſtrenuos adiutores. Quomodo autem civitas iſta falvari a manibus hoſtilibus poterat, que alimenta ob- fidentibus prebebat, quam inteſtina doloſitas, & hominum diverfitas diſcerpebat, ſuosque emulos intrare & exire cottidie ſuftinebat? 243 Expugnatio Pragenſis civitatis. Hoc Deus ultionum Dominus permifit, cuius manus tunc adhuc extenta fuit ſuper populum, qui ipſum demeritis offendit, in fefto igitur Exaltationis ſancte Crucis anno Domini M. CCC. X. per fraudu- Hh 2 lentam (u) Adagivan Boemicum. (x) Id efs sautum.

Strana 244
CHRONICON lentam traditionis perfidiam totus ille malignus Miſnenſis exercitus ho- ſtiliter in duabus partibus civitatis circa fanctum Franciſcum videlicet & ad portam domini Nicolai de Turri vicinam intravit, Pragam cepit, & humiliavit eam. Fridericus igitur, Johannes & Nicolaus fratres dicti de Gallis, Nicolaus Hiltprandi, Menlinus Roczaneri cum amicis eorum & pluribus aliis de civitate civibus videntes dolum & contradictionem in civitate , nec quod tanti ſraudi poſſent occurrere, omnia ſua dimittunt, & ut duntaxat perſonas ſalvas faciant latenter utcunque fugerunt, (y) & ſe in Neuenburg ſuper Albeam, quam tunc Heynricus de Lypa tenuit, pariter receperunt, fidem namque, quam Johanni venturo regi promi- ſerant, inviolabiliter ſervare volebant. Nicolaus vero de Turri cum fra- tribus ſuis & amicis, & quidam alii, qui prius fuerant de civitate re- iecti, cum iſto peſſimo exercitu ſunt reverſi. O quante preſſure, & de- teſtabilis violencie exſtitit occaſio Pragenſis civitatis quaſi voluntaria tra- ditio ! quid quid dici, vel ſcribi poterit, totum minus eſt, quam illa angaria, illa anguſtie miſeria, quam multorum pauperum innocentia ex iſta traditione ſubdola ſuſtinebat, de illis enim, qui civitatem intra- verant, quilibet, prout voluit domum cuiuscumque hominis occupat, quidquid ibi invenit , ſpoliat , renitentes cruciat , clavibus ab hoſpita vi acceptis penetralia reſerat , & quidquid ibi placitum conſpicit , ſibi ſer- vat, & quod maius eſt, ex cordis ceci avaricia illa gens Myſnensis per- fida muros & parietes in hoſpitiis ſuis perforat, pavimenta delaniat, theſaurosque abſconditos reperire inibi ſe ſperat ; adhue usque hodie in hoſpitio noſtro apparent fiſſure & veſtigia in muris, ubi iſti pro pecunia foderant more furis & muris. Fetor quoque avaricie mentes fetidiores pecunias fecit ſic querere in fetidiſſimo fundo cloace, iſti in fetore ster- quilinii queſiverunt, ſed, proh dolor! in domo Ebiruslini civis, filii Po- plini, in infimo cloace loco quinque argenti marcarum millia invenerunt, fimiliter ubicunque voluerant fodere, aut rodere, libere faciebant, insti- tuit autem Chorinthianus conſimilibus conſimilem iudicem Nicolaum vi- delicet Waczingerum, qui ſimilis fuit in opere ſenibus duobus iudicibus tempore venerabilis Suſane. In illo tempore maxime valebat ille quafi electus ex mille , fecit enim injuſticiam & non judicium , cauſa namque vidue non intravit in aures eius, orphanis & pupillis non pepercit ocu- lus eius, quociens porcos pinqwes, oves, & boves, aut alia pecora pau- perum in civitate vidit, ſervos ſuos miſit, ut illa ad domum ſuam in- trent, (z) & convivia faciant, baculo, ſecuri, & aſcia, ignibusque com- pellit , 244 (y) Circumſtantias has omnes truncavit Franciſcus. (z) Subſtitue: inducaut. *

Strana 245
AULÆ RECIÆ. pellit, ſi pauper ſubſequitur, tres aut quatuor plagas duriſſimas ſuo la- bore & clamore ab hoc largo iudice fine precio lucratur. Qualis erat tunc Rex , talis ſuus eſt ibi iudex , omnes enim deelinaverunt , ſimul inutiles facti ſunt, non est qui faciat bonum, non est usque ad unum, omnes ſceleri dant operam , cum nulla pena conſequitur culpam. Guanta tunc putas ſpoliorum gravamina totum in circuitu civitatis ſuſtinuerit confinium , quando violentis anguſtiis non caruit civitatis forum medium, & tranſitus omnium platearum? ſepe namque tunc in urbe hac commit- tebatur latrocinium, quia defecit protegens adiutorium, Wolframus ve- ro civis Pragenſis, qui hoſpitale occupat, Regi Romanorum Menlinum ſuum filium pro obſide miſerat, & tamen , quia Chorinthiurno & Fr de- rico Marchioni Myſnenſi adheret , ipſum fama populi accuſabat ; hanc auteim fecit opinionem , quod ipſe de Praga exigens (a) Myſnenſem adiit Marchionem, factus ibi compater Marchioni. Facta eſt hec civitas inclita velud latronum ſpelunca, per diſcordias vero & violencias continuas vino compunctionis facta eſt Praga velud ebria, & quid iam ſibi utile ſit, ſtat oblita. In tantun etiam hec preclara urbs fuerat viribus exina- nita, quod iam Barones fimplices (b) ipſain invadere & rapere manu decreverant inimica: hoc autem semel per Wilhelmum dictum Leporem factum similiter, si frater Hermann monachus Aule regie quosdam de civibus non de tali periculo premuniſſet, quod adhuc Dominus Walthe- rus testatur, qui ab illis inſidiatoribus, cum in Wiſſegradum de mane ire proponeret, duobus equis in itinere ſpoliatur. O quantum mordes, mala tu diſcordia ſordes, - - Diſrumpit fedus actus tuus vndique fedus,-- Prelia confortas, tu plura gravamina portas -- Qui diſcordare conſuevit, vel ſpoliare, -- Nunquam ditatur, ſed cum luna variatur, -- Invidias miras retinens in pectore diras. - - Quam mala fit plaga litis monstrat bene Praga. - - Eſt expugnata bis in anno, lite gravata, - Iſtud civilis fecit diſcordia vilis. (c) 245 De ſpeciali gravamine, que temporibus Heinrici Ducis Chorinthie ſuſtinuit monaſterium Scedlicenſe. Capitulum CVI. Tanta devaſtationis peſtilencia ſub Heinrico Duce de Chorinthia mulctabatur tota Bohemia, quod non ſolum vrbes, ville, & perſone ſe- culares, (a) Lege : exiens. (b) Id eſt fingillatim , quique ſoli. (c) Franciſcus , qui omnes hos no- vem verſus exſcripſit, perperam hanc vocem legit: diſcordiabilis.

Strana 246
CHRONICON 246 culares, ſed quod lamentabile eft, viri ſpirituales artarentur usquequa- que etiam in ſuis cenobiis, & clauſtrales, ſed, ut ſub filencio tranfeam de innumerabilibus moleftiarun violenciis, quibus beati Benedicti, Cy- stercienſium, Premonstratensium, Cruciferorum ordines ledebantur, & in patrimonio Crucifixi, id eſt in ſuis hereditatibus, cottidie premebantur. Hic quaſi nihil aut parum difpoſui ſcribere, volens tamen parumper de oppreſſionibus Scedlicenſis monaſterii aliqua breviter enodare, diffufum quippe eft fingula dicere, & flebile audire; in tantis enim adverfitatibus animus obſtupeſcit , & ſuper his malis compaſſionis claudere viſcera pius quilibet homo neſcit. Quomodo autem domus Scedlicenſis pace frui, aut proficere potuit ſub Principe , qui ipſam mox in primo ſuo in- troitu omni lucro, quod in Kuthna habuit, auſu temerario, quam ani- mo ſacrilego preſumpſerat privare. Iniquitatem vero iniquitati poſthee Chorinthianus appoſuit, quando id, quod indebite conventui Scedlicenſa in Kuthna receperat injuſte, quod pro tempore poſſiderat, (d) ipſi Ab- bati ad redimendum, quod ſuum eft, pro maxima pecunia exhibet, & preſtat. Cum enim quidam viri honeſtiores Montani fautores Scedlicen- ſis monaſterii Chorinthianum Ducem urburam ad clauftrum pertinentem non permitterent tollere aut fibi per violentiam uſurpare, novum extor- fionis modum cepit Chorinthiane avaricie iniquitas cogitare, rogare naim- que incepit Dominum H. Abbatem Scedlicenſem, minas miſcendo preci- bus, quatenus nunc tantan, & iterum tantam pecunie ſibi mutuet quan- titatem. Importuna igitur & impia exactio pium Abbatem preſtare mul- tociens compulit mutuum exactori nimium violento, pro mutuo vero multarum marcarum quandoque Abbati redditum fuerat pignus, exilium ſcilicet plura paria litterarum.(e) Multa datur marca, redduntur pignora parca, -- Littera ſcripta datur, poſt quam nil ratificatur.-- Nam quasi ſcintilla, velud ignis parva favilla, -- Sie proſunt illa cartis appenſa ſi- gilla. De preſenti tunc mutuo H Abbas eo doluit, quo futurum ſibi periculum precognovit; alia quoque gravaminis excogitatur adinventio a Rege iſto: hoſpitalitatem namque, cui velut opere pietatis intendit & invigilat pro poſſe quelibet domus Cyftercienſis ordinis, in quandam oneroſam impietatem Chorinthianus iſte incepit convertere, volens frequencius perſonaliter cum ſua inſulſa familia in clauſtro diebus pluri- bus iacere ibidem hofpitans importune. In claustro quippe degens clau- stralibus cibis veſci noluit, ſed in deliciis regiis ſuperhabundare cum tota ſua (d) Lege: poſſederat. (e) Totius iftius Capituli memorias truncavit penitus Fran- ciſçus.

Strana 247
AULE REGIÆ. ſua curia voluit; Studuit namque Princeps iſte ſeſe, ut epulo, epulis regalibus ingurgitare, cum tamen Rex ipſe pro pace & patria neſciret pugnare. Vidimus autem, & ad malum noſtrum ſumus ſepiſſime ex- perti, quod ipſo Chorinthiano exiſtente intus in cenobio Scedlicenſi plure pecora ante portam propinquius manus abstulit & rapuit ſpoliantis, & nonnunquam hii malefici de famailia fuerant Corinthiaci. Facile cogno- ſcant omues, quod per tales hoſpites, hoſpicio ſubito creſcit mortalis ege- ſtas; Quando intus hoſpes roditur, foris res rapitur, quid aliud, quaim paupertatis onus exorifur? Sed nunquam equi velocitate fui curfus pro uſu monaſterio remanſerunt, quando oves & boves, inſuper & univerſa pecora campi rapaces raptorum exercitus deduxerunt; o quam parum hoc tamen in ſortem fortune sibi Scedlicenſe monasterium adſcripsit, quod equos ſuos ſucceſſive, ſed non uno die perdidit, ſed forſan equa- le dampnum pertulit, que ſepius violenta rapacitas ſpoliavit. Uno au- tem die LXX. equi cum curribus pluribus adducendis lignis ad montem ferreum miſſi ſunt, & amiſſi, alio vero die LX. quandoque XX. quan- doque plures, nunc pauciores equi ſpoliati fuerunt plusquam ſepe, quo- rum hic perditionis diem & numerum me nou oportuit annotare ; In libro namque Sathane, predonum omnium ductoris, quam doctoris stilo ferreo, & plumpilamina hec omnia ſunt plenius exarata & quorum ca- renciam ubique per abbaciam inculti agri monstrabant, qui pro fructu frumenti ſpinas & tribulos producebant; unde verſus. Nunc ſtetit vr- tica, ſteterat florens ubi ſpica,- Cardo ſtat, & ſpina, creſcunt ubi mane bona vina. Tunc namque agrorum sterilis colonia festuabat (f) non creatori, ſed potius raptori, terra tunc parce ſeritur, & parce me- titur , ſed nunquid propter parcitatem ſeminis & deſolacionem , que ubi- que viguit in grangiis tuis? O tu oppreſſa domus Scedlicenſts quieſcere a muneribus permitteris, nihil omnino, quod enim domui iſti de gran- giis, agris, ortis, vineis non pervenit, mutuare ipſam ſub uſura cot- tidiana hoſpitalitas & extrema neceſsitas compulit sepius graviter, & coegit ; ſed nunquid edentes & bibentes in tali hoſpitalitate ministros ſuos inſpicere & ſuſcipere ſolebant in caritate? Sciunt hec frater Her- mannus, quondam cellerarius, & frater Reinhardus magiſter hoſpitum in Scedlicz. Ipſi namque, ac etiam cum eis monachi plures alii ſepius vi- derunt, & audierunt signa, que fiebant ab importunis hoſpitibus non a ſuperna gratia, ſed proterva audacia, quoniam de rebus monaſterii ſu- perflue ſolebant frequencius mali & ingrati hoſpites incomptis moribus 247 laſci- (f ) Id est : feſtum , lætitiam afferebat.

Strana 248
248 CHRONICON laſcivire , & incultis ſermonibus coram monachis protervire. In Sced- licz plures ſcurre veniunt quaſi fures,— Qui nos ut mures rodunt, fte- tit iſta diu res. - Hiis cum prebemus hylari vultu, quod habemus, Omnia, que cernunt portari fercula, ſpernunt,-- Et nos derident, contra nos denteque strident,-- Que tunc in menſa vigeat virtus, bene penſa, -— Et vocat hic monachum, dicens frater mihi Bachum - - Apporta cicius, vel ego preſtabo tibi jus (g) -- Ad caput abraſum, quod & humectat tibi naſum (h) - - Curras ante fores, porta panes meliores,- Fanem ſervo- rum non guſto, nec puerorum, -- Panes Abbatis volo, quem fore me re- putatis? -- Aſt ego, qui quondam male feci, ſic modo tondam -- Hos crines capitis. O vos monachi male ſcitis - - Hic mihi ſervire, faciam vos igne perire. -- Alter converſum vocat, in liquore reſperſum (i).-— Nominat in riſu convers, (k) omni quoque niſu,-- Hunc fratrem turbat: nunc improperat ſibi matrem,-- Nunc patrem, verbis his hunc irritat acerbis, - - Dicens barbatus hic est multum ſceleratus, -- Hic eſt converſus perverſus, crimine merſus. -- Verba dat hic dura converſo talia plura. - Talem mercedem tulit hic malus hoſpes ad edem. -- Tertius adiungit, quod peius ſcit, male pungit -- Omnes clauſtrales dicens monachos fore tales,— Quod, niſi cogantur monachi, bona non operantur, - Exclamat quartus: bic eſt nimium locus artus , - - Atque cibus parcus, pharetras tollamus & arcus, -- Telaque mittamus, pullos clauſtri capiamus,-- Porcos macte- mus, ſic nos carnes comedemus. -- Nam nihil eſt viſum nunc in menſa, niſi piſum , - - Ex ovis torta, (l) cum fructibus unica ſporta, (m) - - Piſces cum parvis oculis; luet iſtud in armis -- Grex & oves horum, qui nos paſcunt, monachorum.-- Effatur quintus, non stabo diutius intus, - Exeo nunc clauſtrum, rapiam, quod videro plauſtrum -- Cum cunctis rebus, sic pluribus inde diebus -- Cautius expendam, quidquid ſupereſt mihi, ven- dam; -- Dives ero, veſtes & honoris (n) erunt mihi teſtes. -- Conſpicis hic multos, qui nos reputant quafi ftultos,- Et pro mercede non ceſſant dicere fede: - - Gratus (o) & ipſe datus cibus eft ab eis reprobatus. - - O tu blaſpheme predo turpiſſime de me -- Ex ceca mente tam turpia facta repetente -- Et cum tu neſcis, tu ſuſpenderis ab eſcis. (p) -- Sic tu ceſsa- bis, Plutonis ad atra meabis.- - Hunc, qui deriſus fuit hic a te, para- diſus (8) Idiotiſmus Bohemicus. (h) Id est, ut humectet tibi naſum (i) Id est ebrium. (k) Converſch ſcomma Boemicum. (l) Cibus ex ovis, vulgo laganum. (m) Portio. (n) Id est: vestes honorificæ, quas ex ſpolio mihi accurabo. (o) Lege gratis. (p) Ita hi tres verſus in codice, ſed perobſcuri. Verſus poſtremus ita veroſimillime intelligendus: ab ipfis eſcis rapto paratis in crucem ſeu furcam ageris.

Strana 249
AULÆ REGIÆ. diſus - Suſcipiet. Sed eris miſer, & flammis crucieris. Illi autem in- fortunio, quo domus Scedlicenſis anguſtiabatur interius, non ſuffecit, ſed adhuc ſibi gravamen aliud exterius ſociavit. Bertoldus namque dic- tus Pirchueri Montanus, quem pecunie copia de ſubterraneis foveis ex- tracta ultra metas civilis conditionis in ſublime extulerat, inter mon- tem (q) & clauſtrum Scedlicenſe ad meridialem plagam in valle dictus (r) Pirchinstein caſtellum construxerat, ubi plus curioſitate, quam neceſsi- tate ſepius manebat, cumque idem Bertoldus magis Friderico Duci Au- strie quam Heinrico Principi Chorinthie favore amoreque adhereret, nec res ipſa lateret, ne Chorinthiani manus quandoque graviter incideret, de Kuthnis cum Ortlibo & Jenslino judice clam ad Ducem Austrie con- fugit, caſtrumque fuum ſuis famulis cuſtodiendum reliquit. Hii autem, qui in munitione relicti fuerant, depredari tranſeuntes minime formida- bant. Congregatus eſt itaque copioſus exercitus tam nobilium quam Montanorum illud obsidencium castellum; venerant tamen illuc plurimi ad juſſum Chorinthiani non cauſa preliandi, ſed ut occasionem haberent pauperes ſpoliandi, totum pondus illius prelii duntaxat incubuit vicine domui Scedlicenſi, populus namque univerſus castra metatus eft in cir- cuitu Domus illius. Chorinthianus itaque tam pro ſe, quam pro exer- citu ſuo expenſas exigit, & recepit ab hoc monaſterio. Hii etiam, qui castrum defendebant, a clauſtro victualia exigebant, & niſi iuventur, ignem & gladium minatorie pollicentur, inter has angustias non re- pugnabat, ſed tamen omnibus dabat id, quod habere poterat domus Scedlicenſis miſera, omni iam fere auxilio deſtituta. Metuntur in cam- pis ſemina per exercitum , occiduntur ad coquinam pecora , & ſolum ſequitur ex hac pugna Scedlicenfi fancto collegio paupertas extrema. Post magni intervalla temporis intervenientibus quibusdam conditionibus ac- quiritur caſtrum, ſed ex omnibus prius, que habuit, exuitur clauſtrum. Diſplicet hoc multum , multique ſciunt fore ſtultum, - - Quod circa caſtra ponunt aliqui ſua clauſtra, -- Clauſtrum rura fodit, quod castrum poſtea rodit, -- Quando metit claustrum, iungit caftrum cito plauſtrum -- De- ducens meſſem. Monachusque libentius eſſem, - Sic ubi ſtat clauſtrum, cui non aſtat prope caſtrum, -- Caſtrenſis Sathane ſervit cum ſurgere ma- ne ſueuit. (s) Clauſtralis vita utique horum eſt maxime inequalis: Nam cum clauſtralis orat, caſtrenſis operatur, de quo pauper poſtea homo plorat. 249 Mira- Tom. V Monumo (2) Kuthnenſem. (r) Corrige : dictum. () Id eft a matutino tempore perpetuo ſervit. I i

Strana 250
CHRONICON Miraculoſa pugna anno Domini M. CCC. nono. (t) Rem quandam non minus lacrymoſam quam miraculoſam nunc refero, que in Scedlicenſi accidit monaſterio, in qua luce clarius claruit omnibus glorioſe Virginis Marie operatio, & defensionis virtus. Cum Dominus H. Abbas Scedlicenſis propter commune bonum regni Bohemie apud Regem Romanorum H. in partibus moraretur Alemanie, Chorin- thianus ſuique ſatellites peius, quod interea inferre domui illi poterant, crudelitate accerrima eo frequencius, quo liberius cottidie hoſtiliter in- ferebant, vna ſiquidem die ſabbathi, XIII. videlicet Kalendas mensis De- cembris, H vir acerbus dictus de Henfenstein Chorinthiani Ducis Mar- ſchaleus thyrannidis amieus , clauſtraliumque perſonarum hoſtis ſevus quosdam de vulgo in Kuthnam ad ſe vocat, cum quibus talia loquitur, & tractat, cur, inquit, aliquem defectum ultronei patimur, cara nunc ſunt tempora , & quaſi gratis conſummitis omnia veſtra, audite me viri robuſti, conſilium meum ſequimini, clauſtrum illud in Scedlicz, quod prope nos eft, opulentum est, omnibus divitiis & deliciis ſuperhabunde plenum eſt; Bladum, vina, cereviſia, carnes, caſei, & omnia humano victui neceſſaria in majori ibi ſunt, quam dici poterit, copia, monachi inibi pauci ſunt , incauti ſunt, inutiles nobis facti ſunt, nunquid igitur equum videtur vobis, ut hec omnia ipsi ſoli conſumant sine nobis? non erit hoc , ſed cum ipſis diviſiones partium faciemus ſuarum , & per ca- ſum declinabimus ablativum; ite, plures aſſumite, clauſtrum infringite, & rapite vniverſa, si quis autem vos interrogaverit, aut prohibere vo- luerit , ipſi cum clypeorum umbone garrulum os obſtruite. Ad ini- quum huiuscemodi consilium faciliter patefacte ſunt aures hominum ini- quorum, vehementia igitur iſtorum mox clamitat in plateis, si quis di- ligit habundantiam pecunie , ad nos declinet, & eam inveniet. Ad unius vocationis vocem tumultuans populus excitat clamorem, catervatim sta- tim omnes confluunt populi ad hoc, ut pecunias five per fas, vel per nephas acquirant, communiter ſtant parati, in modica igitur hora, Dia- bolo vtique precone tantum populum convocante, congregate funt gen- tes infinite multitudinis , ita quod plus quam ad decem millia virorum belligerorum veſanus iste populus ſe extenderat, & inſanus. Hii igitur omnes inſimul conglobati cum galeis & caſſidibus, loricis, & thoraci- bus, ſagittis & arcubus , balliſtis & iaculis , ſiccis , & ſecuribus, lanceis & tribulis, ſcutis & clypeis, gladiis & fuſtibus, exierunt tamquam ad latrones. Plures tamen ex illis neſciverunt, quo ducerentur, ſequeban- tur 250 (t) Horum omnium præteritorum & ſequentium nulla mentio in Franciſco.

Strana 251
AULE REGLE. 251 tur tamen alios precedentes, unus vero ex omnibus, fimilis Jude Scha- rioth, ab Heinrico de Hanfenstein quasi traditor & dux illius exercitus con- ſtitutus fuerat, qui alios armatus precedebat, & fortiter clamabat: ve- nite poſt me, faciam vos omnes divites hodie ; ad illius exhortationis clamorem quilibet (u) sitire incipit mens avara pecuniam, & iam omni- bus alludit ſub ſpe illa nova leticia, quia ſperat quilibet, quod ditari ſubito de re debeat aliena, & quid dicam ultra: Ecce cum omnes isti corde rapaci ad claustrum Scedlicense venerunt, magnum impetum una- nimes ad clauſtrum fecerunt, & ut monasterium non orandi, fed spo- liandi cauſa subintrent, pro viribus gestiunt, & hoſtia iam infringunt. Nuncciabatur interea monachis & fratribus conventualibus quibusdam tunc legentibus, aliis orantibus, aut meditantibus inopinata, quam in- grata hoſtilium hoſpitum preſencia, quibus nequaquam ad legendum, aut orandum , ſed ad rapiendum & ſpoliandum fuerat voluntas omnibus una. Quid autem faciet hac in anguftia monastice simplicitatis inexpe- rientia? quid faciet nunc pura vite clauftralis innocentia? Quis unquam docuit manus eius ad prelium, aut digitos eius ad bellum; Esto eis Domine turris fortitudinis a facie inimici; tu autem Domine Sabaoth, qui iudicas juste, tu ſemper tuos non fuis viribus ſed tuis virtutibus vincere docuisti, non enim in arcu meo ſperabo, & gladius meus non ſalvabit me. Dextera autem tua ipſa auxiliabitur mihi. Quid igitur pusillus grex faciet iſte, cui angustie funt undique? certe clamabit ad Deum, exaudiet eum, ſalvum faciet eum, quoniam vult eum. Cur- runt igitur monachi quidam ad altaria, non ad arma, ad orationem, (x) quam ad defenſionem, non armis, ſed devotis animis pugnaturi, qui- dam trahunt campanau, invocant Virginem ipſorum Patronam, de vita iam ſpem quaſi non habentes aliquam, quosdam vero tam inter mona- chos, quam converſos ſpiritus induit fortitudinis, qui ſua corpora qui- buscunque defenfioni aptis muniunt vestimentis, hine inde homines ap- plicant munitos (y) hoſtiis; qui autem pugnare propria pace, quam per- ſona ſua noluit, ſi aliud non habuit , pſalterium aut librum alium, du- ros habentes aſſeres, ad pectus ſuum ſcapulari ſuppoſito pro thorace cautus applicuit, & fic ad defensionem iuffus exivit, latomi, textores, ſutores, piſtores, ſubulci, & bubulci ad bella minime docti, nudis ali- qui pedibus, & quidem in camifiis, divina armati virtute, frementi in- pugnancium multitudini ſe opponunt, & qui tunc affuit , unum iner- mem de familia beate Virginis in Scedlicz patrone ſepius conſpexit contra Ii 2 (u) Lege: quelibet. (x) Supple: magis. (y) Id eſt armatos. ducen-

Strana 252
252 CHRONICON ducentos, qui diſpergere & rapere venerant, pugnare, eosque immiſſo terrore fugare ; foris enim armati plurimi, intus inermes pauci, eum autem ex multitudine populi impugnantis violencia quandoque portam, aut hoſtium infringere nititur, statim ex Genetricis Dei adjutorio pau- citas clauſtralis familie restitit viriliter, pluresque fauciatos vulnere, af- fectosque morte retrorfum regredi compulit per vim belli, erat autem in diverſis locis clauſtri & horis diverſis diei ſepe repetita talis miſera- bilis pugna, plures itaque, quorum numerum dicere non preſumo, qui replere ſua marſupia avide de monte venerunt, miſerabiliter interfecti plaga utique non hominis, ſed Dei iacuerunt. Poſtea quoque iumenti ftabula, cellaria, angulos, & cameras fuis morticiniis impleverunt, facta eſt autem cum eis miſericordia cum daretur absque prece & precio ſepultura. Protexit itaque die illo glorioſa celorum Imperatrix Maria ſuorum propugnatorum devotam audaciam, ita quod nullus, qui erat de domo & familia monasterii Scedlicenſis nec in capillis ſui capitis, ſeu quibuslibet membris aliis in acerrimo illius conflictu certaminis leſus fuit, unus tamen de familia Scedlicenſi iactum modicum lapidis ſuftinuit, qui ſubito poſtea ſanus factus ſaliit ſicut cervus. Juuit ad hec bella preclara Maria puella, — Ipſa maris Stella, fecit, quod tanta procella, Que tunc de cella monachorum corda tenella -- Pellere temptavit, nullum penitus ſuperavit. -- Sed qui pugnavit, gladiumque manu baiulavit, - Hunc Virgo ſtravit, vel eum de lite fugavit. —- Tunc exultavit monachus, laudes recitavit, -- Matrem laudavit, que tanta gravamina cavit. -- Montani fugiunt, confuſi poſtea fiunt. De preſſuris & violenciis, quibus Aula regia ſuccubuit, temporibus Heinrici Ducis Chorinthie. Capitulum CVII. Velle mihi adiacet, ſed poſſe non invenio, ut explanare valeana illam oppreſſionum miſeriam, que ſub Chorinthiani dominio eſt Aule regie illata monasterio, etſi non totam, tamen hic facio fore notam -- Partem preſſure, bona que clauſtralia dure -- Chorinthus preſſit, qui ſe pro Principe geſſit. Si id, quod a ſubditis delinquitur, rectoribus con- ſciis totum impingitur, iſte Dux Chorinthie auctor malorum plurium in Bohemia a pluribus demonstratur. Quid unquam periculoſius regno eſſe poterit, quam cum populus ſubiectus Regi ſuo nullius honoris aut timo-

Strana 253
AULE REGIÆ. timoris debitum perſolvit. Non ſana lex incuratus (z) Rex. Unde tibi, o depauperata Aula regia! quod mille marcas argenti gravis ponderis Heimmanno dicto de Duba dare cogeris, niſi quia idem Heimmannus ci- vitatem tuam Landiscronam & circumjacentem provinciam propter inte- citum Wenceslai Regis iuvenis violenter rapuit, potenter tenuit, & ne- quiter poſſedit , demum quia Chorinthianus Rex ſepe requiſitus facere tibi iudicium & iuſticiam de illata violentia noluit , quia non potuit , tu compulſa es mille marcas illi ſolvere, cum fi rex eſſet iudicans in equi- tate, in nullo penitus tenereris, nihil solviſses, si coram equo rege equa lege contendiſses, ſed tu ſolvisti quia iustitia caruisti, & puto bis mille mar- cas tibi redderet ille, — Si vivens eſſet, ſed talis questio ceſſet. Videns autem Rex iste, quod ipſum parvi pendentes Magnates & univerſi no- biles Bohemie devaſtarent tam totum regnum, quam clauſtra vndique nunccios miſit pro ſubfidio ad avunculum ſuum Stephanum Ducem Ba- varie, qui trecentos pugnatores roganti deſtinavit pro iuvamine, erat autem Chorinthiani intentio , quod cum illis hoſpitibus regni incolas vel- let opprimere, ſeque in regno firmius ſolidare. Illi igitur Bavari de alienis rebus avari veniunt anno Domini M. CCC VIII. menſe Septem- bris pariter in Aulam regiam, & facti ſunt illi domui hii hoſpites in rui- nam maximam, & rapinam, quidquid tunc in Aula regia invenitur, totum conſumitur , monachisque minus nichilo relinquitur , deinde inter villas duas Aule regie Chuchyl ſcilicet, majus & minus, & aquam Mul- taviam ſe totus ille exercitus ponit, & omnia, que in villis, agris, pre- diis, grangiis, ad monaſterium ſpectantibus, invenit, rapit totaliter, & conſumit. Horum itaque raptorum preſencia facta eſt omnium rerum abſencia in Aula regia deſolata. Deficientibus tunc victualibus conven- tui cum aliis octo monachis in villam noſtram Slabs, cum ibi neceſſaria haberemus, ego fui miſſus pariter, fuimus ibi non tamen ſecuri; ac- cidit autem, ut in die beatorum Prothi & Jacinthi iidem Bavari erectis panneriis ſuis & vexillis, ante curiam, in qua manfimus, venirent cum armis, ſpoliata tota villa curiam impugnant, & niſi omnia, que ſunt in curia dentur, incendium minantur, nagno nos percuſſi timore, ipsis. ut tantum ignem non mitterent, quinque ſexagenas groſforum promisi- mus affignare, quos receperunt, & nichilominus omnes villas in circui- tu noſtro ſitas depredati ſunt. Teſtatur hoc frater Fridericus Bavarus, quem eodem tempore alter Bavarus armiger per unum telum a baliſta emiſ- 253 (z) Id st: incuriosus, negligens, quafi diceret: negligens Rex sanas leges haud edere poteſt.

Strana 254
CHRONICON 254 emiſſum ad posteriora dorsi fere (a) falutaverat; ſuſcepit autem hoſtium hoſtilem Bavaricam ſalutationem pro eo: (b) ſcio hominem, qui tunc propugnaculum curie aſcendit , capiti galeam impoſuit , non quidem ut pugnaret, sed ut impugnantes terreret, & repugnancium numerum augeret. Quantas putas tunc anxia Aula regia circa Landiscronam, Wil- belmswerd, Triboviam & in circumiacentibus civitatibus ibidem, here- ditatibus (c) ſuſtinuit miferias? vtique infinitas. Cum enim hic (d) in facie Chorinthiani Regis a regalibus hominibus tantas in fe fufferret an- guſtias, certiffime hereditates illas tunc circumdederunt tanta mala, quo- rum non erat numerus, omnes enim vicini istarum Aule Regie heredi- tatum depredati funt eas, opprefferunt eas, & cottidie abhominaciones fecerunt ibi peſſimas. Gemitum hunc pauperum ibi audivi, virgines, mulieres exutis veſtibus nudas, & flentes currere vidi, gemitus meus tunc non erat abſconditus , ſed ſuper his malis conturbata ſunt omnia oſſa mea, & anima mea turbata eſt valde. Quociens autem, videntes oppreſſionem pauperum, exitum aquarum deduxerunt oculi mei, notum eſt domino, qui poſuit lacrymas meas in conſpectu ſuo, meror etiam exuberans transfixit cor etiam (e) Abbatis piiſfimi, cum videns videret afflictionem populi ſui, raro enim vel nunquam erat dies, in qua pau- peribus a ſpoliis foret quies. Omnes enim ſub Chorinthiano Rege mi- lites, quantumcunque viles, Reges efse volebant, & in pauperes nostros ferocem tyranidem exercebant. Jesko dictus de Schiltberg volebat esse Rex unus, Johannes Wuſchub Rex unus, Petrus de Santbach Rex unus, Jenissus de Geyrsperg Rex unus, Bohonko de Schonberg Rex unus, Wi- tigo de Sisawonicz Rex unus, Ulricus de Brandeiz Rex unus. Reges tunc , fures modo ſunt, rapiunt quafi mures. Hii omnes, cum vix ſint homines militares, plus habent de faftu & tyrannide, quam Reges ipſi, namque cum eſſent nobis vicini, non ceſsabant fine intermissione nostris tunc pauperibus vim inferre Cupientes vero (ƒ) tunc temporis redi- mere, quoniam dies mali fuerunt, totum cenſum noſtrum plus videli- cet, quam trecentas marcas, binc inde vicinis raptoribus, ut lupis ra- pacibus, dedimus, ut faltem fit pacis commodum noſtris hereditatibus cum rebus. Dedimus tunc Jeſconi de Schiltberg, ut ſolum uno anno nobis parceret, marcas centum octoginta, Petro de Santbach ac fuis ami- cis marcas ſexaginta, Johanni Wuſchub quadraginta, Ulrico de Brandeiz marcas triginta, fie itaque licet inviti totum censum tyrannis largiti ſumus , (a) Id est: dire. (b) Id est: ideo antem vulneratus ab hoftibus. (c) Supple: que. (d) Ve- rofimiliter legendum: has, le) Superflnum. (f) Supple: noſtra.

Strana 255
AULÆ REGIR. fumus, nobis nihil refervantes penitus, ut hereditates indempnes ali- quan ulum ſervaremus. Profuit noſtrum donum ſed non multum , qui enim conſuevit aliena rapere, pro modico ducit fidem & pactum, quod fecerat, violat, neſcit ſervare pactum, qui ſcit ſpoliare Videntes autem quia per dona illeſa bona noſtra ſervare non poſſemus, ipſa Heinrico de Lypæ regenda commiſimus, ſed condicione tali, quod proventuum nobis de- beret media pars dari, ſed totum ſustulit, & portionem, que nos con- tingit, nobis ſolvendam forſitan in posterum reſervavit, ſolvit tamen neſcio quantum, & quid plura? certe converſus (g) audies abhomina- tiones hiis majores, que Chorinthiani tempore illate ſunt Aule regie? cum enim eſſet hec domus vicina & preſens maleficorum aſpectibus, co pluribus premebatur extorsionibus coactivis, luebant predonum vi- cinia (h) oves & boves & univerſa pecora campi, que huius fuerunt monaſterii. Wlhelmus Lepus dictus de Waldec non leporino, ſed lupino more vno die quingentas oves monaſterii abſtulit, nec reduxit, una eciam ſola vacca tunc remanſerat in Aula regia. Novi autem hoſpi- tes, quos de Myſna anno Domini Milleſimo CCC. X. menſe Auguſto Chorinthianus vocaverat ad regnum Bohemie nova mala Aule regie rapa- citer ſatagunt inferre, cum enim iſti in Praga violentiam maximam per- petraſſent, & in circuitu eius fere omnia devastaſſent, a civitate propter metum Bohemorum elongare ſe minime preſumebant, unde cottidie fa- ciem ſuam aſperam ad abbatiam, ut quid raperent, convertebant, ſic itaque diebus cunctis, quasi quibuslibet horis, non diſcipline, ſed rapine intuitu iſti hoſtiliter in virga ferrea Aulam regiam visitabant. Sed cum monachi remedium aliud non haberent, orationi (i) ſacerdotes & levite ad altare crebro cum lacrymis faciebant; erat autem iam quasi ad conſuetudinem ductum, quod campane gemine, indicantem (k) pu- gnam, aut rapinam, terribilem darent sonum, sepe heu accidit, quod ad campane ſonitum hora (1) diei inchoata a monachis in choro pſallenti- bus intercipitur, cibusque in menſa a jeiunis dimittitur, a lecto fine ſompno quandoque ſurgitur, cum enim turba predonum cernitur, & ab ipſis vulgus vim patitur, ubique clamor flebilis extollitur, clamabant iſti: fugite, fugite, ecce partes adverſe, alius clamabat heu me, quia depredatus sum, lugebat iste filium, alter patrem occisum, alter se iaculo percuſſum deplorat, & alius rebus ſuis omnibus, que ſub ſole ha- (g) Forte legendum: a conversis, qui scilicet villas administrabant. (h) Id est: per vel propter viciniam. (i) Lege: orationes. (k) Lege; indicantes. (l) Scilicet Canonica. 255

Strana 256
CHRONICON 256 habuit, denudatum, tumultus magnus eſt in miſero populo, quilibet flet pro dampno ſuo. Quis contriſtabitur ſuper te o Aula regia domus inclita, o tenera filia, delicata habitatio, novella plantatio, quis nunc auxiliabitur tibi? dies viduitatis & luctus venerunt tibi pariter, intus ha- bes felicem tumulatum fundatorem, foris horribilem tumultuantem va- statorem, hec que nunc facit tibi devastator, predixit tuus, cum vive- ret, fundator, priora ſcripta recole, invenies hoc expreſſe. Cum autem ſpoliantibus ſpolia deficerent, & iam, quod ſpoliare poſſent, circa Au- lam regiam exterius minime invenirent, ad aliud vexationis piaculum hii ſe predones peſſimi convertebant, ipſi namque pecuniam magnam, modo videlicet centum marcas, modo XL., modo L, nunc XX, nunc X. iam tantum vel, unam, modo plus, modo minus a paupere domo Aula regia minis aſperis exigebant, ſed cum Aula regia ulterius pecu- niam non haberet, coacti funt ſeniores domus plures monstrancias aureas & argenteas & vaſa precioſa , que erant in domo domini, frangere, ca- lices quoque, & pannos ſericeos cum pulchro ornatu vendere, & dare non pauperibus, ſed raptoribus. Fundator etiam Rex Wenceslaas Do- mino Cunrado Abbati primo cyphos, ſcutellas plures cum ſuppellectili- bus & clenodiis diverſis , ex auro & argento, lapideque precioſo fabri- catis, dederat, que omnia Aula regia in hoc arto gravamine pofita a ſe alienare, & affignare iftis Myſnensibus, ipſam ledentibus, flebiliter est com- pulſa. Sic igitur fere virtus omnis de Aula regia per manus operantium iniquitatem penitus eviſcerata. Audi aliud: nutriti erant in loco ſecrete infirmitorii domus Aule regie porci pinquiſſimi, qui Chorinthianorum & Myſnenſium proditi ſunt cohorti , ipſi igitur ad malum proni uno mane ad Aulam regiam veniunt, ſepemque, que ibi erat , infringunt , monachos quos- dam veſtibus exuunt, & in Pragam porcos pariter deducunt, ſecuntur mo- nachi plures, ſolis ſcapularibus induti, Regem Chorinthianum adeunt, & ut porcos rehabeant, fibi precibus magnis inftant, qui uni, qui po- testatem & custodiam porcorum habuit, ſecrecius sic dixit, pinqwiores horum monachorum porcos elige, occide, macta, nobis rèſerva, peio- res veros hiis monachis redde petentibus. O quam Rex iste est nobi- lis, cui magna cura eſt de pinqwibus porcis, & minima de federe pacis, carnifex debet efſe non Rex, cui nota eft plus mactandi quam regendi lex. Non bene regna regis, nec digne nomina Regis -- Portas, cum curas portas, fic non bene duras,-- Rex ſemper fieres, (m) fi regni iura teneres, Et pacem faceres, poſt te ſtaret tuus heres -- Antiquo more ſub magno Regis (m) Id est: perpetuo maneres.

Strana 257
257 AULÆ REGIÆ. Regis honore. Tanta vero preſſura miſerie colartabat, (n) interius tunc monachos Aule regie, quod ex eis plurimos mera neceſsitas compelle- bat exire , & in Praga ſine cugulla in ſolis ſcapularibus per vicos & pla- teas diſcurrere, predones querere, & petere, ut fi forte aliquid ex his, que ablata funt, valeant rehabere, flebant ſuper tali miſeria monacho- rum plures honeſte perſone, & femine piarum mentium, quando ipſos in civitate, ut ſcurras & girovagos, conſpicerent, quaſi nude & miſere hinc inde diſeurrere , nec usquam conſolacionis remedium invenire. De iſtis anguſtiis fratrem Theodricum. Thuringum interroga, qui expertus tibi dicet omnia; erat autem Chorinthianorum tanta veſania, quod non ſolum rerum ſpolia, ſed homicidia fitiebat, veridicus namque fermo nobis retulit, quod per Chorinthianos diſpoſitum fuerat, quod quispiam in aliquo loco preminentiori ſecrete deberet ſtare, & dominum Cunra- dum Abbatem Aule regie iaculo miſfo de fagitta, cum inde procederet, penetrare ; cauſa huius exſtitit, quia bonum regni & reipublice queſivit, ipſum autem Dominus cuſtodivit , qui ejus propofitum bonum ſcivit. Audi nunc blaſphemiam; frater Hermannus magister curie in Praga cum alio monacho Aule regie ablata queritans mestus ivit per forum Pragenſe. Hos cum Heinricus de Hanfenstein Marſchalcus Chorinthiani vidiſſet , & ad ſe vocaſſet , ipſi ſtomachanti voce talia dixit: vos monachi- ſtate & audite me, vos eſtis Regis inimici publici, & nobis contrarii, credite mihi, quia vindicabo me de vobis, exite ad clauftrum, convo- cate conventum, nam ego adhuc infra triduum dierum tenebo capitu- lum vobiscum, viſitans viſitabo vos in virga ferrea, & bacculo diſper- fionis, ira mea ſeviat super vos, & ſuper fratres veſtros, credite mihi, & hanc rem habete certam: quia quibusdam de domo veſtra perſonis de capite crinem excidam, barbas evellanr, linqwas de faucibus extraham, nec relinquetur vobis lapis ſuper lapidem in omnibus edificiis & habi- taculis veſtris, fi alius ſeivit construere, & ego ſcio destruere, deſtruam utique omnia veſtra edificia radicitus, & non parcet vobis oculus meus, hec fratribus vestris nuncciate ins nomine meo, ut ſe adaptent capitulo a me cum ipfis poſt triduum celebrando. Quem non terreret crudelis viri, qui gloriatur in malicia, relatio & legatio tam aſpera? o'quante formidinis timor horum duorum monachorum corda propter minas iſtius concutit! attoniti igitur nichil illi blaſphemo reſpontderunt, ſed ad ſe ipfos reverſi mutuo dixerunt; tui Domine univerſorum, qui nul- lam habes indigentiam, voluiſti templum tuum fieri in Aula regia, con- Tom. V. Monum. K k (n) Id eſk coarctabats ferva.

Strana 258
CHRONICON 258 ſerva domum iſtam inviolatam domine, tua enim potentia, tuum eſt regnum Domine, audi igitur verba huius, qui loquitur mala ſuperva- cue , parum enim contra nos , qui ſervi inutiles domus tue ſumus do- mine, locutus est contumax iste, fed contra te Domine Rex celi & ter- re, tibi namque ad gloriam ſempiternam per ſervum tuum Wenceslaum Regem pium locus iste constructus, & oblatus, ut fit memoriale no- minis tui tibi ibi in ſecula, conſerva domum iſtam pie Deus, & in ea habitantes pusillos cum majoribus. Nuncciatur igitur in Aula regia illa, quam protulerat os ſuperbum, blaſphemia, turbat ſermo ille monachos omnes in capitulo, iniunguntur orationes, ut Dominus Deus de fanctua- rio ſuo ſuper domum hane, & ſuam familiam reſpiciat , & ipſam in ſancta pace conſervet, orantesque dixerunt: tu Domine qui Heliodorum faſtuoſum, qui manum ſuam contra domum tuam temere levaverat & proterve contra te, os fuum ponens in celui, iuraverat, orante Onya ſacerdote magno, plaga funebri corripuiſti, audi nunc iſtius contume- liam , & obprobrium blaſphemantis, applica opus illud manibus ſuis, quod manus ſue non dominentur in domo tua Domine, & in nobis. Sed quid factum eft? ecce ille, qui os fuum in celum poſuerat, alios- que mactandi & fugandi votum incautus emiſerat, Aulam quoque regiam evellere funditus propoſuerat, ipſe die tercio fugatus, & fere in ore gladii trucidatus eſt, hoc divina virtus fecit, ficut reſerat conſequens tractatus. Hanfenstein Heinricus magnus monachis inimicus, - - Eſse volens tutus, est tunc blaſphema locutus -- Contra te Christe, dicens: triduo locus iſte -- Per me frangetur, ac in nichilum redigetur. -- Eius (o) fruſtratus eſt ſpe, ſic nempe fugatus. Monſtrat ſe ſtultum, qui vult extollere vultum -- Contra celestem Regem, facit hic ſibi peſtem -- Mor- tis, quam vite (p? Per ſe perit hic homo rite, omnium autem noftrum, qui usque hodie in Aula regia vivimus una eſt, & eadem opinio & hec fides: fi illud venerabile corpus Domini Wenceslai Regis Fundatoris in Aula regia tumulatum non eſſet, propter intollerabilia averſantia peri- cula ipſa Aula regia deleta, & funditus exſtirpata fuiſſet, nos enim qui eundem fundatorem vidimus, & cum eo converſati fuimus, tam preclara virtutum opera de ipſo cognovimus, quod propter ſuum cor- pus, quod eft apud nos, omnes noſtros poſteros feliciores apud Deum fieri perpetuo reputamus. Quo- (o) Pro: ſua. (p) Id eſt: adfert illi Deus potius mortem, quam vitam.

Strana 259
AULÆ REGIÆ. Quomodo Rex Johannes filius Heinrici Imperatoris cum exercitu valido Bohemiam intraverit, & Pragam expugnaverit, anno Domini M. CCC X. (q) 259 Poſtquam Rex Bohemie Johannes a patre ſuo Rege Romanorum Hein- rico in Columbaria ſeparatus fuiſſet, & poſt hoc in Nurenberg de Reno veniens per dies XIIII. congregationem Principum & validi exercitus habuiffet, factum est, ut in die beati Luce Evangeliste a Nurenberg exi- ret, ut verfus Bohemiam procederet, (r) erant autem cum Johanne Rege, cum iam in Egram perveniſſet, prout pater fuus Pomanorum Rex prius ſapienter ordinaverat, multi Principes & nobiles; fuerunt namque in ſuo exercitu Dominus Petrus Maguntinus Archiepiſcopus, Rudolfus Dux Ba- uarie, Comes Palatinus, Dominus Philippus Eyſtetenſis Epiſcopus, Fri- dericus de Nurenberg Burgravius, Bertoldus de Hennenberg, Ludewicus de Ottogen, (s) Comites Albertus de Holloch, Heinricus de Brunek & Diterus de Castello Swevie advocatus, plures quoque Comites, & libere conditionis viri de Alemania, qui omnes pugnare venerant in valido robore & multitudine magna. Erat autem exercitus horun magnus & fortis valde , electus ex omni florida milicia germinantis Germanie, re- censiti autem tunc plus ſunt, quam tria milia pugnatorum, exceptis his , qui affluebant quotidie de Baronibus Bohemorum, inter omnes au- tem iam dictos ad veniendum, & ad dimicandum tardus Rudolfus Dux fuit Bavarie, eo quod Principi Chorinthie, contra quem proceſſit expe- ditio, coniunctus fuerit conſanquinitate tunc, poſtea cum Johanne Rege ex coactione fuit corpore, ſed cum Chorinthiano corde; non modicum autem hoc preſtabat impedimentum Johanni Regi ad ſuum propofitum. Poſt hec in die Omnium Sanctorum Johannes Rex cum ſuo exercitu flu- men, quod Egra dicitur, circa Radensfurth tranfivit, ſed vadum difficul- ter, cum amiſſione & iactura rerum plurium, adinvenit, abinde per Budein (t) directo itinere procedunt, & in die beate Elizabeth Johannes Rex, & cum eo univerſi tan Alemanie quam Bohemie Principes, Magna- tes ante montem Iuthnam pervenerunt, ipſam quoque oppugnare viri- liter inceperunt, dederant enim quidam Barones Regi Johanni talia con- filia, quod prius debellari debeat Mons, quam Praga. Dampnoſum fuit K k 2 hoc (q) Abhine denuo incipit Franciſeus continuare Chronicon ſuum , ſed ſolita paſſim brevi- tate. (r) Hæc ipſa verba retinuit Franciſcus , caput ſuum 24 auſpicatus p. 39. (s) Oettingen. (t) Budin, abhine addit Franeiſeus: miſit Rex (Johannes) ad Vene- rabilem Patrem Dominum Johannem quartum Epiſcopum Pragenſem XXVII, ab ipſo adjutorium petens , qui propria in perſona al ipſum venit cum exercitu magno & robuſto.

Strana 260
CHRONICON hoc conſilium , mons enim Kuthnenſis Johanni, venienti Principi pacis , plus quam Praga reſtitit , quia inſipiens vulgi in ipſo habitantis collectio nichil de ſuo proprio bono intellexit ; Heinricus autem de Hanfenſtein ex parte Chorinthiani cum aliquot galeatis Montem intravit, & ibi per promiſſa ſubdola & verba inania excecabat plebeium populum, quod bonum oblatum, & Regem verum reſpuit, & ei, ſub quo mala ſusti- nuit, in propriam perniciem adhesit. Impugnabant isti de foris, at illi resistebant de intus, & inter hos varios eventus belli iam hune, iam il- lum conſumpsit gladius, ſed & Heinricum de Lypa, qui fideliter Regi Johanni aſtitit, baliste iaculum aliquantulum, non tamen letaliter, vul- neravit. In omnibus tamen concursibus Regis Johannis exercitus ſem- per vicit , & de parte adverſaria plures cepit, videns autem Rex Johannes, & hii qui cum ipſo erant, quod tempus aptum bellicis actibus tunc non eſſet, nam hyemps horrida, nivibus volantibus, frigoreque & gelu iam cuncta arva ftringentibus graviter, adveniſſet, ſciens quoque quia moram ante montem facere diſpendiosum foret, castra abinde universi moverunt, & ad civitatem Coloniam, que est ſuper Albeam, ſequenti die dominico pariter applicuerunt, fuerat autem prius clandestine Regi Johanni ſpes facta, quod eum ſuſcipere vellet civitas hec, non autem erat ſecuta res, quamvis precedens fuerit ſpes. Mifit autem Dominus Petrus Maguntinus Archiepiſcopus ad cives civitatis illius & nunceiavit eis dicens: bonum commune querimus, pacem in regno reformare ve- nimus, quia viri pacifici ſumus, nunc autem intromittite nos ad civita- tem, & coronabimus in ipſa veſtrum Regem, qui dabit vobis pro hac gratia gratiam ampliorem, & quantamcunque habere volueritis perpe- tuam emunitatem, qui contradixerunt dicentes: Nolumus hune primo regnare ſuper nos, ſed quidquid Praga noſtra metropolis fecerit, hoc & nos ſimiliter faciemus, non enim fuit illi civitati datum deſuper, quod primo deberet ipsam ingredi Rex iusticie Princeps Pacis. Inito autem eonfilio ſaniori conſumatis ante Coloniam ſex diebus , die autem ſeptima, hoc eſt, in uno Sabbato ante Pragam totus venit exer- citus impetu magno, fuerunt autem tunc in civitate Heinricus Cho- rinthianus, qui ſe pro Rege geſſerat, Fridericus filius Marchionis Mys- nenſis, quia idem avunculo ſuo in auxilium venerat cum omni isto exer- citu, qui prius plurima ſpoliarat, hii omnes ad refiſtentiam ſe adaptant, foris autem eum Rege Johanne inter glorioſam miliciam cives Pragenſes fuerunt plurimi, inantea nominati, qui a facie fugerant Chorinthiani, & quia Praga cum muris, excelfis turribus, & foſfatis, ac elevatis do- 260 mibus

Strana 261
261 AULÆ REGIÆ. mibus fortiter civitas eſt munita, quod ipfa concordantibus incolis re- putatur inexpugnabilis, exercitus igitur, qui iacuit foris, arte cepit tunc uti pro viribus, ſecretiſſimos namque nunccios amici de exercitu mittunt interius ad amicos, & ut communi bono intendant, & Regi Johanni adhereant, variis exhortationibus procurant, aliis munera promittuntur, aliis terrores incutiuntur, multorum animus ad Johannem Regem in- clinatur, Chorinthianus refutatur, & id ipſum ei, qui contempnitur, occultatur, tanta namque regnavit ſub Chorinthiano perfidia, qued iam unicuique vix de patre aut fratre poſſet eſſe aliqua fiducia ſecura, in angulis tamen aliquando viri pacifici latenter conveniunt , & inter ſe, agere quid debeant, inter has anguſtias, conferunt, & inquirunt, non defuerunt autem introeuntes & exeuntes de civitate, qui nova & occulta conſueverant nuncciare, inter hos vero unus fuit Berirgerus ſacerdos, Elyzabeth Regine capellanus, qui, ut ingredi & egredi civitatem poſset ſecurius, ſubtilis indicitur ſibi modus, litteras namque quasdam ſuas, in quibus quedam acta iudiciaria pro quadam eccleſia erant conſcripta , ad manus accepit, & ad eos, qui custodiebant civitatis portas, accefsit & ait : vos domini me bene noſcitis, quod ſum filius huius civitatis, vi- dete litteras meas & legite eas, quia cauſam habeo pro eccleſia termi- nare coram Domino Maguntino, unde si hiis diebus negligens fuero, labores, expenſas cum eccleſia, totum perdo, nunc ergo queſo audite ime, rogo, ut quociens venero, & vos pro introitu & exitu rogavero, intromittite, & emittite me, nulli enim nocere propono. Qui reſpon- derunt perſonam vestram Domine Beringere bene noſcimus, ne vestrai perdatis eccleſiam , portam vobis cum veneritis , aperiemus; hie itaque intravit & exivit , & hinc inde ſecreta conſilia non pro eccleſia , ſed pro- tota Behemia portavit, & etiam reportavit, fuit autem hec voluntas be- neplacens Deo. Poſt plurimos igitur tractatus abſconditos tam inter eos, qui intra, quam eos, qui extra civitatem fuerant, ordinatos & factos, idem Beringerus Maguntino Archiepiſcopo signum dedit, dicens: quandocunque cum majori campana die craſtina apud beatam Mariam in Leta Curia pulſatum fuerit , mox de caſtris ſurgite & civitati cun festinatione appropinquate, tradet enim Dominus cras civitatem hanc in manus vestras, si autem & secundo & tercio sonus campane invaluerit, ne quam moraim facite , ſed currite & civitatem comprehendite, erat au- tem, ut teſtimonium perhibeam veritati, talis ordinatio maxime neceſ- ſaria & expediens omnino, frigus enim intentiſfimum tunc erat, nix, gelu, pruina cum glacie terre ſuperficiem operiebant, que homines & iumen-

Strana 262
262 CHRONICON iumenta nimium ledebant, habitabant in thabernaculis & tentoriis, defi- cientibus quoque lignis viſus raro fuit ignis, Magni etiam dextrarii & palefridi plurimi ex leſione frigoris fuerunt excoriati, deficiebant inſuper omnia tam hominibus quam animalibus ceteris alimenta, nec exercitus iam alium victum habuit, niſi illum, qui de Aula regia & de quibus- dam aliis locis apportatus fuit, unde iam plerisque & maxime Rudolfo Duci Bavarie propoſitum fuit exire ſine fine (u) de Bohemia, etenim iam querebant opportunitatem, ut diſcederent, Dominus autem Ma- guntinus cum Johanne Rege diſpoſuerant, ubicunque poſsint, in castris nobilium ſe recipere & in Bohemia hyemare. Dixerat namque ſepius Maguntinus: etiamsi cuſpides lancee & lapides ruant de celo more ni- vis & pluvie, ad hoc nos, quos ſanctum Imperium mifit pro refor- matione iſtius regni Bohemie, illa non poterint terrere, tantum domi- nus dirigat vias noſtras, erat namque in eo magna mentis constantia. Et quid plura? ecce dies adeſt crastina, dies, inquam, illa, quam fecit Dominus, in qua miſit redemptionem regno & populo deſolato miſe- ricors, & miſereator Dominus, dies enim boni nunccii hec eſt. In hora enim quaſi nona tertio Nonas Decembris, quidam viri, quos ad hoc ſpe- cialiter elegit Deus, pariter in civitate conglobati convenerunt, ut illis miſeriis, quas patiebatur regnum, & civitas, finem darent, aut fuam vitam perderent, pauci autem erant. Beringerus autem facerdos cum quibusdam ſub ſilencio turrim beate Virginis aſcendit, campanam ſe- mel, bis, tercio ſonare fecit , ad hunc ſonitum exercitus ſe movit, ad prelia diſponit, & ad civitatem festinat, ad diverſas autem partes civi- tatis exercitus ſe applicat, & ubi ingredi vrbem aptius valeat, diligen- ter explorat, interea jacula hinc inde volant, & aliquos vulnerant, qui- dam vero de exercitu portam urbis annexam domui Nicolai de Turri aggrediuntur, ſed repulfam ab hiis, qui ſurſum (x) fuerant, paciuntur. Tandem iſtis impugnantibus civitatem forinſecus, ecce venit multitudo armis induta bellicis interius, & portam circa fanctum Franciſeum infrin- gunt ligonibus & ſecuribus , que non ultro , ſed labore multo aperta eſt eis, tunc letus simul ingreditur civitatem exercitus fatigatus, (y) alii per (u) Id eſt: infectis rebus. (x) Supra. (3) Franciſcus denuo de ſuo præmittit: Milites venerabilis Patris Domini Johannis Epiſcopi Pragenſis irvuentes ad portam circa longam plateam, eam potenter & viriliter excuſserunt, & primi civitatem intraverunt. Sed hæc non reſpondent mox relatis authoris noſtri, quæ idem Franciſeus truncavit , is onim ait portam circa S. Franciſeum (quæ cum porta circa longam plateam eadem fuit) a multitudine armata Pragenſium civium , intus ſeditionem commoventium fuiſſe ligonibus & ſecuribus apertam.

Strana 263
AULE REGIÆ. 263 per foſſata ſcandunt, alii ſuper murum repunt manibus, quia maximus erat ingredientium tunc tumultus, clamabat autem tunc voce magna Heimmannus de Leuchtenburg, dictus Chruſchina: domum Nicolai judi- cis Watzingeri, ne quis eam introeat, interdico, omnia enim, que in ea congregata ſunt, cum ſpolio ego conſumam in gaudio. Ingreſsus est igitur Rex Johannes armatus urbem Pragensem, & cum eo totus exer- citus pugnatorum, omnes quidem tenentes galeas in humeris & ex- tractos giadios fulgurantes de vaginis in manibus ſuis. Chorinthiani au- tem & Myfnenſes & hii, qui cum ipfis erant ad hoſpitale in ponte, & ad castrum Pragenſe fugerunt confuſe a facie Johannis magnifici Regis. Clamabatur autem ſtatim ex iuſſu Johannis Regis ab omnibus, qui cum eo civitatem intraverant, voce magna quam fancta: Pax! pax! pax! Et facta est statim, quasi de celo venisset, omnibus pax, finguli igitur homines civitatis mox fîne timore aperiunt, que prius clauſa fuerant, hoſtia, gaudenter conſpiciunt pulchra novi Regis magnalia, qui vene- rat iudicare cum iuſtitia. Ex illa hora omnibus hominibus civitatis cla- matur & predicatur niſi pax, depulitque priorem violentiam nova felix pax. Eadem die, quilibet, qui male depulſus fuit, ad id, quod ſuum eſt, rediit, timorem deponit, ſecurius dormit, arma cives consweta deponunt, concorditer mox ambulant, & in suo novo Rege exultant, civitas tunc ſecura stetit per diem, nec serata fuit per noctem. Hec fe- lix mutatio dextere utique Excelfi. Felix hec hora fuerat, quando me- liora- tempora venerunt, que lites depoſuerunt, -- Fèlix introitus fuit hic regis, quia ritus-- Pacis portavit, cum qua Pragam relevavit; — Felix iste novus Rex & iuvenis, sibi Christe -- Vitam conſerva, multos annos & acerva. - Felix es terra tu tota Bohemia, qwerra -- A te ceſſabit, tecum pia pax habitabit -- Felix ſit civis, & rusticus, ac ho- mo quivis - Sub tali Rege, ſub quo fruitur bene lege.- Felix clauſtra- lis monachus fuit, & hinc monialis,- Quod Rex eft talis, cuius cure ſtat in alis, (z) -- Felix invictus fit & ipſe Deus benedictus-- Qui delere bilem vult per Regem invenilem. -- Felix vox reſonat, que pacis munera donat. -- Pax, pax clamatur, ex hocque rapina fugatur.- Felix his annis ſit proſpera vita Johannis, -- Regnet, proficiat, felix per ſecula fiat. (a) Sine longa mora exorta nuncciatur letitia ad loca omnia pro- xima, quam longinqua, venit itaque desideratus nunccius ab illis mo- nachis, qui cum novo Rege Pragam intraverunt, & omnia viderant, miſſus (z) Ita oratio reſtituenda : in cuius curæ alis ſtat ſcl. Monialis & monachus. (a) Ex his plerosque verſus tranſcripfit Franciſcus.

Strana 264
264 CHRONICON miſſus velociter currens in Aulam regiam ad novam leticiam nunecian- dam, venit autem illuc tarde, cum videlicet ſol occidiſſet, & plurima pars Monachorum ſoporem oculis lecto recubans iam dediſſet; ad tam letum nunccium, letiorem nuncciantem eventum, expergiſci fuit totum facile tunc conventum. O quanta letitia reſonat in Aula regia ex hac fama, ſervabatur quidem tunc inter monachos bene filencium, cum eſ- ſet poſt completorium, ut non loquerentur ad alterutrum , ſed viola- bant in hoc nocturnum filentium, quia omnes loquebantur ore jocundo, & corde laudifero ſummo Deo , unus quidem ſubmiſſe clamabat voce ſua ad Deum corde decantans , Te Deum laudamus, te Dominum con- fitemur, alius exultabat, & cantabat, benedictus Dominus Deus Israhel, & quilibet, prout per ſuum affectum intus habebat divinum Spiritum pro Magiſtro, laudum formabat modulos magnificans Dominum corde leto. Abomnibus autem fratribus tam bona nova audientibus illa nocte parum dormitur, & graviter lux diei crastine, ut plenius materiam gau- dii intelligant, ab omnibus exſpectatur, mane itaque ſurgunt, Deo gra- tias agunt, & dicunt: Vincula rupisti claustri Genitrix pia Chriſti, - Et confudiſti, quos blaſphemos habuisti. -- Nunc fugit ad caftrum confu- ſus, qui prius aſtrum-- Scandere pompoſus voluit cunctis odioſus -- Hanfenstein Heinricus malus Aule regie amicus — Sum foris, aſt intus quaſi fur latet ille Chorinthus, -- Qui ſe blaſphemum fecit, nune ecce Bohemum -- Nullum iam ledet, ſed nunc prior ipſe recedet. Quomodo enim Aula regia vehementer exultare tunc non debuit, quando a tot violentis oppreſſoribus & cottidianis exactoribus liberata fuit, ifte enim Heinricus de Hanfenstein, quam alii complices ſui, quandoque die uno ab Aula regia, tunc pauperrima, octoginta millia panum, & octoginta cereviſie vaſa extorſerunt, & obtinuerunt sine miſericordia, preter alia dona, merito autem Aula regia in nova reſultat letitia, quod illum eva- fit Principem, qui moliebatur fatis stolide mulctare, quam mutare pri- mum ipſius Abbatem. Cum enim dominus Cunradus primus Abbas Au- le regie pro bono regni ſtatu in partibus laboraret Alemanie, ipfum Dux Chorinthie ledere non valuit, ut voluit, unde iratus monachis ſic dixit: niſi nobis in Aula regia Abbatem alium, qui nobiscum ſentiat, ſubito elegeritis, ſuper vos mee flagella iracundie ſentietis. Ad hec indiſcre- tionis verba monachi preſentes quandoque ore ſimulatorio reſponderunt Duci placentia, corde vero vocabant (b) & firmiter ſervabant contraria, una enim erat tunc voluntas ftabilis monachorum omnium, quod mallent prius (b) Corrige : revosabauto,

Strana 265
AULE REGIE. 265 prius vitam perdere, quam Abbatem fuum, ut patrem chariſſimum turbare in aliquo vel mutare, unde illud mandatum a monachis fuit reprobatum, & iuſte, ipſe namque Dux Chorinthie, qui mutare Abba- tem diſpoſuit, primitus fugit, ac Abbas magno in honore remansit, volebat etiam eiusdem Ducis rudis simplicitas, ut frater Hermannus con- verfus, magister futorum, in Scedlicz ibidem factus fuisset Abbas, qui re- ſpondit: domine Rex prolixam barbam habeo, litteras tamen neſcio, nec ſacerdotali fungi poſſum officio, converſum etiam Abbatem esse non patitur ordo. Ad quem ille: Si tu neſcis legere aut cantare, can- tet & legat alius pro te, ſaltem tu nomen portabis Abbatis, cuncta di- ſpenſabis noſtre ſuffultus preſidio poteſtatis. O quantum cecus fuit hic homo, vel nichil equus-- Aut simplex ut equus, qui vult, quod sit quafi Grecus -- Abbas barbatus, foret hircus iure vocatus,-- Abbas ſi ſta- ret barbatus, cum celebraret. Et factum est statim, ut Johannes Rex Imperatoris filius civitatem Pragenſem potenter cum ſuo exercitu eſſet ingreſſus, Heinricus Dux Cho- rinthie a facie ſua fugit ad minorem civitatem, & castrum Pragenſe cun ſuis ſatellitibus univerſis, fugit autem cum eo de civitate majori omnis violentia, & remanſit in ea auctore Johanne Rege pax & iusticia usque in hodiernum diem. Cum autem Johannes Rex moraretur in urbe ſub pace , Chorinthianus in caſtro confuſe per dies quinque continue, inter ipſos habiti ſunt tractatus varii, ut fi forfitan inter hos Principes modus aliquis poſſet conveniens concordie inveniri , & quid profuit diffuſa ha- builſe colloquia? ecce quinto Idus Decembris nocte media Chorinthianus cum Domina Anna coniuge ſua, ac tota familia latenter, nemine per- ſequente, aufugit de Pragenſi caſtro, ipſo poſt ſe cum apertis ianuis de- relicto. Receſfit igitur neſcienter, omnibus dormientibus, confuſus de regno, qui plus quam annis tribus in ipſo regnaverat ignominioſo mo- do, & regimine ſteterat confuſo. Deduxit autem ſecum Heinricum ci- vem Pragenſem dictum de Lapide, ac pueros plures civium captivos, quos Wilhelmus dictus Lepus omnes per vim de eius manibus, cum fu- geret, liberavit, Pragamque reduxit, Mira res, cum Heinricus Dux Cho- rinthie latenter fugeret, fugiensque quaſi vrſa raptis fetibus fremeret; iter quoque fuum per Pecz circa Purgilinum faceret, accidit, ut eodem die & itinere uno Abbates tres de Scedlicz, de Placz, & Aula regia, qui pro Johanne Rege laboraverant, verſus Pragam cum ſua familia in equis & curribus procedere festinabant, ut autem vidiſſent veſtigia Cho- LI Tom. V. Monum. rin-

Strana 266
266 CHRONICON rinthiani fugientis tota in ipfis elanguit virtus mentis, incaute autem ad hanc pervenere viam, eo quod minime ſuſpicati fuerant Chorinthie Ducis fugam , hos vero ſi Chorinthianorum furor comprehendiſset, ipsos quaſi in pulveres manus inſaniens contriviſſet. Dominus vero, qui eos in exitu cuſtodivit, & in reditu ut paeis nunccios premunivit. Tunc premunivit Deus hos cuſtos, quia ſcivit, Si non tutaſset Deus, hos ipſos lapidaſſet -- Furor tunc gentis male de Praga fugientis.- Sed tali morte vixiſſent perpete ſorte,- Nam reportarunt pacem, mala queque ſugarunt. Quomodo rex Johannes pacem in regno Bohemie ordinaverit, & coro- natus fuerit anno Domini M. CCC. XI. Capitulum CIX. Grates nunc omnes reddamus Domino Deo, qui ſua nos pietate liberavit a Chorinthianica poteſtate, nunc concurramus omnes grates re- feramus, Et laudes Chriſto, qui nos abſolvit ab iſto -- Principe, qui regni curam tutamine ſegni -- Geſſit tres annos, ſecum tenuitque tyra- nos, - Ac alios plures, qui vivebant quaſi fures - - Regnum ledentes, pacem minime facientes. - Hec quia ſunt dura, nunc horreo ſcribere plu- ra. - Hiis hec sit meta; sed nunc volo ſcribere leta. Et dicere talia, que plena ſunt letitia, quam iocunda, quis enim non existimet esse letum & omnino iocundum , quod in regno Bohemie, hactenus multorum ma- lorum cooperto caligine, novum ſidus quaſi de ſupernis celitus emiſſum rutilans emicuerit, a cuius luminoſo radio conticuerit magnus error? quis non putat eſſe divinum miſterium id, quod miraculoſe cernimus? factum enim iam videmus, quod heri, & nudius tertius impoſlibile fieri omnis judicabat ſenſus humanus; qualiter non putemus divine miſera- tionis evidens argumentum, quod per Regem Johannem adoleſcentu- lum, quartum decimum etatis ſue habentem annum, in regno etiam no- vellum, tante tranquillitatis tam ſubito fecit Deus commodum? statim namque cum civitatem Pragensem primo ingrediebatur Rex iuvenis iste, pax clamabatur, & eiusdem pacis benedictio in omni loco mox ube- rius augebatur. Primam igitur ſuam Curiam Rex iste novus indicit, & ut omnes Bohemie Magnates in Pragam in festo Nativitatis Domini veniant, cunctis ſcribit. Omnes itaque ſtatim huic edicto novi Regis Barones, quam nobiles regni obediunt, & in Pragam pacifice, ut Rex imperaverat, parati concorditer veniunt, venientes autem veniunt cum exul-

Strana 267
AULÆ REGIÆ. exultatione portantes veſtimenta militaria, dimittentes domi arma ſua bellica, que prius ferre conſueverant ubique ſuſpicantes prelia. Omnes itaque regni incole in Praga pariter congregati in novo ſuo Rege exul- tant, Deum glorificant, regem proni in terram ſuſcipiunt, & honorant, ſervitia prompta Regi ſuo exhibent, fidelitatisque perpetue iuramenta cum homagio ſibi preſtant. Omnes intendentes in Regem aſpiciebant vultum eius, tamquam vultum angeli stantis inter illos, fuit nimirum tunc, & eft hodie iuvenis pulcherrimus, decorus aſpectu, candidus, in facie rubicundus, electus ex milibus, ſpecioſus forma pre filiis fere om- nium hominum, quos in eis temporibus ſpecioſitas germinavit Germa- norum, aut produxit elegantis nature decora proceritas Bohemorum. O quociens illis diebus sonus applaufionis, illudens meis auribus, intonuit, ista quoque vox plurimorum a populo fuit: Rex ifte tener & delicatus, eleganter diſpoſitus plus eſt angelo, quam homini comparandus, dixe- runt etiam plurimi illo die: ſpecies decoris Regis huius exigit, pro- priumque nomen eius indicit , quod dominus conſolari populum ſuum velit, Johannes est nimirum nomen eius, quid autem Johannes niſi gra- tiam Dei significat? gracia Dei est, quod gratia & veritas per Christum Domini, Regem istum videlicet, facta est. Jubente tunc Rege iurant regni nobiles in terra Bohemie facere & ſervare pacem, & commodum, & hoc ſervaverunt , quemadmodum polliciti ſunt pactum. Pax igitur fit, quia Deus auctor pacis , & amator ſic facere per Regem hunc di- ſpoſuit, replentur ex hoc campi ubertate ſub tranquilitate, qui enim ſua dimittentes malo tempore fugerant, revertentes ſeminaverunt agros, planta- verunt vineas,& fecerunt fructum nativitatis, locatur locus populo, ubi antea deſerta habitatio, & ubi fuerat ſolitudo. Reliquias autem Chorinthianorum & Myſnenſium , quas in quibusdam urbibus & preſidiis Chorinthianus Dux fugiens post ſe dimiſerat Rex Johannes statim ſua ſollicitudine & con- ventione aliqua de finibus Bohemie exterminat, plurimas quoque muni- tiones regni diſsipatas, & a nobilibus occupatas Rex ifte recuperat, & adhuc, ut distracta rehabeat, & regno uniat, intente laborat; Rex hic formoſus ac pre cunctis generoſus -- Angelicum vultum gerit, unde Bohe- mia multum - - Gaudet, & exultat, & magna laude reſultat, -- Nam conſolata mode ſtat ſihi pace relata. Siluit namque terra in conſpectu hu- ius pacifici Regis & iuvenis, in qua prius tumultuabatur alter ad alte- rum tempore & regimine Chorinthiani Principis ſenis. Sed nunquid unam tantum benedictionem habes Pater omnipotens eterne Deus? be- nedixiſti Domine terram tuam, benedictionem da etiam legislator super LI 2 Regem, 267

Strana 268
268 CHRONICON Regem, Domine in virtute tua letabitur Rex, te orat ſuppliciter ſuus grex. Memento Domine David , quomodo unxiſti eum oleo letitie , ſic & tu ſervum tuum Regem nostrum unge; Dominus Deus, qui benedixit plebi ſue, glorificetur etiam, queſumus, in hoc Rege, quem tulit de domo patris ſui & ſinu matris ſue, poſuitque gregem fuum paſcere. Congregati igitur in unum omnes Magnates, Barones, quam universi nobiles regni Bohemie dixerunt ad dominum Petrum Maguntinensem Ar- chiepiſcopum voto pari, unaque voce: Regem noſtrum Johannem, quem Dominus nobis dedit, ſacrum quoque Imperium regno noſtro le- galiter prefecit, Domine reverende sancte vnctionis & coronacionis be- neficio ex veſtro digneimini benedicere & conſecrare; quibus reſpondit Maguntinus rem magnam poſtulatis, quam facere non pene preſumo, niſi Domini Imperatoris, cuius hic Rex filius est, annuat beneplacitum voluntatis; proponit namque Imperator Regi Johanni ſuo filio imperia- les ad coronandum feſtivitates agere, quibus cum multitudine Princi- pum ſolempuiter quam perſonaliter deſiderat intereſſe , delectat namque paternum animum imperialis ſue majeſtatis oculo in diademate corona- tum ſuum filium ouanter intueri in die coronationis ſue , quia hec dies erit letitie cordis patris illius filium ardenti amplectentis amore ; hec meis, inquit Dominus Maguntinus, auribus Imperatoris ſermo inftilla- bat, cum noviſſime verſus Italiam proceſſurus ſuum michi unigenitum commendaret. At illi fervencius instabant, & ut ipſorum coronetun Dominus , Archiepiſcopo precibus , & precio exhibitis ſupplicabant, di- xerunt itaque: cecidit corona capitis, & regni noſtri, diu fuimus, proh dolor ! acephali & deſolati , nunc pie Pater cornu ſalutis noſtre erigite, & Regem noſtrum regni diademate coronate, mora enim, si qua fit, gaudium noſtrum minuit, periculumque inducit, vobis Domine Archi- epiſcope conſueta munera & honores debitos exhibebimus, festum ce- lebre ad coronationem celebrabimus, apparatum quoque ad cultum re- gium adaptabimus, tantumodo Regem nostrum coronate, hoc corde & ore pariter ſuppliciter exoramus. Videns itaque fervorem univerſe mul- titudinis cogitabat admittere petitionem populi ſupplicantis, & ſpopon- dit, & letati funt univerſi, exiit quoque ſermo ad omnes, quia in pro- ximo diadema Regni ſuſcipiet Rex Johannes, ad ouius festiviratis letitiam finguli adaptant, quam poterant, decentiam. Cum itaque omnes Ma- gnates, Barones, & nobiles regni ac de civitatibus fingulis persone gra- viores vocati in Pragam letiſſime conveniſſent, ecce pridie Nonas Februarii. que

Strana 269
AULÆ REGIÆ. que tunc dies proxima dominica poſt Purificationem beate Virginis Marie exstitit, Johannes Rex una cum illuſtri Domina Elizabeth conjuge ſua in eccleſia maiori in caſtro Pragenfi ante altare beati Viti Martyris regali dyademate per Dominum Ietrum Maguntinum Archiepiſcopum eo de- centius, quo devotius coronatus fuit, (c) aderant tunc omnes regni offi- ciales ſua officia legaliter exlequentes: iste tenuit sceptrum, hic coronam, iste pomum, iſte hoc, ille aliud, quilibet ordine, & gradu ſuo, duo etiam iuvenes, genere nobiles per Regem tunc coronandum in ipsa hora facti ſunt milites baltheo cincti militari, qui ad tenendum pretioſum dyadema ſuper caput regium fuerant depurati, horum unus filius erat Domini Bouslai Temerica, alius Fridermani de Sinan. O quanta letitia reſonat hinc in eccleſia. Plebs tunc letatur, & regi congratulatur, -- Quando coronatur Rex, gens gaudens animatur, (d).. Extollens cantum, movet a ſe concio planctam, -- Factum Regis amant, pre letitia quoque clamant. — Turba Bohemorum canit hoc, quod ſcivit eorum -- Linqua ſed ipſorum pars maxima Tewtunicorum -- Cantat Tewtunicum, ſed cle rus pſallat amicum - - Carmen, quod cunctis placuit populis ibi iunctis. -- Et plures flebant, gaudentes quando videbant,- Quod Rex in capite fulget diademate rite. Poſt huius iocunde Miſſe officium cum Rex co- ronationis rite ſuſcepiſset beneficium, de castro Pragenst Rex cum Re- gina cum magna deſcendunt gloria, turba enim, que precedebat, & ſe- quebatur, erat innumerabilis, induta veſtibus pretioſis, capitibus autem novi Regis & Regine, electis dextrariis insidentium, erectum quatuor epiſtiliis velum quasi celum rutilans imminebat, ipsos quoque per civi- tatis utriusque medium usque ad Eccleſiam ſancti Jacobi fratrum Mino- rum canens in tubis, cytharis, & organis, tympanis, & choris, & in omni genere musice letabunda concio deducebat. In refectorio autem Minorum fratrum opere mirifico ſedilia & menſe parate erant pro con- vivio Regis. Per loca etiam plurima diſtributa fuit epulatura familia, non enim in uno loco publico parari convivium tam magnificum poterat, quia frigus erat, manducaverunt ergo leti, epulabanturque omnes pa- riter ſplendide. Omnes letantur, lautosque cibos epulantur, Laudat conviva Regis convivia diva,- Et qui cernebat ſolempnia tanta, ſtupe- bat, - Ac admiratur, quod gloria tanta paratur, - Sub breviore mora ſatis 269 (c) Franciſeus , cum compendio hæc retuliſſet, de ſuo addit: Venerabilis quoque Pater Do- minus Johannes quartus Pragenſis Epiſcopus cum predicto Domino Perro Archiepiſcopo Regi aſtitit immediate, principaliter ad hoc feſtum de neceſſariis providendo. (d) Fran- ciſeus his primis duobus verſibus exſcriptis reliquos truncavit.

Strana 270
CHRONICON satis est, si longior hora -- Talia dictasset, annus totusque parasset. (e) Cuius namque admirando vehementer non obſtupeſcit animus , cum ſuis percipit auribus, quod ſub tam brevi tempore Rex decenter fuerit co- ronatus? ipſum quippe Johannem Regem, qui menſe Decembri Pragam potenter intravit, menſis Februarius subſequens decenter regni diademate coronavit, huius namque festinate festivitatis cenſemus fuiſſe autorem celestem doctorem, quem huius Regis hactenus exstitiſſe novimus pre- vium & pium ductorem. Peracta itaque coronacionis regie votiva ſol- lempnitate uberiori letitia terra Bohemie non desiit redundare, ad curiam namque huius noviter coronati Johannis Regis univerſi Magnates certatim confluunt, pacem cuſtodiunt, aſſecurantur & calcantur vie , que prius erant invie, & quaſt in ſolitudinem redacte, cumque ſub manibus Regis Jo- bannis proſperarentur omnia, totaque ſibi pareret Bohemia, placuit regi de ſtatu videre, quis & qualis eſſet in Moravia: Menſe igitur Maio eo- dem anno (ipſe eſt annus Domini M. CCC. XI. ) Rex Johannes intra- vit ſatis in manu valida Moraviam (f ) diſpoſiturus & conſolaturus eam, preſſure namque continue graviter moleſtaverant ipſam, ficut & Bohe- miam. Dominum Petrum Maguntinum Archiepiſcopum, Dominum Phi- lippum Eyſtetenſem Epiſeopum, Albertum de Hoynloch, & Bertoldum Comitem de Hennenberg, Ditherum quoque dictum de Castello virum non minus animoſum , quam bellicoſum ſecum tunc Rex in comitatu ſuo habuit, (g) quorum conſiliis sicut Imperator Heinricus pater Regis diſpoſuerat, in omnibus negotiis regalibus uſus fuit, reliqui vero Prin- cipes & Comites postquam Praga, & ea, que in regno ſunt, Jobanni Regi fuerant ſubiugata, reverſi ſunt ad propria. Venit itaque Johan- nes Rex in Moraviam, & primo applicuit in Olomuncz totius Moravie metropolim, ubi cum ingenti gaudio ab univerſo populo eſt ſuſceptus, duodecim per dies ibi mansit, & ea, que ad pacem fuerant, ordinavit, venit etiam tunc ad Johannem Regem Boleslaus Dux Wratislavienfis, qui Dominium tenuit Ducatus Oppavienſis, intervenientibus quoque ibi- dem pluribus tractatibus Rex cum Duce amicabiliter concordavit, & Regi Dux terram Oppavie voluntarie refignavit, nam Ducatus Oppavie ab antiquo ad regnum pertinuit Bohemie, infurrexerunt autem quidai Ba- 270 (s) Rurſus Franciſcus ex his verſibus nonniſi tres dedit. (f) Ab hac narratione Idem incipit caput ſuum 26. p. 41. (g) Ne rurſum Franciſcus Mœcenatis ſui obliviſce- retur, truncatis his illuſtribus viæ comitibus adjicit : Vonerabilis quoque Pater Do- minus Johannes quartus Pragenſis Epiſcopus miſis cum co (Rege) validum ac robuſtum exercitum armotorum.

Strana 271
271 AULÆ REGIE. Barones de Ducatu Oppavie contra Nicolaum Ducem verum ipſorum Dominum, (h) qui frater exſtitit (i) Domini Wenceslai regis Bohemie fundatoris Aule regie, & ipſum Ducem expulerunt, ſeque Boleslao Duci Wratislavienſi ultronei cum civitatibus ſubdiderunt, qui dominabatur eis usque ad preſenciam iſtius Johannis Regis. In premiſſa vero concordia Rex Duci promifit dare & folvere in certis terminis marcarum argenti VIII. millia, promiſit autem hanc pecuniam Rex non ſolum ob hoc, ut terram Oppavie Dux reſignet, ſed ut de cetero de regno Bohemie Domine Margarethe uxori ſue dotalitium Dux ille non exigat, vel re- quirat, Regis namque Johannis & Ducis Wratislaviensis uxores Domini Wenceslai Regis filie ſunt, & mutuo sibi ſorores. Conſuetudo namque hactenus fuit Regum Bohemie unicuique filiarum ſuarum cum nubet vi- rili conſorcio, in ſponſali dotalicio marcarum argenti decem millia afsi- gnare. In diebus illis litteris, verbis, & promiſſis ad amicitiam & operam mutui iuvaminis Rex & Dux pariter ſe constringunt, & a ſe invicem amicabiliter disjuncti funt. Denique de Olomuncz Rex exiens verſus Brunnam greſſus dirigit, ubi non ſolum a Clero, & ab univerſo Chriſtia- no populo, ſed etiam a tota Judeorum ſynagoga magnifice ſuſceptus fuit. Longius namque a civitate Brunnenſi proceſſionaliter ierant Judei, & primo occurrerunt venienti Regi, cum autem inconſuetam conſpice- rem Judaicam (k) decalogum syndone involutum cum reverentia baiu- lantem, Regem quoque cantu Hebraico ſuſcipientem, tam ex stupore, quam ex devotionis ardore anima mea liquefacta est, & exitum aqua- rum deduxerunt oculi mei, quia videns vidi, & tunc recordatus fui oppreſſionis valide, quam cum Chriſtianis in Bohemia ſuftinuerant hii Judei. Occurrunt turbe Regi Johanni eum Regina Elizabeth venienti, inter quas vidi plurimos, qui exuberanti cordis ſui letitia lacrymis facie- tenus ſunt perfuſi. Rex Brunnam intrat, intus & foris pacem & con- cordiam ordinat, & ex hac tota congratulans plebs exultat. Postremo Rex cum Friderico Duce Austrie in Regera (1) colloquitur, ubi inter ipsos concordia & amicitia cum mutuo ſubſidio promittitur, & poſt verba dulciſona alter ab altero concorditer ſeparatur. Reformata igitur pace per totam Moraviam Rex Johannes regreditur in Bohemiam, terram uni- verſam peragrat, civitates ſingulas viſitat, caſtella nova, unde latrocinia fiunt, (h) In margine minori charactere ejusdem ſeculi hæc verba appoſita ſunt: Nora : iſte fuit degener natus de filia Corringeri. (i) Naturalis filius ſeilicet Ottocari II. (k) Deſi- deratur : gentem. (l) Reygera hodie Reyhrad cœnobium & Prælatura Ordinis S. Benedicti ad Brunam.

Strana 272
CHRONICON 272 fiunt , humo coequat, Judicat, orbatis & matronis viduatis - - Fecit iustitiam , iniuſticiamque reiecit - - Fovit Pupillos ſub iusto iure, ſed illos-- Rex exstirpavit, quos noxa mali maculavit. Rex hinc Fragam reverti- tur, ibique morabatur. O quam difficile reprobis est linquere vile. Quod conſueverunt, in quo tritique fuerunt -- Nam quod conſueſcit quis, poſt dimittere neſcit, (m) -- Hoc declaratur perfectum, quod comitatur; Surrexerunt namque quidam viri maligni, aliis ſceleratiores, qui prius latrocinia plurima comittere ſolebant in Moravia, quorum vnus fuit Fridericus de Linavia, Hartlibus dictus de Roſchobicz, & frater ſuus Ingramus (n) cum complicibus ſuis, hii a conſueto ſpolio pro tempore celſaverant ex Regis timore, ſed revertuntur nunc ad ſpolium ut canis ad vomituin aliene rei amore. Incole igitur Moravie, qui mala a malis paciebantur, Regi infinuant, & reale presidium deprecaûtur, nec ſurda aure diſſimulat gemitum Rex iuftus Moravorum, ſed mittit, convocat- que exercitum Bohemorum. Menſe igitur Julio adventus ſui anno tertio ipſe eſt annus Domini M. CCC. XII. Rex Johannes de Praga exivit ſub- fidiumque Moravis allaturus procedit. Habuit autem Vngramus de Ro- ſchowicz hoſtis Moravie prope clauſtrum Trebecz (o) unum caſtrum, quod Ungerſperch vocabatur, hoc quia in via Regis fuerat, exercitus Regis pugne modo aggreditur, ipſumque viriliter impugnat, & expugnat, capti autem fuerant in eodem caſtro latrunculi decem & VIII, qui om- nes ex iuſſu Regis capitibus cefis trucidati fuerant in momento, unus tamen inter ipſos fuit, ſicut mihi Herlinus Marſchalcus Regis retulit, qui non dolens & plangens, ſed volens & gaudens in ramis unius vi- rentis arboris, que ibi stetit & floruit, ſuſpendium elegit, & optinuit, quod petivit; Qui fuit in caſtro, pendet vicinior aſtro - - Arboris in ramo, perit hic quali piſcis in hamo, -- Sic ſublimatus obiit hic homo fune ligatus. -- Sed tunc castrenses reliquos feriunt simul enses. (p) Post hec ulterius Rex proficiſcitur, Brünnam ingreditur, ex cuius adventu popu- lus univerſus letatur, ſed ſola malorum metuit iniquitas, ne fibi filen- cium imponatur, cumque Fridericus de Linavia in fortitudine caſtrorum & munitionum ſuarum confideret, gratiamque Regis non tanta, ut de- buit diligencia quereret, nec a maleficiis ſuis defifteret, omnes quoque Moravie incolas igne & gladio lederet, exacerbavit Rex Johannes ſer- mones (m) Franciſcus, qui unicum verſum hune tranſcripfit, fic eum reddit: Nam qnod con- ſueſcit dum vult, dimittere neſcit. (n) Horum rurſum nomina, etſi cetera pene ad verham exſcripſit, truncavit Franciſeus. (o) Trebiezium Ordinis S. Benedicti per Huſſitas everſum. (p) Id eſt: reliqui capite plexi.

Strana 273
273 AULÆ REGIE. mones ſuos: convocat ad le Moravos, cives etiam Brünnenſes, iubet eſſe paratos ; nec mora, omnes ad preliandum parati ſunt, voci quoque Regis pariter obediunt. Mittit itaque Rex copioſum exercitum armis bellicis expeditum , ad circumvallandum & impugnandum caſtrum, quod Recycz dicitur, quod fortius inter alias munitiones Friderici de Linavia putabatur, erat namque hoc caſtrum adeo firmum, quod ſuis defenſo- ribus liberum dabat exitum , & introitum etiam aſpicientibus omnibus , qui obſederant ipſum; quid machina iacere poterat, huius caſtri firmi- tas pro nihilo reputabat, cum enim omnes impugnationis modi parum proficerent, modum alium excogitant: advocaverunt namque, qui ca- ſtrum acquirere ſatagunt , homines quosdam foſſores , qui pro minera in montanis fodere conſueverant, & hii accepto precio, factis subterraneis meatibus, murum castri diebus pluribus fuffoderunt, ita quod ſimul una hora cum parte muri quedam menia ceciderunt, videns autem Frideri- cus de Linavia, quia robur ſue fortitudinis minaretur ruinam , eo quod caſtrum Recycz partem perdidiffet aliquam per machinationem occultam, miſſis nunciis inprecatur (q) Regis gratiam; permifit autem Rex, ut idem, qui poſtulat, ad regalem perveniat preſenciam, adiutus igitur amicorum ſuorum auxilio Fridericus de Linavia gratiam Regis optinuit, & quod fideli ſuo ſervicio errorem ſuum emendare ad Regis velit arbitrium, fub iuramento promiſit , fregit etiam iubente Rege aliud forte caſtrum quod Drahaus vocatum fuit, iſtud quoque castrum Recicz funditus exstirpa- vit, ficut Regi placuit; (r) Sic fuit elatus per Regem predo domatus,- Caſtra duo fregit Fridericus, namque coegit- - Rex hunc magnificus, cui poſt eft factus amicus. -- Ac tenet modo fidem Regi constantius idem. Eo- dem anno execrabilis facta fuit frugum terre ſterilitas tam in Bohemia, quam Moravia, ita, quod multi pauperes pre fame & inedia diſcederent ex hac vita. Matres nonnunquam urgente extrema neceſsitate materni affectus oblite puerorum comedere morticinia funt reperte. Siliginis menſura una, que Stricho vulgariter dicitur, XXX. groſſos Pragenſes denarios, hoc eff unam argenti marcam mediam, (s) in Moravia solve- bat, in tantum enim famis moleſtia ſeviebat, quod plurimos mortalis egeſtas furta, latrocinia & homicidia committere compellebat. Tunc нетре Mm Tom. V. Monum. (a) Pro deprecatur. (r) Hæc cum merito ad historiam Moraviæ pertineant, resecuit Fran- cifeus & cum ſuccinctam mentionem, verbis authoris noſtri, de expeditione Mo- ravica ſuſcepta feciſſet, addit denuo: Venerabilis quoque Pater Dominus Johannes Pragenſis Epiſcopus cum eo (Rege) dirigit electam multitudinem armaroum. (s) Pre- tinm hoc eras decem & amplins hodiernokum fforenorum,

Strana 274
274 CHRONICON nempe in Moravîa, & fama volante, rem factam intellexi, que terro- rem auditui, & dolorem intulit meo cordi. Quidam adoleſcens tunc, quia pane caruit, famem longam ſustinuit, ita ut iam deſtitutus viribus corporis quaſi exanimis factus fuit, cum autem tam ſubito, natura re- luctante, mori non posset, & ſe ipſum libenter interemisset, si licuisset ſibi cogitatio hec ſubrepſit : furtum aliquod palam hominibus cernenti- bus committam , raptus & captus mortis ſubibo ſententiam , & ſic ſal- tem huius famis, & vite miſerabilis angustias evadam, fecit, quod co- gitavit, menſale lotum ſolis fervori, ut ſiccetur, oppoſitum palaim ra- puit , more furis lento greſſu fugit , clamor fit a ſequenti populo , captus fuit, ut voluit, quid plura, cum miſer iſte fur famelicus in via ad iu- dicium ducitur , furtum ſe feciſſe & furem eſſe fatetur , & niſi , ut ſu- ſpendatur velocius, inportunis precibus cum lacrymis iam ſemimortuus iudicem & omnem populuin inprecatur, ſeipſum conſtanter accuſat, & vivere iam recuſat; cur autem ad mortem sic festinet, interrogatus, reſpondit , miſere vixi, fame iam valida cruciatus die noctuque fui diu- tiſſime, quod pro gaudio reputo mihi quamcunque brevem mortem, per quam mea longiſſima miſeria habeat tandem finem, furtum, Deo teſte, hoc commiſi amore mortis, non ſortis, peto igitur, occidite me. Miſertus eſt populus illius famelici hominis & ereptum a vinculis ſatia- verunt ſuis elemoſinis ex opere caritatis. Statim autem post hanc ste- rilitatem Dominus dedit benignitatem, & terra dedit uberrime fructum fuum. Quomodo Johannes Rex Bohemie in Nürenberg Curiam celebravit. Capitulum CX. Anno Domini milleſimo CCC. XIII. in feſto Epiphanie Domini Jo- hannes Rex Bohemie, qui Vicarius generalis fuit ſacri Imperii per Ger- maniam, Curiam ſolempnem in Nürenberg celebravit, in qua fere omnes Principes Alemanie & Comites affuerunt , vel qui per ſe ipſos adeſſe non poterant, illuc ſaltem ſuos ſolempnes nunccios transmittebant, (t) in eadem Curia preceptum fuit Principibus & Comitibus pluribus, ut Do- (t) Iisdem penitus verbis occipit Franciſcus ſuum c. 27. p. 42 rurſumque Mœcenati ſuo placiturus , addit : Venerabilis quoque Pater Dominus Johannes IV. Pragenſis Epiſco- pus fuit ſpecialiter ad hoc rogatus , & tranſivit cum magna & ſollempni militia, in- gentique honore cum Rege, & ibidem Regi fecit magunm bouorem, & Baronibus Bo- bemia , & multiplicem conſolationem.

Strana 275
AULE REGIE. Domino Heinrico Imperatori, qui tune obſederat civitatem Florenciam, transmittere deberent homines pugnatores, quilibet pro poſſe ſuo, ficut placuit Imperarori Romano. Mandatum huinscenodi omnes pariter obedienter susceperunt, & estate tunc sequenti congregatis exercitibus, ut Imperatori preſtarent obſequium, processerunt, ſed heu morte Im- peratoris audita tunc ad locum certaminis mininre pervenerunt. 275 De prima prole Regis Johannis. Anno Domini M. CCC. XIII. in die beati Kyliani Martyris Regine Elizabeth impletum est tempus pariendi, & peperit filiam ſuam primo- genitam, quam nomine Margarethe Imperatricis Romanoruw appellavit Margaretham. (u) Hec Margaretha iuvenis dat tempora leta-- Patri fe- lici, mitique ſue genetrici. Rex vero Johannes tune ſextum decimum habebat etatis ſue annum, Regina vero Elyzabeth vicesinum primum. Qualiter Rex Johannes de morte patris ſui doluit vehementer magna cordis ſui paſſione. Eodem itaque anno Rex Johannes Imperatoris filius infra octavas Aſſumptionis de Praga cum pluribus Bohemie & Moravie Nobilibus, ad Imperatorem fuum procedere eupiens, est egresfus, cum autem venisset circa Nürenberg propter adventum exercituum Domini Nicolai Ratisponen- fis, Domini Philippi Eyfletensis Epiſcoporum , Domini Bertholdi de Henberg, Domini Ludewici de Ottingin Comitum, Domini Friderici Burgravii de Nürenberg, Domini Ulrici de Slüffilberg, & plurium aliorum populus Regis Bohemie Johannis eſt in multitudine & fortitudine ſenſibiliter augmentatus ſic itaque in manu valida proceſſit & usque in Sweviam per Ulmam tranſiens Rex pervenit. Ex alia autem parte Reni Dominus Petrus Maguntinus Archiepiſcopus cum Domina Beatrice matre Domini Heinrici Imperatoris ducens ſecum Magnates & Comites plurimos, & electam miliciam, proceſfit cum magno robore intraturus Italiam, con- ſtitutum autem & condictum fuit, quod in Thurego civitate Alemanie ſub vno termino & die omnes Alemanie Principes, qui tunc parati fuerant ad prelium, deberent convenire, ut sic pariter conglobati cautius ho- ſtium cuneos penetrare & Italiam potentius poſſent intrare. Cum au- tem Johannes Rex Bohemie congregationis loco festinancius appropin- quaret, & iam ad monaſterium quoddam ſanctimonialium noſtri Cyfter- cienſis ordinis, quod Hekinbach dicitur, inter Flinam & Constantiam M m 2 (u) Eadem verba leges apud Franciſeum , verſus tamen ſequentes reſcidit. ſitum

Strana 276
CHRONICON 276 ſatum , cum ſuo exercitu perveniret, ex infauſto hoſpitio rumor inopinati caſus Regi procedenti occurrit, ipſumque abire retrorſum compellita venerunt namque legati non minus ingrati, quam inopinati, qui Domi- num Heinricum Imperatorem ſumpto toxico eſſe mortuum affirmabant, & hoc per litterarum evidentiam in oculis gementium declarabant. O quam acerbi doloris aculeus transfixit cor unigeniti filii, cum nuncciatur interitus ſereniſſimi patris ſui ! o quante affictionis & formidinis pavor irruit repente ſuper nos, & ſuper univerſum exercitum, cum in exilio in aliena videlicet patria constituti ab hostibus nullum haberemus subter- fugium vel afilum; hii namque, qui heri & nudius tertius timore pa- tris Domini, inquam, Imperatoris gaudebant Johannis Regis veſtigia reverenter adorare, iam audita morte flebili ipſum hac opportunitate accepta querebant, utcunque poterant, occulte machinationis inſidiis molestare. In hac autens infortunatorum eventuum anguſtia mentem regiam tante magnanimitatis induit conſtantia, quod ex illo mentalis fortitudinis indicio populo fieret conſolatio non puſilla, vehementem tamen dolorem in archivo pectoris pro patris morte filius ſustinuit, sed tunc omnibus iſtius iuvenis ſenilis prudentia occultavit. Iſte ſenex iu- venis septus rationis habenis, Pectore gestabat gemitum, sed diſſimulabat.. Per letum vultum, (x) quoniam reputo fore ſtultum,- Quod pesturbatur nimium vir, quando gravatur -- Per pravam ſortem, quoniam Rex ifte chohortem -- Totam leſiſſet, si ſe male tunc habuisset.- Sed constans di- xit, quando pater hic mihi vixit, -- Nullam tunc curam penitus tenui, neque duram -- Rem ſum perpeſſus, ſed ego quod ſum modo preſſus, -- Cura recens tangit, me ſic dolor amplior angit, - Nec sic deſpero, ſed ab onnibus hac vice quero:— Qui dilexistis patrem, mecumque ſtetiſtis, -- Hac huc veniſtis, quod dicatis, quid in istis -- Casibus expediat facien- dum, quid modo fiat-- Vtile tam nobis, quam proficuum bene vobis? Cui ſeniores ſaniori conſilio reſponderunt , ex quo Domine Rex Impe- rator pater vester, qui cauſa noſtri itineris exstitit, proh dolor! ex hoc ſeculo emigravit, non aliud restat, nifi quod cum festinatione per viam, qua venimus, revertamur, ne ex mora, fi quam fecerimus, periculis malorum hominum involvamur. Sermo hic in oculis omnium placuit, & factum eſt ſic, unde qui proceſserunt euntes in exultatione, rever- tentes redeunt cum lamentatione. O miſeria inaudita, quod ab iſto Rege glorioſo, & copioſo ſuo exercitu triumphus aufertur victorie om- ni penitus ſîne pugna. Mors mordax tantum in capite momordit, & mem- (x) Horum omnium memoriam reſcidit Franciſcus.

Strana 277
277 AULÆ REGIÆ. membrorum universitas obstupescit, & stupore percuſſa quid agere de- beat, plene neſcit. Sic igitur cum Rex cum ſuo exercitu inglorio re- vertitur, hunc latrunculorum rapacitas paſſim latenter aggreditur, & quidquid ſequeſtratim ab exercitu graditur, rapitur & aufertur. Vidi namque tunc aliquos de noſtris morte aut vulneribus affectos iacere in via, quos manus leferat inimica, que heri & nudius tertius pa- rata fuerat Regi, quecunque mandaſſet, exhibere obſequia ; & cum hec vidi, turbatus, ex animo compaſſivo talia dixi: Tempore felici multi numerantur amici, -- Sors ſi mutatur, favor hint populi variatur. -— Que non eſt stabilis, exstat dilectio vilis.- Qui mea diligit, & me ne- gligit, ille malus fit,-- Res hec monstrata fuerat Regi, (y) quia strata, -- Que ſtetit aperta, nunc hanc cuſtodia certa-- Premunit, claudit, cum vulgus in urbibus audit, -- Quod retro cedit exercitus, hunc quoque le- dit; -- Quem collaudabat prius ore, timebat, amabat. Rex vero Jo- hannes cum retrocedens in Nordeling civitatem Imperii pervenisset, Do- ninum quoque Petrum Maguntinum Archiepiſcopum ſuum alumpnum & amicum fingularem ex eadem cauſa eſſe reverſum audiviſſet, domi- num Conradur Abbatem primum Aule regie ad ipſum miſit, & ut mu- tuum ſibi preſtare dignetur colloquium, cum instantia postulavit. Venit itaque idem Dominus Abbas, me habens pro Capellano, ad Dominum Maguntinenſem Archiepiſcopum, qui tunc in caſtro ſuo dicto Erinvels fuit, quod fitum est contra Pigwiam ſuper Renum, pluribus tandem ex- hortativis ſermonibus Abbatis Archiepiſcopus inducitur, quod ad Johan- nem Regem Bohemie ſe velle venire in Herbipolim pollicetur, habebatur tamen tunc temporis, hoc est infra octavas beati Michaelis, (z) inter Ma- guntinenſem, Colonienſem, & Dominum Baldivinum Treverenſem Archi- epiſcopos circa Confiuentiam civitatem pro negociis vacantis Imperii tri- dianum colloquium, cui nos interfuimus, & quid ibi factum fuerit, vi- dimus & audivimus, quo peracto cum Domino Petro Maguntino ad Re- gem & Reginam Elyzabeth in Herbipolim venimus, ibique multis ha- bitis conſiliis & tractatibus Dominus Petrus Maguntinus cum Domina Regina Elyzabeth regnum Bohemie intravit, Johannes vero Rex circa Renum hinc inde pertranſait, & in Comitia ſua Lucenburgenſi per unum annum fere integrum sic permansit, & interim frequenter pro negotiis Imperii vacantis laboravit, in ſua vero abſencia diſponente Deo magna De ſtetit pax in Bohemia. (a) (y) Id eſt: pro exemplo ſit Rex, illiusque fatum. (z) In margine eodem eharactere ru- (a) Hæc & ſuperiora omnia digna bec expreſſus eſt Annus Domini MCCCXIII. Anna-

Strana 278
278 CHRONICON De ſecunda filia Regis Johannis Bohemie. Anno Domini M. CCC. XV. XIII. Kalendas Junii hora prima na- ta eſt Domino Johanni Regi Bohemie, Comiti Lucenburgenſi, Guta filia ſecunda, in cuius uativitate populus conturbatur, eo quod filius naſci- turus ſperabatur, hoc mater huius puelle Domina Elyzabeth Regina con- fiderans me audiente fic dixit: quia quasi nemo istum puerum (b) diligit, eo ipſum me merito uberius diligere oportebit. Foſt tractatum de Heinrico Imperatore quere illa, que buic tractatui continuantur. De miraculo pulchro, quod accidit circa Corpus Chriſti ſub Sacramento. Capitulum CXI. Miraculum. Anno Domini M. CCC. duodecimo ad corroborationem ſancte Chri- ſtiane fidei ſub Sacramento ſui ſacroſancti Corporis ipſe Jheſus Chriſtus unigenitus Dei filius Salvator noster clementer dignatus est subsequens miraculum operari. Cum enim in partibus Moravie in oppido, quod usque hodie Ybanicz (c) dicitur, ante feſtum laſche in ipſo die Paraſce- ven ad ſanctam communionem Corporis & Sanquinis Chriſti ſecundum conſuetudinem in eccleſia copioſa turba fidelium conveniſfet, ecce super excreſcente numero populi communicare eodem die cupientis, ipfi mul- titudini ſufficere non poterant hostie integre, que pridie hoc eft in Cena Domini confecrate fuerant, & ad diem ſequentem Paraſceven pro com- munione populi reſervate. Unde ficut iam pia, & eccleste conſuetudo obtinuit, factum eſt, quod ſacerdos dicte eccleſie Vicarius plures ho- stias per particulas diminutas fruſtratim divideret, ut fic cibi vitalis ali- monia tante plebis tam devote letificaret efurientes animas, & cibaret, Noviſſime pluribus illum panem celicum ſub ſpecie tamen modice par- ticule Annalibus , aut prætermiſſa , aut pauciſſimis verbis ſolum indicata ſunt a Franciſco, qui huie capiti geſta Heinriei Imperatoris, ejusdem coronationem Romæ, mortem, dein obitum Clementis Papæ , Concilium Viennenſe , abolitionem Ordinis Templario- rum, congreſſeir Cardinalium ad eligendum novum ſummum Pontificem ſuceinctiſ- ſima narratione inſeruit , cum anthor hæc multo poſterius fufiſſimo calamo enarrat. (b) Vox puerum hic accipitur pro prole. (c) Hodie in Tabula Geographica majore Mo- ravin nomine Eybenſchitz notatur, locus duobus milliaribus Bruna diſfitus.

Strana 279
AULÆ REGIÆ. 279 ticule contentum ab altari de manu ſacerdotis devote ſuſcipientibus ac- ceſſit vir unus filius diffidentie , & modice fidei , qui exiguam Dominici Corporis partem a ſacerdote in os ſuſcipiens corde ſtatim tacitus & mente incredulus loquebatur cum murmure : quid aut quantum accepiſti ? quan- te putas virtutis aut efficacie tam vilis portiuncula in te eſſe poterit? certe modice aut nullius, utinam hoc ad altare non venissemn, tantum utique mihi valuiſſet omnino a communione abſtinuiſſe, quantum tam exiguam particulam recepiſſe. Sed hec & ſimilia illo intra ſe perverſe variis blaſphemis cogitationibus cum indignatione & diſfidentia revol- vente, ſubito ipſa hoſtia ſancta, de cuius modica quantitate ille homo miſer myſteriorum divinorum neſcius iam paulo ante cauſabatur, tan- tum excreſcere , & augeri ſenſibiliter in ipſius ſuſcipientis cepit ore , ut buecas impleret vtrasque, & hyans os claudi inopinata magnitudo non permitteret, eo utique operante talia, qui corporaliter ſub Sacramento latuit, qui nec minor eſt in minimo, nec maior eſt in magno , & licet nova aucta quantitas illius hominis dentium morfibus tereretur, nequa- quam tamen potuit ab eodem incredulo deglutiri. Stat homo ille tre- mens iugulari timens, ſolus sibi conſcius, quid ſecum tacite ageretur, unde ipſum Sacramentum Dominici Corporis, quod propter ſuam diffi- dentiam ad ſue ſolacium anime indignus fuerat ſuſcipere, (d) neceſſita- tem patiens, mortem metuens, manum in os mittens vix cum labore. & dolore extrahere potuit hoſtie ſacrate particulam, quam iam antea propter ſui brevitatem (e) omnino duxerat contemnendam. Et quia propter lamentabile incendium,, quod per Ungaros factum fuerat, ea- dem eccleſia in ſuis muris adhuc habuit rimulas plurimas & fiſſuras , ad unumr ecclefie parietem ille homo totus anxius ſe applicans in una muri fiſſura Corpus Dominicum , quanto profundius potuit , ſecretiſſime collo- cavit, quibus peractis ad domum ſuam, ſatis in ſe ipſo homo confuſus ille, reverſus, in amaritudine anime ſue recogitans omnia, que ſibi illo die contigiſſent, mox divina ipſum viſitante gratia, acriter remor- dente conſcientia , ex toto corde repungitur , ubertim lacrymas fundit cum dolore, ad ſuum (ƒ) currit, cui, ut ſibi per ordinem evenerat, rem exponit, confeffor, confitentis verba audiens, gemitibus eius con- paciens vehementer, homine reo ipſum ducente, oſtendente quoque ſibi locum, in quo Corpus Domini irreverenter abſconſum fuerat, cum re- verentia ipſe conatus est inde excipere illam hoſtiam salutarem, mira res, cum (d) Pro: ut ſuſciperet. (e) Pro: parvitatem, (f ) Supple : confeſſorem, hodie confeſſa- rium dicimus.

Strana 280
CHRONICON cum prima vice, presbyter manum immiſſam de rimula muri extrahe- ret, ex recenti fangwine extremitas digitorum, quibus illam hoſtiam in antro muri tetigerat, evidenter apparuit cruentata. Stupet presbyter, accedit timor stupori, vice tamen altera tremulam manum mittit ad ri- mam, cum vero hoſtiam ſanctam de latibulo muri produxiffet ad lucem presbyter, ſtatim ex diverfis partibus eiusdem hoſtie veluti ex venis humani corporis ſanquis copioſus cepit effluere, adeo, quod non ſolum ſacerdotis digiti, verum etiam quod & murus in parte aſpergeretur, & terra. Hoc ftupendo viſo miraculo exclamat facerdos, & orat, plorat laycus, & timet, & ad tam grande ſpectaculum, quod latere nequa- quam poterat, occurrunt illuc populi univerfi percutientes pectora fua hec videntes: plurimi vero in ympnis & confeffionibus benedicentes Dominum, qui tam magna fecit in ipſorum eccleſia, qui & ſic digna- tus fuerat illo die ſue falutifere paſſionis memoriam tam mirifice reno- vare. 280 De eadem materia. Venerabilis autem in Chriſto Domina Giſela Abbatiſsa in Oſsla, (g) quod monaſterium valde illi oppido eft vicinum, tam celebre factum eſſe miraculum audiens. Affumptis ſibi filiabus fuis pluribus eiusdem monasterii ſanctimonialibus illuc venit, quibus rem gestam, & cruenta- tam hoſtiam evidenter cerrentibus, & orantibus reverenter, uni ipſarum pre ceteris ſuis conſodalibus videndi illud divinum misterium largior a Deo gratia data fuit, ipſe enim, qui ſub illo Sacramento viſibili invifi- biliter latuit, faciens prodigia in celo & in terra, ſubito illius ſanctimonia- lis cordis oculos apperuit, & ipfius animam tam excellenti cognitionis & conſolationis lumine illuſtravit , ita quod vidit in lumine illo lumen , ceteri qui aderant non videbant, ymo in illa vifione mirabili tanto di- vine benedictionis rore irrigata fuit in ſpiritu, quod ſe amodo nequa- quam eadem ancilla Chriſti continere poterat, quin rivi lacrymarum illius fontis, qui interius eruperant, indices largiſſima (b) de oculis ca- pitis exterius effluerent inceſſanter. Cur autem ſaltem aliquando non ceſſaret a tam inmoderatis lacrymis, interrogata, reſpondit: Deum Sal- vatorem ſponſum meum vidi in carne mea, licet inmerita, modo qui- dem (g) Parthenon fuit Ordinis Cisterciensis paſsim Oslawan dictus prope Yhanicz ſen Eybe- ſchitzium turbis Huſfiticis everſus , qui adhue ſæculo XVI. reſuſcitari queſitus , ne diplomata declarant, quæ in Diplomatario meo Ci�fercien� needum edito compre- henduntur. (b) Lege: largiſſime,

Strana 281
AULÆ REGIE. dem mirabili , non more communi , ſed ſpecie & facie ſicut placuit ei , qui oſtendere ſe voluit mihi, & iam ſufficit michi, ſecretum meum mihi. Poſt hoc fine intermiſſione continuatis fletibus eadem divini agni pediſſequa ibat, & �ebat, mittens ſemina ſua, & ſequenti die undecimo, que ſeminaverat in lacrymis, metens in gaudio, ex hac vita tranſiens, feliciter in domino requievit. 287 Item de eodem miraculo. In illo tempore circa feſtum Aſcenſionis Domini illuſtris Domina Elyzabeth Regina Bohemie & Polonie felicis recordationis Domini Wen- ceslai eorum regnorum Regis Aule regie fundatoris primi filia ad par- tes Moravie veniens omnia, que circa illam hoſtiam ſalutarem facta glo- rioſe fuerant, ex relatione veridica domine Abbatiſſe de Oſsla & a plu- ribus fide dignis, que hiis, que acciderant, preſentes fuerunt, audivit, unde ex ingenita devotione piis ardenter mox eſtuare cepit desideriis, ut illud tam ſalutiferum videre poſſet & mirabile Sacramentum. Di- ſponente igitur Domino opportuni temporis hora captata ad oppidum illud venit, ubi, ut Sacramontorum ipſe autor voluit, multa primaria- rum precum inſtantia a populo, de tante Regine preſencia exultante, tunc datum obtinuit, quod prius duntaxat videre & adorare humiliter affectabat. Quantis autem exceſſivis gaudiis Regine inclite ſuper tanti doni beneficio intus exultaverit ſpiritus, hoc per exultationis tripudium lucide exterius ore & opere declaravit, & qui vidit teſtimonium per- hibet de hiis. Quia cum venerabili in Chriſto Patre Domino Conrado primo Abbate Aule regir ego ipſrus ſervitor tunc affui, & mihi illum theſaurum pretioſiſſimum cum decenti monſtrancia cuſtodiendum, & in Aulam regiam deferendum Regina devotiſſime recommiſit. O tu ſacra- tiſſimum Corpus Domini noſtri Jeſu Chriſti me ciba & adiuva in extre- mo vite mee amen. Pane tuo Chriſte, quo clam nobis tribuis te,- Digne Rex fortis me poſcas tempore mortis. (i) Incipit tractatus breviloquus de ſereniſſimo Principe Domino Heinrico ſeptimo Romano Imperatore & proſperis ſuis ſucceſſibus. Capitulum CXII. Fuit in partibus Germanie in Comitia Lucenburgenſi Comes prepo- tens & ſtrenuus nomine Heinricus, qui ſibi nobilem genere nec dege- Tom V. Monum. N n () Miraculi ſnius mentionem prætermifix quoque Franciſcus. nerem

Strana 282
282 CHRONICON nerem moribus de preclara Comitum Hanogouie & Hollandie proſapia exortam duxit matrimoniali federe uxorem, dictam proprio vocabulo Beatricem, qui more coniugali diebus plurimis convixerunt, & legitime cohabitationis interveniente connubio tres filios genuerunt, Heinricum, Wolframum, & Baldivinum. Factum eſt autem , ut cum prefatus Co- mes cum Domino Johanne Duce Brabancie bellum campeſtre commit- teret, amiſſa vita pariter & victoria in eodem prelio mortuus ſuccumbe- ret, in eodem conflictu mortui ſunt cum eo fratres eius duo, Dux vero Brabantie prevaluit, ſecum enim in parte ſua Colonienſem Archie- piſcopum , ac inſignis milicie robur inmenſum tunc habuit. Defuncto autem patre ſurrexit primogenitus eius pro eo, & factus eft Comes Lu- cenburgenfis gaudente & volente populo univerſo, ut autem litis antique materia ad unitatis & nove pacis rediret vinculum, cogitaverunt tam Ducatus quam Comitatus ſeniores populi aggerere inter heredes ſacrum matrimonii legitimi ligamentum; intervenientibus igitur tractatibus plu- rimis Heinricus iuvenis Comes Lucenburgenſis duxit legitima pro uxore Margaretham virginem filiam Johannis Brabantie Ducis. Sic lis ceſſavit, cum coniugium ſociavit -- Tales heredes, quos ſeparat antea cedes. -- Tunc Margaretha datur, Henrico bene leta. -- Nam Brabantiſſa fit Lu- celburg Comitiſſa. Hii autem duo coniuges legi intendentes divine a pri- mevo cohabitationis ſue tempore ſervire non deſinunt Domino in timore incedentes in mandatis Dei ſine querela, debito inter ſe constringuntur amore, conveniunt iuvenes, sed se demonstrant moribus esse senes. Deo nichil preponunt, iuſtitiam , & iudicium in omni tempore faciunt , ſe- que omnibus amabiles & affabiles reddunt, ſuperioribus honorem, equa- libus amorem , ſubditis favorem dant. Benedixit vero Deus huic Co- mitiſſe, quia concepit & peperit filium ſuum primogenitum, cui Jo- hannes imponitur in regenerationis baptiſmate nomen , & audierunt vi- cini & cognati, quod magnificavit Deus miſericordiam ſuam cum illa, & congratulabantur ei, cum nomine ſuo puerun vocari vellet Heinricus Comes, reſpondens mater nequaquam: ſed vocabitur Johannes. Pre- monſtrat nomen huius pueri, quod & omen -- Debeat augeri ſibi ſemper, eumque tueri -- Gratia divina cupiat de quaque ruina. Natus eſt autem puer iste Johannes anno Domini M. CC & XCVI. in die ſancti Laurentii Martyris, qui poſtea XIIII etatis ſue anno factus est Rex Bohemie sicut in ſuperiori reperis lectione. Tam ingens autem viguit in hiis coniugi- bus virtutis meritum , quod non ſolum ſibi , ſed & aliis apportaret pro- motionis premium, cum enim mortuo Domino Reymundo Treverenſi Archi-

Strana 283
AULÆ REGIE. 283 Archiepiſcopo ſedes Treverenfis vacaret, predictus Heinricus Comes Lu- cenburgenſis Sedem Apoſtolicam viſitavit, & Baldivino fratri ſuo minori, licet iunior eſſet annis, apud Dominum Clementem quintum illius Archi- epiſcopatus vacantis Cathedram procuravit. Hoc est quod gliſco, (k) Bal- divinus ad Archiepiſco-- Patum pervenit, hes tunc ſedes bene venit— Pro prece non precio, quia pro nummis ſolet hyo (l)-- Vendi, non aliqua prelatio , cum ſit iniqua -- Lex, cum ſumma (m) datur , quod epiſcopus efficiatur-- Quis, vel Prelatus, hic fit digne reprobatus. -- Nam qui mercatur Prelaturam, reprobatur.-- Hec eft namque via, per quam gra- ditur ſymonia,- Et confunduntur, quicuuque per hanc gradiuntur. - Hinc hic profecit, quia nunquam talia fecit; factus eſt itaque Baldivinus Archiepiſcopus Treverenſis , gaudet Heinricus frater ipſius Comes Lu- cenburgenſis , nam tunc est factus amborum fortior enſis : contingunt enim horum duorum fratrum dominia ſe invicem continuo, & ideo facta est utraque ſanior conditio. Non longe vero postea cum Albertus Roma- norum Rex per Johannem patruum ſuum occiſus eſſet , & ſacrum Im- perium vacaret, Dominus Baldivinus Treverensis Archiepiſcopus frater- ne dilectionis, & accepte promotionis non immemor factus, cottidie dicebat, & animo revolvere cepit, qualiter Heinricum Comitem ſuum fratrem ad ſublimationem Imperii extollere poſſet: Adiit igitur Domi- num Petrum Maguntinum Archiepiſcopum , ſibique ſue voluntatis ardens & archanum apperuit deſiderium, poſtulat quoque affectuoſîs precibus, ut ſuum dirigat propoſitum & votum. Dominus vero Petrus Magunti- nus Archiepiſcopus non diu precibus petentis reſtitit , ſed facili benigni- tate annuit , nam & ipſe amore non infimo Comitem eundem, pro quo Treverenſis ſupplicat, dilexit, civitas namque Treverenſis hunc Domi- num Petrum Maguntinum Archiepiſcopum genuit , & fouit , & pavit , unde fratri Treverenſis Archiepiſcopi de honore quolibet promptiori mente favit. Sic igitur hii ambo in Heinricum Comitem Lucenburgen- ſem ſecrete conſentiunt , & qualiter preconcepta perficiant, mentis ſtu- dio diſcutiunt, ſedulo & revolvunt. Dominus autem Maguntinus cum eſſet ſenior , ſanior fuit in conſiliis & in promovendis tam arduis Imperii N n 2 nego- (k) Barbara medii ævi vox pro ardenter cupio, item jacto, ſuperbio, vide Dufreſnium- (1) Ita literis claris & diſtinclis hæc vox expreſſa eft in codice, quid autem figni- ficet, neque in ullo Lexico, neque Gloſſario medii avi reperi. Mihi videtur au- thor aſimum innuere voluiſſe , enjus slamor ſeu ruditus etram hodie his vocibus in- dicari apud nos ſolet. Nifi græcam origine vocem ſtatuere libeat ab òs voç ſus, ſuis, (m) Id eſt: pecuniæ magna quantitas.

Strana 284
CHRONICON negociis. Cum igitur ex Imperialibus privilegiis Archiepiſcopus Ma- guntinus in electione Imperatoris Decanus fit , & ipſius interſit alios Prin- cipes Electores ad electionem convocare, quando voluerit, epiſtolas cum mandato Electoribus Principibus dirigit, ipsosque ad statutum electio- nis locum & terminum invitavit, porro Domino Maguntino apud ſin- gulos Electores Principes instanter laborante & Comitis negotium eo fi- delius, quo fincerius procurante omnes in Comitem Lucenburgenſem, ut eligatur in Romanorum Principem concorditer conſentiunt , & ſua vota in ipſum dirigunt, & transfundunt. (u) 284 De legali electione Domini Heinrici Imperatoris & de prima coronatione ipſius anno Domini M. CCC. VIII. Capitulum CXIII. Cum tempus electioni statutum adveniſset, Principum Electorum universitas in Frankenfurd ſuper Mogonum (o) coadunata eſt, iste eſt enim locus electioni Romanorum Principum deputatus. Quod autem diutine deliberatum fuit, nunc ſubito fit, nam voce clamoſa annuentibus Electo- ribus Henricus Comes Lucenburgenſis Rex Romanorum publice predica- tur , ad quam vocem cohors populi letatur , convenerunt namque Prin- cipes in unum concorditer, & canonice statuentes ipſum Heinricum Co- mitem Regem ſuum. Ex hoc letantur omnes, & congratulantur -- Electo Regi futuro, conſona legi-- Vrbs eſt gaviſa Frankenfurd, ſunt ibi viſa -- Gaudia multorum, qui tunc aderant populorum.- Gens gaudet tota, cum fiunt talia nota, - Et gaudet merito, quoniam ſub Rege po- lito -- Virtutum flore, qui ſe rexit ſub honore,-- Vlterius ſtabunt, ſe- curius hinc habitabunt -- Nam ſub pace pia �etit ipſius Comitia -- Sem- per ſecure , ſpolii non ſunt ibi cure.-- Hoc bene, mercator ſcit quilibet, atque viator:- Quod bona cottidie pax eſt illi Comitie, De qua Rex iſte fuit aſſumptus. Sibi Chriſte - - Hoc totum preſtas , hunc exal- tas & honeſtas. -- Rex hic magnificus virtutis, honoris amicus, - Ju- ſtus, pacificus, ac veridicusque pudicus, -- Constans diſcretus, prout ex- pedit, & bene letus, -- Audax, expertus, ſapienteque mente diſertus -- Et ſua perſona ſatis eſt bene digna corona,— Nam ſua perſona fert laus (p) plurima dona. Namque frequens orat, clerum reverenter honorat,- Et (n) Nou injucunda futura ſunt hæe & ſequentia Germanis , ac cumprimis Belgicis Scripto- ribus , quæ a nullo ſynchrono accuratius deſcripta reperi, quæ omnia Franciſcus truneavit. (o) Fluvium Mœnum. (p) Lege: laudis.

Strana 285
AULE REGIÆ. Et quidounque fidem tangit, tenet arcius idem, - Unde quaſi forma vite fuit, & quaſ norma -- Recte vivendi, quia non poterat reprehendi- Ta- lis in ulla re, quem quivis debet amare. Sed quid prodeſt huius Regis novi verbis conmentaticiis extollere laudum preconia , cum plura , quam narrari poterint, fecerit opera preclara, que multorum in ſe ſculpsit tenax memoria. Intuemini quantus ſit iſte, qui ingreditur ad ſalvandas gentes, ifte est itaque Rex justitie, qui omnes partes Alemanie ſub opti- ma tranquilitate poſuit, & pace. In silvis lignorum & in camporum latibulis; in quibus frequenter latrocinia temporibus Alberti Regis co- mittebantur & homicidia, ſub Rege isto Heinrico facta eft ſecuritas, & pax firma, hoc namque ego ipſe ſepius audivi, cum partes Germanie pertranſivi. Odor etiam bonus boni nominis huius Regis, qui de vir- tutibus ipfius variis emanabat, plures non folum Principes & Comites de Germania, ſed etiam de Gallia ad ſe plurimos attrahebat; idem au- tem Dominus Heinricus cum anno Domini M. CCC. VIII. circa Adven- tum Domini electus in Frankenfurd fuiſset, statim in ſequenti festo Epi- phanie Donini in civitate Aquisgrani legaliter & magnifice regali dya- demate per Dominum Johannem (q) Colonienſem Archiepiſcopum ſuum conſanquineum dictum de Wirdenburg (r) cum ſua conjuge Domina Margaretha ſollempniter coronatus eſt, ex quo ipſi accreſcit major glo- ria, major familia, ipſiusque gloriofior apparet Curia. Celebris quoque eius facta eſt fama in univerſa terra, omnes in pace ſub hoc rege habi- tant, Deum & Regem collaudant; pervenit etiam ad Dominum Clemen- tem Papam quintum magnum nomen regium, qui ratificavit omnia, que facta fuerant, legitime circa ipſum, adjecit denique Papa Regi facere hanc gratiam, quod ipſum vocaret ad eam, que diu vacaverat, imperialem coronam, affluunt etiam de Ytalie & Lombardie partibus legati plurimi ad eum, qui petunt ipſum, invitantes Regem ad civitates fortiſſimas ipſorum. Vocantibus Rex annuit, ſed tamen venire ſano uſus confilio pro tempore diſtulit, diſpoſuit namque prius civitates in Alemania Im- perii viſitare, & in ipsis statum congruum ordinare, quod cum faceret, interim ſe ſemper ad viam verſus Galliam preparat. Erat autem Rex iſte divinis intentus officiis, ita quod omnes horas diei una cum Regina diebus audiret fingulis, ut autem contemplationi plus intenderet, & ſe ab occupatione retraherent, Rex ſolebat, & Regina ſe quadam cortina de rubeo cyndato (s) facta circumdare ſub officia Miſſe, nullus autem ipſis 285 (q) Geſta Balduini L. 2. c. 2. vocant eum Henricum. (r) Alii Wirnenburg appellant. (s) Levis & ſubtilis pannus ſericeus.

Strana 286
CHRONICON 286 ipſis appropinquare tempore Miſſe preſumpſit, niſi qui vocatus ex no- mine fuit, conſueverunt in Miſſa qualibet ad altare bis cum devotione accedere, reverenter offerre, & benedictionem ſanctaimn ſuſcipere a ſacer- dote, vigilias omnes beate Virginis cum pane & aqua iejunabant, omni ſexta feria ſe a peccatis coram confeffore ſuo expurgabant, & menſe quolibet ad minus ſemel ſanctam communionem corporis & ſanquinis Dominici devotiſſime ſuſcipiebant, inania verba more clauſtralium evi- tabant, verbum vero Domini & predicationem aure ſimplici, corde humili eo devotius, quo libencius audiebant, quociens autem verbum predicationis audiere, humilitatis instinctu corde, & corpore humiles, ſolebant in terra ſolotenus residere. O infignis humilitatis nobilitas, qua quanto plus deprimeris, tanto plus apud Deum & homines proficis & ſuccreſcis, veſtibus simplicibus non deauratis Regis & Regine indui- tur humilis ſimplicitas, ita, ut qui eos videas, religioſos potius, quam seculares perſonas fore putare valeas. In vestimentis hec fit diſcretio men- tis, Nam mens divina ſub veſte latebat ovina. -- Celi theſaurum sitit hec, hine deſpicit aurum, -- Quod decorat veftes, plures hiis sunt michs teſtes,-- Hec qui viderunt, illic mecumque fuerunt. Ne etiam eiusdem Regis iudicium extra equitatis oberraret (t) fecum religioſas & conſcien- tioſas perſonas, quibus (u) regebatur, confiliis frequenter habebat, ipfis- que figilla ſue majestatis comittere ſolebat, Dominum namque Heinri- cum virum utique non minus moribus divinum, quam eruditum, Ab- batem de Willeriobenad nostri Cysterciensis ordinis secum Rex habuit, eui fua figilla & negotia commisit, ut ſi forte regalis ſtricte ſentencie ſe- mitas, (x) modum quandoque excederet, iste religioſe temperamento clementie ad regulam quoque reduceret. Iden autem Dominus Hein- ricus Regis cancellarius exigentibus suis devotis meritis usque hodie est in Tridentina fede Epiſcopus. Ex omnibus autem, qui tunc vixerunt feminis, hanc Reginam Margaretham ſingulariter, me iudice, Dominus preelegit, ipſamque ad exemplar ceteris poſuit, quam feminei moris, & benignitatis preclaritas ſpeciosius insignivit. Hec eft devota, celestia premia tota -- Mente fitit, mitis, humilis, quafi florida vitis- Fructi- ficat flores virtutis, eam quoque mores - Ornant feminei, color indicat binc facieř-- Mentem ſinceram, meram, (y) ſermoneque veram. Laude ſtat hec digna varia Regina benigna,-- Sic Margaretha manet hine in bonore repleta. Guante auten devotionis fragrantia huius felicis Impe- ratri- (t) Deſideratue vox : ſemitam , aut ſynonyma. (u) Lege? quarum, aut a quibus. (a) Sup- ple: &. (y) Id eft: puram.

Strana 287
AULÆ REGIÆ. 287 ratricis animus estuaverit, ex hoc cognoſci poterit, quod ipſa locutè fuia Quadam enim vice, cum eadem Regina cum Rege in Helprunna esset, quendam ſecretum locum quaſi oratorium oratura intravit, ibique ſola, aſſumpta tantum Comitiſſa Juliacenſi, aliquam moram traxit, Dominus autem Conradus Abbas primus Aule regie, quia habebat cauſam, cum reverentia, petito introitu, eſt ingreſſus ad Reginam, peracta autem legatione ipſum Abbatem alloquitur hoc ſermone: Domine, inquit, Abba, rogo, quod nemini dicatis, quod iam dico vobis; tedet animam meam, & moleſtat me valde, & ſum conturbata pro eo, quod facta ſum, & eſſe debeo deinceps Regina, utinam hoc fieri poſſet, quod non essem. Admiratus autem Abbas humilitatem tantaur, dixit ad reginam: Domina Regina, cum Dominus vos de toto mundo ad hoc elegerit, ut Regina Romanorum ſitis, & cum vestra ſublimatio orphanorum, & religioſorum , & quod magis eſt omnium hominum ſit conſolatio, pla- cere debet vobis iſta divina vocatio, miror autem multum, quid cor vestrum moveat, ad talia dicendum? cui illa dixit: nihil tanfum movet me , niſi boc, quod meo Creatori modo in contemplatione, devotione, & oratione tam fincere mente tranquilla, anima pacifica, corde puro non valeo famulari, ficut semper hactenus a iuventute mea facere con- ſvevi. Ex his verbis quilibet intelligit, quid in iſtius fernine corde latuit. Electo itaque Rege iſto Heinrico eodem anno fignum magnum apparuit in celo , quo � divine conſolationis evidens exſtitit prefiguratio : In nocte namque Nativitatis Chriſti cum ad maturinarum vigilias in Aula regia ſurgeremus , tria figna triplicis crucis in ſplendore prelucide nubis aſpe- ximus , quotquot autem vidimus , admirantes nimium , quia nunquam rem huiuscemodi vidiſſemus, pariter teſtati ſumus. In medio vero cru- eis medie ſtabat luna, ac ſi pro clavo fuiſſet artificialiter ibi fixa, ſum- mitas quoque illius triplicis crucis celos videbatur in vertice tangere, pars vero inferior terre putabatur ab omnibus quaſi radicitus inherère, hoc ſignum, ut audivi, ubique a vigiſantibus tunc , & conſiderantibus viſum fuit , & ut vulgata refert opinio , communis pacis commodum , quod in Alemania ſub iſto Monarcha viguit, premonstravit. Quid tria ſigna crucis monſtrant nifi gaudia lucis , - Pacis dant ſignum, quia crux fugat omne malignum,- Hoc omnes ſcimus, ac credendo reperi- mus. Qua-

Strana 288
288 CHRONICON Qualiter Heinricus Imperator ſeptimus ad partes Lombardie pervenerit & ibidem triumphaverit anno Domini M. CCCo decimo. Capitulum CXIIII. A primevo electionis tempore ifte glorioſus atleta Imperator Hein- ricus tacite confiderationis perpendiculo non ceſsabat cottidie mentaliter revolvere, quomodo in commune bonum toti ecclesie proficeret, & Augustus re & nomine diceretur, & fieret, animadvertens autem omnem poteſtatem & virtutem a Deo originaliter effluere, ad ipsum mentis a- ciem cepit erigere, in ſua ferutans meditatione, in quo in ſuo officio poſſet altiſſimo acceptabilius deſervire. Immifit autem Dominus in cor eius , viſumque eſt bonum in oculis cogitationis ſue , ut inſtaurato Paſ- ſagio Terram ſanctam, quain fibi Deus hereditatem peculiariter elegerat, & ſanquine ſuo pretiofo dedicaverat, quantocius viſitaret, ipſamque, quam Tartarica ſpurcicioſa gens occupat, divinis innixus preſidiis re- cuperaret, ut autem huius tam pie conceptionis propoſitum eo cosro- doſius , quo ordinatius laudabilem ſortiri poſſet effectum, regalis induſtria hoc ordine cenſuit fore in hoc fancto negotio procedendum. Porro pri- mitus a Papa imperiale diſpoſuit ſuſcipere diadema pacemque facere in tota occidentali Eccleſia, ut ſic Imperialis dignitatis ac autenticati nomi- nis infignitus gloria plures eo ad fuumr intentum attraheret, prophanis- que nationibus terribiliorem formidinis vim inferret, magnunr namque nomen Romani Imperatoris ab initio terrorem maximun incutere con- ſuevit hoſtibus univerſis. Nomen Ceſareum belli portare tropheum — Conſuevit, lite ſemper vicit, quia rite -- Quando ſolet dici: Ceſar! fü- giunt inimici, -- Nam Ceſar cedit hoſter, victorque recedit. Non ſolum autem hec Ceſar magnificus ex ſe ipſo cogitavit, ſed ad tam ardua ne- gotia ipſum vocatio Apoſtolica, quam Lombardica ſedulo, invitavit; promptius autem laborem aggredimur, cuiuslibet operis, cum volun- tas non remurmurat precibus poſtulantis. Poſtquam igitur Heinricus Imperator Johannem filium ſuum ad regnum Bohemie transmiſiſſet, exercitumque validum contra Ebirhardum Comitem de Wirtenberg direxiſſet, aliaque ſua negotia in partibus Ger- manie, quantum in duorum annorum ſpatio fieri potuit, diſpoſuiſſet, ipſo anno Domini M. CCC. X. in feſto beati Michaelis, congregato de Alemania invicto exercitu, de Columbaria exivit, & verſus partes Galli- cas iter ſuum direxit, in via vero Rex felici comitante fortuna nullum reſi-

Strana 289
AULE REGIE. 289 resistentie hostilis pertulit obstaculum, donec ad Mediolanense perveniret confinium; Januenſes vero, & Pyſani leto Imperatoris audito adventu inclita miſſa milicia Regis exercitum notabiliter auxerunt, ſuisque ſe mandatis & obſequiis fideliter ab illo die & deinceps applicuerunt, hee namque uberes urbes & predivites Janua videlicet, & Pyſa Imperatori usque ad diem defunctionis ſue fideliter aſtiterunt poſſe toto, mente fincera. Tunc acuunt enſes cum Pyſanis Januenſes,-- Omnes armati ſtabant explere parati -- Ceſaris edictum, quod cor non eſt ibi fictum,- Sed pleno corde Regem querunt, purl morde. (z) Videns autein Cesar Heinricus, quod fortem exercitum haberet, magnaque pars civium Me- diolanenſium ſibi faveret, animoſo impetu ipſam civitatem aggreditur, & poſt paucos dies, hanc, quam obſederat, freta (a) victoria, urbem in- greditur; in ipſa civitate Mediolanenſi cum iam pax eſſe creditur, con- citata turba exercitum Ceſaris turbare incaute nititur, acerrimum ite- rum & iterum bellum intra muros civitatis comittitur, gens effrenis Lombardica, que vincere voluit, non valuit, Deo pugnante vincitur, prosternitur, foras eicitur, & more bellico ſuperatur (b) Et sic fit victa Lombardica gens maledicta,- Que contra legem hune vult offen- dere Regem,-- Qui pacem facere venit, pacemque fovere. Tandem vero cum totalis Mediolanenſis ceſfaſſet rebellio ex omni tam Cleri, quam po- puli communi petitione & conſilio anno Domini M. CCC. XI. in die Epiphanie Domini in eccleſra beati Ambroſii cum maxíma ſolempnitate, & decentia Dominus Heinricus Rex una cum Domina Margaretha Re- gina corona ferrea est legaliter coronatus, ceterisque ad hec requifitis apparatibus glorioſiſſime infignitus. O preclara, bona, felix ferrata co- rona! - Digne gaudere debes, tu namque latere-- Jam conſweuiſti, lu- gens facie quafi triſti -- Vilibus in pannis fetuisti pluribus annis, -- Nullus curavit te Regum, nec baiulavit -- Per tempus multum, nec preſliterat tibi cultum, -- Solus Rex iſte modo temporibus tulit hiis te. - Hinc caput ornabis Regis , quod magnificabis. Demum domata Mediola- nenfium protervia Ceſaris exercitus ulterius proficiſcitur, & obsidione in gyro circumdat civitatem rebellium hominum, que Cremona dicebatur, hec vero invicte Ceſaris potentie diu nequaquam refiftere potuit, unde O o Tom. V. Monum. vi (z) Ita Codex , alia vero æque vetus manus minori charactere his duobus verbis ſuper- ſcripfit : Gallicum juramentum. Ego has roces a linguæ Gallicæ imperito ſcriptas haud alias fuiſſe arbitror, quam pour Pamour de Dieu, quod prioris verſus verba in- nuunt. (a) Verofrmiliter legendum: fretus. (b) Horum nemo hactenus, quod ſcio, hiftoricorum tam veterum, quam recentiorum meminit.

Strana 290
CHRONICON 290 vi bellica čapta fuit, («) in has urbe plures ipſius incole in ore gladit corruerunt, plurimi in Bryxiam fugierunt, reliqui quoque datis dextris ore, non corde, Cesari adheserunt, perfidiam autem suam ostenderunt, quando ſubito post receſſum Ceſaris contra ipforum Capitaneum infur- rexerunt, ipfumque occidere conati funt, tandem correctio Cefaris tales compeſcuit & inibi pars Immperii prevaluit. Poſt captam Cremonam ce- ſareas acies direxit Rex contra Bryxiam. Eſt autem Bryxia civitas non minus opulenta , quam turribus excelſis optime munita , ita quod inex- pugnabilis putabatur penitus ex vi humana. Hanc namque civitatem referunt cronice, quendam Imperatorem Fridericum nomine annis no- vem in magno robore obſediſſe, & tandem ab ea frustratum spe, & victoria inglorium receſſiſſe. Huius tamen vrbis firmitas hunc Regem non terruit, qui Deum propugnatorem propitium, cor leoninum, ex- ercitum validum habuit, & adduxit; diebus igitur singulis robur int- pugnantis multitudinis vrbem uberem, hostilibus ludis (d) aggreditur, de muro tamen & foſſatis iaculorum ſilvis , lapidumque acervis evolan- tibus viriliter reſiſtitur, & iste uſus bellicus iterum & iterum repetitur, (e) & novus cottidie bellandi modus ab infeſtantibus invenitur. Pre om- nibus autem, qui bellicis exercitiis inſudabant, animoſitas Domini Wl- frami fratris Domini Heinrici Imperatoris Brixinensibus plus moleſta, quam infeſta fuerat, ipſe namque prope urbis foſſatum incaute ſuuim fi- xerat tentorium, ut omni tempore manus eius paratior eſſet ad prelium & vicinior ad bellum , ſed heu talis vicinitas vite ſue attulit metas, uno namque die cum iste tyro ftrenuus intrepidus nihil mali ſuſpicatus iuxta tentorium ſuum ſtaret, iaculo ex baliſta de muro miſſo, letali vulnere percuſſus & ſubito postea mortuus est. (f) Heu iuvenis fortis ſuscepit vulnera mortis, Qui fuit inſignis, animoſus tyro, benignis - Moribus ornatus Wlframus vir bene gratus, - Ceſaris Heinrici fuit hic germa- nus, amici -- Hunc flent defunctum, populum tu conſpice cunctum, - Flereque tam multum , quod inungit lacryma vultum. - Nunc rogo te Chriſte, fac quod vir nobilis iste -- Tersis peccatis iungatur in arce (g) beatis. Mortuo autem Wlframo fratre ſuo animus Regis ad acriorem vindictam adverſus Brixinenſes exacuitur, & quod nunquam de obſidio- ne huius vrbis recedere velit, niſi ipſam prius vicerit, ſub iurejurando ſerioſius pollicetur, unde poſt iracundie verba, auſterior ſevit pugna. Erant (c) Etiam de vi capta Cremona ſilent authores. (d) Id eſt: velitationibus. (e) De obſi- dione hac & oppugnatione Brixiæ etiam in aliis nihil reperio. (f) Fruſtra etiasn hoc Wiframi fatum apud alios exquiras. (g) Scilicet: cœleſti.

Strana 291
AULÆ REGIÆ. Erant autem cum Ceſare tune IIII. Cardinales, qui miſſi a Domino Cle- mente Papa Vto ipſum Rome coronare venerant, qui Ceſari conſulebant, ut ab obſidione Brixie desisteret, Romeque Imperialem coronam ſuſci- peret, & sic denique ad primum propofitum rediret, quibus tunc non annuit, ſed quod dixerat, ſervare diſpoſuit S entientes itaque Brixinen- ſes acerbioris acredinis furore Ceſareum exacerbatum animum, timor & tremor venerunt ſuper eos nimium, ita quod velud emortui vix ſpi- rarent tribulato corde ſpiritum anxiatum, ſciebant autem quod leo ru- giens foris extra muros recubans, qui aquilas germanie adduxerat in- victas, vincens vinceret, & nisi gratia intercederet, uber urbs cum suis incolis fame & fumo , & ferro miſere interiret, virtus igitur urbis con- fuſa eſt , & elanguit, & quilibet ſe non moriturum , ſed potius ſe iam mortuum funebri lamento deplanxit. Quid igitur gens incluſa in hiis faciet anguſtiis , cum de propriis iuſticiis nulla prorſus ſuppetit ſpes ſa- lutis? Certe inter eos erant nonnulli, qui in ſcripturis facris legerant: Reges Iſrael clementes ſunt, & quia decet Regem clementia ftabilire thro- num, hii imperitum, deſperatum & indoctum docentes populum, ut qui de ſua iuſtitia & potentia fiduciam non habebant, ad querendam clementiam regie pietatis humiliter ſe convertant. 291 Placuit hoc conſolatorium eloquium in oculis omnium gemencium populorum, erecti igitur primitus per ſtolidam audaciam gratiam queri- tant, & erecti per amicitiam, clementiam regalem implorant. Factum eſt igitur ſummo mane, in articulo diei XI. Kalendas Menfis Octobris populus ultro apperit portas clauſe urbis, & plebs innumeroſe multitu- dinis katervatim procedit, diſcinctis veſtibus, nudis pedibus, ligatis in collo funibus, qui more lugubri vere penitentium ad tentorium regium pariter adpropinquant, & omnes fimul corruentes ſuper facies ſuas in terrai, vocibus flebilibus lamentabiliter exclamant: Miſerere noſtri Do- mine Imperator clementiſſime, miſerere noſtri, aperi pie Domine oculos tuos & vide humilitatem gementium ſervorum tuorum, ecce vitam noſtram, corpora noſtra, uxores & liberos noſtros, & omnia, que ha- bemus fuper terram hanc, in manus tue gratie refignamus. Domine pie Rex fac cum ſervis tuis , quod placitum eft in oculis tue pietatis. Sed nunquid obliviſcetur miſereri gementi & penitenti populo Ceſar iste piiſſimus, cum quo ab infantia crevit miſeratio? nequaquam, mi- ſertus eſt namque populi iftius Cefar Heinricus miſericordie amicus, & statimn ceſſavit quaſſatio impugnantis manus. Ad imperium autem & O 9 2 nutum

Strana 292
CHRONICON nutum Ceſaris , humus immittitur foſſatis murorum , fortitudo, turrium altitudo infirmatur, & frangitur , & deiecto muro per foſſatum venienti Ceſari planus tranfitus preparatur; Nolebat enim magnanimus Ceſar iste per portarum urbis tranfire anguſtias, ſed ubi maior murorum exsti- terat munitio, ibi parari mandaverat latiſſimam ſibi viam. Dixit, & statim fit. Sic Brixinenſis urbis robur domat ensis-- Istius Augusti Re- gis, dictamine iusti -- Judicii, leſe Majestatis quia seſe -- Crimine leſe- runt, quando regi reſtiterunt,- Et proprio capiti Brixinenſes modo triti- Stant ſic attoniti, ne ſint occaſio liti - Per ſe, vel relique genti, que vi- vit inique. Poſt hanc victoriam ſcripſit Pater filio hic annotatam epiſtolam. Heinricus Dei gratia Romanorum Rex ſemper Auguſtus illuſtri Johanni Bohemie Regi primogenito & Principi ſuo kariſſimo gratiam ſuam & omne bonum. In omnom terrain ſonus noſter (h) non exivit, ut credimus, & in fines orbis terre, poſtquam ad partes Ytalie venimus, opera noſtra perve- nerunt magnifica, pacem iustitia comitante. Licet quorundam rebellium, & preſertim Gwydonis de la Turre nitentis in Aquilone ponere ſedem ſuam, ut ſimilis videatur Regi Regum, ac Cremonensium perfidia, iustitie & pacis emula, latitans in abditis, ut perderet innocentem, preconceptum virus auſu nephario in partum prodierit, & molita fuerit, telam pacis & unitatis, quam noſtris texueramus manibus, diripere, reddens nobis pro- benignitate contemptum, pro gratia contumeliam, ac illa ſtipendia, que mus in pera, ſerpens in gremio, & ignis in finu, iuxta vulgare prover- bium, ſuis hoſpitibus largiuntur, ad quorum tamen nequitiam edomandam dextra Domini, per quam regnamus , & vivimus, nobis propitia affuit, & Leo noſter fortiſſimus vindictam ſumpfit de inimicis pro libitu voluntatis, noviſſime autem Brixianis tanti ſceleris non ignaris, quorum adeo incalue- rat duritia, ut fere illud moralis Philoſophi dictum impleretur in eis: hec est humani cordis duritia, ut non alios periifſe existiment, nifi perire conſpiciant & ſeipſos , ad cultum noſtrum redire nolentibus Ceſar magnani- mus ad Brixinnorum ipſorum oppida aquilas direxit invictas , & nonnullis ex eis ferro & igne demolitis, tandem civitatem Brixie, que nonnullas re- bellium ſuorum tam Mediolanenſium , quam etiam Cremonenſium & Tuſ- corum reliquias continebat , cum ſuo felici & glorioſo circumſedit exercitu, & poſt nonnullos inſultus habitos hinc & inde, & Capitanei ſui captionem, & interitum, demum Brixiani memorati foſſis Ceſareis circumſepti, ut unus 292 (h) Hæc vox noſter a poſteriore vetere manu ſuperpoſita eſt , quæ, ut mihi videtur , ſequen- tem vocem non ex ſyncopatione male ſcriptam corrigere voluit, oblita autem vo- cem non delere , quæ omnino eradenda eſt.

Strana 293
AULÆ REGLE. 293 unus quidem manus eius effugere minime poſſet, quos horrida fames stimu labat; proxima die Sabbathi, feſtum beati Mathei Apoſtoli precedenti, ad noſtra & Imperii mandata, funes tenentes in collis, coacti venere reatum ſuum palam tam coram nobis, quam reverend's Patribus Dominis Sabinenſi Apoſtolice Sedis Legato, Albanenſi & Oſtienſi epiſcopis, ac Luca de Fliſco (i) ſancte Marie in Via lata Dyacono Cardinale profitentes, ipſamque civitatem, perſonas ipſius, ac bona in noſtris manibus libere, omni con- ditione ceſſante, poſuerunt, veniam de commiſſis humiliter implorando, qui- bus tantummodo ab Apostolice Sedis, & ad eorum Cardinaliun exactivam inſtantiam, vitam benigne duximus indulgendam, eis in exilium, qui hu- iusmodi rebellionis principales fuerant, relegatis, foſſas autem impleri, & muros aliaque tuguria civitatis ipſius , in quibus habebant fiduciam, fun- ditus demoliri iubemus ad eorum memoriam ſempiternam, & ut alii contra nos de cetero talia committere perhorreſcant. Hiis rite expeditis adurbem una cum predictis Cardinalibus pro Dyademate Imperii ſuſcipiendo indilate profecturi. Suſcipe itaque cum tripudio hunc regalem triumphum & vocem iocunditatis extolle, ut procul audiatur, quoniam Princeps Romanus ſuper aſpidem & basiliſcum ambulat, & conculcat leonem similiter & draconem. Data Brixie XI. Kalendas Octobris Regni noſtri anno tertio. Edomita itaque Brixinenſium civium pernitioſa contumacia, Rex inde proficiſcens ad Januenfium ſe transtulit confinium, a Januensibus vero magnifice Rex ſuſceptus cum ipſis per aliquot manfit dies, felix autem Margaretha Regina ex contagione corrupti aeris & fetoris, quam in obſidione urbis Brixie contraxit, gravis infirmitatis moleſtia in civi- tate Janua laborare cepit, & ibidem tabefacta morbi gravamine, Ade perſolvens debitum , diem vite ſue clauſit extremum anno Domini M. CCC. XI. menſe Decembri. (k) Heu tunc extincta fuit, & meſta nece vincta,-- Hec Margaretha Regina decore repleta- Totius laudis, fuit expers mens ſua fraudis, In qua lucebat virtutis gemma, gerebat- Fe- (i) Muſſatus, synchronus etiam author, de geslis Heinrici VII. l. 4. eum de Fleſco vocat, atque omnino hos ipſos quatuor Cardinales nominat , ſecundum quem Sabinenſis fuit Arnaldus de Frangerys , Albanenſis: Leonardus de Guareino. Oſtienſis : Nicolaus. (k) Geſta Balduini 1.2 c. 3. etiam diem mortis, quam author noster prætermisit, his verbis tranſcripfit : Suum ſpiritum , qui condidit illum reddidit Creatori... die XII. menſis Derembris. Muſſatus præterea 1. 5. rubr. 4. ſepulturam ejus ad poſte- ritatem transmiſit: Corpus , inquit , more regio purpura indutum cum aurea corona capiti ſuperpoſita ad fratrum Minorum Cænobium ſub frequentia mirabili delatum eſt. ibique depoſitum in ſarcophago plumbeo.

Strana 294
294 Feminei moris in ſe flores & honoris. Nam decus hoc clarum fuit , & ſpeculum Dominarum.- Quam mors contrivit, & Janua poſt ſepelivit.- Quam tu Chriſte bone celeſti iunge corone. CHRONICON Quere in continentibus miracula, que Deus circa ſepulerum eiusdem imperatricis oftendere eſt dignatus. Huius Regine mortem Dominus Heinricus Tridentinus Epiſcopus intimavit Scedlicensi & Aule regie Abbatibus ſub hiis verbis: Honorabi- libus & religioſis viris Dominis & amicis ſuis cariſſimis de Scedlicz & de Aula regia monaſteriorum abbatibus frater Heinricus Dei & Apoſtolice Sedis gratia Tridentinus epiſcopus, ſacre Imperialis aule Cancellarius ſalu tem cum fincere dilectionis affectu. Litteras vestras recepimus & ea amo- re & contemplatione veſtri adimplevimus, que nobis in eisdem demandastis. Veſtre amicitie gemendo ſignificantes, quamvis inviti, quod inclita Domina noſtra domina Margaretha, quondam Romanorum Regina nuper menſe Decembri diem clauſit extremum in Janua. Unde vos rogamus attente, quatenus orationibus & aliis bonis, que fiunt in monasteriis veſtris, ipſam vobis babeatis fideliter recommiſſam. Datum Janue die Innocentum. De coronatione Heinrici Imperatoris Rome facta & de preliis & morte ipfius. Anno Domini M. CCC. XII. Capitulum C & XV. Quamvis divino cooperante invamine Mediolanenfium, Cremonen- ſium, quam Brixinenſium Ceſar magnificus ſibi vi prelii ſubpeditaſſet (1) remurmurantis rebellionis contumeliam, adhuc tamen maximam parten civitatum fortium fibi Ceſar habebat contrariam, inter quas fuerunt prin- cipales: Padua, Bononia, Florentia, & civitas Lucana. Veneti vero Ce- ſari quandoque conſentiebant , quandoque contradicebant, ex diuturna namque Imperatorum abſentia in partibus Italie & Tuſcie Imperii poten- tia maxime fuerat enervata. Placuit igitur Heinrico Regi, & ſapienti- bus, qui cum eo erant, huiuscemodi conſilium, ut ante omnia ad im- perialis coronationis feſtinet faſtigium , & demum Imperii inſignitus dia- demate ſe applicet tanquam Monarcha, ad quodlibet negotium Imperii pertractandum. Porro Rex maxime Pyſanorum, Januenftum ſuffultus adminiculo, aurum namque & argentum Regi offerebant quaî sine numero, naves plurinias applicari & portari iuſſit, & vallatis preclara mili- (1) Id eft ſub pedes redegisset, domuisset.

Strana 295
AULE RECIÆ. militia Ptalicis plagis, navigio applieuit, tandemque ad urbem Roma- nam pervenit, plures vero Romanorum, qui de adventu Ceſaris dolue- runt, Roberto Regi Apulie, quem contra Imperatorem vocaverant, afti- terunt, & non modieum impedimentum, Celare postpoſito, prestite- runt, ipſe namque Rex Roberthus, per suggestionem Philippi Regis Fran- cie ſubornatus, Ceſari ſemper usque ad mortem ſuam exſtitit inimicus; mansit itaque Ceſar cum suo exercitu in Laterano trans Tyberim, pars vero adverſà occupaverat ipſam urbem. Constituit itaque in ipſa urbe Ceſar cum adverſariis prella multa , & ſemper fretus victoria letus effi- citur ex gloria reportata, non tranſivit una dies, ymo raro hora diei aliqua, in qua quieſcerent bella. Dominis vero reverendis Sabynense Apostolice Sedis Legato, Albanenss & Ostiensi epiſcopis, ac Luca de Fliſcho ſancte Marle in Via lata Dyacono Cardinale, (m) quibus coro- nandi Imperatorem Apoſtolica auctoritas data fuerat, tunc placuit, quod ipíl commiſſo officio procederent, non obſtante quorundam perfidia, qui impedire tam arduum negotiumn laborarent. Ipſi igitur iam quatuor dicti Domini auctoritate mandati Apoſtolici, anno Domini M. CCC. XII. in die beatorum Petri & Pauli Apostolorum (n) in ecclesia Lateranensi Majori ad ſanctam Mariam rotundam glorioſo Principi Domino Heinrico VII. imperiale impoſuerunt, omni ſolempnitate previa, decenter, reve- renter, & legaliter sacerrimum Diadema. Est laus eterna, quod Rea diademata terna- - Hir acquifivit, hominum nullus puto vivit, — Qui meminit tales res preteritas fore, quales -- Fecit Rex iste, hunc hinc benedic pie Chriſte.- Rege coronato Rome diademate grato, -- Adverſe turbe veniunt, quas vicit in urbe. Poſt hec igitur non diu Imperator novus univerſo ſuo coadunato exercitu manu valida potenter per Tybe- rim tranſiit, hostium cuneos strenue penetravit, monasterium beati Petri intravit, & ibi voce iocunditatis preſente imperatore tota Cleri cancio Te Deum laudamus ſolempniter decantavit. In preliis autem frequenti- bus, que Rome Imperator exercuit, infinitam adverſariorum multitu- dinem prostravit, ſuus autem exercitus quaſi nihil moleſte pertulit, fu- ror tamen Teutunicus plurimos Rome lacefsebat; Nam hec gens Galli- cis audacior in ipſis Gallicis, quaſi Lupi rapaces in medie ovium iner- mium, plagam maximam exercebat. Quecunque igitur Imperator Ro- me habuit , & voluit facere , fecit , quibus peractis omnibus cum gloria Mo- 295 (m) Corrige : Cardinali. (n) Perperam igitur Anonymus Leobienſis in Chron. £. 4. p. 906. eum in die Epiphaniæ coronatum ſcribit , quæ dies fuit cum Mediolani fer- rea coronatus fuerat corona.

Strana 296
CHRONICON Monarcha, Princeps mundi, & Dominus ad propoſitum primum redit. Reverſus est itaque Imperator post fuſceptionem diadematis imperialis in Pyſam, ubi peracto aliquo tempore applicat obſidionis aciem contra Florentiam civitatem. Anno igitur Domini M. CCC. XIII. menſe No- vembri (o) invictus imperialis exercitus obſedit Florentiam & deſtructio- nis molimina inſtruxit contra eam, Imperator vero Heinricus caſtra me- tatus eſt in Monte imperiali e vicino contra civitatem, in quo edificari precepit confugii munitionem. Porro victorioſa cohors bellatorum Im- perii hinc inde circumvolat, alimenta, ne miniſtrentur civitati clande- ſtine, ſubtrahere laborat, viis , que ad urbem ducunt, & ſemitis applica- tur cuſtodia, &, cesis ciborum baiulis, vltra definunt ad vrbem deferre victui neceſſaria. Quidquid autem de rebus civium Florentinorum extra muros rapitur, totum Cefaris uſibus confiſcatùr. O quante tunc ani- moſitatis in variis bellorum congreſſibus imperatoria Germanorum mili- tia exercuit opera, de quibus usque hodie funt mirabilia testimonia. Quis enin numerare poterit lata, ſive privata Germanorum tunc com- miſſa prelia, (p) in quibus ſemper revertebantur freti victoria & gloria. Equalis namque Germanice gentis tunc fuit eſtimatio & constantia, fi ipſis aliquando in campis Lombardorum, Ftalicorum five Tuſcorum magna vel parva multitudo occurreret more bellico pugnatura. Conſuevit enim gens hec semper vincere, & ideo mollem, femineumque Gallicorum animum paratior fuit viriliter invadere , & fugare ; ferocem horum Ger- manorum audaciam, qui corruerunt, approbant inimicí, & nihilominus ipſorum teſtantur amici: uno namque tempore Pyſani viginti duo mil- lia pugnatorum contra Florentianos Imperatori mittebant in ſubſidium, qui iam in via conſtituti, ultra progredi non audebant, ſed ab Impera- tore ſecuritatis conductum petebant. Miſit itaque Ceſar vix octoginta Alemauos galeatos ipfis in occurſum, & hii pauciſſimi multitudini, ut puta viginti duobus millibus audacie dederunt animum & affecura- verunt tranfitum ipſorum. (q) Sepe autem viſum fuit, ut decem Ale- mani mille & plures (r) campestri bello invaderent, lederent, & macta- rent. Nam tunc Lombardi fuerant ad prelia tardi,-- Ftalici, Tuſci viderant bellum quaſ luſei -- Solem, nam flebant lacrymas, eum bella videbant -- Hos quia proſtravit Germania, quam generavit - Florens mili- 296 (o) Ante menſem Novembrem anni 1313 jam fuit Heinricus Imperator exſtinctus, ut proinde corrigendus fit annus MCCCXIII, ponendusque MCCCXII. (p) Id eſt : juſta prælia, & velitariones. (q) Scilicet contra Florentinos, qui excurfiones fa- cere ſoliti. (r) Supple Italos.

Strana 297
297 AULE REGLÆ. militia, ſic hic magnalia Dya -- Fecit Teutunicus, cui gallicus eſt ini- misus,- Huncque timet multum, reputans ipſum quali stultum, (s) -- Propter terribiles actus, animosque virilos.-- Cordis feminei Tuſci sunt, ut Yebuſei. -- Teutunicus facile fugat hos vulgus quaſi vile, -- Non opus eſt teftis in rebus tam manifeſtis. Honeſti tamen viri Friczko de Gallis & Ebirhnus de Lap de cives Pragenſes mihi talia retulerunt, nam & ipſi iſtis omnibus perſonaliter affuerunt, factum eft autem, cum Florentine vrbis procax contumacia Cefaris iuffibus remurmurans con- tradiceret, & contra ſe gravioris ire stimulos irritaret, placuit Impera- tori , ut plures de Principibus Alemanie ad ſe vocaret , & cum ipſis par- lamentum habiturus pertractaret, qualiter faſtuoſa Florentie erecta cor- nua facilius retunderet & domaret; Inter ceteros autem Principes, quos vocavit principaliter Imperator, Johanni Regi Bohemie ſuo primo- genito epistolas deftinavit, in quibus, ut ad ipfum patrem cun ceteris, qui vocati fuerant, venire cum armatis non omitteret, affectuofius de- mandavit, ſed quia, ut ipſe Imperator per ſe ore proprio diſpoſuerat, dominus Conradus Abbas primus Aule regie non infimum locum in con- ſiliis apud Johannem Regem Bohemie habuit, ſibi ſuper promotione pre- dicti negotii Ceſar epiſtolam hanc miſit: Epiſtola. Heinricus Imperator Romanorum ſemper Auguſtus honorabili & re- ligioſo Viro abbati Monaſterii Aule regie devoto ſuo dilecto gratiam ſuam & omne bonum. Cum inter alios vestros Imperii Principes, Contites, Barones, & nobiles, quos ad parlamentum, quod in Kalend. Maii venturi proxime habebimus, per litteras & nunccios vocavimus, in illustris Jo- hannis Regis Bohemie primogeniti & Principis noſtri cariſlimi delectemur ſpecialiter perſonali preſencia recreari, devotionem tuam attente requiri- mus, & rogamus, quatenus eundem Regem Bohemie tuis ſalutaribus mo- nitis, & exhortation bus, ac perſuafivis inductionibus inducere studeas eum effectu, ut ad dictum terminum, prout melius, laudabilius & decentius po- terit , veniat cum armatis, ad hoc petimus etiam te confilium, auxilium, ſubventionem, quatenus applicare poteris, adhiberi (t) In eo noſtro cul- mini plurimum placiturus. Datum in caſtris apud Montem Imperialem ſupra Florentiam VIII. Kaſ Februarii Regni noſtri anno V. Imperii vero primo Scripſit aliam etiam epiſtolam Domino Heinrico de Scedlicz & Domino Conrado de Aula regia abbatibus in bec verba; Tom. V. Monum. P p (s) Id eſt: ſtulte audacem, furioſmn. (t) Lege : adhibere, Alia

Strana 298
CHRONICON Alia Epiſtola. Heinricus Dei gratia Romanorum Imperator ſemper Auguſtus ho- norabilibus Viris in Scedlicz & in Aula regia abbatibus devotis ſuis di- lectis gratiam ſuam & omne bonum. Quod circa ſtatus & honoris exaltationem illustris Johannis Regis Bo- hemie primogeniti & Principis noſtri kariſſimi ipſi Regi, prout relatio stre- nui Viri Johannis de Ossen nos instruxit, astatis fideliter, & constanter, devotionem veſtram dignis laudibus commendamus, rogantes attente, qua- tenus eidem Regi more ſolito, ut acceſſus eius ad nos in proximo felx exi- ſtat, & ſalubris, alsistatis auxiliis & favoribus oportunis. Ceterum adit- cimus, ut prefatum Johannem, habentes pro imperialis reverentia Maje- �tatis propenſius recommiſſum, in omnibus ſuis agendis favorabiliter promo- vere curetis ; gratum in hoc nobis obſequium prebituri. Datum apud Mon- tem Imperialem in caſtris super Florentiam pridie Kalendas Februarii, Regni noſtri anno quinto, Imperii vero primo. 298 Percepto itaque edicto imperiali omnes fere Principes Alemanie de- center ad veniendum ad Imperatoris preſentiam ſe diſponunt; Sed heu mortis intervenientis articulo (u) minime pervenerunt, quando enim victorioſus imperialium bellatorum exercitus Florentiam acriter infesta- ref, & eiusdem urbis potentia ad fui humiliationem majorem moram tem- poris requireret, cogitavit Imperator ibidem impugnantium potentem turbam in obſidione dimittere , & ſe cum aliquibus belligeris in regnum Apulie transferre. Neapulis enim illa civitas inclita Ceſarem nunciis cer- tis & litteris ad ſe vocavit, quod ſibi dare ingreſſum & contra Rober- tum Regem Apulie ferre ſubsidium vellet fideliter, iuravit, statuit, ac promiſit. Sic igitur Imperator iter verſus Apuliam arripuit, retro ſe tamen, qui impugnarent Florentiam, florentis militie decentiam dereli- quit, cum autem ante vrbem, que Senys dicitur in Vigilia Aſſumptionis beate Marie perveniſſet, ſicut Feſtivitas, & ſua devotio requiſivit, ibi- dem tentoria ſua fixit, & licet mutaret loca & mansionem, nunquam- tamen mutare conſueverat devotos mores, & bonam consuetudinem, & ſicut mihi honorabilis vir, Magister Nicolaus Vuldenſis (x) medicus Imperatoris retulit , qui tunc preſens fuit : de veſpere ſanus corpore , & letus devota mente matutinorum Imperator officium ſub nota canta- tum audivit , & tunc dormitum ivit , nec in ipſo aliquod diſtemperantie veſti- (u) In margine alia manu adſcriptum: De morte Imperatoris veneno In ſanguine Chriſti intoxicati. (x) Id eſt: Fuldenſis.

Strana 299
AULÆ REGIÆ. vestigium Ceſar ſensit, mane autem facto, quia frater Matheus confessor ſuus, ad Curiam Pape miſſus, defuit, alium fratrem dictum Bernhardums de Senys de Ordine fratrum Predicatorum, (y) virum utique maleficum, Ceſar accerſivit , ſibique confeſſionem fecit , & ut ipſi in Miſſa ſacroſancti Corporis & Sanquinis dominici Sacramentum conferat, Ceſar humiliter, expetivit. (z) Porro cum Imperator incolumis & ſanus omnino ad communionem ſanctam accederet, & post ſumptam salutarem hostiam bibere de calice deberet, ficut usque hodie omnes illi, qui tunc ade- rant, afſerunt, frater ille, qui Miſſam celebravit, digitos lavans, vene- num vino miſcuit, & illud toxicum Ceſarï bibere porrexit. Hec est usque hodie divulgata opinio, quod Ceſar per manus fratris Predicato- rum Ordinis mortem temporalem ſumpſerit, cum illo vite ſalutifere Sa- cramento, huius autem fidem facit, quia ſtatim cum Ceſar de ara re- diit, dolorem ſensit , qui auctus cottidie ipſum debiliorem reddidit. Ipſe autem frater, ut dicitur, Ceſare débilitato, ad adverſarios confugit, & illis de morbo Ceſaris nova gaudia nuncciavit. O quam pernicioſa de hoc fratre exivit opinio, qui non ſolum ſibi maledictionis opprobrium attulit, ſed & toti ſuo ordini in terris, & locis variis gravia improperia exprobrantium hominum generavit; In multis enim locis fratres Predi- catores male tractati funt, depulfi funt, qui revera penitus de morte Imperatoris innocentes ſunt. (a) Ab illa igitur hora, qua sacroſanctam hoſtiam accepit Imperator, cottidie in corpore defecit, & post dies sex, preſenti valefaciens ſeculo , feliciter ad Dominum emigravit. Anno Do- mini M. CCC. XIII. X. Kalend. Septembris. Pyſani autem huius divi Im- peratoris Heinrici corpus ſuſceperunt, & in ſolempni mauſoleo, condi- tum aromatibus, in Pyſana majori ecclefia, condignis peractis exequiis, ſepelierunt. Cor geme, mens plange, vox triſtia carmina pange,-- Corda dolor tangit, animos res flebilis angit, -- Jure creatura dolet omnis ob bec nova dura, - Quis non flendo gemat, reſciens hec, letaque demat?- Nam flos fecundans, ros exundans, mala mundans, - Ceſar magnificus Hein- P p 2 299 (y) In margine recentiore manu : Ceſur a fratre Ordinis Predieatorum veneno intoxicatur, appictusque calix cum hoſtia. (z) Has circumſtantias, & præſertim nomina Medici & Confeſſariorum fruſtra in alio ſcriptore exquiras. (a) Johannes Rex noſter Boemiæ Ordinis Prædicatorum defenſionem ſuſcepit , negatque patrem ſuum Heinricum VII. Imp. toxico per aliquem hujus Ordinis fratrem enectum fuiſſe. Muſſatus etiam Italus ſcriptor l. 16. qui geſta hujus Imperatoris ſcripfit, toxici non meminit, ſed ait: Triplex illius interitus cauſa deprehenſa eſt: una in nate ſub genu lethalis ulceris, qued phyſici antras vocant , altera ſciſſæ ab ſtranguria veſicæ, tertia pleuresi,

Strana 300
300 CHRONICON Heinricus pacis amicus, -- Formula iuſtitie, ſcia vite normula Die. (b) - Rex, cui lex cara, mens gnara, ſalutis avara, - Magnanimus mitis, & honoris florida vitis-- Quos genuit mundus, pre cunctis laudis habun- dus. - - Peſtiferis morbis male corruit heu caput orbis.-- Quem tu Chrifte bone juſtorum iunge corone,— Et te virgo pia celi Regina Maria -- Poſco ſibi parce, chorus angelicus , patriarche, -- Diſcipuli Chrifti cum marty- ribus ſimul iſti,- Et ſancti cuncti coram Domino prece iuncti- Dent ſibi ſolamen, homo dicat quilibet amen. -- Sed Ceſar felix sic decidit, en nova fenix -- Surgit, preciſa fuit arbor & hine mihi viſa, -- Eſt cre- viſſe roſa, veluti nardus, generoſa, - - Cuius odor latus favor & valor un- dique gratus, -- Frodiit ex flore flos florens, dives honore. Plaude Bo- hemorum regnum, quod culmen honorum-- Hoc habes ex Rege, Pacis frue- ris modo lege, — Sic cunctis annis ſit proſpera vita Johannis. Commiſſio Domini Clementis Pape Cardinalibus facta, ut Imperatorem Heinricum coronarent. Clemens Epiſcopus ſervus ſervorum Dei & cetera. Capitulum CXVI. „Rex regum, & Dominus Dominantium Dei clementiſſimus filius „Jheſus Chriſtus honore multiplici Reginam prefulgidam ſibi in veſtitu „deaurato circumamictam varietate, afsistentem a dexteris, videlicet „ſanctam Eccleſiam ſponſam ſuam, quam ſuo pretioſiſſimo ſanquine re- „dimitam clementer ſibi inſeparabili federe conjungi voluit, honore Pri- „matus multiplici , ac multipharie preeminentie inſîgnivit. Sed in eo „potiſſime ipſam honorabilem, & felici, ac precellenti reddidit digni- „tatis statu fulgentem, quod eidem tantam tribuit plenitudinem pote- „ſtatis , ut perſonis quantumcunque conſpicuis , quantacunque dignitare „infignibus & preclaris in hiis poſſit, sibique competat adefſe magnifice, „per que ipſi clari nominis tytulum , & famoſe conſequantur potentie „culmen & etiam incrementum. Dominator enim celi , qui ſolus altiſ- „ſimus poteſtatem habet in regno hominum , & quidcunque voluerit, „ſuſcitat super illud, potestatem dedit ei, & honorem, & regnum, po- „reſtatem, inquam, eternam, que non auferetur, regnum quod non corrumpitur, quod Imperatores & Reges in ipſo, & per ipſam doc- »trina ſalutari intelligant, & erudiantur iudices orbis terre, eidem ſervire, „& (b) Id eſt: ſcientiæ ſeu ſapientiæ divinæ normula.

Strana 301
AULÆ REGIÆ. 301 „& obſequi in timore, qui imperat ventis & mari. Cuncta namque „que in celo ſunt, & in terra, ſua sunt, ſuum eſt regnum, ipſe est ſu- „per omnes Principes, ſue ſunt divitie, ſua gloria, qui dominatur om- „nibus, & in manu eius virtus & potentia, magnitudo & imperium „omnium, ſub que curvantur, qui portant orbem, per eum enim Re- „ges regnant, & Principes, & legum conditores iufta decernunt, qui „habet in femore ſuo ſcriptumn Rex Regum & Dominus Dominantium. „Ad cuius preceptum elevabitur aquila, & ponet in arduis nidum fuum. „Sane dudum poſt electionem kariſlimi in Chriſto filii noſtri Hein- „rici Regis Romanorum illuſtris celebratam concorditer per regni Alema- „nie Principes in electione Romanorum Regis vocem habentes: Cum in- „minet faciendum. (c) „Sollempnes dicti regii ambasiatores ac nunccii ad noſtram preſen- „tiam accedentes, & nobis eiusdem electionis preſentato decreto, ad eo- „rum instantem & devotam supplicationis instantiam coram nobis & fra- „tribus noſtris iteratis vicibus & per interstitia temporum repetitam pre- „fatum Regem, quem pro decenti prefati, & conditionis perſone ipfius, „non levi notitia antea nobis & fratribus noſtris note (d) examinationi „coram nobis & eisdem fratribus habitam diligenter, in quantum fieri „potuit, eodem absente sufficientem, ipsum idoneum & habilem inveni- „mus ad prefatum Imperium obtinendum, ac electionem prefatam ca- „nonicam exſtitiſſe de eodem fratrum nostrorum confilio ipſum deputa- „vimus, nominavimus, approbavimus & enuncciavimus, & declaravi- „mus Romanorum Regem exigente iustitia, ac fore ydoneum, ſufficien- „tem & habilem ad dignitatem imperialis Celsitudinis obtinendam. Pro- „nunciantes insuper, ac etiam determinantes sibi per nostras manus loco „& tempore opportuno debere concedi unctionem & ipfius Imperii dia- „dema, certum ad hoc ei terminum affignantes. Cumque poſtmodum „Rex prefatus Vtalie partes fuiſſet potenter ingreſſus, & a Lombardie „civitatibus aliisque locis infignibus, ad que declinaverat, honorifice & „pacifice iam receptus , alli Regis prefati ambaſiatores & nunccii ad „Apoſtolice Sedis preſentiam acceſſuri, (e) qui cum multa nobis inftantia „inter (c) His verbis fortaſſis indicatur decretum electionis ad Papam miſſum. (d) Poſt hane vo- cem aliquid eraſum eſt, unde veroſimillime hæc obſeuritas enata. Forte legendum : rson levi notitia antea nobis & fratribus nota, & examinatione coram nobis & ei.dens fratribus habita &c. («) Lege: acceſſerunt.

Strana 302
CHRONICON „inter cetera ſupplicarunt, quod cum ipſi patenter adverterent, ficut „eis iam per nos reſponſum exstiterat, quod propter Generale concilium, „quod in Kalend. Octobris proximo venturo diſpoſueramus dante Domi- „no, & diſponimus celebrare, aliaque multa & ardua plurimumque ur- „gentia, que (f) neceſsario in citramontanis partibus expedienda nobis „negotia incumbebant, tunc temporis & incumbunt, predictam unctio- „nem (g) & Imperii diadema, aliaque ſolempnia per noſtras manus Regi „non potuerunt memorato concedi, terminum ipſum ſub ſpatio tempo- „ris brevioris concludere ipsamque unctionem & imperii diadema cete- „raque ſolempnia per aliquos de fratribus ſupradictis in festo Pentechoftes „tunc proximo futuro impendi facere dignaremur. Nos vero predictis „nuncciis receptis manſuetudine conſueta, & hiis & aliis, que coram „nobis voluerunt proponere , diligenter auditis, eis certo modo reſpon- „dere eiusdem Regis ſuper hoc cum predictis fratribus noſtris, diligenti „deliberatione prehabita, nihilominus desideriis annuere intendentes, & „quia propter temporis nimiam brevitatem in dicto festo Penteeostes ſo- „lempuitatem unctionis & coronationis huiusmodi non poſſe fieri crede- „bamus, nec Rex iſte in feſto prefato ſibi, ut eiusdem decebat hono- „rem, de apparatu ad hoc neceſſario potuiſſet forſitan providiſſe, figni- „ficavimus ei per noſtras litteras ſpeciales, ut tanti arduitate negotii di- „ligenter inſpecta, & considerata temporis qualitate, aliquem certum & „ſollempnem diem, prout crederet convenire, post festum predictum „eligere, ipſumque nobis fignificare illius deliberatio non differret, ut „infra diem ipſum aliquos de fratribus ſupradictis, de quibus (b) apo- „ſtolica deliberatio provideret, qui ei unctionis eiusdem munus impen- „derent, & imponerent vice noſtra prefatum diadema Imperii, & alia „inibi agenda ſolempnia peragerent, mitteremus (i) dilectos filios, Magi- „ſtrum Rubertum electum Salerni Canonicum, & Hugonem Geraldi Pe- „tragoricenſem capellanos noſtros ad eundem Regem, ſuper hiis cum „eisdem nostris destinantes, per quos sibi paterne finceritatis affectum, „& mentis Apoſtolice puritatem, quaim ad ſtatus ipſius exaltationem ma- „gnificam habebamus, mandavimus clarius apperiri. Verum Rex pre- „fatus ſuper hoc matura deliberatione prehabita festum Aſſumptionis beate „Virginis proximo venturum pro termino ad recipiendum in baſilica „Principis Apoſtolorum de vrbe more ſolito unctionem huiusmodi, & „ipſius 302 (f ) Lege: atque. (g) Corrige : predicta unctio. (h) Ita quidem codex, ſed verofimilius loco harum duarum vocum de quibus legendum diguius aut decentius. (i) Verofimi- liter legendum: miſeramus.

Strana 303
AULÆ REGIÆ. „ipſius Imperii diadema, aliaque inibi ſolempnia peragenda petiit, pro- „ut nobis per ſolempnes ambaſiatores ſuos & nunccios ac ſpeciales lit- „teras intimavit ſuo regali Sigillo pendenti munitas, cum multa devo- „tionis instantia ſupplicans per eosdem, ut ad eum aliquos mitteremus „de fratribus memoratis pro impendenda unctione huiusmodi, & impo- „nendo ſibi eiusdem Imperii diadema, alüsque solempniis peragendis. „Porro ſi deſuper datum eſſet tempus, ut circa tanti celebritatem ne- „gotii exhiberi poſſet noſtra preſentia corporalis, ut ubi mente vigilan- „ter intendimus, ibi preſentialiter nostrum desiderium panderemus, ad „quod etiam eiusdem Regis concurrunt, ut pro certo novimus, cum „promptitudine multiplicis devotionis affectus, gauderemus in Domino, „& plurimum ſatisfaceret votis nostris. Verum quia ex caufis predictis „non poſſumus in hac parte affectibus fatisfacere & mentis noſtre (k) pre- „dicti Regis frequentibus & devotis ſupplicationibus inclinati & ad per- „ſonas vestras Apostolice mentis oculos fiducialiter dirigentes, vobis, „quorum nobis note funt virtutes, quosque in magnis & arduis dicta „Sedes diverfis vicibus experta, & de quorum operibus fructus uberes „proveniſſe conſpicimus , ſuper hoc noſtre ſollicitudinis onus duximus „imponendum, ſperantes quod tanquam viri virtute magnifici opus „huiusmodi viriliter aſſumetis ad divini nominis laudem, & gloriam „effectualiter exequendam. Quo circa diſcretioni vestre per Apostolica „ſcripta mandamus, quatenus vos ad dictam urbem die Afsumptionis „predicta perſonaliter conferentes , ac ibidem convenientes in vnum: Tu „frater Ostiensis Epiſcope Missam celebres, & Regem inungas eundem, „Vosque fratres Albanenſis, Ostienſis, & Sabinensis Epiſcopi, Vosque „Franciſce & Boca Dyaconi Cardinales, vel illi vestrum, qui preſentes „fuèrint, eisdem Regi & Regine mitras & dyademata Imperii, Regi „quoque ſceptrum, pomum, & gladium, & alia ſolemphia, prout in- „fra patentius & diſtinctius Vobis injungitur, tribuatis, eorumque ver- „tices , (l) inclitos reddatis , illorum inſigniis cum ſolitis ſollempnibus „decoratos (m) in nomine ac virtute altiſlimi prudenter, honorifice in „dicto feſto Aſſumptionis, si poteritis commode, vel alio certo conve- „nienti die, quem idem Rex ad hoc, pro qualitate negotiorum inmi- „nentium, duxerit eligendum. Quod si non omnes hiis exequendis ne- „gotiis poteritis interefſe, quatuor, tres, duo, aut unus ex vobis nihil- „ominus 303 (k) Perobſcurum oſcitantia ſcribæ , fortaſſe legendum: ex mentis noſtræ affectu, aut quid ſimile. (l) Hic hiatus duarum aut trium vocum eſt. (m) Verofimiliter le- gendum: decoretis.

Strana 304
304 CHRONICON „ominus exequatur. Et ne quis in agendis ſolempnibus error, quod ab- „fit, intervenire valeret, modum & fornam, & locum agendorum, „& ubi, & per quas perſonas agenda fuerint, particulariter, & distincte „duximus preſentibus inferenda, prout in archivo eccleſie, & in Pon- „tificali ordinario continetur, quorum forma talis eſt:„ (n) “Cum Rex in „Imperatorem electus pervenerit ad portam Tollinam, que eſt iuxta ca- „ſtellum Creſcentii, recipiatur honorifice a Clero urbis cum crucibus, „& thuribulis & proceſſionaliter deducatur usque ad gradus baſilice ſancti „Petri cantantibus univerſis: Ecce mitto angelum moum, Camerariis eius „miſſilia (o) ſpargentibus, ante ipſum gladium deferentibus, cum autem »pervenerit ante baſilicam ante plateam, que Cortina vocatur, dextran- „dus eſt (p) a ſenatoribus usque ad gradus predictos, ubi eo deſcendente „tradendus est equus, cui Rex inſederat, illis interim. Summus Pontifex „cum omnibus ordinibus fuis preparet ſe in ſecretario tanquam celebra- „turus divina, & proceffionaliter exiens usque ad suggeftum arce ſupe- „rioris, quæ eſt in capite graduum, ſuper faldeſtorium (q) ibi ſedeat, „conſidentibus ſuper gradus, a parte dextra Epiſcopis & presbyteris, „a ſiniſtra vero Diaconis Cardinalibus, & in proximiori gradu Subdia- „conis, & acolitis , Primicerio (r) & Cantoribus aftantibus iuxta illos „cum Magnatibus & Nobilibus , Officialibus , & Miniſterialibus Aule Pa- „palis. Tunc Rex cum Archiepiſcopis & Epiſcopis , Principibus, & „Magnatibus ſuis aſcendens ad ſummum Pontificem, reverenter oſculetur „pedes ipsius, & offerens ei aurum, quantum placuerit ſibi, benigne „recipiatur ab eo ad oſculum & amplexum. Quo demum furgente Rex „ipſe a parte dextra, & prior Diaconorum a parte finiſtra deducant eum „usque ad Eccleſiam ſancte Marie in Turribus, ubi ante altare, Subdia- „cono Ewangelii textum tenente, Rex super illud corporaliter prestet „huiusmodi juramentum: Ego Heinricus Rex Romanorum, futurus an- „nuente Domino Imperator, promitto, ſpondeo, & polliceor coram Deo „& beato Petro me de cetero protectorem & defenſorem fore ſummi Ponti- „ficis & ſancte Romane Ecclefie in omnibus neceſſitatibus & utilitatibus „ſuis, cuſtodiendo & conſervando poſſeſſiones & honores & juva eius, quan- »�um ſuffultus divino adjutorio fuero, ſecundum ſcire & poſſe meum pura & „recta (n) Hic incipiunt verba Pontificalis ſeu Ritualis Romani veteris de Ritu inungendi & coro- nandi Romanorum Imperatorem, & Imperatricem. (o) Id eſt : donaria & præſer- tim denarios ſeu numos, qui ſpargebantur in vulgus. (p) Id eft in dextrarium, fortem , generoſum equum impoſitus ducendus per frenum, (a) Sella major bra- chiata. (r) Cerimoniarum Magiftro-

Strana 305
AULÆ REGIÆ. „recta fide. Sic me Deus adiuvet, & her ſancta evangelia & cetera. For- „ma autem juramenti preſtiti in Auiniona per procuratores & nunccios „dicti Regis Romani, tempore fue coronationis rénovande, talis est: „Nos Syfridus Curienfis Epiſcopus, Amade Comes Sabaudie, Johanties „Delfini Vienenfis, & Albinenfis Comes, Quido de Flandria, Johannes „Comes de Saroponte, & Symon de Mervilla theſaurarius Metenhis nunccii „& Procuratores Sereniſſimi Principis Regis Romanorum, habentes ad omnia „infraſcripta plenam & liberalem, generalem, uberem poteſtatem, & ſpe- „ciale mandatum abi eo, prout conſtat per patentes litteras ipffus vobis ſanctiffimo Patri & Domino Domino Clenienti divina providentie clementia „Pape quinto, vice & nomine dicti Domini noſtri Regis & in animam ipſius „promittimus & iuramus per Patrem & Filium & Spiritum ſanctum & „per hee ſancta Dei Evangelia, & per hoc lignum vivifice Crucis, & par „has reliquias Sanctorum, quod nunquam vitam aut membra, neque ipſum „honoren, quem habetis, vel sua voluntate, vel suo conſenſu aut ſuo con- „silio , aut ſua exhortatione perdetis, et in Roma nullum placitum, aut „ordinationem faciet, de omnibus que ad Vos pertinent aut Romanos, fi- „ne veſtro consilio et conſenſu. Et quidquid de terra Romanorum ecclesie ,pervenerit, aut perveniet, vobis reddet, quantocius poterit. Et quan- „docunque in Lombardiam vel Tuſeiam aliquem mittet pro terris, et iu- ,ribus ſuis gubernandis, quotiens mittet eum, iurare faciet illum, ut ad- „jutor vester ſit ad defondendam terram ſancti Petri et Romanam Eccle- „ſiam ſecundum ſuum poſſe. Etſi, permittente Deo; dictus Dominus noster „Romanus Rex venerit, ſanctam Romanam Ecclefiam et Vos Rectorem „ipfius et Succeſſores Vestros exaltabit ſecundum ſuum poſſe. Et cum Ro- „me vel alibi per nos in Imperatorem eoronandus fuerit, Dominus noſter „Rex predictus dictum Sacramentum & aliud fieri conſuetum ad requisitio- „nem veſtram, tempore coronationis ſue, perſonaliter renovabit. Demum „Summus Pontifex cum ordinibus ſuis ad altare procedit, & facta ibi ora- „tione ad ſedem aſcendit, Rege cum fuis, & tribus Epiſcopis videlicet „Oftienſi & Portuenſi & Albinensi in eceleſia ſancte Marie in Turribus „manente, ubi a Canonicis ſancti Petri receptus in fratrem, Imperiali- „bus induatur infignibus, dato ipſius pallio Camerarió Domini Pape, „qui precedentibus illis Canonicis & cantantibus Petre amas me &c. cum „ad hoſtium baſilice Principis Apoſtolorum pervenerit, que Porta argen- „tea nuncupatur, deducentibus eum hinc inde Comite Lateranensis Pal- „latii & Primicerio Judicum Romanorum, Albanensis Epiſcopus ante „ipsam Portam argenteam hanc benedictionem super eum effundat: Deus & q Tom. V. Monum. 305 »in

Strana 306
306 CHRONICON „in cuius wonu corda sunt Regum & cetera. Cum autem intra ecclefiam „in medio rote (s) pervenerit, Portuensis Epiſcopus hanc orationem de- „cantet: Deus inenarrabilis auctor mundi & cetera. Qui cum ad Con- „feſsionem beati Petri (t) pervenerit, prosternat se pronus in terram & „prior Diaconorum faciat ſuper euim Letaniam, qua finita prior Presby- „terorum dicat orationem Dominicam cum capitulis iſtis: Domine ſal- „vum fac Regem, ſalvum fac ſervum tuum, mitte ei auxilium de „ſancto, & tueatur, ac demum dicat orationem istam: Actiones nostras „quesumus Dosmine &c. post hec procedit ad altare heati Mauritii, ubi „Hoſtienlis Epiſcopus ungat ei de oleo exorcyzato brachium dextrum, „& inter ſcapulas, hanc orationem dicendo: Deus omnipotens, cuius est „omnis poteſtas &c. item aliai orationem dicat: Deus Dei filius Jeſus „Chriftus. Hiis ita peractis aſcendat Rex ad altare beati Petri, ubi Sum- „mus Pontifex facta confeſſione recipiet eum ad oſculum ſicut unum de „Dyaconibus, ipſeque procedit ad pulpitum vel ambonem, ubi thala- „mus (u) constructus de lignis & ornatus de palliis debet ei effe paratus „cum ſuis Archiepiſcopis , Principibus , & Magnatibus ſecundum capa- „citatem loci. Primicerius autem, & Scola Cantorum in choro ante al- „tare decantent introitum, & post Kyrie eleyson & ympnum angelicum de- „cantatum Summus Fontifex dicat orationem pro ipſo Imperatore: Deus „regnorum omnium &c. item aliam orationem : Suſcipe Domine preces, „item aliam orationem : Deus qui ad predicandum &c. cumque lecta fue- „rit Epistola & graduale cantatum, Imperator aſcendit proceſsionaliter „ad altare, ubi Summus Pontifex imponit ei mitram clericalem (x) in ca- „pite, ac ſuper mitram imperatorium diadema dicens: Accipe signum „glorie &c. demum ſceptrum & pomum aureum tradit, & poſt cetera „ita dicens: Accipe gladium ad vindictam &c. Qui coronatus incedens „portat in dextra manu pomum, & in finiſtra ſceptrum, & ſic ad tha- „lamum redeat, ipſoque ibi cum Principibus ſuis conſiſtente Prior Sub- „diaconorum cum Subdiaconibus Romane Curie & Capellanis Imperialis „aule (s) Id est: lychnuchi in formam rotæ facti, ſeu lampadis majoris pluribus brachiis ar- matæ , quæ in medio eccleſiæ, ſeu ante majorem aram a fornice fune eſt appenſa. (t) Id eſt ſepulchrum. Veteres enim ſepulchra Sanctorum in eccleſiis recondito- rum confeſſiones appellabant. (“) Thronus cum pendentibius velis. (») Hem ! tandem ex hoc loco diſcimus , quid mitrella illa ſeu capella rubea, Imperiali co- ronæ ſubſterni ſolita, voluerit, fignificaveritque, de cujus explicatione hactenus varia Glafeyi , aliorumque eruditorum erant ſententiæ , ſeilicet Imper tor prius in clericalem ordinem Canonicorumque Lateranenſium collegium aſſumptus fuerat , atque ideirco mitræ Clericali diadema impanebatur.

Strana 307
AULÆ REGIÆ. 307 „aule ad pectorale dextrum ante Crucifixum argenteum Laudem (y) Im- „peratori alta voce decantent hoc modo: Exaudi Chriſte. Scriniarii (z) „vero urbis fericis cappis induti, ante pectorale consistentes in choro, „reſpondeant: Domino Invictiffimo Romano Imperatori & ſemper Augusto „ſalus & victoria. Gua laude tertio repetita, Prior Subdiaconorum cum „ſuis dicat tribus vicibus: Saſvator mundi, & Scriniarii viciſlim reſpon- „deant: Tu illum adiuva. Demum iste cum ſuis duabus vicibus dicat: „Sancta Maria, & illi viciſſim reſpondeant: Tu illum adiuva & sic dein- „ceps: Sancte Michael, ſancte Gabriel, ſancte Raphael, ſancte Johannes „Baptiſta, ſancte Petre & cetera, & illi reſpondeant ad quodlibet: Tu „illum adiuva. Quibus finitis iste bis dicat: Kyrie eleyſon, & illi viciſ- „sim respondeant: Christe eleyson, ac demum simul omnes: Kyrie eleyson, „poſt hoc, Evangelio decantato, Imperator corona & manto depositis, „ad Summum Pontificem accedat, & offert ad pedes eius aurum, quan- „tum ſibi placuerit, ipſoque Pontifice deſcendente pro perficiendis Miſ- „ſarum miſteriis ad altare, Imperator more Subdyaconi offerat ſibi ca- „licem, & ampollam, & stet ibi, donec Pontifex ad sedem reversus „communicet, facramque communionem de manu eius ſuſcipiat cum „oſculo Pacis, & fie ad thalamum rediens in ambone reſumat mantum „pariter & coronam, miſſaque finita Pontificalem benedictionem reveren- „ter accipiat & statim procedat ad locum, ubi debet Summus Pontifex „equitare, ut cum ipſe Pontifex equum aſcendit, teneat ſtapedium felle „eius, & accepto freno aliquantulum ipſum addextret, (a) moxque ſuum „equum aſcendens procedit iuxta Summum Pontificem usque ad ecclefram „ſancte Marie in Transpidina, ubi dato ſibi oſculo ad invicem, non cor- „de, ſed corpore ſeparentur. Si vero Regina fuerit coronanda, debet „ſuper lectorium (b) ex oppoſito thalamus prepari, ubi cum duabus ad- „minus puellis & aliquibus ex Principibus Imperii tam ex ecclesiasticis, „quam mundanis resideat, & poî coronationem Imperatoris deducatur „ad altare ante Summum Pontificem amicta regalibus indumentis, cui „Summus Pontifex mitram imponat , ita quod cornua mitre fint a dextris „& ſiniſtris, & ſupra mitram imponat coronam, ita dicendo: Accipe Q q 2. „coro- (yà Ejusmodi laudum ſen laudis exempla ad normam Lytaniarum Iegere eſt in Gloſſario Dufreſnii voce Lans , Laudes. (z) De his idem Dufreſnius : in eccleſia Romana duo- decim eram , qui ſcrinia publica ſcripturarum curabant, epiſtolas, a Cancellario, & Pro- toſcriniario dictatás , ſcribebant, inſtrumenta, donationes , & hujusmodi conficiebant. (a) Id eft : ducat. (b) Id eft pulpitum, quod eminentiori loco eſſe ſolebat ex mar- more erectum , auro & argento veſtitum.

Strana 308
308 CHRONICON „coronam Imperialis Excellentie. Coronata vero Regina reducatur ad „thalamum, & post Evangelium ducatur ad oblationem Summo Pontifici „exhibendam, ficque in gradibus juxta abſidam (c) verſus altare ſancti „Leonis donec de manu Sumimi Pontificis post Imperatorem ſacram com- „munionem accipiat, & tunc ad thalamum reducta permaneat usque ad „finem Miſſe. Conſuevit autem Imperator larga prebendaria omnibus „ordinibus exhibere, quibus ea cauta coronatur a Summo Pontifice, elar- „gitur videlicet Epiſcopis, Presbyteris, Dyaconis, Cardinalibus, Primi- „ceriis, & Cantoribus, Subdyaconibus, Baſilicariis & Regionariis, & „univerſitati Cleri Romani, Capellanis, & ceteris Officialibus, & Mini- „ſterialibus Curie, Prefecto urbis, Senatoribus, Judicibus, Advocatis, „& Scriniariis, Prefectis novalium. Conſuevit etiam Rex, quando de- „ſcendit de Monte Gaudii, & venit ad Ponticellum, prestare hoc juramen- „tum Romanis: Ego Rex, futurus Imperator, iuro me ſervaturum Ro- „manis bonas conſuetudines ſuas, fic me Deus adiuvet, & hec ſancta Dei „Evangelia. „ Quia vero propter noſtram abſentiam nonnulla ſolempuia ex predictis, perſonam noſtram tangentia, expedit intermitti, volumus & decernimus & non obſtantibus hiis, que ſuperius deſcribuntur, ingradibus ſcalarum dicte bafilice Principis Apoſtolorum, idem Rex Romanorum ſo- lempuitate & honorificentia debitis recipiatur ad oſculum per Vos Epiſco- pos & Dyaçonos Cardinales ſtantes in ordinibus veſtris, indati tamen om- nes pluvialibus, proceſſionaliter obviantes eidem cum Subdyaconis & Aco- lixis, Primicerio & Cantoribus, aſtantibus circa Vos Magnatibus, & no- bilibus, Officialibus, & Ministerialibus aule noſtre; aurum vero, quod Rex coronandus in eisdem gradibus Apostolico consuevit offerre post genuflexionem & deoſculationem pedum, omiſlis illis, quas nulli ve- strum faciet idem Rex, quia ſolo Romano Pontifici competunt, & de- bentur, in eodem loco per eundem Regem vobis humiliter offeratur: ita dicentem: “Si fanctiſſimus Pater Dominus meus Dominus Clemens „Summus Pontifex eſſet hic preſens ſibi offerrem aurum illud preſentia- „liter ſed propter eius abſentiam offero ſibi vobis Dominis Cardinalibus „eiusdem Domini vice & nomine recipientibus aurum iſtud. Quo facto „idem Rex existens in medio Vestrum Vobiscum veniat ad altare sancte „Marie in Turribus, & cum ibidem fuerit, publice in Veſtri preſentia, „recipientium nostro, & Ecclesie Romane nomine, prestet idem Rex „Sacramentum ſuo proprio expreſſo nomine de verbo ad verbum, prout „ſuperius continetur; renovet autem ſacramentum per procuratores ſuos „pre- (c) Partem interiorem ſacræ ædis, ſub fornice,

Strana 309
AULÆ REGIÆ. „preſtitum ſue approbationis tempore, coram Vobis ſecundum tenorem „ſupra deſcriptum, & ſi in adventu ſuo in gradibus, ubi eidem obvia- „bitis, renovationem predictam facere preelegerit, contentamur. Tu „vero frater Oftiensis, ut premittitur, Missam celebres, & Regem pre- „dictum inunges, prout in Ordinario (d) continetur, quod ſi Te im- „pediri contingat, hoc Tu facias Albanenſis, & si ambo impediremini, „hoc tu facias Sabinenſis. Letanias dicas Tu Franciſce, si potes, plu- „viali tamen indutus, quod ſi te impediri contingat, Tu Luca hoc in „eodem habitu exequeris. Orationem autem, quam dicere debet Prior „Presbyterorum Cardinalis, Tu dicas Epiſcope Sabinenſis, quod ſi te im- „pediri contingat. Tu facias Albanensis, quod si ambo impediremini, „Tu facias Ostienfis. Preſtito autem iuramento in capella ſancte Marie „de Turribus, omnes remaneatis cum Rege predicte preter illum, qui Miſſarum ſolempnia celebrabit. Tu vero Albanenſis orationem, que Tibi dicenda competit, dicas loco & tempore debitis. Orationem vero „quam deberet dicere Fortuensis Epiſcopus, ſi adeſset, dicas Tu Alba- „nenſis. Quod ſi Te impediri contingat, Tu ſuppleas Ostienfis. Re- „ceptio autem ad oſculum inter Diaconos Cardinales post confeſſionem „in altari ſancti Petri factam, quia ſolo Romano Pontifici competit, & „concurrit eum oſculo pectoris, omittatur. Vos autem univerfi impo- „natis mitras ſuo modo Regi, ſueque Regine, prout in dicto Ordinario „de Summo Pontifice continetur, & Dyadewata Regi & Regine predictis. „Verba vero dicenda in impositione Dyadematum sunta Accipe fignum „glorie. quoad Regem, item: Accipe coronam Imperialis Excellentie, „quoad Reginam dicas Tu Sabynensis; licet enim ratione Prioratus hoc „tibi non competat, quia tamen in Legatione noftram repreſentas per- „ſonam, hoc per te volumus adimpleri, verba autem predicta dicas „alte, atque ſonore, ita, quod ab affiſtentibus audiantur. Omnes vero „Vos alii verba eadem vece ſubmiſſa dicatis sic: ut nequaquam audiri „poſſitis, ſieut in conſecrationibus Prelatorum fieri conſuevit per Coaſ- „sistentes principaliter conſeeranti. Verba autem competentia in aſligna- „tione gladii poſt ſceptrum, & pomum aureum, ipſum gladium per „te Albanenfis ac Vos alios tradita, ſcilicet: Accipe gladium ad vindictam „maleficorum &c. Tu iden alta & ſonora voce dicas, & proferas Alba- „nensis, reliquis ſubmiſſe eadem verba dicentibus, prout in verbis im- „poſitionum mitrarum & dyadematum superius est expreſsum. Decan- „tato autem Evangelio Rex coronandus offerat aurum, quod ad pedes Ro- 309 „mani (d) Seu Rituali Pontificali,

Strana 310
CHRONICON „mani Poncificis conſuevis offerri ad pedem majoris altaris, quod Vos „omnes noſtro recipiatis nomine Cardinales. Cetera vero ſolempnia per- „agantur cum omni ſolempnitate , & honorificentia , prout in ordinario „continetur. Oblatio vero calicis, & ampolle per Imperatorem iam co- „ronatum decantato Evangelio, corona & manto depositis, more Sub- „diaconi Romano fienda Fontifici, & aſfiftentia eidem facienda per Im- „perstorem, donec Romanus Pontifex ad sedem propriam revertatur, „quia ſoli Romano Pontifici competunt, obmittantur. Idem tamen Im- „perator, ſi voluerit, ſacram communionem de manu recipiat celebran- „tis, oſculo tamen obmiſſo. Quibus peractis ad thalamum rediens in „ambone reſumat mantum pariter & coronam. Procefsus autem efus- „dem Imperatoris ad locum, ubi Summus Pontifex equitare deberet, & „detentio ſtapedii ſelle eius, & arreptio freni equi, cui Romanus Ponti- „fex inſideret, adextratio, officiique Stratoris exhibitio, quia ſoli Roma- „no Pontifici competunt, & preſentiam ipfius exigunt corporalem, ob- „mittantur omnino. Reliqua omnia ſolempnia, prout exprimuntur in „Ordinario ſolempniter & honorifice compleantur. Quia autem, ut „ex predictis apparet, obſervantie, multaque ſolempnia, multeque re- „verentie, & honorificentie Romano Pontifici competentes propter no- „ſtram abſentiam obmittursur, proteſtamur, & volumus, & Apoſtoli- „ca auctoritate decernimus nullum ex hoc Juris vel Facti Romane Eccle- „ſie ac Nobis, noſtrisque Succefforibus preiudicium generari. Quo- „niam cum caſus Regis Romani in Imperatorem coronandi occurrerit, „omnia exhibeantur & fiant per coronandos a Romanis Pontificibus ſicut „in Formulario, vel archivo Ecclefie & Pontificali Ordinario continen- „tur, in ſuperius deſcripto ſeriofius eft expreſfum. Ad eiusdem autem „Ecclefie Romane noftram, & Succefforum noſtrorum confervationem „juris atque cautelam volumus per Vos ab eodem tam Rege coronato, „quam Imperatore coronando expreſſe hiis noſtre proteftationi & decreto „confentiente recipi patentes litteras de verbo ad verbuim tenorem pre- „ſentium continentes, regio primum figillo, & poſtmodum ſua impe- „riali bulla aurea communitas, quas Vos Albanenfis, Ostienſis, Lucas, „aut alter vestrum nobis aut Camere noſtre fideliter aſsignetis, Datum „etcetera » 310 Inci-

Strana 311
AULÆ REGIÆ. Incipiunt Leges condite ab Imperatore Heinrico VII. lex prima. Capitulum CXVII. "Heinricus ſeptimus divina favente clementia Romanorum Impera- „tor & ſemper Auguſtus ad perpetuam rei memoriam Reddentes ho- „norem, & debitam reverentiam Summe & individue Trinitati, cuius „providentia, & miſeratione benigna Imperii dyadema ſuſcepimus, & „gubernamus imperium, in qua ſpem noſtram precipue ponimus, cre- „dentes firmiter, simpliciter profitemur, Patrem ingenitum, & Filium „ex patre genitum & Spiritum fanctum ex utroque procedentem unam „Deitatem ſub pari majeſtate, & ſub pia Trinitate ſecundum Apostoli- „cam disciplinam, evangelicamque doctrinam esse colendam. Hec est „fides recta, que contra omnes premunitur errores, quam divinum Apo- „stolum Petrum & Paulum Doctorem gentium novimus tradidiſſe, qua „dive memorie Constantinus noster inclytus predecelfor Romanum mu- „nivit, & auxit Imperium. Cunctos populos, noſtro ſubiectos imperio, „noſtre ditioni ſubiectos, in iſta volumus religione verſari, & preſenti „in perpetuum lege valitura, quam fanximus, omnes hereticos vtrius- „que ſexus , quocunque nomine cenſeantur , perpetua dampnamus infa- „mia, diffidamus, & pannimus, confirmantes predeceſforum noſtrorum „constitutiones, & penas, que adverſus hereticos, credentes, fautores, „& defenſores & receptatores, fine quibus diutius manere non poffunt, „hactenus ſunt ftatute. Mandantes inſuper cunctis ſecularibus potestati- „bus, ut constitutiones Romanorum Pontificum contra predictos, vel in „cauſa fidei edita, obſervent, & faciant ab aliis inviolabiliter obſervari. „Sanctam Romanrim Ecclefiam ficut matrem , & ipſius Sedis Antiſtitem „tanquam Christi Vicarium & beati Petri Apoſtoli Succefforem venera- „mur, & precipimus cunctis, ex debito venerari. Ipſam enim Roma- „nam Excleſiam in ſpiritualibus divine providentie altitudo univerſîs, di- „ſpoſitione incommutabili, eccleſiis pretulit, & totius orbis aurea pre- „ſentia (e) infignivit; & ideo hanc eſſe omnium Caput, ut patrum „regule, & Principum statuta declarant, & ſereniſsimi (ƒ) nostri testan- „tur affectus. Quapropter Romanum Fontificem & ipſius Eccleſie Car- „dinales, qui funt eius corporis pars preclara, ab omni iniuria cupimus „eſſe alienos, mandantes preſenti noſtra constitutione, ut ſeculares quos- „cunque (g) poteſtates, conſtitutiones tam Pontificum, quam Principum Ro- 311 (e) Verosimiliter legendum: preferentia. (f) Ita quidem codex, ſed corrigëndum: Sin- ceriſlimi. (g) Corrige: quascunque.

Strana 312
312 CHRONICON „Romanorum contra ſacrilegos editas obſervent, & faciant arcius ab aliis „obſervari. Et hane itaque noſtre Serenitatis constitutionem in Corpore „Juris ſub debita rubrica inſeri & (b) mandamus, datum in urbe & „cetera. Eex ſecunda. “Heinricus ſeprimus divina favente clementia Romanorum Impe- „rator & ſemper Auguſtus. Ad perpetuam rei memorian, ad repri- „menda multorum facinora, qui ruptis totius fidelitatis habenis adver- „ſus Romanum imperium, in cuius tranquillitate totius orbis regularitas „conquieſcit; hoſtili animo animati conantur nec tantur humana, ve- „rum etiam divina precepta, quibus iubetur, quod omnis anima Roma- „no Principi fit ſubiecta, ſceleratiſſimis facinoribus, & affiduis rebellio- „nibus demoliri, ne ex eorum abſentia in deteſtando leſe Maiestatis cri- „mine proceſfus & ſententia retardetur, ac tanti ſceleris nefanda teme- „ritas remaneat impunita: hoc edictali edicto, Deo propitio, in perpetuum „valitura lege fanximus, ut in quocunque leſe Majeſtatis crimine , & ma- „xime ubi contra Imperatores Romanos vel Reges aliquod crimen, „quod Deum tangat , aſferatur commiſſunn , poſſit procedi per actionem, „inquiſitionem , & denuntiationem ſummarie & de plano fine ſtrepitu, „& figura Judicii, prout illi, qui Jurisdictioni preeſt, videbitur expedire. „Ad hoe ſi qua communitas corpus, vel collegium, vel alia quevis „perſona cuiusounque ftatus, dignitatis, vel conditionis existat, ſuper „dicto crimine per nuntium, vel litteras, ſeu etiai per edictum publi- „ce propoſitum citatus vel citata neglexerit in termino perſonalíter, vel „legitime comparere, contra ipſum vel ipſam perinde, ac fi perſonaliter „omnibus intereſſet, & lis foret legitime conteſtata, ad receptionem te- „ſtium, eorum publicationem, & ſequentia, quan ad difinitivam sen- „tentiaimn, (i) generalem nostram legem, & eius executionem, proſe- „cutionem procedatur. Legibus, vel conſuetudinibus non obstantibus „quibuseunque. Hane autem generalem noſtram legem extendi volu- „mus ad preterita preſentia & futura, quam ex nunc, absque alterius „temporis exſpectatione, recurſus, ſuum integrum vigorem decrevimus „Obtinere, & cetera. Lex (b) Corrige: de. (i) Veroſnniliter deſideratur vox ſecundum, ſeu juxta.

Strana 313
AULÆ REGLM. Lex tertia. "Heinricus ſeptimus divina favente clementia Romanorum Impe- „rator & ſemper Auguftus. Ad perpetuam rei memoriam: Quoniam „nuper eft ad auditum noſtrum deductum, quod inter nonnullos fideles „& ſubditos noſtre provincie Lombardie, aliorumque locorum Vtalie „diſceptationes & dubia fepius oriuntur, ut infidelis & rebellis quisque „reputari debeat, ubi prius per noſtre Maiestatis ſententiam condempna- „tus apparet. Nos attendentes, quod acta prava malorum potius, quam „verba ſententiarum ipſos facit pena condignos, & eo, quo quis pec- „cat, correctionem meretur, & quanto plus differtur punitio, tanto ma- „gis culpa creſcit, & gentibus in exemplum pernitioſius tranſit. Te- „nore preſentium declaramus, decernimus, pronuntiamus: quod illi „omnes & ſinguli funt rebelles & infideles noſtri Imperii, qui quando- „cunque publice vel occulte contra noſtrum honorem infidelitatis, & „rebellionis opera faciunt, & in noſtram, ſeu Imperii proſperationem „aliquid machinantur, ſeu contra Officiales noſtros in his, que ad com- „miſſum eis officium pertinent, rebellandi. Nulli ergo & cetera. Si „qui autem hoc attemptare preſumſerint, indignationem noſtram & pe- „nam Mille librarum auri Camere noftre ſolvendarum ſe noverit incur- „furum. Datum Pyſis quarto Nonas Aprëlis regni noſtri anno quinto, „imperii vero prima 313 Expliciunt nove leges Sereniſſimi Principis VII. Dei gratia Romanorum Imperatoris & ſemper Auguſti ad c -------- preſentium & memoriam futurorum. (k) Hanc Epiſtolam ſcripſit Philippus Rex Francie Clementi Pape contra Heinrieum Imperatorem. "Sanctiſſimo Patri in Domino Clementi Dei providentia ſacroſancte Romane ac univerſalis Eceleſie ſummo Pontifici, Philippus Dei gratia „Frankorum Rex devota pedum oſcula beatorum. Ad noſtram alias, „quorundam Magnatorum relatu, & nunc ex aſſertione kariſſimi con- „ſangwinei Philippi Principis Achaye pervenit auditum, quod magnifi- „cus Princeps Heinrieus Imperator Romanus Apulye, Sicilie, & alias „terras proprias illuſtris Principis Roberti Regis Sicilie, conſanquinei ka- „riſſimi debellare proponens, ad ipſius exhereditationem ſuos intendit „exercere conatus, turbando pacem univerſalem Chriftianorum, impe- R r Tom V. Monum. diendo (h) Hac eodem minio , uti Capitulorum argumenta, ſeripta ſunt.

Strana 314
CHRONICON 314 „diendo passagii Terre sancte negotium, in universalem, & specialiter „Ecclesie Romane, cuius dicte terre patrimonium proprium eſſe dicun- „tur, excidium & iacturam. Cum igitur nos, qui dicti Regis Sycilie, „,qui de ſanquine noſtro originem, & de noſtra domo regia proceſsit, „exheredationem non de facili ſustinere poſſemus, beatitudini veſtre ſuper "hoc alias ſcripſerimus , ut conſideratis incommodis, que ex premiſſis, ſi, „quod abfit, contingerent, ſequerentur, ad occurrendum talibus ac tan- „tis periculis vellet vestra Sanctitas in hac parte de competenti reme- „dio celeriter providere, ne propter huiusmodi incomodum poſſet ſanc- „te Terre negotium retardari, vel totaliter impediri. Verum tamen, „cum Imperatorem prefatum a predictis non intellexerimus ſuum pro- „poſitum divertiſſe, quin imo parat ſe diebus fingulis ad eadem: Ve- „stram iteratis precibus Clementiam deprecamur, quatenus iminentibus „periculis occurrentes, prout ad vestrum ſpectat officium, in predictis „ſic celeriter remedium apponatis , quod pacis publice pulchritudo ſerve- „tur, negotiumque Paſſagii Terre ſancte , quod alias fieri poſſe non cre- „dimus, impediri non debeat aut turbari, & ne, cum velletis ſuper hiis „alias occurrere, tunc comode non poſſetis. Denique Regem, regnum „& ſubditos (l) dignetur vestra Sanctitas ſpecialiter recomendatos habere. „Datum Pariliis die VII. Menſis Maii. Conſtitutio Clementis Pape contra Imperatorem Heinricum propter preces Regis Francie facta. Capitulum CXVIII. “Clemens Servus Servorum Dei. Ad perpetuam rei memoriam. „Inter cetera, quorum nos cura ſollicitat, illa precipue meditatio men- „tem noſtram occupat , illaque nos ſollicitudo fatigat, ut eccleſie Ro- „mane bonis & juribus in ſua ſtabilitate ſervatis, ſtatus eius preſerve- „tur a noxiis, ſalubria ſemper incrementa ſuſcipiat, & noſtro miniſterio „ſervitutis (m) copioſe pacis affluat ubertate. Nuper ſiquidem a pluri- „bus fide dignis, quorum auditui dignoſcitur intellecto, (n) quod non- „nulli multorum in diverfis locis & partibus preparabant stolium (o) „galearum, (p) & alios faciebant bellicos apparatus, ac ex conjecturis „ſuſpi- (l) Scilicet Siciliæ. (m) Id eſt: officii. (n) Ita perobſcure codex, quin pro voce in- tellecto legendum ſit : intelleximus dubitare haud velim , qua ratione autem præce- dentes dux voces corrigendæ, non invenio. (o) Hodie dicimus claſſem. (p) Na- vium triremitmle &c.

Strana 315
AULÆ REGMÆ. „ſuſpicarentur variis regnum Sycilie, ſeu terram citra Farum, que de „regno ipſo fore dignoſcitur, queve ad nos & Romanam Ecclefiam perti- „nent pleno jure, & que karifſimus in Chriſto filius noſter Robertus Sy- „cilie Rex illustris noſter, & Ecclesie predicte vaſallus a nobis & Eccle- „ſia predicta tenet in feudum, hoſtiliter invadendum & offendendum, „Stolium & apparatum huiusmodi, quamvis hoc vix poſſimus crederer „preparari. Nos Ecclesie prefate, ac vobis & regno, ac terre predictis- „que, velut recreationis nostre pomerium delectabiliter intuemur, & in „Apoſtolici pectoris medio pre multa delectatione portamus, adverſus „talium molimina previdere volentes, ac periculis animarum, corpo- „rum detrimentis, honorum diſpendiis, & graviſſimis ſcandalis, & „irreparabilibus incommodis Terre ſancte, que poſſent ex his, ſi proce- „di, quod abſit, ad illa contingeret, merito formidari, ſalubriter ob- „viare, preſertim cum ſimus parati omnibus, de ipſo Rege conqueren- „tibus, juſtitiam exhibere. Univerſis, & ſingulis Clericis, & laicis, „cuiuscunque conditionis, ordinis, ſtatus, dignitatis, vel preeminentie „fuerint, etiam ſi pontificali vel imperiali, ſive regali, aut quacunque „alia prefulgeant dignitate, ac univerfitatibus, & civitatibus quibuscun- „que, auctoritate Apostolica diftrictius inhibemus, & expreffe precipi- „mus, ne dictum regnum aut terram, ſeu partem, vel aliqua eorum, „vel alterius eorundem loca per galeas ſeu alia vaſa maritima, (q) dare „locare, commodare, aut tytulo quocunque concedere ſeu remigare in „eis, vel easdem galeas feu vaſa conducere quovis modo preſumant, „sive preſtare ſuper hiis preſumptoribus ipſis confilium auxilium vel fa- „vorem directe, vel indirecte, publice, vel occulte. Nos enim in om- „nes & fingulos, qui contra inhibitionem, & mandatum huiusmodi „venire preſumpſerint, etiamſi, ut predicitur, Pontificali, Imperiali, „ſeu Regali vel quavis alia preemineant dignitate, de fratrum noſtro- „rum confilio excommunicationis, quan eo ipſo incurrant, ſententiam "promulgamus, eorumque terras & loca ipforum & quaslibet alias civi- „tates, ac univerſitares, contra premiſſa, vel premiſſorunr aliquid at- „temptantes, ecclefiaftico ſubicimus interdicto. Contra eos nihilomi- „nus ad privilegiorum omnium privationem, indulgentiarum quoque, „& gratiarum, que ab eadem Romana Eccleſia, nec non & feudorum, „bonorum, honorum & officiorum, & iurium quorumcunque, que ab „ipſa Romana Ecclefta, & quibusvis aliis tenent ecclefiis, & alias ſpiri- „tualiter & temporaliter gravius proceffuri, prout inobedientia eorum RY 2 315 „exe- (q) Id eft naves a Gallico: Vaiſſenu,

Strana 316
CHRONICON „exegerit, qualitas facti ſuaferit, & viderimus expedire. Ut autemn hu- „ius proceſſus noster ad communem omnium notitiam deducatur, car- „tas ſeu membranas, proceſſum continentes eundem, in eccleſie Auinio- „nenfis appendi, vel afſigi hoſtiis, ſeu ſuperliminaribus faciemus, que „proceſſum ipſum , ſuo quaſi ſonoro preconio, & patulo iudicio publi- „cabunt, ita quod omnes & finguli, quos proceſſus ipſe contingerit, „& in posterum contingere poterit, nullam possint postea excusationem „pretendere, quod ad eos talis proceſsus noſter non pervenerit, vel „quod ignoraverint eundem, cum non sit veriſtmile remanere quo- „ad ipſos incognitum vel occultum, quod tam patenter omnibus publi- „catur. Actum apud Caſtram novum Avinionenfis Dioceſis in pallatio „ipſius caſtri II. Idus Junii Pontificatus noſtri anno octavo. 316 Explicit Littera ad proces Regis Francie facta. Diffinitiva ſententia contra Robertum Regem Apulie. ** Capitulum C & XIX. "In nomine Domini amen. Heinricus ſeptimus Dei gratia Roma- „norum Imperator & ſemper Auguſtus. Ad certitudinem preſentium „& memoriam futurorum: Deus iudex & iuſtus, & fortis, & longani- „mis, omnes ſecundum ſua merita iudicans, ſuperbientem illum, qui, „dum ante thronum ſue clementie ſe gloria & honore ſublimatum con- „ſpiciens, ſedem ſuam ad Aquilonem, ut eſſet similis altiſſimo ponere „cogitavit, de altis celorum faſtibus ad infima terre in obprobria ſempi- „terna demergens, ipſum enim gloria & ſpe miſericordie condigne pri- „vando, eum duxit eternalibus ultionibus exponendum. Sic ad prèſens „iuſtitiam reſpiciet, (r) & equitatem videat ipſe celestium, terrestrium „& infernorum Dominus , qui novit occulta , & ante cuius tribunal om- „nis calumpnia ceſsat, & veritas nullius nequitie tenebris obſcuratur; „Deponat & nunc potentem de ſede, qui temptavit, & exacerbavit, „& concitavit eum in iram, perdat eum, qui mala querit, & det illi, „qui obſtinato animo vitam innocentie refugit, & gloriatur in malitia, „opprobrium ſempiternum Fiat in eum iudicium conſcriptum, & gloria „omnibus ſanctis eius. Nequitie ſiquidem , & perditionis alumpnus Ro- „pertus ** NB. hæc exauctoratio Roberti jam habetur excuſa in Chronico Siciliæ apud Martene T. VIII. Anecdotorum p. 62. (r) Lege : reſpiciat.

Strana 317
AULE REGIÆ. pertus clare memorie natus Karoli ſecundi, qui ſe Sycilie Regem inti- „tulat ex Imperii Romani adipe impinguatus, incraſſatus, dilatatus. icontra illud, (s) cui etiam tam multorum feudorum & honorum ipſius „Imperii, (t) que hactenus tenuit, & que injuſte preſentialiter occupat, „humiliter obbedire deberet, (u) vitiis & iniquitatibus, euomens odia, „dolos, & fraudes pro fidelitate retribuens, ex detestando ingratitudinis „vitio calcaneum rebellionis preſumpsit erigere, & contra ftimulum in- „durata nequitia calcitrare non ceſsat, nephandaque ſuperbia tumefactus „ſedem ad Aquilonem, videlicet ab opposito Majestatis Cefaree, quam „velud eius Dominam & Magistram revereri & honorare tenetur, ſibi „opponere latagens, ipsam cum vitiis & contumeliis provocavit hacte- „nus, & protervo animo continue provocare preſumit. Ipſe namque „inter ceteros ſue malignitatis conatus licet, antequam imperialis celfi- „tudinis coronationem ob quam (x) proficiſceremur ad urbem, per suas „litteras ſpeciales pluries culmini noſtro ſcripſiſſet, quod ipſe, ficut & „ex cauſa predicta debebat, & Nos, qui nec verbo nec opere poſſete „nus (y) gravaveramus, nec gravare, ſed potius ipſum gratioſe tracta „re intendebamus, circa eundem ex puritate conſcientie ardebamus, ad „exhibendum nobis debitam obedientiam & honorem tam in dicta corona- „tione quam alibi intendebat, & ad id pro viribus ſeparabat (z) confe- „derationes, uniones & ligas in offenſam ac impedimentum Majestatis „ceſaree una cum Florentinis, Lucanis, Senensibus, & aliis noſtri impe- „rii Romani ſubditis per Lombardiam & Tuſciam, ut eis, in rebellonis „precipitium excitatis, foveat contrarium, ficut extraxifſe dignoſcitur (a) „per ſe, ſuosque procuratores, nunccios & ambaſiatores in noſtre Ma- „jestatis injuriam & offensam & impedimentum progreſſus Ceſarei face- „re procuravit, & fecit, ac etiam tractavit, & ordinavit, quod civita- „tes Cremone, Regii, & Parme, que ſub noſtra obedientia existebant, „contra nos & imperium rebellarent, inducendo tam etiam ipſarum ci- „vitatum, quam alios ſubditos noſtros predictos ad rebellionem huius- „modi, & eis ad id pollicendo confilium, auxilium & favorem. Et „nichilominus gentes predicti Roberti eius fulti favoribus, ſueque nequi- „tie conſcii, & miniſtri civitatem Astenſem, & caſtra Valentiam, & Ca- „ſalis 387 (s) Videlicet Imperium. (t) Desideratur: cauſa vel ergo. (u) Supple: in. (x) Hæ dua voces ſenſum corrumpunt, ut videatur loco earum legendum obtenturi, aut quid ſimile. (y) Id eſt ſecundum poſſe, ſeu poteſtatem noſtram. (z) Valde imperitus & oſcitans ſeriba ſenſum omnem hie corrupit. (a) Eadem in his ſcribs oſcitantia, aut plane latini ſermonis ignorantia.

Strana 318
318 CHRONICON »ſalis ſancti Euaſtii & alias nonnullas civitates, & caſtra provincie Lom- o,bardie, que mandata noſtra iuraverant, & Nos in eorum Dominum „recognoverant, & Officiales noſtros receperant, & habebant, Officia- „libus ipfis exinde violenter eiectis, nequiter occuparunt, & occupatos, „& occupata pro Roberto retinent ſupradicto. Idemque Robertus Jo- „honnem fratrem & ſtipendiarios ſuos Romam, ea videlicet intentione, „transmifit in urbem, ſi poſſet ſue perditioni doloſe ſubjecto vel ſaltem „turbare in eis periculo nephande ſeditionis inmiſſo dicte coronationis „ſolatia impediret, (b) prout dictus Johannes & conſtipendiarii in in- „greſſu noſtro in urbem predictam, & quam diu in partibus illis moram „traximus, efficaci operum argumento probantes, una cum copioſa die- „torum multitudine, que ad inſtigationem dicti Roberti ſub promiſſi eis „deſiderii & defenſionis fiducia cum equis & armis ſe ad opponendum „Nobis, & ad exercendum precogitata malitia (e) ſimul cum Johanne, »,ſtipendiariis quoque predictis convenit. Ibidem contra Nos, & gentes- »noſtras hoſtiliter poſuerunt inſidias , fecerunt infultus , ſpoliationes, »violentias, & homicidia perpetrarunt, viasque publicas, & loca, per »,que ad tenenduin (d) bafilicam Principis Apoſtolorum de urbe omni- „,bus profitentibus religionem Chriſtianam liber aditus patere debebat, „bellicofis apparatibus claudere Nobis ac noſtris gentibus ad bafilicam „,ipſam, ne ibi dicta poſſet coronatio celebrari, acceſsum totis viribus »prohibere, ac alias (e) omnino, que poterant Majeſtatem noſtram of- „fendere procurarunt; aliaque prefatus Robertus comittebat, & erat in „actu continue comittendi omnia , que ad noſtrum & imperii noſtri dam- „num vel iacturam tenderent, & ad ea, omnibus modis, quibus pote- „rat, nitebatur. Hec fiquidem ad Nos decreſcente (f) clamore notorio, „& in pluribus eriam rerum experientia evidente, licet ipſa cauſa pu- „blica, & notoria eſſent, quod nulla poſſent tergiverfatione celari, & „Nos , qui legibus ſubiecti non ſumus , contra dictum Robertum propter „premiſſa non requifito potuiſſemus procedere, tamen ex Auguſti cle- „mentia, que libentius emendat in ſubditis peccata, quam puniat, nec „exercet ferrum precifionis in morbos, quos curare poteſt, mulcebatur „lenitas medicine poſt recessum noſtrum de urbe predicta ſuper dicto »notorio a (g) predictis per ipſum Robertum contra noſtram Majeſtatem „comiſ- (b) Et hic quem ſenſum eliciam non invenio. (c) Verofimiliter legendum, precogitatum ma- liriam. (d) Verofimiliter legendum: ad accedendum. (e) Lege: alia. (f) Vero- fimilins legendum? Hor ſiquidem ad nos deſcendente ſen deveniente clamore. (g) Le- ge: ac.

Strana 319
AULÆ RECIÆ. „comiſſis. Ad inquisitionem deſcendimus, quia fidei, vel-amoris ſcin- „tilla, ſi qua forfitan remansiſſet in eo, ipſius viſcera tangeret, & ipse „interim ſpatium ad cor redeundi haberet, usque in preſens gratioſis „duximus deliberationibus protrahendum, Robertum predictum citari „legitime fecimus, ut coram nobis comparere curaret, ſuper hiis, si poſ- „ſet, ſuam innocentiam ostenſurus; verum idem Robertus in ſua proter- „via perſeverans in terminis sibi ad hoc prefixis, vel eorum aliquo per „ſe, vel per alium comparere non curavit, quare nos super premiſſis „in ipſius Roberti contumaciam fide dignis & ſufficientibus receptis, & „examinatis, & ex testibus & eorum dictis in ſcripta redactis, & pen „Nos ſolempniter publicatis, & mandato noſtro a peritis noſtri pallatii „cum diligentia recensitis, & facta nobis de eis per ipsos peritos rela- „tione fideli, per ea, que probata fuerunt, predicta omnia, & fingula „publica, & notoria eſſe in ſcriptis pronuntiamus, & declaramus iufti- „tia exigente, ac postmodum eum requiri, & citari ſufficienter, & per- „emptorie, ut certo tempore iam elapſo coram Nobis, ubicunque eſſe- „mus , ad hanc noſtram diffinitivam ſententiam audiendain comparere „curaret, quod ipſe preſcius, diffiſus meritis, (h) & offenſis, & in ſua „obſtinatus contumacia , & fraudibus pernicioſis inductus (i ) facere pre- „termiſit. Quare igitur de premiſſis omnibus & fingulis, prout in in- „quiſitione continetur predicta, ſpecialiter per dictos teſtes Nos predic- „tos, & alios predicti Roberti exceſsus nepharios, & opera detestanda „mature, & iuſto librantes examine, ac illud notiſſimum nullatenus „omittentes, quod Robertus predictus, dum in urbe predicta cauſa no- „ſtre coronationis eſſemus, & dilectiſſimi noſtri Pyſani, qui inter ceteros „ſubditos fidelitatis & operis sinceritate renitent, galeas, & gentes Ro- „mam ad nostrum ſervitium & honorem mitterent, galeas ipſas in no- „stre Majeſtatis gravamen invadi, ſpoliari, & gentes predictas capi, „incarcerari, & in carcere detineri fecit, & nichilominus in huiusmodi „contumacia criminum perſeverando, mala malis addendo, & peiora „continue comittendo, dum contra rebelles noſtros duxiſſemus ſigna „Ceſarea, rebellibus ipſis, fieut publicum, & notorium eſt, & facti evi- „dentia docebat , & docet , mifit armatorum ſubſidium, ut eos diutius „in ſue rebellionis oneribus (k) confoveret. Et attendentes, quod ipſe, „dum potuit pacem & quietem habere, dum debuit tranquillitatem ex- „ſpectare, & nostram benevolentiam & dilectionem, quam sibi ex om- „ni finceritate paraveramus, obtinere noluit, bella quefivit, iniquitates 319 „exer- (b) Forte: demeritis. (i) Lege: induratus. (k) Forte: operibus.

Strana 320
CHRONICON „exercuit, & pro poſſe procuravit, ficut & etiam procurare non ceſlat „Imperii populis ſeminare zizaniam, ſuſcitare odia, imittere ſcandala, „concitare tumultus, nutrire íchiſmata, & fovere diſcordias, & sine in- „termiſſione in actu continuandi, & committendi omnia, que poteſt in „contrarium noſtrum , inmiſcet , non ſolum in noſtrum & Imperii con- „temptum, reique publice detrimentum, ſed etiam in perturbationem „proſperitatis Ecclefie, que ad totius imperii ftatus populorum tendere „dinoſcitur, & in retardationem negotii Terre ſancte, ad quod tefte „illo, qui omnia novit, totis cordis affectibus anhelamus. Et videntes „aperte, quod dictus Robertus irrevocabiliter in abyſſum erroris pro- „lapſus, & obſtinatus (1) indolis viam veritatis ſprevit omnino & „tanquam aſpis ſurda fuum pravum obturans auditunr, nec mandata „noſtra, nec legis penam veretur, in quan fuis culpis incidiſſe, & inci- „dere noſcitur, nec etiam Imperatoris plenitudinem poteftatis veretur, „ſed conditionis durioris efficitur , & quantum ipſum ad penitudinem „exſpectamus, tanto majorem ſummit audaciain malignandi; conſideran- „tes etiam, quod idem Robertus de Imperii crapulatus pinquedine di- "latatur , & illicitis ſibi laxatis habenis furit , & Nobis pro obedientia „rebellionem , & pro fidelitatis debite (m) injurias facit , Nosque , ac fi- „deles quoscunque Imperii Nobis obedientes impugnare conatur, eius- „que poteſtas non in edificationem, non ad fructum & iuvamen, ut te- „netur, ſed ad pestem eſſe dinoſcitur. Et volentes periculis & injuriis „absque ipſius retardatione obviare, ac evangelicam doctrinam, que „Nos monet, quod omnis arbor, que non facit fructum bonum, ab- „ſcidatur, & mittatur in ignem, licet fideles Reges & Principes in ſuo- „rum dignitatis eminentia libenter condignis honoribus & gratioſis fa- „voribus proſequamur, tum ut culpa ſupplicium timeat, & virtus me- „ritum retributionis exſpectet, Roberti cuius (n) eligimus domare ſuper- „biam, & preſumptionem erectam conterere, ipſumque a ſtatu ſuo „quantumcunque ſublimi deponere tum propter premiſſa, tum (o) lefe „Majeſtatis cuimine reus fit. Univerſis & fingulis dignitatibus quocun- „que titulo comprehenſis, & quibus ſe intitulabatur, & decorat aucto- »ritatibus, & honoribus, & immunitatibus, privilegiis, provinciis, Co- mitatibus, civitatibus, caſtris, terris, villis, feudis, vaſallis, bonis, "rebus, iuribus, & iurisdictionibus, tam perpetuis, quam temporalibus, »quos, quas, & que habet, tenet, & poſſidet, feu habuerit, tenuerit, „& poſſederit quomodolibet hactenus ipſe, vel ſui predeceffores, priva- „mus (l) Lege: obſtinate. (m) Lege: debito. („) Fortaffis ejusdem. (o) Supple: quod.. 320

Strana 321
AULÆ REGIÆ. „mus eundem Robertum rebellem, proditorem & hostem Imperii dicte- „que Majestatis crimine reum de toto predicto Imperio exbannimus, & „diffidamus, & si quo tempore in noſtram & Imperii fortalitiam vene- „rit, vita per capitis mutilationem privandum in hiis ſcriptis ſententia- „liter condempnamus; statuentes, & mandantes, quod nulla perſona „cuiuscunque nobilitatis, & excellentie, status, vel conditionis exiſtat, „nullaque civitas, caſtrum, villa vel univerfitas eidem contra Nos, & „Imperium prebeat publice, vel occulte, auxilium vel confilium, vel „favorem ſub pena C. librarum auri pro qualibet civitate, L. librarum „auri pro quolibet caſtro vel villa, Marchione, Duce, Comite, Barone, „& quolibet nobili, in XX librarum pro qualibet alia perſona pro vice „qualibet contrafecerint, committendum, quodque inpune liceat cuili- „bet, cives, incolas, & habitatores civitatum, caſtrorum, villarum, & „quaslibet alias perſonas fingulares cuiuscunque status vel dignitatis exi- „stant, (p) contra noſtrum honorem ei obedirent, vel darent confi- „lium, auxilium, vel favorem publice, vel occulte, offendere in per- „ſona, rebus, & iuribus, & ipſos, & ea capere, arreftari, & detinere, inhiben- „tes etiam, & precipientes expreſſe, ne aliqui debitores eiusdem Ro- „berti in bonis in quibus tenentur, ei in aliquo fatisfaciant, vel preſu- „mant quomodolibet reſpondere, alioquin tantundem Camere nostre „perſolvant, & ad id sine ſtrepitu & figura Judicii compellantur. Uni- „verſas etiam provincias, civitates, caſtra, villas, & ſingulas univerſi- „tates, & quaslibet alias fingulares perſonas cuiuscunque preeminentie, „etiamſi Regia dignitate prefulgeant, & cuiuscunque alterius nobilitatis, „conditionis & status existant, que ex aliquo pacto, promiſſione ſeu ob- „ligatione dicto Roberto aut ſuis predeceſſoribus facto, vel pena appo- „sita vel quacunque verborum formam comprehenſam, vel comprehen- „ſa ſine quacunque alia ratione vel cauſa aut titulo & ſpecialiter de ali- „quo ſervicio faciendo, vel hominum armatorum, aut aliud ſubſidium „dando per mare, vel per terram, tenerentur eidem Roberte, ab ipsis „pacto, promiſſione, obligatione, & pena appoſita, vaſallos quoque, „ſeu datorios (q) omnes & fingulos, qui eidem fidelitatis, & feudorum „vel alio quocunque, vel alia quacunque ratione, vel cauſa, ad aliqua „preſtanda ſervitia perſonalia, vel realia tenerentur, ab omni vinculo „fidelitatis, ſubiectionis, & obedientie ei, vel ſuis heredibus faciende „abſolvimus penitus, & in totum, ita quod nec civitas, caſtra, ville, „univerſitas & perſone predicto pacto vel obligatione predictorum, nec Tom. V. Monum. Ss „va- (p) Supple: qui, (q) Lege: feudatarios, 321

Strana 322
CHRONICON „vaſalli, nec feudatarii prefati cuiusvis fidelitatis ſubiectionis ratione vel „cauſa, vel alio modo ſibi vel ſuis heredibus quomodolibet teneantur. „Provincias enim, contratas, (r) caſtra, civitates, villas, feuda, va- „ſallos, bona, res, iurisdictiones, iura, ſervitia, & quecunque alia ſub „noſtris comprehenſa, privatione & abſolutione huiusmodi confiſcamus. De- „mum omnibus militibus, & fingulis Auditoribus, Judicibus, Jurisperitis, „& Notariis, qui eiusdem Roberti domeſtici, ſeu familiares exiſtant, ſeu „alii qui in eiusdem ſervitio eſſe noſcuntur, & quibusvis aliis diſtricte „precipiendo mandamus, quatenus ab ipſius Roberti familiaritate conſi- „lio , dilectione, vel obſequiis quibuscunque infra duorum menſium „ſpatium ab hodie computandum cum effectu recedant, & nunquam ad „eius conſilium, vel ſervitium recedere preſumant publice vel occulte, „alioquin ipſos milites honore & dignitate militie , & Jurisperitos offi- „cio judicandi, & aſſidendi, omnibus & ſingulis privilegiis, & inmu- „nitatibus, ac Notarios Notariatus officio, eos videlicet de dictis mili- „tibus, auditoribus, judicibus, jurisperitis, & Notariis, qui huiusmodi „mandato noſtro non paruerint , ex nunc prout ex tunc , privamus om- „nino, & inhabiles, & infames reddimus, ita quod, elapsis menſibus „ipsis ad nullos actus legitimos postmodum quocunque tempore admit- „tantur ; huiusmodi autem privationis, confiſcationis exbannitionis, dif- „fidationis, condempnationis & abſolutionis ſententias in hiis ſcriptis „ferimus, & alia omnia, & singula, & instrumenta facimus exigente „iuſtitia & bono reipublice requirente, & ex certa ſcientia, & de ple- „nitudine poteſtatis ſuplentis omnem defectum, si quis forſitan in inqui- „fitione predicta, de quibuscunque proceſſibus propterea factis, ob ali- „quam Juris ſolempnitatem omiſſam eſset habitus hactenus, non obstan- „tibus aliquibus legibus, conftitutionibus contrariis, & privilegiis, ſub „quacunque verborum forma, conceffis etiam fi de ipfis oporteret de „verbo ad verbum in preſentibus fieri mentionem, que contra premiſſa, „vel premiſſorum aliquod quomodolibet poſſet obiici, vel opponi, qui- „bus ſpecialiter derogamus. Actum Pyſis in preſentia noſtrorum Prin- „cipum & Baronum , ac populi multitudinis copioſe. VII. Kalendas Maii „Regni noſtri anno quinto, Imperii vero anno primo. 322 Ex- (r) Id est: tractus, regiones.

Strana 323
AULE REGIÆ. Explicit diffinitiva ſententia ſereniſſimi Principis Heinrici Septimi Dei gra- tia Romanorum Imperatoris, & ſemper Auguſti lata contra quendam Robertum olim Regem natum Karoli &' cetera. 323 Sequitur Epiſtola aliqua per figuram proſopopeye: Corona imperialis in- vitat Heinricum Imperatorem ad ipſam ſuſcipiendam. Capitulum CXX. Epiſtola. "Excellentiſſimo ac ſereniſſimo Principi, Capiti, & Domino ſuo „Domino Heinrico divina favente clementia Romanorum Regi digniſſimo, „& ſemper Auguſto Corona ſublimis & confirmatoria coronarum in al- „ma urbe recondita vite perhennis gloriam & desiderate felicitatis trium- „phale gaudium in throno & ſolio Majestatis dive tue ſanctiſſime ſereni- „tatis adventum, quem ante ſecula neceſſarium orbi terre previdit altiſ- „ſimus, preconceptum. Celum & terra & omnia, que in eis funt, „laudant, & benedicant nomen Patris, qui ut angelum suum eminen- „tiſſimum dono nobis ſperate gratie tantum mundi contulit poſſeſforem, „cuius clemens & gratioſa benignitas strenua & doctiſſima probitas, ordi- „natiſſimi motus & actus ſuperexcellentes sensus, & habitus magnanimi „& intytulabilis cordis ftabilitas, & generoſi ex antiquo nobilitas adeo al- „tius super omnes omnibus creaturis patenter infurgant, quo latius & „uberoſius, quam tempora retroacta promiſerunt hominum ſuperexcreſ- „cente malitia & vendicante fibi regnum nequitia grandiorem iftis opor- „tunam temporibus prenoverat medicinam, nimirum te inclytum celo „& celorum curia transmittendum nec tardandum confilium poſtulante „ſuperno reddebant &c. (s) SS 2 Ex- s Lector hane Proſopopejam authoris nihil aliud eſſe, torium , cuiusmodi illo ſæculo vitiata latinitate & eloquentia ex monachorum ſcholis prodire ſolebant , cujus vis & elegantia cum me- ræ in verbis luſiones , ſimiliter deſinentia , & intermixtæ ſcripturæ ſacræ ſententiæ ſint , neque igitur ad hodiernam rem oratoriam , neque hiſtoriam patriam faciant, ma- xime propter ſuam prolixitatem reſecandam cenſuimus , Scopus enim præcipuus iſtorum monumentorum noſtrorum Bohemiæ eſt hiſtoria patria , non rhetoricæ iſtiusmodi deductiones.

Strana 324
324 CHRONICON Explicit Littera invitationis ſereniſſimi Principis Heinrici ſeptimi Dei gratia Romanorum Imperatoris & ſemper Auguſti ad recipiendam coronam. De morte Clementis Pape & quibusdam aliis. Capitulum CXXI. Anno Domini M. CCC. XIII. XII. Kalendas Maii mortuus eſt do- minus Clemens Papa quintus nono anno ſedis ſuæ , (t) hic Papa primus (u) Burdigalenſis epiſcopus & natione de Vaſconia fuit , qui omni tempore Papatus ſui ad urbem Romanam non pervenit, ſed in locis occidentali- bus, ubi & prius fuerat, Phylippo Regi Francie ſe obtemperans in plu- ribus, usque ad obitum ſuum manſit. Hic etiam Papa anno Domini M. CCC. XI. Winenſe (x) concilium celebravit, in quo ſub pretextu pie- tatis, & ſub opinione passagii Generalem decimam imposuit generaliter toti Clero , & quia Rex Francie Philippus Crucem ibidem aſſumpſit cum duobus ſuis filiis simulans ſe, & promittens, quod perſonaliter vellet, illi paſſagio intereſſe, ſibi Papa omnem decimam colligendam de Clero Regi Francie aſſignavit. Predictus etiam Papa illum prepotentem & per totum mundum celebrem ordinem Cruciferorum Templariorum, aſcribens eisdem quosdam errores herefis, abraſit de gremio eccleſie to- taliter & delevit, cuius ordinis Magiſter anno Domini M.CCC. XIIII. non contradicente Papa (y) per Regem Francie miſerabiliter Menſe Apri- lis Pariſius igne crematus eſt, alie vero eiusdem ordinis perſone pluri- me, aut tormenta paſſe, aut relicto regulari habitu ſeculum intraverunt. Opinio tamen dictabat plurium, quod dictum ordinem non pestis he- retica, ſed ipſorum poſſeſſio latiſſima, & malorum hominum avaritia deleviſſet. Predicto Concilio Dominus Johannes Epiſcopus Pragenſis in- terfuit , ſed Dominum Petrum Archiepiſcopum Maguntinenſem , qui tunc cum Johanne Rege Bohemie fuit in Bohemia, propter preces Domini Hein- rici Imperatoris Papa ab illo concilio habuit ſupportatum, (z) Factum eſt (t) Franciſcus eum potiſſimas ſuperiorum Capitum memorias de geſtis Heinrici Imperatoris cum Majeſtalibus ejus literis , bullisque Clementis Papæ reſcidit , Clementis Papæ mortem , novi Pontificis electionem , Vienenſis Concilii celebrationem , Ordinisque Templariorum abolitionem ſummo compendio c. ſuo 27. p 43. narravit , quæ jam author copioſius (ſequentibus complectitur. (u) Lege : prius: (x) Franciſcus , qui ad verbum hæc exſcripfit, rectius habet Wienenſe. (y) Franciscus habet: contradicente Papa, ut ita particula negativa careat, quemadmodum plures alii adverſus Papæ vo- luntatem crematum ſcribunt. (z) Idiotiſmus : id eft excuſatum,

Strana 325
325 AULE REGIÆ. est autem post mortem Pape, quod ſecundum constitutionem VI. libri Decretalium omnes Cardinales in Carpenterato (a) positi fuerant in con- clavi, & quia inter Cardinales incluſos, quorum quidam fuerant Ptalici, quidam Francigene , & aliqui Vaſcones facta eſt diſſenſio, ita quod in Papa, & in electione Paſtoris Eccleſie non poterant concordare, ſunt ab invi- cem, ideo sine omni fine, ad regiones varias ſequeſtrati & similiter eo, ut cauſa diſperſionis ipſorum cognoſcatur plenius, preſentem litteram Generali Capitulo Cyftercienſi Cardinales Ftalici transmiſerunt, cuius littere tenor talis eſt: Littera Cardinalium. "Venerabilibus in Chriſto Patribus, Viris religioſis, de Cystercio, „de Firmitate, de Pontiniaco, de Clara valle, de Morimundo monaste- „riorum Abbatibus, nec non & Generali Capitulo ordinis Cyfterciensis „amicis ſuis chariſſimis. Miſeratione divina Ni. Hostiensis Wallacenenfis „Epiſcopi Neapolion, ſancti Adriani, Wilhelmus ſancti Nicolai in carcere „Callensi, Franciſcus sancte Marie Nycomediensis, ac Jacobus & Petrus „Calumpniacenſis ſancte Romane Eccleſie Diaconi , ac Cardinales ſalutem, „& finceram in Domino karitatem. Etfi ab universis & fingulis Chri- „ſtiane fidei cultoribus deteſtanda pericula gravia, ac ſcelerata flagitia „preſumpta nuper in Curia, & crudeliter perpetrata per Vaſcones in of- „fenſam Dei & Eccleſie Romane contemptum gravemque concuſſionem „ſtatus eius, niſi ſuperna Dei dextera, que Petrum in fluctibus, ne mer- „geretur, erexit, ac etiam nobis, quos de mortis eripuit faucibus, afti- „tiſſet, credamus ad aures Vestras per vulgaris fame preloquium per- „veniſſe; neque nobis eſt dubium, audita facinora velut acuta iacula vehe- „menter, ob zelum divini nominis, & honorem ecclesie vestre pupu- „giſſe precordia, quia tamen interdum loci diſtantia facti variat verita- „tem ipſam vobis puram & liquidam, nulla verborum fictione compoſi- „tam, veſtro conſpectui preſentamus: Et quidem dum nos & alii eius- „dem Ecclesie Cardinales post obitum Clementis Pape quinti eſsemus in „epiſeopali pallatio civitatis Carpentenſis ad eligendum futurum Pontifi- „cem ſummum ſub uno conclavi, & nos cardinales Ytalici non queren- „tes, que noſtra funt, ſed que Dei, neglectis fingularibus affectionibus „reciprocis in nos ipſos, peteremus hominem ad sustendandas eolumpnas „eccleſie, qui dictam eccleſiaim reformando dirigeret, eſſetque in hoc „tantum omnis noſtra cura, omnis intentio & affectus, Vaſcones, ſeu „quod (a) Perperam Franciſcus Campentarato.

Strana 326
CHRONICON „quod libram examinis ſub futuro ſummo Pontifice, teste conſcientia, „formidarent , ſeu armorum violentia crederent hereditario iure Dei „ſanctuarium poſſidere , ex deliberato, ac concordi propoſito tum ſub »palliato colore, deferendi videlicet corpus eiusdem Pape, in copioſa pe- „ditum & equitum armatorum multitudine convenerunt , ut ſcelus , quod „mente conceperant, producerent in actum, die XXIII. Julii arma „ſumpſerunt bellica, & ſub ordinatione Bertrandi de Bothon, & Ray- „mundi Villim, dicti Pape nepotum, civitatem Carppentratenſem intraverunt „intrantes, multosque Curiales Vtalicos (cum folum Ptalici peterentur „ad mortem ) immaniter trucidarunt, & fe ad predam convertentes & „ſpolia, creſcente rabie, ferinoque ferveſcente furore, in diverſis civi- „tatis partibus incendia poſuerunt; nec hiis contenti plurium Cardina- „lium ex nobis hoſpitia duris inſultibus & injectis ignibus invadentes „ibidem bella acerrima cum clangore tubarum hoftiliter intulerunt. In- „valeſcente tandem graviori periculo, & graviſſima, ficut in captis civi- „tatibus aſſolet fieri, increbreſcente unione, multitudo Vaſconum equitum ar- „matorum hoſtium dicti conclavis obſedit, ac clamando: Moriantur Car- „dinales Ytalici! moriantur ! Volumus Papam! Volumus Papam! & „ipſis in huiusmodi acclamatione frementibus, alia multitudo Vaſconum „equitum armatorum plateam dicti conclavis invaſit, fimiliter circumda- „to pallatio vocibus acclamando. Nos vero prefati Cardinales Ftalici „circumſepti tantis anguftiis, & mori tam turpiter, quam crudeliter „metuentes, cum omnia circa conclave armatorum multitudo terreret, „neque publicus pateret egreffus, tandem pre timore murum palatii, »facto inibi parvo foramine, pro noſtra ſalute rupimus, & de Carpentis „postmodum diſcedentes diſpersi, non sine mortis periculo ad diverſa "loca ſeceſſimus, & per miſericordiam Dei, qui ſalvos nos reddidit, ad „terras pervenimus amicorum. Consideret vestra providentia, quod ob „ipſorum Vaſconum feritatem non defuit, quin effuſio principaliter mem- „brorum ecclefie, que benignius illos lactavit, uberibus ditavit, & com- „plevit honoribus, ftatum eius confuſione perpetua, & impreſſione (b) „confunderent, & Christianum nomen infidelibus darent in deriſum, fa- „bulam, & opprobrium ſempiternum. Ceterum premiſſis omnibus, „que cum tantis injuriis paſſi ſumus, nequaquam obſtantibus, nos pa- „cem, & unitatem Eccleſie petimus, ipſas ſummo conamine procura- „mus. Sed fi ex aliena culpa procederet negotium, quod avertat Altiſ 326 „ſimus, (b) Fortaſſe legendum : ſuppreſſione.

Strana 327
AULÆ REGIÆ. „ſimus, ad rapturam, (c) de Vestro erga Deum & Ecclefiam zelo certos „vos reddimus, quod una nobiscum, qui Dei honorem, & quod verum „est, agimus, & pro juſtitia & unitate certamus, fides veſtra concurrat, „& sic per nos & alios orthodoxe fidei profeſfores ipſi Domino noſtro „Jeſu Chriſto & Eccleſie ſue ſancte etiam in ſua cauſa favebitur, sic „promptis affectionibus afſiſtent, quod honori divino congruet, & ei- „dem Ecclesie satisfiet. Preſentes autem litteras per diſcretum virum „Magistrum Guntherum de Rybyrstein Canonicum Spirensem, Capella- „num noſtrum, portitorem ipſarum, Vobis volumus nomine noſtro „preſentari. Datum Valencie VIII. Septembris. 327 Sententia Domini Clementis Pape per quam damnatus fuit ordo Cruciferorum Templariorum. Capitulum C. & XXII. Clemens Epiſcopus ſervus ſervorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Ad providam Chriſti Vicarii preſidentis in ſpecula Apoſtolice dignitatis circumſpectionem pertinet vices penſare temporum emergentium, negotiorum cauſas diſcutere, ac perſonarum attendere qualitates, ut ad singula diri- gens debitum neceſſarie considerationis intuitum, & oportune manum ope- roſius apponens, de agro Domini sic vitiorum tribulos exuat, ut virtutes amplificet, ſic prevaricantium ſpinas tollat, ut evellendo plus plantet, quam deſtruat. (d) Miracula facta circa ſepulcrum Margarethe Imperatricis, que ſepulta eſt in civitate Janua. Anno Domini M. CCC. XV. menſe Septembri Dominus Waltherus Pronenſis Epiſcopus ordinis Minorum ad Dominum Johannem Regem Bohemie in Podebrad de partibus Lombardie venit, & quinque infra ſcripta mi- racula ſecum ſub litteris autenticis apportavit, primum mira- culum, quod Deus oſtendit propter merita Domine Margarethe Imperatricis. (e) Capi- (c) Ita quidem codex, sed legendum: rupsuram, id est: ſciſsionem eeclefiæ. (d) Bullam hanc longiorem inſerere ſupervacaneum duximus , quoniam creberrime excuſa jam eſt , ſcilicet in Bullario M. T. I. p. 187. , in omnibus collectoribus Conciliorum, apud Rouſſet in Supplem. corp. diplom. Rymer Act. Publ. T. III. apud Lunig repe- titis vicibus aliosque plures. (e) Hæe minio ſeripta ſunt , quæ cum matrem Regis noſtri

Strana 328
CHRONICON Capitulum C. & XXIII. Miraculum. In Chriſti nomine amen. Beneficia miraculorum Dei non ſunt ta- cenda, ſed omnibus propalanda, ut ipſe Deus glorificetur in ipſis, & ſancte perſone, ob quarum inclita merita Deus oſtendit miraculorum beneficia, valeant ab omnibus honorari : Miraculum igitur, quod Deus bonis & ſanctis meritis inclite Domine Margarethe Imperatricis, uxoris quondam ſereniſſimi Principis Domini Heinrici Romanorum Imperatoris, que in civitate Janua migravit ad Dominum, & cuius corpus in Ec- cleſia Fratrum Minorum de Janua iuxta altare maius cum honore ma- ximo eſt ſepultum, debet preſenti teſtificatione teſtificari, & probari, & bone fame preconiis non taceri. Ad ipſum namque ſciendum & ma- nifestandum miraculum, & ad recipiendum dicti miraculi teſtimonium veritatis, venerabilis Pater, frater Porthecus Dei gratia Januenſis Archi- epiſcopus proceſſit, ut infra dicetur. In preſentia ergo prefati Domini Archiepiſcopi mei, Notarii & teſtium infra ſcriptorum perſonaliter consti- tutus frater Rolandus de Cremona de ordine fratrum Minorum ſub de- bito obedientie fuit requiſitus a fratre Franciſco Bartholomei Vicario mi- niſtro provincie Januenſis & Gardiano conventus, quomodo Januenſis (f) de crepatura, sive fractura, (g) quam in corpore ſuo in latere fîniſtro, paciebatur, extitit liberatus. Gui frater Rolandus volens Vicario pre- dicto & Gardiano humiliter obedire, & veritatem miraculi non tacere, reſpondit, & dixit, & testificatus est, quod ipſe fuit bene per VII. an- nos continue ita graviter crepatus, & fractus in latere ſuo finiſtro, & nunquam potuit ſine gravamine ſe movere, portando semper lombare (h) ferreum, & quoddam aliud lombare, quoniam intestina ſemper inferius deſcenderent in vesicam sive burſam a qua (i) fractura, sive crepatura, dixit & teſtificatus fuit ſub obedientie debito: ſe eſſe modo infra ſcripto totaliter liberatum: videlicet, quod eo tempore, quo glorioſiſſima Do- mina Domina Margaretha Imperatrix prefata Janue deceſſit, erat ita infir- 328 noſtri Joannis ſpectent , nec uſpiam unquam procuſa meminerim , inſerenda merito duxí; quæ profecto innuunt Imperatrieis iſtius fingularem pietatem , opinionemque ſanctitatis poſt mortem conſervatam , ut ejus apud Deum patrocinium implorareturs Ceterum nuſpiam invenio, num proceſſus eanonizationis illius unquam ſuſceptus fuerit. (f) Hæc vox perperam ab alio poſteriore, vetere tamen etiam ſeriba, impoſita eſt in hiatum duarum facile vocum. (g) Id eſt: hernia, (h) Lumbare, ſubligaturam. li) Id eſt: ab endem.

Strana 329
AULÆ REGIÆE. 329 infirmus de dicta crepatura , ſeu fractura , & etiam alia infirmitate , quod non potuit exequiis interefſe ipfius Domine, demum audiens de meritis ſanctitatis ipſius domine, vovit Deo & beate Marie , quod quanto cito poſſet intrare dictam eccleſiam beati Franciſci, in qua dicta Domina, ut premittitur, est ſepulta, & ad tumulum ipfius Domine accederet reve- renter, & quinquies beatam & glorioſam Virginem Mariam ob reveren- tiam V. vulnerum Jeſu Chriſti & propter merita ipſius ſanctiſſime, de quibus multipliciter confidebat, & confidit, diceret genibus flexis Salu- tationem Angelicam, ſcilicet Ave Maria &c. & cum perfifteret in ipso propoſito ad ipſius Domine tumulum accedendi infra VII. diem obitus Domine Imperatricis, a dicta crepatura, & alia infirmitate, quam pa- tiebatur, fuit alleviatus in tantum, quod ipſam ecclefiam intravit & ad ipſius Domine tumulum cum magna devotione ac humilitate acceſſit, &, ut propoſuerat , quinquies ante ſepulchrum eius beatam Mariam ſemper Virginem flexis genibus ſalutavit, quibus ſic devote peractis divina operante clementia ipſius inclite Domine Imperatricis ſanctis meritis a dicta fractura, five crepatura in continenti fuit miraculoſe & plenarie liberatus, & ſanitati priſtine reſtitutus. Item interrogatus per ipſum Vicarium & Gardianum dictus frater Rolandus: quotus annorum eft, & quot annis permanfit in ordine fratrum Minorum? reſpondit: ego ſum bene LXXVIII. annorum & ultra , in ordine ſancti Franciſci vixi , & permanſi continue poſtquam fui expreſſe profeſſus in ipſo ordine XLII. annis vel circa. Actum in domo fratrum Minorum Januenſium anno Domini M. CCC XIII. Indictione XII. die decimo Aprilis. Preſentibus fratre Bonifacio Epynula, fratre Gualderis de Papia, fratre Nicolao Bar- rochino de Papia, fratre Johannio de Clavaro ordinis fratrum Minorum, Gerardo de Florentia, & Johannio Turcho de Claraſco Domicellis pre- fati Domini Archiepiſcopi, & teſtibus ad hoc vocatis & rogatis. Et ego Franciſcus de Lombardino publicus Imperiali auctoritate notarius, hiis omnibus interfui & ea omnia in hanc publicam formam redegi & ſcripſi, meoque figillo conſueto fignavi, (k) rogatus. Sequitur ſecundum miraculum. In Chriſti nomine amen. Beneficia miraculorunr Dei non ſunt ta- cenda, ſed omnibus propalanda, ut ipſe Deus glorificetur in ipfis & ſancte perſone, ob quorum inclita merita Deus oſtendit miraculorum Tom. V. Monum. T t bene- (k) Signum Notariatus infra quadratum depictum: eum anſulis in cornibus , in medio crux decuſſata , & ſupra crucula minor.

Strana 330
330 CHRONICON beneficia, valeant ab hominibus honorari : Miraculum igitur, quod nuper Deus bonis & ſanctis meritis inclite Domine Margarethe Imperatricis, uxoris quondam ſereniſſimi Principis Domini Heinrici Dei gratia Roma- norum Imperatoris, que in civitate Janenſi migravit ad Dominum, & cuius corpus in eccleſia fratrum Minorum iuxta altare maius cum honore maximo eſt ſepultum, debet preſenti teſtificatione teſtificari, & propa- lari & bone fame preconiis non taceri. Ad ipſum namque ſciendum, & manifeſtandum miraculum & ad recipiendum ipſius miraculi teſtimo- nium veritatis: Reverendus in Christo Pater dominus frater Porthecus Dei & Sedis Apoſtolice gratia Januenſis Archiepiſeopus requiſito ad hoc ſpecialiter venerabili Patre Domino fratre Partenvallo Dei gratia epiſco- po Nebienſi, prout infra patebit, in preſentia ergo predictorum Domi- norum Archiepiſcopi & Epiſcopi Nebienſis ac mei Notarii, & teſtium infra ſcriptorum perſonaliter conſtitute: Johanna de Vintinulio habita- trix Januenfis in contratta (1) ſive parochia Magdalene, ad ſancta Dei Evangelia, ſacris tactis ſcripturis, corporaliter iuravit ſuper infra ſcriptis meram & liberam reſpondere & dicere veritatem, super quibus interro- garetur. Imprimis interrogata Johanna predicta, quam infirmitatem patiebatur, in qua parte ſui corporis reſpondit & dixit: quod patieba- tur guttam ſive reuma in brachio ſuo ſiniſtro, & paſſa fuerit a longo tempore dictam infirmitatem ita graviter , quod de dicto brachio non poterat ſe iuvare, item interrogata, qualiter a dicta infirmitate curata extitit? reſpondit: quod dum die dominico XVII. Junii prefatus Do- minus Archiepiſcopus in eccleſia ſancti Franciſci, que eſt Janua, (m) pu- blice predicaret, ac coram fidelium multitudine miraculum, quod pre- fate Domine Margarete Imperatricis ſanctiſſimis meritis in fratre Rolan- do de Cremona de ordine fratrum Minorum dignatus fuit operari, ſol- lempniter publicaret, ipſa Johanna in dicta ecclefia personaliter existente, ac etiam audiente predicationem Domini Archiepiſcopi prelibati, devote Deo , & beate Marie vovit, quod ſi meritis Domine Imperatricis pre- dicte poſſet de dicto brachio liberari, quod eiusdem Domine quondam Imperatricis ſepulchrum humiliter cottidie vifitaret, ac coram dicto ſe- pulchro unum brachium cum manu de cera offerret, ita quod omni die poſt votum emiſſum viſitavit ſepulchrum, & ſic clementia divina ope- rante ipsius Imperatricis infra tres vel quatuor dies reperit ſe a dicta in- firmitate totaliter liberatam ; & Margaretha de Romania, que habitabat in eadem domo cum dicta Johanna, interrogata ſub pena preſtiti iura- menti (l) Id est: regione. (m) Lege: Janua.

Strana 331
AULE REGIÆ. menti per ipſam , quod dicat veritatem, quam ſeit de hiis, que Johanna ſupradicta predixit: utrum poſt predictum votum emiſſum ab ipſa Jo- banna infra tres vel quatuor dies fîne aliquo dolore libere ſe iuvit, & iu- vat de dicto brachio? reſpondit: quod iuvat ſe, & iuvit poſt predictum tempus ita bene, ac ſi nunquam in dicto brachio paſſa fuiſſet aliquod malum, quod antea non poterat, ut ſupra dictum eſt. Interrogata dicta Margaretha, quomodo ſeit predicta? reſpondit: quia continue habita- vit in una & eadem domo, fine aliquo intermedio pariete cum ipſa Jo- banna, & moratur ad preſens, ita, quod hec vidit, & videt continue. Prefatus vero dominus Archiepiſcopus volens ſuper predictis infirmitate & liberatione certitudinem plenariam habere fecit iurare in ſui preſentia Margaretham predictam habitatricem civitatis Januenſis, que, ut ſupra dicitur, habitare in una domo cum Johanna, & a longo tempore dici- tur habitaſſe, reſpondere & dicere veritatem, que Margaretha ſuo iu- ramento dixit: quod dicta Johanna multo tempore fuit infirma in dicto brachio ſiniſtro, nullo modo poterat ſe iuvare, nec aliquid operari, & eam infirmam vidit de ipſo brachio, & poſt diem Dominicum XVII. Junii dicta Johanna infra quatuor dies ab infirmitate dicti ſui brachii sinistri liberata fuit, & eam vidit totaliter liberatam, videns eam de dicto brachio plenarie ſe iuvare, & operari, ficut unquam melius fecit. Item interrogata per ipſum Dominum Archiepiſcopum , ſi ipſa cum dicta Jo- banna habitat, & habitavit longo tempore in una, & eadem domo in civitate Januenſi? reſpondit ſuo iuramento: quod ſic. Interrogata, ſi intellexit a prefata Johanna, ſi ipſa liberata erat meritis bone memorie domine Imperatricis predicte, reſpondit quod bene intellexit ab ea, quod prefate domine Imperatricis meritis fuerat liberata. Actum Janue in pallatio Archiepiſcopali ſancti Sylveſtri anno Domini M. CCC. XIII. In- dictione XI. die vigeſima octava Junii preſentibus Roſtagno Priore ec- cleſie ſancti Anthonii Januenſis, fratre Guillo de Thaurino Priore ſancti Sixti, Januenſibus fratribus Thoma, Gerardo de Abbatibus de Florentia domicello prefati Domini Archiepiſcopi teſtibus vocatis & rogatis. Et ego Franciſcus de Lombardino publicus Imperali auctoritate No- tarius hiis omnibus interfui, & ea omnia in hanc formam publicam re- degi, & ſcripſi, meoque ſigno conſueto fignavi rogatus. 331 T t 2 Sequi-

Strana 332
332 CHRONICON Sequitur tertium miraculum Imperatricis. In nomine Domini amen. In civitate Janua in Parochia ſancti Georgii mulier quedam nomine Adilheta annorum LV. per ſpacium X. menſium & plus, penitus nihil videns, que dirigente ductore tam per viam, quam per domos, si quando vicinas ſuas vifitare, cauſa neceſsi- tatis vel pietatis intuitu, diſpoſuerat, indigebat aliquo ductore, ne- ſciens, quo tenderet, vel quo iret, dum eſſet in magna angustia nullo medicorum auxilio aut conſilio, quod probavit pluries & pluries, po- tuit remedium invenire; cum igitur huius cure impoſſibilitatem per me- dicos Johanna uxor Magiſtri Wilhelmi de Vallecari eius vicinia perci- peret eidem Adilhete compatiens, inquit ei: cur non vovetis vos Do- mine sancte Imperatrici? eius meritis vestram recuperabitis fanitatem priſtinam oculorum, Peterna enim uxor Magistri Agrifti graviter patie- batur in brachio, que emiſſo voto dicte Imperatrici, est ipsius meritis liberata, igitur ſic faciatis, & liberabimini Deo dante. Quid plura? acquieſcens eius monitis Adilheta votum emisit dicens: Ego Adilheta humiliter me devovi dicte fancte Imperatrici petens, ut eius meritis michi Altiſſimus oculorum meorum lumen reddere dignetur. Sicque factum eſt, ut voto emiſſo die ſequenti quando ſurrexit de mane, vidit clare fenestras medias apertas, diſcernens homines, & alias res, ficut prius viderat, antequam fuiſſet privata lumine oculorum, unde dixit: Per omnia benedictus Deus, & ſanctiſſima Imperatrix. Adilheta dicta Juravit ad ſancte Dei Evangelia omnia vera eſſe ſupradicta in preſentia fratris Proteci Archiepiſcopi Januenſis, Johannis Turci (n) de Claraſco, Petri de Andoria, ſufficienti etiam teſtimonio perſonarum ydonearum omnia talia ſunt probata. Anno Domini M. CCC. XV. die decimo tertio Junii. Hec omnia etiam conſcripta fuerunt per Franciſcum de Lombar- dino publicum Notarium Imperialis aule. Sequitur quartum miraculum. In nomine Domini amen. In preſentia Venerabilis domini Pro- theci Januenſis Archiepiſcopi , & plurium teſtium aliorum frater Fran- ciſcus de Bartholomeo Vicarius Miniſter provincie Januenſis, Gardianus ſimul fratrum Minorum eiusdem loci in virtute ſancte obedientie, & Spi- ritus ſancti precepit fratri Ranaldino de Placentia, quod veritatem per- fectam diceret, nec addendo, vel diminuendo de beneficio sive miraculo, quod (u) Hic hiatus unius voeis.

Strana 333
AULE REGIE. 333 quod circa ſuam perſonam meritis fancte memorie Imperatricis illuftriſfi- me Margarethe Dominus ostendisset. Frater vero Ranaldinus predictus dudum in ordine, in omni bonitate probatus, reſpondit, quadam vivaci tenaci memoria veritatem, que talis est: Die tredecimo mensis Juniiego Ranal- dinus in altari ſancti Eligii Miſſam pro anima Domine Imperatricis , ſicut communiter omnes fratres faciunt, celebravi ſanus corpore, atque mente, circa nonam vero horam eiusdem diei magnis ventris, quam totius cor- poris doloribus torquebar in tantum, quod quidquid habebam in cor- pore, pre dolorum anguſtia vacuato, nichil potens ſumere cibi, vel po- tus, aut medicinalis rei pre inportabilibus tortionibus circa completo- rium cum devotione , qua potui, audito prius miraculo facto in fratre Rolando de Cremona, ad ſupradicta Imperatricis ſuffragia me converti, ſic exiſtens in doloribus conquaſsatus, & dixi: o Dulciſſima Imperatrix Margaretha, ſi quid potes apud Dominum, adiuva me, ſtatimque emiſſo verbo per partem ſuperiorem, quidquid remanſerat, emiſſo, quod ta- men prius nunquam me feciſse recolo, plenam ab omnibus doloribus torcionibus , & afflictionibus promerui, non dubito Imperatricis meritis, ſanitatem. Actum Janue anno Domini M. CCC. XIII. coram teſtibus pluribus fide dignis, hec etiam conſcripta ſunt per Zeoninum Grullum publicum Imperii Notarium. Sequitur quintum miraculum. Anno Domini M. CCC. XIII. in caſtro iuxta Papiam ſito, quod Nazanum dicitur, hoc miraculum meritis Imperatricis Margarethe con- tigit. Guedam Domina nobilis nomine Floriſia vidua existens, bonam famam habens, fluxu cepit fanquinis laborare, tam graviter multis die- bus, quod pre debilitate virium nulla ſperare poterat auxilia medicorum, timens in brevi diem claudere extremum, deliberavit igitur ire ad ca- ftrum Nazanum, ubi nupta fuerat, ut de rebus ſuis mobilibus, ac imn- mobilibus conderet testamentum. Cumque, antequam iret, audiret a fratribus Minoribus ſanctitatem Imperatricis Margarethe, & evidentia mi- racula predicari a venientibus de Janua, audiens etiam de ipſa tanta laudum preconia, ſe eidem in hac forma devovit: Vocavit namque ad ſe quandam ſuam vicinam nomine Aldinam fame laudabilis, que tunc pro factis ſuis propriis ire diſpoſuerat Januam, quam taliter eſt allo- cuta: Ego infirmor ad mortem, medicorum & virium auxilio deſtituta, propter hoc volo ire ad caſtrum Nazanum diſpoſitura de rebus meis, quod me breviter ſentio de hac miſeria, quam patior, tranfituram. Ve- rum

Strana 334
CHRONICON 334 rum quia Deo nichil eſt impoſſibile, audita virtute ſancte Imperatricis me ſibi devoveo, petens cum omni devotione, ſpe, & fide certa ſum, quod impetrare poteſt a Deo mei fluxus ceſfationem & corporis ſanita- tem, & quia ad eius tumulum perſonaliter venire non poſſum, quando tu fueris Janue, ipſam viſitabis , eique candelam hanc , quam tot um corpus meum cereum offeres reverenter, humiliter petendo, ut me dignetur altiſsimus Imperatricis Margarethe meritis liberare. Que om- nia tam propter Deum , quam propter compaſſionem promiſit predicta Aldina, cum eſſet Janue, firmiter adimplere. Quid plura? hec infirma portatur ad castrum predictum, Aldina vadit Januam, & die tertia vo- tum implens vadit ad tumulum, votum obtulit, ſanitatem pro Floriſina petit, & ecce die & hora eadem, ut hec facta sunt, ut postea per mu- tuam earum collocutionem patuit, dicta Domina Floriſina a ſuo lanqwore pleniſſime extitit liberata, que omnia ſub teſtimonio ſufficienti ydonea- rum perſonarum ſunt certius roborata; & etiam hoc miraculum per Flo- camontem de Canena publicum Imperiali auctoritate Notarium est con- ſcriptum. Qualiter Dominus Johannes rex Bohemie Comes de Lucemburg contra Matheum Comitem de Trencz cum expeditione proceſſerit anno Domini M. CCC. XV. menſe Junio. Capitulum C. & XXIIII. Ad compeſcendam proterviam, quam acerbam violentiam, (o) quam terre Moravie ſpoliis, incendiis, hominumque abductionibus nequitie ſomes Comes Matheus de Trentſch (p) multifarie, multisque modis in- tulerat , copioſam armatorum multitudinem tam de indigenis, quam alie- nigenis dominus Johannes Rex Bohemie convocat, & anno Domini M. CCC. XV. XII. Kalendas Junii (q) de Praga exiens verſus Ungariam procedebat, statimque, cum idem Rex ingreſsus fuiſset Moraviam, Un- gari quidam audita fama metu tacti propugnacula, que in confinibus & terra Moravie violenter occupaverant, in quibus ſe a facie Regis ſalvari diffidebant, igne apposito, per ſe ipſos voluntarie cremaverunt, & ad Comitem de Trentſch ſuum Dominum confugerunt. Ad caftrum vero, quod Weſſel dicitur , regalis exercitus ſe applicuit, & illud in primo con- (o) Iisdem prorſus verbis incipit , & proſequitur Franciſeus Caput ſuum 28. p. 44. (p) Franciſcus Trencz ſcribit. (q) Minus recte Franciſcus : MCCCXII. Kalend. Julii.

Strana 335
AULÆ REGIÆ. 335 congreſſionis aditu , more bellico, ſcalis ad muros appoſitis, viriliter expugnavit, quo facto flumen, quod Moraua dicitur, (r) ab exercitu Bohemie tranfitur & ante castrum, quod Alba etiam vocatur, exercitus collocatur, istud quippe caſtrum licet in Ungarie terminis fitum ſit, ad Reges tamen Bohemie pridem pertinuit, sed Matheus Comes de Trentsch ipſum, ceſſante reſiſtentia, ſuo Dominio ſubiugavit. Cum autem regius exercitus in gyro castri positus in obsidione moram faceret, ecce Comes prefatus univerſos ſuos aptatos ad prelium coadunat, obſeſſos in caſtro liberare ſatagens, ad exercitum regis cum ſagittis, & arcubus, gladiis, haſtis, & clypeis, facto clamore valido in ydiomate Ungarico, primitus ſatis viriliter & hoftiliter appropinguat, tumultuantibus igitur & in al- tum vociferantibus eisdem Ungaris, iacta quoque tela undique velut nivem ſeu pulverem ſpargentibus, terror in prima congreſſione exerci- tui Regis tantus incutitur, quod magna pars eiusdem terga hoſtibus vertere , fugeque preſidia querere videbatur; fuit namque Bohemico exer- citui timor , & ſuſpicio, quod laterent acriores inſidie in occulto , ſpecies vero fortitudinis Heinricum de Lypa, virum utique strenuum, tunc in- duit, qui ut alter Judas Machabeus ſuis comilitonibus virilis animi con- ſtantiam tribuit, ac eos, qui fugerant verbis, & verberibus viriliter ad prelium revocavit, ſicque cum vexillo regio, quod cum paucis Alema- nis immobiliter in loco campeſtri perstiterat, Bohemicus pariter & Teutu- nicus (s) conglobatus exercitus hoftium cuneos velut telam aranee diffi- pans penetravit, quosdam mactavit, & plures enſe necavit & captiva- vit , (t ) quosdam quoque fune ligavit ; corruerunt namque die illo, ut di- cebatur paſſim, hinc inde in locis sylvanis, quam campestribus centum quinquaginta de Hungaris, (u) unus autem -- - ex Bohemis. (x) Tan- dem fugiente Ungarico populo palma victorie potitur militia Bohemie, & tropheo. Verum quod in Ungariam longe procedere, & inde ali- menta ipsis neceſſaria adducere Regis exercitus propter sylvarum den- ſarum latebras , & viarum diſcrimina non potuit, nec preſumpſit , ſed expenſa, qua exercitus indiguit, non absque labore gravide Brunna (y) ducta fuit , Rex quoque Karolus Ungarie Regi Bohemie ex altero latere in (r) Hæc de Weſſel caſtro & Morava fluvio truncavit Franciſcus. (s) Luzenburgo advo- catus. (t) Franciſcus Mœcenatem ſuum, Henrico de Lypa ſubſtituit: Quidam vero Barones Boemie inquit , cum exercitu Venerabilis Patris Domini Johannis Epiſcopi Pragensis in unum conglobati hostium cuneos veluti telam arance diſſipantes penetraverunt. (u) Idem habet: necati ſunt bene CC de Ungaris. (x) Nonnihil clarius Idem : & niſi unus de Boemis, id eft nonnifi unus ex Boemis necatus eſt. (y) Ex Moraviæ urbe & provincia.

Strana 336
336 CHRONICON in adiutorium non venit, ut promiſerat , (z) placuit igitur Regi Bohemie & ſatrapis eius cum Comite de Trentſch aliqualis compoſitionis amica- bilem, quam idem querebat, concordiam admittere, & ad propria re- meare; Unde factum est, quod ex utraque parte Regis videlicet, & Comitis electis octo arbitris, cauſam diſcidii tractaturis, Rex cum ſuis de obſidione Nove Eccleſie (a) abiit, & Brünnam in die beati Jacobi Apostoli introivit. Habuerat autem in eadem expeditione Rex Bohemie viros mille quingentos more Suevico aptiſſime galeatos, ſed eorum qui induti lori- cis, & toracibus, mitras quoque ferreas, & caſsides gestantes in capi- tibus, ſeque haſtis cuſpidibus, ſagittis arcubus & iaculis exercitabant, in prelio erant plura millia, & fere innumera multitudo. Quantus vero illorum Ungarorum adverſariorum numerus fuerit, nullius ſuper hoc me certa relatio informavit. Eſt mihi hoc certum, per multos ſepe reper- tum,- Uſus armorum gens non habet Ungaricorum: -- Sed quando bellum comittit, ſive duellum, - - Pellicium ſtrictum portat, tunice vel nnictum,— Qui nimis eſt artus, quo stringit fortiter artus.-- Et ſe ſic aptat ad bellum, poſtea captat, -- Ut ſibi fiat equus velox, & cur- ſibus equus, Plures offendit ſuus arcus, quem cito tendit,-- Vul- nera non parva facit, hinc volitando per arva -- Non vult tranquille ſtando pugnare, ſed ille -- Aut fugit, aut agitat aliquem, ſic prelia vi- tat, —- Que fiunt dura ſervando Suevica Jura.-- Sed ſi ſcire velis, ſunt magna prelia telis,- - Arcum tendendo velociter & iaciendo, -- Ex omni parte ſe tali protegit arte, -- Nam iacit ante retro, quod de- bes credere Petro, (b) -- Nec parcunt uni telis volitantibus buni (c)-- Ne fias funus, hoſtis non sit tuus hunus,-- Et cernes cunctos lardo vel carne perunctos.- Ungarice gentes portant curtas quoque mentes. (d)-- Eſt gens iſta levis, iaculis ſeviſſima ſevis, -- Que cum te preſſit Mora- via, quot mala geſſit Ungara turba tibi, nequit dici, neque ſcribi, - Juxta tuos poſtes vicinos hos habes hostes; -- A quibus eripiat te Chri- ſtus, & hoc cito fiat. Item anno Domini M. CCC. XV. circa feſtum ſancti Jacobi facta eſt tanta poſt ficcitatem nimiam diluvioſa aquarum in- undatio in quibusdam partibus Bohomie, & Moravie, qualem raro ali- quis meminit nostris temporibus exstitifse, specialiter tamen flumen Albea pro- (z) Has omnes circumſtantias truncavit Franciſcus. (a) Cum antea author dixit Joannem cinxiſſe & oppugnaſſe caſtrum Albam , hic ait receſſiſſe eum ab obſidione Novæ eccleſiæ ; hodie locorum mutatis nominibus , quæ ea fuerint , definire arduum. (b) Id eſt Authori huius Chronici Petro dicto. () Id est Hungari. (d) Ita codex ſed le- gendum: veſteso

Strana 337
AULÆ REGIÆ. 337 propriun excedens alveum per loca circumiacentia ſpatiebatur campe- ſtria, ſtabula inebriabat, & horrea ſecum quoque deducens, evulsit plurima molendina; porro in tantum ſe flumina in altum creſcentia ele- vaverunt, quod plures in villis adiacentibus littora ultra ſepes & hoſtia navigio remigabant. (e) Eodem anno in diverſis partibus populi inventi sunt heretici, qui obmiffis & contemptis clavibus Eccleſie in quibusdam conventicularibus latibulis confeſſionem ſuam aliis laicis facere ſunt com- perti, & de illis in ſexu promiſcuo infra menſem unum Prage qua- tuordecin ſunt cremati, plures accepta cruce agere penitentiam pro- miſerunt. De electione duorum regum in Imperio Romano. Qualiter mortuo ſereniſſimo Heinrico Imperatore ſeptimo duo Reges Alemanie ſub diſcordia ſunt electi. Capitulum CXXV. Poſt diſceſſum divi Heinrici Imperatoris VII. anno ſub eodem M. CCC. XIII. menſe Septembri reverendi Domini Petrus Maguntinenſis, Baldevinus Treverentis, ac Johannes Colonienfis Archiepiſcopi circa Con- fluentiam pariter venerunt, facro tunc vacante imperio, de competente Principe proviſuri; Sed, ut ego, tunc ibidem preſentialiter constitutus, vidi, de negotio tam arduo arto in tempore concordare non poterant, ex unanimi conſilio alium latiorem conveniendi, & tractandi terminum prefigebant, ſub quo aliorum Principum Electorum votum & propoſi- tum requirere diſponebant. Denique proximo ſequenti menſe Junio iterum predicto loco iidem tres Archiepiſcopi preſentibus ſolempnibus ceterorum Principum nuntiis de Romano eligendo Principe voluntates inter ſe ſagaciter investigant, & velud antea, diſfentientibus affectibus, vice iam altera minime concordabant. Johannes namque Colonienſis Archi- epiſcopus triginta milium marcarum promiſſione, avaro inſtigante ani- mo, depravatus, volebat tantummodo Fridericum Ducem Auſtrie Al- berti Romanorum Regis filium in Regem eligere, e contrario Treveren- ſis, ac Maguntinenſis Archiepiſcopi conabantur Johannem Regem Bohemie Tom. V. Monum. U u ad (e) Hanc inundationem cum ſtrictim retulit Franciſcus, prætermifit ſuperiores verſus, item & ſequentem memoriam de hœreticis,

Strana 338
CHRONICON ad Imperii faſtigium ſublimare, (f) nuntii vero ceterorum Principum cepere diversi diversis partibus adherere; Tandem cum tantum ſchiſ- ma inter Electores, ac tumultus in populo fieret, miles quidam surgens, indicto manu ſua filentio, hec locutus eft coram nobis, & omni populo inibi congregato. Vobis, inquit, o Principes, & abſentium Ambaſia tores dominus Maguntinus, qui in electione, tempore vacationis ſacri imperii , omnium Principum eſſe dinoſcitur Decanus , autoritate ipſius Imperii mandat, ut qui in electione Romani Principis jus fuum optinere, & exercere desiderat, hoc anno XIII. Kalendas Novembris in Franken- furt veniat , & ibidem votum ſuum exprimere non obmittat, qui non venerit, iure ſuo pro iſto tempore ſe privabit. Hac prolata ſententia omnes abinde diſceſlimus sine mora. Interea Treverensis & Maguntinen- ſis Archiepiſcopi perpendentes, quod in Johannem Regem Bohemie propter defectum etatis legitime, ut puta, qui primo tunc annum XVII. ceperat attingere, Electores ceteri vota fua nollent transfundere, nec Ducem Auſtrie hii duo vellent admittere , miſſis nuntiis ad Lodowicum Ducem Bavarie, ipsum hortantes, invitant, ut pro vacantis imperii apice nequaquam negligat laborare. Nempe idem Dux Lodowicus eodem an- no menſe Februario precedente contra Fridericum Ducem Austrie in cam- peſtri prelio triumphaverat, nec non circiter trecentos de Comitibus mi- niſterialibus, ac libere conditionis nobilibus viros famoſos ceperat, unde ob hoc nomen ſuum celebre, atque preclara gloria ipfius in auribus mul- torum Principum ſe latius diffundebat. Hac itaque fortunata, quam in- ſperata percepta legatione mox iter arripit, ad Maguntinenſem ac Trevi- renſem Archiepiſcopos pervenit, ubi ex mutue collocutionis affatibus eius naturalis ac benigna industria horum, quam (g) vifitaverat, Principum animos ad ſuum obtinendum propoſitum favorabiliter inclinavit. Nihil- ominus Fridericus Dux Austrie hinc inde legatos fuos mittit, munera promittit, & ubi vox impetrare non ſufficit, res accedit. Post elapsum itaque prediffiniti temporis, ecce terminus electionis appropinquat, & ad veniendum in Frankenvurd quilibet inter Electores Principes, quanto valet, valentius, & decentius aptari festinat, anno igitur Domini M. CCC. XIIII. VII. Kalendas Novembris tanta Principum, Comitum, ac militie mirifice eſt copiositas in Frankenfurd congregata, quanta & qualis noſtris (f) Hæc ſumme honor fica genti noſtriæ Franciſcum reſecuiſſe miror , qui hujus capitis br viſfimum compendium capiti ſuo 28. p. 44. ſubnexuit , quod autem hoc inſum compendium ex authore noſtro excerpſerit produnt ſubſequentes verſus , quos omnes. præter ultimum ad verhum exſeripfit. (g) Corrige: quos, 338

Strana 339
AULÆ REGIÆ. 339 nostris temporibus, ut dicitur, insimul non est viſa. Siccine (h) in lit- tore fluvii Mogoni contra plagam Aquilonalem Lodowici Ducis Bavarie & ſuorum fautorum exercitus iacuit, in alio quoque latere fluminis eius- dem contra meridiem Fridericus Dux Austrie ſe cum ſuis adiutoribus collocavit. Itaque die predicto, que tunc cum feſto beati Luce Evan- geliſte concurrerat, (i) hora quaſi nona Petrus Maguntinenſis, Baldwinus Treverenſis Archiepiſcopi, Johannes Rex Bohemie, Woldemarus Brande- burgenſis Marchio ibidem preſentialiter constituti (k) Lodowicum Ducem Bavarie in Principem Imperii Romani & Advocatum Ecclesie eligunt, canonice & affumunt. Ex parte vero altera in eadem hora Johannes Co- lonienſis Archiepiſcopus, Rudolfus Dux Bavarie Lodowici tunc electi ger- manus, & Johannes Dux Saxonie (1) Fridericum Ducem Austrie eſſe Re- gem Alemanie altius proclamarunt. O quantus strepitus tunc fit, quan- tusque mugitus, -- Pars fremit adverſa, clamant alii vice versa, -- Efficitur multus mox in populoque tumultus : -- Hii Ludowicum laudant, alii Fridericum. Et niſi fluxiſſet ibi Moganus, inde fuiſset -- Mox ingens bellum generatum, five duellum, -- Quod deſtruxisset hos, ac alios necuiſset. Porro unus exercitus ad sibi contrarium accedere non potuit, quia per aquam ſolum tranfitus patuit, urbs Frankenvurd per triduum clauſa fuit, die vero tertia, electione iam diſſona celebrata, cum civitas eſſet aperienda, Fridericus Dux Austrie valde mane ante diluculum re- cedendo movere incipit ſua castra, fustinuerat enim ipfius populus gra- vem ibi famis penuriam, & quia exercitum tunc habuit Duce Bavarie multipliciter pauciorem , quo deſcendente Lodowicus Rex novus civita- tem Frankenvurd cum Principibus pluribus & octo millibus armatorum, in magnis dextrariis ſedentium, omnibus occurrentibus & applaudenti- bus, accedit & ingreditur, ac ab inde post pauci moram temporis Aquis- grani proficiſcitur , per Dominumque Petrum Maguntinenſem Archie- piſcopum ibidem in ſede Regum collocatur, nec non regio Diademate una cum Margaretha ſua conjuge ſolempniter insignitur. Ostendit nam- que Maguntinus Archiepiſcopus Papalia , quam Imperialia privilegia, quod per ipſum de jure sit regum Alemanie dominatio (m) celebranda, Au- U u 2 (h) Lege ſicque , aut ſic itaque. (i) Vitiatus igitur eſt ſupra numerus VII Kalendas, le- gendumque: XV Kalendas, nam in hane diem festum S. Lucæ incidit. (k) Errant igitur quique Germaniæ ſcriptores , qui Joannem Regem noſtrum non adfuiſſe , & tantum per ambaſiatores ſuos elegiſſe ſcribunt. (I) Ex his magis convincitur in- strumentum apud Leibnitum Part. I. Cod. Jur. gent. n. 36. sublestum, aut certe vitiatum eſſe , ut jam plures eruditi advertere , nam id Joannem Ducem Saxoniæ accenſet Electoribus , qui Ludovicum elegerunt. (m) Lege: coronatio,

Strana 340
340 CHRONICON Audiens autem Johannes Coloniensis Archiepiſcopus, quod Lodowico Ma- guntinenſis Dyadema impoſuerit; ipſe ſuo conſuetudinario fungi volens officio, Fridericum Ducem Auſtrie in Bunna ſuo oppido in menſe Janua- rio fimiliter coronavit, ex hoc poterit bene dici: Diſsimiles leges fiunt, cum ſunt duo Reges, -- Cum duo ſunt capita, tunc ſalva nequit fore vita, -- Solo ſub capite poteris tu vivere rite, -- Vnus fit Princeps, plures non opto deinceps, Nam bene dicenti cuidam credo ſapienti: Entia, inquit, nolunt male diſponi, (n) nec est bona pluralitas Princi- pum. Unus ergo Princeps. (o) Ex horum itaque Regum duorum di- ſcordia ubique ſurgunt diſcidia , comittuntur paſſim prelia , & in omni- bus fere partibus Alemanie ſuboriuntur pericula infinita. Suevia, Alſa- tia, Renique ſuperiores Comites, paucis duntaxat exceptis, ferunt au- xilium Friderico; Spira vero & Wormacia, Maguntia, Colonia cum Nüernberg & Auguſta cum pluribus ipſarum civitatum epiſcopis & infe- rioris Reni Comitibus astant fideliter Lodowico, Coloniensis tamen epiſco- pus Comes de Naſſow , atque Craft dictus de Hohinloch, licet plurima contraria ſustineant, Friderico tamen usque hodie astare non ceſsant; si- militer Lodowicus de Ottingen & de Wineberg Comites, licet in Suevia Dominia ipſorum habebant, Fridericum tamen impugnant. Sic ſunt con- fuſa omnia, conſurguut undique bella ; stuporem etiam vehementer omni- bus audientibus ingerit, quod Rudolfus Dux Bavarie multociens factam cum Lodowico germano ſuo concordiam ruperit, & in eiusdem fratris ſui prejudicium Friderico de Auſtria voto, & viribus usque adhuc afli- ſtere non obmittit. Porro jacturam honoris, quain ex fratris contemptu idem Rudolfus pertulit, modo ſentit, nam ipſe quodam iuſto Dei judicio, quam le- gali dampnatus ſententia, a toto suo Ducatu eiectus exulat, & in Wor- macia ſex tantum contentus famulis velut profugus peregre stat, hunc vero deiectionis laqueum uxor ſua, de Naſſowe progenita, ſuggestione nepharia contexuit, quod dum Lodewicum, ne conſequeretur imperium, impedire queſivit, ſe ipſam & maritum cum heredibus in ultimum ex- terminium perduxit. Semen enim diſcordie inter fratres hos ſeminare hec femina idcirco querebat, ſcilicet, ut dum Rudolfus Lodowicum ſup- primeret, ſua poſteritas extincto fratre totum dominium Bavarie poſſi- deret. (u) Exiſtimo hallucinationem eſſe ſcribæ , qui multiplicari vocem in authentico exaratam per vocem male diſponi reddidit. (o) Hie vocis unius hiatus eft, ut verofimillime exe plendus sit per rocem: ſit.

Strana 341
AULÆ REGIÆ. deret. O perfida, & detestabilis intentio, qua quis ditare desiderat ſe, & poſteros ex patrimonio alieno! O quam ceca est honoris mundani & humane cupiditatis ambitio, que fratrem a fratre ſegregat, & aggerat in inimico! flebiles non immerito naturalis amoris vnitas promere po- terit querelas, quod, quos ex eadem radice originalis produxit nativitas, ſolutis & neglectis amicitie nexibus, honoris obtinendi ambitu occultas contra ſe moliuntur insidias, & contradictiones etiam suſcitant manife- stas. Albertus quippe Rex Romanorum, Friderici iftius pater, mater quoque Lodowici ex eodem ſunt utero procreati; hec propinqua con- ſanquinitatis nequaquam obſtat linea, quin adhuc, utcunque poterunt, iſti conſobrini facere cogitent invicem ſibi mala; a primo namque ele- ctionis ipſorum tempore ipsi, quam homines eorum nunc circa Spyram, nunc circa Augustam, & hinc inde ſepius contra ſe acies bellicas fortiffi- mas direxere, non tamen adhuc generali campestri prelio pariter con- flixere, ſed qui fragiliores fuerant, fortioribus maluerunt cedere, quam ex dubioſo certamine tropheo forte carere. Verum tamen in diverfis partibus utriusque fautoribus ſepius alternatis vicibus inferuntur pericula, & precipue Friderico in provincia, que Sweycz (p) & Uberach dicitur, Leupoldo fratre ſuo vix evadente, fere duo millia pugnantium per po- pulum ſatis inermem & humilem ferro, & fluvio sunt extincta. Iste est annus Domini millesimus CCC. XV. electionis vero iſtorum duorum Regum ſecundus, & adhuc non eſt, proh dolor ! finis diſcordie & con- ſumatio peſtis huius, adhuc globus (q) volvitur, ſed quando, & ubi reſidere incipiat, penitus ignoratur; (r) Sed Deus hoc faciat cito, quod concordia fiat-- Hos inter Reges, ne luat ampla seges. 341 De captivitate Heinrici de Lypa, & de pluribus incendiis. Qualiter propter captivitatem Heinrici de Lypa diſturbium in regno Bo- hemie ortum fuerit, & propter hoc Dominus Treverenſis Archiepiſco- pus in Praga cum Maguntino Archiepiſcopo venerit. Capitulum C & XXVI. A principio egreſſionis ſue in Bohemiam inclitus Johannes Rex iuxta ſe frequenter plurimos de Alemania Comites ac Nobiles ſapientia quam potentia inſignes habere conſueverat, quorum fretus conſilio singula fere ſui (p) Hie rurſum unius voeis hiatus. (q) Seu fortunæ rota. (r) Tot tantaque memoratu digniſſima , qua ratione Franciſcus truncaverit , quis conjectura aſſequatur ?

Strana 342
CHRONICON 342 ſui regni negotia diſponebat, quibus & viciſſim regalia beneficia, & officia conferebat, videntes autem Regni Bohemie Barones ſe nonnun- quam a ſecretis Regis tractatibus ſequeſtrari , (s ) lucrumque & pecunias, quas prius tollere didicerant, extere (t) nationis manibus attrectari, in- vidia, que proſperis inſidiatur alienis eventibus, in quorundam magnatum cordibus non diftulit nerviciter radicari. Namque ſolent gentes quecun- que, quod advenientes -- Alterius terre nequeunt ſecum bene ferre, - Sic quod ditentur ipſi nimis, & dominentur.- Sed ſi miſcentur ſimul, aut habitare videntur - - Gentes ex terris variis, inhyant niſi querris. -- Hoc inquilinus non fert, quod eum peregrinus -- Opprimat, aut ledat, ſed quod de rure (u) recedat, -- Hoc petit, ac orat, & toto poſſe labo- rat. Unde regni nobiles crebro privata concilia & familiaria colloquia celebrant, vias omnes, quas valent palliata sollicitudine ad eliminandum de regno Alemanos excogitant, demum regalibus aſpectibus talibus cum affatibus ſe repreſentant. Domine, inquiunt, Rex veſtra naturalis in- duſtria liquido regni ſtatum & conditiones hominum intelligit, nichilo- minus tamen & de hoc exponere ipſa fides, qua vobis adftringimur, enucleacius nos compellit. Ecce iſti hoſpites, qui in regno funt, simul avaritie student, fiscum regium eviſcerant, solum ad hoc cura frequens ipſos ſollicitat, ut pecunias per fasque, nefasque congregent, & dedu- cant, caſtra & beneficia regni plura occupant, & tamen pacem in stra- tis facere non ſufficiunt, nec laborant, nobis autem, qui in regno nati & Regi famulari parati ſumus, si domine Rex vos curaretis credere, at- que beneficia terre comittere, optime valeretis hec omnia diſpendia pre- cavere, per vos pax fieret, Rex, & regnum proficeret, & que fic mo- do deducitur in regno (x) pecunia, remaneret. Totiens huius impor- tune petitionis inſtantia cum minarum adiectionibus repetitur, quod tan- dem, quod petitur, exauditur. Dominus itaque Bertoldus Comes de Hennenberg, Ulricus Landgravius de Lucemberg (y) extra Bohemiam, Dytenus iuvenis de Castello extra Moraviam cum pluribus aliis Teutonie nobilibus exeunt, & ad propria redeunt, ſeque Bohemici Magnates de regnis & regni negotiis totaliter intromittunt. Anno igitur Domini M. CCC. XV. menſe Aprilis Johannis Regis regni anno quinto Heinrico de Lypa in Bohemia, Jeſchoni de Wartenberk in Moravia, conſentien- tibus fere univerſis regni nobilibus, per ipſum Regem omnia ſunt re- galia (s) Iisdem prorſus verbis denuo Franciſeus Caput ſuum 29. orditur p. 45. ram Franciscus ex terre. (u) Id est de terra. (x) Pro: educitur e regno. ciícus habet de Leushenberch. (t) Perpe- (y) Fran-

Strana 343
AULE RECIA. galia negotia recomiſſa. Hiis itaque gestis pax, que ſperabatur, non venit. Expeditio expeditioni, exactioni exactio cottidie ſuccedit, pro- fectus regi, ut putavimus, non ſuccrevit, ſed de vrbora Kuthnensi & moneta, que tunc feptimanis fingulis quingentas, aut fexcentas mmarcas Regi ſolvere debuit, marcas ſepe tantum ſedecim ſeptimanatim pro ex- penſis regalibus Rex ſuſcepit, reliqua vero tota pecunia prout Heinricus de Lypa Camerarius existens diſpoſuit, fuerat diſtributa. Excrevit in- ter hoc, arridente fortuna, Heinricus de Lypa ſuper omnes, qui erant in Bohemia, acerevit pariter ipſius fama, gloria, Curia, ac ingens fa- milia, ita quod multo copioſior ipſius, quam Regis facta est clientum. ac militum ſubſequens, ac previa, cum incederet, comitiva, omnia ſub- iacent ſuis nutibus ſuisque iuſſionibus , Rex ſibi obtemperat & populus univerſus, ſed die michi, quod modo quero: O tu fortuna, que te va rias quaſi luna,- Et neſcis stare, si sic cupias habitare— Sub ſtabili (z) ſorte, quod & hoc velis, ecce precor te. (a)-- En ego fortuna, ſi sta- rem forte ſub vna, (b)- - Et non mutarer, nunquam fortuna vocarer. Nam mea raro rota ſcit stare, ſed eft quafi tota - - Cotridie mota, facit hinc bona, nune mala vota: Hunc premit, & ſursum poſt elevat, & cito rurſum, —- Qui ſedet in throno, par incipit eſſe colono. - - Qui ſtat, conſpiciat, ut non cadat, ac ita fiat - Ultimus ex primo, quando reſidebit in immo. Et neque deſperet homo, ſi ſibi forſan adheret - Sors quoque ſic dura, ſe mutant talia Jura. (c) Cum igitur fortunato- rum eventuum Heinricus de Lypa staret in cacumine, amicorum ac fa- mulorum circumfultus valida multitudine, ita quod ſe putaret falli , aut deici non poſſe, ecce quidam regni Magnates, quorum nomina, quia nota ſunt, ſuperſedi ſcribere in hoc volumine, ſub cuiusdam fidelitatis velamine Regem adeunt, dixeruntque: Fraudis doloſe vobis Domine Rex, Heinricus de Lypa latentes inferre inſídias molitur, quibus si non maturius occurritur, a vobis vite ſanitas, ac regalis dignitas auferetur. Guibus ſuggeſtionibus occultis, ventura non proſpiciens Regis & Regine puritas aures credulas prebuit, & ut opportune Heinricus capiatur uter- que conſenſum apponit. Igitur Heinricus anno Domini M. CCC. XV. VII. Kalendas Novembris in castro Pragensi coram Rege per Wilhel- mum de Waldeck dictum Leporem armata manu capitur, in Anger- bach 343 (z) Codex primum habuit stali, posterior verus manus superpositis literis bi correxit sta- bili, ſed legendum eſſe: tali ſenſus ſnadet. (a) Scilicet : mihi reſponde. Nam ei ſequentibus verſibus fortuna reſpondet. (b) Scilicet ſorte. (2) Præter hos, & ſu- periores verſus pleraque iisdem verbis reddidit Franciſeus.

Strana 344
CHRONICON 344 bach (d) caſtrum mox deducitur, ubi turri ſub duodecim virorum cu- ſtodia diligenter mancipatus, vinctus cuſtoditur. Quo facto mox in cunctis regni finibus inexplicabilia ſurgunt diſturbia, ubique videntur incendia & ſpolia, & lamentationi. (e) Cantare Ve, & Ve incipit Bo- bemia fere tota. Omnis enim Heinrici de Lypa generatio, que de Ro- nowe dicitur, cum ſuis fautoribus & aſſumptis ſibi externis predonibus pariter congregatur, & in Regis preiudicium in opido Bohemicali Broda cum quingentis galeis collocatur, volebant enim iſti per hoc Regi ter- rorem incutere, captumque Heinricum fîc eripere, aut ſaltem montem in Kuthnis aut aliqua de circumiacentibus civitatibus hoſtiliter obtinere. (f) Interea Boleslaus Dux Wratislviensis Elyzabeth Regine ſororius ad Re- gem venit, ipſumque verbis conſolatoriis ac polliticis auxiliis fortius ani- mavit; Sic itaque Rex, qui ad partes Reni pro adducenda militia ire perſonaliter diſpoſuerat, per ſe Reginam in festo Nativitatis Domini ad Lodowicum Romanorum Regem Regine avunculum transmiſit , ipſe quo- que Rex interim cum Wilhelmo dicto Lepore, Petro de Rosinberg, & cum amicis Thobie de Bechin hoſtibus viriliter reſtitit, & tres civitates, videlicet Mutam, Policz, Germer, (g) quas Elyzabeth Regina dicta de Grecz, noverca ſcilicet Elyzabeth Regine, dotis nomine tenuerat, consen- tientibus urbium illarum incolis, expugnavit. Ista namque duorum Re- gum Bohemie relicta Heinricum de Lypa propter fidem & fervitium fa- vore precipuo gratioſius fuerat proſecuta, unde stare incipit cum parte regi Johanni adverſa. Fiunt igitur hinc inde, turbis hoſtiliter congre- dientibus, particulares conflictus, & iam hunc, iam illum conſumit gla- dius, & alter deducitur captivatus. Eorum autem omnium, qui adver- ſus Regem dimicant, Johannes de Wartemberg Peneschii filius exftitit Capitaneus, (h) vir utique magnanimus, ftrenuus, & miles famofiſſimus, qui dum quandam munitionem ecclefie prope Greez, que Coftel (i) di- citur, impugnaret, ſcilicet anno Domini M. CCC. XVI. in vigilia Epi- phanie Domini, tactus in facie baliste iaculo, ibidem ſubito est extinctus. Strenuus hic miles actus committere viles-- Raro conſuevit, eius ſed glo- ria crevit -- In terris multis. Quis erat, si noſcere vultis?- - Ipſe fuit juvenis fortis, natus quoque venis -- Nobilibus, largus, animoſus, in (d) Franciſeus caſtrum voeat Thirzow. An forte illud Germanicum , iſtud Bohemicum ejusdem caſtri nomen eſt? Et hem! cum in arcibus Balbini quæro, reperio id eum affirmare Dec. 1.l. 3. c. 8. §. 2. p. 98. (e) Corrige lamentationes. (f ) Has turbas de Henrici genere, fautorumque ſuorum prætermisit Franciſeus. (g) Id eft: Jaromi- rium. (h) Id eſt : Bellidux. (i) Fvanciſcus vocat locum Koſtelecz.

Strana 345
AULÆ REGIÆ. 345 in actibus argus, - Quitquit ſpectabat ad honores, illud amabat; -- Hinc digneris ei dare Chriſte locum requiei, - Ne ſua mors ſubita pri- vetur perpete vita. Labes tamen infamie Johannis iſtius Militis glo- riam non modicum obfuſcavit, quia circa caſtra Moravie, Eychhora, Bi- ſencz & Grez, que a rege ſub fide in fevdo receperat, requifitus, & per regem ammonitus, minime reſignavit. Cum hec fierent, dominus Petrus de Roſinberk conſiderans , quod Heinrici de Lypa liberatio in longinquum ſe protraheret, filiam eiusdem virginem, que ſibi deſponſationis annulo deſponſata fuerat, repudiavit, & ſic Dominam Violam Ducis de Tèſchin, iuvenis Wenceslai Regis re- lictaim, annuente Rege Johanne ſibi matrimoniali federe copulavit. Per has nuptias Petrus de Rosinberk Regi arcius astringitur, & cognatione illius, cuius contempſerat filiam, amicitie nodum ſoluere conprobatur. Tandem licet Rex in locis campestribus ante castrum Budinam cum exer- citu de Polonia (k) & Miſna congregato iscens cunctis ſuis hoftibus for- tior exſtiterit, occulte tamen traditionis molimina tam a ſuis, quam alie- nis sibi inferenda metuit, miffis nuntiis dominum Baldewinum Treviren- ſem Archiepiſcopum ſuum patruum, ut in Bohemiam veniat multiphariis precibus invitavit, qui patris amantis more anguftiato ſuccurrere defi- derans filio una cum Domino Petro Maguntino Archiepiſcopo anno Do- mini mileſimo trecenteſimo XVI. Menſe Aprili venit in Bohemiam cum quadringentis (l) magnis dextrariis, electaque militia, & exercitu glo- rioſo. Septimo Kalendas Aprilis eiusdem duobus Archiepiſcopis in Pragam venientibus tractatus pro Henrico de Lypa incipitur, & poſt multa media ad hoc deducitur, quod obligatis novem castris, & sex de nobilibus terre Regi afſignatis obſidibus, Heinricus de Lypa, qui ſex menſibus captus in Angerbach iacuerat, ut cum rege concordare valeat, liberius XV. Kalend. Maii a vinculis liberatur. Nunc nova tra- ctantur, & tractatus renovantur; -- Sed quid succedat, nemo ſe noſcere credat. Per idem tempus cometa quedam fatis notabilis verſus plagam ſeptemtrionalem menſe Novembri apparuit, que in fine Menſis Februa- rii ſuum curſum (m) periodum terminavit. Hec cometa duravit a fe- ſto beati Andree usque in die Mathie. Eodem tempore anno ſcilicet Domini M. CCC. XVI. in die Tyburtii & Valeriani igne domeſtico, qui in platea Judeorum incipiens usque ad portam beati Martini iuxta murum ſe diffu- Tom. V. Monum. XX de- (k) Id eſt: Silefia. (l) Franciſcus habet : DC. magnis dextrariis. (m) Lege: ſui curſus.

Strana 346
346 CHRONICON derat, Pragentis civitas dampnabiliter est cremata, post hoc incendium die duodecimo iterum alia circa eccleſiam beati Valentini maxima adu- ſtio eſt ſecuta. (n) Quecunque hactenus hic notavi, non ideo ſcribere curavi, quia mihi ex hoc delectatio aliqua fuerit, ſed ut quilibet, qui iſta legerit, intelligat quan ſubito mundus, & concupiſcentia eius transeat. (o) De filio primogenito Johannis regis bohemie. Anno Domini M. CCC. XVI. pridie Idus Maij hora prima in civi- tate Pragenſi natus est Wenceslaus Domini Johannis Regis & Domine Elyzabeth Regine Bohemie & Polonie primogenitus, in cuius ortu factum eſt gaudium & tripudium omnibus, qui Regis & regni proſpera dilige- bant. Hic puer tertio Kalendas Junii, in die videlicet sancto Pentheco- ſtes in eccleſia kathedrali Pragenſi in preſentia Domini Baldewini Archi- epiſcopi Trevirenſis, Domini Johannis Pragenſis, & Domini Hermani Priſicienfis (p) epiſcoporum per Dominum Petrum Maguntinum Archi- epiſcopum, vociferantibus & acclamantibus pre gaudio univerſis, ſacri fontis Baptiſimate solempniter est renatus. Iste puer menſe Septembri in Burgelinum ducitur Domino Wilhelmo Lepori preſentatur, & menſe Martio in Pragam incolomis est reductus. Qualiter Dominus Johannes Rex Bohemie & Polonie cum Domino Baldewi- no Treverenſi Archiepiſcopo circa flumen Nectarim adverſus Friderieum Ducem Auſtrie pugnavit anno Domini M. CCC. XVI. Capitulum C. & XXVII. Poſtquam Dominus Henricus de Lypa intervenientibus pluribus tractatibus, & promiſſis de ſuis fuiſſet captivitatis vinculis liberatus, no- viſſimus error priove peior efficitur, & pax, que ſperabatur, minime ſequebatur, verum tamen primo quidam nobiles Heinrici de Lypa con- ſangwinei ſub verbis pacificis in dolo Regi multa de pace ſervanda pro- miſſa faciunt, ſed paulatim ad inimicitias patentes prorumpunt. Interea Dominus Lodowicus Romanorum Rex audiens, quod Fridericus Dux Au (n) Has duas memorias truncavit Franciſcus. (o) Hæc rurſum minio ſcripta ſunt. (p) Ambigue vox hæc ſcripta ; Franciſeus vero epiſcopi iſtius memoriam , uti & quod filius Wenceslaus in Burgelinum, ſeu Birgleis & Krziwoklad dictum caſtrum, dedu- ctus fuerit , reſcidit.

Strana 347
AULÆ REGIÆ. 347 Austrie ſuus adverſarius per Sueviam in Reno cum valida multitudine hominum deſcenderet, domino Johanni Bohemie & Polonie Regi, Domi- nis quoque Petro Maguntino, Baldewino Treverensi Archiepiſcopis ſuos legatos & epistolas in Bohemiam dirigit, & eorum sibi auxilium ferri pe- tit. Sic mox quod petitur, accipitur, quod queritur, invenitur: Rex namque Johannes petitioni omnium regni nobilium annuens, regnoque ſuo de pace post ſe ſervanda providere cupiens, Dominum Petrum Ma- guntinum Archiepiſcopum regní pro ſe conſtituit Capitaneum , ipſeque cum patruo ſuo domino Baldewino Treverensi Archiepiſcopo in octava beati Laurentii de Praga exiens ad Regem proficiſcitur Romanorum. Paucos autem Bohemie nobiles ſecum Rex in exercitu ſuo duxit, ſed Do- mini Treverenſis homines sibi applicans, de Alemanie diverſis partibus ſibi etiam plurimos ſociavit. Hii itaque, Rex & Archiepiſcopus tertio Kalendas Septembris cum Lodowico Romanorum Rege prope Nürenberk conveniunt verfus Nollingam civitatem Suevie, ubi Dux Auſtrie ſua ten- toria fixerati, pariter procedunt, igitur Lodowicus Fridericum hoſtiliter viſitat , & tantum audacter ſe ad ipſum applicat, quod utrius- que exercitum flumen, quod Nectarus dicitur, tantummodo dividebat, uterque applicantur littori & terribilibus oculis & jocis odiofis ſe mutuo non definunt intueri. Jacuit tamen Fridericus cinctus munitione in mon- te, Lodowicus in valle, potuit igitur Fridericus cum voluiſſet alios inva- dere , ſed non invadi. Porro cum diebus quinque contra ſe hii Princi- pes hoſtiliter iacuiſſent, & hinc inde paſſim plurima dampna ſuſcepiſ- ſent, ecce tertio decimo kalendas Octobris die Dominico hora veſpertina clamor validus extollitur , & prelium iminens nuncciatur , ſurgunt ad clamorem Principes, armantur milites, vexilla, & galearum infignia eriguntur, hii enim qui de parte Lodowici fuerunt primi prelium ince- perunt, flumen, licet graviter, tranfire ad adversarios gestiunt, at illi, quantum poterant, reftiterunt, totum autem pondus prelii in mediis Nectari vertebatur fluctibus, ita quod ubi prelium fuerat factum majus, quosdam abſorpſit fluvius, alios occidit gladius, quosdam, qui non auf- fugerant, detinuit inimicus, durat hoc bellum usque ad ſolis occaſum. Ludowici itaque exercitus, opitulante Deo, prevaluit, & ex hiis, qui cum Friderico fuerant, XII. Comites cum aliis centum & quadraginta militi- bus, & viris militaribus captivavit & (q) ex hiis, qui cum Friderico fuerant; mille vero, & quingenti dextrarii in eodem prelio sunt occiſi in acie. Huius certaminis congreſſione dominus Johannes Rex Bohemie & Xx2 Po- (q). Hæe conjunctio ſuperflua.

Strana 348
CHRONICON 348 Polonie Baltheo militari cinctus eſt, & alios plurimos cinxit, (r) & eo- dem die ut novus miles gloriofiſſime, ut ſtupor fuit videntibus, dimi- cavit, ſequenti vero die Rex Lodowicus pro adducendis expenſis (s) ver- ſus Helprunnam cum ſuo incipit exercitu procedere , ut ſit plus muni- tus, Fridericum ſuum adverſarium acrius valeat impugnare. Proceſſit autem & tunc Johannes Rex Bohemie una cum Domino Baldewino Tre- verensi archiepiſcopo verſus Lucenburk ſuam propriam Comitiam, ubi adhuc manet, & neſcio quando redeat in Bohemiam terram ſuam. Porro Fridericus Dux Austrie Regis Lodowici non exſpectavit reditum, ſed cum ſuis incipit aſcendere Renum. Interea Dominus Petrus Maguntinus Ar- chiepiſcopus, qui pro Rege Johanne in Bohemia remanſerat Capitaneus, pro pace laborat pro viribus, ſed proh dolor! dulciloquio nobilium de- ceptus, nullus omnino ſuum laborem conſequitur pacis fructus. Videns autem idem Maguntinus, quod nichil per verba blanda in regno pro- ficeret, ſed quod ubique malum diſcordie ſuccreſceret, tandem tedio ductus, & etiam per Lodovicum Regem Romanorum vocatus anno Do- mini milleſimo CCC. XVI. VI. Idus Aprilis infra octavas Paſce de Pra- ga exiens verſus Nürenberg, ubi ipſum Lodowicus Rex preſtolatus fue- rat , dirigit ſuos greſſus , quo abeunte & Domino Johanne Rege Bohe- mie fimiliter abſente, totius regni cura, & regni quoque (t) incumbit inclite Domine Elizabeth Regine. Adiuvabit eam Deus vultu ſuo, & dextera Domini, oro, protegat hanc, & regnuim amen. De peſtilentiis, que evenerunt in diverſis mundi partibus anno Domini Mileſimo trecenteſimo XVI. Capitulum C. & XXVIII. Iste annus Domini M. CCC. ſextus decimus tot in ſe pestilen- tias & miſerias continet, quod eas audire auris refugit, mens stupeſcit; in hoc anno, ut ſupra diximus, cometa quedam in parte Aquilonari ap- paruit, que diſponente Deo plurima pericula nuncciavit, estatis nam- que tempore contra naturam huius temporis facta eft ex continuatis ym- bribus tam copioſa aquarum habundantia, quod more diluvii in locis pluribus ſubverteret edificia, muros, & caſtra. In partibus Saxonie tantum Albea fluvius excrevit, quod quadringentas, (u) & quinquaginta villas aque vicinas cum hominibus & pecoribus pariter delevit, in Au- ſtria, (*) Videlicet Romanortim Rex. (s) Hane vocem author paſſim pro commeatu adhibet. (t) Hæc repetitio ex oſcitantia ſcribæ enata. (u) Franciſeus habet : DC,

Strana 349
AULÆ REGIE. ſtria, Polonia, Ungaria , & Miſna de hoc diluvio omnium hominum que- rimonia nuncciabat infinita pericula eſſe facta; Hec aquarum inundatio campos, & valles cooperuit, fenum & ſegetes diſtruxit, ſecumque plura, que rapuit, deduxit. Subſecuta est lacrymoſa mors hominum, & tan- tum mors prevaluit, quod in plerisque villis, & civitatibus fovee pro- funde fierent , que mortuorum inſimul plurima corpora velut mortici- nia operirent; bladum, fenum deficit, deficiunt & paſcua, ut eſurire & interire incipiant homines & iumenta. Retulit nobis Dominus Petrus Maguntinus Archiepiſcopus, quod infra dimidii anni tempus in civitate ſolum Meczenſi (x ) quinquies centum millia hominum mortua ſunt, nihilominus equos, oves & boves, & univerſa pecora campi necuit pe- stilentia huius anni, oves enim plures quam mille, exceptis aliis anima- libus premortuis, que ad Aulam regiam pertinuerunt, in grangiis perie- runt. Estatem hanc fluminibus non fructibus fertilem hyemps aſpera ſubſequitur, adducens nivis copiam, frigorisque rigorem. In hac hye- me a feſto beati Andree Apoſtoli usque ad diem Palmarum, qui videli- cet quinto Kalendas Aprilis fuerat , Multavia fluvius in tantum conge- latus permanſerat, quod in ipſtus glaciali ſuperficie sine omni interpo- latione cottidie quaſi ſuper aridam populus tranſiens ambulabat. Ex hac diutina hyeme acriori fame premebatur populus, & pabula animalibus defecerunt, malum malo additur, quia regnum ubilibet, & maxime re- ligioſorum poſſeſſio aſſidue ſpoliatur, tantum etiain inter hec illorum de Sarapach & de Brandeys, & aliorum circumſedentium malitia cottidianis ſpoliis Landiſcronam & circumiacentia bona, ad Aulam regiam pertinentia, devaſtaverat, quod ipſa Domino Heinaczony filio Potonis de Duba, ut ea defenderet, quasi gratis nos committere oportebat. Eodem anno Do- minus Petrus Olomucenſis epiſcopus ſeptimo Idus Junii Prage (y) moritur, & in castro (z) ſepelitur. Hic licet Prepositus Pragensis, & Wyſchegra- denſis simul & regni Bohemie cancellarius diu fuerit, & omnibus divi- tiis plen us in vita exftiterat, in morte ſua vix tantum ſibi remansit, quod poterat ſepeliri. Tune dixi: (a) Se facit hic stultum, qui theſaurum sibi multum - Congregat, & neſcit, quis eo moriente capeſcit.- Divitias iſtas, tibi conſulo, deſine ciftas - - Numis implere, ſed tu nitaris habe- re, 349 (x) Merenſi. Franciſeus habet: Necensi. (y) Franciſcus habet: Julii. (z) Scilicet Pra- genſi , ſeu Eccleſia S. Viti, ut habet Franciſeus. (a) Franciſcus hos ipſos ſequentes verſus recitaturus, præmittit: Unde quidam hoc videns ſcripſit hos verſus. Sed cur non fontem ſuum coronavit , Petrumque Abbatem Aulæ Regiæ, ex quo hos verſus exſcripſit, nominavit? Scilicet ut ne proderet reatum ſuum.

Strana 350
CHRONICON 350 re, - - Gemmas virtutis ex hiis tibi porta ſalutis, - De te (b) pande- tur, cum ſpiritus egredietur. Huic| Domino Petro , Dominus Cunradus ſucceſſit , qui Idus Julii eſt in epiſcopum Olomucenſem electus. Eodem anno circa festum beati Jacobi Apoſtoli poſtquam per mortem Domini Clementis Pape quinti ſe- des Romana usque ad tertium annum vacaverat, Dominus Johannes vi- cesimus ſecundus, qui prius, Jacobus dictus, Avinionenfis epiſcopus fue- rat in partibus Francie, a Cardinalibus, qui ibi congregati erant, pari- ter in Apostolicum eft creatus. De deceſſione primi abbatis Aule regie & quibusdam aliis. Capitulum C. & XXIX. Poſt hoc tempus anno videlicet Domini M. CCC. XVI. in craſtino beatorum Prothy & Jaccinti martyrum die dominico, quando per to- tum ordinem Cyſtercienſem Miſſa de ſancto ſpiritu cantabatur, in preſen- tia Dominorum Johannis Waltſachſenſis, Heydenrici Scedlicenſis & Gere- biti Oſſecenſis abbatum domino Cunrado, qui XXII. annis cum dimidio abbatizaverat, honeſte voluntarie cedente dominus (c) Petrus abbas tertius in abbatem Aule regie ab universis electoribus canonice & con- corditer eft electus; Predictus vero Dominus Cunradus, qui primus ab- bas Aule regie exſtitit bis abbatie regimen reſignavit, in prima reſigna- tione dominus Otto ſibi ſucceſſit, qui anno uno cum dimidio abbatiza) vit, & poſtea reſignavit, iterum Dominus Cunradus eligitur, & abba- tis nomine inſignitur in hoc igitur officio annis plurimis manſit , & ſe- cundario reſignavit, ſibique Dominus Petrus ſucceſſit anno Domini M. CCC. XVI. fundationis vero Aule regie anno viceſimo IIII. Si igitur per- ſonas attendimus, dominus Petrus eft abbas Aule regie tertius, fi autem mutationem officii inſpicimus, abbas computabitur quartus. O Jeſu Chriſte fac abbas, quod novus iſte -- Semper proficiat, quod & acceptus tibi fiat. Cum autem abbas iste creatus ex novo fuiſſet, propter com- mune diſturbium regni & sterilitatem anni domus Aule regie pluribus defectibus & debitis ſubiacebat. Anno (b) Rectius Franciſeus : Late. (c) Petrus Abbas author hujus Chronici Vir humilis 1 ut ſuis ſcriptis teſtatum facit , vix quidem hune titulum Domini ſibi tribuit , ut a poſte- riore intruſus fuiſſe videatur.

Strana 351
351 AULÆ REGIȺ. Anno Domini eodem Dominus Heinricus filius Domini Bolconis Ducis Sileſie de Sweidenicz duxit legitime ſub matrimoniali federe Agne tem virginem domini Wenceslai Regis fundatoris Aule regie filiam, quam ex Domina Elyzabeth regina ſua ſecunda coniuge generavit. Hanc puel- lam teneram etatis ſue anno XII. absque conſenſu & conſilio ſororis ſue Domine Elyzabeth Bohemie & Polonie Regine mater ſua predicto Princi- pi deſponſavit, ſibique cum filia civitatem Grecz, quam tunc habuit, pariter reſignavit, predictum autem matrimonium per Heinricum de Ly- pa, ac per alios terre nobiles eiusdem Heinrici complices in prejudicium Domini Johannis Regis Bohemie & Polonie, ut dicitur, ab omnibus est contractum, de hoc fides accipitur, quia nunc de Grecz regnum ſpo- liatur Bohemie. (d) De teſtamento ſcriptoris huius libri. Capitulum C. & XXX. Omnia mundana pereunt quaſi ſompnia vana, - - Certius ipſe ſu- per regalia ſolia nuper - - Leges condentes vidi Reges refidentes; -- Horam tranſivi, tunc hos reperire nequivi.-- Quo meat Heinricus Ce- ſar, pietatis amicus, - - Juſtus, & Auguſtus, diademate laudis onu- ſtus, - - Quo venit Adolphus, pater Albertique Rudolfus, -- Quo venit Ottakarus, Wenceslaus mihi carus,- Quò Romanorum, quo Reges Aſſiriorum, Quoque Bohemorum, Frankorum, ſive Danorum-- Aut Hyſpanorum, cum Go- tis Ungaricorum,-- Quo dic Anglorum, Grecorum, ſive Medorum-- Reges vene- runt, qui ſceptra manu tenuerunt? --Certe dico tibi, cupiens hoc carmine ſcribi, — Omnes hii Reges periles ſervant sibi leges; - Iverunt ſemitam mortis Papis bene ſcitam. -- Papa ſtupor mundi, quid quid modo ſtatque, rotundi, — Orbis Rectores, qui tollunt res, & honores, - Preſul, vel Primas, Kathedras querens modo primas- - Abbas, Prepoſitus, Prior, & quivis paraſitus, - - Accidioſus, delicioſus, divitioſus - - Corpus cum rebus ſub paucis forte diebus - - Ferdent, tranfibunt, Sic ibimus, ibitis, ibunt, Mundus pertranſit -- cito, neſcio quid sit, & ansit? -- Hinc levius ſper- no, mox quod marceſcere cerno, - - Gloria laus & honor quid in orbe ſunt, hoc modo conor -- Dicere, ſi noſsem, vel si perquirere poſſem, - Quod preciumve datur huic, qui mundo famulatur? - - Pannus fit mer- ces (d) Hanc nuptiarum memoriam poſtremo loco Franciſcus inſeruit ſuo Capiti 30. p. 47. omiſſis iis, quæ author noſter de primis tribus Abbatibus Aulæ Regiæ Con- rado, Ottone & Petro præmiſerat.

Strana 352
352 CHRONICON ces vilis, quo membra coherces, - - Scito, quod in foſſa caro computre, ſcit, & oſſa. - Illa tremens anima neſcit ſi ſumma, vel yma-- De- beat intrare, ſic incipit hic dubitare, - - Ad quoditer rapiat Deus hanc, & quid ſibi fiat, -- Infelix neſcit, que premia nacta capeſcit. (e) -- Ex quo tam ſubita preſens rapitur mihi vita, - - Neſcio, queis horis & li ſim dignus amoris. - - Judicis, aut ire, mea mens nequit antea ſci- re, Hinc mihi triſtari bene convenit & meditari. - - Qualiter expediam me mecum (f) ne cito fiam - - - Incaute raptus, & neſcius a nece ca- ptus. -- En teſtamentum facio, quod sit Documentum- - Cunctis, qui legere non ſpernunt hoc vel habere. - - Pectore contritis multum valet hoc cenobitis,- Dicamſic igitur, prout inferius reperitur, „Diſpoſui te- „ftamentum electis meis valens quidem corpore, vigensque propria ra- „tione. Timor, & tremor veniunt ſuper me, ne forte ſubito preoccupa- „tus die mortis, repente viribus destituar, & anima, in anguſtiis inge- „miſcens ſalutem ſuam negligat, ſpiritus quoque meus, attenuatus pre do- „loribus , non redeat ad dominum, qui dedit illum. Testamentum igi- „tur meum anticipo & ſanus illud statuo, ne me in ullo impediat in- „cautuin, & neſcium mors & dolor. De rebus quidem exterio- „ribus meis laboribus acquiſitis, vel ex promiſſione ordinis meis uſibus „applicatis quibuscunque humane conditionis neceſſitas ſeu ſupervacua „curiositas me ſepe delectabiliter occupavit, nunc curam habeo, ne has „perdam, in hora vero illa, quando anima mea de corpuſculo est „egreſſura, quibus ille res diſtribuantur, dumodo monaſterii perſonis „committantur , nunc non curo , & minime tunc curabo. Abſit quod „mens mea ſe tunc aliquibus proprietatibus, & vanitatibus continuo re- „linquendis, occupet, quibus abrenunciavit voluntarie, cum eis uti li- „bere potuiſſet. Nullam ego Monachus de rebus temporalibus ordina- „tionem facio, ſed hec omnia diſpenſatoribus domus Dei & ordinis de- „relinquo, grandis reſtat via, neceſſe eſt, ut fit ſarcina parva &c. (g), „Quia (e) Pro capeſſet. (f) Idiotiſmus, id eſt quomodo mihi ipſi rationem reddam. (g) Te- ſtamentum hoc authoris facile octo paginas æquat , nihil prorſum hiſtoricum con- tinens, renunciationem enim omnium rerum temporalium ad uſum ſibi configna- tarum, plenam in Deum resignationem, cum ſe ex hoc ſæculo evocare libuerit, fiduciam integram in infinitam ejusdem miſerieordiam , potentiarum ſenſuumque & corporis vermibus tradendi oblationem, animæ & ſpiritus ſui in manus ejusdem ex- tradendi ſacram cupiditatem Monachali iſtius ſæculi ſtilo complectitur, quod præci- pue ob nimiam prolixitatem truncandum merito exiſtimavimus. Utiliora horum lo- CO

Strana 353
AULÆ REGIE. 353 „Quia tu ſolus bona ex malis elicere bene noſti, quod ſèripſi, „ſcripſi, nec aliud teſtamentum ſcribam poſt hoc, ſcribat me in libro „vite predeſtinatio & conſervatio tua piiſſime Jesu Christe, caros meos „Conſanguineos, familiares, benefactores & notos meos tibi quoque „lego in meo teſtamento ſub illius teſtamenti conditione, quo tu bone „Jeſu in cruce pendens matrem diſcipulo commiſſiſti, & diſcipulum ma- „tri tue. Me & omnia mea tibi omnipotens offero, petens, ut unum „te ſolum tantumuiodo mihi reddas. Datum & actum anno Domini M. „CCC. XVI. infra octavas Aſſumptionis Marie virginis glorioſe coram „Deo, ad quem per ſpiritum filii ſui clamamus quotidie abba Pater. „Quinque vulnera Chriſti signaculum virginitatis Marie huic testamen- „tarie ordinationis pagine fint appofita pro ſigillo. amen. Explicit prima pars Cronice libri Scedlicenſis Monaſterii beate Virginis Marie. Finitus per manus etri Bewchil de Crakovia in feſto Kathedre ſancti Petri anno Domini M. CCC. XCIII. ſub venerabili abbate Domino Wenceslao Scedlicenſi. (g) Notandum quod hec prima Pars Chronice continet fere LX. annos a Rege Ottakaro incipiendo usque ad Johannem Regem Bohemie. (h) Iſti ſunt Reges & Principes Bohemie, quorum geſta hic principa- liter deſcribuntur : Tom. V. Monum. Y y Pri- (g) co ultimo ſuo Capite 31. p. 47. ſubſtituit Franciſeus , quibus & ipſe primam Croni- cæ ſuæ Pragenſis partem abſolvit , etſi rerum narrandarum ſerie hæe multis annis præverterit. Narrat enim negotium , quod Joanni epiſcopo Pragenſi anno 1329. Præpoſitus Litomericenſis apud Romanum Pontificem faceſſiverat, adeo ut per 11. annos apud Curiam Romanam detentus fuerit, quo triumphi plauſu demum ad epiſcopatum ſuum reverſus ſit , quot quantasque eccleſias & caſtra condiderit , in Raudnitz Canonicos Regulares S. Auguſtini & hoſpitale fundaverit, pontemibidem lapideum maximis impensis super flumen Moldavam straverit, tres Præbendas Ca- nonicales in Metropolitana eccleſia ſuo ære inſtituerit , & complura alia , ob quæ poſteritas Franciſco merito gratam animi vicem debet, quanquam pleraque ex ipſo authore noſtro ſcilicet Partis II. c.4. hauſerit , ut ibidem videbitur. Quod ad me- moriam pontis Raudnicenſis attinet , dabimus aliquando, ſi ſuperis placuerit , in hac Monumentorum continuatione hiſtoriam illius ex ſynchrono Codice Manuſcripto Ca- noniæ Raudnicenſis , quem idem Joannes epiſcopus accurari & ſcribi juſſerat. Ex his liquet Kapihorskium minus accuratam ſeriem Abbatum Sedlicenſium tran- ſeripſiſſe , qui Wenceslai iſtius non meminit , ſed pag. 34. ab anno 1384. usque ad annum 1401. Vitum præfuiſſe memorat. (h) Hæc nota cum conſequentibus , a quoquo demum poſteriore, ſeu ſeriba ipſo appoſita videtur , nam memoriæ quæquæ ætatem authoris noſtri excedunt, & præter ordinem chronologicum inſertæ sunt.

Strana 354
354 CHRONICON Primus Ottakarus Rex Bohemie. Secundus Wenceslaus Rex Bohemie, & Polonie. Tertius Wenceslaus Rex Bohemie, Ungarie, Polonie. Quartus Rudolfus Rex Bohemie Dux Auſtrie. Quintus Heinricus Rex Bohemie Dux Chorinthie. Sextus Johannes Rex Bohemie Comes Lucemburgensis. Annis M. tria C. XL. ſeptemque peractis, Tunc Princeps noſter Johannes Rex Bohemorum Menſe Septembri in feſto Bartholomei Obiit in bello per Regem Anglie terre. Transactis luſtris ſeptem, quoque cum tribus annis Tantum regnavit Johannes Rex Bohemorum. Anno Domini M. CCC. LXXVIII. III. Kalendas Decembris etatis ſue anno LXII. obiit Karolus IIII. glorioſiſſimus Imperator & Rex Bo- hemie, hic Rome coronatus per Papam Innocentium VI. in Augustum, imperavit annis XXIII., fuitque Rex Romanorum & Imperator plus quam XXX.annis, hic fuit filius Johannis primi Regis Bohemie, & nepos Re- gis Wenceslai ſecundi fundatoris Aule regie monasterii. Anno Domini M. CCC. LXXXXI. in die ſancti Mauri Abbatis obiit venerabilis Dominus abbas Scedlicenſis Theodricus dictus Anſiualcz in Do- ino noſtra Pragenſi hora diei XVII. (i) Orate pro eo Deum. IN- (i) Perperam rurſum Kapihorskius jam anno 1384 huie Theodorico ſucceſforem Vitum abbatem ſtatuit , quem anno 1391 primum mortuum , eique Wenceslaum ſucceſſiſſe ex his & ſuperioribus liquet.

Strana 355
AULÆ REGIE. 355 INCIPIT PROLOGUS IN SECUNDAM PARTEM CHRONICE AULE REGIE. (a) utabam, quod in uno modico volumine cronografiam poſſem con- ſtringere, quam promiſi. (b) Primo enim, cum eventus varios & variabiles notare inciperem, occurrit menti mee beati Job ſententia, que sic dicit: Spiritus meus attenuabitur, dies mei breviabuntur, & ſo- lum mihi ſupereſt ſepulchrum. Igitur quia breves dies hominis ſunt, bre- vem cogitavi me poſſe deſcriptionem facere breviter moriturus; verunr tamen, quia dies meos Dei benignitas, ultra quam ſeire potui, aut pre- ſumere debui, propter penitentiam faciendam miſericorditer prorogavit, labores noſtros etiam propter impetrandam divinam gratiam, ut cunque potero, prolongabo. Licet autem labor iste non fit plurimum fructuo- ſus , eo quod ſtudioſus lector poſſit lectionibus multo devotioribus oc- cupari, ſi voluerit; tamen mihi, ut ſpero, prodeſt ad penitentiam li- ber iſte. Laborabo quippe quoad vixero finaliter propter eum, qui ſolus laborem, & dolorem confiderat, intentionemque ponderat, quam propono. Porro pia mens, que novit ſuggere mel de petra, inveni- Yy 2 re (a) Partem hanc ſecundam , jam anno 1602. Hanoviæ typis Wechelianis vulgavit Mar- quardus Freherus in Rerum Bohemicarum antiquis aliquot Scriptoribus, nos itaque ex eadem editione variantes lectiones præjecta litera F. dabimus, tum ſi quæ emen- dationes, aut ſupplementa in noſtro Codice acciderint, adnotare non intermittemus. (b) Ex hac periodo & ſequentibus, & Prologo tertiæ Partis jam testatum fit : unum eundemque Petrum Abbatem Aulæ Regiæ authorem eſſe omnium trium Partium. Se- cus ac quidam noſtrorum ſuſpicati ſunt , egoque ipſe in Prodromo meo hæfitave- ram , cum Hagecius Conradum Abbatem Aulæ Regiæ inter ſcriptores hiftoricos Boe- miæ retulerit.

Strana 356
356 CHRONICON re poterit in his, que hic legit, aliqua, de quibus ad mundi iſtius variabi- lis deſpectionem , & ad Dei stabilis dilectionem aliqualiter poterit incita- ri. Vt autem de dicendis cognitio facilior habeatur, hic ordo dicendo- rum & capitulorum titulus prenotatur. Explicit prologus, incipiunt eapitula ſecunde partis Cronice. Capitulum I. bje ſtatu regni Bohemie, de reditu regis, & de morte magiſtri Egi- dii Cap. I. &c. (c) Expliciunt Capitula ſecunde Partis Cronice. Annus Domini M. CCC XVII. incipit ſecunda Pars Cronice Aule regie. Capitulum I. (d) empore, quo diſcretus (e) & expertus venerabilis Pater Dominus Pe- trus ſancte Moguntine eccleſie Archiepiſcopus in regno Bohemie ma- nebat, & Johannem Regem, Reginamque Elyzabeth regebat, florebat pax in Bohemia, iuſtitiaque vigebat. Tractabat enim ſolerter cum quibusdam aliis de Reno viris illuftribus negotia regni & Regis non tantum armis ſed animis, innixus (f) conſilio ſapienti. Plures autem de Bohemia oderunt Archiepiſcopum, pretendentes, quod de Bohemia nimium por- taret theſaurum ; igitur ad Archiepiſcopatum revertitur Maguntinum. Poſt receſſum igitur eiusdem Domini Petri Maguntini Archiepi- ſcopi de Bohemia Domine Elyzabeth Regine totius regni gubernatio in- cumbebat, & cura. Rex quippe Johannes nondum de Reno reversus fue- (c) Hunc Indicem Capitum , quoniam alioquin iisdem verbis cuilibet Capiti argumen- tum præjicitur, & copioſum Indicem Rerum & Nominum poſterius damus , pro- pter molem libri reſecuimus. (d) In Indice hoc argumentum præfigitur primo ca- pitulo: De ſtatu regni Bohemiæ, de reditu Regis, & de morte Magistri Egidii. (o) Freher. edit. diſertus. (f) Iisdem verbis, atque eadem prorſus periodo incipit quo- que Franciſeus p.53 primumCaputPartis II. Chronicæ ſuæ Pragenſis, ut teſtatum fiat eum rur-

Strana 357
AULE REGIÆ. fuerat , ſed adhuc in Luceburk (g) ſua Comitia manebat. Guidam ve- ro, qui tunc erant Regine confiliarii, gaudebant de receſfu Maguntini Domini, putantes, quod ex illius abſentia ſtatus regni deberet in me- lius commutari, ſed res venit in contrarium. Incepit namque in regno ubique ſuccreſcere maius malum. Primo (h) conſilio non ſano (i) vocan- tur de vicinis terris ſtipendiarii, qui tunc nobilibus regine obſequaci- bus ſociat, (k) igne & gladio perturbant terminos, quos Regine poſſi- dent inimici. Hii vero in conſilio Regine principales fuere, Chunra- dus (l) Olomucenſis epiſcopus, Magister Heinricus Cancellarius, Wilhel- mus de Waldek dictus Lepus Regis Bohemie Subcamerarius, & Winan- dus de Wuchzes (m) de Reni partibus oriundus. Adverſarii autem Re- gine , qui procaciter reſiſtunt, hii ſunt, Heinricus de Lypa cum Henri- co & Stencone filiis ſuis, Benifius de Wartemberk, iuvenis Benisius de Michelsperg (n) Baro fortis, Albertus de Licberch (o) ſenilis, Wilhel- mus de Landestein filius Witigonis (p) Berca & Steynaczo germani filii Hermanni de Duba, Henricus de Luchtenberk (q) filius Ulmanni, Stys- laus (r) de Sterenberk, cum aliis quam multis, Hii omnes Henricum de Lipa habent pro capite,opponentes strenue ſe Regine. Verumtamen Petrus de Roſenberk, Wabarus de Straconicz, (s) Swynko & Thobyas fra- tres cum Thobie magni tota genealogia. (t) Marchardus, & Hermannus de Gablona, Johannes de Dobruſcha cum quibusdam nobilibus de Mora- via quam de Bohemia permanent cum Regina. Est itaque parti uni al- tera pars adverſa, ex quo ſpolia inceſsanter ſurgunt & bella; cum vero diſcordia tam hostiliter inchoata magis ac magis cotidie ſuccreſceret, & pars utraque ad bellandum acrius ſe diſponeret, Regina, ne tanta mala oculatim cerneret, affumptis fibi tribus fuis pueris, (u) Margaretha, Gutta, Wenceslao primogenito, conducente eam Wilhelmo Lepore, XII. Kalendas Julii ad castrum Cubitum perrexit, ibique tribus menſibus per- manfit. Interea in festo beati Johannis Baptiste congregantur nobiles ex utraque parte apud fanctum Clementem in Pragenſi civitate, ut tractent 357 pa- rurſum ſi pauca excipias, nonniſi Excerptorem , & Epitomatorem fuiſſe præſentis Chronicæ Aulæ Regiæ. (s) F. Lucelburg. (h) F. rectius: previo. (i) His duabus vocibus caret F. (k)F. rectius Sociati ſine commate. (1) F. Couradus. (m) F. Buhzes. Franciſcus Buches. (n) F. Michaelherg. (o) Rectius F. Seberch. (p) Perperam F. Wicigonis. (q) F. Luchtenburch. (r) F. Scislaus. (s) Babarus de Stroconicz. (t) Id eſt : Familia, ſtir- pe. (u) pro liberis, prolibus.

Strana 358
CHRONICON 358 pariter de concordia , & de pace. In hoc concilio toto, (x) duo eli- guntur arbitri, duo ſubarbitri, ut diſcenſionis (y) cauſas, diſcrete diſ- cutiant , & que diſcuſſa pronunciaverint, a partibus inviolabiliter debeat obſervari. His omnibus interfui & hec vidi. (z) Expediuntur idonei nunccii ad viam, ut huiuscemodi ordinationem cunctis placitam ad Re- gem deferant, & Reginam. Frater Leo ordinis Cruciferorum de domo devtonica (a) Provincialis, cum Friderico de Gallis cive Pragenſi primo ad Reginam in Cubitum, dehinc ad Regem dictam ordinationem defe- runt, nihil boni referunt, (b) quia contemta legatione fructum itineris perdidit cum labore. Henricus etiam de Lippa interim verbis pacificis & humilibus gratiam Regine querit, de suis exceſſibus emendam con- dignam promittit, ſed non invenit , quod querit , ipſe namque Henricus nimis contra ſe exacerbaverat mentem Elyzabeth Regine, faciendo, que ſibi ſciverat non licere. Domicellam Agnetem Regine ſororem nolentem (c) Regina Duci Henrico Polono conjugio tradidit, domine Elyzabeth, que vocatur Regina de Grecz, in preiudicium Regis, plus quam decuit, ad- hesit, atque Johannem Regem, cum ipsum regeret, non legaliter edu- cavit, atque ſibi amicitior propria, plus, quam Regina (d) negotia pro- curavit, ſic & ſibi , & ſuis munitiones, que ad Regem pertinent, uſurpavit. Ex hiis & fimilibus animusRegine adeo provocatur, quod ad faciendam vin- dictam potius, quam ad dandam gratiam inclinatur. Hec utique iuſta duritia, aut verius dura iuſtitia, in mente feminea taliter indurata efficit (e) in Bobe- mia multa mala. Generoſe huiusRegine nobilis animus, que & qualis ſit, que patitur & a quo, & a quali patiatur injuriam, confiderans, ut puta Re- gina de vaſallo, Domina a famulo, Princeps a milite, immerito ſe de- cere talia ſustinere dijudicat, vindictam condignam expostulat, malens pro tempore quaſſari totum ſuum dominium, quam contempni tan in- debite ſe & regium ſuum statutum. Videns itaque Regina quod adver- fariorum contemptus contumaciter creſceret , & quod ipſis ſine virili conſortio resistere non valeret, nunciis ac epistolis Regem redire in Bo- hemiam poſtulat, & invitat. Et ego unus fui de Capitulo generali re- diens, in craſtino beati Mathei Apoſtoli ad regem in Treverim veni, ſi- bi- (x) Vox toto merito abeſt in edit. F. ( y) Diſſenſionis. (z) Franciſcus cum pleraque hæc exſcripſit , hane notam authoris cate prætermiſit. (a) F. Teutonica. (b) Freh. edi- tio in utroque fingularem habet defert, refert, uti ſequens membrum orationis. (c) Rectius F. nolente. (d) Freh. editio & Franciſcus habent regalia. (e) E. effecit.

Strana 359
AULE REGIÆ. 359 bique, ut ſuum maturet reditum, ſupplicavi. (f ) Qui tunc reſpondit michi verbum, quod lete audivi: Ite, Regine dicite, iam non tardabo venire, ſi non moriar, in feſto beati Martini in Bohemiam proficiſcar, dixit & fecit , quia in craſtino beati Martini Rex ad Reginam in Cubitum pervenit. Auditur utique (g) in urbibus, & celebri ſermone divulga- tur, Regem veniſſe, populus in civitatibus letatur, ruſticus conſolatur, monachus iocundatur, omnis plebs, ut audit, dedit laudem Deo, ſpe- rans, quod cessante disturbio, debeat fieri pax in regno. Barones plu- rimi cum Domino Johanne Pragenſi epiſcopo & Wilhelmo Lepore regi us- que in Cubitum occurrunt , melius , quod ſciunt , conſulunt, ſed de ne- gotiis regalibus diversi diverſa ibidem consilia protulerunt, quidan enim conſulunt, ut Rex armatos, quos ſecum de Reno circiter ducentos, ad- duxerat, remittat, & ſolus cum paucis in Bohemiam veniens ſuis Baroni- bus ſe committat, aliorum verbum fuit: si Rex ſolus venerit, ſolus con- tinuo interibit, plus, inquiunt, Regi expedit venire cum potentia, ut exterminari valeat ſubito pars adverſa. (h) Horum suggestionibus Rex acquieſcens, quos adduxit, ſecum duxit, & una cum Regina XIIII. Kalendas Decembris Pragam venit, ubi quidam Barones Regi fideles ve- nientes cum decenti familia se exhibent ad ſervitia Regi fideliter facien- da. Sed quia de Bohemis non confidebat, (i) qui cum Rege venerant, unde ipſos ad propria redire, eorum contempto ſervitio, permittebat, inter quos erant Heynaczo Miles juvenis de Duba Pothonis filius, & de Gablona Hermannus , & Marchardus. Secum tunc habuit in conſiliis Rex precipuos Cunradum Olomucenſem Epiſcopum, Fridericum de Schonenberk (k) Subcamerarium regni, Henricum Cancellarium, horum auxiliis & ſuorum Renenſium putabat ſe quemlibet poſſe vincere inimicum. (1) Isti die ſexto, postquain cum Rege in Pragam venerant, Regem trecen- tis galleatis (m) cinctum de civitate educunt, & licet yemis eſset tempo- re, contra hoſtes in campeſtribus locis tentoria ſua figunt. Primum qui- dem exercitus regalis pontem, quem iuxta Brandeys ultra Albiam ad- ver- (f.) Franciſeus ne hic authorem & fontem proderet Chronici, generatim dicit: Regem in Bohemiam poſtulat & invitat. (g) Rectius F. ubique. (h) Hunc paragraphum de diverſo conſilio reſcidit Franciſens. (i) F. legit : Sed quidam de Boemis non con- fidebant, & poſtremo permittebant, veroſimiliter autem deſideratur vox omnibus , ita ut legendum ſit : ſed quia de Bohemis omnibus, qui cum Rege venerant, non confide- bat. (k) F. Schonenburch. (1) Franciſcus his tribus omiſſis , ſolum Joannem epiſco- pum Pragenſem nomine refert , de quo noſter filet & ſubiungit: cum pluribus aliis Baronibns. (m) F. galeatis.

Strana 360
360 CHRONICON verſa pars fecerat, evellere proponebat, ſed quia firmus erat, abinde declinans Datylicz Prepositure (n) Wiſchegradensis castellum occupatum ab hoſtibus Rex expugnat. Deinde contra Stislaum de Sterenberk Rex movit exercitum, qui venienti occurrit, gratiam Regis querit, & in- venit, ac astipulatione publica ſervitium & fidem promittit, & hec per menſem integrum non ſervavit. De morte Egidii. Eodem anno Dominus Egydius natione Romanus Magister Theolo- gie maximus, ordinis Fratrum Heremitarum ſancti Auguſtini primo pro- feſſus poſt hoc per Papam Bonifacium Bituricenſis Archicpiſcopus & Pri- mas factus, qui tam in ſacra theologia, quam in Philoſophia plurima conſcripſit famoſa volumina, moriens tranſiit ex hac vita. Hic cum ſe- mel, ut dicitur, Pariſiis in Kathedra questionem determinaſſet, quod vi- delicet Bonifacius octavus adhuc Papa Celeſtino anteceffore ſuo vivente efſe verus Papa non poſſet, per eundem Bonifacium Papam vocatur, Ar chiepiſcopatus ei exhibetur, quem tanquam a vero & legitimo Apoſto- lico amplectitur , & acceptat , igitur ſicut (o) ſequitur concluſio non fil- logiſmo, ſed cum Epiſcopio: Bonifacium eſſe Papam. Inter alias virtu- tes, quas idem Egydius habuit , maxime in ipſo yconomia (p) nituit, quia multum legaliter & decenter domum & familiam ſuam rexit. Librum enim, quem intytulavit de regimine Principum, compilavit, in quo quemlibet patrem familias, quomodo familiam regere debeat, informat, Qualiter Petrus de Roſenberk, Wilhelmus Lepus cum aliis plurimis Ba- ronibus averterint ſe arege. Annus Domini Milleſimus CCC XVIII. Capitulum II. Anno Domini M. CCC. XVIII. ſtatim in eiusdem anni principio contra Wilhelmum de Landestein, qui regalia bona occupans regem spre- vit, acies regalis procedit, (q) fuper quen Rex audacter irruit, ipfius pro- (n) F. Tathyts præfecturæ. (o) Rectius F. Sic. Ceterum Egidii huius non meminit Fe- lix Milenſius Prior Miero-Pragæ ad S. Thomam in ſuo Alphabeto Clarorum Mona- chorum & monaſteriorum Ordinis Eremitarum S. Auguſtini Pragæ anno 1614. ex- cuſo , qui quidem liber inter rariores in Bohemia editos numerandus. Fuit autem idem Ægidius gente Columnæus , S. Thomæ Aquinatis Diſcipulus , & dein Generalis Ordinis ſui. (p) F. Oeconomia. (a) lisdem verbis incipit Franciſcus Caput ſuum II. p. 54.

Strana 361
AULÆ REGIÆ. 362 provinciam satis opulentam pertransiens exterminat, & ledit, flamma vindex plurima villarum incinerat edificia, tolluntur ibi ſpolia, & propter procacem Dominum conturbat (r) ſubditos Regis ira; Porro Petrus de Roſenberk eiusdem Wilhelmi patruus, (s) quia in fuis bonis propter vi- cinitatem aliqua dampna ſustinuit, ad Regem pro patruo, (t) ut gratiam inveniat, intercedit. Rex vero cum ſua regalia, que ille indebite du- dum occupaverat, repeteret, ac ea, que expediebant, proponeret, Pe- trus de Rosenberk a Rege avertitur & Wilhelmo iungitur (u) & adheret. Cumque adverſariorum ſuorum duabus ebdomadis Rex leſiſset graviter provinciam de Budobois, (x) verſus Moraviam incipit deponere (y) viam ſuam , qui in Epiphania Domini venit Brunam , Regina quoque, nuntüis, & litteris vocata, in feſto Agnetis virginis Regem de Praga Moraviam eft ſecuta, que continue mansit Brunne, & Rege hinc inde gyrante & pericula ſuis hoſtibus ingerente, quorundam rebellium optinuit Rex mu- nitiones, intulit & aliis leſiones. Nec inter hec quievit adverſariorum in- ſania, ſed & ipſi cottidie ubique inferunt hominibus & bonis regalibus rapina, incendio, homicidio, & multa mala. (z) Wella, (a) proh do- lor! augmentantur, & infiniti pauperes & inopes generantur, alii de- nudantur, alii captivantur, & diverforum tormentorum generibus ami- ci pariter & inimici miſerabiliter cruciantur. Flebile eſt dicere, miſera- bile eft audire, lamentabilius eft experimento ſcire, quanti fiunt (b) iam miſeri propter tale diſturbium generale. Sterilitas graviſſima preſentis temporis ex parte una populum cruciat, ex parte altera diſcordia vice noverce (c) ipſos homines ledit acrius & tormentat. Porro Rege exi- ſtente in Moravia fama fallax volare incipit in tota Bohemia, quia om- nes Bohemos intendit excludere Rex de terra. Nobiles ecce, inquiunt, Regem pro gratia obtinenda ſecuntur, ſed repelluntur. Huiuscemodi ſermonem quidem (d) nugigeruli iniqui viri, & doloſi confinxerunt, qui Regem exoſum facere toti populo voluerunt. Facile credit vulgus, quod audit. Hinc inter Barones fit conſpiratio , & auditur adverſus Regem maledictio a populo univerſo, in caſtro quippe Clingenberk in Purificatio- ne beate Virginis Barones precipui de regno conveniunt, Regique una- ni- Z z Tom. V. Monum. (r). F. habet: propter poteſtatem Domini conterebat. (s) Ex his conjicitur Landsteinios & Roſenbergios ejusdem stirpis fuisse a ſnis castris aliter atque aliter appellatos. (:) Scilicet nepote. (u) Perperam. F. Jugiter. (x) F. Budowoys id est hodiernum Budweiſs. (y) Recttius F. diſponere. (z) F. rapinis, incendio, homicidio multa ma- la. (a) Bella, crebrius hie novus codicis istius ſcriba literam b Per v & w ex primit. (b) F. minus recte fuer int. (c) Perperam F. vit� noverca. (d) quidam.

Strana 362
CHRONICON nimiter contradiceunt, & dixerunt: melius est, ut occidamur, quam a na- tivitatis ſolio viliter depellamur. Igitur inimicitie, quas inter ſe qui- dam nobilium habuere, ſedantur , ut conglobati Regi fortius adverſen- tur , vetus quoque diſcordia , & altercatio , que diu inter Albertum de Seberck & Wilhelmum Leporem perduraverat quoad puerorum ſuorum matrimonialem copulam, ceſſabat, eo quod uterque Regi contradicere cogitabant. Henricus itaque de Lipa cum Petro de Rosenberck & Wilhel- mno, & cum pluribus aliis nobilibus in Clingenberck (e) compromiſſione facta in Moraviam, ubi Rex eſt, revertitur, & quoniaim ſibi novum fa- vorem Baronum contraxerat, fortius animatur, ore gratiam Regis po- stulat, aliud corde tractat, Ungaros Australes interim congregat, & ci- vitati Brunne, ubi Rex eſt, inopinate cum ſuo exercitu appropinguat, acceptis treugis ſub pretextu concordie intrat civitatem dicens: ſe non aliud querere niſi gratiam & pacem. Porro Rex, quia gentis Bohemie & regni totius commodum desiderat, iniurias ſibi factas relaxat, omni- bus, qui crimine leſe Majeſtatis fuerunt obnoxii, favorem regium of- fert, & dat. Sed ftatim dolus fit publicus, qui fuerat occultatus, qui enim pacem poſtulant, pacem recuſant ; Domine , inquiunt , Rex , ſcire vos cupimus, quod nullam vobiscum concordiam inire volumus, nec valemus, niſi pari modo Fridericum Ducem Austrie, quem legitimum Romanorum Regem aſſerimus, huic concordie inſeramus, taliter eum il- lo conſtringimur , quod ipſum non deſerimus, nec ab eo ullatenus de- ſeremur. Hiis ſermonibus auditis Rex graviter provocatur, & tracta- tus, qui pacem pretenderat, ad acriorem ſevitiam commutatur. Pri- mitus namque Johannes Rex cum Ludowico Romanorum Rege adver- ſus Fridoricum de Auſtria adeo promiſerat, (f) quod illo incluſo, cum ſuis Baronibus concordiam facere non valebat. Videns itaque Rex, quod Heinricus de Lippa non fincere ſecum ageret, & quod cum complici- bus ſuis exercitum fortiorem haberet, periculum evitare cupiens per multam (g) rediens Pragam cum Regina III. Kalendas Martii reversus est, cumque Rex Pragam rediiſſet, sibi dictum est, quod & prius in via intellexerat, quia videlicet Wilhelmus Lepus Mericam oppidum deva- ſtaſſet; hoc periculum a Wilhelmo Lepore & Ulrico Lantgravio de Luten- berk ideo pertulit hoc opidum, quod in Pilſnensi diſtrictu Virscho (h) de Merica tune habuit provinciale Judicium, quod ab Ulrieo Lantgravio, 362 ipſo (e) Clingenberch. (f ) Rectius F. compromiſerat. (g) Rectius F. Mutham civitatem diſtrictus Chrudimensis. (h) F. Buſcho.

Strana 363
AULÆ ŘEGIȺ. ipſo invito, paulo ante fuerat Regi refignatum , Lepus namque & Lant- gravius ſe maxime diligebant, & in omnibus mutuo ſe iuvabant. In terea Rex per Ludwicum Romanorum Regem in Egram vocatur, & ad concilium invitatur: exiit itaque Rex XIII. Kalendas Aprilis de Praga, quem Regina die tertia verfus Cubitum ad suos pueros progrediens, est ſecuta. Cumque circa civitatem Sacz homines Regis pro pabulationi- bus equorum exiviſsent, Wilhelmus Lepus ſuper eos irruit, quosdain vulneravit , & centum quadraginta quatuor captivavit, inter quos fue- runt precipui Henricus de Hagnow (i) vir nobilis de Reni partibus, Otto de Donin, & Conradus dictus deBuches (k) MarſchalcusRegis, qui & ipſe ex- ſtitit Renenſis. Porro rex abinde turbatus recedit, & ſub confuſione maxima regnum poſt ſe & diſturbio dereliquit. Unde omnes acephali facti ſumus, gemimus & clamamus; stat & aula regia paupercula om- nibus ſuis hereditatibus viduata, quia ipſis anno iam tertio non eſt uſa, cogitur panem pro ducentis & quinquaginta marcis emere, ne contin- gat conventum pauperem (1) mori faie. Adjuva nos Deus falutaris noster, & luctum nostrum converte in gaudium Jesu bone, sedemus enim cottidie in tantis angustiis conſtituti, ac ſi funibus ligatis in gut- ture ſimus continuo ſuſpendio attrahendi. A primaria regni Bohemie plantatione, ut afferitur ab omnibus, uſque ad preſens tempus, ad an- num ſcilicet Domini milleſimum CCC. XVIII. diem Annuntiationis do- minice, qua hec ſcribo, non fuit peior status in hoc regno, quilibet namque noſtrum iam non plangit quasi aliquid amiſſurus ſed quafi iam ſit vita, & omnibus, que unquam habuit, penitus destitutus. Istius deſolationis & miſerie, cauſa eft precipua, quia plures Barones plura poſſident caſtra regalia, & Regi repetenti talia reddere denegant, que ſunt ſua. Rex instat, ut regalia rehabeat, at illorum avaritia cogitat, qualiter occupata augeat, non amittat. Grave eſt Wilhelmo Lepori Ve- ronam, Tust (m) civitates Regi reddere, gravius Burgelinum & Frim- berk castra regalia resignare. Nunquid est facile Petro de Rosenberk Clin- genberk caſtrum inexpugnabile fine pugna reddere? quando Henricus Si- caviam, quando Berta Glacz (n) civitatem cum caſtro optimo reſigna- bit, tunc Wilhelmus de Lantsteyn Vroburk, Reymundus Fren castrum, & Potho de Duba, Beftles (o) benivola mente eorum quilibet ad manus regales aſſignabit. Veritatis predicte ſeriem rudi ſtilo ſimpliciter exa- ravi, Z z 2 (i) F. Haginow. (k) F. Buſches. (1) F. Pauperum. (m) Hodie Tauſs. (n) F. Gloez. (o) F. Peſtes, ſed legendum Besdiez hodie notus mons, in quo tum caftrum infigne erat. 363

Strana 364
364 CHRONICON ravi, mens enim ignara & ad hec etiam conturbata neſcit lugubri ma- terie leporem ſermonis iocundo formate (p) applicare: Si mens turba- tur, nunquam bene philoſophatur, -- Si mens turbatur, pauciſſima tunc meditatur, - Si mens turbatur, nisi triſtia carmina fatur,- - Si mens sit leta, ſcit cudere ſcripta faceta, -- Si mens sit leta ſunt dicta colore re- pleta, - - Si mens ſit leta, tibi crederis eſſe propheta, - Et quis de Quidquid conſpicimus, plenum bellum re- bellis letetur ſiue duellis? - - perimus. Rex vero Johannes una cum Domina Elyzabeth Regina conjuge ſua ad Ludwicum Romanorum Regem X. Kalendas Aprilis in Egrîm per- venit, & ibidem preſentibus quibusdam utriusque regni nobilibus ſua negotia pertractavit. Hii duo -Reges in Egra diebus quinque pariter commorantur , & die ſeptimo iterum in caſtro Cubito congregantur, il- luc Wilhelmus Lepus vocatus venit , & pro ſe & ſuis obtinuit pacis treugas, per tres ebdomadas duraturas, qui acceptis & datis pro pace ſervanda promiſſis, Dominum Petrum de Roſenberk, qui in die Anunc- ciationis beate virginis civitatem Budbeis (q) potenter obſedit, & adhue in obsidione eiusdem civitatis permanet, accedit ipfumque, ut factas pacis treugas obſervet hortando inducit. Qui hortanti aſſentit, & ab obſidione civitatis, quam fallaverat (r) ſub quibusdam conditionibus recedit. De concordia inter Regem Johannem Bohemie & ſuos Nobiles facta, & de fame (s) maxima & peſtilentia inaudita. Secuntur verſus. Capitulum III. Sepe nimis tractos arcus vidi fore fractos, - - Et nimis artatum nodum vidi religatum, (t) - - Stare diu neſcit res, cum nimis ipſa ri- gescit,- Sed stat, que medio res heret, & hinc ego ſcio, - - Testis & oſtenſor, quod ſum nimii reprehenſor, - - Quod nimis eſt, fugere doceo, mediumque tenere. - - Nec ſpe privabor, cauſa quacunque gravabor, - - Spe te non prives, quanto tu tempore vives. - - Ecce enim cum nimis mala in toto regno Bohemie crebreſcendo invaleſcerent, & iam omnes populi miſeriis tabefacti totaliter de omni ſolatio deſperarent, & de- ſpe- (p) Ita Codex, ſed legendum Scemate uti alias; recte F. editio: Schemate. (q) F. Budo- woys. (r) F. vallaverat. Scribam codicis Bavarum fuiſſe dialectus prodit. (s) Fun- dem titulum præfixit Capiti ſuo III. Franciſeus p, 55. (t) Id est ruptum.

Strana 365
AULÆ REGIÆ. 365 ſperando deficerent, omnesque modi corcordie penitus refutati fuiſsent, accidit obſtetricante dextera excelſi, quod inopinate ſatis inſperata deſpe- ratis hominibus pacis federa ſe offerrent: Rex namque Ludwicus Ro- manorum, amicus pacis, Johannem Regem cum Elyſabeth Regina nec non Majores Bohemie, qui auctores diſcordie fuerant, in Tuft (u) civitatem convocavit, ibique in die ſancto Pasche, qui tunc in diem Beati Geor- gii evenerat, inter partes contrarias reconciliationis concordiam sub tem- poris brevis compendio ordinavit, Ibi Henricus de Lippa, qui pro gra- tia Regis & Regine plurimum, ut videbatur, laboraverat, prius denega- tam gratiam, nune vero ultro oblatam, faciliter obtinebat. Ibi Wilhel mus Lepus (x) de Landesteyn, qui regno dampna fecerat, & dampna ſuſceperat, pari facilitate Regis gratiam obtinebat. Ibi universi Barones, qui ſe fere communiter regi ſuo Domino oppoſuerant, reformati gra- tie regali, ſe novo juramento, ad fidem Regi ſervandam perpetuam, obligabant. Ibi Henricum de Lippa, pridie ſuum adverſarium, ex com- muni confilio nobilium Rex regni fecit Camerarium, (y) eidem ſubii- ciens totaliter ſe, & regnum. Ibi Rex Johannes iuravit & statuit, quod omnes Renenſes & hoſpites pugnantes, (2) qui fibi auxilium in bellis preſtiterant, a ſe & regno debeat excludere, nec alicui externo, & ad- vene beneficia recomittere, ſed cum Bohemorum confilio univerſa regni velit negotia pertractare. Ibi concordia ordinatur, pax proclamatur, populus quaſi ex morte refurgens letatur, perierunt quippe infinita ho- minum millia, eo quod hec concordia tantum protracta fuerat, & dila- ta , nam tali durante diſcordia nimia famis prevaluit miſeria , ita quod infra unius anni ſpatium, ut experimento didici, in porta (a) Scedlicen- ſi XXX. millia hominum ſunt ſepulta. Conſimilis quoque peſtilentia in omnibus civitatibus, oppidis, & villis exstitit, & in univerſa terra in om- nibus locis fovee fodebantur, que mortuorum cadaveribus replebantur in tantum namque prevaluerat fames, tam ex sterilitate, quam ex diſ- cordantium austeritate, quod iam deficientibus alimentis, & malis inva- leſcentibus quidam ruſtici cum uxoribus ſuis domicilia ſua deſerunt , fil- vas petunt, homines, quos inveniunt, occidunt, comedúnt, ſic ſe pa- ſeunt. Porro inter Mutam & Grecz civitatem viginti quatuor tales be- ſtiis ferociores homines adhue more lupino currunt, querentes quem de- (u) F. Thuſt. (x) Fortaſſis hic desideratur conjunctio &, nam uterque prænomen Wilhelmi ferebat , editio Freh. caret voce Lepus. (y) Ex his manifeſtum fit tum Supremi Camerarii Bohemiæ ſupremam in Regno fuisse potestatem post Regem. (z) Peregrinas cohortes. (a) Pro regione accepta vox, ſeu vicinia.

Strana 366
CHRONICON devorent, & mactent, ex quibus duo in Prünne (b) capti fuerunt, quo- rum unus emmendatione promifſa liber dimittitur, alter penitere, nec a tali inaudita crudelitate ceffare volens, igne crematus eft. Predicta igitur ſedata diſcordia ſedari incipiunt etiam plura mala, ſtatim annona, que nimis pretiofa fuerat, levius venditur, & ſe mutuo populus conſo- latur. Romanorum itaque Rex Ludewicus facta unione inter Regem & Barones Bohemie in Babariam (c) terram fuam revertitur, sed Rex Jo- hannes eum Petro de Roſenberk in ipſius Dominium proficiſcitur , ibique tribus Hebdomadis vacat deductionibus, (d) & venatur. Porro Henri cus de Lippa novus Camerarius, Wilhelmus de Waldek Lepus novus Marſchalcus quinta die poſt habitam concordiam Pragam veniunt, ibi- que Heinricum Regis Cancellarium virum legalem, in conſiliis & ne- gotiis regalibus (e) precipuum capiunt, & in caſtrum Burgelinum vin- culis mancipatum transmittunt, qui poſtea Ulrico de Lutenberk preſen- tatur Lantgravio, & datis trecentis marcis, elapfis tribus menfibus, de captivitatis vinculis liberatur. 366 Annus Domini millefimus CCC. XVIII. Capitulum IIII. Qualiter Dominus Johannes XXVII. pragenſis epiſcopus ad Romanam Curiam eſt citatus. Eodem anno Dominus Johannes XXVII. Pragenſis epiſcopus per Johannem Papam ab omni tam ſpirituali, quam a temporali adminiſtra- tione in die Annuntiationis beate Virginis eft suſpensus, (ƒ) iste enim epifcopus, quia perſonaliter ad Curiam citatus prius fuerat, premiſſis nuncciis nihil agere potuit, ut dicitur , ducentis marcis auri pro viatico aſſumptis ſeptimo Idus Maii de Praga egrediens verſus Auinionam, ubi nunc Papa habet Curiam, procedebat. Erat namque quidam Henricus de Schenenberk (g) nomine Canonicus Wissegradensis ecclesie, (h) sed na- tus illegitime , qui dictum epiſcopum in audientia Curie cepit de pluri- bus articulis graviter arctare, accuſabat enim epiſcopum ibidem de in- obe- (b) F. hujus vocis loco habet : nuperrime. (c) F. Bavariam. (d) Animi oblectationi- bus. (e) Perperam Felegalibus. (f ) Hane ſuſpenſionem conticuit Franciſcus tam p. 48. quam 56 , quibus de hac re agit. (g) F. Schonenburch. Franciſeus: Sonburch. Erat autem proprium nomen Schonenburg, ex hodie ſuperſtite familia de Schaumburg, (h) Franciſeus p. 48. addit : qui ſe gerebat pro Prepoſito Lithomericenſi.

Strana 367
AULÆ REGIÆ. obedientia exhibita Sedi apostolice, de hereticorum defensione, nec non de Symonica pravitate, (i) de pluribus etiam criminibus ipſum incul- pabat, que verbis & litteris ſe ostenſurum publice promittebat, & ad talionem, si in probationibus deficeret, se penis offerebat; datus est au- tem istis Dominus abbas de ſancto Saturnino pro iudice; ſed adhuc talis altercatio ſtat in lite. 367 Qualiter Begardi & Begine per Papam ſunt deleti. Hiis temporibus Beghardus gyrovagos & Beginas, quorum ſecta omnes fere civitates, & villas in numeroſa multitudine repleverat, Do- minus Johannes Papa ſub anathemate reprobat & condemnat, de pluri- bus enim eorum erroneis opinibus, & ſuperstitionibus contra hereſeos adinventionibus, (k) que erant contra articulos Katholice fidei, palam tales accuſati fuerant & convicti. Sacramenta ecclefiastica reſpuunt, ar chana (l) ſancte Trinitatis, ultra quam licet homini loqui, frivola per- ſcrutatione indagari gestiunt, & nihilominus ſe ultra ſe levare volentes in peſſimas carnalitatis ſpurcitias, iumentis insipientibus facti fimiles, tur- piter ſe demergunt. Fuerunt autem istorum ſecte plures , quemadmo- dum clare continent Conſtitutiones Papales ; igitur per univerſas fide- lium ecclefias istorum, & istarum habitus ovinus, quo fuum factinum (m) paîliabant errorem, interdicitur, & ne infimul de cetero conventi- cula faciant diſtrictius prohibetur. Horum plures corpore & corde ſe culo omnino ſe applicant, aliqui vero , quorum ſancta fuit converſatio, de huiusmodi ignari contagio, colorem in veſtibus propter ftatutum comutant, & in ſancte devotionis proposito ſervientes altiſſimo perſe- verant. Erat enim Papale ſtudium eradicare quod noxium, rigare, quod ſanctum. Qualiter Karolus Rex Ungarie duxit Beatricem Domini Henrici Impera- toris filiam legitime, & quibusdam aliis. Capitulum V. Eodem anno Karolus filius Karoli Regis Sycilie factus Rex Ungarie (n) prima ſua absque liberis viduatus uxore Thomam ac Symonem Comi- tes (i) Hæc accuſationum capita etiam ſubticuit idem Franciſcus c. 1. (k) Rectius F. & ſuperſtitioſis hereſeos adinventionibus. (1) F. arcana. (1s) Ita etiam editio Freheria- na , ſed quid notet, nullus ſcio, niſi legendum tacitum aut tectum. (n) Iisdem ver-

Strana 368
CHRONICON 368 tes Ungarie cum Stephano interprete, & cum decentia familie misit ad Regem Bohemie petens, ut unam de suis ſororibus velit pro conjuge sibi dare. Hac legatione amicabiliter ſuſcepta Johannes Rex Bohemie certis nunciis ſuas ſorores de Lucelburgensi evocat Comitia, quarum major vo- cabatur Maria, iunior vero Beatrix proprio nomine eſt vocata. Neu- tra harum puellarum attigit quartum decimum etatis ſue annum. Ad fratris itaque ſui vocationem iste ambe virgines venerunt, & dugdecimo Kalendas Julii Pragam cum ſua familia ingreſſe ſunt, quarto autem die poſt adventum puellarum istarum cum Rege & Regina Bohemie ad mo- nasterium Aule regie hee pariter venerunt, debuit enim tunc solempni- ter peragi dies aniverſarius fundatoris illius loci. Veniunt quoque illuc legati Regis Ungarie, & ut eorum exaudiatur petitio, incipiunt cum inſtantia poſtulare. Quorum petitioni Rex Johannes annuit, & ut unam de ſuis ſororibus eligant, liberam optionem eis dedit; ftabant itaque Un- gari in ſuis desideriis exauditi (me preſente & vidente) coram ambabus puellis intendentes in illas mente tacita oculis apertis ; facies delicatas iſtarum virginum diligenter inſpiciunt, conditiones corporum diſeutiunt, greſſus deſcribunt, & que sit eligibilior sagaciter inquirunt. Tandem Beatricem iuniorem puellam & ſibi aſſignari poſtulant dominam Unga- rie & Reginam. Rex Johannes conſentit & congratulatur, puella ad ec- cleſiam deducitur , & mox coram ſummo altari beate Virginis in Aula regia Karolo Regi Ungarie, ſed abſenti, ad manus Comitum preſentium legitime deſponſatur , campana duplex pulſatur , & per conventum Mo- nachorum, (o) qui omnes ibi aderant, Te Deum laudamus altiſonis voci- bus decantatur. Nec longo post per nunccios solempnes Regis Karoli hec tenella puella in metis Moravie & Ungarie reverenter ſuſcipitur, & in Ungariam deducta infra octavas beati Martini epiſcopi coronatur, sta- timque cum eadem rite nuptiarum festiva sollempnitas per Regem Un- garie celebratur. Da Deus ut creſcant, feliciter ambo ſeneſcant, - Quos conjunxiſti conſerves ab omine triſti. Eodem anno Johannes Rex Bohemie, ducatum Opavie (p) contulit Nicolao eleganti iuveni circiter triginta annos etatis habenti, filio videli- cet ſenioris Ducis Nicolai, iste Dux ſenior Nicolaus frater Regis Wen- ces- verbis incipit Franciſeus Caput ſuum quartum , qui præcedentis Capitis hiſtoriam jam in fine Primæ Partis ſuæ præoccu paverat. (o) Rurſum omnia , quæ Aulam Regiam concernunt, cate ſuppreſſit Franciſcus. (p) F. Oppavia.

Strana 369
AULÆ REGIÆ. I69 ceslai fundatoris Aule regie, illegitime tamen per Regem Ottakarum ge- nitus, exstitit, & Ducatuim Oppavie annis pluribus tenuit, ſed advenien- tibus contrariis eventibus eodem Ducatu usque ad mortem fuam priva- tus fuit, ipſe hoc anno ſatis pauper rebus, ſed dives virtutibus in Brun- na moritur, & in eccleſia Fratrum Minorum ibidem circa festum; beati Jacobi ſepelitur. Nicolaus itaque iunior Ducatum ſuſcipit Oppavie, du- citque filiam Ducis de Ratihor legitima pro uxore, ipſe quoque factus eſt Camerarius regni Bohemie iſta vice. Ottakarus filius ſecundus. (q) Eodem anno in die beate Cecilie Virginis ſecundus filius Johanni Regi Bohemie Prage naſcitur, cui in vigilia beati Nicolai in kathedrali ec- cleſia Pragenſi in Baptiſno Ottakarus (r) nomine (s) datur. Magna ta- men tempore Baptiſmi inter patrinos pueri oritur contentio de nomine puero imponendo. Porro nobiles quidam viri de Reno, quorum plures aderant, puerum volebant nominare nomine avi ſui Imperatoris Hein- ricum, alii vero de Boemia geniti, quorum tunc clamor prevaluit, no- men obtinent Ottakarum, quod Regibus convenit Bohemorum, ſunt ita- que Johanni Regi & Elyzabeth Regine Bohemie nunc nati & vivi qua- tuor liberi, Margareta, Gutta, Wenceslaus, & Ottakarus ultimo ge- neratus. Annus Domini Milleſimus CCC. XIX. de diſcordia inter Regem & Re- ginam. (t) Capitulum VI. In hoc anno Domini Milleſimo CCC. XIX. ſatis miſerabiliter lufit in humanis divina potentia rebus; Conſurrexerunt hoc anno quidam ho- mines iniqui, pacis & concordie emuli, filii ſcelerati, qui linqua doloſa, & ſermonibus odii inter Johannem Bohemie Regem, & Elyzabeth suam conjugem ſeminare diſcordiam funt conati, dixerunt enim: Domine Rex vos ſcitis, quod honor Regis exigit, & requirit decor regni, ut Rex Tom. V. Monum. Aaa qui- (q) Ipſo titulo ſeu argumento prævio caret F. editio. (r) F. habet Primysl Ottakarus. cum vero author noſter multo ante dixerit majores noſtros nomina Sanctorum in Baptiſmo imponere ſolitos, conjicitur & hoe Ottocari nomen ſancti eſſe , non ut alii conjiciunt compoſitum ex vocibus: Ottoni carus. (s) Rectius idem: nomene (t) Hoc Caput Franciſeus Capiti ſuo IV. junxit, ſubnexuitque.

Strana 370
370 CHRONICON quilibet regere debeat, & non regi, videmus enim (u) e contrario, quod mulier nos regit, vos circumdedit, vos adeo faſcinavit, quod aliud non facitis , quam quod dicit. Fallimini in hoc facto, illa malum no- strum cogitat, & vos separare a regno sagaciter laborat, seniorem, in- quiunt, filium veſtrum Wenczeslaum hec tradere vult quibusdam Baro- nibus, ut ipfum pro Rege habeant, vos excludant, & adjungunt: quam- diu eiusdem uxoris vestre confiliis adhesistis, nunquam honorem in re- gno & pacem habuiſtis. Nunc quidem, si commodum & profectum ve- strum diligitis, nostris consiliis intendatis: Hanc Reginam vestram uxo- rem non attendite, iubete, ut opus nendo, aut conſuendo exerceat mu- liebre, adhereatis totaliter Domine Rex nobis, & nos stabimus, & pu- gnabimus pro vobis. Hoc hii conſuluerunt, quia Reginam in magno odio habuerunt. Credidit itaque Rex illorum verbis, & commiſit ſe cum juramento totaliter illis. In conſiliis & tractatibus iſtis Heinricus de Lypa exſtitit principalis. Porro cum idem Heinricus dominari in re- gno & aliis preferre (x) quereret, ſeque per Reginam in hoc impedi- ri cognoſceret, excogitabat omnes modos, quos poterat, ut hanc tur- baret, preſertim quia idem Heinricus Dominam Elyzabeth novercam huius Regine cum ſcandalo multorum valde dilexit , ut illi placere poſ- set amplius, illam despexit; habebant enim inter se iste due Regine longo tempore odium fingulare. Erat autem tunc Elizabeth Bohe mie Regina cum tribus pueris ſuis in caſtro Cubitenſi, quod ſue ſubdi tum illa vice fuerat poteſtati; Rex itaque Johannes, iam perverſus ani- mo, de Praga exiens cum armatis pluribus ad castrum Cubitenſe venit, & ſe velle viſitare Reginam pacifice simulavit. Cumque Rex cum ar- matis ſuis caſtrum ingreſſus fuiſſet, statim turres caſtri fibi dari petiit, & turrium custodes, tanta novitate & importunitate perterritos, & ali quantulum reluctantes, miffis iaculis acriter impugnat. (y) Regina de hoc impetu miratur, & videns Regis veſaniam ſpiritu conturbatur. Al- tera die Regina pro illis, (z) qui in turribus erant, Regi loquitur, & in tervenientibus quibusdam tractatibus castrum ad manus Regis totaliter resignatur. Demum Regina ſuis heredibus ibidem in castro derelictis, turbata cum familia pauca recedit, & in Melico (a) ſuo oppido ſe rece- pit. Statim poſt hoc Rex, quemadmodum prius informatus fuerat, quas- (u) F. rectius vero. (x) Rectius idem: pr�ferri. (y) F. impugnavit. (z) Ita etiam F�editio, ſed vero fimiliter legendum: per illos. (a) Hodie Melnik, perperam F. Mellito.

Strana 371
AULE REGIÆ. 371 quasdam perſonas plus familiares Regine, que diutius eidem ſervierant, perſequi graviſſime incipit, & eas ab obfequio Regine disjungit: Johan- nes Notarius unus, Nycolaus ſecundus, & Domicella, que vocatur Ger- drudis , hee tres perſone Regi fuerunt accuſate, quod non ſano conſilio (b) suggeſsiſfent auribus Regine; ſed mentita est iniquitas ſibi. Consi- derans quoque Dominus Conradus, quondam Abbas Aule regie, quod res non ageretur recte, & quod animus Regis non effet erga eam ficut heri, & nudius tertius a curia & a cura exteriori ſe abſentabat, & in mo- naſterio ſuo remanens domino ſerviebat. Quid igitur, quid modo agi- tur, quid itaque faciet Rex in iſta tam mirabili mutatione? Uxorem ſuam vivam, nullo crimine obnoxiam, quaſi repudiavit, ipſam ſuis li- beris privavit , & in pluribus gravaminibus conturbavit. Ecce quos Deus conjunxit, confilium iniquum disjunxit. De tabula rotunda (c) ſive foreſta Rgis, & de impugnatione Pragenſis ci- vitatis , & obſidione. Capitulum VII. Eodem anno acceſserunt ad Regem quidam iuvenes Baronum filii plus levitate, quam ftrenuitate moti dicentes: Domine rex per torna- menta, & haſtiludia, nec non per alia militaria exercitia noſtra diffun- detur gloria, & admirabile erit nomen noſtrum in univerſa terra. Edi- cite itaque Tabulam rotundam, Regis ſcilicet arthusii Curiam, (d) & glo- riam ex hac portabimus perpetuis temporibus memorandam. Igitur iuvenilibus Rex rectus confiliis, Principibus, Comitibus, ac nobilibus ſcribit per Alamaniam univerſis, & multa ſpondens in litteris, & pu- blicis inſtrumentis, ſigillis plurimorum nobilium confignatis. Accipit igitur Rex a civitatibus & a clauftralibus magnam pecuniam propter hu- juscemodi feſtivitatem celebrandam. Fit itaque in orto ferarum iuxta Pragam (e) quedam ſtructura lignea, que pro ſpectaculo publico foret A aa 2. apta. (b) Rectius F. Sana consilia. (c) Decurſionis aut haſtiludii ſpecies, inquit Dufreſnius, a certo & definito Militum numero obiri ſolita, qui priusquam in arenam deſeende- rent, vel etiam præliis & velitationibus decurſis ad menſam fignram orbicularem una cibum capiebant, ne quod diſcrimen inter nobiles ex ſedis pr�rogativa oriretur, inde- que jurgia aut diſſidia emergerent. (d) Fuit is Arthurius Britanniæ Rex, ab eo vero non fuit inventa, ſed renovata , & revocata, nam Camdenus antiquiorem uſum ostendit ex Athenæo l. 4. Dipnosoph. (e) Hortum hune ferarum eo loco fuisse, quo hodie Carlshofienſis Canonia erecta eſt , diſcitur ex quadam membranula in ve-

Strana 372
CHRONICON apta. Siccine (ƒ) feſtum beati Johannis Baptiste, quod pro termino tante festivitatis afsignatum fuerat, acceslit. Sed de exteris nobilibus pe- nitus nullus venit. Quid igitur fit in hoc negotio certe ſatis inprovide nunciato? Parturiunt montes, eft natus ridiculus mus. - - Certe (g) ſcaturiunt fontes, (h) ſe mergit mox in eis ſus. - - Edictum feftum finem non ſumit honeſtum.-- Non incepiſſe melius fuit, & tacuisse, Quam ſic confundi ſine re per climata mundi. (i) 372 2 Eodem tempore diversis monasteriis regni magnam violentiam Rex iste feciſti, (k) multas poſſeſſiones indebite abstulit, illasque inter satel- lites divisit: teſtatur hec monasterium Aule regie, cui fere omnia bona ſua ſunt ablata violenter hiis temporibus ab hoc Rege. Quis modo tutus erit, ex quo Rex non ſua querit, - - Clericus, & civis, monachus ca- veat ſibi quivis. Qualiter Rex Johannes pragam inpugnavit & cives plurimum moleſtavit. Et factum est in tempore illo, cum cives Pragenſes & ſeniorrs po- puli conſpicerent, quod per Regem, iniquis ſuggerentibus confiliariis, pene omnibus regni incolis violentie & gravamina fierent, convenerunt in unum unanimiterque dixerunt: videmus & experimento didicimus, quod Rex noster pernicioſo confilio regitur & ſeducitur, regnum de- ſtruitur, in omnibus vis infertur; quid igitur faciemus? quamdiu talia ſustinere debemus? igitur cognationes fingule, quam (1) prage aliter (m) diſſensionis inter se materiam habuerunt, amicabiliter ratis com- promiſſionibus, concordarunt, ut fic pariter confederati ad promoven- dam rempublicam & bonum gentis ſue fortiores armis & animis eſse poſſent. Elegerunt itaque de tota civitate ſex viros honeſtos ſagacitate, ac conſanquinitate precipuos, pollicentes ſe ad istorum mandatum om- nes velle intentos esse fideliter, & paratos. Non erat intentio iftorum civium, quod Domino ſuo Regi vellent in aliquo rebellare, ſed ipſum ſuper communi ſtatu regni fideliter & ſagaciter informare, & ad ea, que veteri lapidea cathedra eccleſiæ ſub erectione hodiernæ inventa, quam ſuo tempo- re elucubraturi ſumus. f ) Crebrius author hac voce utitur pro fic itaque aut ſicque. (g) Vox ſupervacanea. (h) Perperam F. moutes. (i) Hos verſus recitat etiam Franciſcus p. 57. (k) Cor- rectius F. fècit. (l) Rectius F. qu�. (m) Eadem emendatius: alicujus.

Strana 373
AULÆ REGIÆ. 373 que forent utilia, totis viribus adiuvare, venerunt interea ad Regem, qui tunc Brunne erat, mendaces nuncii dicentes: Ecce Domine Rex. Cives Pragenſes acuunt iam fortiter enſes, -- Conducunt gentes contra nos stare volentes. - - Jam non tardate, Pragam ſubito properate, -- Et compeſcatis tales, & eos capiatis, - - Ipſos sic terite, quod sint ul- tra ſine lite, - - Res horum rapite, properate, venite! venite! Huius- cemodi verbis Rex statim credidit, exercitum convocavit, & VIII. Idus Julii castrum Pragenſe, civitarem invaſurus, cum armatis aſcendit, pre- cedenti vero die Regina per cives vocata de Melico Pragam venerat, & quia Regem malo conſilio corruptum timuit, in civitate Pragenſi Maio- ri cum civibus remanebat. Wilhelmus quoque Lepus, Petrus de Roſen- berk, (n) Wilhelmus de Landestein Barones potentes in civitate eaden erant, & Regine cum civibus adherebant. Porro Nicolaus Dux Oppa- vie, Heinricus de Lypa & fere omnes regni nobiles in castro erant eum Rege, qui omnes conſuluerunt uno ore, quatenus Rex se deberet de illis rebellibus civibus acriter vindicare. Quidam vero eorum, qui (o) reginam oderant, contra ipfam animum regis procaciter concitabant; cives quoque Majoris civitatis turres in utraque parte pontis occupave verant, pontemque in ſua potestate habebant, civitas autem minor, sub caſtro ſita, cum Rege stabat coacta. Ecce novum bellum ſurgit, rarum- que duellum: - - Ex una parte Rex ſtat, pugnareque in arce (p) - — Contra Reginam geſtit, querendo ruinam - - Urbis Pragenſis; en ſervit regius enſis. - - Uxor contra virum, ſervus dominum, modo mirum - Bellum ſuſcepit; hinc lucrum nemo recepit. - - Si capud(q) & reliquum corpus diſcordat, iniquum eſt, - - Estque repleta malis multis diſcordia talis. Igitur per Regem & eos, qui cum ipſo in arce erant, dampna cottidie bonis civium inferunt, & hine inde paſſim plura bella particula- ria committuntur, plures autem de cognatione Jacobi de civitate ad Regem clandestine venerunt, & Regis, (r) derelictis civibus, adhese- runt. Tandem in die beatorum ſeptem Fratrum (s) me vidente, Rex cum septem Panneris erectis & trecentis galeis de castro egrediens ante Majorem eivitatem verſus monaſterium Sderas venit, & ibidem pluria edi- (p) Eadem: Marte. (q) Eadem: ca- (n) F. Rosinberch. (o) Eadem: quia. put. (r) Eadem correctius: Regi. (s) Paſſim Polouorum dictorum, quorum cor- pora Brzetislaus e Polonia attulit.

Strana 374
CHRONICON 374 edificia cremans, civitatem hoftiliter impugnavit; cives vero terrore per- cuſſi, debiliter reſtiterunt Regi. Erat autem tunc occulta facta contra- dictio in civitate; vulgares enim quidam dixerunt: contra noſtrum Re- gem non pugnabimus, ſed ipſum intrare ad nos utique permittemus. Et quid plura ? illo die Rex veraciter civitatem obtinuisset, si Wilhelmus Lepus ſuis paucis tam viriliter in porta civitatis non reſtitiſſet, nondum enim Petrus de Rosenberk cum ſuis bellatoribus venerat, & in civitate plebs, que ſciret (t) ad prelium, pauca erat. Venit autem idem de Roſen- berk die altera cum fortibus pugnatoribus quadringentis in ſubſidium civitatis. Revertitur itaque Rex cum fuis ſuper caſtrum, (u) postquam intulerat civibus damnum non paucum; demum elapsis octo diebus ob- sidionis civitatis inter Regem, & cives concordia facta est. Post dies vero quatuordecim Rex ſex illos, (x) capitanei in civitate electi fuerant, volebat iam regno totaliter excludere, & a reliquis incepit pecunias ex- torquere ; & hec usque hodie pecunia per modum coactionis, & nove adinventionis a civibus exigitur, & in pluribus populus cruciatur. Tu conſolatrix meſtorum, & vivificatrix - - Mortificatorum, (y) tu ſpes ſecura reorum, - - Juſti ſervatrix, hominumque Dei mediatrix, - Fac quod meſtitia cedat, tu leta Maria. (z) De congregatione & congreſsione (a) duorum Regum Romanorum, & de morte Wilhelmi Leporis. Capitulum VIII. Eodem anno menſe Septembri Ludewicus de Bavaria, Fridericus de Austria, qui ſe adhue ambo Romanorum Reges aſſerunt, & ſcribunt, cum copioſis exercitibus hoſtiliter contra ſe venerunt, & iuxta fluvium Enum prope civitatem Müldorf caſtra ſua metati ſunt; Primo itaque con- greſſionis impetu Ludovicus, quia copioſiorem pugnantium turbam ha- buit , Fridericum invadere voluit , ſed Enus fluvius interfluens non per- miſit. Demum Ludewicus traditionem & perfidiam quorundam, quos in exercitu fuo ſecum habuit, intelligens lucide, ad fuperiores partes Babarie, caſſato prelio, diſpoſuit ſe transferre; ſequebatur autem eum Fridericus inimicus ipſius, & quia illum inſequi fugientem non valuit, circa (t) Ita etiam edit. Freher, ſed verosimillime legendum: quairet. (u) Scilicer Pragen- (z) F. addit: Amen. ſe. (x) Supple: qui, ut habet F. (y) Id eft mortuorum. (a) Vox congreſſione abeſt ab ed. F.

Strana 375
AULE REGIE. 375 circa Danubium Wabariam (b) & ea, que reperit prope Ratisbonam, gravibus incendiis, & ſpoliis conturbavit. Poſt hec Fridericus in Au- striam revertitur, sed diſcordia non finitur; venerant autem tunc de Bo- hemia in auxilium Ludewici aliqui Barones cum armatis hominibus, in- ter quos erat precipuus Wilhelmus de Waldek, dictus Lepus, iste ab in- fantia ſua exstitit bellicoſus, & propter plurima, que strenue fecerat ope- ra, valde factus fuit inclytus, & famoſus, qui quidem in quadem con- tentione inter familiares exorta, telo vulneratur, die octava moritur, & translatus in Bohemiam in monaſterio fratrum Augustinenſium, quod Inſula dicitur, quod ſuus avus fundaverat, ſepelitur. Epythaphium ipſius tale eſt. Hic Baro famoſus iacet , & multumgeneroſus Miles, & invictus, Lepus eſt cognomine dictus, Cognomen leporis habuit virtute leporis, (c) Corde Leonino pugnavit , non Leporino, Wilhelmus nomen eſt (d) proprium fuit eius, & omen Felix in factis habuit ſemper retroactis. En mors proſtravit, quem nemo prius ſuperavit. Corruit a telo, quem iunge Jeſu bone celo. Anno milleno nono decimoque triceno Per fatum triſte moritur vir nobilis iſte. Non erat equalis huic. in regno neque talis, Qui ſic famoſus exiſteret, aut animoſus. Luceat eterna ſibi lux in ſede ſuperna, Non eſt in Berna Domini, (e) mallet fore verna, Wilhelmus Lepus fuerat rapiens veluti mus. (f) Sit ſibi ſolamen homo dicat quilibet amen. De morte Wolmari Marchionis Brandenburgensis, & de expeditione Regis Johannis verſus Saxoniam. Anno & menſe predicto pius & pacificus Princeps Wolmarus Mar- chio] Brandenburgenſis , qui potentia & divitiis ſuper omnes ſuos ante- ceſ- (b) Eadem : Bavariam. (c) Ex his conjici posset Wilhelmum hune non a ſeuto gen- tilitio leporem referente nomen traxiſſe , ſed hæc luſio ſolum eſt authoris in verbis, nam certum eſt Wilhelmum hune de Haſenburgiorum stirpe fuiſſe. (d) Vox eſt merito expuncta in ed. Freh. (e) Id eſt : felicitate, abundantia, divitiis cœleſti- bus , ad Bernam enim , quæ erat Guæſtura Regia omnes Divitiæ confluere ſolitæ. (f ) Hi duo verſus , nempe præſens & prior , deſiderantur in editione Freheriana ut

Strana 376
CHRONICON 376 cessores marchiones exstiterat, sine heredibus & liberis est defunctus, post huius obitum tota luget Saxonia, & creſcit diſcordia per loca mul- ta, iam enim totus Brandenburgenfis Marchionatus variis, (g) & natu- ralibus maſculinis Principibus est orbatus, igitur circumſedentes Princi- pes, tanti Principis, liberis orbati, obitum audientes, mox inceperunt viciniores fibi civitates occupare. Henricus Dux Silefie Bolconis Ducis filius Gorlicz obtinuit, & Lubanum, licet antiquis temporibus ad regnum ſpectaverint Bohemorum; Johanni vero regi Bohemie Barones & cives de districtu Budifinensi homagium prestitere. Porro Rex Johannes Bo- hemie cupiens plura de illis, que prefatus Marchio poſſederat optinere, cum trecentis galleatis hominibus incepit menſe Septembri partes Lusa- tie & fines Saxonie viſitare, oppidum, quod Sumernwald (h) dicitur, tunc obtinuit, ſed infra duos menſes, idipſum, quod acquiſierat, cum dam- pno amiſit. Gubin civitatem Rex fortiter impugnavit, ſed abinde mo- dicum utilitatis aut commodi reportavit. Hoc anno quedam mulier de villa quadam prope Slaps duobus de- moniis, qui (i) in ipſam ſub ſpecie duorum ſerpentum intraverant, ob- ſeſſa & miſerabiliter fatigata ad monasterium noſtrum in Aulam regiam eſt adducta, que, cum pro ipſa miſſas legeremus, & orationes pluri- mas funderemus, eius horribilibus compatientes vexationibus, tandem ad Capitulum noſtrum cum magna ipſius reluctatione introducta eſt, cum paſſio ſecundum Matheum per fratrem Theodricum Priorem ſuper ipſam legeretur, per modum ſternutationis, auxiliante divina gratia, liberata eſt, ftatimque, que prius (k) toto corpore quaſſabatur, obſtetri- eante dextera excelfi, velut nutu oculi diſciplinata, & quietiffima vide- batur, interrogata vero hec eadem mulier: qualiter haberet ? reſpon- dit: valde bene. Ego, inquit, vestris precibus corpore quidem ſum ſanata & mens mea eſt quoddam (1) ſpirituali lumine mirabiliter illuſtra- ta. Altera autem die confeſſione facta, communione ſancta percepta, ſa- (g) ut merito conjectura capi poſſir eos ab aliquo marginatore appoſitos fuiſſe , cum Au- thor noſter hoc ſuo Epitaphio nonniſi laudem Viri hujus complectatur. Scriba igitur Codicis noſtri, quem præ manibus habemus, hos duos verſus ex margine in ipſuim epitaphium inſeruiſſe videtur. Emendatins F. veris. (h) F. Sumerueld. (i) Eadem: quæ. (k) Eadem addit: ea- pite &. ()) Eadem rectius: Quodame

Strana 377
AULÆ REGIÆ. na mente & corpore ad propria est reversa. Hoc anno circa festum bea- ti Martini obitus Domine Beatricis Regine Ungarie Johanni Regi Bohe- mie ſuo fratri certis est nunciis intimatus. Iste annus ex clementia Sal- vatoris noſtri uberrimus in vino & blado fuit, in pluribus locis menſu- ra ſiliginis, que Strich, dicitur pro uno groſſo Pragenſi denario (m) ven- debatur. 377 Annus Domini Milleſimus CCC. XX. de receſſu Regis Bohemie, de mor te Maguntini Archiepiſcopi, & coronatione Regis Polonie, & qui- busdam aliis. Capitulum IX. Anno Domini M. CCC. XX. in die ſanctorum Innocentum ad veſpé- ram crepuſculo crebrescente, ſub filentio, nemine conſciente, Johannes Rex Bohemie de Praga cum paucis egrediens verfus Lucelburg iter arripit, ubi per unius anni circulum permanens, cum Remenſi, ac Leodienſi epiſco- pis, atque cum aliis Principibus, Comitibus, & vicinis interea prelia multa peregit. Heinricus vero de Lipa per Johannem Regem regni totius Capitaneus & tutor conftitutus, pacem in regno competenter or- dinat divino adminiculo adiutus. Annus iſte eſt a Domino benedictus, ut preferitus, quia humane nature neceſfaria de levi habentur (n) pre- cio, & bono conparabilia funt de foro. Revixit gens miſera, & exul- tat, que ante annos tres in via hinc inde paſſim emortua iacebat pre- fame ; Unde dicimus: Laus tibi sit Criste, quod tale iugum male trifte - Nunc ammouiſti, quia munera larga dediſti, -- Et benedixisti ſructus, quos ante dediſti - - Tu nimium parce, nobis de cetero parce. Eodem anno XII. Kalendas Maii Ottakarus (o) ſecundo genitus Johannis Regis Bohemie filius moritur, & in Aula regia ad pedes fundatoris cum Johanne, & Gutta ejusdem fundatoris pueris de capella beati Ja- cobi translatis in uno tumulo ſepelitur. Eodem anno Nonas Junii reverendus dominus Petrus natione Tre- verenſis Moguntinus Archiepiſcopus expertus & excellens Medicus, ſa- piens Principum confiliarius, vir in omnibus eventibus mundane con- verſationis fortunatiſſimus preſenti ſeculo vale faciens, etate ſenili con- fectus, Bbb Tom. V. Monum. (m) Qui hodiernos facile octo æquabat. (n) Minus recte F. haberent. (o) Franeis- cus loco Ottakarus habet: Przſemysl.

Strana 378
CHRONICON 378 fectus, de carnis ergaſtulo ſpiritum exalavit extremum, iſte Preful affa- bilis ad fundationem monasterii Aule regie propter fundatorem affectum habuit favorabilem, unde in ea duo altaria cum choro & eccleſia devo- tiſſime domino dedicavit. Gvantus & qualis ifte venerabilis Antistes fuerit , non dico in perſona , quia puſillus ( p) ſed magis ſapientia , ſci- entia & potentia, quam (q) magnificus, precedens aliqualiter patefacit narratio, quia de ipſo ſcripta ſunt plurima in hoc libro. Prepoſitus Tre- verensis erat, post Wissegradensis, (r) - - Pastor Winensis, (s) & Presul Basiliensis, - Moguntinensis erat, hic cum Junius ensis -- Retibus (t) extensis rapit hunc! hic utique mensis, - - Est gravis offensis & fletibus ac (u) nece prenſis. - - Proſper in inpenſis fuit ipſe. Maguntia flens sis, - - Hac (x) necdum ſensisti, quantum nunc (y) morte dolens sis, - - Fructibus inmensis aderat tibi (z) cauſa forenſis, -- Dotibus oſtenſis pius huic Rex omnipotens ſis. Eodem anno in feſto Translationis beati Benedicti abbatis devotus, & venerabilis pius Pater Dominus Heidenricus abbas Scedlicenſis, post- quam quadraginta annis honestiſſime abbatizaverat, in Capitulo Aule regie coram domino Johanne Waltsassensi abbate regimen abbatie cunctis fere flentibus, qui aderant, reſignavit. Huic honorabilis dominus Fri- dericus de Saxonia oriundus in abbatie officio eſt ſubſtitutus. Non diu fere (a) poſtea, videlicet X. Kalendas Novembris plenus dierum & bo- nis operibus predictus Dominus Heidenricus ſpiritum Deo tradidit & in Domino feliciter obdormivit. (b) Eiusdem abbatis temporibus monaste rium Scedlicenſe in ſpiritualibus, & temporalibus divitiis & edi- ficiis laudabiliter profecit, quia benedictionem ſuam in lucro Montano- rum largiter Deus dedit. Abbas iste magnus in dilectione Principum habebatur, & in opinione populi, haud dubium, nifi major sit in con- ſpectu Dei. Plures adhuc vivunt, & teftes mecum funt, qui in ipfius vita & moribus exemplaribus plurimum in virtutibus profecerunt, ope- ra patris iſtius magnalia, que per eum Dominus voluit fieri, in prece- dentibus tractatibus poterunt reperiri. Epytaphium ipſius tale eſt. Hic Haidenricus pius altitonantis amicus Jam (p) Supple erat. (q) F. minus recte quia. (r) De eo plura Berghauerus in Præpositis Wiſſehradensibus. (s) F. Winnensis () Eadem: rictibus. (u) Eadem: hac. (x) Pro: hactenus. (y) Voce nune caret F. & merito, nam metrum abundat pede. (b) Quam mendoſe Kapihorskius ſuam (z) Eadem: Sibi. (a) Rectius F. vero. ſeriem

Strana 379
AULÆ REGIÆ. 379 Jam praviis prenſis jacet abbas Scedlicenſis. Cunctis dilectus, per quem locus hic bene rectus Quadraginta fere fuit annis, hinc mihi flere, Sed ſibi ridere fit, ſpero me quod habere Nunc habet hic letus, (c) quia de celis ope fretus In terris vitam duxit virtute politam. Pervigil orabat, jeiunia continuabat, Affatu mitis fuerat, quaſi florida vitis, Ex humili more multos implevit odore, Eius (d) erat nota bona mens, vicinia tota Hunc fatur: mundum ſimilem nec habere ſecundum. Vidimus obmiſſas per eum raro fore (e) Miſſas, Has, cum complevit, ob cordis gaudia flevit, Quando requisivit locus, aut tempus, bene ſcivit Eſſe ſuis letus & cum gravitate facetus. Quod quis querebat, in eo bonus inveniebat. Dona Dei nactus, eſt omnibus omnia factus, Principibus gratus , populis cunctis adamatus, Ipſe labore gravis sibimet, reliquisque ſuavis. Viribus exhauſtum corpus faciens holocauſtum Acceptum Chriſto, qui Patre latebat in iſto. Perfecit plura bona facta ſatis ſibi dura, Que non feciſſet, ope ſi Chriſti caruiſſet. Hoc opus Eccleſie noviter ſub honore Marie Primus conſtruxit, hec ei ſit dux, ubi (ƒ) lux ſit. Anno Milleno treceno currente viceno Jpſe die decimo menſisque Novembris ab ymo Conſcendit ſurſum, victurus denique rurſum. Salves tunc, & nunc ſemper celi pie Rex hunc. Et nos propter eum tempus duc ad iubileum, Sic ut letemur & ſecum Congratulemur. Hoc anno Lotkoco Dux Sandomerie a ſede apoſtolica obtinuit coro- nam regalem Polonie, & in preiudicium Regis Bohemie inſigniri regio Bb b 2 Dya- ſeriem Abbatum Sedliczenfium texuerit, vel ex his Heidenrici quadraginta regi- minis annis convincitur. Senſus Transpoſitis vocibus hic eſt: Spero mel habereI ſeu habiturum, quod nune haber hic lætus. (d) F. cujus. (e) Pro: Fuisse. (f) Ita etiam Freh. edit. Sed veroſimiliter legendum: ibi. (c)

Strana 380
CHRONICON 380 dyademate ſuper regnum Polonie ab Gnyſnenſi Archiepiſcopo in Cra- covia ſe permiſit. Incipitque statim denarium ſancti Petri de uno quo- que capite humano Sedi Apoſtolice decimaliter ſolvere, qui antea longo tempore denegatus fuerat, ut dicitur de facto, non de jure. Verum tamen quia Duces Slefie hunc dare decimalem denarium denegant A- poſtolico, ipſorum dominia usque hodie stant ſub ecleſiaftico inter- dicto. De Paſtoribus, et Regibus Romanorum. Surrexit hiis temporibus quidam plebeius populus de Gallie di- uerſis partibus Gallie (g) congregatus circiter quadraginta millia viro- rum, qui ſe pastores nominabant, transfretareque mare gestiens, & paſſagium facere, conceptione devota, tamen erronea, proponebat, qui cum in Avinionam ante Johannis Pape pallatium cum turmis ſuis veniſ- ſent, & theſauros eccleſie pro generali paſſagio reſervatos cum impetu requisiſſent, (h) Papa mox tanti erroris principio reſiſtens hunc erra- bundum diſpergi exercitum mandavit, & ipſum sub anathemate repro- bavit; hic populus ſic diſpergitur, quod quo venerit, ignoratur- Hoc anno iterum exercitus validus duorum Regum Romanorum Friderici videlicet de Austria, et Ludowici de Babaria prope civitatem Argentinam in Alſacia convenerunt, & non conflictum ſed multitudinem pauperum in ſuo tranſitu fecerunt. Et sic plena malis durat contentio talis. - - Hec chriftus faciat, pax inter eos cito fiat. Annus Domini M, CCC. XXI. de Proceſſu Regis Johannis, & quibusdam aliis. Capitulum X. Anno Dominl M. CCC. XXI. Johannes Rex Bohemie de Comitia ſua Lucelburgenſi reverſus Pragam in octava Purificationis beate Virgi- nis est ingreffus, qui elapsis diebus quindecim tornamentum, (i) ad quod plurimos nobiles vocaverat, in foro Pragenſi habuit, in quo de dextrario graviter cecidit, in lutoque maximo diutius volutatus, equo- rumque pedibus inmaniter conculcatus, tandemque ſemivivus ſcenolen- tis (k) armis & veſtibus totaliter deformatus de multitudine fuerat vix ex- 1. (g) Perperam a ſeriba repetita vox. (h) F. habet utrobique numerum ſingularem. (1) Eadem: torucamentum. (k) Eadem: cœnolentis.

Strana 381
381 AULE REGLÆ. extractus. Ad hoc miſerabile ſpectaculum aliqui fecerunt planctum, ali- qui vero plauſum, per hanc finistram fortem ſuſcepit Rex dolorem in corpore, ſed non mortem. Eodem anno decima quinta Kalendas Aprilis obiit Matheus Comes de Trencz. Quis, qualis, & quantus exstiterit, precedens narratio in multis locis oſtendit, qno defuncto Karulus Rex Ungarie munitiones eius pugnando obtinuit, eo qnod hoftis eius exstiterit (1) cuncto tempore, quo- ad vixit. Hoc anno iterum Johannes Rex Bohemie ad Comitiam ſuam in vigilia beati Johannis Baptiſte cum paucis clandeſtine revertitur, & Wouslaus (m) Dux Sleſie de Lignicz Capitaneus regni efficitur, variis- que debitis & negotiis inbrigatur. Interrogatus vero Rex quare in reg- no non maneret, (n) quod ſolum natalis patrie dulciſſimum sibi foret. Hoc anno in die beatorum Johannis & Pauli Martyrum feria ſexta eclypſis ſolis exſtitit, que ab hora prima usque ad horam tertiam perduravit, qua facta ſtatim poſtea omnium in terra naſcentium grana & ſemina, que ante optime fuerunt diſpoſita, funt quasi viſibiliter diminuta. Sub- ſecuntur maxime inundationes fluminum , que fecerunt in campis, civi- tatibus, muris & villis magnum dampnum. Hoc anno ego ipſe plurimas Reni & Gallie partes pertranſivi, & omnia leproſoria, ſeu leproſorum habitacula igne concremata conſpexi, ipſi enim Leproſi, qui in eisdem partibus poterant inveniri, pariter funt cremati. Inſonuerat namque fama publica, quod ipſi Leproſi, per lu- deos & Saracenos pecunia corrupti, Chriſtianis darent, & occulte minis- trarent in aquis, in puteis, & in fontibus toxicum & venenum, ob hanc cauſam vidi plures puteos & fontes in calicanis (o) partibus hu- mo tunc repletos, & clauſuris ſuperius cautiſſime coopertos; epiſtolam vero Papalem, ut creditur, cauſam & materiam huius negotii continen- tem in Morimundenſi monaſterio a quodam, qui eam ſe habuiſſe fate- batur a Romana curia, propria manu ſcripſi, & hic de verbo ad ver- bum hanc inter cetera (p) annotavi. Utrum autem eadem epistola ex certa ſcientia Domini Pape proceſſerit, pro certo neſcio, ſed hec diſcu- tere legentium iudicio derelinquo. Epiſtola de Leproſis, Johannes Epiſcopus ſervus ſervorum Dei universis in Chriſto fidelibus preſertim neophitis & cathecuminis ac omnibus Chriſtianitati adherentibus ad (l) Eadem: exſtitit. (m) Eadem rectius Bouslaus. ſeu Bohuslaus. (n) Supple: re- ſpondit, ut habet F. (o) Rectius F. Gallicanis (p) Perperam E. hanc in ceram.

Strana 382
382 CHRONICON ad quos patentes littere, bulla ſedis apoſtolice premunite, pervenerint, ſa- lutem & Apoſtolicam Benedictionem. Filii, quos genuit sibi Chriftus non per ſanquinem hyrcorum, aut vitulorum, ſed per ſuum proprium ſanquinem, cum a dampnationis crimine mortalium verſa vice in ſua cruce unda ſacro- ſancti ſui ſanquinis nos redemit, noveritis nos absque heſitatione aliqua in- fideli, quod nos a ſapientiſſimo & Chriſtianiſſimo Barone dilecto filio noſtro Phylippo comite Damon filio ſecundum carnem victorioſiſſimi viri Domini Karuli de Valois habuimus & recepimus & coram nobis & confratribus noſtris Cardinalibus in pleno conſiſtorio de verbo ad verbum legere fecimus quasdam litteras legitimas & integras, in quibus continentur, que ſecun- tur, in hunc modum: &c. (q) Hoc anno generoſa Deo devota Domina quondam Regis Ottakari filia abbatiſſa ad ſanctum Georgium in caſtro Pragenſi dicta Chunegundis quinta Kalendas Decembris moritur, & in ſuo monaſterio, ubi multis annis utiliter abbatizaverat, ſepelitur. Anno Domini milleſimo CCC. XXII. De nativitate, de morte, de deſponſatione plurimorum, (r) de conflictu duorum Regum Ro- manorum Ludovici de Wabaria (s) & Friderici de Au- ſtria cum incidentiis pluribus. Capitulum XI. Anno Domini Milleſimo CCC. XXII. pridie Idus Februarii Jo- hanni Regi Bohemie ex regina Elyzabeth in Melnico filius tertius naſci- tur, qui Pragam deducitur, & in ecclefia beati Viti tribus elapsis men- ſibus baptiſatur. Iſte puer efficitur binomius, (t) nomen ei in baptiſ- mate inponitur Johannes Heinricus, hoc itaque nomen compoſitum huic imponitur infanti ut in eo remaneat memoria ſui patris & avi. Fac Deus, ut nomen duplex ſibi duplicet omen.-- Quidquid virtutis fu- it iſtis, quidve ſalutis, - - Huic puero detur, & ei ſors duplificetur, -- Rex celi ſecum ſit, id omnes poſcite mecum, - - Hic quod ſic creſcat, EO- quod cum virtute ſeneſcat. (q) Hæc epiſtola ſeu bulla Joannis XXII. cum non modo in editione Freheriana , ſed & apud alios excuſa ſit, ad historiam patriam prorsus non pertineat, imo ea nihil ſubleſtius ſtultiusque eſſe Viri quique ſentiant, ut res ipsa lecta cui cui demun prudenti viro facile perſuadebit, merito propter nimiam prolixitatem ſuam re- ſeindendam judieavimus , ut utilioribus in hoc tomo locus relinquatur. (r) Præ- via hæc in Freh. editione non habentur in Argumento hujus Capituli, (s) Eadem : Bavaria, (t) Eadem: binominis

Strana 383
383 AULÆ REGIÆ. Eodem anno ſexto Kalendas Aprilis, glorioſa ac virtuoſa Domina Margaretha Wenceſlai Regis ſexti Bohemie filia Boleslai Ducis Slefie de Lignicz uxor legitima in Grecz puerperio moritur, & in Aula regia fundatione paterna una cum filio ſuo infantulo Nicolao inter monacho- ruim ſedes in medio ecclesie ſepelitur; Virtutum, morum (u) iubar, & ſpeculum mulierum. - - Laudari digna: pia, mitis, tota benigna, -— Et merito grata, Regum ramis generata, - - Hec Margaretha quasi margarita repleta - - Laudis fulgore, iuvenili mortua flore - - Non habuit plenos annos ſex, atque vicenos. - - Eius cum prole iacet hic hac condita mole. - - Sleſia ſubmiſſa (x) laus eſt tibi, quando Duciſsa- Hec tua ſic moritur. Digne clauſtro ſepelitur, - - Quod Pater exſtruxit, sibi perpes cum patre lux sit. -- Anno milleno tria cum (y) duo iunge vi- ceno, - Fdibus aprilis ſextis hec migrat herilis - - Parturiens natum. Deus eius terge reatum, - - Da ſibi ſolamen, nos dicamus simulamen. Eodem anno III. Idus aprilis elegantiſſima puella Maria Henrici Imperatoris filia. Johannis Bohemie Regis germana de regno Bohemie, in quo tribus fere annis cum Elyzabeth Regina decenter permanſerat, in Lucelburck decentia, qua opportuit, est reducta; Demum in festo Bartholomei eadem puella Karulo (z) Regi Francie in conjugio legitime co- pulatur, & anno ſequenti in die Penthecoftes Parifius in Reginam Fran- cie ſolempniter coronatur. Verum tamen Regine priori Ducis Burgun- die filie, per eundem Regem antea repudiate, Apostolice sedis conce- dit diſpenſatio, ut et ipſa nubere valeat alteri viro. Eodem anno menſe Julio Johannes Rex ad regnum Bohemie de Lucelburg iterum eſt reverſus, ardua negotia tractaturus: ipſe enim Rex vicinos Principes affinitate ſibi attrahere conatus eſt. Pridie Idus Augusti Margaretham maiorem ſuam filiam novem annos non plene ha- bentem, Henrico Duci Wabarie (a) Ducis Stephani filio ſeniori matri- monialiter copulavit. Gutam vero filiam ſuam alteram minorem septen- nem Friderico Marchioni Michsnenſi (b) legitime deſponſavit. Hec puella cum pauca familia in parentum abſentia verſus Michſnam (c) de- ducitur, & in caſtro-Barberk (d) ſub antique Marchioneſse (e) manibus educatur. Regina namque Elyzabeth cum Margaretha ſua filia, quam tener- (u) Eadem: merum. (x) Pro ſublata. (y) Emendatius F. pro cum habet: C (z) F. Karolo. (a) Eadem: Bavariæ. (b) Eadem emendatius: Mysnensi. (c) Ea- dem: Mysnam. (d) Eadem rectius: Wartberch. (e) Marchioniſſæ.

Strana 384
CHRONICON tenerrime diligit, in Bawariam procedit, & in Landeshut cum genero & filia adhuc hodie moram facit. Moratur autem adhuc ibidem Regi- na non ſolumodo propter filie dilectionem, ſed et propter aliam ratio- nem. Porro ad ſuggeſtionem quorundam regni Bohemie nobilium, ip- ſam Reginam odientium, Johannes Rex ad eam hereditates spectantes plurimas abſtulit, ipſas quoque nobilibus ſuis contulit, aut obligationi- bus inbrigavit, Adhuc, proh dolor! apparent figna, evidentia, quod Rex diſsidet a Regina! Altera vero Elyzabeth quondam regina de Greez dicta multum eſt ante Regis oculos, non ſîne multorum ſcandalo, gratioſa; Eodem anno XII. Kalendas Auguſti quoddam inopinabile accidit factum, quod omnibus huiusmodi amatoribus merito proficit in exem- plum: Nam honorabilis vir Johannes Wenczeslai Regis VI. filius, licet illegitimus, Regine ex patre germanus, regni Bohemie Cancellarius ec- clefie Wiſsegradensis Prepositus, Pragensis ac Olomucenfis Canonicus aliis- que prebendis ac imunitionibus (f ) preditus, honoribus ſecundum ſecu- lum ſublimatus, familia multa ſtipatus repente, ac inopinate a Rege Johanne Prage capitur, omnibusque per eum dignitatibus degradatur, & quaſi latro, ut mortem unam detestabilem eligat, minis compellitur, & terribiliter coarctatur. Inponit Rex ei (quem familiariſſimum habue- rat ) fraudem & dolum, & quod iniquum ſibi prebuerit conſilium, per quod periclitari potuerit Rex & regnum. Ille verecundia, & terrore véhementer concutitur, quaſi exanimis efficitur, & quid reſpondere ad tam inopinabilia problemata debeat, ab ipſo penitus dubitatur. Ipſum, qui circumstant nobiles, instigant, ut accusationem Regis fateatur fore veram, ut sic saltem mortem evadat severam. Hiis aſsentit, se reum dicit, & ſuper hiis gratiam Regis querit, poſt multas contumelias, & terrores, quos paſſus eſt a Rege & a quibusdam Regis confiliariis, capi- tur , & Prage in domo Cruciferorum de Domo Deutonica cuſtodie man- cipatur; ſequenti die decurso ad veſperum noctis tempore de cuſtodia egreditur clandeſtine & fugit, fuitque in Wabaria quinto die. Rex ab eo, licet fugerit, omnes prebendas etiam a Domino Iohanne Papa ex certa ſcientia roboratas abſtulit, quas mox aliis de facto contulit, & dona- vit. (g) Quid (b) ſequitur, ſpecta, quod & imminet ipſe reſpecta. - Spec- 384 (f ) Minus recte eadem : munitionibus , ſæpius author imunitio & emunitio pro immu- nitate adhibet. (g) Franciſcus eadem narrans ſubdit: Poſtquam rero gratiam Regis est adeptus, epiſcopus Olomucenſis est effectus, &. ſic de inimicis ſius honorifice trium- phavia. (h) Eadem: quod.

Strana 385
AULE REGIÆ. Spectans exſpecta, modo ſunt tibi plurima tecta, -- Que cito tu clare cernes, neſcit quia ſtare -- Iſtius curſus mundi. ſepiſſime rurſus - Hic redit ad prima , fuerat qui tractus adyma. - - Hec tibi ſunt nota, michi �tat ſententia tota: - - Quod rota fortune variatur in ordine lunc. - - Nullus ſciviſset, nec credere mens potuiſset, - - Quod tam ſublimis vir tam cito ſtaret in ymis. - - Omnipotens Dominus faciat, quod & iſta (i) ſupinus - - Surgat Prelatus ex invidia puto ſtra- tus. - - Hoc dimittamus, modo res alias audiamus, (k) -- Que pro- pe nos facte ſunt nuper, atque peracte. 385 De prelio duorum Regum. Eodem anno duorum Regum Romanorum Ludwici () videlicet de Bawaria, & Friderici de Auftria dampnoſa contentio, que annis octo to- tam Alamaniam graviter oppreſſit, interveniente conflictu duriſſimo conquieſcit. Nam hii duo Principes fortibus coadunatis exercitibus juxta oppidum Muldorf in Salczburgenſi Diecesi fitum, prope caſtrum Doren- berk, & iuxta fluvium Vſen (m) pariter convenerunt, & in die beati Wenczeslai Martyris acerrimum prelium commiſerunt. Porro Ludwi- cus Johannem Regem Bohemie, Henricum Ducem Bawarie huius Regis generum , ac Bernardum Ducem Sleſie in ſua parte ſecum habuit , Co- mitum vero & nobilum numerus de diverſis partibus magnus fuit. Computabantur in parte Ludwici mille octingenti dextrarii, quibus in- fidebant viri nobiles galleati, peditum vero, & ſagittariorum turba ad quatuor millia, ut dicitur, fuerat cumputata; ex parte vero altera Fri- dericus Henricum fratrem suum Austrie Ducem habuit ſecum, & exer- citum pugnantium copioſum, mille quadringentos viros ſecum habuit galleatos, circiter quinque millia Ungaros & paganos, pedites quoque ſecum plurimi fuerunt, qui ipſum viriliter adiuverunt. Exercitus iſti- us Friderici in colle tutiſſime ſe locaverat, & Leupoldi Ducis eiusdem Friderici fratris adventum cottidie exſpectabat, idem enim Dux de Sue- via mille ducentos viros galleatos cum copioſa multitudine adduxerat, ſed ad fratem ſuum Fridericum Regem ipſum venire aqua interfluens prohibebat. Expenſe (n) Babaris (o) deficere incipiunt, ſed Auftrali- bus ſuperflue fuerunt. Cum itaque exercitus iſte duplex contra ſe (p) Tom. V. Monum. Cc c mo- () Eadem emendatius : ille. (k) Correctius eadem : adeamus. (I) Ludowici. (m) Rectius eadem: Yſer. (n) Commeatus. (o) Bavaris (p) Freheriana editio ſup- plet, quæ in noſtro codice deſiderantur: ex odverso jaceret, nullusque de inſo utro- que exercitu ad pugnandum efficaciter ſe

Strana 386
CHRONICON moveret, irruit ſpiritus fortitudinis in Johannem Regem Bohemie velu- ti in Sampſonem, qui coram ommibus ſuis, qui aderant, nobilibus hu- iuscemodi protulit ſermonem: Ecce adest ille Fridericus, Dux Austrie, qui me in electione mea, quam in perſonam Domini Ludwici Regis Roma- norum iam preſentis legitime transfudi, conatus eſt hactenus impedire in prejudicium regni mei; Imperium per tyranidem hucusque laboravit fibi ſubdere, de hac violentia, aut de mea vita opportet nunc utique finem eſſe. Ipſum Ludwicum Regem Rex ista mittat (q) ad prelium, univerſum- que exercitum iubet in craſtino eſſe paratum. Mane facto Rex Bohemie Miſſa audita, munitusque prius ſacroſancte Euchariſtie ſacramento, bellum cum ſuis viriliter inchoat, feliciterque consumat, triumphum reportat. Haut dubium quoniam (r) ſanctus Wenceslaus Bohemorum Patronus cum ſuo preſidio tunc affuerit, in cuius feſto Princeps ſue pa- trie pro pace, pro vita, & pro patria dimicavit. In hoc bello duriſ- ſimo, quod fere uno die duravit integro, Fridericus Rex cum ſuo fra- tre capitur Henrico, magnaque pugnantium occiditur multitudo. Sic Jo- itaque Ludowicus Rex divino fretus iuvamine ex oppitulatione (s) hannis Regis Bohemie hac die palmam victorie de hoftibus obtinet glo- rioſe de parte utriusque exercitus; M. C. ut dicitur, occiſi viri, in loco prelii mortui funt inventi, inter quos inventus eft Philchta (t) Bohemus (u) ſtrenuus & famoſus , equorum tria millia ſunt occiſa. De exercitu Friderici Australis preter interfectos in prelio, mille quadringenti viri nobiles capti ſunt, reliqui fugierunt, (x) ſed & ipſe Fridericus Austra- lis per Fridericum de Nuerenberk (y) captus & per eum Ludowico Re- gi preſentatus, a rege ipſo ad caſtrum, quod Trusnicht (z) dicitur, per Wiglinum Vicedominum deducitur, & ibidem vinculis mancipatur. Et quodam forte preſagio hoc caſtrum tali nomine Trusnicht, quod inter- pretatur inoppinabile, vocatum est, eo quod Australes, & alii quam plures de ipſorum victoria quasi certi fuerant, et terras adverfariorum veluti iam captorum inter ſe quodam diſtributionis funiculo ante initium prelii diviſerunt, neſcientes ſcriptum: Quod varii ſunt eventus bellorum, & quod de celo victoria eſt. Heinricus vero Dux Auftrie cui prefignatum fuit, quia Rex fieret Bohemie, in Burglins (a) castro Regis (b) sedet captus. Hoc eſt initium malorum Ducatuum Auſtrie & Styrie, que ſexa- 386 ginta ) Emendatius F. iſte incitat. (r) F. quin. (s) Opitulatione (t) F. Plihta ſcil. Plichta. (u) F. ſupplet: Baro. (x) F. fugerunt. (y) Eadem Nurenberch. (z) F. Truisnicht (a) Eadem: Burglino. (b) Scilicet Bohemice.

Strana 387
AULÆ REGIÆ. 387 ginta annis pre multis terris divitiis, poteftate, floruerunt & pace. Ad huc liberos hee terre habent Duces tres uterinos fratres: Leupoldum Ot tonems, Albertum; hii diligenter laborant, ut duos captos suos germa- nos de vinculis educant. Rex Johannes viceſimo die post triumphum Pragam ingreditur, letanter ſuſcipitur, clerus cantat, ſonus campana- rum intonat, populus letatur, tota civitas iocundatur. Eſt igitur leta Praga, letitiaque repleta. -- In terra tota fit & hec victoria nota; —— In quovisque vico fit laus & honor Ludewico, -- Atque Bohemorum regi, cum laude ſonorum - - Dat populus plauſum, quia pugnandi dedit auſum.- Auftrales tantum lugubrem faciunt ſibi cantum - - Hunc amiſerunt, cum quo quaſi Rege fteterunt, - - Sic Dux Henricus & Rex pariter Frideri- cus - - Ducuntur capti, modo ſunt bellis minus apti,-- In castris re- sident, & propter vincula ſtrident. -- Nunc ſcio, quod belli ſors eſt in- certa, repelli - - Crebro conſpicimus retro, quibus exstat opimus, - - Et bonus incurſus primus, ſepiſſime rurſus - - Letos in jine vidi, quos ante ruine -- Tradi credebam, deſperatosque videbam.- Scit, quod de ce- lis (c) victoria, quisque fidelis -- Quos vult, hos punit, cum vult, boſtes Deus unit. -- Omnia sunt gentis ſub nutibus omnipotentis, Cui be- nedicamus, & ei laudes referamus. (d) -- O Rex invicte, Deus alme, Deus benedicte, -- Te collaudare fac nos & ſemper amare, -- Ut ſan- cte turbe celi iungamur in urbe. Eodem anno inundatio maxima fuit aquarum, ita quod aqua Niſa ſepties exivit alveum ſuum, & per campos latiſſime ſe diffundens, agros destruens maximum fecit dampnum in ſegetibus. Est etiam hoc anno in quibusdam Reni partibus maxima panis cariſtia, ita quod in Colo- nia Agripina menſura filiginis que Prage Strich dicitur, pro una groſ- sorum Pragensium (e) venditur ſexagena. Eodem anno Johannes Rex Bohemie de civitate & provincia Egrenſi pro viginti millibus marcarum per Ludwicum Regem Romanorum sibi obligatis, & de aliis tribus civi- tatibus Imperialibus, eidem similiter obligatis pro debitis aliis, videlicet Aldenberk, (f) Czwicow, (g) & Cycz ſe nomine Imperii intromittit, & abinde iterum in die beati Martini versus Lucelburg procedit, & Hein- rico iuveni de Lypa regni gubernacula recommittit. C c c 2 Annus (c) Supple: ſit, (d) Hune, & alios tres ſuperiores verſus etiam Franciſeus, qui au- thorem noſtrum ubivis potiſſimum exſcripfit c. 10. p. 62. recitavit. (e) Scilicer 20, hodiernis facile florenis. (f) F. Aldenburg. (g) Tadem Wiczwow.

Strana 388
388 CHRONICON Annus Domini Milleſimus CCC. XXIII. De liberatione Ducis Auſtrie & exilio Regine Bohemie. Capitulum duodecimum. Anno Domini Milleſimo CCC. XIII. in die Nativitatis Chriſti Heinricus Dux Auſtrie anno preterito captus in prelio, qui vinculatus ferreis compedibus per ebdomadas octo in caſtro jacuerat Burgelino, in- tervenientibus pactis & tractatibus Pragam (h) venit, altera die abinde proceſsit, fratresque suos duos Duces in Austria vifitavit, qui cum con- ditionibus & pactis ab ipſo Duce capto factis nollent acquieſcere, Hen- ricus Dux stare volens, quam promiſerat, side, priſtine ſe captivitati in die beati Mathei Apostoli incepit ultroneus mancipare. In festo au- tem beati Bartholomei ſubſequente Ungarie & Bohemie Reges, Karolus ſcilicet, & Johannes in regnorum terminis iuxta Albam eccleſtam (i) pa- riter convenere, ibi inter alios tractatus amicabiles, quos infimul habu- ere, tractatum eſt, quod idem Henricus Dux Auftrie liberatus de ſua ex- ſtitit captivitate. Promiſit vero idem Henricus Dux Austrie Johanni Regi Bohemie novem millia marcarum argenti dare, & quedam ardua privilegia reſignare. Habebant enim apud ſe Duces Auſtrie privilegia quedam fortiſſima, in quibus ipſis Maiores Barones Bohemie tempori- bus Alberti Romanorum Regis, Ducum Austrie genitoris, plura incau- ta iuramenta fecerant, & promiſſa, hec omnia fimul cum privilegiis Henrici Ducis Carinthie, que ſuper regnum habuit Bohemie, resignare Duces Austrie promiſerunt, itaque pro horum certitudine promiſſorum, civitas La cum oppido Wytra , & aliis munitionibus Regi Bohemie obli- gatur, & civitas Znoyma cum caſtro, que antea a regno abſtracta fue- rat Regi, redditur, & regno iterum adunatur. Eodem anno in die Pasce, que tunc VI. Kalendas Aprilis evenerat. Elyzabeth Regina Bohemie duas gemellas filias Annam & Elizabeth in Cambia Wabarie (k) pariter est enixa. Vovit autem me audiente eadem Regina votum Domino, quod Elyzabeth nata ſecundo ſub profeſſione ordinis Cyftercienſis debeat fieri ſanctimonialis. Eodem (h) Iisdem pene verbis in compendium redactis orditur Franciſcus Caput ſuum un- decimum. (i) Redit nomen loci jam multo prius commemorati, qui quis hodie ſit , nullus ſcio. Eſt quidem in Moravia locus Weiskirchen olim Gradicz appella- tus, ſed is Sileſiæ vicinior quam Hungariæ. (k) F. Bavariæ.

Strana 389
AULÆ REGIÆ. Eodem anno in die beati Ambroſii Epiſcopi, Wenceslaus () Joban- nis Regis primogenitus heres regni Bohemie de Bohemia patre iuben- te ad regnum Francie deducitur, ubi Parifius per Mariam Reginars Francie ſuam materteram ſuſcipitur, & legaliter educatur, eidem octen- ni puero ibidem puella nomine Blanca foror Regis Francie de stirpe regia deſponſatur. Predicta Maria femina ſimplex ſimplicitate colum- bina in die Pentecosten in Reginam Francie ſolempniter coronatur, cir- ca idem tempus in die Pentecoftes, que Idus Maii evenerat, Elyzabeth dicta Regina de Grecz monaſterium fanctimonialium ordinis Cystercien- ſis prope Brunnam fundavit, quod aulam Marie nominavit. (m) Circa idem tempus Ludewicus Romanorum Rex filiam ſuam Marchioni Fride- rico iuveni Michsnenſi (n) matrimonialiter copulavit. Gutta vero puel- la decennis Johannis filia Regis, que in domo Michsneni (o) Marchionis tanquam futura ſponſa fere per unum annum permanſerat, in Bohemiam est remiſſa, non ſine magna multorum admiratione & diſplicentia. Cir- ca idem tempus idem Romanorum Rex Ludwicus filio ſuo primogenito Ottonem (p) Brandenburgensis (q) Marchionatum, naturalibus Principi- bus orbatum contulit, & eidem filiam Chriſtofori Regis Dacie in con- jugio copulavit. 389 Eodem anno Johannes Rex Bohemie in die beati Iacobi Apoſtoli Pragam venit de Lucelburk reverſus decimam pecunie tulit ab univer- ſis ſui regni civitatibus, bernamque (r) recepit ab omnibus, & fic cum ejulatu pauperum pecuniam maximam congregavit. Cum autem Rex aliqua debita perſolviſſet, & munitiones aliquas a Baronibus redemiſset, iterum in die beati Galli Rex ad ſuam Lucelburgenſem revertitur Co- mitiam. Hoc anno toto Bohemia facta eft velut acephala, (s) & pu- pilla , caruit enim epiſeopo, Rege, & Regina. Epiſcopus namque in Romana quaſi capitivus adhuc tenetur Curia, Rex in Lucelburk conver- ſatur Comitia, Regina vero cum tribus ſuis filiabus in Bawarie parti- bus eſt morata. Eadem vero Regina Elyzabeth vera heres Bohemie, li- cet de radice Regum Bohemie fit progenita, heredibusque pulcherri- mis decorata, tamen ex aliquorum Baronum invidia perſecutiones gra- viſſimas eſt perpeſſa. Ipſa quidem Regi Johanni inſtat, ut diſper ſum regnum recolligat, caste, juste, & pie vivat: hoc regni occupato- ribus (l) Is idem atque Carolus quartus poſtea dictus. (m) Anne ſuperiore diſſolutum. (n) F. Mysnenſi. (o) Eadem Mysnenſis. (p) F. emendatius octenni. (q) Eadem. Brandenburgensem. (r) Hæc vox deſideratur in Freh. ed. (s) Eadem akephala.

Strana 390
CHRONICON ribus fomitem odii administrat, unde ipſa, ut devitet periculum nor- ris, in terris exulat alienis. Manet itaque in Bawaria veluti peregri- na nulla penitus a toto regno habens iuvamina pro expenſa. Fuitenim tale Regis mandatum, ut Regina nullum cenſum ſive fructum recipi- at, quousque ipſa revertatur ad regnum. Ludwicus vero Romanorum Rex avunculus (2) non Henricus Dux Bavarie gener ipftus Regine mul- te legalitatis, ac humanitatis officia huic desolate Regine liberaliter stu- debant impendere, & (ut ego ipſe vidi) plura ſolatia cum magna re- verentia exhibere. Zh0 Eodem anno ſexto Kalendas Decembris obiit Fridericus Marchio Michſnenſis Lantgravius Duringie (u) nepos Friderici Imperatoris; Al- berti Lantgravii filius in caſtro, quod dicitur Wartperch. Iſte Frideri- cus Michsnenſis Marchio iuventutis ſue tempore multum famoſus exsti- tit, ita quod vulgare vaticinium de ipſo latiſſime ſe diffudit. Audivi ſepe, cum eſſem puerulus, quod idem Marchio Fridericus, Imperator potens eſſet futurus, & in clero mirabilia facturus, & dicebatur a vul- go, quod inter ſcapulas Crucem auream haberet in dorſo apparentem. Nihil tamen horum verum exstitit, vel evenit, ymo quod mirabile, quam miſerabile vatum, (x) quod huic accidit Marchioni: Porro (y) Adolfus Romanorum Rex eundem Fridericum Marchionem ad tantan de- duxerat egestatem, quod nec unam munitionem in toto Michsnensi Mar- chionatu habuit, neque equum proprium, in quo ſederet, ſed quaſi vagus & profugus in terra propria circa ſuos familiares victui neceſsa- ria ipſe diebus pluribus mendicavit; cum autem ad extremam inopiam perveniſſet, de se ipſo ludibrium facere cepit: ad quendam pastorem, qui gregem in agris pavit, ſolus acceſsit, cui hic ait: obſecrote exten- de manus tuas, & capias me, paſtori vero petitioni loquentis, quem minime cognovit, ſatis facienti, ipſumque per laſciniam (z) veſtimenti captivi more tenenti, marchio ſic ait: Nunc cunctis hunc referas ſer- monem, quod tu Michsnenſem capitivum habueris Marchionem. Ad hec verba pastor obſtupuit, & rem gestam omnibus ennaravit. Tan- dem Adolfo Romanorum Rege mortuo iste Marchio Fridericus omnem ſuam terram recuperat, potenterque reſurgit, & non ſolum Marchio- natum Michſnenſem, verum etiam Thuringiam ſuo Dominio usque ad ſuum (t) Supple: nec, ut habet F. (u) Eadem: Thuringiæ (x) Emendatius F. Fatums (y) Sæpius author hac voce utitur pro Nam aut enim. (z) Eadem: laciniam.

Strana 391
AULE REGIÆ. ſuum obitum ſubiugavit. Hoc anno in vigilia beati Urbani in nocte tan- tum gelu fuit, quod fegetes, vites, vineasque deſtruxit. (a) 39 De diſcordiis Principum diverſorum, & morte quorundam, et pluribus incidentiis: Capitulum XIII. Anno Domini Milleſimo CCC. XXIV. propter hyemis & estatis in calore & humore temperantiam bladium, (b) & vinum, fructusque arborum optime provenerunt, nisi quod grando & fulmina in diverſis mundi partibus tam in occiſione hominum, quam leſione fructuum paſſim maxima dampna fecerunt, tertio Kalendas Maji grando percuſſit uno die circa monasterium Aule regie aliquas fegetes, & tres vineas meliores, & quod raro factum eſt: in vigilia beati Galli tot fuerunt coruſcationes & ictus horribiles fulgurantis tonitrui in monaſterio Sced- licenſi, quod fere ibidem omnes monachi quasi in stuporem & extaſim ſunt converſi. Hoc anno, circa feſtum Annuntiationis, Maria Francie Regina Io- hannis regis Bohemie germana, cum partu moritur, & apud ſanctum Dyoniſium honorifice ſepelitur; poſt cuius sepulturam Johannes Rex Bo- hemie Pariſius venit, & Carolo Regi Francie ſuo ſororio exequias dignas fecit; huius regie juvencule obitum hic ideo (c) adnotavi, quia eft ip- ſum plurimum averſatus, (d) eam eſſe feminam virtutis conſideravi. Et vehementer expavi, cum hunc florem juventutis, morem ſenectutis ha- bentem, tam ſubito preciſum audivi. Hec erat Henrici Imperatoris fi- lia, Francie Regina, XVIII. etatis ſue anno mortua eſt; Hec pia cum vixit, ſecreta ſua mihi dixit -- Plurima, ſperavi, quod longo ſtare ſua- vi -- Tempore deberet, cum regnum tale teneret.- - Spes fit fruſtrata, fors altera, (e) mors operata:-- Mors operatur, ſors variatur, ſpes fa- tuatur. - - Hoc opus eſt mortis quod mordet, & omnia ſortis -- Tollit, ſpem reiicit, patet hoc: cum mors mala vicit -- Vitam tam tenere Do- mine. Queat ipſa tenere - Ut regnum celi, prece poſco Maria fideli, -- Cum fis fons venie, ſuccurre Maria Marie.- O mens mundana videas, quod & omnia vana -- Sunt, que tu cernis, tu jure labentia ſpernis,- Cerne, quod (a) Ex his plura truncavit Franciſcus, ſequens vero Capitulum iisdem verbis inci- pit ſub titulo: Notabile quoddam. (b) Eadem- bladum. (s) Perperam F. jam, (d) Emendatius eadem: quia cum ipſa plurimum converſatus. (e) pro: alia.

Strana 392
392 CHRONICON quod hec Domina cudit a vehemente ruina, -- Ex nece ſic diſcas, quo de vitiis resipiſcas. Hoc anno in crastino beati Georgii ſolem orientem, & ad nostrum Emiſperium (f) aſcendentem eclypſari conſpexi, ſed hec Eclypſis vix ad unius hore ſpatium perduravit. Hoc anno circa fes- tum Pentecoſtes Ludowicus Romanorum Rex filiam Comitis Hanougie (g) & Hollandie puellam tenéllam duxit legitimam in uxorem. Eodem tempore Ottoni inferioris Duci Wabarie comitis Juliacenſis filia fit (b) matroimnialiter in conjugio copulata. Hoc anno inter Johannem Papam XXII. & inter Ludwicum Regem Romanorum, diſcordia, que latuerat, omnibus innoteſcit, & ex hac in ſancta matre Eccleſia cum ſcandalo maximum ſchiſma creſcit, hii con- tra ſe alterutrum proceſſus faciunt, quos ubique publicant , & in ipſis proceſſibus, ut patet legentibus, leges & iura allegant. Papa in pro- coſſu ſuo Ludwicum non Regem ſed occupatorem Imperii nominat, ac vice verſa Ludowicus Papam hereſiarcham in quadam, quam formavis, appellatione appellat. Ex hoc periculoſo litigio ſcandalum ſurgit in po- pulo, turbatio fit in clero fic itaque Papa contra Regem Reges & Prin- cipes ſuſcitat, & contra Papam per inobedientiam Rex repugnat. Uter- que eorum Epiſcopatus vacantes in Alamania confert, & ut heu! ho- die apparet, in multis Kathedralibus eccleſiis error manet, & non tan- tum in Alamania verum etiam plus in Lombardia. Plurimum (i) illus- tres viri, nec non alique civitates Pape ſe opponunt, clavesque Ecclefie ſub excommunicationis aftricti vinculo vilipendunt, contra horum a- liquos, ut puta, contra Canem capitaneum Veronenſem, & civitatem Mediolanenſem tanquam contra rebelles Papa exercitum bellatorum trans- miſit pluries, ut ſaltem gladio domaret materiali, quos ſibi ſubiugare ſtola non poterat ſpirituali. Audimus, quod Papalis exercitus jam ali- quociens, proh dolor! ab adverfariis fit proftratus, unde pariter petamus, & ſic dicamus: Eccleſiam rege Chriſte, piam rege naviculamque - - Pec tri, ne mersa pereat, ſed abinde reſperſa - - Scismata fac cedant, be- ne de cetero ledant. De (f ) Eadem hemiſpherium. (g) Eadem: Honougie, Hanoniœ. (b) lege fuit. (i) E- slurimi.

Strana 393
AULÆ REGIÆ. 393 De proceſſu contra Regem Romanorum Ludwicum. Ut omnibus cauſa diſcordie, que inter Papam Johannem, & Lud- wicum Romanorum Regem poſſit patere, hic Papalem proceſſum con- tra Ludovicum factum, de verbo ad verbum volui annotare: Epiſtola. „ Johannes ſervus ſervorum Dei Epiſcopus dilectis filiis Capitulo „Pragenſis Ecclesie salutem & Apostolicam Benedictionem, nuper con- „tra dilectum filium magnificum Virum Ludwicum Ducem Wabarie „ſuper eo, quod electione ſua in Regem Romanum promovendum in „ Imperatorem per quosdam, qui vocem in electione huiusmodi habere „dicuntur, in diſcordia celebrata per sedem Apostolicam, ad quam „electionis huiusmodi & perſone electa examinatio &c. (m) „Siquis autem hec attemptare preſumpſerit indignationem omni- „potentis Dei & Beatorum Petri & Pauli Apoſtolorum eius ſe noverit „ incurſurum , datum Avinonenſi (n) in pallatio Epiſcopali VIII. Idus „Octobris Pontificatus noſtri anno octavo. Quocirca diſcretioni vestre „per apoſtolica ſcripta in virtute obedientie diſtricte precipiendo manda- „mus, quatenus premiſſa in predicto proceſſu contenta, quantum ad „ nos pertinet per vos & Clerum civitatis & diocesis Pragenfis & alios „ſubditos Epiſcopatus Pragenſis firmiter obſervetis, & faciatis inviola- „ biliter obſervari, ac nichilominus predictum proceſſum in dictis civi- „tate & Dyoceſi, ad id clero & populo loci cuiuslibet, ubi huius- „modi publicatio fiet, convocatis specialiter, & etiam congregatis fa- Tom. V. Monum Ddd „ ciatis (m) Bulla hæc ad Capitulum eccleſiæ Pragenſis data , qua Joannes Papa XXII. Ludo- vicum Bavarum monet, & ſub excommunicationis poena injungit, ut intra termi- num præfixum ab adminiſtratione Imperii abſtineat, nee prius reſumat, quam ſua perſona per ſedem Apoſtolicam ſit approbata, jam excuſa habetur apud pluri- mos ; non modo, inquam, in Freheriana editione, in Franciſci noſtri Chronico , ſed & apud omnes Collectores Conciliorum aliosque, qui hiſtoriam Germaniæ , Impera- torum, & cumprimis Ludoviei res geſtas ſeripſerunt, quæ cum alio merito ad hiſtoriam patriam non ſpectet , quam quod Capitulo Pragenſi inſcripta ſit, propter nimiam prolixitatem autem ſuam Hiſtoriophilum Bohemum morctur , ſatisfacturos nos ei credidimus, ſi initium & finem apponamus. Ceterum de Ludovici hujus diſſidio cum Romano Pontiſice plura inſtrumenta necdum excuſa tenemus in Collectione no- �ra ex codice MS. Carolo�einenſs. (n) Fr. dit. Avinions.

Strana 394
394 CHRONICON „ ciatis ſolmpniter publicari, de publicatione huiusmodi facientes fieri „publica inſtrumenta, illa nobis, quam citius fieri commode poterit, „ transmiſſuri, ac significaturi nobis diem receptionis preſentium, & que- „cunque ſuper hiis duxeritis facienda. Datum Avinione VII. Idus Octo- as bris Pontificatus noſtri anno VIII. (o) Declaratio Johannis pape de audienda confeſsione. „ Johannes Epiſcopus ſervus ſervorum Dei venerabilibus fratribus, „ Patriarchis, archiepiſcopis, Epiſcopis, ac dilectis filiis clericis ad quos „preſentes pervenerint salutem & Apostolicam benedictionem. Vas „electionis Doctor eximius & egregius predicator, cuius predicatio „mundum docuit univerſum preſumptuoſam illorum audaciam refre- „nare follicitus, qui providentie proprie innitentes in errores varios „ prolabuntur, non plus ſapere quam oportet, ſed ad ſobrietatem ſa- „ pere ſalubri doctrina ſuggeſſerit, ut iuxta ſapientis eloquium, quisque „ſue prudentie ponat modum. Sane dudum cum dilectum filium Ma- „gistrum Johannem de Polliaco ſacre Theologie Doctorem certis ex- „ cauſis de fratrum noſtrum consilio ad noſtram preſentiam vocaſse- „ mus &c. (p) „Nos etiam eidem Magiſtro Johanni mandavimus, quod ipſe in „ſcolis & in ſermone Pariſius predictos articulos & contenta in eis, „tanquam veritati contraria proprie vocis oraculo & aſſeveratione con- „ ſtanti publice debeat revocare, quod ſe facturum dictus Magister Jo- „ hannes efficaciter repromifit. Datum Avinione VIII. Kalendas Augus- „ ti Pontificatus noſtri anno V. De canonizatione fratris Thome de Aquino. Hoc Anno Dominus Johannes Papa XXII. fratrem Thomam de Aquino (o) Non exstat hujus Bullæ aliud exemplar, ex quo argui poſſet Bullam hane etiam ad alios epiſcopos vel eceleſias miſſam fuiſſe, ut procul dubio idcirco Pontifex eam peculiariter miſerit ad Bohemiam , quod non neſciret Joannem Regem noſtrum Lu- dovico cumprimis addictum, ejusque ſoederatum eſſe. (p) Et iſta bulla adverſua errores Johannis de Polliaco multoties recuſa eſt, ſcilicet in edit. Freh. in Bulla- rio Magno T. I. p. 163. apud Martene in Thes. Anecdor. T. 1. p. 1368 alios- que, quæ cum prorſus ad hiſtoriam Bohemiæ non ſpectet, reſecandam quoque cen- Quimus-

Strana 395
AULÆ REGIÆ. Aquino ordinis Predicatorum ſacre Theologie Magistrum anno mortis ſue quinquageſimo ſolempniter Avinione canonizavit, ac ipſum ſancto- rum Katalogo (q) annotauit. Hic frater ſanctus Thomas ſemel cum in quadam capella Pariſius ante ymaginem (r) beate Marie Virginis devo- tus oraret, vocem expreſſe audivit, que de ymagine ita dixit: Thoma quid petis? at illo ſtatim reſpondente: Vitam peto eternam, reſponſum ulterius non accepit. Igitur ex eadem questione, que quia caruit de- terminatione, ad arctiorem vitam ſe convertit, plus quam prius devo- tioni vacavit. Iſte ſanctus tam in Theologicis, quam Philoſophicis ſci- entiis tanta docuit, & ſcripſit, quod nomen auctoris pre omnibus aliis ſibi antonomaſios (s) uſurpavit. Porro ipſe Thomas per Dominum Gregorium decimum Papam vocatus ad Lugdunenſe generale concilium in itinere conſtitutus iuxta abbatiam Cyſtercienſis ordinis, que Nova Foſsa dicitur, infirmatus eſt graviter & extinctus. Hora eadem, qua & idem beatus Thomas moritur, abbas vicini monaſterii in choro stans ſub no- cturnis vigiliis cum conventu fompni torpore premitur, eidemque in vi- sione Dei una stella prelucida ardens quasi facula oſtenditur, que quaſi nubis (t) de nubibus celi eadens ante altare maius in ſanctuario ſe ab- ſcondit, & ecce non plene de hac viſione abbas evigilans, quitquit (u) hoc eſſet, quod viderat, admirans, statim recepit nuntium fratrem Thomam eſſe mortuum & extinctum, qui corpus ipſius cum devotione in eodem loco ſanctuarii ſepeliuit, ubi cecidiſſe illam stellam prelucidam prius in ſpiritu Dei vidit. Grate Deo Thoma quaſi thus flagrans (x) & aroma, (y) -- Nomen odoriferum retines, clareſcere verum - - Doctri- ne lumen feciſti, tu quasi flemen -- Hanc diffudisti, quia totum ſcibile ſciſti. - Sydus in Ecclefia fueras, nunc vera ſophia - - Ad ſe te traxit, ibi quod perpes tibi fax ſit. - - Jam legis absque ſono librum vite, quia throno - - Doctorum celo reſides, & ibi ſine velo -- Cernis divinam fa- ciem. Mihi fer medicinam - - Culpis lanquenti, propria virtute carenti. Dic verbum dulce, dominumque reo mihi mulce. - Scis quia doctor, vis quia fautor, quis, (z) quia ductor. - - Me duc, meque doce, rege me, pe- to pectore, voce. - Et mihi ſolamen anime pie fer Pater amen. 395 Dd d 2 De (q ) F. Catulogo. (r) Eadem: imaginem. (s) Eadem: antonomaſtice (t) Voce hac ſuperflua recte caret eadem editio. (u) Rectius eadem: quidque. (x) Emendati- us eadem: fragrans. (y) Hæc omnia cum ipsis versibus pene ad verbum exscrip- ſit Franciſcus c. 130 p. 66. (z) Ita etiam F. ſed legendum: vis,

Strana 396
396 CHRONICON De obſidione Metentis civitatis (a) per Johanem Regem Bohemorum. Hoc anno integro Johannes rex Bohemie extra ſuum regnum per- manſit, & in diverſis Reni partibus prelia multa comiſit, Archiepiſco- pum Colonienſem graviter Rex impugnavit, & cum Bunnam (b) Archie- piſcopi oppidum obſiderat, (c) intervenientibus amicabilibus tractatibus Rex Bohemie cum eodem Archiepiſcopo concordavit, inpugnavitque poſt hoc rex Epiſcopium Monaſterienſe, ipſum quoque vi ſua compulit a Rege querere concordiam & pacem. Tandem in vigilia beati Mathei Evangeliſte Rex iste adunatis fibi diverſis Principibus Metym illam famo- ſam obſedit cum potentia civitatem, quam diebus quatuordecim conti. nue in gyro vallavit, ipſam variis moleſtiis in circuitu conturbavit. Iſti vero Principes famoſiores sunt, qui hanc urbem per orbem nominatam cum rege Bohemie obſederunt: Baldivinus Archiepiscopus Treverenfis, Dux Lotharingie, Comes Barensis, plures veraces viri, qui eidem inter- fuerunt obsidioni, testantur, & dicunt, quod tunc in exercitu Johannis Regis Bohemie fuerunt ſeptem millia virorum in equis pugnantium in plenis armis, & ſub galeis & L, XII. millia peditum, qui erant para- ti ad bellum. In Metenſi vero civitate, taliter obſessa, fuerunt octin- genti advene viri pugnatores nobiles stipendiarii cum galeis, & innu- merabili populo civitatis. Nunquam aliquis in hiis quartuordecim die- bus obfidionis de civitate egreſfus eſt, qui exercitui obſidenti & ante portas, & prope murum civitatis iacenti vim faceret, aut dampnum notabile inferret; elapſo XIV. dierum ſpatio Johannes Rex Bohemie cum exercitu ſuo ab obſidione receſsit, tamen (d) in munitionibus ſuis civi- tati vicinis impugnatores validos ordinavit, qui adhuc valide civitatem hanc non definunt impugnare. Hoc anno menſe Augusto Elyzabeth Jo- hannis Regis filia, que gemella nata fuit, in Wabaria in Cambia oppi- do moritur, abinde in Aulam regiam deducitur, & ibidem ante gradum maioris altaris cum aliis tribus liberis regalibus ſepelitur. Annus Domini Milleſimus CCC. XXV. de adventu Regis & Regine in Bohemiam, & de recuperatione bereditatis ablate Aule Regie. Capi- (a) Correctius eadem : Metenſs. (i) Endem: Bennam. (c) Eadem : obſiderer. (d) F. tum.

Strana 397
AULÆ REGIÆ. Capitulum XIIII. Anno Domini milleſimo CCC. XXV. domina Elyzabeth Regina Bohemie de partibus Babarie ad regnum proprium eft reverſa. Igitur in adventu ipſius tripudiat populus univerſus, pariter Pragenſes cum ymnis & reliquiis ei procedunt obviam, & in craſtino Circumcifionis Domini ſuſcipiunt cum letitia hanc Reginam , ipſa namque duobus an- nis cum dimidio in Babaria fuerat cum Margaretha ſua filia conmorata, ubi per Ludwicum Regem Romanorum ipſius avunculum, atque Henri- cum Ducem ſuum generum fuit ſatis legaliter pertractata. Quare au- tem tam diu ibidem extra regnum fuerit, ratio iſta fuit, dicebatur enim ei cottidie a ſuis familiaribus, quod ipſa in Bohemia maneret cum peri- culo vite ſue, plures utique regni Barones odio hanc habebant, & con- tra ipſam Regis animum graviter concitabant. Hiis vero temporibus, quibus defuit, plus quam ad duo millia marcarum in debitis in parti- bus Babarie contraxit: preceperat enim Rex, quod Regine abſenti nichil de regno deberet penitus miniſtrari, igitur ut ego ipſemet vidi, mul- tos hec regina defectus ſustinuit, cum in alienis partibus quafi peregri- na fuit, licet autem sit ad regnum reverſa, tamen adhuc a creditoribus propter debita grandis imminet ſibi cura. Sic ego nunc duras bene per- pendo fore curas. - - Cunctis, qui preſunt, video, quod non modo deſunt, Principibus cure, ſub duro ſtat modo jure -- Curia Magnatum. Quan- to plus cerno levatum - - Quemvis prelatum, tanto plus cerno grava- tum - - Ipſum ſub cura, nunc tu perpendere cura, - - Si vis, quas leges habeant hoc tempore Reges, -- Aut quas Regine, quod fint, rogo, cure (e) ruine, - - Sive pericula ſint, que ſemper Regibus aſſint, - - Quis valet hec ſcire, nullum poteris reperire,-- Qui multis preſit, quod cu- ra gravis sibi deſit. -- Curia vitetur, & cura tibi minuetur. - - Cu- ria, iurgia, curaque maxima ſe comitantur. -- Iſta ſequentes, pace carentes, raro beantur. Poſt adventum Elyzabeth regine Johannes Rex Bohemie iterum de Reno revertitur, & Pragam ingreditur, in die beati Gregorii Pape, venit autem non ſolum ob hoe Rex, ut Reginam cerne- ret, ſed ut pecuniam ab omnibus extorqueret. Igitur per duos men- ſes, quibus tunc in regno Rex mansit, per diverſos exactionum mo- dos, nonaginta quinque millia marcarum argenti in denariis, ut diceba- tur michi a Regis Officialibus, congregavit, partem vero huius pecu- nie ſecum ad Renum detulit, partem creditoribus deputavit. Instituit 397 tune (o) F. emendatius cerne.

Strana 398
☞ CHRONICON 398 tunc quoque Rex Prage per quosdam Lombardos monetam auream, de qua denarii quatuor valere debeant plus quam marcam. Rex redit ad Renum, ſecum ſaccum modo plenum -- Portans argenti, fuit hec turba- tio genti - - Magna Bohemorum, dicunt: cur denariorum - - Munera tanta damus , & cur nos diſſimulamus -- Hec deportari? nos cogimur Nolumus ei famulari (f) -- Omnes huic hodie Lucelburgis Comitie. - - iſta pati, non ſtabimus ultra parati - - Ad dandum numos. Quis neſ- cit nos fore ſummos, -- Eſſeque majores, ac illos eſſe minores, - - Non eſt equa via, quod debeat hec Comitia-- Regno preferri, volumus ſub acumine ferri - - Carius ecce mori, quam quod cedamus honori. -- Sic omnes fantur & fortia verba minantur, - Sed cum Rex verbum blan- dum, dicit vel acerbum, - - Omnes mutantur, quaſi fulmine percutian- tur, - - Et dant, quicquid Rex mandaverit. Hec stat adhuc lex. Hoc anno in die beati Tyburtii abbas Aule regie dominus Petrus ad Regem, qui in craſtino de regno fuerat receſſurus, humiliter Prage acceſsit, & a Rege, ut monasterio gratiam faceret, ſupplicavit, tunc Rex mente ſatis prompta monasterio reddidit castrum Landesberck & adiacentia ſua bona. Hoc castrum cum ſuis hereditatibus Rex ſex annis tenuerat violenter, ex hoc conventus Aule regie magnis penuriis subiacebat, & ad caſtrum itaque in die beati Desiderii desideranter ego cum duobus Monachis redii totamque hereditatem fore deſolatam inveni. Tunc ego gaudebam partim, partimque dolebam. - Triſtabar, werram cernens, vaſtam quoque terram. - - Aſt ego gaudebam, deperdita quod rehabebam, -- Quamvis deſtructa, quamvis foret undique lucta, -- Quol quis habet pro- prium, conſidero, quod ſibi Dyum - - Creditur, atque bonum. Solum plus laudo colonum, - Qui michi deſervit, etſi quandoque protervit, - Quam ſi ſint millena nil portantes (g) michi ville. Qualiter Ludwicus Romanorum Rex Burgow obſederit, & Fridericum Regem Ducem de Auſtria de captivitate abſolverit. Capitulum XV. Eodem anno, hyemis tamen tempore, Ludwicus Romanorum Rex oppidum & caſtrum Burgow dictum, quod ad Fridericum Auftralem adhue (f) Eadem habet: nos eogunt en famblars. (g) F. habet: quam ss sint mille uil pre- ſtantes mihi ville.

Strana 399
AULÆ REGIÆ. adhuc captum reſpectum habuit, per menſes quatuor cum CCCC. galeatis viris obſedit, & fortiter inpugnavit. Congregatis autem mille octin- gentis magnis dextrariis, & quatuor millibus peditum pugnatorum Leupoldus Dux Suevie frater Friderici Australis venit in ſubſidium obſeſ- ſorum, Ludwicum de obſidione caſtri potenter repulit, ipſuimque ad ci- vitatem ſuam Loybungam (b) ſuper Danubio poſitam fugavit, & ob- ſeſſos in munitione valide liberavit. Vox evangelica (i) non eſt inimica,- Hec nam lic fatur; atrium, ſi (k) dominator -- Fortis cuſtodit, hunc & ſi fortior odit, -- Et venit ad fortem minus hic fortis cito (1) - Perdet diſcedens, probat hic tempus modo preſens. Ludwicús Romanorum Rex, Babarie Dux, cernens, quod contra ſe frequenter gravarentur Papa- les proceſsus, & ſententie, patiensque defectum pecunie, ſustinens quo- que inftantias cottidianas pugnas (m) cepit intra ſe cum paucis de libe- ratione Friderici ſui captivi, & adverſarii cogitare. Igitur in feſto be- ati Georgii idem Ludwicus ad Fridericum in caſtro captivitatis quod Trowsnicht, (n) id est inoppinabile dicitur, inoppinabiliter venit, & neſcio quibus modis, quibus formis, feu quibus tractatibus intervenien- tibus, cunctis admirantibus, ipſe Fridericus, qui usque ad tertium an- num captus fuerat, eft a vinculis abſolutus. Non fuerunt alique mu- nitiones in ſignum federis & amicitie Ludwico date, nec ſuper hac con- cordia ſunt littere publicate. Simul usque hodie hii duo Principes, qui ſe nominant Reges comedunt, bibunt, & fimul dormiunt, & in ver- bis pacificis unum ſunt , matrimonium ſatis inconſuetum hii inter ſuos pueros statuerunt, duxit enim filius Ludwici filiam Friderici, licet hii pueri fint in tertia consanquinitatis linea constricti, eft autem hoc ad- mirabile in auribus omnium populorum, quod uterque usque hodie Regem ſe ſcribit , & nominat Romanorum. Neſcio quam (o) fari, qüid ſcribere, quid meditari -- Debet in hoc facto mea mens occultius acto?-- Nemo poteſt ſcire, quo res queat iſta venire. -- Hunc, reor, eventum nec Aut quis finis erit, quia cerno, quod ſua que- mens novit ſapientum, -- rit - - Quilibet ipſorum, ſi ſic eſt pax animorum, - - Sicut ſermonis, divis hoc annoto donis- - Hii qui durabunt, (p) hec clare facta nota- bunt, -- Fiam forte cinis, quando valet biis fore finis. 399 Hoc (b) Eadem: Loubingam. (i) F. supplet recte vocem veri in codice noſtro omiſsam. (k) Desideratur iterum: quis. (l) Denuo deest: fortem. (m) Eadem: cottidiana pugnæ. (n) Eadem: Truysnicht: (o) Eadem rectius: quid. (p) Id est ſupere- runt.

Strana 400
400 CHRONICON Hoc quoque anno, ut Ludwicus Friderico Auſtrali amicitiam oſten- deret ampliorem, procuravit, quod Otto Dux Austrie Friderici eius- dem germanus Elyzabeth Henrici & Ottonis Ducum inferiorum ſoro- rem duxit legitimam in uxorem; Hoc etiam anno illuftris Domina Ely- zabeth Bohemie Regina fundatoris filia monaſterio, & conventui in Aula regia Eccleſiam in Ruchwan pleno jure contulit, quam collationem Rex confirmavit, & Dominus Johannes Papa gratioſe eandem donationem roboravit. Hec Regina maximo favore monasterium Aule regie proſe- quitur, & in hoc paterna veſtigia imitatur: Ut quaſi ſcintillam ſolam domus hec habet illam, -- Multa libens faceret bona, que si poſſe tene- ret. -- Multum turbatur, quando domus illa gravatur, - - Circiter banc matris corgeſtat, mores quoque (q) Patris. -- Ne videat triſte, tu- earis eam pie Chriſte, -- Hac a Regina procul abſit queque ruina. De Capitaneis regni Bohemie, & de ſtatu univerſalis (r) Eccleſie. Capitulum XVI. Admirabilis iam pluribus annis regni Bohemie fuit ſtatus. Cerni- mus quidem ipſum cottidie in mirabilibus commutari, eo quod Rex Johannes extra regnum conſuevit frequentius commorari. Regnum enim uni Capitaneo, vel duobus a Rege committitur, & ad annos pro determinata ſumma pecunie exponitur, & populus, qui in regnum (s) eft, tributarius reputatur. (t) Ista etiam generoſa Elysabeth Regina sedet Prage quaſi vidua, non eft, qui conſoletur eam ex omnibus caris eius, liberos ſuos regni heredes ſecum tenet, quibus non liberaliter, ſed te- nuiter providetur, hereditates reginales huic Regine ſunt ablate, vix tanto (u) a regno ſuſcipit, quod neceſſitatibus, non dico, dignitatibus ſuis valeat providere. Igitur iam vulgari dicitur eloquio: Rex, Regi- men, Regula Juris pariter exulant iam a regno. Quilibet propria volun- tate utitur iam pro lege, officia regalia iam a conſuetudine multum ceſ- ſaverunt, & ab aula non solum autem in temporalibus, verum etiam in ſpiritualibus eſt ordo debitus commutatus. Sedes enim Pragensis, pro- prio epiſcopo in Romana Curia occupato, per adminiſtratores regitur, & ipſius Chriſti patrimonium a pluribus per violentiam occupatur, qua- propter (q) F. moreque. (r) Eadem: univerſali. (s) Rectius eadem: regno. (s) Id eſt numeratur, conſcribitur, ſeu ut hodie dicimus capitatur. (u) Eadem: rantum.

Strana 401
AULÆ REGIÆ. 401 propter Regnum diviſum, confuſum, sicque reciſum - - Omnes heu! cer- nunt, iam ius, regalia ſpernunt. -- De regno plures conſurgunt, undi- que fures: - - Res aliis rapiunt, paſſim mala plurima fiunt. - - Abſen- tem Regem non curant, hinc ſibi legem - - Formant pro libito , mala tot ſunt, quod modo vito - - Omnia proferre. Finem des huic cito gwerre-- Rex regum Chriſte, depellas omneque triste. -- Ut nos letemur, sub pa- ce tibi famulemur, - Per mala, que patimur, plus nos prompti reperi- mur. - - Ut Domino gratum perſolvamus famulatum. - - Ex iftis vanis, mundanis, cottidianis- - Actibus & factis nobis nunc & prius actis-- Digne debemus nos emendare, videmus - - Singula tranſire, non poſſumus hic reperire - - Quidquam, quod ſtabile maneat, tranſit quaſi vile, -- Quod reputamus magnum. Nos hinc adeamus - - Ad Regem celi rogitan- tes mente fideli, - - Ut trahat ad ſe nos, paret eius pnevmate plenos, Ut non mutemur in peius, nec variemur, -- Sed ſtemus fixi ſuper inva. riabile nixi. - - Hoc (x) ens primum , quod ſummum plaſmat, &ymum- Et in iſtis temporibus in Vtalie (y) & Lombardie partibus homines eccleſie , & homines Imperii, videlicet Gwelfi & Giblini (z) odium an- tiquum plus ſolito innovant , & contra ſe accerrime cottidie pugnant , tantus ſanquis inter eos modo frequenter effunditur, quod pia mens hoc audiens merito conturbatur. Quidam de Verona civis, qui dicitur Ca- nis audaciam, & caput Dat Gybelinis, hoc michi dicitur a peregrinis-- Hoc ipſum referunt, qui pro lucro fora querunt. - - Perdit Papalis, pars prevalet Imperialis,- - Cum plerisque malis durat contentio talis. -- Tantum duravit, quod plurima millia ſtravit - - Sedis (z) in armatis bic ab imperiigaleatis. - - Ut gladii gemini pugnant Gwelfi, Gyblini,- - Contra ſe turbe campo pugnant & in urbe - - Ut gladius duplex bene concordet peto ſupplex, -- Te nunc Chriſte bone, finem liti cito pone. Roma ſub his morbis infirmatur caput orbis.- - Vntus bella gerit, nec eam velut antea querit, tantum plebs Chriſti, quia Preſul de fuit isti-- Tempora per multa, ſervet, licet ipſa ſepulta, - - Corpora ſanctorum, facit hoc, puta, (a) culpa reorum. Urbs Papam nec habet, etiam ſine Ceſare tabet. - - Papalis ſedes nunc occiduas tenet edes, -- Pro miro pone, quod Papa ſtat Avinione. -- Nec vidit Romam, ſimul hoc mirabile promam; - - Quod ſic Imperium male �tat ſine Ceſare Eccleſie toti ſunt heu ium iam bene noti, - Caſus ad- Dyum. -- Tom. V. Monum. Eee ver- (*) Supple : eſt. (y) Eadem Italiæ. (z) Eadem: Gibellini. (a) Rectius eadem : putco

Strana 402
402 CHRONICON verſi , ſunt per loca cuncta reſperſi (b) - Infortunati ſucceſſus , & male grati. - - Eccleſiam ſponſam, proprio quaſi vellere tonſam, - - Tu Deus evellas, (c) & ab hac adverſa repellas, - - Ut non mergatur, licet a ven- tis moveatur. -- Iſtius es navis Rector tu Chriſte ſuavis. -- Inſurgunt bella, ſurgit nunc ecce procella, -- Non mittas mergi navim, ner ud Quam dilexiſti, quum ſolviſti nece triſti. - Hec nunc impia vergi,- quaſſatur, hec u ndique dilaniatur. -- Hanc pie conſerva Rex, & ſponſam coacerva -- Sic, ut letetur, & leta tibi famuletur. -- Non sis abſcon- ſus ſponſe , pius es quia ſponſus. - - Hanc conſoleris pie ſponſe nec ultro noreris. Hoc anno Dominus Burghardus Magdburgenſis Archiepiſcopus Lap- po cognomine dictus , vir bellicoſus a ſuis propriis civibus larvata eſfigie indutis in ipſa metropoli Maydburg captus mirabiliter, & miſerabiliter est extinctus. Cum autem Merſeburgensis Epiſcopus dicti Archiepiſcopi frater uterinus ad Romanam Curiam, ad exponendam fratri factam inju- riam, procederet, a Lantgravio Haſsie in via capitur, & ab eo captus in cuſtodia detinetur. Annus Domini Milleſimus CCC XXVI. de decima regali, de incurſu Tar- tarici populi , de translatione corperis Regis Wenczeslai, & plura. Capitulum XVII. Anno Domini milleſimo CCC. XXVI. hyemis (d) fuit dura , & aſpera, per cuius hyemis aſperitatem quam plurime fructuoſe & delica- te arbores cum vinearum vitibus quaſi radicitus in Alamanie partibus perierunt. Eſtas ſicca sine pluvia, inde ſemina estivalia defecerunt, hye- malibus tamen ſeminibus segetibus prevenientibus competenter. Hoc anno per totum regnum Bohemie, & per dominium Lucelburkenfis Co- mitie propter mandatum Domini Johannis Pape Jobanni Regi totus Cle- rus cogitur decimam Eccleſiaſticorum proventuum per triennium ſol- vere, quod inconfuetum fuerat cuncto tempore retracto. (e) Nam con- ſueverunt, qui Reges ante fuerunt,- - Clero plura dare, de reque ſua decimare, - - Templaque fundare, dotare, locare, sacrare. Eft (f) con- (b) Id est: diffusi. (c) Scilicet: e fluctibus. (d) F. byems. (c) Rerroacte eadem. (f) Fadem: En.

Strana 403
AULÆ REGIÆ. 403 contrarius, ordo nefarius eſt modo viſus; - - Regibus additur, abditur (g) legibus, ecce reciſus -- Eſt pulcherrimus, ordoque peſſimus exit in Or- Qui dare debuit, & ſua prebuit, hanc ſibi ſordem - ſumit, bem. ut auferat, &ſcelus aggerat, es (h) repetendo - - A Clero, cui fincero Rex compatiendo - - Lectore deberet potius dare, quid quid haberet. - Hoc fecit David cum Melhiſedeh decimavit. (i) Cauſa autem, propter quam talis decima Johanni Regi a Clero ſolvitur, in reſcripto, Papali exprimitur, quod de verbo ad verbum hic interſeritur & eſt tale: Johannes Epiſcopus ſervus ſervorum Dei Venerabili fratri Epiſco- po Olomucenſis & dilectis filiis Bereunovicefis & beate Marie Lucinbur. gensis, Pragensis & Treverensis, Dyocesium monasteriorum abbatibus ſalutem & Apostolicam benedictionem. Nuper kariſſimus in Chriſto filius noſter Johannes Rex Bohemie illuſtris per ſpeciales nuncios ſuos ad noſtram preſentiam deſtinatos in noſtra & Fratrum noſtrorum preſentia fecit exponi: quod ipſe Zelo fidei Christiane succensus ad inpenden- dum opportuna preſidia ſancte matri Eccleſie, quam Dominus noster Jeſus Chriſtus proprio ſanquine conſecravit , ſeque exponendum obſe- quiis eiusdem Ecclefie & Apostolice sedis toto afpirat affectu quia (h) predictos nuncios humili ſupplicatione depoſcens, ut ipſum in tam & laudabili propoſito confoventes in ſubſidium negotiorum huiusmodi, propterque perſonam & bona ſua quelibet eft paratus exponere, de- cimam eccleſiaſticorum proventuum & redituum regni Bohemie & Co- mitatus ſui Lucelburgenſis ſibi ad certum tempus pro premiſſorum ſup- portandis oneribus concedere dignaremur. Nos igitur attendentes exi- mie Devotionis affectum, quem idem Rex ad Redemptoris eiusdem nostri & dicte ſedis obſequia ardenti promptitudine devotionis ostendit, de- ſideriis gratis inducimur, ut eum tanquam inclitum ſedis Apostolice filium caritatis interne brachiis amplexantes eius in hac (1) votis qan- tum cum Deo poſſumus, annuamus. Volentes itaque dieto Regi ſu- per premiſſo ſuo , laudabilique propoſito favoribus afliſtere opportunis, de dictorum Fratrum conſilio decimam omnium Eccleſiaſticorum ex- emptorum, & non exemptorum Regni & Comitatus predictorum ab omnibus Archiepiſcopis, Epiſcopis, ceterisque perſonis Ecclesiasticis, quibuscunque, quantacunque prefulgeant dignitate, seu cuiuscunque fint pre- E e e 2 (g) Pro demitur. (h) Perperam F. &. item Franciſeus : ea. (i) Et iſtos integros verſus exſcripfit Franciſeus c. 15 p. 68, (k) Rectius F.edit, per (l) Supple cum F. parte.

Strana 404
404 CHRONICON »preeminentie , conditionis , ſeu ſtatus , & religionis , vel ordinis , quibus & „eorum alicui nulla privilegia , vel indulgentias ſub quacunque verborum „forma, vel expreſſione conceſſas volumus ſuffragari (preterquam & „(in) dilectis filiis Magistro & Fratribus hoſpitalis ſancti Johannis Jroſoli- „mitani, qui contra hoftes fidei Christiane exponunt iugiter ſe & ſua, „quos propter hec ab eiusdem preſtatione decime exemptos, & liberos „fore decrevimus, & immunes) eidem Regi conceſſimus in ſuum ſub- „sidium, usque ad triennium exigendam, & etiam colligendam, & ei- „dem Regi aſfignandam. Cum itaque Vos, de quorum maturitate „fidelitate & circumſpectionis induſtria fiduciam gerimus in Domino „ſpecialem ad exactionem huiusmodi decime predicto triennio faciendam „iuxta infre ſcriptum modum per ipſius Sedis Apoſtolice providentiam „duximus eligendos: Diſcretioni vestre per apoſtolica ſcripta manda- „mus quatenus onus huius modi Vobis impoſitum ſuſcipientes, & „exequentes humiliter ac devote Vos, vel duo, aut unus veſtrum per „Vos vel alium, ſeu alios, quos ad hoc duxerimus deputandos, de „omnibus fructibus, redditibus, & proventibus ecclefiafticis dictarum „perſonarum eccleſiaſticarum, ſecularium regularium, exemptarum & „(n) exemptarum in dictis regno, parte & Comitatu confistentium „videlicet ecclesiarum, monasteriorum, & beneficiorum, que habent „& obtinent in regno & Comitatu predictis ſecundum modum & mo- „rem ac conſvetudinem in exactione & collectione huius modi hactenus „,obſervatos, quolibet anno dicti triennii in ſubſcriptis terminis levetis. „,& etiam exigatis decimam ſupradictam, Siquidem ſolutionis medie- „tatis decime primi (o) anni terminum primum fore ſtatuimus feftum „Nativitatis dominice primo venturum, ſecundum vero terminum feſtum „Pentecoſtum (p) dictum feſtumNativitatis dominice proxime ſecutu- „rum in aliis duobus annis ſequentibus circa ſolutionem huiusmodi de- „cime predictis terminis obſervandis. Ad ſolutionem vero ejuſdem de- „cime quoscunque exemptos, & non exemptos ipſius decime debito- „res in dictis regno & Comitatu consistentes per censuram ecclefiasticam, „ac etiam per ſequestrationem fructuum, redditum, & proventuum „eccleſiaſticorum ſuorum conſistentium in eiusdem regno & Comitatu, „ut premittitur, ſi expedire videritis, appellatione poſtpoſita com- „pellendo, ita quod ad fructus, redditus, & proventus eccleſrasticos „alios eorundem extra regnum, Comitatum predicta consistentes, hu- ius- (m) Corrige : a (n) Supple: non. (o) Rectius F. ſemi. (p) Eadem Pensecoſtes

Strana 405
AULÆ REGIÆ. 405 „iusmodi compulſionis officium nullatenus extendatis, vel ad exactio- „nem huiusmodi faciendam in aliquo caſu per vos, vel alium, ſeu „alios invocetis auxilium brachii ſecularis, niſi predictorum non ſol- „ventium contumacia exigente, vel aliud circa hec per Sedem Apostoli- „cam, ſeu (q) eandem fuerit ordinatum. Et ne de moneta, in qua „predicte decime ſolutio fiet, & fieri debebit, valeat hefitari, & ut „vitentur gravamina, que propter hoc Viris eccleſiasticis interdum „conſveverunt inferri: Volumus, quod per Vos & ſingulos veſtrum „& alios ſubcollectores vestros ipſa decima ad monetam, currentem com- „muniter, levetur, ac etiam exigatur iuxta conſtitutionem ſuper hoc „editam in Concilio Wienenſi, ita quod pretextu alicuius cambii de- „bitores & ſolutores dicte decime non graventur, illam tamen, ean- „demque monetam, quam recipietis, vel recipi facietis, dicto Re- „gi, ſeu certo nuncio teneamini aſſignare. Huiusmodi decimam exi- „getis & exigi faciatis ſecundum taxationem actenus factam in civita- „tibus, diœcesibus, atque locis regni, & Comitatus predictorum. Ubi „nulla huiusmodi certa taxatio fuerit ſecundum conſvetudinem in ex- „actione & collecta (r) dicte decime faciatis abſque aliquo onere expen- „ſarum eorum, a quibus huiusmodi, eorum defectu, expenſas fier „oporteret, ad quarum restitutionem eos teneri volumus, & aftringi; „quod quia (s) circa hanc constitutionem eiusdem Wienensis Concilii ob- „ſervantes, & calices, libros, & alia ornamenta ecclefiarum divinis of- „ficiis deputata ex cauſa pignoris, vel diſtractionis capere, recipere, „diſtrahere ſeu quomodolibet occupare per Vos, vel alios minime „preſumetis. Non obſtantibus quibuscunqe privilegiis, vel indulgen. „tiis vel contrariis eiusdem perſonis ecclefiasticis vel earum alicui, au „dignitatibus, ſeu ordinibus earundem, & ſpecialiter Cyſterciensibus, „Premonstratensibus, Clunacensibus, (t) Cartusienſibus, Grandimontensibus „vel eorum univerfitatibus, aut perſonis fingularibus ſub quacunque „verborum forma, vel expreſſione ab eadem Sede conceſsis, etiamfi „contineatur in eis, quod de ipſorum totis tenoribus ſervatim, ac de „verbo ad verbum plenam, & expreſſam, ſeu explicitam, quantumque „in veſtris (u) Litteris fieri oporteat, mentionem, & qualibet alia ipfius „Sedis indulgentia generali vel ſpeciali cuiuscunque tenoris finem (x) vel (q) Mertio abest ſeu, ab Edit. Freh. (r) F. collectione. (s) Eadem ſubstituit : que (t) Eadem : Guniacenſibus (u) Eadem quamcunque in noſtris. (x) Eadem formæ.

Strana 406
406 CHRONICON „vel expreſſionem (y) existat, per quam de verbo ad verbum preſenti- „bus non inſertam, aut nominatam, aut ſingulariter non expreſſam „affectus (z) eorum non expediri (a) impediri valeat, quomodolibet, „vel differri. Volumus inſuper quod Vos, vel quilibet vestrum omnium „reddituum, & proventuum eccleſiaſticorum veſtrorum decimam a „vobismetipſis fideliter, & integre exigatis, ita quod nullus veſtrum „circa hoc ſibi indulgeat, ſed ſecum in hac parte procedat, ac ſi tali officio „in extraneo fungeretur, sic quod unusquisque Veſtrum in ſcriptis „redigi faciat, quid quid predicta decima de proventibus ſuis eccleſia- „ſticis exegerit a ſe ipſo. Exactionem vero huiusmodi iuxta taxa- „ tionem Decime sicut eam consuevistis hactenus solvere de dictis vestris „proventibus facietis. Alioquin in exactione huiusmodi ſervabitis con- „ſvetudinem hactenus in ſimilibus ſolitam obſervari, ac nihilominus „in perſonas illorum ex vobis, vel vicariorum vestrorum, & aliorum „quorumeunque, qui de mandato veſtro ad collectionem exactionem „huiusmodi fuerint deputati, quique defecerunt (b) in ſolutione dicte „Decime in terminis ſupradictis, vel in collectione, & exactione huiusmodi „fraudem forſitan, vel malitiam adhibuerint, excomunicationis ſen- „tentiam auctoritate preſentium promulgamus, a qua poſt ſatisfactionem „debitam per aliquem ex vicinioribus epiſcopis excommunicationibus „ſententiam voti ligatum, (c) gratiam & Communionem Apostolice Se- „dis habentem, facta ſibi fide de ſatisfactione huiusmodi, poſſint obſolu- „tionis beneficium obtinere. Datum Avinione Kal. Junii Pontificatus „anno nono. Johannes Papa. Hoc anno Johannes XXII. Papa multorum armatorum virorum exercitus iterum in diverfis Ytalie partibus contra Gibilinos prostipendio pugnaturos transmittit, (d) quos frequentius, ut dicitur Bononie, quam alias (e) pars adverſa victrix ſuperat, vulnerat, detinet, atque mactat. Nam ut famat fama publica, de Papalibus armigeris iam diverfis locis, & temporibus coruerunt plus quam fexaginta millia pugnatorum. Flebile eft hoc dicere, vel audire, & quis valet cauſam huius interitus ſcire, ni- (y) Eadem expreſſionis. (z) Effectus (a) Verbum hoc oſcitanter impoſitum. (b) Rectius F. defecerint (c) Eadem correctius: excommunicationis ſententia non ligatum. (d) Franciſeus c. 15. inquit: Rome multa bella committuntur inter Vrſinos & Co- lumpnenſes hujus gratia Dominus Johannes Papa multos armatorum exercitus &. (e) Id eſt alibio

Strana 407
AULÆ REGIÆ. niſi qui cognoviſſet ſenſum Domini, aut Conſiliarius eius fuiſſet. Simi- le in libro judicum legitur : ubi populus Jſraeliticus iuſtam cauſam ha- bens contra fratres ſuos legis prevaricatores movet prelium, ſed ſuc- cumbit, hoc unum ſcio, quod Judicia Domini abyſſus multa. 407 Hoc anno ex permiſſione Johannis Pape inter Cruciferos Domus Deutonice in Pruſſia & Saracenos dictos Lythoanos (f) ſunt amicabiles per trienium facte treuge, ita ſane, quod infra illud trienninm ſe mu- tuo impedire non debeant aliqualiter, vel turbare, quod heu! in ma- gnum detrimentum Christianorum devenit & ecclesie, nam inveteratus dierum Lokotko Rex Polonie volens Sedi Apoſtolice & Pape compla- cere, ut aſſeruit, contra Marchionem Brandenburgenſis (g) iuuenculum Ludvicii de Babaria Regis quondam (h) Romanorum filium innumera- biles Ludwanorum(i)turbas pugnaturas ſibi afſumit, Marchionatum (k) Brandenburgenſem invadit, ac iuxta civitatem Franchenfurt (1) & in univerſo ipſius confinio plagam in Christianos exercuit & tyranidem ni- mis magnam. Per paganos enim Luthvanos, Cbristianum ſanquinem effundere sitientes, & opportunitatem habentes, ville & oppida com- buruntur, monaſteria quoque plurima monachorum, quam ſanctimo- nialium conſtringuntur , (m) Chriſti famuli & ſamule trucidantur , & vio- lantur', & vulgarcs homines velud pecudes inumerabiles ad pagnorum patriam deducuntur. Tanta mala ibi tunc per paganos perpetrata funt, quod ſine gemitu cordis narrari non poſſunt. Eodem anno in feſto Pentecoſten (n) domina Beatrix Regina, u- xor & propinqua cognata Karuli Regis Francie eſt Parifius diademate coronata, cui coronationis feſto Johannes Rex Bohemie cum decenti fre- quentia familie ſolemniter interfuit , in actibusque militaribus ſe ibidem exercuit, & expendit maximam pecuniam ab incolis regni Bohemie per- ſolvendam. Non ſolum autem ibi , ſed & alibi in partibus Gallie & Reni per Johannem Regem loca aliena frequentius viſitantem, plura (o) prelia committentem extra ſuum regnum ineſtimabilia debita contrahun- tur , & ad quorum ſolutionem tam religioſi quam ſeculares Bohemie ho- mines cum reluctatione gravi & murmure compelluntur. Hoc anno ite- rum (f) Eadem Lithuanos. (g) Eadem: Brandenburgensem. (h) Voce quondam caret editio Freb. (i) Eadem Lythowanorum (k) eadem addit: qiic. (1) Scilicet ad Oderam. (m) F. rectius: confringuntur (n) Eadem Penrecostes (o) Eadem sddit: que.

Strana 408
408 CHRONICON rum Johannes Rex Bohemie cum aliquorum Principum & Comitum iuvamine Metenſem inpugnat civitatem hostiliter. Rupta ſunt federa, que anno preterito inter Regem & Metenſes sunt facta. Inteftinum quod dam bellum magnum hoc anno Metenſibus fecit dampnum. Surrexit enim inibi vulgaris populus contra divites, & extra civitatem eiecit plures. Isti taliter, & turpiter eiecti ad Johannem Regem Bohemie confuge- runt, & ipſum ad pugnandum contra concives ſuos reliquos donis & votis pluribus induxerunt. Urbs hec insignis, quam nullus & hostis, & ignis - - Vincere ſufficeret, plebs concors quando maneret- Sat male deſtruitur, quia gens ihi diſſona ſcitur - - Hanc inteſtina lis destruit, ecce ruina - Jugiter aſſequitur ubi lis intus reperitur - Lis parit horrorem, con- cordia nutrit honorem - - Diſcors ſe proicit, concors contraria vicit, - — Urbs te Metenſis proprius plus vulnerat enfis, - Quem geris in latere, ſtudeas illum removere, & pacem quere, ſic quit tibi nemo nocere. Hoc anno in die beati, Sixti Gutta Domicella Johannis Regis Bo- hemie filia ſecundo genita verſus Lucelburg ducitur de Bohemia Comi- tis de Bar filio, ſed puerulo, deſponſanda- Hoc anno Leopoldus Dux Swevie Alberti Romanorum Regis filius, Friderici vero de Austria Ro- manorum quondam (p) Regis germanus, vir per omnia bellicoſus moritur ex qua morte Friederico ſuo germano magnum conſilium & opitulamen ſubtrahitur. Eodem anno ſexto Jdus Auguſti Dominus Conradus Olomucenſi- (q) epiſcopus eft mortuus, & in Kathedrali ecclefia cum congrua reves rentia est ſepultus. Iste fuit natione Babarus humilibus parentibus progeni- tus, induſtria tamen naturali, & gratia preditus, ad preſulatus officium eft provectus; ipſe licet pufillus efſet corpore, magnanimus fuit corde, incepit vitam ſuam in paupertate, ſed in magna terminat dignitate, au- xit bona eccleſie in maxíma quantitate, plurima oppida muro cinxit, & caſtra- Expedit inprimis uti nos rebus opimis. Eſt miſer ille ni- mis, ex alto qui cadit ymis. (r) Hoc anno ſereniſſimus Princeps Wencelaus tertius, Bohemie vero ſeptimus & ultimus, nec non Ungarie & Polonie regnorum Rex, & Do. (p) Hec vox deſideratur in edit. Freh. (q) Id est: in ima. (r) Defideratur vox modo ut habet F.

Strana 409
AULÆ REGIE. Dominus, in Olomucz anno Domini milleſimo CCCVI. etatis vero ſue anno XVIII. perfide interemptus, & tune ibidem in Kathedrali eccle- ſia ſepultus, nunc ad fundationem ſui patris Aulam regiam, Deo diſ- ponente, prout ipſe Rex adhuc juvenis, & bene valens coram pluribus regnorum ſuorum nobilibus sepe prius elegerat, ac affectaverat, pen inclitam Dominam Elyzabeth ipſius Germanam Bohemie Reginam Jo- hannis Regis conthoralem cum devotione honorifice de Moravia hue transfertur, quinto Nonas Octobris in monaſterio Aule regie iuxta patris ſui tumulum a latere ſepelitur. Eſt homines equum cunctos plangere me- cum - - Per morſum mortis Regum generatio fortis - - Eft heu devicta, ſtirps maſcula nulla relicta. - - Feminei ſexus manſit tantumodo nexus. - - Hinc mestum thema dic gens orbata Bohema. - - Corpore conſtrictus tuus eſt rex a nece victus. - - Heu naturalis nunquam fit Rex tibi talis. -- Regnum jure gemis, quia regibus ecce Bohemis - - Septem privaris, & ut orphana ſic viduaris. - - Eſt factum triſte, rex ſeptimus iſte, (s) ultimus iſte,- - In quo natura florens, regno placitura, -- Eft cito deleta, gens fletibus eſtque repleta, - Regnum Rege caret, de quo nunc nobilis aret Terra Bohemorum, paciens augmenta malorum, - - Unica perſona tria geſſit ſceptra Polona, -- Atque Bohemalis gens hoc ſcit, & Ungarialis. Hunc, qui regna tria reperit (t) rege Dya Maria, - - Cum sis regina pia, Regi ſis medicina, -- Hunc apeccatis ſana, ſociaque beatis, - - Huir Deus eternam requiem det opemque ſumam. (u) 469 Hoc anno Eliſaheth Regina Bohemie a diverſis perſonis & Eccleſiis ſolem- nes fanctorum reliquias obtinuit, ipfasque, que nude erant, cum gemmis pretioſis in tabulis, & monstrantiis aureis & argenteis decentiſſime de- coravit. Ad devotam petitionem etiam eiusdem Regine Karulus Rex Francie ſibi unam ſpinam, ſive particulam ad unius digiti longam, ſed gracilem de ſacro ſancta corona ſpinea Domini deſtinavit, que cum de- votione populi & proceſſione Cleri totius Pragensis V. Kalendas Novem- bris reverentiſſime eſt ſuſcepta, & cum aliis Regine reliquiis collocata. Hoc anno ficut annis prioribus, propter Regis Johannis abſentiam, iustitieque carentiam, fere in omnibus regni Bohemie partibus pauperum fit oppreſio , villarum oppidorum deſolatio, & de habitatione hominum vaſtatio, in locis pluribus efficitur ſolitudo, & ne longe exempla petamus, huiuscemodi devastationem in hereditatibus Aule regie declaramus. Ter- F f f Tom. V. Monum. rito- (s) Vox iſte ſuperflua. (t) Rectius F. rexit. (u) Corrige cuin F. ſuperam.

Strana 410
CHRONICON ritorium enim noſtrum iuxta caſtrum Landesberg fitum hiis in annis est adeo devastatum, quod abinde nullum poſſimus habere fructum, quin immo nos de burſa noſtri monaſterii hoc anno centum marcas graves ad illam hereditatem pro expenſa noſtre familie transmifimus, de qua an- tea pacatis temporibus quadringentas, aut quingentas marcas in cenfun recipere ad monaſterium Aule Regie annis fingulis ſolebamus. Ex hoc di- camus ſimul omnes, atque petamus. - - Da nobis pacem pie Chriſte, repelle rapacem - - Gentemque rapere ſatagit, vivit quoque de re - - Quam male lucratur, cum pauper homo ſpoliatur. Tu Deus, & Domine pie ta- les trade ruine, -- Ne cumulant (x) penas, cum res rapiunt alienas, - Sed magis opto tamen, (y) Divinum ſibi flamen, - Ad cor contritum fletu, gemituque peritum, - A Domino detur, quo gens talis revocetur. (z) Da tamen aſme Deus, quod ſi non vult Phariſeus -- Talis ceſſare, Sed vult ſpoliis inhyare, - Quod compeſcatur, ne plus reus efficiatur,-- Vel caput ut frangat, veleum mala paſſio (a) tangat. - - Sed ſors iustorum concreſcat ad alta polorum, - - Qui ſunt pacifici , qui ſunt ſpoliis inimici, r Quinullum ledunt, qui non de iure recedunt, - Qui ſunt contentipro- priis, nullis violenti, Qui pacem ſervant, hii ſunt ſibi qui coacervant, - - Mercedem latam, celis vitamque beatam. Hoc anno terre motus fa- ctus eſt magnus in eſtate in pluribus Bohemie, Michſne, (b) Turingie & aliorum locorum partibus, huius rei sunt testes in castro Piſenburk vi- giles, qui de turribus, in quibus erant, motis & quaſfatis terrore ni- mio concuſſi deſcenderunt, & instare diem noviſsimum putaverunt. 410 Incipit Prologus in librum ſecretorum Aule Regie. De quibusdam miraculis Aule regie Capitulum XVIII. Quoniam ſacramentum Regis abſcondere bonum est, opera autem Dei revelare & confiteri honorificum eſt, nam ipſa divina ſapientia ita dicit: Qui elucidant me vitam eternam habebunt. Ideo arbitror dignum, ut qui ſcribere vel legere de regum actibus, regnorumque statibus de- lectantur, multo magis in hiis, que divinis attribuenda funt operibus, debeant delectari. Etenim in humanis actibus plerumque perpenditur omnis vanitas vanitatum, in divinis vero operibus interne jocunditatis pe- invenit homo statum, ista tranfitoria ſapientis animum a ſe fugant, per- (x) Cumiulent. () Supple quod ex F. (z) Iſti duo verſus in codice noſtro oſcitan- tia ſcribæ tranſpoſiti ſi ſunt, poſterior ergo præponendus, ut ſenſus ipſe yult, (a) id eſt: phræneſis. (b) Eadem Myſniæ

Strana 411
AULÆ REGIÆ 411 petua ad ſe trahunt ; & quidem opera Domini univerſa bona valde. Ni- hil autem in humanis actibus reor eſſe perfectum, nec forsitan valde bo- num, quia nemo bonus, niſi ſolus Deus, huius itaque boni imo opti- mi Dei noſtri opera, que ego licet malus in meo fancto ordine ſum expertus, non audeo ſalva conſcientia ſub taciturnitatis ſilentio pertran- fire, ſciens ea multo amplius legentibus utilia quam illa, que de preliis terrenorum Principum ſunt conſcripta. Guamvis autem ad memoriam futurorum hominum mea cum timore rudicitas (c) attemptaverit (d) de- pingere stylo simplici res divinas, eo quod differtum, & expertum exi- gunt deſcriptorem. Inter deſcribendum itaque miraculoſa Dei opera ad ipſum eſtimo eſſe opus Dei gratia, (e) quod ego infirmus fortia, vilis ſublimia, terrenus celeſtia attempto, & geſtio divina videlicet misteria explanare. Fateor inhabilis ſum, occupatio mei officii frequentius im- pedit me , quin imo , ſi ego nullo implicitarer (f)ſeculari negotio adhuc tamen ſenſus meus hebes deſcriptionis modum debitum non haberet. In- ſpicite igitur , obſecro, quicunque lecturi eſtis hanc deſcriptionem meam, piam intentionem & bone propositum voluntatis. Vellem quidem om- nes homines ſalvos fieri, vellem onnes Deum diligere, mundum con- temnere, & proficere in virtute, hoc eft quod omnibus opto corde, unde (g) non ſufficio, hoc idem diſerto exprimere ſermone, nec cum exemplis bone vite oftendere. Ideoque inpollita (h) deſcriptione, & ſimplici narratione bonum mentis mee affectum, utcunque potero, cupio declarare, & ſpero quod pro ipſa erubeſcentia, quam pro mea ſuffero inſufficientia, mihi a Deo reddi merces debear cumulata. Inceperam primitus in Cronica quedam conſcribere miracula , ſed iudico eſſe melius, ut ſpeciale volumen habeant, quo legentes plus edificant & inflammant. Explicit prologus. A principio fundationis monaſterii Beate Virginis in Aula regia Deus ibidem multa oſtendere dignatus eſt miracula, quorum quedam in prima parte Chronice per me ſuperius ſunt ſignata. Plura tamen ſunt nobiscum miracula perpetrata, que Devotio monachorum obticet & sup- primit , eo quod in humilitatis latibulis gradum figit. Ego ipſe quibus- dam meis familiaribus occulte mihi aliqua ſua miracula referentibus ſe- F ſ f 2 pe- (c) Pro: ruditas, aut rusticitas. (d) Pro attentaverit, hæc vox defideratur in F. (e) minus recte F. id ipſum æſtimo opus Dei & gratiam (f) F. implicarer, (g) Eadem: tamen. (h) Eadem impolita.

Strana 412
412 CHRONICON pe dixi, ut relata michi etiam aliis in publico ad Dei gloriam revelarent, qui reſponderunt: quod gloria Dei, & gloriatio eorum eſſet teſtimonium conſcientie ſue, & timerent, quod in revelatione talium ſecretorum illud, quod Dei deberet eſſe gloria, eis forte fieret ignominia & ruina; depre- dari inquiunt deſiderat , qui theſaurum publice in via portat. Quantum autem ipſi mei fratres in laude delectentur hominum patuit mihi ex quo- rundam relationibus ſeniorum: Quadam vice de via, & labore veneram, & in quodam loco quaſi ſolitarius reſidebam. Acceſſerunt tunc ad me duo ex ſenioribus humiliter, & petita licentia loquendi, sic dixerunt: Bone Pater dicitur in Conventu, quod vos filios nos vestros multum habeatis in audientia aliorum hominum de virtutibus commendatos, & ipſis eam, quam abſcondimus, publicetis gratiam. Timemus, ne forte noſtra apud Deum propter hoc merces meritoria minuatur, quando fa- vor populi ex fama creſcit , & temporalis promotio plus accedit. Cau- te igitur in hoc, petimus, agite bone pater, sic agite, ut noſtra de- votio homines lateat, & pateat ſoli Deo. Hoc audito ego cor- de congratulando ſubriſi, ad horam ſubticui, delectatus fui cognoſcen- do devotionis evidens argumentum, & confideravi lucide, quod cor hu- mile verbum, & pium eloquium eructaret, nec audebam huiusmodi de- votionis ſpiritum extinquere, ſed incepi illud dictum evangelicum alle- gare, luceat, inquam, lux vestra coram hominibus, ut glorificent patrem noſtrum qui in celis eſt. Permittite Kariſlimi mei fratres de nobis, sicut & de aliis religioſis perſonis loqui ad profectum ſecularium vera & edi- ficatoria in publico, noſtra tamen intentio maneat inocculto, Nec ex hoc merces noſtra apud Deum minuitur, si per noſtra exempla in aliis hominibus devotio augmentatur, ut detractionis, (i) nec idcirco vos lau do tantum , ut detractionis vitium non incurram , ſed ut faciam , ſicut eſtis, Deo & hominibus vos dilectos. Dilectus a Deo quippe & hominibus, cuius memoria in benedictione eft, Eisdem quoque fratribus tunc dixi, & adhus dico eum beato Jeronimo: etiam adjuratus Chriſti preconia non tacebo, preſtant etiam in hoc (k) nostri fratres sue devotionis & humi- litatis teſtimonium, quod in iniunctis sibi non libenter stant officiis, & exterioribus invitiſſime negotiis implicantur, ita quod apud plures ipſo- rum officium quaſi martyrium reputatur. Habent tamen patientiam propter obedientiam & conſcientiam in labore, & licet quidam graviter por- tant officium nihil tamen ducunt in opere negligendum. (i) Hæ duæ voces quæ, mox redeunt, supersluæ. (k) Es minus recte loco harum duarum vocum mihi,

Strana 413
AULÆ REGIE. Prolixum eſt narrare ſingula , que ab initio fundationis monaſterii in Aula regia Deus ibidem fecerit miracula, & opera gratioſa, plura funt ſeripta , plurima ſunt obmiſſa & a memoria hominum ſunt elapſa. Que- dam tamen per me viſa, & efficaciter per alios approbata, que preter- mittere ſalva conſcientia non audeo, hic notabo. Ego enim omnes no- vil& vidi huius monaſterii a principio fundationis perſonas, & cum eis ſum fere a iuventutis mee tempore converſatus, unam duntaxat perſo- nam non vidi fratrem videlicet Theodericum cuftodem primum, utique, ut creditur ab omnibus, virum fanctum, qui ſubito poſt fundationem Aule regie primus inter primos monachos curſum vite in pace feliciter conſumavit , & memoriam ſui in benedictione poſteris ſuis uſque hodie dereliquit. Ipſe namque, ut aſſeritur, licet ſenex decrepitus eſſet & in ordine XL. (1) annos haberet, tamen una tantum tunica estatis, quam yemis uſus fuit tempore. Nemo unquam ipſum impatientem vidit, in adversitatibus vel iratum, ſed mitiſſimus ad omnes exstitit compatiens & benignus. Poſt hune quidam ſenior reverendus nomine Rudolphus de Walderbach aſſumptus in ordine , vir approbatus, felici fine obiit , qui de quodam novicio adprimam intrante chorum astantibus signavit, & colloquii tempore ſignata in choro coram omnibus replicans, ita dixit: Scio, ſcio & certus ſum, quia iſte Novicius hodie Noviciorum cellam ingreſſus, iſtius monaſterii abbas erit. Cuius dicti veritatem poſtmodum rei exitus comprobavit ; Ille enim Aule regie abbas fit , quem predixit. Accidit ante annos aliquod cum multi eſſent Monachi & Converſi in infirmito- rio Aule regie decumbentes, quod frater Michael nunc Prior Aule regie cum aliis egrotaret. Qui velud in ſublimibus ſub firmamento nubibus quandam angelicaim vidit ſpeciem, que quandam auream virgulam fi- cut catenulam diſpofitam deorſum contra lanquidos aliquos extendebat, illi autem omnes, ſuper quos extendi illa virgula videbatur, in illo quo tunc laborabant, mortui ſunt lanquore. Iſtam viſionem, quaſi ſuis car- nalibus pateret oculis, omnibus exponebat, & ipſam iam quilibet lanqui- dus metuebat, co quod non fiebat aliter, quam ipſa virgula ostendebat. Eodem tempore frater Laurentius hodie Grangiarius infirmatus ad mor- tem omnibus est ſacrementis ecclesiasticis procuratus, omnes enim qui eum viderunt, de ipſius vita penitus deſperarunt, qui cum nimio labo- raret doloris cruciamine gloioſam Dei genitricem Mariam incepit ſu- ſpiriis & lacrymis invocare : O glorioſa inquit Domina virgo Maria ti- 413 ble (l) Freh. edit. habet LX, V,Dhe

Strana 414
CHRONICON 414 bi mee castitatis, & iuventutis florem obtuli, optans tibi diutius in hoc monachali habitu militare, ſed ecce iuvenis morior, ſpe privatus. Adiu- va me mater gratie, mater miſericordie, quod meam valeam vitam ad tuam gloriam prorogare, cui tunc per quandam vocem clariſſimam taliter est reſponſum; Laurenti non morieris, sed valebis, Frater autem Otto iſto tempore morietur. Erat autem Frater Otto Dyaconus & fuc- centor, omnibus Conventualibus juvenis valde gratus. Iſte Frater Lau- rentius, licet debilis, obstupuit, rem auditam Fratri Theodorico infir- mario retulit, & uterque, quod auditum fuerat, pro fantaſmate repu- tavit. Nec fit mora, ſed eece hora diei tertia Otto ſuccentor, qui in prima ſanus in choro intonuerat, ad infirmatorium infirmus deducitur die ſexta moritur, & cum luctu Conventus more ſolito ſepelitur, hu- ius ſanatus competenter Frater Laurentius interfuit ſepulture. Predic- tus Frater Otto Dyaconus toti cohorti dilectus humilis & devotus ante exitum anime ſue, nobis pluribus preſentibus & audientibus, cepit no- men & auxilium virginis glorioſe Marie altiſonis vocibus & magnis cla- moribus fortiſſime . & devotiſſime invocare, nos autem ſuis clamoribus compatiendo, diximus frater Otto bone parce capiti tuo, nimis cla- mas, & te ledis, ipſe quasi ſubridendo nobis reſpondit: o fratres iam video mortem ante me, imminet iam exitus anime mee, de illa glorio- ſa indigeo adiutrice, quid mihi de hoc capite, caput meum Chriftus (m) & Maria. Sic itaque inter clamorem, & nominationem continuam Chriſti & Marie virginis nobis aſtantibus & orantibus in domino felici- ter & leniter obdormivit, qui poſt mortem ſuam pluribus nostre con- gregationis fratribus in forma apparuit glorioſa , & ſalvationis ſue pre- buit evidentia argumenta. Circa idem tempus frater Theodtricus dic- tus Ungarus facerdos & monachus, qui mecum in cella fuerat Novicius, elanguit , & cum iam morti vicinus fuit, viribus corporis totaliter defti- tutus, loquela privatus, manum dexteram emortuam elevavit, & cum indice ſuper fratrem Hermannum tunc infirmarium stantem ibi inter alios directiſſime demonstravit, considerans hoc frater Hermannus miratur, & timet, locum hinc inde mutat, cupiens ſe abſcondere retro dorſa monachorum aſtantium, digitus vero morituri non ceſſat indicare con- videns hoc frater Hermannus de ca- ſtantiſſime ſuper eum, mera, in qua infirmus ille iacuit, festine profiliit, ad vicinam stubam, ubi plures affuimus, fugiit, (n) nobisque morituri illius demonſtrationem tre- (m) F. addit. fit. (n) F. rectins confugit.

Strana 415
415 tremens retulit, & sic dixit: forsitan frater iste Theodoricus vult hoc oftendere, quod eum ſequi debeam in morte, auertat hoc Deus, & cuſtodiat me Deus. Sed ecce statim frater Theodoricus moritur & ſe- quenti die frater Hermannus ad doloris lectulum deportatur, qui etiam die ſexta moritur, & suum sequitur ostensorem, cum autem idem fra- ter Hermannus ſacerdos humilis utilis & devotus monachus iam in extre- mo laboraret agone accidit, quod dominus Cunradus tunc abbas de Praga venit ad monasterium, & ego ſecum, cum autem ſuum preſen- tem videret abbatem, quaſi de gravi ſompnio ſuſcitatus, ſie frater Hermannus ait ad ipſum: bene veniatis Pater mi, o pater inquit, licentiam detis mihi filio veſtro, quo? inquit abbas, at ille: ut vadam in viam ſalutis. Ad quem abbas: Vade in pace, & Deus pacis tecum sit. Amen ille infirmus reſpondit, & exhylaratus in ſpiritu , & decorus vul- tu, de abbatis licentia confortatus; mox ſub vera obedi- entia nobis preſentibus in Domino feliciter obdormivit. Illius ut ſpero conſecutus est fortem, qui factus eſt pro nobis obediens patri uſque ad mortem. AULÆ REGIÆ. Si plura de hac materia legere volueris, require in libro Secreto Aule re- gie, hec ſolumodo enim ſcribimus, quod publice ab hominibus iſtis nos vidimus. (o) Capitulum XIX. Annus Domini milleſimus CCC. XXVIII. de reditu Johannis Regis Bo- hemie de Reni partibus verſus Pragam. Anno Domini milleſimo trecenteſimo XXVIII. in octava beati Jo- hannis Evangeliste Johannes Rex Bohemie iterum de Reni partibus re- verſus Pragenſem civitatem ingreditur, ad cuius ingreſſum totus cum clero populus timore concutitur, terrore nimioque turbatur; didicerat enim iam per diutinam omnis populus experientiam, quod huius Regis ingreſſus non est pacificus, sed molestus. (p) Aduenit itaque Rex iste nunc, ut pridem, ut pecunias ab omnibus regni Bohemie incolis per tyrannidem extorqueat, ipſas ſecum differat, (c) & in terris exteris inaniter has expendat. Quippe graviſſima exactio nunc facta est, cun- ctis (o) hæc minio codem uti Capitulorum tituli ſeu argumenta ſcripta ſunt. (p) Jis- dein fere verbis orditur Franciſeus Caput ſuum 16. p. 69. (q) F. deferat.

Strana 416
CHRONICON 416 ctis namque clauſtralibus nec non univerſis habitationibus regni cuius- cunque conditionis grave iugum extorſionis Rex iſte impoſuit, & pecu- niam, quam per triennium tollore debuit una iſta vice pariter in ſua marſupia congregavit, partem vero huius pecunie creditoribus ſuis, qui de Reno poſt ipſum venerant, solvendo contradidit, partem de- portandam alteram reſervavit. Habet Rex iste nunc intentum studium, ut aggreget cumulum theſaurorum : Collecta Berne (r) ponitur (s) om- nibus, & invenitur in emunctione pauperum novus modus: Advoca- vit Rex quosdam de Florentia Lombardos in ſcientia lucrandi pecunias valde gnaros, ad horum confilium parvos denarios rex permiſit in mo- neta publica monetari, cepit ex hoc clamor in vulgo non modicus ele- vari, quoniam cuprea materia (t) & corrupta eorum forma impediunt omnium venalium rerum fora. Nam quivis ſutor hiis numis , inquit , (u) abutor, - - Et dixit ſartor ex hiis numis minus artor, - - Conqueri- tur piſtor, meus omnis questus in hiis tor - - Pet Numis, triftis etiam fit faber in iſtis - - Denariis parvis, luit hoc villanus in arvis, - - Ar- tificum turbe ſuper hoc clamant (x) in urbe, - - Optant deleta cito, quod ſit iniqua moneta. - - Nemo ſtat acceptus, (y) qui non dampnum ſit adeptus, - - Per talem fraudem, ſi ceſſat, tunc cane laudem. Tempore iſto, quo Rex Johannes moratus eſt in regno Bohemie, venit ad ipſum Henricus ſextus Dux Sleſie dominus civitatis Wratislavie, habuitque cum Rege tractatum de Ducatus reſignatione, huic Rex provinciam Glacenſem ad tempora vite Ducis poſſidendam pro Ducatu aſſignat, fic- que fibi (z) deputat mille marcas argenti annis fingulis a fiſco regio, quoad vixerit percipiendas. Igitur in die beati Ambroſii epiſcopi Rex cum Duce Wratislaviam pervenit, & ſe de civitate, & omni Ducis Dominio , accedente plurimum conſilio, jure perpetuo intromiſit, ita ſane, quod Dux ducatum ſuum Regis nomine ad vitam ſuam debeat poſſidere. Herede quidem maſculino tunc Dux caruit, filias tantum habuit, plus quoque Regi de Ducatu, quam Boleslao proprio fratri ſuo favit, querebat enim idem Boleslaus Dux de Brega omni tempore, qualiter Heinricum dictum fratrem ſuum ecieret de ſuo dominio vi, vel fraude. Iſte namque Boleslaus, dictus Fixuralis cultellus, etiam fit Wla- (r) F. perperam: hene. (s) Eadem: imponitur. (t) Hodiedum denariorum iſtorum parvorum exempla plura ſuperſunt , quæ omnino has populi que- relas confirmant, a prioribus enim regibus Bohemiæ nuſquam monetæ tan- ta æris admixtione comparent. (u) F. habet : dixit. (x) F. recte addit : &. (y) Eadem emendatius: exceptus. (z) Eadem fantuim habet: ſibiquc.

Strana 417
AULÆ REGLÆ. 417 Wladiſzlao juniori fratri ſuo contrarius, quem vinculis mancipat, & cum civitate Lignicz, & omni dominio ſuo privat. Iſte Wladiſzlaus de vinculis ſubtiliter ereptus uſque hodie Prage manet a fratre profugus, hereditate ſua privatus. Conſimilem Dux Heinricus, homo pius, me- tuens a fratre exterminationem, voluit cauſa preſidii convertere ſe ad Regem. Eodem tempore multi duces Polonie (a) ad Johannem Regem Bohemie vifitantem eorum terminos venerunt, eique fidem & dexteram ſub forma homagii ultronei prebuerunt, erat enim tunc rex ſub tali intentione quod Cracoviam cum regno Polonie sibi ablatam caperet (b) in manu valida recuperare. Incipiebant namque iam premiſſi exerci- tus ipſam Cracoviam civitatem hoſtiliter impugnare, Rex vero Lotkot- ko, qui in civitate erat, adventum Regis Bohemie significat Karolo Re- gi Ungarie ſuo genero eum pro confilio & auxilio implorando. Karo- Ins itaque Rex Ungarie Jobannem Regem Bohemie de federe concordie inter ipſos prius habite ammonuit, ut & ſuum non offendat ſocerum poſtulavit. Nuncciis quoque & litteris Regi Bohemie taliter demanda- vit. Si aliquam modo ſocero moleſtiam intuleritis, ſimile opus com- mittitis, ac ſi meum filium ſub meis oculis mactaretis. Ceſſavit ſie Rex Bohemie Regem Polonie ſuum adverſarium inpungnare. Hiis itaque perpetratis, cunctiſque regni Bohemie incolis intolle- rabilibus attritionibus (c) aggravatis, (d) plenis marſupiis Rex Johan- nes de Praga in die beati Barnabe egreſſus, ad partes Reni it erum est reverſus, quo recedente clamor plebis extollitur & poſt ipfius tergum maledictionis jacula iaciuntur. Cum autem ad Comitiam Lucelburgen- ſem reverſus fuiſſet, cum Metenſibus in feſto beati Jacobi Apoſtoli ſe- data diſcordia concordavit. Audiuntur apud nos de Rege iſto froquen- ter mirabilia teſtimonia qualiter ſe in omni exerceret militia, frequentat tornamenta, agat (e) haſtiludia, ita quod tota Francia & Gallia vix ennarrare ſufficit Regis magnifica huius facta, donat larga munera, in- ſtaurat convivia largiſſima cum expenſa. Volat fama, quod in haſtilu- dio Militem in Burgundia transfixerit haſta ſua, nec manet in loco uno ſtabilis, ſed totus variabilis graditur huc atque illuc , & quando a nunc- ciis queritur, difficile (f) invenitur. Ipſo abſente regnum Bohemie pa- G g g Tom. V. Monum. ce (a) id est: Sileſiæ. (h) F.rectius: Cuperet. (c) eadem: exactionibus. (d) Franciſeus c. 16. p. 70. ut de ſuo aliquid addere videretur, ait etiam a Johanne epiſcopo Pragenſi, qui tamen hoe tempore Romæ erat , magnas pecunias exactas fuiſſe , mul- ta gravamina illata fuiſſe, (e) verofimiliter legendum: agitat, (f) eadem: difficillime.

Strana 418
418 CHRONICON ce fruitur, quam preſente; timetur a pluribus, & plurimos ipſe timet, ideo ad evitandum periculum in regno Bohomie raro manet, guberna- culum vero regni ei committit, qui plura ſibi dare poterit, aut pro- mittit: Iſta vice nobilis vir et prudens, Hinco dictus Berca de Duba procurat, & expedit, ut Capitaneus regni facta, (g) & Elyzabeth Re- gina ſedet ſola quaſi vidua maritali ſolacio privata, divino officio vacat cottidie , & in Melnico ( h) manens incipit edificare foris civitatem pau- peribus hoſpitale. Adhuc, heu! ut dicitur a ſapientibus: Regni Bo- hemie status non est legaliter & regulariter ordinatus, hec video, & cordis internis ſingultibus ingemiſco: Orans ad Criſtum, qui mundum condiditistum, - - Et pero ſincere, quod & hic dignetur habere - - De regno curam, peſtem tollens nocituram, - - Omnipotens faciat cito, quod Rex iſteque fiat - - Talis, quod gratus fit cunctis, atque beatus. Nec pretermittendum (i) puto ſub silentio, quod Elyzabeth iam dicta Regi- na multorum ſanctorum congregat diligenter reliquias, cum decentia ornat eas. Miſit hoc anno ipſa Johanni Apoſtolico tabulam auream cumr ſanctorum reliquiis , & cum gemmis pretiofiſſimis decoratam. Gratias Papa pro gratia reddidit, & petitiones ipſius, quas direxerat, plurimas exaudivit, inter quas confirmatio ecclesie in Ruthwan etiam per Apoſto- licum monaſterio Aule regie facta eſt. Hoc anno menſe Martio Ludwicus per sedem Apostolicam repro- batus, a vulgo vero Imperator & Rex Romanovum nuncupatus ad par- tes Vtalie proficiſcitur, ad quas per quendam virum potentem, qui Canis de Verona dicitur, precipue invitatur. Paucorum Principum Ala- manie uſus est Ludwicus consilio in hoc facto. Scivit tamen & conſu- luit hoe negotium Fridericus Dux Auſtrie, qui gaudet pari Regis ty- tulo & nomine, ſperans ex hoc Alamanie regnum, & regimen obti- nere. Irruit itaque, ut dicitur, ex adventu Ludwici timor ſuper om- nes adherere in Vtalia ſedi Apostolice cupientes, bella inter Gwelfos & Gybelinos frequentius audiuntur, e quibus plurimi occiduntur, & quod non fit gladio, fit veneno. Interierunt enim multi de Ludwici exercitu de vino toxicato , ideoque ipſi Romani in hoc periculo conſti- tuti hic inſertam epiſtolam domino Apoſtolico conſcripſerunt in hec verba. „Sa- (g) id eft1 negotia. (h) eadem perperan: Melinte. (i) F. prætereundum.

Strana 419
AULÆ REGIÆ. „Sanctiſſimo in Chriſto Patri & Domino eorum Domino Johanni divina providentia ſacroſancte Romane, ac univerſalis Eccleſie ſummo Pon- tifici quinquaginta duo electi viri per Romanum populum ſuper pa- cifico ſtatu urbis, omnes conſules arcis, totusque Romanus populus devota pedum oſcula beatorum. Nexum immenſi debiti, quo parenti- bus filii, & parentes filiis alligantur, insufficientes totaliter ad solven- dum, in hoc ſaltim retribuunt, quod gaudent in illorum honoribus & obprobria deteſtantur. Hac certe meditatione continua nos veri filii ec- cleſie fancte Dei modernis temporibus audientes iniquos flare ventus, pro Petri navicula tempeſtatibus conquaſſanda, turbamur in intimis, & to- taliter (k) vulneramur, preſertim cum ſancta mater Eccleſia mater noſ- tra, cum qua vivere & mori unanimiter ſumus diſpoſiti, ab ea tam longevo ſpatio ſeparati preſentialiter, & continuo vos manetis. Ea- propter veſtre Beatitudini flexis poplitibus ſupplicamus, quatenus ſe- „dem vestram primevam & verum Ecclesle fundamentum, quam obli- „vioni videmini tradidiſſe, abiectis morulis, & exceptionibus preſen- „tialiter viſitetis, ut ſic omnium adverſantium repulſo turbine pater & „(l) conflati in unum poterunt Deo propitio in pacis pulchritudine (m) „nuptialiter delectari. Alioquin ex nunc apud Deum totamque celestem „Curiam & Ecclesiam nostram matrem ac omnes mundi Chrifticolas „excuſamur, ſiquid ſiniſtrum accidat, & contingat, & (n) filii patris „preſentia deſtituti tamquam achephali declinent ad dexteram, vel si- „nistram. Et ecce pro hiis, & aliis ſerioſius ennarrandis oraculo vive „vocis nobiles ac ſapientes viros dominum Petrum Vagiani & Petrum „de Magiſtris Luce Judices, & Gocium Gentilis de Inſula dilectos cives „& ambulatores (o) noſtros ad veſtram preſentiam destinamus, eisdem „diſtrictius injungentes, quod, quia facto opus eſt, non verbo, ultra „tres dies apud Romanam, immo apud Avionicam Curiam non morentur, „ſed cum festinantia retrocedant, ut eorum audita relatione ſaltem noſ- "tre indemnitati conſulere valeamus. datum Rome (p) &c. 419 Et ut dicitur, & cernitur propter huiuscemodi Romanorum vo- cationem, ſeu quamcunque aliam occaſionem adhuc Papa ad urbem ve- nire diſſimulat, &, ut verius creditur, nec intendit. Avinione vero fta- bilis remanens contra Ludwicum Babarum velud contra fuum & ecclesie ini- G g g 2 (k) eadem rectius: letaliter. (l) defideratur: Filii ut habet F. (m) eadem: plenita- dine. (m) eadem addit: ſi. (o) eadem: ambaſſiatores. (p) hane epiſtolam recitat etiam Franciſous e. 16. p. 70.

Strana 420
320 CHRONICON nimicum ſententias fulminat, exercitus bellatorum destinat, ipſum cum adherentibus sibi dampnat. Ut autem eum, ac hostes ecclesie conterat, Papa ſpiritualem & temporalem gladium evaginat, orationes cum ge- nuflexionibus pro eccleſia univeſaliter inſtituit , & in ſubſidium pro ſe- de Adoſtolica dimicantium a noſtro Cyftercienſi ordine & a toto clero exigit decimam & requirit. Ingens est error, & maximus undique terror - Surgit in eccleſia, quem tu delere Maria - - Scis, ſi vis, quia tis (q) Nati donata tibi vis, - - Hinc velis (ipſe pater eſt noſter) tu quoque mater, Tu fac materne faciet pater ipſe paterne - - Vos in corde facem detis eum tempore pacem. Item hoc anno in die beati Galli, Johannes quinquen- nis infantulus Johannis Regis Bohemie filius ſecuudo genitus de Praga verſus Carinthiam deducitur, ut ſibi filia Heinrici Ducis ipſius Carinthie quondam Regis Bohemie matrimonialiter copulentur, erant enim horum genitores puerorum antca ad invicem inimici, ſed nunc intervenientibus pacis tractatibus, datisque liberorum pignoribus facti pariter funt ami- ci. Que vero exſtiterit predicte diſcordie cauſa, ſufficienter declarat hu- ius Cronice pars prima. Iſte itaque Heinricus Dux Chorinthie, qua maſculino herede tunc caruit, hunc Johannis Regis filium constituit heredem univerſorum, ipſum filium ſibi faciens adoptatum. Diſpli- cet autem hec copula Austrie, & quibusdam aliis Principibus, quia ex conſanquinitate habere in Chorinthia ſe aſſerunt pinquius (r) ius & ma- ius. Sic homo cogitat, & Deus ordinat ut fibi dictat - - Velle ſuum, donat cui vult, quem vultque coronat, -- Et quos vult, reicit, & Deo (t) nullus modo dicit, - - Sed poſt dicetur, quis Chorinthis dominetur. Item hoc anno vir nobilis Henricus Hinconis Magni de Duba fi- lius ad instantiam Johannis Regis Bohemie per Papam Johannem Olomu- cenſis Ecclesie factus est epiſcopus, in Sabatho quatuor temporum: Veni & oftende. In sacerdotem ordinatus, & ſequenti Epiphanie festo in epiſcopum conſecratus. Hoc tribuas Christe, quod creſcat epiſcopus iste.-- Omni virtute, quod poſſit vivere tute - - Munitus per te, de quo, que ſunt mala, verte. - - Eius fis custos qui cunctos vis fore iustos. Hoc (q) Freh.ed. & Franciſcus habet : quia cis ſed in omnibus tribus ſenſus nullus, ut existimem has duas voces legandas fuiſſe : gratis. (r) Fortaſſis utrobique legendum : propin- guius. (s) emendatius loco harum duarum voeum F. ideo.

Strana 421
AULE REGIÆ. 421 Hoc anno menſe Junio ingens aquarum inundatio monaſterio noſ- tro Aule regie florentia ſata deſtruxit & prata. Hoc anno noſtrum est refectorium per Dei adiutorium conſumatum. Annus Domini Milleſimus CCC. XXVIII. de Ludwico Babaro, & de & de bellis Johannis Regis Bohemie. Papa Schiſmatico, Capitulum XX. Anno Domini Milleſimo CCC XXVIII. in die Epiphanie Domini Lud- wicus Babarus per Johannem Papam & ab Eccleſia totaliter reprobatus Romano conſentiente populo ipſam Romam ingreſſus in beati Petri baſi- lica per Castellanum & alios quosdam epiſcopos Imperiali diademate in prejudicium Johannis Pape, & totius eccleſie Catholice de facto eft pre- ſumptibiliter inſignitus. In die illo clamor vulgi extollitur: Vivat ! vi- vat noſter in perpetuum Imperator. Miratur, & turbatur ex eo Avinio- na & Curia Pape tota, acriores contra Ludwicum proceſſus Papales in- novantur, & excommunicationum fulgura cumulantur, e contra blaſphe- mico Ludwicus inflatus ſpiritu, auſu temerario, non ceſſat contra Jo- hannem Papam detractorio garrire latratu, ſe iustificat, Papam damnat. Maximus hinc error conſurgit & undique terror. Ipſe enim Ludwicus velud eccleſie inimicus autoritate Papali excomunicatur Prage in ecclesiis publice, & pro ſciſmatico reputatur. Habet tamen idem Ludwicus ſue tyrannidis, quam excercet, contra Eccleſiam nonnullos tam inter Principes, quam vulgares cooperatores & erroris ipſius validos defenſo- res. Omnes plane conterit, quos adherere Sedi Apostolice seit, vel audit, Legati duo a latere Pape in Italiam missi eidem resistere satagunt, quantum poſſunt, iſtorum namque & Ludwici quandoque congrediun- tur bellantes exercitus, ſed bellorum varius eft eventus. Eodem anno ſecundo Idus Februarii domina Magareta Johannis Regis Bohemie filia primogenita decenti apparatu adaptata per matrem ſuam Elyzaheth Re- ginam de Praga ſolempniter educta, in Thuſt ſuſcipitur per Heinricum Ducem Babarie ſuum maritum , & ipſſus abhinc cum gloria ducitur ad Ducatum. Eodem anno in plenilunio menſis Martii luna eclipfatur, ventus validiſſimus per ebdomadas quatuor continuatus hanc eclipſim ſubſequitur malum: (t) multitudo hominum menſe Aprili moritur, & in pluribus mundi partibus peſtilentia pecorum oritur valde grave. (u) Por- (s) Voce malum earet F. (1) F. gravis poteft autem grave pertinere ad ſupra pofi- tum ſubſtantivum malum.

Strana 422
422 CHRONICON Porro Elizabeth Bohemic Regina metu tante plage perterrita, proceſſi- ones cum reliquiis ſanctorum univerſo Clero pragenſi indicit, & po- pulo, quibus factis notabiliter ceſſavit quaſſatio, & placatus factus eſt Dominus populo ſuo. Hac nece ceſsante gaudet populus velut ante. De Papa ſciſmatico. Eodem anno, quod lugubriter refero, Nec (x) archam Petri na- viculam mergere, tunicam inconſutilem findere ſacrosanctam ecclesiam videlicet ſcindere quidam perfidi contumaciter preſumpſere. Non ſuf- fecit enim Ludwico Babaro , quod avaro ambitionis animo abſque appro- batione Sedis Apostolice sibi asciverat nomen, tytulum, apicemque Im- perialis & regie dignitatis, ſed in profundum demerſus preſumptionis baratrum, iniquitati iniquitatem appoſuit, ita quod in univerſali Eccle- ſia ſcandalum, & deteſtabile ſciſma fecit, ipse itaque urbem & orbem in periculum poſuit, & errorem. Guin in festo Aſcensionis Domini ordine prepoſtero gestiens aſcendere, deſcendit, & cecidit ab alto, in- tentus operi monſtruoſo, viſo rarius, vel audito. Ecce enim Johanne Papa viceſimo ſecundo in Apoſtolatus ſui officio annum duodecimum iam agente, fancto quoque Cardinalium fibi collegio aſſistente, iste pre- fatus Ludwicus laycus cum conſenſu erroneo cuiusdam Romani popu- li quendam Petrum de Corbaria de ordine Fratrum Minorum, de cog- natione, ut dicitur, Collumpnenſium Rome Papam constituit, qui ſe Nycolaum quintum, mutato proprio nomine, appellavit. Indignum ſe ſucceſſorem Petri veraciter demonstravit, ſe qui Petri nomine ſpolia- vit. Idem fictus, quaſi pictus Antipapa ſtatim fecit XII. Cardinales, fic ut arbitror , dictos non a cardine ſed cardone vel forsitan a carbone, Epiſcopus Venetorum Hoſtienſis tunc factus, qui iftum Antipapam in die Penthecoſtes ſupervacue ordinavit , ſeu conſecravit fuit cardinalis unus. Epiſcopus Sutrinus de ordine fratrum Minorum de Anglia unus, quidam frater de ordine Auguſtinienſium fuit unus, alii quoque Cardi- nales prefati ſciſmatici de Canonicis eccleſie ſancte Marie rotunde pro parte maxima ſunt aſſumpti. Eodem tempore Ludwicus Babarus extra basilicam beati Petri Rome in platea publica proceſſum, multa continen- tem convicia, contra Johannem Papam fecit, quem propter evitatio- nem (x) Emendatius Franciſcus: Noo.

Strana 423
AULÆ REGIÆ. 423 nem ſcandali hic annotare me ipfius facti diſplicentia non permiſit. Fra- trum Miuorum ordo non caret ſuſpicione , & odio in hoc facto: Fra- ter Michael eiuſdem ordinis Minister Generalis fautor esse asſeritur isti- us erroris, ſe ipſum ſuſpectum reddidit, eo quod Avinione nocte la- tenter a facie Pape fugit. Fama nunc ſonat publica, quod ſciſmaticus prefatus fictus Apoſtolicus una cum ſuo conditore Ludwico ab urbe con- fuſibiliter fugerit Romana, & apud Biterbium (y) mentis ambigue ma- neat, spe non certa. Est melior rapa, quam talis apoſtata Papa, -- Huius enim cappa pungit cunctos quaſi lappa. - - At eius corda (z) per- vertit plurima corda. - - Nudipes Antiftes, non curat Clerus ubiftes,- Nec poteris ſtare, preſumens ſciſma parare - - Iſtud in Eccleſia, te non regit ulla Sophya, - - Nam confunderis, in deriſumque fereris. Eodem anno Karolus Phylippi (a) Rex Francie poſt duos ſuos fra- tres Phylippum & Ludwicum mortuos, & ipſe sine herede maſculino moritur, in quo per directam ſucceſſionis lineam Francorum Regum stirps maſcula terminatur. Succeſsit eidem in regno Phylippus Karuli filius de ſtirpe regia procreatus, qui & hoc anno in feſto ſacte Trini- tatis regio fuit diademate coronatus, huic coronationi Johannes Rex Bohemie interfuit, & quod tanta requirebat festivitas, nec non mutua affinitas, tolum fecit; huius etenim Phylippi fororem Wenceslaus (b) eius- dem Johannis Regis primogenitus duxerat antea legitimam in uxorem. Idem Wenceslaus heres Bohemie in Francie partibus manet uſque hodie ſub tutore. Eodem anno menſe Julio inter aliquos Maravie & Auftrie Barones modica primo de re parva oritur diſcordia, que velud (c) filvam devo- rans, poſtea fuit nimium usque ad reges & pricipes dilatata. Guippe Henricus de Lippa cum quodam Auſtrali viro nobili dicto de Rurenstein (d) contendere incipit, cui Fridericus Dux Austrie, qui ſe Regem Ro- manorum aſſerit contra Henricum auxilium armatorum tranſmittit, auxi- liantur Bohemi Moravis, & de die in diem diſsensio fit plus gravis. Eodem tempore Otto Dux Austrie iunior videns a Friderico & Alberto ſuis fratribus ſe contempni, cupienſque eis equaliter in Austria domi- nari, (y) F. Viterbium. (z) Chorda cingulum Fratrum minorum. (a) Vox Philippi tam in Freh edit. quam noſtro codice abundat, qua caret Franciſcus iiſdem verbis rem referens p. 72. (b) Poſtea Carolus dictus. (c) deſideratur in codice noſtro vox: Flamma. (d) F. Ruenſtein.

Strana 424
424 CHRONICON nari, allegans, quod Fridericus nomine regis Romani debeat contenta- ri, adverſus cos incepit, quorundam nobilium habito consilio, prelia- ri. Huic Ottoni Karolus Rex Ungarie conſilio & auxilio aſtitit , & in Auſtriam LXXX. millia Ungarorum in eius adjutorium introduxit. Hoc bellum inteſtinum fecit Australibus magnum dampnum. Tali itaque audita diſcordia Johannes Rex Bohemie, qui tunc in ſua Lucelburgensi exſtitit Comitia, incipit letari , ut nacta occaſione aliqua contra Fridericum Ducem predictum Austrie valeat preliari, erant enim maximi ad invicem inimici. Nec mora, ſed cum feſtinatione magna Johannes Rex Bohemie ad regnum fuum cum paucis revertitur, & Pragam ingreditur, XVI. Kalendas Augusti, ſexto vero die reverſionis sue Rex procedit in Mo- raviam contra Anstrales facturus pugnam igitur in brevi temporis in- tervallo Johannes Rex quam de ſuo regno, quam de vicinis Polonie (e) Ducibus duo millia cum trecentis virorum galleatorum pugnantium con- gregavit, cum quibus Austriam citra Danubium maxime devastavit, ex alia enim parte Danubii Rex Ungarie cum ſuo iacuit exercitu, & lefit Austriam cum tumultu. In brevi quidem tempore, & abque conſueto inpungnantium labore Johannes Rex Bohemie circiter quadraginta mu- nitiones in Austria obtinuit inter quas Veldsperg, (ƒ) Drosendorf, (g) quod forte habens XL. domos, civitas parva, & pauci in ea homines, alie civitates funt civitates rufticorum neſcientes pugnare ſed potius arare, ficut eft civitas Veldsperg, Egenbrac (h) quidem murata oppi- da, at pauci homines in ea, (i) ſubito (k) expugnavit. Non modicam vero ignominiam Fridericus Rex & Dux ſuſtinuit, quia contra hoſtes ſuos aliquid virilitatis facere in campeſtribus minime viſus fuit. Queſi- vit itaque compulſus neceſſitate primo cum rege Ungarie (I) cum Ot- tone ſuo fratre, deinde cum Rege Bohemie facere concordiam, & obti- nuit illam. De hac concordia Fridericus non fuit potitus gloria, vel profectu, ſed potius a tali ludo abiit in (m) periculo & defectu. Idem etenim Fridericus in bellicis actibus adhue non exstitit fortunatus. Nec pretereundum ſub ſilentio eſſe utile iudico, de Pragenſi exer- citu hylariter Regi miſſo: Ante prefatam concodiaim edictum Regis Jo- (e) Id est: Silesiæ. (f) F. Veldisperch. (g) Eadem: Drusindorf. abhine vero usque dum redeat rurſum vox Veldsperg tota periodus desideratur in editione Freheri. (h) F. rectius: Eginburch. (i) Hæc oratio etiam desideratur in ed. Freh. (k) Fo Etiam. (k)Supple: &. (m) F. cum.

Strana 425
AULÆ REGIÆ. Johannis pro ferendo ſibi auxilio, venit Pragam, Pragenſes cives huius- cemodi mandatum Regis leti ſuſcipiunt, & infra triduum circiter decem millia virorum pugnantium tam in curribus, quam equis Regi ſuo in adiutorio transmittunt. (n) Erat autem curruum eorum numerus ſep- tingenti quadraginta, qui alimenta ducebant & arma, ifti cum prope Snoymam (o) veniſſent, concordiam quoque (p) Principum audiviſsent, iubente Rege pariter Pragam funt reversi, qui in campis apparuerunt glorioſi. Et ipſe Rex victoria potitus XV. Kalendas Decembris Pragam est reverſus. Eodem anno in die beati Dominici in Brunna existens ibidem hora prima diei magnum terre motum ſensi, & hoc fuit tem pore pluviali, anteceſſerat enim hanc pluviam, & motum caliditas & siccitas exceſſiva omnibus viventibus, naſcentibusque nociva. Eodem anno Johannes Rex Bobemie reverſus de partibus Austrie congregata magna parte pecunie per collectionem generalis Berne, & diverſa exac- tionis ſpecie ſexto die mensis Decembris de Praga exiens verſus Pruſ- ziam (q) procedit cum exercitu contra Lituanos paganos pro Christi nomine pugnaturus. Hunc peto cerne virum, qui perpetrat undique mi- rum, - - Hic niſi bellare ſolet, & pugnas (r) inhyare, - - Qui quaſi torpeſcit, a bellis cum requieſcit, - - Eſt raro terra, que fit per eum sine guerra, - - Hoc Germania, Francia Flandria monſtrat aperte. Nau certe iſto anno Philippus novus Rex Francie nequaquam Flandrenſes bellando viciſſet, si ſecum eiusdem Johannis Regis Bohemie quingentos galleatos viros bellicoſos & Deutonicos in ſuum adiutorium non ha- buiſſet. Ab omnibus ſapientibus iudicatur, quod Johanni Regi Bohe- mie plus fortuna, quam ratio in fuis actibus ſuffragatur. (s) De nobis triſte depellas o pie Chriſte. -- Nobis veracem tu actum (t) digneris dare pacem, -- Perque tuum criſma ſacrum tollas cito Sciſma, -- Nune quod in Eccleſia veluti zizania crevit. 425 Eodem anno menſe Augusto Baldwinus Treverenſis Archiepiſcopus per quandam Comitiſſam viduam de Salm nominatam propter quosdam eius Dominio illatas injurias in aqua Moſella navigans ſub caſtro Star- kenberck est detentus. Pro cuius liberatione Johannes Rex Bohemie su- Tom. V. Monum. Hhh us (u) F. in adjutorium transmiſerunt (o) F. Snomam lege: Znoymam. (p) F. que. (q) F. Pruſſiam. (r) Eadem: pugnis. Ceterum ſcriba noſter paſſim pro pugna, pugnare ſcribit: pungna, pungnare. (s) Hæc tota periodus hic deeit in Fr ed. ſed ponitur infra poſt verſus. (t) Vex actum merito abeſt ab cadem eds

Strana 426
426 CHRONICON us patruus (u) ſe ſe ſtudioſe interpoſuit, & dictum Archiepiſcopuim a cap- tivitate femine cum difficultate maxima liberavit. Idem Baldwinus Tre- verenſis Archiepiſcopus hoc anno menſe Septembri Mathia Maguntino Archiepiſcopo (x) eſt a Johanne Apoſtolico per Moguntinenſe Capitu- lum concorditer postulatus. Erat enim iste Moguntinensis Archiepiſco- patus Sedi Apostolice specialiter reſervatus. Sed & hec postulatio facta eſt modo ſecundario. Priori ſiquidem vice cum Petrus Moguntinus Archiepiſcopus fuisset mortuus, idem ibidem ab eodem similiter fuerat poſtulatus, & quia has poſtulationes (que tamen nullum ius poſtulato attribuant;) Apostolicus non admisit, Treverenfis prefatus Archiepiſco- pus reſervationem Sedis parvipendens ſe de Maguntina ſede cum ſuis omnibus pertinentiis, pluribus eidem de Clericis, & laicis conſentienti- bus, intromiſit, & sic has Kathedras iam de facto regit ambas, & dicitur, quod ſic dicat : vtinam fi Colonienſis vacaret eccleſia , intromit- terem me etiam de illa. Exitum huius facti neſcio, ſed quod dicturus ſum, veriſſimum ſcio. (y) Mors cunctos mordet , etiam cito gloria ſor- det, - - Quam parat mundus tamen hoc animus foribundus - - Nofter non curat, bene ſcit, quod perbreve durat -- Totum, quod cernit nec ob hoc labentia ſpernit. - - Creſcit avaritia, quanto plus copia creſcit,- Peſtis avaritie iuveneſcit, quando ſeneſcit, - - Hoc iurant clerus, Rex, Dux, Grauus, (z) & herus -- Per proprium morem, quia querunt res & honorem - - Preſentis vite, nec curant vivere rite, - - Sed querunt primas Kathedras, hii res & opimas. - - Hiis aderit fortis iudex in tempore mortis, - - Cuius mercedem quivis portabit ad edem -- Pro propriis meritis, hoc vos omnes bene ſcitis. - - Attamen hoc ſcribo, quia vos fortaſſe preibo - - Ex iſto mundo, quare vobis modo fundo - - Vo- ta precum multa rogitans, quod quando ſepulta, - - Hec caro, quam porto, fuerit, quod Chriſtus in orto, - - Hanc celi plantet, ubi perpete Carmine cantet - - Carmen letitie Chriſto, matrique Marie. - - Cunc- ris ſit notum, quidquid ſcribo, volo, totum - - Ad laudem Chriſti fieri, nos ut minus iſti - - Vite preſenti ſtudeamus, iamque cadenti.- Et quia narratur a cunctis, hocque probatur: - - Otia dant vitia, fugit binc hec quo me (a) Sophia. -- Hec ego vitare cupiens, a meque fu- gare, - - Iſtam ſcripturam cepi, quamvis (b) duram. -- Scribens (c) ter- (u) Id eſt nepos. (x) Supple cum F. mortuo. (y) F. veriſſima eſſe ſcio. (z) F. habet & ſervus , ſed fortaſſis author noſter ex Germanica voce Gray ſeu Graf vocem Gravus formavit. (a) F. quæque. (b) Eadem recte ſuppler: mihi. («) Eadern: perneus.

Strana 427
AULÆ REGIÆ. terrena falſa dulcedine plena. - - Hec ut ſpernamus, & celi ea, quod ſitiamus, -- Scripſi preterita, dubius ſum ſi mihi vita - - Anno ven- turo dabitur, ſi non ego puro - - Deprecor ex corde quod vos Chriſto paramorde (d) -- Pro me fundatis, pia vota ſibique canatis. - - Et sic dicatis fons Chriſte fluens bonitatis, -- Tupius es vere, Petro (e) mi- ſero miſerere - - Sitque tue caule (f) qui Regis prefuit Aule. 427 Hoc anno circa feſtum beati Martini Elyzabeth Bohemie Regina ſpiritu devotionis inflata propter plurima virtutum opera & miracula, que Dominus circa corpus & ſepulchrum Venerabilis virginis Agnetis ad ſanctum Franciſcum in ſua propria ſcilicet fundatione Prage ſepul- ture (g) diverfis dignatus eft temporibus oftendere, totum Clerum Pragenſem & Maiores populi convocavit, ibique devotionem & inten- tionem ſuam de Canonizatione iam dicte virginis expoſuit ; litteras quo- que interceſſores sive (h) interceſſorias ad Dominum Johannem Papam pro eodem negotio tam Prelatorum quam civium obtinuit, quas cum ſuis propriis epiſtolis Domino Apoſtolico deſtinavit. Tenor litterarum civium iſte erat: „Sanctiſſimo in Chriſto Patri ac Domino Domino Johanni Sacro ſancte Romane ac univerſalis Eccleſie ſummo Pontifici Nicalaus Pragen- sis, Hermannus Kutnensis, Henſiinus Czaſlaviensis, & Goczlinus Coloni enlis civitatum Iudices ac Univerfitates & Communia (i) earundem cum debita ſubjectionis reverentia pedum oſcula beatorum. Magnum ſalutis gaudium, magnum divine pietatis myſterium in regno Bohemie, de cuius incolatu nos fumus Deus Deorum Dominus hactenus declaravit: Nam hanc non nullis Regibus, & regnis ac quibusdam aliis regni eius- dem filiis incolis & alumpnis devotionem & gratiam inſpiravit, quod ad perfectionis ſumma (k) virtutum gradibus aſcendentes ad tantam fanc- titatis excellentiam funt provecti, quod ipfis eorum exigentibus meri- tis ad eminentiam celestis exercitus elevatis, ſcriptis eorum in celis nominibus , ſanctorum Cathalogo ſunt aſcripti, quorum dignis & Deo gratis ſuffragiis regni eiusdem incole ſenſerunt, & ſentiunt pium & Hhh 2 efficax (d) Gallicas has voces jam ſupra explicavi, ſcilicet: par amour de dieu; quas Petrus au- thor noſter in Galliis didiciſſe videtur. (e) Mihi authori id eft in tuo ovili. (f) Pro Aulæ Regiæ præfuit. (g) F. emendatius : ſepultæ. (b) Hæ duæ voces abſunt in F. (i) Pro: Communitates. (k) F. habet: ſummam.

Strana 428
CHRONICON 428 efficax opitulationis presidium, & in tribulationibus, & neceſſitatibus remedium oportunum. Verum, quia divine largitatis inmenſitas muni- ficentie ſue menſuram non potuit, (l) nec collata ſemel liberalitas fasti- dium ei preftat, illos quos eidem regno patres contulit, & patronos dedit, ad hoc (m) & virginem innocentia agnam, & nominis appella- tione Agnetem, que felicis memorie Domini Przemiſlay ſive Ottokari Bo- hemie quondam Regis filio ex utroque parente ſtirpe regali progenita, fic iuventutis fue florem virtutum decore vestivit, quod ab ineuntis etatis ſue primordiis ad patriam viſa fuit festinare celestem. In ordine tandem ſancte Clare conversatione degendo fanctiſſima vite ſue termi- num sic explevit, quod hoc, quod feliciter inchoaverat, felicius con- ſumavit. Cui pro perfectione vite laudabilis tantam Dominus contulit gratiam, & virtutem, quod in vita & in morte, & post mortem tanta miraculorum claritate refulfit, quod evidenter patuerunt, & patent cottidie ſue indicia ſanctitatis, que quidem lucerna pro Dominorum varietate, qui in regno Bohemie poſt felicis memorie Domini Wenczeſlay Bohemie & Polonie Regis obitum in ipſo regno Bohemie ſucceſſerunt, ſic occultata fuit ſub modio , quod virginis ipſius vita , & ſanctitas ad Apoſtoilce ſedis,& vestram notitiaim non pervenit. Sed nunc in regno ipſo sta- bilitate Domini(n)divina miſeratione conceſſa, illuſtris Domine Domine nos- tre Elyzabeth Regine Bohemie & Polonie Pater miſericordiarum Dominus ſpiritum ſuum (o) ſuſcitavit, eiusque cor in amorem, & honorem ipſius Virginis, que quidem virgo ipſius Domine Regine fuit avia, (p) ſie attendit, (q) ut ad Sanctitatis Vestre pedes memorate virgi- nis ſanctitate deducta ſuplicaret & peteret, ut illuim venerabilem, ſanctum & Deo gratum theſaurum, iam diu lucentem in celis, ſuper publice ac univerſalis cognitionis candelabrum Vestre Sanctitatis be- nignitas ponere dignaretur, in terris virginem ipsam Sanctorum ca- thalogo aſcribendo, quod & nos Sanctitatis Vestre advoluti genibus, humilitatis noſtre inſtantia ſupplicamus." Annus () F. rectius ponit. (m) Eadem: adhuc. (n) Eadem: dominii. (o) Suum deest in F. ed. (p) Pro avi ſorore acsepta vox. (q) Eadem rectius: accendis.

Strana 429
AULÆ REGIE. Annus Domini Milleſſmus CCC. XXIX. de morte filii Regis Ungarie, primi abbatis & pluribus. 429 XXI. Anno Domini milleſimo CCC. XXIX. Karolus Rex Ungarie transmittit Domine Elyzaheth Regine Bohemie & Polonie epiſtolam lugubrem in hec verba: Epiſtola. „Sereniſſime Principiſſe Domine Elyzabeth Dei gratia Regine Bo- „hemie Illuſtri ſorori ſue Kariſſime. Karolus eadem gratia Rex Unga- „rie ſalutem & continua proſperorum ſucceſſuum incrementa. Si Dei „noſtri cor miſericordia (r) votivos ſucceſſus de ſua ineffabili provi- „ dentia nos letificaſſet ficut hac, ita (s) & caſum miſerabilem, & de- „ceſſum lugubrem preclariſſimi filii noſtri Ducis Ladyſlay Vobis, proh „dolor ! cogimur nuncciare, & licet proximitatis ydempnitas & con- „ ſanquinitatis indiſſolubilis unio , dudum inter nos divinitus ordinata, „qua ab uno stipite tamquam germani gradu proximo diriuamur (t) fu- „ iſſet ſufficiens, tamen propter deprimendum superbam elationem Re- »gum & Principum circumadjacentium regnorum nobis & magnifico „Principi Domino Johanni Regi Bohemie & Comiti Lucelburgenfi cariffi- „ mo conthorali veſtro, noſtro que fratri & amico predilecto mala machinan- „tium mediante diſpenſatione Supreme Sedis, sine qua eſſe non pote- „rat, interdictum filium noſtrum, veſtramque filiam fedus matrimo- „nii non absque provida deliberatione duxeramus ordinandum. Ve- „rum cum predicto Domino Regi precordiali noſtro quamdiu preſen- „tis vite poſſibilitas in nobis ſubfiftere poterit in hoc mundo in proſ- „peris & adverfis diligenti favore adeſſe volumus, nos ſemper ad „ſua beneplacita offerendo, quod & per ipſum nobis fieri preſummi- „mus firma fide, loco, & tempore oportunis. Excellentiam vestraui „regalem affectu fraternali ſub certa confidentia requirimus per pre- „ ſentes, quatenus taliter, & tam diligenti ſolicitudine dicto Domino „Johanni Regi ſuadere velitis, quod ſingularis amicitie fervore qui inter (r) Eadem emendatius: Si Dei miſericordia per. (s) Ita etiam F. ſed verofimiliter legendum ſicut hac vice. (t) F. quam --derivamus.

Strana 430
430 CHRONICON „ inter nos hactenus viguit, in futuruin vigeat, ſiniſtra loquentium „ ſuggestione frivola non obſtante, ut in incepto amicabilis unionis pro- „poſito, ſeu perſeverantia, Deo volente, votiva dierum longitudine „ mutuo invicem nos & tempore valeamus gratulari, & in virtute va- „lida, & brachio extento nobis rebellantium colla conterere ſuperbo- „rum. Ceterum petimus vos, quod nova preſertim ex parte dicti „Domini Regis Bohemie, ſi que vobis constant, & etiam alia, que ſci- „ tis de diverſis mundi partibus nobis utique per latorem preſentium „mediantibus veſtris litteris velitis intimare. Datum in Alto Lapide „in die Cinerum. Sic iterum ruptum eſt vice altera, affinitatis vincu- „lum, quod propter regnorum pacis commodum fuerat bona diſcuſ- „ ſione previa colligatum Amen-„ (u) Eodem tempore Elyzabeth Regina Bohemie preſencialiter ibi con- ſtituta deſtrui juſſit incendio quatuor molendina, que in prejudicium Awle regie monasterii ſuper aquam Multavam in Komorſan locata fue- rant, & conſtructa. Hec regina pati non vult, quod qui bene nati -- Sunt Proceres, aliqui (w) clauſtro faciant male, ſiquid- - Fit, dolet ulciſcens, toto conamine, glicens: Hec ut proficiat domus, & quod pax ibi fiat. - - O Regina poli! noſtram derelinquere noli - - Iſtam reginam, largire ſibi medicinam, - - Corporis ac cordis, terſa cuncta fece ſordis. (x) Ex eius etenim pia providentia, quam (y) fecit in Ruth- wan de eccleſia tibi Mater Chriſti virgo virginum glorioſa templum glorie tue, quod eſt in Aula regia ad plagam meridionalem cum novem ca- pellis & altaribus ampliari, & in eo laborari, quod viginti duobus an- nis ſine evidenti labore quaſi incultum iacuerat, procuravit; Nam hoc anno in die beati Stanyſzlay Martyris & Pontificis, ego fretus aucto- ritate & Licentia Ordinarii ſuperioris concinente & preſente congrega- tione fratrum meorum in eisdem locis more ſolito , ſolempnitate con- grua, primarium poſui Regine ipſius nomen (z) nomine fundamen- tum. Tanta enim hactenus preſſi fueramus egeſtate, quod ipſa neceſ- ſitas compulit ab omni ſumptuoſo opere nos ceſſare. De (us) Amen abeſtá Fr. ed. (w) Eadem aliquid. (x) Id eſt peccati. (y) Eadem: qua. (z) Voz hae ſuperſlna.

Strana 431
AULÆ REGIE. De reditu regis ad Pragam. 431 Eodem anno in die beati Urbani Johannes Rex Bohemie & Polonie de partibus Pruſſie & Littovie feliciter reverſus in Pragensi ſuſcipitur civitate, ſtrenua valde & magnifica contra Litwanos & paganos in bel- licis actibus exercuit opera, (a) ut communis omnium hominum pre- conizat fama: Ipſe namque, ut dicitur, ad remotiores paganorum tranſivit terminos, quam aliquis ante ipſum Principum fecerit, cuius memoria apud modernos ſit. Sunt per ipſum inibi multa millia truci- data, & circiter tria millia gentilium baptizata; ad hec omnia fratres Cruciferi de Domo Teuthonica ſua auxilia prebuerunt, fideliter & con- ſilia: procurando vehiculorum levium XLV. millia portantium pro- exercitu neceſſaria, & pro Rege. Unus Procerum gentilis (b) occidi- tur, qui habuiſſe XII. pedes in longitudine perhibetur. Manſit autem poſt ſuum reditum idem Rex in regno tantundem (c) quindecim die- bus, & Heinrico minori (d) de Lippa pro Capitaneo regni inſtituto Baldwinum Treverenſem Archiepiſcopum ſuum patruum, a quo prop- ter Maguntinenſe negotium vocatus fuerat, viſitat, apud quem & alias (e) extra ſuum regnum usque hodie perſeverat. Porro prefatus Ar- chiepiſcopus Treverenſis pretextu poſtulationis parvipendens proviſio- nem a Sede Apoſtolica Bunnensi Prepoſito factam, omnes munitiones eccleſie Moguntine excepta ſola civitate, violenter occupat tutoris no- mine, omniaque gubernat. At Moguntinenſes cives obsidionem civi- tatis per Treverenſem Archiepiſcopum fieri metuentes, monasterium ſancti Albani prope fitum diruunt, & deiciunt altas turres. Tranſivi & ego hoc anno, (f) ita dixi & hec vidi & compaciens in animo Moguntine. (g) Heu Albane bone liti finem cito pone,- Que tibi de- jecit turres, monachosque reiecit - - Extra domus septa, fac quod hec prelia cepta -- Sic concludantur, Chriſto landes quod agantur. - Eſse puto ſolam ſedem, gravidam quasi molam, (h) - - Quam tenet Antistii, Qui retinent binas, ſi curant ſcire zui- poterunt digne fore triſtes,- nas (a) lisdem verbis, cum ſuperiora de Aula Regia reſecuit Franciſcus, orditur Caput ſuum 18. p. 73. (b) F. addit: tunc. (c) F. rectius: tansum. (d) Eadem juni- ore (e) Pro: alihi; niſi legendum: alios. (ƒ) F. addit Moguntiam. (g) Per- peram hæc exarata a ſcriba noſtro, ita vero habet F. edit. & hæc vidi, & compa- tiens in animo ita dixi. (h) Id eſt : puto unam ſolamque epiſcopalem ſedem tam gravem ſicut molarem lapidem.

Strana 432
432 CHRONICON nas -- Quanto tuis humeris iniicis cito tu morieris. - - Illis annexas, tanto te Clerice vexas (i) -- Cuncta ſoluturus, que dat iudex tibi durus. De obitu primi abbatis Aule regie. Eodem anno VII. Ydus Iunii ex morbo calculi obiit Venerabilis dominus Conradus primus quondam abbas Aule regie etatis ſue anno LXXXII. Iſte de Erfordia natus in Scedlicz profeſſus adeo legalis in conversatione ſua exstitit, quod propter famam ipſius celebrem primo in Grunhain postulatus, ſed non datus pro abbate fuit, demum in Oſſek abbas efficitur, biennio elapſo cedit, in Scedlicz iterum reverſus, Prioratui, ut prius, preficitur, quod quidem officium tamdiu per ip- ſum regitur, donec advenit tempus acceptabile, quod datus fuit in fundatione monaſterii Aule regie primario pro abbate. Ab eodem ve- ro abbatie regimine anno quinto fundationis cedit voluntarie, domino Duringo (k) ſibi in officio ſuccedente, abbatizante uno anno, cum dimidio & cedente. Iterum prefatus dominus Chunradus ad primu officium ſuum redit, ſed anno Domini milleſimo CCC. XVI. in craſtino Prothi, & Iacincti abbatie regimen reſignavit, & nobiscum in Aula regia usque ad ſuum obitum annis XIII. exemplariter in ſuo ſpeciali commodo habitavit. Succeſſit autem huic in onere Domino Conrado frater Petrus abbas tertius de Syttavia (1) dictus, qui usque hodie huius officii graviſſimum portat pondus, fuerunt autem anni regiminis predicti Domini Conradi abba- tis primi XXII. cum dimidio, ſed non tempore continuo, ut pretactum eſt. Iſtius abbatis animam tu fons pietatis -- Abba pater munda pre- tioſi ſanquinis vnda, -- Quem fudit morte genitus (m) tuus, hocque pre- cor te:- - Hanc vt de penis ſolvas iungens, & amenis-- Cetibus an- gelicis accedat, ad hoc genitricis -- Christi vox cara, simul assint ag- mina clara -- Horum Sanctorum, qui lete regna polorum - - Iam poſſederunt, ac ipſa pie meruerunt. -- Queſo, ſimul ſtetis, hunc Conra- — - Ut fuit hic primus, ita ſit locus eius opimus. dumque iuvetis, De (*) Hi duo verſus ſunt tranſpoſiti atque ita ut in F. edit. legendi: Illis annexas, tanto te Clerice vexas, - Quanto tuis humeris injicis, cito tu morieris. (k) Ea- dem recte ſupplet: Domino Ottone à Thuringo. (l) Eadem Sithavia. (m) F. gnatus.

Strana 433
AULÆ REGLE. 433 De terre motu, & de impreſſionibus aeris, de reditu epiſcopi Pragenſts, & morte Heinrici de Lippa, & plu- ribus aliis. Capitulum XXII. Eodem anno XI. Kalendas Iunii terre motus factus eſt magnus in Bohemia & Babaria ſenſibiliter notatus. Ego quidem tunc temporis ſedebam quietus Prage in domo noſtri monaſterii circa horam Comple- torii apodiatus lapideo parieti, qui tamen ex illo motu contremuit, quod me, & qui mecum erant, ad timorem & horrorem maximum incitavit. Quedam epiſtola de astronomica ſcientia conſcripta plura mi- rabilia hoc anno ventura dudum ante annos aliquot predixerat, quam quia multorum fimplicium animos turbaverat, de verbo ad verbum duxi preſentibus inſerendam, cuius tenor per omnia talis erat: „Magister Johannes Davidis Toletanus, & omnes Magistri eius- „dem loci univerſis, ad quos preſens epiſtola pervenerit, ſalutem ac „ſancti ſpiritus gratiam , & ſolamen. Noveritis, quod anno Domini „M. CCCXXIX. menſe Septembri ſole existente in libra convenient „omnes planete infimul, & ſol erit in cauda Draconis, & fiet ſigna- „tio rerum ammirabilium, & horrendarum, & fiet diluvium vento- „rum per Saturnum & Martem, & creſcet mare ultra ſolitum, & „erit ventorum tanta conflictio, quod flabunt omnes venti, & obſcura- „bunt, & denigreſcent (n) totum aerem, & dabunt ſonos horribiles, „& corpora hominum diſsipabunt, ſubvertentes edificia & arbores, & „plures valles adequabunt montibus, & e converſo & civitates pre- „ cipitabunt, maxime Babyloniam waldach, (o) Sacan, & Tripolim, & „ precipue eivitates ſitas in locis arenoſis, & ſabuloſis , & ante omnia „erit defectus sive ecclypfis ſolis, & erit ſol a tertia usque ad meri- „ diem ignei rubicundique coloris, quod fignat maximam effuſionem „ſanquinis, & poſtea ſequitur eclypſis lune, in coloribus permixtis „quod fignat confusionem gentium & post emergent prelia magna, & „occisiones in oriente, & occidente, & terre motus erit universaliter „ per totum orbem, ſubvertens plurima loca, & erit cariſtia magna & „fames vere per totum, & mortalitas, & traditio regnorum adinvicem, Tom. V. Monum. Iii „ & (n) Eadem: nigreſcent. (o) Eadem: Baldach.

Strana 434
434 CHRONICON „& quidam Imperator magnus & potens morietur, ita quod poſt illo- „rum ventoruiu diluvium pauci remanebunt viventes, ſed quicunque „ remanebunt, diviciis affiuent. Orietur dubietas inter Saracenos, & „ relinquent idola ſua, & fient unum cum Chriſtianis. Ideoque nos „cum Magiſtratibus, & ſodalibus, & peritis & aftrologis Toletanis „vobis duximus revelandum, iniungentes in remissionem peccatorum, „& redemptionem animarum vestrarum, ut predictam reveletis igno- „rantiam, provideatis quoque vobis, ubi habitabitis, dum venti fla- „ bunt, flabunt enim venti in menſe Septembri, & tunc vix in terra „ invenietur manſio ſecura. Preparabitis ergo vobis cameras in plani- „ tie circumdatas montibus non arenofis, nec ſabuloſis, fintque operte „turres, & terram ſolidam ponite deſuper, ne fint ibi arbores, vel „alie res, que orificium camere poſfint operiri, & ponatis intus ciba- „ ria ad XXX. dies, & ſciatis quod nobiscum convenerunt omnes „Philoſophi, Aſtronomi Hyſpanie, Grecie, & Arabie, & Hebrei. Au „ divimus etiam quod Meathinus turrim conſtruxit excellentis edificii, „ eritque turris ad inſtar unius magni montis, & audivimus a Rege „ Cycilie, (p) que nobis periculoſa videntur. Datum in Tolleto (q) „ anno Domini M. CCC. XXII. Docuit me ipſa rerum & eventuum experientia, quod fere om- nia que eadem epiſtola ſpiritu pſeudigrafo (r) predixerat, sunt men- tita. Ymo iſte annus quietus fuit, & temperatus, & in blado pluri- mum fructuoſus, ideoque talia pericula futura ex ſuo aſtrolabio pro- phetantem compeſcit & redarguit Poeta, cum dicit: Linque archana Dei, celum (s) inquirere quid sit,-- Cum ſis mortalis, que ſunt mor- talia cura, - - Aſt ego cognoſco, vos id quoque noſcere poſco, - - Quod vir ſe ſtultum facit, hinc qui (t) tollere vultum - - Vult ad ventura, cui deberet fore cura, - - De re preſenti; quod neſcit, ſi vehementi -- Morſu cras rapiat mors hunc, aut quid sibi fiat. - - Ars quevis certa, ſed mens noſtraque (u) referta - - Eſt vitio multo, de quo ſepiſſime stul- to - - Subiacet errori, proprie quoque carnis amore: - - Autumo, quod plures ſe ſe faciunt quaſi fures, - Dum plus clarere querunt, quam vera tenere. - De ſummis fantur, ſed in ymis infatuantu. -- Multi multa ſciunt , fatui tamen hii ſibi fiunt, Diſcutiunt alia, licet hiis (p) F. Siciliæ. (q) Eadem: Toleto. (r) Eadem: pſeudographo. (s) Eadem recte (t) Eadem: quod. (u) F. emendatius: quis noſtra. addit: que.

Strana 435
AULÆ REGIÆ. hiis ſit nulla ſophya. Eſto tibi primo ſapiens, aliis ſed in ymo, -- Per naſum trahe te, tunc jus tibi ſume ymo. (x)- Cuncta locata ſecus oculus videt, eſt ſibi cecus. 435 De proceſſu Johannis Pape contra Ludwicum. „Johannes Epiſcopus ſervus ſervorum Dei venerabili fratri Epiſ- „copo Pragenti ſalutem & Apoſtolicam benedictionem. Ad obvian- „ dum dampnandis Ludwici olym Bavarie Ducis excommunicati, here- „ tici, ſciſmatici auſibus & fidelium partium Alemanie periculis immi- „ nentibus occurrendum pridem certum proceſſsum de fratrum noſtro- „ rum conſilio preſente multitudine copioſa fidelium habuimus, cuius „ tenor ſequitur in hec verba: &c. „Johannes Epiſcopus ſervus Servorum Dei. Ad certitudinen pre- „ſentium & memoriam futurorum dudum perverfis & dampnandis „Ludwici olym Babarie Ducis & diſcorditer in Regem Romanorum fi- „cut dicebatur electi conatibus, quem adeo ambitio ceca ſuccenderat, „quod eius electione per ſacram Romanam Ecclefiam, ad quam cuius- „eunque in regem Romanorum electi, & electionis de ipſo facta ap- „probatio & admiſſio vel reprobatio, vel repulſio pertinere dinoſcitur „non admiſſa nec eius approbata perſona nomen & tytulum regium „uſurpare preſumpſit temere ſeque imiſcere adminiſtratione regni, „& imperii ac hereticis & rebellibus favorem auxilium & confilium con- „tra dictam Eccleſiam inpartiri volentes remediis ſalubribus obvia- „re. &c. (y) „Volentes itaque dictum procefsum, & contenta in eo, ut pleni- „us innoteſcant partium earundem fidelibus, ac ipsine per eundem „Ludwicum ſuosque ſequaces complices, & ministros inficiantur, de „cipiantur, aut opprimantur, feu penis, & ſententiis per proceſfum „ipſum inflictis, & comminatis involvantur, ſibi providere valeant, „cautius, & ne pretendere ſuper (z) valeant ignorantiam, in eisdem Iii 2 par- (x) Vitium ſeribæ F. recte babet prophetæ. (y) Hane bullam integram phyliram ſuperantem, nihilque ad hiſtoriam patriam ſpectantem merito reſcidimus, quod alioquin & in editione Freheriana , & in Labbei aliorumque Conciliorum col- lectionibus, & in Dumont Corpore diplomatico, denique aliis ſcriptoribus, qui res geſtas Ludovici perſecuti ſunt, crebrius excuſa habeatur. Suffecerit itaque hiſto- riophilo patrio initium & finem adſcripſiſſe. (z) F. ſupplet: his.

Strana 436
CHRONICON „partibus ſolempniter publicari, fraternitati tue per Apoſtolica ſcrip- „ta in virtute obedientie diſtrictius injungendo, mandamus, quatenus „per te, vel alium, ſeu alios religioſos, & ſeculares, de quibus tibi „videbitur, proceſſum eundem, & omnia, & fingula, que continentur „in eo, in locis & ecclefiis tuarum civitatis, & diocefis, (a) de quibus „expedire videris, eis expoſitis in vulgari nichilominus, ut clarius „intelligantur, publicare ſolempniter ipſum que Ludwicum excommuni- „catum, hereticum, & ſciſmaticum, singulis diebus festivis & domi- „nicis publice ftudeas nuncciare. Nos de publicatione huiusmodi per „inſtrumenta publica Principium, & finem preſentium continentia, red- „diturus, quanto citius poteris, nichilominus facias certiores. Datum „Avinione III. Kalendas Februarii Pontificatus noſtri anno XIIII., 436 Eodem anno menſe Mayo Boleſlaus Dux Sleſie Dominus Brigenſis civitatem Lignicz cum ſuis pertinentiis, quam a fratre ſuo Wladiſlao Clerico vi abſtulit, & ſue ditioni ſubdidit, a Johanne Rege Bohemie & Polonie jure fevdali quaſi coactus ſuſcipit, & ad eius obſequia per- petuo cum ſuis ſe heredibus aſtringit, Duces quoque Polonie & Sleſie. quorum numerum nunc neſcio pre multitudine, fere omnes eodem tempore eiusdem regiis servitiis se mancipant, fidem prestant. Insuper Gorlicz civitas, que ab antiquo tempore abſtracta fuerat ratione dotis propter nuptias a regno Bohemie, ad Regem hunc revertitur, & ſuo vero capiti reunitur. Huius vero reunionis extitit ifte motus: (b) Cives siquidem prefate civitatis grave iugum, quod eis Heinricus Dux Slefie dictus de Jawer (c) eorum tunc Dominus, injuste ſepius im- poſuit, ferre noluerunt, ad Wenceſlaum Johannis Bohemie primogeni- tum, tunc in Francia constitutum, legatos miſerunt, qui dixerunt: Vos o Domine, qui heres legitimus regni eſtis Bohemie, ad Vos noveritis hereditare pertinere. Quamvis enim veluti ſub quadam obligatione dotis nomine diu ſub marchionum Brandeburgenſium fuerimus ditione, tamen, quia hii omnes extincti sunt divina permiſſione, obſecramus, ut nos & filios noſtros radici, de qua proceſſimus, dignemini denuo inſerere , & regno Bohemie , quod Vobis natura & jura appropriant, reunire. Iſtorum namque nuntiorum votum, & homagium heres iste iuvenis, ſenum uſus conſiliis, ſuſcipit, urbemque Gorlicz cum civi- bus (a) Eadem: dioecesios. (b) F. rectius: modus. (c) Eadem: Iauir.

Strana 437
AULÆ REGIÆ. 437 bus tutamini Johannis regis patris ſui, ut primitias regni ſui fideliter recommittit. Facit pater, quod petit filius, nam ad hoc eius (d) ani- mus non modicum inclinatus, fama namque tunc volabat publice, quod predictus Henricus Dux Sleſie Johannem Regem conatus fuerit latenter occidere, quod quidam miles huius rei teftis dictus Vilricus de Uſk volebat in duello contra Ducem more et modo militibus con- probare congruo. Igitur urbem, quam Dux perdidit, Rex poſſedit. De reditu Epiſcopi Pragenſis. Eodem anno in die beatorum Proceſſi, & Martiniami Martyrum Johannes epiſcopus Pragenſis XXVII. ab urbe Avinionensi, ſcilicet à Curia Johannis Pape in qua annis XIII. ab omni administratione tam ſpiritualium, quam temporalium ſuſpenſus gravi cum tedio steterat, ad Epiſcopatum ſuum omni dignitati priori reſtitutus revertitur, & cum ſolempnitate congrua a Clero & ab univerſo populo honoratur. (e) Sed quia proverbium eſt poeticum: Curia Romana non paſcit ovem ſine lana. Iste quidem epiſcopus omni ſuarum pecuniarum ex- coriatus vellere, iterum reverſus incipit aliam lanam querere, ne eum contingat, in ſolis nudis & puris intellectibus remanere. Verſus boni: Hoc ſcio, quondo dare quis habet, quod Curia ſtare - - Hunc ſecum patitur, ſed cum dare non reperitur, - - Tunc datur egreſſus homini, patrieque regreſsus. - - Carta reportatur huc, illic gaza moratur, - - Gratia de verbis, si vis lenibus, vel acerbis -- Magna tibi fit, ibi quidquid poterit cute (ƒ) ſcribi. -- Hoc recipit plene, ſi turgent ere crumene, - - Hoc reputo dignum, ponens ſuper hoc tibi lignum, - - - - Pro ſale, proque vale tol- Exſtat ius tale ; quod qui dat ſpirituale, lat numiſma reale. De obitu Heinrici de Lippa ſenioris. Eodem anno in die Ruffi Martyris obiit Brunne vir nobilis & ſtrenuus Heinricus ſenior de Lyppa dictus, de quo crebro fit mentio in (d) Eadem ſupplet: erat. (e) Franciſeus cum reditum Joannis epiſcopi priori com- pendiariæ narrationi de Ducibus Sileſiæ præponat penitus ſubticet ſuſpenſionem illius tam in temporalibus quam ſpiritualibus, & omnibus ſuis adverſariis victis cum maximo houore reverſum ſcribit. (f) Id est: in menbrana.

Strana 438
438 CHRONICON in precedentibus , eo quod fuit opulentia, potentia, & gloria ſèculari plurimum pre ceteris Baronibus ſublimatus. Propter mortem iftius Re- gina Elyſabeth dicta de Grecz tantum flevit , & doluit, quod cunctis, videntibus eius gemitum, stupor fuit. Et quoniam, ſicut in vita, sic & morte ab ipſo noluit ſeparari, ſtatuit corpus eius in ſue fundationis nove monaſterio honorifice tumulari. De iſto famoſo Barone ſi pauca nunc ſcriberem, cognitione multorum gestorum ſuorum per compen- dium breviloquii obfuſcarem. Verſus boni: (g) Hic tamen Heinricus mundi licet eſſet amicus, -- Nunc mundo (h) res plures querens, & honores -- Non tamen hunc mundus hic iuvit, quin furibundus - . Morſus eum mortis raperet, quo federe ſortis, - - Neſcio, ſed Chriſte pie te rogo, fac hoc, ut iste - - A nece proſtratus, fiat ſanctis socia- tus. -- Dic latronis amen, sibi nunc & da recreamen. De novitatibus morum capitulum XXII. (i) Hiis temporibus & in annis incepit notabiliter & mirabiliter fere in cunctis hominibus & precipue in Bohemie & circumiacentium terrarum partibus quedam curioſitas, & curioſa novitas, tam in vesti- bus, quam in conſuetudinibus & moribus ſuboriri, nec deſunt de ſa- pientum numero, qui huiuscemodi cum admiratione considerant, & eas in fuis dictaminibus, & carminibus redarguunt, (k) & ſubſanant. Unus ex istis reprehenſoribus nuper in Montibus Cuthnis est occiſus, ſunt quidam istorum mirabilium inventorum, qui more barbarorum barbas longas nutriunt, nec has radunt. Sunt & alii qui, dignitatem deformando virilem, morem ſequuntur in crinibus per omnia mulie- brem, alii crines ſuos in latum more Lanificum percutiunt in rotun- dum, auretenusque diffundunt, alii calamistro crines tornant, ut co- mis criſpantibus & circumvolantibus humeros ſuos ornent. Mitra- rum uſus, qui fuit primitus, nunc penitus est abrafus. Cantus fractis vocibus per ſemitonium, & dyapente modulatus, olym tantum de perfectis muſicis uſitatus iam in coreis ubique reſonat, & plateis, a laycis, & Phariſeis. (l) Variis quoque lingwagiis in conſtratis (m) noſtri (g) Hæ duæ voces uti ſupra, ita & iſthic deſiderantur in edit. Freh. (h) Eadem habet: Et cum mundo res &c. (i) Ita quidem Codex, sed ponendum: Capitulum XXIII. (k) Iisdem verbis orditur Franciſcus ſuum Caput 19. p. 74. (l) Hodie ſingulariſtas, ſui cerebri ingeniique homines dicimus. (m) F. inconſuetis.

Strana 439
AULÆ REGIE. noſtri plurimi iam locuntur. In veſtibus tanta est diversitas, (n) de- formitas, quanta difformium mentium diverſitas intus dictat. Se quis- que reputat feliciorem, qui excogitat novum morem, & curta, & ar- ta cum quadam menda circa cubitum dependente in tunica, que qua- fi auris circumvolat aſinina, iam videntur plurimum (o) veſtimenta. Pillea (p) longa, ſuperiusque acuta, diverſimode colorata portantur in urbibus, plus in via. Nullum cernimus tam contemptum in agro arantem ruſticum, qui non deferat latum Capucium & oblongum. De caligis, & sotularibus, (q) crura & pedes artiffime stringentibus, ſenibus & prudentibus ſepe admiratio fit & riſus. Nunc Clerici par- vas crinibus fuis tectas deferunt in capitibus fuis coronas, magnos vere in lateribus gladios, & cultellos, e contra raro videmus laycum, qui in cingulo Zonam non habeat ad orandum. (r) Tanta ac talis furrexit abuſio, ac novitatum deteſtabilium inventio, quod eas non ſolus, ſed cum pluribus reprehendo, & deſcribere ipſos nolo. Non enim cer- nentem, aut legentem ista novitas edificat, sed maximam mutationem regni Bohemie signat, & declarat. Nam post naturalium Regum inte- ritum paſſa eſt Bohemia diverſum multiplexque dominium, de quo ac- cepit morum conſuetudines diverforum. Exiit nunc proverbium gene- rale ad modum symee (s) Boemia habet ſe, facit enim quidquid vi- derit alios exercere. O ſi Nytardus, qui non fuit ad nova tardus, - Hec nova vidiſſet , bona plurima conpoſuiſſct - - Carmina ſatyrica, quo- niam ſua mens inimica - - Extitit hiis factis a rusticioribus actis, - - Rusticus & civis, clericus (t) cum milite quivis -- Cauſam preberet modo, quod Nytardus haberet - - Decantare ſatis referendo modos no- vitatis. - - Jam sunt in villis, qui delectantur in illis, - - Et plures turbe nunc (u) ſunt & in urbe. (x) 439 De morte Friderici Ducis Austrie, & de morte abbatis Scedlicen- ſis, de reditu Ludwici Babari de Ytalia, & aliis ſequentibus Capitulum XX. tertium. Anno Domini Milleſimo trecenteſimo XXX. infra octavas Epipha- nie domini Fridericus dictus Rex Romanorum Dux Austrie, qui prop- ter (n) Eadem: diverſa. (o) Eadem: plurium. (p) Eadem: Pilea. (q) Calceis. (r) Quid zona ad orandum ſit nullus ſcio, niſi fortaſſis author hodiernum dictum Roſari- um intellexit. (s) F. Simiæ. (t) Eadem: Clerus. (u) Eadem ſupplet: castris. (x) Præter hos verſus omnia pene hujus Capitis exſcripfit Franciſeus, atque tanquam ſuis uſus.

Strana 440
440 CHRONICON ter Imperium occaſio , & materia exſtitit ex tunc maxime diſcordie in omnibus partibus Alemanie, vexatus diverſarum infirmitatum onere, & precipue pediculorum horrenda multitudine, in caſtro ſuo, quod Guttenstein dicitur in Austria moritur, & in Morberk (y) monasterio Carthuſienſis ordinis, quod ipſe fundaverat, ſepelitur, hic Fridericus fuit in Frankenfurt electus in Regem Romanorum ſub diſcordia coronatus in Beruna (z) multa conſtituit prelia, carens quaſi frequenter victoria, fa- ciensque periculoſa Imperio ſciſmata, de quibus omnibus plurima in precedentibus funt conferipta. Rarus in populo cernitur, qui de huius obitu contriftetur, nimirum quia nec fratres fui vterini Albertus & Otto multum ſuper mortuo dolent isto. Tres fratres ſuos Rudolfum, & Lewpoldum, & Henricum breviter antea defunctos iste, mortis sol- vens debitum est ſecutus, reliquit post se fuam conjugem Regis Ar- ragonie filiam excecatam, & nullum maſculinum heredem. Fac hunc Chriſte Ducem celeſtem prendere lucem, - - Indulge ſcelera ſua, da tua gaudia vera, -- Vota tibi replico pie parce Iehſu friderico. - - Quam- vis Dux , & �ex fuit, ammodo tamen eſt fex, - - Et caro, que grata fuerat, iacet incinerata. - - Spiritus eius ibi ſit, ubi ſcis nomina ſcri- bi - - Horum ſanctorum, quos ditant regna polorum. Eodem tempore Ludwicus Bavarus a multis Imperator Romano- rum appellatus de Vtalie, & Lombardie partibus cum uxore ſua filia Comitis Savoye reverlitur, & in Babaria civitate, que Monacum dici- tur, pro tempore commoratur. (a) Hic Ludwicus, quod mortuus eſt Fri- - dericus, - - Non modicum gaudet, tamen hoc non omnibus audet i- Plenius exprimere, quod vult modo ſolus habere - - Imperii culmen, erat . ille libi quaſi fulmen, - - Et trabs inviſu quoniam toto ſibi niſu - Ille resiſtebat, aptum cum tempus habebat. - - Inter eos ſciſma fecit regaleque criſma, (b) - - Sed mortis morſus fert pacis federa prorſus. Eodem anno in die beati Mauri abbatis Dominus Fridericus na- tione ſaxo abbas in Sedlicz Aule regie viſitator ſecundus, vir expertus, febris quartane moleſtia gravatus mortis aculeo eft extinctus. Ad hu- ius ſanctam unctionem extremam cum frater Conradus Prior domus illius primam tantumodo dixiſſet collectam, nemine meum ſuſpicante ad- (y) F. Morkerch hodie Manerbach anno ſuperiore abolitum. (z) Lege Bunna, ut author ipſe multo ſuperius nominat. (a) Minus recte F. edit. & Franciſcus : co- ronatur. (b) Senſus hie est: interque illos regale eriſma fecit ſehiſma.

Strana 441
AULÆ REGIÆ. 441 adventum, & preſentiam, & ego ipse, nesciens ipsius tantam demen- tiam, inopinate noctis tempore ſuperne (c) fancteque unctionis im- plens officium, in diluculo ſequentis diei mortuum, die altera, cunctis, qui aderant, dolentibus, multisque flentibus, in Capitulo anno ſui regiminis decimo, ſepelivi. Huic Friderico Pacis diti vel amico, - - Tu qui pax verax & euax extas fis ei fax. - - Fac pie Rex, pia lex, ſ quem terret ſceleris fex, -- Quam tulit, ut vixit ibi non sit stix, ubi pax ſit, - - Aut ubi nox atrox, ſed mox ubi leta ſonat vox. - - Non ubi trux, ſed lux, quam tu das Chriſte potens Dux. Iſti domino Friderico ſucceſſit in abbatie officio reverendus vir Magifter Ulricus Doctor Decretorum nobilis de Gabyanycz (d) dictus, quondam multarum eccleſiarum Canonicus, tunc monachus, anno ingreſſionis sue ad ordinem Cysterciensem quarto, preſentibus ſex abba- tibus electus canonice in craſtino Purificationis beate Marie Virginis in abbatem, qui invenit domum illam plus quam in tribus millibus mar- cis in debitis obligatam. De fundatione Monialium Domine Regine. Eodem anno VII. Idus Iunii in die magno venerabilis Corporis Chriſti Elizabeth Bohemie & Polonie Regina cum devotione & ſolempni- tate congrua ſex ſanctimoniales ordinis fratrum Predicatorum de Olo- muncz adductas ad domum Johannis Wyſsegradensis Prepoſiti in Ugest ante civitatem Minorem Prage sitam, in qua prius eiusdem ordinis ſo- rores, que nunc sunt apud fanctum Laurentium plus quam decem an- nis habitaverant, introduxit, ibique cenobium iterum fieri inſtituir, cui capellam (e) ſancti Michaelis prope Wiſſegradum ſuis cum perti- nentibus applicavit, (ƒ) Porro eadem domina Elizabet Regina poſt trium tantum menſium tempora tacta dolore intrinſecus, & penirentia ducta de fundatione iam predicta, propoſitum, & decretum ſue vo- luntatis immutans, locum fundationis eiusdem ſanctimoniulibus Cyfter- Tom. V. Monum. Kk k cienſis (c) F. emendatius superveni. (d) F. Gabriauitz. (e) F. perperam: Capellanus. (f) Franciſeus , qui ordinem narratorum hujus Chronici invertit, hoc unum narrata hac Parthenonis fundatione ſubjungit : quod per ſedem Apoſtolicam in eadem S. Michaelis capella conſtitutus fuerit Miniſter ſeu Capellanus Michael Pragenſis epiſcopi Joannis Notarius aſſinatis eidem ex fundis ejusdem Capellæ annuis duodecim marcis Pragenſium groſſorum , quod tum facile 240. fl. æquabat.

Strana 442
442 CHRONICON cienſis ordinis in Aulam regiam, filiationis gratia pertinendis, liberaliter tradidit, ut inferius plenius apparebit. Eodem anno Idus Iulii octava hora diei ſol in tantum eclypsa- tur, ita quod de corpore eius tantum vna parva extremitas ad mo- dum lune trium noctium videbatur; Eodem anno ſiligo ubique periit, de vino modicum cunctis crevit. Quomodo Rex Ungarie vulneratur. Eodem anno Karulus Rex Ungarie cum Regina ſua conjunge fi- lia Regis Cracovie ſecure ſedens in ſuo pallatio inopinate a quodam ſuperveniente Ungaro, eiusdem Regis latenter inimico, graviſſime vul- neratur & Regine volenti Regem protegere per illum tyrannum ma- nus totaliter amputatur, ficcarius ille mox capitur, & mactatur. De morte Regine, & abſentia Regis Bohemie capitolum XX. quintum. Eodem anno quarta Kalendas Octobris hoc est in die beati Wenc- zeſlay Ducis & Martyris circa horam Completorii in Wiſſegrado in do- mo Prepoſiti ſereniſſima, ac inclita domina domina Elyzabet Bohemie & Polonie Regina ac Lucelburgenſis Comitiſſa febribus ac morbo ptiſico diutius fatigata etatis ſue anno XXXIX. regnorum vero anno XX. ec- cleſiaſticis ſacramentis devotiſſime premunita, atque digna penitentia prehabita, oſtenſaque, auctoritate Papali cum bulla, quod a ſuo Con- feſſore abſolvi deberet in fine a pena, & a culpa emigravit, feliciter ſibi, ſed flebiliter aliis, ex hac vita. O quantus luctus hominum tam pre- ſentium, quam abſentium! o quanta (g) precipue de Aula regia mo- nachorum! Cor meum conturbatum eft in me, fenfus ebet (h) hec recolligens, manus trepidat hec ſcribens, miratur oculus, quod non rubricatur calamus, eo quod virtus mea deficit, & a centro cordis effluit fanqwis meus. Cunctis communiter, communis compaſſionis digne affertur materia, ſed ſpecialis specialiter opprimit Aulam regiam pun- (s) Supple ex Fr. ed. lamenta, (h) It eſt: hebet.

Strana 443
AULÆ REGIÆ. pungentis aculei vis doloris. Aufertur pupillo, & orphano (i) do- mui Aule regie Patris protectio, amor matris cecidit, cecidit corona capitis tui, cecidit inquam conſolatio tua, defenſio tua, o Aula regia miſerabiliter derelicta! ſed quo cecidit? ecce que stetit pro te omni tempore ante Reges & Presides, que quidem (k) astitit ut Hester Re- gina, dirigens, provehensque tua negotia, cecidit tibi, & cecidit ad te. Cecidit tibi, ita, ut non adiciat, quod reſurgat alia ſimilis ſibi. Cecidit ad te, ad tuum ſcilicet gremium, mortis perſequentis duris ia- culis ſauciata. Recipe, fove, protege o fida congregatio Aule regie fideliſſima (1) ad te cum fiducia fugientem, recipe cum gratitudine con- fidentem, fove indigentem, protege diligentem. Audi filia, & vide, o tu tenera Aula regia! aure percipe, corde geme, quod heu corruit mater tua, occurre devotionibus, ſuſcipe affectionibus, ſubleva orati- onibus eam, que in fuis anxietatibus ad te fugit. Corpore, quo nil carius aut vicinius in mundo habuit, te dotavit, confidens, & ſperans de te, ut eam, que in corpore habitavit, animam, ut hoſpitam pere- grinam tu proſequi cum omni benivolentia tenearis cum gratia (m) viciſſitudine , & condigna. 443 Verba Aule regie. (n) Auditu auris audivi te, quicunque es, qui excitas me, non qui- dem dormientem, sed potius gementem, & flentem, & dilectionem que abiit ferventi ſpiritu proſequentem, diligentiſſimeque queren- tem, & si dixerit, quis: neſcio, quo dilecte dilecta anima abiit? ig- noro, ſi errore priori decepta, forſitan devia queſivit. Igitur ſurgam, & circuibo, civitatem celeſtis, & terrestris Iruſalem, (o) querens, quem diligit anima mea. Surgam, curram cum lumine fidei, & amo- ris, queram, ut inveniam, reconciliem ſponſo ſponſam, Regi Regi- nam, factori facturam. Ut quid me plenam amaritudine ad profun- diora ſuſpiria quis audeat excitare? Ad hereat linqwa mea faucibus meis, ſi non meminero tui mater mea, & ſoror mea Kariſſima. Unus quidem te, & me genuit pater, te natura, me artificio, & factura, uno certe tempore, uno anno. Mater mea, quia educaſti me, exal- K kk 2 taſti (i) Emendatius F. pupillæ & orphanæ. (k) Eadem: quasi. (l) Eadem rectius: fidelis- ſimam. (m) Eadem : grata. (n) Titulus hie minio ſcriptus abeſt ab edit. Freh. in qua ſuperioribus ſequentia conjunguntur. (o) Eadem: Hieruſalem.

Strana 444
444 CHRONICON taſti me, nec dereliquiſti me in tempore tribulationis mee îîne adjuto- rio; quomodo tui vnquam obliviſci potero in toto corde meo? Celum, & terra tranſibunt, dilectio mea non transibit, flores filiorum meorum, qui fructus sunt honoris & honeſtatis, quos genui, & obstetricante manu tua officioſiſſime enutrivi, odorem effundere non definent super te orationis continue, & ſuaviſſime balſamum caritatis. Omnis planta- tio, quam plantavit ſedulitas huius mulieris fortiſſime in orto volupta- tis, huius Aule regie ſite, plantatrici ſataget uberem fructum ferre, nec tantum tibi o Regina, ſed & ſibi, cuius es filia, & fructui tuo fructum ſalutis proferret meſſis ista. Ubi corpus, ibi congregantur & aquile, ſic ubi pater, ibi filii & filie. Vere pater Rex Wenczeſlae fic placitum erat ante. (p) Filii tui ficut novelle olivarum in circuitu tumbe tue. Hoc tu ſenex, iuvenis moribus, & armis, Wenczeſlae pa- ter pacis, & patrie, Rex inclite fundator Aule regie adhuc dum in carne degeres lucide previdiſti, eo quod locum habitationis hunc tue, vehementis amoris incendio, dilexiſti. Tu baſis huius eccleſie, in qua fundamentum ſtabile tuo, tuorumque pretioſo Corpore pone re adap- taſti. (q) Hec mutatio dextere excelsi. Angor enim mestitie, & dolo- ris tranſiit in materiam letitie, & honoris. Nimirum quoniam timen- tibus Deum omnia cooperantur in bonum. Mortis enim rictus, quos vivos abſorbuit, dat defunctos, & si dileximus vivos, diligimus & mor- tuos, mortui ſiquidem ſunt carne, ſed non noſtro corde, mori pote- rant aliis, ſed non nobis. Nobis vtique vivunt, ſub quorum umbra reſpiramus, &, adjutorio poſt ſe nobis relicto, vivimus, ſubſiſtimus & altiſſimo militamus. Vivant & ipſi Reges & Regine cum ſua hic ſepulta progenie in aula celeſtis patrie per ſecula ſine fine. Plangen- dus eſt nobis etiam metrice mors Regine: Hic rogo, qui ſtatis, hec triſtia metra legatis: - - Annis millenis trecenis atque trecentis - - Spiritus Elyza- Lete, ſpero, redit huic, qui dedit, atque recedit -- bet Regine, ſed caro tabet, - - Nobilis hac foſſa ſua sunt inibi simul oſsa, - - Sceptrum Regnorum tulit hec Regina duorum, - - Ac Mar- Tempus adeſt flendi, lugendi choniſſa, Lucelburg & Comitissa. - - triſte loquendi, -- Nobis hiis horis dat mors prothema doloris,- - Cum iacet extincta, coram nobis nece vincta, -- De qua femineum ge- nus omne tenere tropheum -- Et tytulum laudis potuit mota fece frau- dis (p) Supple cum F. ie. (q) Eadem: adoptaſti.

Strana 445
AULÆ REGIÆ. dis. - - Iubar preclarum, flos, forma, decus dominarum - - Hec fuit extrema regni Regina Bohema - - Ultima ſcintilla gentis periiſſet in illa, - - Si lic tranſiſſet, quod fructum non peperiſſet, -- De ſexu duplici, per quod, meruit benedici. - - Nec Deus hanc liquit, quia poſt ſe quinque reliquit - - Pignora natorum, qui captant culmen hono- rum - - Et duo defuncti, qui sunt hic de prope functi, (r) -- Ut tu plus ores, ſci (s) quatuor eſſe ſorores - - Cum gemino fratre poſitas hic Regeque patre - - Corgemit, osque tremit, quando mors impia demit - - Iſtam matronam, cuncto populoque patronam. - - Multam vir- tutem Deus huic dedit atque ſalutem.-- Non fuit elata, licet alto germine nata, - - Perſonas humiles devotas, & quaſi viles - - Deſ- pectas mundo, dilexit corde iocundo. - - Hiis cum ſe iunxit, Deus ip- - — ſam rore perunxit. - - Cuncta ſue vite conſumpfit tempora rite: Aut legit, aut orat, propriis manibusve laborat, -- Ornatum multum parat, ad Domini quoque cultum. - - Hoc demonstrare valet, hec do- mus , atque probare. - - Hanc hec dilexit, protexit, ad altaque vexit, -- Altera fundatrix, plus matre datrix, & amatrix - - Ipſa loco patris hic prefuit & vice matris. -- Quis nunc hoc faciet, aut quis tutor modo fiet -- Iſti pupille domui? confido, quod ille - - Hic (t) bene diſ- ponat, qui non niſi (u) bona donat, - - Officium Marthe peragens pie- tatis in arte, -- Contemplando pie tulit otia ſepe Marie, - - Femine- os mores, & qui ſpectant ad honores - - Legalis vite, conſuevit habere perite. - - Ut verum tester: fuit hec par Iudith & Hester, -- Pluri bus in factis per eandem fortiter actis, -- Hec humilem mentem ſtabi- lem, fidam, ſapientem -- In ſe portavit, hoc in re sepe probavit, - Quando claustrales fratres Monachi Moniales - - Preſentes fuerant, ſibi gaudia plura ferebant, - - Quam Procerum turbe, qui congerebantur in urbe. - - Mens fuit huic talis, fore quod vellet Monialis -- Hoc perfeciſſet vivens, ſibi ſi licuiſſet. - - Verbis in cunctis, quantum potu- it, vel amictis (x) - - Se confirmavit Monachabus, quas adamavit. - - Et patriſabat in eo, clerum quod amabat. - - Huic do Regine digne lau- dem, quia fine - - Laus canitur, cunctis patuit uobis ibi iunctis: Quod bene contrita, confeſſa cadit ſua vita - - Sub ſpe ſecura vitam celis habitura - - Articulos fidei tenuit pre luce diei -- Firmiter in morte. Celi pateant ſibi porte, -- Omne quod eſt triſte tollas uh sa 445 pie (r) F. juncti. (s) Eadem: ſcis. (t) Eadem: hoc. (u) Eadem ſupplet: quæ. (x) Emendatins F: Verbis, in victu, quantum potuit, vel amictu.

Strana 446
446 CHRONICON pie Chriſte, - Te, precor, egregia venie regina Maria - - Iſti regi- ne preſtes oleum medicine. - - Mitius hanc unge, quam purgatam tibi iunge - - Wenczeſlae bone Martyr pie Duxque corone, - - Stirpe tua natam fac celis hanc ſociatam. - - Mors rapit hanc meſta, cum plebs celebrat tua feſta, - - Hoc precibus preſta, cedant ſua queque mo- lesta, -- Sic quod letetur, & tecum conſocietur. -- Omnes ſancti clari Detis ſolamen huic Regine limul vos Domino, rogo, cari, - - amen. - - Hoc cum perlegeris, recolas, quod tu morieris. Regreſſus ad propoſitum. (y) Deſcriptionem cronographica (z) exarare cupiens, ad diſgreſſio- nem a propoſito pertrahor animi per affectum. Dulce quidem eſt, & breve videtur amantibus, dicere, aut ſcribere aliquid de dilectis. Hec itaque prefata Regina omni laude digna, cuius in benedictione sit memoria, erga nos habitatores Aule regie ſua fide, caritate, gratia meruit & virtute, quod pro eius felicitate Regem Regum dominum perpetue interceſsionis precibus tenebimur exorare. Opera eius mag- nifica, viriliter per eam acta, mentisque conſtantia, humilitas, & ſa- pientia non patiuntur ſub compendio enarrari. Qui vero eius conver- ſationis, & vite inſignia ſcire desiderat, in prima parte, & ſecunda Cronice querat, inveniet ibi, legat. De ſepultura Regine. (a) Igitur prefata Regina, & Deo grata Elizabet Bohemie & Polonie Regina, adhuc clara vigens ratione, testamentum fuum rationabiliter statuit, cuius executionem abbatibus Cystercienfis ordinis recommisit Rege Johanne abſente, & in Charynthia tunc existente. Hec Regina in Wiſſegrado moritur, que biduo per Barones Prage ad eccleſias de- portata, die quarta mortis ſue in Aula regia cum debita reverentia ſe- pelitur. Septem hec Regina cum Rege Johanne marito ſuo liberos habuit, duobus ſcilicet Ottakaro, & Elizabet ante mortem matris Aule (y) Et hoe titulo minio ſcripto caret ed. Freh. (z) Eadem Chronographicam. (a) F. addit: Boemiæ.

Strana 447
AULÆ REGIÆ. Aule regie ſepultis, quinque alii ſcilicet Wenczeſlaus Karolus, (b) Johannes, Margareta, Gutta & Anna adhuc vivunt, de quibus omnibus & de eo, quod notabiliter fuerit, fiet deſcriptio locis ſuis. 447 De abſentia Johannis regis Bohemie. Anno iſto toto Johannes Rex Bohemie de regno ſuo defuit, & Franciam & Renum, & fere totius Almanie partes pertransiens inter Ludwicum Bawarum ac alios Principes, Comites, & nobiles multa bri- goſa negotia ſagaciter, & efficaciter expedivit. Iam enim volat pro- verbium ſine Rege Bohemie nemo valet expedire finaliter ſuum factum, Que vult exaltat , que non vult, ipſe recalcat. Sic ſolet loca varia cir- cuire, quod nullus nuncciorum ipſum poteſt faciliter invenire. Nu- per, hoc est menſe Septembris idem Rex peragratis ſuperioribus par- tibus Sueuie & Bawarie intravit Corinthyam, ubi Johanni ſuo filio ſe- cundo genito Henrici Ducis Carynthie filiam copulari matrimonialiter, & preſtari ſibi omagium a Carynthiis omnibus procuravit. Moratur ibidem civitate Tridentina usque hodie Johannes Rex Bohemie, & ad eum multi potentes confluunt de partibus, & civitatibus Lombardie, quod Mediolannum, Brixiani, (c) & Aretia ſe Regi huic ſubdiderunt Refert fama: in tantum Rex iste proſperatur, quod vulgaris populus admiratur, & quamdiu? neſcio, Deus ſcit. Ibidem in Tridentino Rex cognovit per nunccium & epistolam, Reginam ſuam conjugem eſſe mortuam, & ſepultam, quo audito, ut dicitur, Rex turbatur, & eius turbatio factis & lugubribus veſtibus demonſtratur, viginti fiqui- dem annis ipſi matrimonio ligati fuerunt, et tamen simul corporaliter pauciſſimo tempore commanſerunt, iſta in Bohemia, ille in ſua, ut frequenter extitit Comitia, aut alias, ubi negotia habuit pertractanda. De reconciliatione Antipape , & de aliis capitulum XXVI. Eodem anno pernicioſum ſciſma, (d) quod ortum fuit de duo- bus Papis in Eccleſia, ex divina providentia miſericorditer conquievit, nam (b) Voce Karolus abſtinet tam edit. Freh. quam Franciſcus, fuit vero Wenceslaus et Karolus unus idemque. Nam Wenceslaus filius Joannis Regis , qui poſtea factus est Comes Luceburgenſis , ex tertia Joannis Regis conjuge Beatrice multo posterius natus fuit. (c) F. Brixia. (d) Eadem: ſchiſma.

Strana 448
448 nam ille fictus Antipapa, de quo ſuperius mentio eft facta, se videns per Ludwicum Bawarum, qui eum creaverat, fore penitus derelictum, & a Romano populo reprobatum domini Jobannis Pape humiliter qie- fivit gratiam & invenit, prout Generale Capitulum univerfis abbatious Cyſtercienſis ordinis plenius declaravit. CHRONICON Scribit enim ſic Papa. (e) „Ille callidus ſuplantator & calumniator iniquus, qui non querit, „quod flumen abſorbeat, nisi Iordanis in os eius influat, eſcas concu- „piſcens electas usque ad ſpeciofiſſima ecclefie diſcerpenda, calliditate „nepharia, concuſſione terribili, manus extendere temerarias est moli- „tus, errores & ſciſmata, ac hereſim procelloſa diſcrimina in Eccleſia „ ſeminando, totisque ac continuis elaborans conatibus, ut in con- „ſutilem domini tunicam dividat, & pacis teftamentum, quod Rex „ipſe pacificus condidit, ſubdola malignitate confringat. Sed eius „frandulentis conatibus divine reſpectus gratie sic obviare ftuduit hiis „diebus, quod capitis & auctoris huiusmodi execrabilis nequitie ani- „mum nube erroris ſubductum videlicet Petri de Corbario, qui ſuaden- „te maligno ſacroſancte Romane Eccleſie preſumpsit uſurpare dampna- „biliter Principatum ſic ſuo lumine reſervavit, (f ) quod errorem ſu- „um congrua deteſtans penitudine ad pedes ſanctiſſimi Patris noſtri „Domini Johannis Summi Pontificis venire voluit, & in plebis preſen- „tia errorem ſuum tam execrabilem corde contrito, & humiliato lacry- „mabiliter condempnare curavit, de tam nephandis exceſſibus veniam „humiliter poſtulando, Unde ſuper eo, quod ſuam fanctam Ecclesi- „ am divina benignitas ſic reſpexit, gloria in altiſſimis Deo, & ſpiri- „tualis exultationis gaudium ineſſe debet, (g) Chrifti fidelibus ſuper „terram. Ea propter Generale Capitulum cum alacritate ſpiritus gra- „tias agens Patri Luminum ſuper tam inenarrabili dono eius ftatuit & „definivit, quod quam citius ad monaſteria ordinis huiusmodi noti- „tia devenerit „ Te Deum laudamus, Solempniter altiſſimo decante- tur, & Miſſa de ſancto Spiritu in ſingulis domibus celebretur (h) per ambitum. Patet igitur, quod iſto anno tam de Eccleſia, quam de Im- perio (e) Vox Papa deeſt in F. & recte, nam hæc epiſtola non á Papa, ſed Generali Ca- pitulo Ciftercienſis ordinis ſcripta est. (f ) Eadem rectius: ſerenavit. (g) Ea- dem ſupplet: cunctis. (h) F. decantetur.

Strana 449
AULÆ REGIÆ. 449 perio Deus amputavit miſericorditer duo capita monſtroſa, que tan- quam duo hircina cornua, plurimos ventillabant, & plurima corda fidelium conturbabant, hoc est Petrum & Fridericum hunc eccleſie, illum Imperii inimicum. Eodem anno monasterium Aule regie subintravit possessiones here- ditatum in Chomarſan , in Wodochad, (i) & ſe de hoſpitali in Melnico, prout domina Elyzabeth Regina adhuc vivens diſpoſuerat, plenarie intromiſit. Annus domini Milleſimus CCC. XXXI. de hiis, que egit Johan- nes Rex Bohemie in partibus Lombardie Capit. XXVI. Anno Domini Milleſimo CCC. XXXI. in nocte illa, que diem Nativitatis ſequitur Chriſti ecclypſis lune post mediam noctem vide- tur, quam ecclypſim multi venti & validi per tres menſes preceſse- rant, & diebus pluribus sunt ſecuti. Eodem anno & tempore Johan- nes Rex Bohemie, qui per nunccios premiſſos promiſerat, ſe velle fes- tum Nativitatis Chriſti in Praga peragere, mutato propoſito partes ingreditur Lombardie. Ingreſſus iste inopinabilis, & res mirabilis ſtu- porem, & admirationem inducit tam Principibus, quam gentibus uni- verſis. Hec res precipue Ludwico Bawaro diſplicet, factum enim hoc in ſuum prejudicium eſſe refert. Igitur Johannes Rex exercitum for- tem de Alemania congregavit, cum quo (cooperante fama & fortuna) Lombardie partem maximam ſibi brevi ſub tempore ſubiugavit. Hec ſunt nomina principalium civitatum, que cum caſtellis & oppidis ſuis Regi preſtant omagium & faciunt juramentum, Brixia, Pergamus, Cre- mona, Placentia, Cumes, Farma, Regium, Modua, Lucka (k) cum omnibus earum diftrictibus, & castellis, item Mediolanum, Novaria, Papia. Harum civitatum quedam pro tempore, alie perpetue iſtius ſe Regis dominio ſubdidere Lucka & Brixia huic Regi preſtant ſub- iectionis perpetue juramentum, cernens autem Rex iste quod arriden- te fortuna , & ſors ipſum adiuvat, epiſcopos & clericos per Ludwi- L11 Tom. V. Monum. cum (i) Eadem: Wodochod. (k) Hæe nomina corruptiſſime tranſcripſit Franciſeus Cap. fuo 22. p. 77.

Strana 450
459 CHRONICON cum Bauarum depulſos, ad ſedes revocat, Legatum Sedis Apostolice prope Bonnoniam viſitat, divinumque cultum in eccleſiis, ſub inter- dicto iacentibus, fieri ordinat, & procurat. In urbibus quoque ſin- gulis ſibi ſubditis intendit civium concordiis, revocans omnes, quan- tum valet, a diſcordiis veteratis. Omnibus enim precipit, & inhibet, ne ſe quis Gwelfum, vel Gyhelinum nominet, aut appellet. Hortatur quidem (l) Rex iste, ut cives pari lege pariter ſub Bohemie fint ſub Rege. Efficitur Rex Lombardis amabilis, & gratus, & a pluribus prediçatur iuftus, diciturque beatus. Septem autem (m) elapfis men- ſibus, quibus in Lombardie Rex fuerat partibus, negotiis tam Almanie, quam Francie ipſum multum urgentibus civitates Lombardicas filio ſuo primogenito Wenczeſlao, quem de Luczlburk pridem ad ſe vocaverat, recommittit, & venire in Ratiſbonam previis nunceiis ſe diſponit, ubi tam a me, quam ab aliis negotia habentibus, diutius cum tedio expecta- tus, XII. Kalendas Auguſti Ratisponam, ubi Ludwicum Bavarum repe- rit, est ingreſſus. Hii duo Ludwicus Bavarus, & Johannes Rex ſe in inſula, in medio Danubio ſita, ad ſecreta frequenter recipiunt collo- quia, pertractantes mutuo cum ſecretiſſimis ſuis conſiliariis XXII. die- bus ſecretiſſime ſua facta, ibi, quod inopinabile prius erat omnibus, in omnibus concordant, & inter heredes suos matrimonium debere fieri ordinant, & comportant. Ibique eodem tempore per ipſos inter in- feriores Duces Babarie, Henricum, Ottonem fratres, & Henricum ipſo- rum patruum eſt divisio facta terre: Henricus ſenior Lantzhuttam, (n) Strubingam obtinuit, Otto Burchowſam (o) habuit, Henricus iuni- or Cambiamque poſſedit. Igitur variis in Bavaria negotiis expeditis Rex in vigilia Aſſump- tiouis Marie in Tustam (p) venit, ad ſuam, quam fecerat, vocationem pluribus ibidem tam Principibus quam Baronibus congregatis. Ibi, ut vidi, negotia nova laborem & tedium parant Regi. Cum vero Rex ibidem, quantum licuit, facta regni Bohemie ac Principum, ac octo Ducum, qui aderant, diſpoſuiſset, & in Nuremberk ire ad Ludowici colloquium, ac abinde ftatim in Franciam procedere cogitaſſet, & ſuper hoc çertos nunocios premiſiſſet; ecce nunccii de Moravia veni- entes () F. ſupplet: omnes. (m) Hæ duæ voces desiderantur in eadem. (u) Eadem supplet: et. (o) Eadem: Barchuſaui. (p) Eadem: Thuſt.

Strana 451
AULÆ REGIÆ. entes Rex habuit, & dicentes: Kurulus Rex Ungarie eum Ottone Duce Austrie totam Moraviam incipit rapinis, & incendiis occupare; ex hiis ſuum Rex mutat propoſitum, & verſus Pragam ſcelerem (q) ſexto Kalendas Septembris dirigit ſuum greſsum. Inveniens autem Rex cum Prage eſſet, fore mendacium, quod dictum fuerat de Rege Ungarorum, miſſis nuncciis ſolempnibus ab eo petit mutuum parlamentum. Inter- ea vero Rex exercitum congregat, & ad bella, si necesse fuerit, se coaptat. (r) Generalem Steuram, que Berna dicitur, Rex ab omnibus recipit, & ſuper hoc exactiones clauftralibus & civitatibus graviſsimas imponit. 451 Eodem anno ſexto Kalendas Aprilis Anna octennis Regis Johan- nis filia de Praga verſus Luczelburk deducitur, & ibidem aliis regni heredibus sociatur, qua recedente regnum stat confufibiliter, fine do- mina, ſine omni ſemine regio, ſine regimine, ſine Rege; pax aliqua- lis, que eſt in regno afſcribitur ſoli Deo. Eodem anno in die Inven- tionis ſancte Crucis ex gelu & frigore omnes fere vinee periere. Ad- huc Ludwicus Babarus, licet per Johannem Papam sit excommunicatus, & ab omni honoris, & dignitatis tytulo degradatus, & multis con- tra ipſum factis proceſſibus innodatus, tamen ſe pro Imperatore ge- rit, & ad ſe tam ecclesiasticos, quam ſeculares Principes, & civitates Imperii in Almania minis & blanditiis plures trahit. Ex hoc errore ordo reipublice confunditur , & magnum animarum periculum in plu- ribus generatur. Cunctis liquet , quod quisque (s) facere deſiderans, circa id, quod diligit delectabilius operatur: ſi vero id, quod diligitur (t) ſubtrahi- tur, delectatio in opere minoratur. Porro magnifica geſta dilectorum, quos virtus ipſorum michi, & aliis fecit amabiles, principaliter deſ- cribere michi erat delectabile, & in ſcribendo facile laborare, quoni- am tam michi, quam aliis ea, que de ipſis ſcripſi, etiam moribus, quam virtutibus proficiendi exemplaria aministrabant. Ipsis vero, proch dolor! ab oculis noſtris ablatis morſu mortis, lagweſcere inci- L1l 2 pit (q) F. celerem. (r) Franciſcus c. 22. p.78. perturbato narratorum ordine hæc retu- lit , & ex epiſtolis authoris noſtri infra referendis unam ſolamque ad epiſcopum Pragenſem ſeriptam exſcripſit, reliquas truncavit. (s) Eadem: quivis quid. (t) Eadem: diligis.

Strana 452
452 CHRONICON pit ſtylus meus. Horum, qui nunc ſunt, & quaſi primo vivere, & dominari incipiunt facta moresque, quia neſcio, non deſcribo, illo rum vero illuſtrium Principum & piarum perſonarum, qui ex hoc ſeculo tranſierunt preclara opera, que viſu, & auditu veraciter cog- noveram, ad edificationem omnium ſcribebam. Nonne Prin ipum piiſſimus Wenczeflaus Rex Bohemie fundator Aule regie, propter quem precipua (u) hec deſcriptio primo facta eſt, & latam virtu- tum, & pietatis adminiſtravit omnibus loquentibus & ſcribentibus ma- teriam ? nonne & Henricus Romanorum Imperator magnificus gestabat pre omnibus honorem & gloriam ? Horuim duorum nobilis propa- go, & proſapia generoſa, huius, inquaim, Johannes Rex filius, illius Eliſabeth Regina filia nonne obtinuerunt sibi nomen grande, iux- ta nomen magnorum qui inſunt in terra? Horum tempore gesta- que modo ſunt facta, (x) plus ideo michi cognita michi, (y) cura- vi depingere, non quidem aureis, aut minii coloribus, ſed quaſi cum carbonibus in albis pellibus attramentarii (z) nigro tractu. Si quid de ceteris tam ecclefiaſticis, quam ſecularibus Principibus ſeu Prelatis ſcriptum hic legitur, totum occaſione illorum quatuor habetur. In istorum enim manibus dependit actenus Monasterii Aule regie pro- motio, pax, & ſalus. Adhuc viventem Regem rege Deus, & miſere- re mortuis illis tribus, miſerere etiam noſtri Domine, miſerere noſtri ut miſericordiam tuam inveniamus in tempore opportuno. Epiſtola de proceſſibus & ſuccessibus regis Johannis Capit. XXVIII. „Venerabili in Chriſto Patri Domino Domino abbati Petro Aule „regie H. incliti Domini Johannis Regis Bohemie Notarius paratum „animum ad ſervitia, & ſe totum. Paternitas Veſtra, cui libenter „cum reverentia pareo, mihi Prage ante Domini Regis exitum reco- „miſit, quod Vobis de proceſſu & ſucceſſu domini noſtri Regis aliquid „certitudinaliter de hiis que viderem, deberem reſeribere, & certo „nunccio remandare. Cupiens utique (a) Vestris juſſionibus obedire, „& affectionibus fatisfacere, Vobis ſcribo: quod dominus meus Rex ab (c) F. præcipue. (x) Eadem emendatius: Horum geſta, que tempore meo funt facta (y) Superflua vox. (z) Eadem: atramenti. (a) Eadem: itaque.

Strana 453
AULÆ REGIÆ. „ab illo tempore, quo de Praga exiit, die decimo Wratiſlaviam per- „venit, in qua civitate paucis ſub diebus plus quam duodecim millia „marcarum diverſis extorſionum modis tam a Chriſtianis obtinuit, „quam Iudeis. Hanc quidem pecuniam quasi totam stipendiariis depu- „tavit. Congregata vero ibidem & alias (b) magna bellatorum mul- „titudine quatuor in Wratiſlawia acceptis machinis abinde verſus Glo- „goviam direximus viam noſtram. Hanc civitatem Dominus Rex obti- „nuit hereditarie, & accepit omagium ſubjectionis perpetue ab ea- „dem. Dominus (c) enim Bricko Glogovienſis, qui hoc anno mor- „tuus eſt sine heredibus, dum viveret, ſubjecerat ſe Domino Regi, „accipiens ab eo civitatem eandem & terram ſuam in feodo. Ideo „interveniente mortis articulo hec ad Dominum Regem jure pertinent „devoluto. Ab hac civitate verſus Pomeraniam cum ſeptingentis viris „galleatis Dominus Rex proceſsit, & civitatem Poſnaniam vallavit cum „ſuo exercitu , & obſedit. Huius obſidionis die ſexta intervenientibus „nuncciis inter Dominum meum Regem Bohemie, & Lotkonem (d) „Regem Cracovie funt per unius mensis ſpatium facte treuge, quibus „factis mox, dimiſſis omnibus tam machinis, quam tentoriis, ab ob- „sidione eiusdem civitatis receſſimus, & dominus Rex ad habendum „mutuum colloquium cum Karulo Rege Ungarie partos Moravie in „terminis Ungarie viſitavit. Idem enim Rex Ungarie intendit ſocero „ſuo Lotkoni Regi Cracovie contra dominum meum Regem auxilium „modo ferre. Sed quia neſcio, quid craſtina pareat (e) dies, Vobis „nolo ſcribere de futuris, ſed que videro, nullatenus Vos celabo. Va- „lete Pater dilecte, & orate pro me, ut revertar in Bohemiam cum „ſalute. Datum Brunne in vigilia Simonis & Jude. 453 Item epiſtola Regis de eodem. „Johannes Dei gratia Bohemie & Polonie Rex ac Eucelburgenſis „Comes Venerabili Johanni Epiſcopo Pragenſi, Principi ſuo dilecto ſa- „lutem cum plenitudine omnis boni. Illuſtri Principi Ottoni Duci Auſ- „trie, qui iam Danubio tranſito cum ſuo exercitu prope Neunburgam „(f ) ad invadendum noſtri regni terminos ſe hoſtiliter collocavit, „ nos (b) Id eſt: alibi. (c) Eadem Dux. (d) F. Lockuckouem. (e) Lege utrobique: pa- riat. (f) Perperam Freh. ed. Nurenbergam.

Strana 454
454 CHRONICON „nos de protectione Dei altiſſimi & nostre iustitie meritis confiſi pro „defenſione noſtri regni eidem armata manu occurrere cupientes, te „ſerioſe requirimus, & monemus, preces noſtras denuo repetentes, „quatenus omnibus tuis amicis, fervitoribus, & aliis hominibus arma- „ tis, equitibus (non habita conſideratione ad equorum valorem, du- „,modo ipfi homines armati fint) quoscunque movere & habere po- „teris congregatis, nobis venias in ſubfidium, ita quod sis apud tos „iuxta La die Sabbati nunc instante ad standum in campis, ad quos „ibidem ipſo die nos recipiemus preſentialiter coſtitutus. In hoc no- „bis tuam fidem, ut confidimus, oſtenſurus. Datum Coſtel in vigilia „Omnium Sanctorum hora matutina. Actor. (g) Epiſtole conſimiles a Domino Johanne Rege Bohemie pluribus Nobilibus, qui poſt receſſum Regis in ſuis domiciliis remanſerant, in- ſuper & Civibus Pragenſibus , ac aliis civitatibus multis ſunt tranſmiſſe, qui pariter Litteris parendo regalibus ad expeditionem illam cum ar- morum decentia iam procedunt, & proceſſerunt plurimi. Maxima enim formido, & opinio eft de bello inter predictos Principes affutu- ro. Refertur namque a pluribus quod Reges Ungarie & Cracovie confederati fint cum Duce Austrie, & quod eam velint adverſus Re- gem Bohemie cum suis hominibus adiuvare. Bonum finem, aut con- cordiam de tam periculoſo negotio cottidie, turbatis & ſuſpen- fis animis, expectamus, Deus auctor pacis & amator, tribuat no- bis pacem. Epiſtola de eodem. „Reverendo in Chriſto Domino Patri abbati Aule regie H. in- „cliti Johannis Regis Bohemie Notarius ad ſervitium ſe ſe totum. „Magna magnus Dominus contra opinionen multorum hominum dig- „natus eſt oſtendere miracula, & opera magnifica circa dominum Re- „gem meum ab illa hora, qua a me Vobis mea fuit ultimo Epiſtola „deſtinata. Quoniam, quod (h) diu conceptum iniquitas parturivit „confilium, evidentibus indiciis prodigit (i) nunc ad. lucem. Veſtra novit (g) Quid hæc vox minio & majuſculis literis ſcripta velit, qua caret editio Freh. & Franciſeus, nullus ſcio, (b) F. perperam: quam, (i) Ita etiam F. ſed legen- slum: prosiit.

Strana 455
AULÆ REGIÆ 455 „novit Paternitas, & Vobis ad memoriam revoco, quod hoc anno, „cum eſſemus in Bavaria ſimul audivimus ambo, & vidimus mani- „feste, quod iſte Ludwicus Babarus ſibi Imperii uſurpat titulum co- „ram pluribus, quos convocaverat, Principibus propoſuit queruloſe, „quod Johannes Rex Bohemie in prejudicium ſuum & Imperii intrave- „rit terminos Lombardie, ibique ſibi attrahat plurima loca & jura, que „non ad ſe dinoſcuntur, ſed ad Imperium pertinere, & ſuper hoo „Principum & aliorum nobilium conſilium requiſivit. De illis pluri- „mi taliter conſulebant: Ex quo, inquiunt, Regem Bohemie delectat „ſibi uſurpare, que veſtra ſunt, indebite ultra montes, hic citra, que „ſua ſunt vobis ſubiicere modo conſimili poteritis pleno jure. Propter „iſta idem Ludwicus cum Ottone Duce Auſtrie, qui etiam predicto „concilio in Nuremberk interfuit, taliter ordinavit, quod ipſe Karolum „Regem Ungarie & Lotkonem Regem Cracovie ad hoc deberet indu- „cere, ut ipſi una ſecum deberent Johannem Regem Bohemie potenter, „& hoſtiliter infeſtare, & ut hec omnia Otto Dux Austrie ardentius „procuravit (k) ipſum Vicarium Imperii Ludwicus fieri ordinavit. Li- „cet hoc postea negotium per Regem Bohemie fuerit impeditum. Pre- „fatus itaque Otto Dux Austrie concitavit Reges Ungarie & Cracovie „adverſus Regem Bohemie ita, quod eum maxima multitudine tam ex „Auſtralibus, quam Ungaris, quam aliis nationibus congregata contra „regnum Bohemie querit facere mala. Fama omnium iſtud famat: quod „de (l) Ungaris fuerunt (m) quinquaginta millia pugnatorum, de „quibus tria millia cum quingentis habent capita galeis cooperta. Auſ- „tratium vero mille cum octingentis galleas habent in capitibus; vi- „ginti vero millia instrumentis bellicis diversimode ad prelium funt „parati. Hunc magnum adunavit exercitum tempus longum. Do- „minus vero noſter Rex Bohemie brevi hoc ſub tempore mille quingen- „tos iam congregavit viros galeatos, cum viginti millibus ad pugnan- „dum optime preparatis, cuin quibus iacemus, (n) & iam per duas „ſeptimanas iacuimus ante civitatem La in campeſtribus, congreſſum „cum hoſtibus cottidie exſpectantes. Et ſcire vos cupio, quod „Barones regni Bohemie aſſiſtunt fideliter in ommibus Regi nostro. „Quidam etiam nobiles de Austria nobiscum ſunt in turba. Sed ecce „cum aliqui de noſtris a tam copioſa adverſariorum multitudine per- ter- (k) Eadem emendatius: procuraret. (1) De abest in F. (m) Eadem: sint. (n) Ea- dem: jam jacebimus.

Strana 456
456 CHRONICON „territi Regi dicerent, ut retrocederet, & munitionibus ſe aptaret, eo „quod tante multitudini paucitas hec refiftere non valeret, & Rex, quid „ageret, ignoraret, misit Deus terrorem ſuum ſuper adverſarios nos- „tros, & diſſipavit eos fic, quod cum tumultu, & diſſenſionis ſtrepi- „tu ſunt abinvicem ſeparati. Ungari Ungariam, Australes Austriam „repetentes. Guamvis autem maxima, ut dictum eſt, multitudo hos- „tium fuerit, nunquam tamen pernoctare duabus noctibus in noſtris „terminis auſa fuit. Ideo maiora ſibi ipſis, quam noſtris hii hoſtes „gravamina intulerunt. Videns autem Dominus noster Rex hoftium „fugam, & manifestam Dei virtutem, plus est ammodo confortatus „contra Auſtrales aliquos per Ducem Ottonem citra Danubium cauſa „exercendi prelium, (o) derelictos, nobiles Bohemie ordinat, & Mora- „vos, qui pugnent cottidie contra illos. Igitur dominus Rex nunc in „Brunnam revertitur, & in Bohemiam, ut puto, breviter revertetur. „Iſta, que vidi, Domine Vobis ſcripſi, & cum venero, plura Vobis „referam viva voce. Valete in domino Datum in La in crastino beate „Katherine videlicet post recessum Australium & Vngarorum. De itinere Regis Bohemie in Franciam. Et factum eſt poſtquam diſperſa Australium & Ungarorum fuerat multitudo, Johannes Rex Bohemie hinc, inde in terris nostris pro de- fenſione Moravie exercitu diſpoſito, & locato Pragam venit cum pau- cis in die beati Nicolai Pontificis & Confeſſoris, ubi, innumera a toto populo exacta pecunia magna, dat promittitque nobilibus ſtipendia, ut in eius abſentia contra Australes & Ungaros gerant bella. His dif- positis die octava hoc eft in die beate Lucie ipſe (p) nocturno ne- mine conſcio cum decem tantum viris Pragam Rex ſecretius exivit, & illo die in Töplenſi (q) monaſterio, ſequenti vero die in Bavaria op- pido, quod Nova civitas dicitur, pernoctavit. Tantum autem Rex iſte exultavit, (r) ad currendum iſtam viam, quod pauciſſimam ha- bere ſequentem poterat comitivam; quibusdam vero ſibi in via occur- rentibus caſualiter, & de ipſius festino progreffu mirantibus, & inter- rogantibus, Rex ſic dixit: ideo feſtino, quia (s) vigilia Chriſti Pari- ſius in Francia eſſe volo. Miratur omnis etas, quod tam longas fre- quen- (o) Eadem: prælii. (p) F. ſupplet: tempore. (q) Perperam eadem Coplensi: (r) Ita stiam F. ſed legedum: asceleravit, aut simile verbum. (s) Eadem supplet: in

Strana 457
AULE REGIÆ. quenter ſolet facere Rex dictas, in via cernitur non ut equitans, ſed potius quaſi volans; hunc si fic equitantem corneres, plus eum famu- lum, quam Dominum iudicares. 457 De eventibus temporis generalibus. (t) Hoc anno in die beati Andree hora tertia fol in parte aliqua eclipſim patitur, & poſt quindenam in plenilunio luna ſimiliter poſt noctem mediam etiam eclipsatur, sed tamen ab ea lux totaliter non aufertur. Hyemps huius anni calida, & ventoſa, in qua usque ad Epiphaniam Domini ruſtici in agris cottidie cum aratris laborabant. Sta- tus regni Bobemie abſente Rege, & preſente non est taliter regulatus, quod in eo fit perfectus ordo pacis & juſtitie confirmatus, deeſt enim Rex a regno, ſui pariter & heredes, & exulat juſtitia, & pax pari- ter cum illis. Aliud. (u) Veterum Cronicarum referunt historie: quod ad regendam ter- ram Bohemie quidam ruſticus Przimyſl nomine ſumptus sit ab aratro pro primo Principe & pro Duce: (x) ſi nos ad illa preterita compa- rare volumus preſentis ftatum temporis, fere reſpondent ultima pri- mis. Nunc enim per Ulricum virum induſtrium, qui wlgariter Phluc, (y) vel litteraliter aratrum dicitur, prout in ſigno ſui clypei oſten- ditur, tota Boemia regitur, quid aliud, quam preſens tempus fimile preteritis perhibetur. Quis autem dubitat & primo tempore statum Bohemie ſatis inordinatum fuiſſe, cum constet tunc primitus in ea juſti- tie legalis ordinem incepiſſe. Ad evidentiam huius rei facit hoc fortaſ- ſe, quod ficut Luboſſa terre domina incognitum ſibi virum ad eius connubium legitur invitaſſe, ſic omnes cognovimus, Elyzabeth virgi- nem Regis Wenczeslai filiam regem, (z) & heredem sibi alienigenam pro maritali conſortio copulaſſe. Horum temporibus, ut evidenter cernimus, defecit tantum regni Bohemie status, & publice rei est ordo Tom. V. Monum. M m m adeo (1) Hoe titulo minio ſcripto caret eadem. (u) Etiam hæe nota minio ſcripta deeſt. (x) Non igitur fabuloſus Czechus. (y) Pflug. Ceterum hæc ipſa exſcribere non prætermiſit Franciſcus præjecto titulo: Notabile quoddam p. 79. (z) F. perpe- ram: regni.

Strana 458
458 CHRONICON adeo immutatus, quod neceſſe est, quando voluerit Deus, quod fiat, quaſi totus a Principio fit innovatus. Putas, videbo? putas durabo? committam hoc domino Deo meo. Credo videre bona Domini in terra viventium, quia hic non habemus in terra morientium fixum locum. Labilis, inſtabilis �tatus eſt mundi, quia vilis, - - Nec locus eſt pacis, quia vivitur hic in opacis, -- Et velud errore. Qua propter quod ſub honore, - - Semper vivamus, celi patriam ſitiamus. - - Pax ibi ſecura, nil ibi niſi gaudia pura, -- Hec nobis preſta pie Chriſte, repelleque meſta. De bello inter Boemos & Australes actum anno Domini Milleſimo CCC. XXXII. Capitulum XXX. Anno Domini M. CCC. XXXII. propter Johannis Regis de regno abſentiam, & ob illam, que inter Australes, & contra Unga- ros (a) habetur, diſcordiam, magna commotio turbat Boemiam & Moraviam fere totam: Surgit gens contra gentem, miles contra mi- litem, nobilis contra nobilem, Boemus contra Ungarum, & Australem tumultuat, nec ex hoc terrarum istarum incole pacem habent. Audi- tur frequenter in terminis provinciarum conflictus , & famoſo preconio dicitur: iste victor exstitit, iste victus. Hiis diebus Henricus de Lyppa in La civitate Capitaneus, qui poſt multa gravamina illata ſtrenue Auſ- tra ibus ab eisdem cum Johanne fratre ſuo, & cum pluribus viris no- bilibus per Australes capitur, ubi Beneschius de Wartenberk Baro po- tens occiditur, & in Gredicensi monasterio mense Martio sepelitur. Propter predictorum captivorum liberationem Regem opportuit Boemie Auſtralibus multa dare, & munitiones aliquas refignare. Demum de huiusmodi bellis ex utraque parte Magnates affecti tedio, quidam reg- ni Bohemie nobiles, ſuper hoc Regis Johannis conſenſu habito Wyen- nam ad Albertum & Ottonem Duces Austrie venerunt, & inter Johan- nem Regem & Elyzabet virginem Friderici Regis & Ducis Austrie fili- am matrimonialem copulam verbaliter comportarunt, si tamen (b) hoc contractu ſedes Apoſtolica diſpenſaret, nam eadem puella cum eadem Elyzabet priori Boemie Regina mortua in tertia conſanquinitatis linea eſt (a) Eadem: que contra Australes & Ungaros. (b) F. ſupplet: de.

Strana 459
AULÆ REGIÆ. est coniuncta. Et lic hec bella ſedavit pulchra puella, - - Cum deſpon- ſata Regi fuit, & ſociata - — Dulcia per verba, ſed adhuc latet ang- wis in herba. - - Feſtum Martini, quo debebant fore bini - - Insimul in lecto, cuncta dubiaque (c) reiecto, -- Eft iam transactum, ſed adhuc nil audio factum. - Omnis terra ſciet, hec quando copula fiet. Por- ro prefati Duces Auftrie abuſi his tractatibus non fuerunt, quoniam La, Egenburk & Witra cum pluribus aliis oppidis & munitionibus rehabuerunt , quibus longo tempore caruerunt. 459 De diſcordia Ducum Bawarie Capitulum. (d) Eodem tempore poſt feſtum Paſce Ludwicus Bawarus a vulgo Ce- ſar dictus odio habens Henricum ducem Bawarie propter ſocerum ſu- um Johannem Regem Bohemie adversus ipsum Ottonem fratrem & Hen- ricum patruum Duces duos concitat, hos ab illo ſeparat, & inter eos diſcordiam , & bellum parat. Hiis duobus Ottoni & Henrico Ducibus auxilium prebuit, & cum eis Strubingam cum nongentis galeis duo- bus menſibus obſedit, quod audiens Johannes Rex Boemie cupiens ge- nerum ſuum ab huiusmodi obſidionibus & inpugnationibus liberare, cum Baldwino ſuo patruo Treverenſi Archiepiſcopo in Nuremberk de Re- no venit, & Ludwicum cum genero, & generum cum fratre, & pa- truo concordavit, ibique Ludwicus cum Johanne Rege Boemie Treve- renſi Epiſcopo preſente amicitias renovat, & filium ſuum filie Regis Boemie per verba matrimonialiter copulat, & deſponſat; ibique (e) Ludwico promiſit Johannes Rex Boemie, quod pro reconciliatione etiam pro ipſo apud Dominum Apoſtolicum Johannem velit feliciter ( f ) in perſona propria laborare. De adventu Regis in Pragam. Johannes vero Rex de Nurinberg recedens, filia ſua Margaretha Duciſſa in Landeshut viſitata, cum Alberto, & Ottone Ducibus Austrie amicabila colloquia habuit in Patavia. Guibus actis greſſus in Boemi- am dirigit, & in vigilia Nativitatis beate Virginis Pragam venit. Hu- ius Mm m 2 (c) Eadem : cuncto dubioque. (d) Vox Capitulum abeſt ab ed. Freh. quæ Capitulum XXXI. titulo ſequenti De adventu Regis in Pragam illigavit. At vero numerus XXXI. Capitis in noſtro Codice tam iſthie, quam in titulo ſequente omiſſus eſt. (e) F. ibi quoque. (f) Eadem rectius: fideliter.

Strana 460
460 CHRONICON ius adventus nulli extitit pacificus, ſed propter novas exactionum in- ventiones conturbatus eft populus universus. Monasterio Aule regie omnes poſſeſſiones circa Landesperk violenter, multis dolentibus nobi- libus, abſtulit, & eas Henrico de Rednyn (g) viro reprobo recom- mendavit. Cogitur Conventus Aule regie gemere, & dolere, eo quod gratis paſſus eſt talia a Rege, a quo ſolatia merito debuerat repor- tare. Diebus vero octo tantundem (h) Rex iste Prage mansit, & die nono in Franciam cum feſtinatione ad militare exercitium, quod vulgo dicitur torneamentum Parisius in die beati Remigii celebrandum pro- cedit. Cauſe autem predicti torneamenti, & feſtiue congregationis magnorum Principum & multorum extitit, quia Rex Francie Philip- pus ſuum filium Johannem primogenitum, cui hoc anno in die beati Sixti Gutta filia Regis Boemie nupta fuit, cingere walteo (i) militari voluit, & ob hoc festum celebre factum fuit. Iam prefata Gutta Boemie Joannis Regis filia ſecundo genita ſatis mirabilia habuit vite ſue fata: primo quidem adhuc tenera Lokodkonis Regis Cracovie filio, poſt hoc Friderici Marchionis Miſnensis vnigenito (in cujus fere per aynum manſit domo, tamen virgo) demum Comitis Barrenſis nato, tandem Ludwici Bawari primogenito, poſt hoc Ottoni Duci Auſtrie ſuo conſanquineo fuerat diverſo tempore non ſine cauſis rationabilibus deſponſata. Sed aliter, ut cernitur, divina diſpoſuit gratia, cum ſit modo magni Regis filio matrimonialiter, & corporaliter copulata, & Francie Regina. Qualiter Johannes Rex Boemie Papam vifitavit. Capitulum XXXII. Peracto feſto cum genero & filia Pariſius celeriter Jobannes Rex Boemie in Aviniona Johannem Papam perſonaliter vifitat, & ibi ut cre- ditur nova parat. Super hiis michi miſſa fuit epiſtola talis. „Dilectiſſimo Patri & reverendo Domino Domino P. abbati in „Aula regia, frater H. dictus ſcriptor, ſuus filius obedientiam & re- „verentiam filialem. Paternitati veſtre pateat in hoe ſcripto, quod glo- „rioſus Princeps dominus Johannes Rex Bohemie in vigilia beati Martini in (g) Eadem: Redenin. (h) Eadem: tantum. (i) Eadem: baltee.

Strana 461
461 AULE REGIE. „in Avénionam veniens a Domino noſtro ſanctiſſimo Johanne Papa , & „ab universis Cardinalibus reverentiſſime est ſuſceptus. Cardinales plu- „rimi ipſi ad quinque leucas occurrerunt , & ipſum in Aviniona cum „tripudio adduxerunt. Manſit in Curia diebus quindecim , infra quem „terminum cum Domino Papa fere omnia ſua negotia pro ſuo libitu „expedivit, quibus expeditis in vigilia beate Katherine ſe diſpoſuit ad „receſſum. Manendo vero ibi in Curia expendit decem millia flore- „norum, (k) quen recedentem Cardinales ad unam leucam de Cu- „ria cum ſolempnitate maxima deduxerunt. Ivi autem ego ſecum (l) „per duos dies per caſtra & villas, ubi michi Rex plurima loquebatur, „& mifit me in maximis negotiis Rex & occultiſſimis ad Constantinen- „ſem & Tridentinum epiſcopos, & ad Ducem Carynthie, & ad quos- „dam alios Principes, in qua legatione me oportet celeriter laborare, „Paterne vestre ſupplicans pietati, quatenus michi non indignemini ſu- „per eo, quod moram tantam feci in Curia & quod nunc istis legati- „onibus regalibus me ſubieci, quia hoc, ſeit Deus, facio propter bo- „num. Novella vero refero: quod dominus Rex Boemie pro concor- „dia inter dominum Papam & Bawarum laboravit, ſed hoe non ex „toto negotium conſummavit (m) Preterea dominus Papa de contra- „hendis matrimoniis inter Regem Bohemie & filiam Ducis Austrie, in- „ſuper inter filium Bawari, & filiam Regis Bohemie, ut dicitur, diſ- „penſabit. Sciatis etiam, quod Rex Boemie recedens de Aviniona se „ad hoc diſpoſuit, quod statim ipſe velit Lombardie partes intrare, cum „exercitu, & ſuum filium Wenczeſlaum in anguſtiis positum vifitare. „Pater celestis vos valere, & bene vivere faciat bone Pater, me ves- „trum filium habere velitis in veſtris orationbus non excluſum. Da- „tum Avinione die III. post festum beate Katherine. (n) De victoria Karoli iuvenis Regis Boemie. Eodem anno circa feſtum beati Andree Wenczeſlaus cognomi- natus Karulus Johannis Regis Bohemie filius primogenitus, in civita- tibus Lombardie (o) pro Capitaneo a patre poſitus, de ſuis hoſtibus vide- (k) Scilicet aureorum, nam tum aurei à Florentia, loco inventionis ſuæ, ita appellati fuere. (l) F. Fui autem ego cum ec. (m) Franciſeus, qui epiſtolæ iſtius capi- ta hiſtorice enarrat , addit de ſuo cauſam: quia nimis contra eccleſiam & Domi- num Papam graviter exceſſit c. 23. p. 81. (n) Eadem: Catharina. (o) Fran- ciſcus addit: & Tuſcia.

Strana 462
CHRONICON 462 videlicet Cane, (p) & suis complicibus bello campestri gloriofiſſime triumphavit, plurimos occidit, & plurimos captivavit, quemadmo- dum mihi dixerunt, qui hiis bellis interfuerunt, & ſuis oculis con- ſpexerunt. Multa hii de magnanimitate illius (q) iuvenis referunt, quia ipſe nequaquam hiis preliis abeſſe voluit, ſed adefſe- Cinctus ibidem inter acies balteo militari pugnat amino non pueri, ſed virili, de duo- bus dextrariis deiectus, sic (r) aliquantulum in brachio vulneratus, vicit, ipſe campos obtinuit; partem hoſtium occidit, (s) & pars fugit. Sed antequam rumor de hac victoria filii ad patrem veniret, pater ex- ercitum de diverfis Gallie & Alamanie partibus iam congregaverat, cum quo paratus fuerat in Lombardia filium viſitare, in vigilia vero Nativitatis Chriſti idem Johannes Rex Bohemie de Parifius a Rege Francie, ad quem, de Aviniona recedens, venerat exiit & receſsit, mox ad filium proceſſurus. Iſtis omnibus frater Nicolaus filius meus di- lectus interfuit, & michi per ordinem enarravit. Annus Domini Millefimus CCC. XXXIII. de morte Lokodkonis Regis Polonie. Capitulum XXXIII. Anno Domini Milleſimo CCC. XXXIII. menſe martio Martio bellandi more non infimus imitator dominus Lodkotko Rex Polonie & Cracovie inveteratus dierum multorum viam carnis ſubiit univerſe. De geſtis & preliis huius Principis plurima funt notata ſuperius locis ſu- is. Huic in regno ſucceſſit Iaromir filius eius, qui filiam Regis Lut- banorum (t) pagani duxit matrimonialiter pro uxore. Hanc idem vir eius fidem instruxit, & ipſam baptiſari & Chriſtianam fieri ordinavit. Poſt mortem vero dicti Regis filius potenter regnare incipit, & ad hoc ipſi gratia Sedis Apostolice & Johannis Pape, nec non amicitia Karuli Regis Ungarie amminiculum magnum facit. Iſte enim Rex iuvenis paterna ſequens vestigia tributum prius negatum Sedi Apol- tolice, denarium ſcilicet ſancti Petri, libens ſolvit, & Rex Ungarie ip- ſius ſororem in legitimam ſibi iunxit. Eodem (p) De Verona dicto uti ſupra. (q) F. istius. (r) Eadem: fit. (s) Eadem rectius: pars hoſtium occiditur. (t) Eadem: Littuanorum.

Strana 463
AULÆ REGIE. Eodem anno in die beati Gregorii Johannes Rex Bohemie here- ditatem noſtram circa Lanczperk ſitam nobis reſtituit, quam circa fes- tum beati Michaelis nobis aufferri violenter precepit, castrum namque in Lanczperk manu tenuimus cum expenſis gravibus, licet omnibus circuimnjacentibus hereditatibus careremus. Eodem anno pridie Idus May hora veſpertina eclypſis ſolis eſt facta, quam maxima ficcitas, & esfivalium segetum sterilitas, nec non vini defectibilitas est secuta. 463 De geſtis Johannis Regis Boemie in Lombardia cum aliis. Capitulum XXXIIII. Eodem anno fere toto Johannes Rex Bohemie cum filio ſuo Wen- czeſlao primigenito in partibus mansit Lombardie, ubi cum Legato Se- dis Apoſtolice, qui moratur Bononie contra Cænes Veronenſes & con- tra quoſdam Gybelinos prelia multa conſtituit, & in pluribus victor fuit, nullus plene de Lombardia veniens narrare ſufficit, quanta mira- bilia Johannes Rex Boemie ibi facit. Barones vero regni Boemie pro- pter diutinam Regis ipſorum abſentiam contrahunt ſibi ampliorem in divitiis, & in viris potentiam uſurpantes ſibi omnia, ſeilicet munitiones & caſtra; nec eſt iam exceptis paucis civitatibus munitio aliqua, vel castrum, in regno Bohemie, quam, aut quod Johannes Rex Bohemie in ſua habeat poteſtate. Omnia enim hec ſunt per hunc Regem aut obligata nomine pignoris, aut diſtracta; propterea (u) propter abſen- tiam regis pax in regno deficit, & jus legis. (x) Absque ſuo Rège regnum ſtat uti ſine lege, - - Et velud acephalum, sic viget omne ma- lum. - - Regnum Romanum ſtat adhuc cum Lite prophanum; - - Extat & (y) in vanum, quod (z) conſilium ſibi ſanum - - Dictat Ludwici, cum magni ſint inimici - - Papa pater noſter, & Bauarus, hic quoque nos ter - - Ret turbatque nimis, quod in hiis diſcordia primis - - Du- rat perſonis, ex divis noſcito donis -- Hic (a) fore Ludwicus, cum Papa fiet amicus. - - Hoc cito fac Chriſte, depellas omneque triſte. Eodem anno menſe Septembris cum magnis laboribus & ſumpti- bus eft aque ductus in plumbeis canalibus in Aula regia conſumatus, aqua (u) F. præterea. (x) His narrationibus per compendium, & nonnunquam ordine turbato relatis , tum maxime truncatis verſibus, & illis, quæ ad hiſtoriam monaſterio- rum Aulæ Regiæ & Sedlicii pertinent, etiam Franciſcus Partem ſuam Cronicæ Pragen- ſis abſolvit. (v) Hæc deſiderantur in Fr.ed. (3) Perperam: quid. (a) Eadem: Hoc.

Strana 464
464 CHRONICON aqua vero adducta a tribus fontibus congregata usque ad Lavatorium, ubi egreditur, in ambitu habet a primo fonte in Longitudine duo mil- lia & ſexcentas ulnas menſure Pragensis, de plumbo ducenti centena- rii, de ſtanno vero decem in hoc opere sunt impenſi. Summa impen- ſe pecunie ad hoc opus centum ſexaginta ſexagene grofforum Pragen- ſium denariorum & viginti ſexagene pro lavatorio ſunt impenſe , auxi- liante Deo, qui eſt in ſecula benedictus amen. Explicit ſecunda pars Cronice Aule regie que finitur in anno Domini Milleſimo CCC. XXXIIII. & in ſe continet geſta decem annorum. Incipit Prologus tertie Partis Cronice Aule regie & cetera. Divine virtutis opitulamine, non mearum virium fortitudine ſuf- fultus duabus Aule regie Cronice partibus iam completis, tertiam par- tem huius operis aggredior, tempora & varios eventus temporum de- ſcripturus, non ſecurus tamen, ſi die craſtina ſum victurus. Hoc tibi comitto Domine, quia in manibus tuis tempora mea, & tu termi- num poſuiſti quem preterire non poterunt omnes creature. Si tu vi- tam & gratiam dederis quecunque hic & alias michi viſa, & audita, & comperta fuerint, & nota fieri permiſeris, ut in operibus tuis ma- gnificeris, ſicut me inſtruxeris, ita ſcribam. Tibi vero ſoli ad gloriam, legentibus quoque, & audientibus ad doctrinam, quidquid enim in toto orbe terrarum fit, hoc totum providentia tua regulat & diſpo- nit, ideo ex hiis, que fiunt perſpicua ingenia te timere, te diligere, & ad te conſcendere magis poſsunt. Igitur de Rege Boemie nono no- vam chronographiam incipiam, petens a te qui Rex regum & do- minus dominantium es, quatenus manum & mentem, & vitam meam dirigas, & michi te ipſum finaliter tribuas pro mer cede. (b) Ex- (b) Prologi hujus rurſum ne verbo quidem menimit Franciſcus.

Strana 465
AULE REGLE. Explicit prologus, incípiunt Capitula. 465 Capitulum I. De reditu Karoli heredis regni Boemie. &c. (c) Annus Domini millesimus trecentelimus tricefimus ſextus de reditu Caroli heredis Boemie. Capitulum Primum. Anno Dominice incarnationis M. CCC. XXXIII. tertio Kalendas Novembris hoc eſt in pervigilia (d) Omnium Sanctorum Karoli, qui & Wenczeſlaus Johannis Regis Boemie primogenitus, & heres regni legitimus occurrentibus, & gaudentibus omnibus, etatis ſue anno de- cimo ſeptimo per monasterium Aule regie pertranſiens, & sepulchrum matris viſitans, Pragam regni metropolim cum copioſa nobilium mul- titudine est ingreſsus. Iste quidem heres Prage natus, in caſtro Burg- lino annis ſeptem educatus, puer ſeptennis de regno Bohemie ad Ca- rolum Regem Francie ipſius affinem deducitur per quem ipſius no- men Wenczeslaus, quod in baptismate receperat, mutatur, & etiam (e) confirmationis ſacramento ad ſimilitudinem Regis Francie Carolus nun- cupatur. Cur autem heros ifte tanto tempore videlicet X. annis extra regnum ſuum manſerit, iſta, ut communiter, (f) cauſa fuit: timuit quidem Johannes Rex ipflus genitor, ne ipſum nobiles raperent iuve- nem, & in ſuum prejudicium facerent sibi Regem, puto tamen, quod propter hoc juvenis bone indolis iste Deo diſponente miſſus fuit in Franciam, ut ibi ſapientiam, & vitam habere diſceret ordinatam, hoc enim in eo nunc experimento cognoſcimus, qui ipſum ſecundum ſue etatis modulum fatis induftrium cernimus, & bonis moribus adorna- tum. Quadruplex ipſe ſcit Lingwagium, Gallicum, Lombardicum, Teutuniium & Latinum, in hiis linquis ſeit ſcribere, legere & intelli- gere, & ſe optime poterit expedire. (g) Hic itaque adoleſcens incli- tus N n n Tom. V. Monum. c) Hune Indicem Capitulorum eandem ob rationem , quam ſupra ad primam & ſecun- dam Partem allegavimus, reſecuimus. (d) Franciſeus cum ab eadem periodo iis- demque pene verbis Caput ſuum primum orditur, loco in pervigilia habet: tertia die ante festum Omnium ſanctorum (e) Loco etiam lege in ut habet Franc. (f) Supple: dicitur, aut aſſeritur. (g) Pro: explicare,

Strana 466
466 CHRONICON tus ad ſuum regnum hereditarium, quod fuccessione stirpis materne ſuum eſt proprium, cum regreſsus fuillet, ipsum regnum confuſum & diviſum reperit nimis , & a debito regimine deſolatum. Nec fuit ali- quod regni castrum, quod non efset per Johannem Regem istius pa- trem alicui nobili obligatum; ſed & civitates ville, & villicationes, & filve fere omnes erant tunc obligationis aut commiſſionis titulo inbri- gate. Manſit autem Prage in maiori civitate in domo matris ſue fere duobus menſibus, dehinc ad caſtrum Fragenſe ſe tranſtulit , in quo usque hodie cum ſua curia eft moratus. Incepit mox inibi ruinoſa edificia regalia, que prius ante annos XXX. igne concremata fuerant, & deſolata iacuerant, reedificare & instruere, & farta tecta, prout de regibus Iſrahel legitur, efficaciter, & cum ingenioſo ſtudio inftaurare, & non tantum hic, verum etiam in Grecz & alibi ex eius ordinatione idem fit. Heres quippe eft, & pro hereditatis sue profectibus inten- dere incipit iste juvenis, quantum poteſt, mandante vero ipfius patre Johanne Rege Bohemie Collecta regia, que Berna dicitur, generaliter per regnum recipitur, per quam aliqua pars regni, que obligata nobi- ibus fuerat, per hunc iuvenem liberatur. Burglinum, & Cubitum caſtra obligata ad ſe trahens liberat Greez, Mutam cum aliis civitatibus plu- ribus per Barones regni tam in Bohemia, quam in Moravia oceupa- tas ſubiici ſibi parat. Pater vero iſtius juvenis, quia ſibi (h) nomen & titulum Regis obtinere noluit, & appellari antiquus Rex noluit, (i) Marchionatum Moravie filio contulit, & ipſum Marchionem nominari precepit ab omnibus , & mandavit , & deinceps vocari Marchie Moravie hic juvenis ſic incepit. Karolus ut carus sit cunctis menteque gnarus, -- Ad bona quod creſcat, quod cum virtute ſeneſcat, - - Quod valeat re- gere bene regnum, jura fovere, -- Et pacem facere cunctos hoftes re- movere, - - O Deus hoc preſta, fac ſit, quid & eius honesta -- Fa- ma, ſit, & vita magna virtute polita. Predictus itaque Karolus Marchio omni quo poteſt vertitur ſtudio, ut pax in ſuo habeatur dominio, nunc quidem Boemie nunc Moravie nunc Folonie (k) civitates, & oppida viſitat, & statum in eis pro viri- bus in melius ordinat, & reformat. Nichilominus ipſe pecunias, ubi- cunque valet, congregat, ut pro ſe habeat, & maxime, ut patri ſuo, qui (h) Id eſt Carolo filio, quem noluit ſecum pari Regis titulo gaudere. (i) Franciſcus p. 83. ſenſum corrupit, & plane contrarium reddidit. (k) Id eſt: Siberia.

Strana 467
AULÆ REGIÆ. qui pluribus propter bella cottidíana indiget, partem maiorem tranſ- mittat. Pater namque ipitus Johannes Rex Boemie, anno & tempore ſuperius in ſecunda Parte notato, mox ut egreſſus de Lombardie par- tibus cum filio ſuo Karolo fuerat, Ducem Brabantie pro Ducatu in Lymburk cum copioſo exercitu invadit hoftiliter, & inpugnat. Inter hos Philippus Rex Francie, ut mediator, ſe interpoſuit & treugas pro tempore ordinavit. 467 Hoc anno menſe Mayo Dominus Ulricus abbas in Sedlicz apo- plexiam (1) in latere siniſtro percuſfus cecidit de regimine, cui Domi- nus Ortwinus Cellerarius ſuccedit, in officio abbatie. (m) Hoc tempore anno eodem menſe Octobris propter magna debita prius contracta, ſei- licet quinque millia marcarum, Sedlicensis conventus per diverſa ordi- nis monaſteria eſt diſperſus. (n) Annus Domini Millefimus CCC. XXXIIII. de obitu Henrici Olomucenſis epiſcopi, & de electione Domini Johannis Wiſsegradenſis Prepo- ſiti, & de adventu Regine Blancze. Capitulum ſecundum. Anno Domini Milleſimo CCC. XXXIIII. VI. Kalendas Ianuarii in die beati Johannis Evangeliste (o) Dominus Hyncko Dei & Aposto- lice Sedis gratia Olomucensis epiſcopus vir nobilis genere dictus de Du- ba Prage moritur & in Pragenſi majori eccleſia ſepelitur. Hic quia frequentes infirmitates habuit, in Moravia propter inconſuetum aerem manere timuit, ideo in Bohemia frequentius habitavit, post hunc Do- minus Johannes Wiſſegradenſis Prepoſitus regni Boemie Cancellarius in- clyti Domini Wenczeſlai Regis Boemie & Polonie fundatoris Aule regie naturalis filius canonice in eccleſia Olomuczenſi eligitur, & a Domino Mathia Moguntino Archiepiſcopo confirmatur, pro electione huiusmo- di & promotione ſui awunculi Karolus Marchio Moravie laboravit cum Nicolao Duce Opavie bona fide. Hic electus & confirmatus eodem anno N n n 2 in (7) Supple: per ant legendum: apoplexiæ. (m) Nihil de his compertum habuit hi- ſtoria Sedlicenſis. (u) Hæc omnia cum ipſis ſuperioribus verſibus truncavit peni- tus Franciſeus. (o) Errat igitur ſeries Epiſeoporum Olomucenſium Auguſtini Moravi cum eun IV. Kalendas Ianuarii unoque anno prius mortuum ſcribit.

Strana 468
468 CHRONICON in quatuor temporibus, quibus Caritas Dei canitur, in Wiſsegradenſi eccleſia in Dyaconum ordinatur , fuerat namque prius in Romana Curia per Johannem Papam XXII. in Subdiaconum ordinatus, in cuius Pape conſpectu idem electus gratiam invenit, quod inter alia beneficia Pa- palia ſatis enituit, quia eidem eccleſiam in Malina circa Kutnam ad Scedlicenſe pertinentem monaſterium auctoritate Sedis Apoſtolice in commenda ipſe Johannes Apoſtolicus recommiſit, quam Eccleſiam idem electus usque hodie tenet, & poffidet ratione Commende, electione sua in olomucenſem eccleſia non obſtante. (p) Hoc anno pridie Ydus Iunii die dominico, tempore veſpertino domina Blanka conjux Karoli heredis Regis Boemie Marchionis Mora- vie veniens de Francia a Clero, quam ab univerſo populo Prage glo- rioſe & magnifice eſt ſuſcepta, cuius habitatio pro tempore fuit in Fragenſi caſtro, hec iam predicta domina Blanca ante annos decem pu- ella decens, prefato Karolo copulata, nunc quidem in Lucelberk, tunc vero in Francia in domo materna permanſit usque ad hec tempora iam pretacta. Eſt autem liec Domina Blanca moderni Regis Francie Philippi germana, ex duabus autem matribus ipſe Rex Karolus, & Blanca geniti, ſed ambo ex uno patre ſcilicet Karulo procreati, qui Karolus pater eorum, ſcilicet Philippi & Blance germanus uterinus legitimus extitit Philippi quondam Regis magni; hic eſt ille Philippus potentiſſimus, cuius tres filii Reges Francie, ut ſupra tactum eſt, mor- tui ſunt ſine heredibus maſculinis, & exinde ad prefatum Philippum tanquam ad propinguiorem de regia proſapia exortum regnum est Francie devolutum. Huius itaque Philippi Regis Francie germana in Bohemiam est adducta, ut cum Karolo ſuo sponſo regnet, & imperet ſuo tempore ut Regina. Specie quidem, & pulchritudine sua in oculis omnium hec placuit , & ſpero quod virtutibus plus placebit , habitum muliebrem ſecundum ſue gentis conſuetudinem ſecum attulit, & ap- paratum ſecundum dignitatis sue statum, quem Domus regia exigit, non modicum apportavit. Magno habemus pro gravamine, quod ipſa ſolum loquitur in ſermone , (q) Gallico hanc ipſe maritus intelligit, & diligit, quia ſecum in Francia diu manſit, gaudet autem ſponſus ſu- per (1) Ex quo conjice proventus hujus eccleſiæ tum amplos fuiſſe. (q) Ex his , ſi prius in lucem prodiiſſent, doctiſſimus Pelzelius ad hune annum Caroli IV. vitam lo- cupletare potuiſſet, didiciſſetque non Bruglitzii ſed in caſtro Pragenſi primam ha- bitationem Blancæ fuiſſe.

Strana 469
469 AULE REGIE. per ſponſam, & Prage festivitatem in deliciis & letitiis diebus pluri- . bus facit magnam. O Deus eterne Rex, & tu Chriſte ſuperne - Nunc ſuper hos cerne, facias ipſisque paterne. -- Horum protector, dux, cuſtos, eſtoque rector, - - Vt te rectore pariter ſic ſtent in hono- re, - - Quod pacem terre poſſint, & commoda ferre. -- Nam nimis eſt ſtratum regnum nunc & reprobatum. Familia fere tota, que de Francia & de Luczlburkgenst Comitia cum eadem Blanka in Bohemi- am venerat, lapſo uno menſe cum expenſis duorum millium ſexage- narum in die beate Margarete ad terras suas remittitur, & familia alia de Bohemia per nobiles terre eidem domine applicatur. Ut autem ho minibus benignius poſſit convivere, linquam Teutunicam incipit diſ- cere, & plus in ea ſolet ſe, quam in Ligwaio (€) Bohemico exer- cere. Nam in omnibus civitatibus fere regni, & coram Rege commu- nior eſt vſus lingwe Teutunice quam Boemice iſta vice. (s) De contentione Religioſorum & Clericorum Capitulum III. Eodem anno res quedam, que prius velud prophetata (t) audi- tores ſepe terruit, Prage in ſcandalum multorum, me tunc preſente vidente, & dolente, (u) contigit, & evenit, nam in vigilia Beati Ia- cobi Apoſtoli, que tunc erat die Dominico omnes unanimiter Plebani & Rectores eccleſiarum Parochialium convocatis omnibus fuis ple- beczanis, ut ad ecclesiam sancte Marie in Lacu & fancti Nicolai in Foro pullorum convenirent in unum, ipſi adverſus Predicatores, Mino- res, & Augustiuenſes ceperunt Litteras Papales, quas in Romana Cu- ria Clerus obtinuerat, de Quarta portione (x) per Bonifacium Papam ordinata, populo publice oſtendere, & quod ipſi Fratres de ordine Mendicantium ſepe ſuper hoc per Iudices, a Sede Apoſtolica datos, ammoniti, ipſis nollent acquieſcere, ſed potius reſisterent contumaci- ter, & proterve, ideoque illi ſacerdotes qui ad hoc deputati fuerant, altis vocibus ceperunt extinctis luminibus pulfatis campanis eosdem Fratres Mendicantes auctoritate Sedis Apostolice excommunicare, acer- rime (r) Lege linguagio. (s) Has totius Capitis memorias reſecuit Francifeus. (t) Fran- ciſcus prophetiſata. (u) Franciſeus eum ab iisdem verbis orditur Caput ſuum II. p. 83. notam hane : me tunc preſente & vidente prætermiſit. (x) Franciſcus addit? que cedit de funerum ſepultura.

Strana 470
CHRONICON rime mandantes omnibus, ut tales ipſi debeant in omnibus ſub excom- municationis ſententia evitare, e contra ipſi Fratres Mendicantes, quia iſtud negotium eſſe venturum ipfis, preſciverant, ſe occultis armis, amicis, & multitudine muniverant, & venientes plures ipſorum ad eccleſias, in quibus excommunicabantur, cum impetu concurrerunt, altiſonis in audientia universi populi vocibus clamantes, & dicentes: O vos miſeri, non ſacerdotes, ſed ſacrilegii (y) homines, animarum occiſores, hominum deceptores, quid facitis? cur contra nos vestras ſententias promulgatis? vos ipſi eſtis excommunicati, adulteri, Luſo- res, ebrioſi, omnibus criminibus irretiti, nos iuſti, vos iniuſti, nos lumen portavimus omnibus, vos in tenebris ambulatis, duces ceci in foveam ſimplices ſeducendo. Et quidam ex ipſis Mendicantibus au- dacter per medium populi accurrebant, ut illos, qui fententias profere- bant, raperent, & lederent, & ab eis auferent litteras, ques legebant. Et huiusmodi convicio iniquo ſe hii Religioſi & Clerici confundebant, mutuo fit tumultus magnus in populo, partim Religioſos, partim Clericos verbis, & verberibus adiuvando, quidam percutiunt pugno impie, alii tulerunt lapides, ut iacerent in eos, alii cultellos evagi- nant, alii cum gladiis, & fuftibus occurrunt tanquam ad latrones. Cerneres hic Beginas (z) aliquas & Beghardos, & cives adjuvare Fratres, illic vero confortant Clericos femine feculares. Hic revelan- tur ex multis cordibus cogitationes, hic Frater truditur, alter percu- titur, alius vulneratur; illic Clericus trahitur, leditur, & alter ſanqui- ne rubricatur. Tumultuat iuvenis contra senem, furgit gens contra gentem, & tantum fit cunctis ſeandalum, quod ſecundum Evangelium videtur eſſe initium hoc malorum. Multi viſi ſunt Karacterem (a) tegere in capite, & exire de templo, ut ſe abſconderent a calore tante furie, & ne cum Prothomartyre Stephano lapidibus obrueren- tur inviti; non enim celos apertos videbant, nam oculos suos statue- runt declinare in terram multo amplius, ut conſervarent capita, quam viderent ad celos. Tandem post moram longi certaminis hii & illi, ſcilicet Religioſi & Clerici, & populi univerſi mente confufi, pre ad- miratione ſtupidi, ad ſua loca redeunt finguli, ubi duo vel tres con- gregati fuerunt, nil locuntur aliud, niſi de Cleri prelio, quod vide- 470 runt, (y) Corrige: ſacrilegi. (z) Perperam Franciſcus Reginas fecit. (a) Id eſt corollam Clericalem.

Strana 471
AULE REGIÆ. 471 runt, furgunt denique fingulis diebus Dominicis fratres contra Cleri- cos, Clerici contra Fratres excommunicationis ſententias proferentes. Fratres quidam quandam appellationem allegant, quam in principio ap- poſuerant, cui Clerici deferre recuſant. Tres ordines predicti ſe in hoc concorditer facto iuuant, & Clero pariter sic refistunt, & dicunt Papalis illa constitutio noſtros ordines in Bohemia non tangit, eo quod non fit idem fructus, nec uſus funeralium in regno Bohemie, que habetur in partibus Lombardie. Duravit usque ad festum beati Nico- lai hec contentio mutua, ſed tunc interveniente arbitrio hec cauſa ad Sedem Apoſtolicam est relata. Interim dicti Fratres dampnum & ig- nominiam in civitatibus fingulis, oppidis, & villis paſſi ſunt, nam ipſis tam verbis, quam elemofinis communicare populum (b) nolue- runt. (c) Rem non dico bonam talem fore, quando coronam - - Abſcon- dit Clorus, nec amor poterit fore verus -- Illorum Fratrum, ſi qui veſtigia Patrum - - Nolunt ſancta ſequi, ſed ficut equi minus equi - - Vadunt elati, qui ſunt ad bella parati - - Verbis & factis, que tem- poribus retroactis - - Non ſunt audita. Magis hoc valet, ut redimi- ta, - - Et pia ſit vita cuiusvis, qui cenobita, = - Et ſerwus Chriſti fore vult ; quia pax erit iſti. De ſterilitate & diverſis eventibus in partibus Gallicanis. Capitulum IIII. Eodem anno Menſe Majo gelu intollerabile vineas omnes in par- tibus Alemanie Tantum deſtruxit, quod poſt vindemia luxit. In Bur- (b) Vox hæc: populum in margine minore charactere appoſita eft, ſed rectius præ ea habet Franciſeus: plurimi. (c) Franciſcus addit Clerum cum Mendicantibus tandem ultimo diverſis lahoribus & expenſis conſunatis amicabiliter concordaviſſe, conſueviſſe autem præfatos Religioſos fingulis diebus Dominicis in Metropolitana eccleſia facere ſermonem ad populum, hune morem Joannem epiſcopum Pragen- ſem ſuſtuliſſe. Commiſit autem, perſequitur idem author, officium prædicationis ſuo Capellano & Poenitentiario Franciſco , quondam Rectori ſcole in Wiſſegrado , qui ob reverentiam & mandatum ipſius ſcripſit hane ſecundam partem Cronice Pragenſis. Coms munis autem perſuaſio eſt, & ſtilus uniformis confirmat omnes tres Partes hujus Cronicæ ab eodem Franciſco conſcriptas fuiſſe, ſeilicet ex Chronico Aulæ regiæ excerptas, & in vitioſum compendium coactas, qui ſi id ingenue faſſus fuiſſet omnem ſuſpicionem plagii apud poſteritatem evaſiſſet.

Strana 472
CHRONICON 472 Burgundia vero, & in Francia, & Campania, ubi tempore vindemie pertranſivi, non tantum dampnum factum fuiſſe conſpexi. Aliam au- tem plagam Deus hoc anno eisdem terris intulit, quia mortalitatis peſtilentia plurimos homines tunc percuſſit: Parifius namque infra tres menſes estivales in hoſpitali Regis, quod ante monasterium beate Virgi- nis in Kathedrali eccleſia situm eft, quod dolenter refero, ſedecim millia hominum ſunt mortua, & in cimiterio Innocentum ſepulta, me etenim in ipſo hoſpitali exiſtente, & compaſſivo animo contuente, tot ſunt in brevi mortui, quod vix erant tot, qui hos tollerent, & ad tumulum deportarent. Verumtamen in Francia & Paryſtus vidi plura in quibus delectata eſt anima mea, vidi ibi coronam ſpineam, famoſiſſimas reliquias in Capella regia conſervatas, vidi Pariſius maxi- mam huius mundi ſapientiam, Regis Philippi, & Johannis ſui filii potentiam, Regine antique & jnvenis domine Gute decentiam, vidi Principum & milituni reverentiam, familie ordinate frequentiam, juſti- tiam populi, pacem regni; ſanctum quoque Dyoniſium viſitavi, de puteo in crypta ſub choro poſito in amore Dei & beati Dyoniſii bibi, & cum aqua hac locum magni doloris mei, quem in femore habui, linivi, & mox ſanatus fui. O felix terra, (d) cui pax eſt nullaque gwerra, - - Eſt tibi Francia ſumma potentia copia rerum, -- Non violentia, ſed ſapientia, paxque dierum. - - Dic que Boemia mesta perhen- nia (e) dic mihi de te - - Que tua gloria que tua gaudia? vivere le- te - - Neſcis, nam te prelia pluraque tedia ledunt, - - A te gratia, grata ſolatia, cuncta recedunt, -- En tua tempora ſunt modo peſſima, quidque futurum, -- Neſcio, ſed ſcio, quod populo ſit vivere durum. Eodem anno in Burgundia iuxta Divionem in caſtro, quo ſanctus Bernardus natus eſt, vidi quoddam miraculum, quod non est filentio contegendum, ad cameram quippe lapideam rector caftri, vir reve- rendus, introduxit me, & vidi in Loco nativitatis beati Berhardi no- wum altare de marmore, & ante altare lampadem ardentem pende- re, triaque magna vaſa plena vino in camera eadem iacere. Pre- miſſa (d) Franciscus eum hæc, quæ Parisiis Petrus viderat, truncavit, subdit sequentes ejusdem Petri verſus, & primum paucis mutatis verbis ita reddidit: Francia eſt felix terra namibi eſt pax & juſtitia fine guerre &c. (e) Franciſcus legit: meſta prohemia, ſed utrobique nullus ſensus, fortaſſis legendum moesta perhennis id est perennis, ſeu perenniter.

Strana 473
AULÆ REGIE. miſſa oratione ante altare, incepi rectorem caſtri interrogare cur in tam ſancto loco permitteret vinum iacere, qui reſpondens, propter miracuium , inquit , magnum Domine hoc facio, & ait, fateor qui- dem, quod nunquam ab antiquis temporibus vinum in hac camera iacuit propter reverentiam eiusdem altaris veteris, quod primitus istac stetit, ego vero inprovide plus meam utilitatem, quam loci ſanctitatem defiderans, altare ante annos ſex vetus fregi, vinum huc impoſui ſed ecce non fructum, ſed periculum reportavi, nullum enim vas hic po- fitum vinum ſuum ſervare valuit, ſed quaſi per cribrum vinum efflu- ens ad aridam ſe effudit, isto viſo miraculo ante annos tres, iftud alta- re, quod cernitis, reformavi, & demum examinavi, ſi altari facto vaſa fluerent ficut prius, ſed nequaquam hoc factum eft, nam us- que hodie omne vinum huc inpositum, si vile fuerit emendatur, & bonum in melius commutatur & sine fluxibus integre reſervatur. Ex hiis potavi vaſis, & magnificavi - - Mente Deum celi, qui ſic per ſigna fideli - - Bernardo fecit laudem, prius ipſe rejecit -- Ex valis potum, quem nunc ſervant ſibi totum. 473 In eodem proceſſu ex devotionis ſpiritu in Clara Valle, quaſi ad atrium celi, perveni, ubi clara & magnalia Dei opera conſpexi, ex quibus divine pietatis habundantiam effuſam largius intellexi, vidi ſanctorum Bernardi, Malachie Epiſcopi, & ſex Martyrum tumbas ſub tribus altaribus de prope conſtitutas, vidi ſanctorum Bernhardi & Ma- lachie capita , & eximias ineſtimabiles reliquias, vidi ſancti Beruhardi locum habitationis , & mortis , vidi lapidem lavacri colore ſui cor- poris totaliter figuratum, vidi ibi trium Cardinalium, & quadraginta quinque Epiſcoporum , & Archiepiſcoporum ſepulchra, qui fere om- nes ſancti Bernhardi filii monachi fuerant & profeſſi, vidi lectum eius, & lecti ipſius humilem apparatum, vidi ubi pater, & mater, & fra- tres ipſius, & ſprimi monachi viri perfectiſſimi in domino requieſcunt, vidi locum ubi ſcripta fuit nymbre epiſtola ſine ymbre, (f) vidi & alia plurima in quibus delectabatur anima, & ſpiritus delectabatur. Fiant noviſſima mea horum ſimilia, hoc fac Domine de tua gratia, & propter beati Bernhardi, & aliorum ſanctorum ibidem requieſcentium merita, cum ſit tua bonitas infinita; Amen. Eſt Clare Vallis locus Tom. V. Monum. O o o in- f) Ita claris diſtinctisque characteribus codex,

Strana 474
CHRONICON inclytus, est quasi callis -- Ad celos ducens, pre cunctis eſt quaſi lu- cens - - Sol radiis plenus, ut flos sic floret amenus. - - O quot flos flores hic edidit, o quot odores - - Per mundum ſparſit, en qualiter ar- - det , & arſit - - Fax tam preclara, nam gens eſt iam puto rara, - Hanc quam non noſcat, aut non ab ea bona poſcat. - - Illi Bernhardus, ut flagrantiſſima nardus - - Prefuit inprimis, ditans hanc rebus opi- mis, - Semina virtutis tibi iactans, inde ſalutis - - Excrevit fruc- tus, pellens per gaudia luctus. 474 De colloquio Domini Baldewini Archiepiſcopi Treverenſis & Domini Petri abbatis. Capitulum V. Eodem anno menſe Octobris ad reverentiſſimum dominum Balde- winum Treverenſem Archiepiſcopum veni in Treverim, qui ex ſua dig- nitate, non ex mea benignitate legaliter, ut prius cognitum me ſuſ- cipiens plurima mecum conferens, inter cetera ita dicens: (g) ſcio inquit, quod multi me de hoc iudicant, quod Treverenſem, Magunti- nenſem, & Spirenſem manu teneo eccleſias, & rego ipſas. Sed mihi pro minimo eſt, ſi ab humano judicer die, nam qui me judicat, Dominus eſt. Porro Dominus Papa, quem quaſi pro Deo in terris colimus, me iudicat, & tamen intentionem, & excuſationem meam audire diſſimulat. Deus autem noſter, qui in celis eſt, ſcit, & intelli- git interiora deſideria, & propoſitum cordis mei, ipſe ſeit, quod non ex ambitione, ſed intentione pura est de dictis eccleſiis mihi cura, nimia namque fierent in hiis partibus diſturbia, fi non tegeret, vel regeret dictas ecclefias manus mea. Super hiis audivi multa testimo- nia, & vidi, quod ubique fuit tranquillitas, & pax multa. Multuim in multis Maguntinam eccleſiam poſſeſſionibus ampliavit, & in cen- tum millibus librarum Hallenſium ipſam a creditoribus, ſolvendo de- bita, liberavit. Dixit quoque michi: ecce patruus meus dominus Jo- hannes Rex Bohemie ſuſcepit a Duce Brabantie centum quinquaginta millia (g) Primus omnium hie locus eſt ; quo Franciſcus Capite ſuo II. p. 85. ſubſequen. tia verbis pene iisdem Chronici noſtri enarrans præmittit: Honorabilis Vir Dominus Petrus Abbas de Aula Regia audivit a Venerabili Viro Domino Baldewine Treverenſi Archiepiſcopo bec verka ; ſcio , inquit , quod multi mie &c.

Strana 475
AULÆ REGIE. 475 millia regalium aureorum denariorum, pro eo, quod ipſum pro Du- catu in Lymburk nec per ſe, nec per heredes ſuos debet deinceps impetere, ſed ad omni debeat penitus cessare actione hanc quidem pecuniam ſuſcepit, nec ad ſolutionem debitorum ſuffecit, ſed ſubito ut fumus nebule, evaneſcit. Eundem Regem in illis partibus omnibus non deſii querere, ſed eum, ut circumvolantem cum paucis, undi- que nullatenus potui invenire, audivi tamen ibidem a ſapientibus, quod ipſis non placet huius Regis tam frequens circumagitatio, & diſcur- ſus. Haſtiludia, & exercitia militaria, ubique querit, expenſas maxi mas gerit, & nomen ibi, quod sit miles strenuiſſimus, acquifivit. Utinam hanc noſtri Beemi attenderent strenuitatem, & audaciam, qui non ceſſant cottidie comittere ſpolium & rapinam ; profugis namque, & impiis terra Bohemie nunc plena eſt; videmus quosdam ex illis ca- tervatim patenter, & potenter incedere, alios latenter rapere, ſua expenſis fortalitia replere, nec curant Regis imperio obedire. Eſt ma- lus nunc ſtatus, multum foret ille beatus - - Vir, qui fornace deberet vivere pace. - - Pauper quid faciet, quando ſpolium fibi fiet? - - Rusti- cus in rure, cum ſint magne ſibi cure, - - Mendicans ibit, & mendi- cando peribit. - Immo ſi cives res perdunt, aut home dives, - Fiunt mendici, cum res rapiunt inimici. - Da pacem Domine, noſtre ſuccurre ruine. De morte Ottonis Ducis Bavarie, & temporis mutatione, & obitu Domini Ulrici. Capitulum VI. Eodem anno menſe Decembris Otto iunior Dux Bavarie fine he- redibus in Monaco moritur, in Lanczhut monaſterio Monialium in ſe- pulchro patrum ſuorum ſepelitur, & ſic ad Ducem ſeniorem Henri- cum totius Ducatus dominium applicatur; Sic rota fortune variatur in ordine lune. Eodem anno in eſtate siceitas & calliditas nimia, ſed post hoc in hyeme nix maxima cum intenſo frigore eſt ſecuta. Tempus mutatur, Deus hinc minime variatur,- Dux unus moritur, cito Dux alius reperitur. O 0 0 2 Eo-

Strana 476
476 CHRONICON Eodem anno de Eccleſia Erbipolenſi & de pluribus epiſcopatibus aliis proviſioni Sedis Apoſtolice reſervatis Ludwicus Babarus epiſcopos Papales violenter eiecit, & pro ſua voluntate ibidem epiſcopos pro potentia ordinavit. Sepius hoc fecit, hos el vat, hosque reiecit. Eodem anno Johannes Rex Boemie domino Altiſydorenſy epiſco- po Cardinali Prepoſituram Wiſſegradenſem, que annexam ſibi habet regni Cancellariam contulit, in qua Dominum Johannem Olomucen- ſem epiſcopum, qui prius eandem Prepoſituram habuit, Procuratorem ſuum conſtituit, & ei ipſam ſub conditionibus recommiſit. Tali vero collationi & procurationi Bertholdas Henrici filius de Lippa fortiſſime contradicit, ostendens regales patentes litteras se habere, quod ipſe, & non alius Prepofituram dicte ecclesie debeat poslidere. Sic stat lis dura pro tali Prepoſitura. Eodem anno Idus Decembris obiit venerabilis Dominus Ulricus de Babianicz Doctor Decretorum, primum quidem multarum eccle- ſiarum Canonicus, Pragenſis ecclefie Scolasticus, & Administrator eius- dem epiſcopatus, dehine monachus, & abbas in Zedlicz factus, ter- tio vero anno abbatie apoplexia percuſſus, poſt annum plage ſue reſig- navit regimen abbatie, qui crebreſcente infirmitate, viribus deſtitutus, motu & greſſu privatus a famulis portabatur in ſede tam diu, quod (b) est mortuus, & iuxta alios abbates in capitulo tumulatus. Sub ipſius regimine multis debitis & defectibus gravatum est monasterium Czedlicenſe, illa quidem debita fere ad ſex milia marcarum, ut dicitur, ſe extenderunt. (i) Te peto fincere Deus Ulrici miſerere, - - Eius & eſto pia protectrix virgo Maria. De quadam collatione Johannis Pape, de queſtione divine viſionis, Curia Romana domino Petro Abbati, & que miſſa fuit de de obitu eiusdem Pape. Capitulum VII. „Venerande Pater hec dicta sunt, & facta per Dominum nostrum „Papam: In octava beati Johannis Evangeliſte die III. Ianuarii in pu- „ blico (b) Pro dum. (i) Omnia iſta narrata defiderantun in Franciſco cum ipſis ver- ſibus.

Strana 477
Fh AULÆ REGIÆ. „blico Conſiſtorio aſſiſtente ultra modum communi populo, in quo „interfui, & hec ſunt verba Pape, mentaliter per me intellecta, quan- „tum capere omni diligentia oppofita potui: Lectis enim & recitatis „auctoritatibus, quibus probatur: animas Sanctorum videre Deum, „quia in illis confiftoriis pre ceteris oppofite auctoritates fuerant lecte „& recitate, Papa locutus eſt ſub iſta verborum forma: Vos videtis, „quod & quales auctoritates ſunt recitate in materia iſta, & ad par- „tem affirmativam & partem negativam ſimul cum ſuis rationibus, „unde mirari non debetis, si ista questio est mota; videtis enim quod „Augustinus movet eam, Gregorius movet eam, & Hieronimus, & Bern- „hardus, & multi alii Doctores ſed aliqui moderni Doctores habent „quosdam ſuos libros compoſitos a quibusdam aliis Doctoribus, & „illos habent pro Evangeliis pro Epistolis, pro ſanctis Doctoribus, & „quidquid dicitur extra illos libros, totum eft inane & vanum, & „maledictum. Et hoc est, quia non habent Ewangelia nec curant ha- „bere, nee etiam student in eis. Ego autem (quia sic fuit continue „locutus in numero ſingulari) ut notavi multum, poſtquam fui in iſto „ſtatu, occupavi me in iſto ſtudio libenter Originalium, (k) & maxime „Auguſtini & Bernardi, & etiam aliorum iuxta poſſe, & libenter fui „eos ſecutus, & recitavi dicta eorum, & ideo videtur michi, quod „qui vult bene investigare veritatem istius questionis, quod habet eam „convenire in ſcriptura, & dictis Sanctorum & non per viam dia- „lecticam ; & adiecit: Ego ſum Vicarius Jeſu Cbristi, quamvis indig- „nus, & ideo non ſum dignus poſitus ad inpugnandum fidem, „ymmo ad defendendum, & roborandum pro viribus, & teste Deo, „qui omnia novit, quod libentius video, & audio partem affirmativam. „& rationes ad illam, quais oppositam, & dicebat: Guare nollem „ego, quod pater meus, & mater mea, & conſanquinei mei viderent „Deum? Nonne eſsem ego amens, nonne multum invidus? Dixit „etiam conſequenter: & qui vult bene diſcutere questionem istam, tria „habet conſiderare, primum eſt: quibus eſt promiſſum premium, quia „non videtur promiſſum niſi ſuppoſito, & adhec fecit multas ratio- „nes, quod dicit dominus in Evangelio: Vos qui reliquiſtis omnia, „& cetera, hoc autem verbum non fuit dictum anime, nec corpori, „ſed ſuppoſito, ergo & cetera. Et iterum: quia vos ſedebitis ſuper „ſedes, anima non sedebit, sed suppositum, ergo & cetera. Iterum: 477 quia (k) Id eſt authenticorum, claſſicorum Authorum & librorum.

Strana 478
CHRONICON ,quia ſitivi, & eſurivi, & infirmus fui, & dediſti michi & cetera. „Constat autem, quod anima non propinat huiusmodi, ergo & cete- „ra. Iterum quando debet dari viſio clara, que non ſtat cum ſpe, „quam ſpem dicit efse nunc in animabus separatis, nam ſperant iudici- „um & reſurectionem. Iterum debent exaltari, quia humiliamini „ſub potenti manu Dei, ut vos exaltet in die noviſſimo, exaltari au- „tem non conpatitur secum perfectam & claram Dei visionem & simi- „lia, que melius ipſi cognoſcetis. Iterum: ad quid fieret Iudicium? „nam verba Chriſti viderentur inania, cum diceret ite maledicti in ig- „nem eternum, venite benedicti & cetera, nam reſponderent Sancti, „quid datis nobis Domine (verba ſunt Pape) vos nichil datis nobis, niſi „illud quod habebamus, de vestro nobis non additis, totum poſſideba- „mus. Deberent boni, & hoc idem mali. Quibus dictis & multis „aliis, que non faciunt neceſlitatem ſcribendi, fecit vnam revocationem „ſub iſta forma: Ego non credidi, nec credo dixiſſe unquam aliquid „contra fidem, & si aliquis ſine diſcretione perſonarum, qui velit „michi dicere, quod per me fit dictum, aliquid preter fidem, vel „contra fidem fiue mulier, fiue puer libenter audiam, & diſcutiam & „deliberabo cum Fratribus & Prelatis, & paratus ſum revocare, & „exnunc revoco, & habeo pro non dicto & de hoc peto fieri pu- „blicum instrumentum, ad Deum sitis, & receſlit. Nolo tamen vos „ignorare Domine quod Dominus pridie ante mortem ſuam ſic fuit „in preſentia omnium Cardinalium publice proteſtatus, dixit expreſse „ſe credere, quod anime purgate ſeparate a corporibus ſunt in celo, „celorum regno, & Paradiſo, & cum Chrifto & confortio Celorum „aggregate, & vident Deum, & divinam essentiam facie ad faciem „clare , in quantum ſtatus, & conditio compatitur anime eparate, & „cetera, prout alias plenius vobis mittam. Vera Magistrorum cuncto- „rum dicta ſacrorum. Celis gaudere, ſanctas animasque videre - - Di- vinum vultum dicunt, cupiuntque ſepultum -- Corpus ut hiis detur, per dotes glorificetur. - - Fine Deus faciet boc, duplaque gloria fiet - - Corporis ac anime, prope ſunt cauſe quoque prime. 478 De obitu Domini Johannis Pape viceſimi ſecundi & cetera. Eodem anno pridie Nonas Decembris in feſto beate Barbare vir- ginis, quod in Dominica, qua cantatur Populus Syon, evenerit ſecun- dum

Strana 479
AULÆ REGIÆ. 479 dum Evangelium dicte eiusdem Dominice: Facta sunt ligua in sole & luna & stellis, hoc est in Vicario Chriſti & in Eccleſia & Chriſtianis, Nam Dominus Johannes Papa XXII. mortuus eſt Avinione, & ibi- dem sepultus. Sedit autem annis fere decem & novem. Plura autem ſunt facta per hunc Papam, de quibus aliqua in precedentibus con- ſcripta. Papa ſtupor mundi non cauit, quin furibundi - - Mortis eum morſus morderent, nunc ſcio prorſus, - - Quod mors non curat aliquem, ſed lex ſua durat,- Omnibus equalis. Non eſt vivens homo talis, -- Quem mors non tanget, & quem non paſſio franget, -- Et veniet du- bia. Quare te virgo Maria - - Poſco pia mente me non ſine morte re- pente - - Ex hinc tranſire, nec me permitte perire. - - Sed lis ſalva- trix mea ſemper, & auxiliatrix. -- Cauſam virgo (1) qui mortuus est - tibi Pape - - Fac , ſit ut hec recta, quod ſint ſua crimina tecta. Servo Servorum det Chriſtus regna polorum. De electione Benedicti Pape. Capitulum VIII. „Venerabili in Chriſto Patri Domino Petro abbati Monaſterii Aule „regie in Bohemia Frater Durandus de Firmitate Procurator Cysterci- „enfis ordinis Generalis in Curia Romana cum dilectione, & reverentia „devotum animum in omnibus complacendi. Hoc anno , quando ſimul „eramus in Ciftercio tempore Generalis Capituli inter cetera, que michi „commisiſtis negotia, petiviſtis, ut vobis aliqua ſcriberem nova, que „relatu eſſent digna. Et ecce novum fecit dominus ſuper terram, „quod ubique, ut autumo, iam inſonuit auribus, & letificavit corda „omnium, quod vobis non tranſſcriberem, eo quod rumor iam pre „ceſſit, epiſtolam, ſed ut veſtro desiderio ſatisfaciam, que vidi, pate- „facere dilectio me compellit. Sciat itaque vestra Sinceritas, quod fe- „licis recordationis domino Johanne Papa XXII. mortuo, die undeci- „mo mortis ſue, id eſt in vigilia beati Thome Apoſtoli Dominus Ja- „cobus presbyter Cardinalis Epiſcopus dictus Albus vulgariter tituli ſancte „Priſce, qui ab infantia ſua in noſtro ordine Cyſtercienſi abbatia Frigido „Fonte educatus abbas fuerat, & monachus, Magister sacre Theolo- „gie effectus, in omni ſuo ftatu ſemper laudabiliter converſatus, famo- „ſus ex virtutibus, & gratiis divinitus ſibi datis, in ſummum Pontifi- cem () Defideratur verbum, fortaſſis: cape,

Strana 480
CHRONICON 480 „cem Romanum & Apoſtolicum in Caput Ecclesie, Chriſti Vicarium „ab omnibus ſcilicet XXIIII. Cardinalibus canonice permodum ſcru- „tinii, & concorditer est electus, qui mutato ſecundum fortem nomi- „ne Benedictus XII. est nunc dictus. De hac electione gratuita quam- „vis gaudeat, & digne letari debeat universalis Ecclesia, tamen vos „cum omnibus perſonis Cyſtercienſis ordinis ſpeciali tripudio debetis in „domino cum gratiarum actionibus gratulari, ipſum namque, quem „in gradu humiliori ordo noſter pium habuit promotorem, modo, ut „dictat ratio, habebit gratiosissimum amatorem. Incepit enim mox „in principio quando nomen hoc Benedictus obtinuit ostendere, quod „ordinem diligeret, ita dicens: hoc nomen Benedictus libenter accipio, „quia ſub regula Benedicti, in ordine Cystercienſi ab infantia mea vixi. „Electioni vero ipſius, cui omnes cernui conſentiebant, ipſe ſolus per „longam moram noluit confentire, tandem vero victus omnium in- „ſtantia invitus conſentiens ita dixit: Domine Deus, quis fimilis tui: „ſuscitans de pulvere egenum, & de stercore erigens pauperem, ut „ſedeat cum Principibus & solium teneat, Domini enim funt cardi- „nes terre, & ecce Cardinales tui hic; & quid faciam? fiat voluntas „tua, & adiecit, quis ſum ego? non ſum inquit Principis filius, nec „de nobili proſapia genitus, ſed ſum de humilibus, & pauperibus „parentibus, me iudice, alter esset dignior ista sede. Infudit autem „devotionem non modicam in corda audientium ſermo iſte, & quan- „to humiliabat ſe ſpiritu & in ore devotio, tanto magis coram Deo „& hominibus crevit dignitas quam renuit, celſitudo. Nec mora, „ſtatim quaſi de mane, id eft tertia die electionis sue iste Dominus „vinee, ſcilicet eccleſie ſancte, in ipſa vinea per ſe incipiens ope- „rari, vocavit quidem primo omnes Cardinales, ut (m) ad occultum „Confiſtorium, in quo omnes hortabatur, ut ſecum in hac vinea Do- „mini Sabaoth, quam Dei plantavit dextera, fideliter, ut fructum „multum faciat, laborarent; demum addidit: theſaurum Eccleſie „temporalem minorem, quam putavimus, invenimus, de quo exnunc „pro reparatione sanctorum Petri & Pauli Apostolorum & beati Johan- „nis in Laterano ecclefiarum Rome centum millia florenorum deputa- „mus; Vobis quoque Cardinalibus, ut nobiscum amplius vacare poſ- „ſitis univerſalis Eccleſie profectibus, inter vos dividenda centum mil- „lia florenorum ſimiliter aſſignamus. Pluribus igitur tunc utilibus ne- „gotiis propoſitis, die quarta ſecundum fecit Conſiſtorium ſemipubli- „cum, P (m) Superflua vox.

Strana 481
AULE REGIÆ. 481 „eum , in hoc enim tantum Archiepiſcopi, Epiſcopi, & Prelati, & „quatuor ordinum Mendicantium, ut puta Predicatorum, Minorum, „Augustiniensium, & Carmelitarum erant summi, & Generales Magistri, „& Prelati. Hiis omnibus cum Papa elegantiſſime pro profectu toti- „us Eccleſie locutus fuiſſet, Generalis Minister Fratrum Minorum in „medio pro ſuo , & aliis Mendicantium ordinibus locuturus, ſurrexit, „& in audientia Pape, & omnium ita dixit: Quatuor funt minima ter- „re, Proverb: XXX. hoc verbum applicuit ſatis Magistraliter ad „dictos quatuor ordines Mendicantes, qualiter eſſent minimi ratione „paupertatis, & humilitatis & tamen magnus Dominus eos mirabili- „ter ampliaſſet, & in eccleſia dilataſſet de elemoſina devotorum, & „tandem addidit: Pater ſancte Decretalis illa Bonifaciana ſuper Ca- „thedram & cetera, multum gravat noſtros ordines, quia quartam in- „stanter a nobis exigunt Clerici ſeculares, petimus igitur, ut ipſam „aut revocationis, aut pie interpretationis remedio dignemini mitiga- „re, alias noſtri nimium gravabuntur, cumque Dominus Generalis „ſuam ſententiam compleviſſet, Dominus Papa mox pertinenter reſpon- „dit verba Prophete Zacharie ſecundo ita dicens: Oſtendit michi do- „minus IIII. fabros, & dixi quid iſti veniunt facere, qui ait dicens, „hec ſunt quatuor cornua, que ventilaverunt Iudeam per ſingulos vi- „ros, & nemo illorum levavit caput ſuum, & tunc verba iſta prophe- „tica applicuit ad quatuor ordines memoratos explanans, „qualiter iidem ordines fabricarent ſupra dorſum peccato- „rum, peccata & hereſes exstirpando, & quaſi cornua contra inimicos „ecclesie erigendo, Iudeam id est confitentes & incipientes dirigendo, „Ierusalem hoc est proficientes, & pacem sectantes confortando, Isra- „el, id eſt perfectos diligendo, inſuper & quaſi quibusdam cornibus „diſputationum argumentoſas quasdam queſtiones ſupervacuas, ſcilicet de „Chriſti Paupertate, & de divina viſione animarum ſanctarum in pa- „tria, & conſimiles ventillando, quas vento ſimiles iudicavit, aſſeruit „enim tales queſtiones dudum per ſanctorum orthodoxorum Patrum „ſententias definitas, & nichil fere aliud sentiendum, nisi quod tenet „ſancte Romane Eccleſie vera fides. Volumus igitur, inquit, Papa, „quod ulterius ab huiusmodi queſtionibus, que plus ſcandalum gene- „rant, quam doctrinam, ceſsetis, & in antea eas minime ventiletis, „ſed state in fide vera, viriliter agite, omnia vestra in charitate fiant. „Porro de quarta propoſitione Papa dictis Fratribus ſic reſpondit: Con- „stitutionem Bonifacianam de quarta, & aliis articulis in ea contentis „ex maturo utique confilio, & rationis libramine editam revocari, aut PP p Tom. V. Monum. „in-

Strana 482
CHRONICON 482 „interpretari per nos non convenit ista vice, ſed succeſsu temporis, „quid expediens fuerit pro vobis , & pro ſecularibus Clericis, qui ſimi- „liter filii noſtri ſunt, proinde faciemus. Tertium Consiftorium Pa- „pa habuit publicum, in quo plurima bona dixit: & diverſas constitu- „tiones laudabiles edidit, quarum aliquas vobis ſcribam, & breviter „dico vobis, quod omnes, qui in Curia ſunt, dant huic Pape teſtimo- „nium bonum, & gloriam & honorem. Valete in Chriſto & orate »pro me & pro Fratre meo Johanne auite firmitatenſe, qui hoc „anno in Capitulo Generali pro vobis fecit, quidquid potuit, & faciet „in futuro. Datum Avinione in craſtino Epiphanie Domini Pontifica- „tus domini Benedicti Pape XII. anno primo, conſecrationis vero eius „die ſecundo. Item de eodem. „Reverentie veſtre Pater & Domine dilecte ego Johannes Nota „rius Procuratoris ordinis Cysterciensis fignifico vobis nova Curie: „Quod ſanctiſſimus Pater Papa Benedictus ſummus Pontifex a Deo lau- „dabiliter, pie, & utiliter iam ſe habuit in primo ſuo Conſiſtorio, quod „fuit in craſtino Thome Apoſtoli, fic, ut totus mundus de eius pro- „motione digne debet gaudere. Ideo non piguit me vobis plura ſcri- „bere pre gaudio ſingulari; in dicto itaque Conſiſtorio fecit unam „collationem (n) Cardinalibus habens pro themate: De stercore eri- „gens pauperem, recognoſcens ſe de humili & paupere natum pro- „genie, & ideo ſuam electionem precipue a Deo, & deinde a Cardi- „nalibus pie & religioſe motis ad eum, & sine quorumcunque Re- „gum vel Principum instigationibus, vel precibus proceſſiſſe, propter „quod rogavit, & monuit Cardinales, ut ipsi, quia pacem habere vel- „let in tota Eccleſia, ſolliciti eſſent, & intenti omni ſollicitudine, quo- „modo ipſe cum eorum conſilio de pace huiusmodi ordinaret, quia „nunquam intenderet gwerram aliquam habere, niſi cum ad hoc extre- „ma neceſſitas ſecundum iuſtitie tramitem provocaret. Item manda- „vit, ut nullus Cardinalium ammodo haberet reditus aliquarum Ab- „batiarum, vel Prioratuum, neque munuſcula a quocunque reciperet, „ſed redditibus ſuorum beneficiorum, & obventionum Camere con- „tentus exifteret, & quicunque effet inter eos egens, quod illius egesta- „ tem (u) Brevem ſermonem.

Strana 483
—tu 483 AULE REGIÆ „tem ſupleret, unde pro iocundo ſuo principio ipfis Cardinalibus ad „conſolationem deputaret iam centum millia florenorum; item vult, „quod, quia invenit in Camera Pape multas petitiones ante multa „tempora fignatas, & ideo non traditas perſonis illis, quibus debe- „bantur, ut eftimavit, quia manus Cubiculariorum, qui tradere debue- „rant, auro non ungebantur: quod ammodo nullus Cubiculariorum, „Hoſtiariorum, vel aliorum quorumcunque pecunia a quocunque re- „cipiatur, (o) ſed quilibet de ſuo stipendio sit contentus. Item vult, „habere tres Marſchalcos, quorum quilibet regat ſuum officium per „ſex menſes, qui nullum pretium ſangwinis ſcilicet a meretricibus „recipiat, nec aliquem injurioſe moleftet, quibus ſex mensibus elapsîs „faciat rationem de sua amministratione, & cum hoc stabit Iuri per cer- „tos dies cuicunque querulanti de ipſo. Item vult & statuit, quod om- „nes Prelati & Epiſcopi usque nunc conftituti in Curia preter illos, „qui habent officia, vadant ad ſuas eccleſias, donec, si, & quando „eos neceſsarios habuerit, per ipſum vocentur. Item vult, quod qui- „libet Clericus moriens apud Romanam Curiam, & etiam laycus poſ- „ſit de ſuis bonis quibuscunque pro ſalute ſua libere ordinare. Multa „etiam alia bona ſalubria, que iam in memoria non habeo, ordinavit. „Poſtea die ſequenti ſcilicet feria ſexta ante festum Nativitatis Chriſti „habuit Conſiſtorium publicum, ubi preſentibus Religioſis ommibus, „& multis Prelatis, & Clericis ſecularibus reprehendit illos afpere, „qui opinionem de Visione beatorum cum quadam partialitate tenebant „in ſuis predicationibus, precipiens eis, quod ammodo antiquam, & „piam opinionem & non ſcandaloſam, & impiam predicarent, dein- „de etian omnes tam Religioſos, quam Prelatos, quam & fimplices „Clericos preſentes cum magna hylaritate, & fincera devotione ad oſ- „culum pedis ſuſcepit. Verſus boni de eodem Papa. O Benedicte tuum Benedictum ſi modereris, Nomen cum facto tunc benedictus eris. PPP 2 Nota (o) Ita quidem Codex, ſed legendum nullus - pecuniam recipiar.

Strana 484
484 CHRONICON Nota verſus curiales de paupertate Chriſti ſuper questione: De paupertate Chriſti ſi queritur a te,- - Quid ſit credendum? tu dic hoc eſſe tenendum, - Quod tenet eccleſia Romana, fides quoque Dya: -- Dives pauper erat, ſicut voluit. Modo querat - - Si quis fors a te, quid ſit de proprietate - - Dicendum Chriſti? tu dic ſtudio- fius iſti, - - Quod res oſtendat tibi, quas nullo modo prendat - - Criſti diva manus. Homo ſcit (niſi sit male ſanus) - - Omnia ſubiecta fore Chriſto, nullaque tecta, - - Cuncta dedit gratis fons divine pietatis, -- Que dedit, inquire, ſi ſint tua, vel ſua; ſeire - - Hoc poteris facile, quod nil retines itu vile, -- Quod teneas per te. Si fic tu dicas aper- te: - - Hec mea propria res. Dic, qua ratione negares - - Hoc do- mino danti potius dicam mutuanti, -- Cum ſua ſint cuncta, ſua pro- pria ſunt tibi iuncta? - - Hec bona vult, quantum ſummit tamen is ſibi tantum - - Chriſtus pro victu, quantum vult hic & amictu, - Hiis eſt hic uſus, ſed nunquam rebus abuſus, - - Que mittebantur Iude, loculisque dabantur, -- Quod dedit, ante datur vel nunc tamen hic dominatur. - - Ergo Dei nate ditiſſimus es Deitate. -- Aft in natu- ra Carnis, ſcimus tibi dura. - - Pauper vis fieri, vis pauperibus miſe- reri. - - Quam ſuſcepiſti paupertatem, docuiſti, -- Tu poſſediſti pro- prias res, si voluiſti, - - Aut in communi tibimet ſervando vel uni, -- Hoc ſi fecisti, cum iudicat iste vel iſti. -- Hec tamen expreſſe per Pa- pam dicitur eſse - - Questio finita, nec in hoc lis tota ſopita, - - Nrm tractatur adhuc a pluribus huc, fimul illuc, - Attamen hoc ſcimus, in ſcriptis & reperimus, - - Dives pauper erat Deus ac homo, nemoque querat, - - Hac de materia temerarius, quia virgo Maria - - Pannis involvit hunc vilibus atque revolvit, - - Pauperis exemplo fert paucula - munera templo, - - Nendo laborando manibus vixit, tibi dando - Exemplum vite. Quod ſi vis vivere rite, - - Fer paupertatem mundi, quia fertilitatem - - Regni celeſtis acquires. Eſt tibi teftis - - Hec Spem da perfectam - - celi Princeps. Nos protege Virgo deinceps, Da te diligere, te tota - michi Chriſte fidem quoque rectam, Tempore da mortis felicia gaudia ſor- . » mente tenere, tis. sk a De

Strana 485
AULE REGIÆ. De matrimonio Ottonis Ducis Austrie, & Anne filie Regis Bohe- mie ænno Domini Milleſimo tricenteſimo XXXV. 485 Capitulum IX. Ut diſcordia, que inter Johannem Regem Bohemie & Duces Austrie fuerat, ſedaretur, de matrimoniali remedio a ſapientibus pacem diligentibus cogitatur, fic igitur tractatur: ut Ottoni viduo Anna puel- la duodecennis Johannis Regis filia copularetur, ſed quia inter ſe fue- runt iuncti in tertia conſangwinitatis linea, ad Papam Johannem XXII. mittitur & diſpenſatio obtinetur, ſiquidem predicta puella, que pu- ella nata in Cambia fuerat, ſorore eius Elyzabeth dudum in Aula regia ſepulta, de Lucelburg, ubi quatuor annis manſerat, Pragam IIII. No- nas Februarii anno dominice incarnationis M. CCC. XXXV. die Do- minico eſt adducta, abhinc die octavo Znoymam deducitur, ubi ite- rum octavo die exitus ipſius de Praga die Dominica ad veſperam Ottoni Duci Auſtrie thalamo ſociatur, fit omnibus letitia , & gaudium magnum, tripudium &, (p) duravit ad triduum hoc convivium opu- lentum: De promptuariis Caroli Marchionis Moravie fratris ſponſe cunc tis ministratur habunde, erant ibi tres epiſcopi, quinque Duces, Ba- rones, Comites innumerabiles, & Magnates. (q) Dixit quoque michi ibidem Marſchalkus Karoli Marchionis, quod de nocte pabulum pro ſex millibus daret equis. Predicta Anna licet annis tenella, tamen oſtendit in opere, preventa utique Dei gratia, quod ſenſibus eſſet ſana. Cum enim Sabbato ante diem Dominicam ſue copule in caſtro quod Iarospicz dicitur, iaceremus, de mane me vocari iuſfit, & preparans ſe ad ſacramentum matrimonii confeſſa devote fuit. Hoc haud du- bium indicium, & initium bonorum eſt. Loco & tempore pretactis nuptie inter Comitem de Recz & filiam Ducis Oppavie sunt pariter ce- lebrate. Hiis peractis itaque nuptiis Karolus Marchio in Moraviam, Marchioniſſa in Pyeſkam , Otto Dux cum ſponſa ſua in Auſtriam pro- ceſſerunt. (r) Anna, quod nomen tibi ſponſa ſalus sit & omen,- Hoc da (p) Tranſpofitum &, voci Tripudium præponendum. (q) Tandem ſeimus, unde Lupacius in Vita Caroli IV. (perperam quidem ad annum 1334.) notitiam de his Znoymenſibus ſolemnibus nuptiis hauſerit. (r) Non igitur Carolus cum conjuge ſua ſponſos Viennani eſt comitatus , ut ſuſpicatur dectiſſimus Pelzelius in Vita Caroli P. I. p. 53.

Strana 486
CHRONICON 486 da Chriſte pie, mater fuit Anna Marie, -- Et ſi noſſe velis fuit Anna parens Samu (s) -- Qui quaſi de celis datus eſt Propheta fidelis. - - Carpentemque viam iuvenem preit Anna Thobiam.-- Det Deus ista- rum tibi virtutes dominarum,-- Det tibi quod creſcas, magnaque (t) virtute ſeneſcas.-- Creſcere te faciat Deus, & cuſtos tibi fiat, -s Creſcas in mille, cito millia, preſtet hoc ille, - - Qui ſcit regna dare, qui ſcit Reges reprobare - = Cui ſubſunt cuncta, ſibi ſis per ſecula iun- cta. (u) De ſecundo Matrimonio Regis Johannis Bohemie, & iplius actis aliis, de morte Henryci Karinthyani Ducis, & Regine de Grecz. Capitulum decimum & cetera. Hoc anno in festo Epiphanie rumor inopinatus veridicus tamen in regno Bohemie inſonuit, qui Johannem Regem Bohemie contraxiſſe legitimum matrimonium cum Beatrice virgine filia Ducis Bardonie (x) Comitis Clare montis in partibus Gallie nuncciavit. Ideo Rex Johan- nes circa idem tempus in Francia haftiludium, & torneamentuum cum nobilibus habuit, in quo plurimum gravibus ictibus leſus fuit. Por- ro Philippus Rex Francie, quod ipſo ignorante tale militare exerciti- um factum, fuerat, omnes, qui interfuerant, Paryfius captivavit; ipſe vero Rex Bobemie captivos ſuis interceſſionibus liberavit. Nullus enim in regno Francie bellum, aut fimiles milatares actus audet facere, nifi de ipfius Regis extiterit voluntate. Predictus vero Rex Johannes III. Kalendas Augusti die Dominico reverſus de partibus Gallie Pragam ve- nit, qui mox die altera contra Ludwicum Babarum, deinde contra Du- cem Austrie expeditionem fecit publice proclamari. Cum vero de di- verfis terris, & de regno Bohemie iam preparati plures nobiles armati ad expeditionem procederent, parlamentum inter dictos Principes circa Ratisponam in Bauaria indicitur, ubi acceptis Trewgis usque ad feſtum beati Johannis Baptiste, proclamata expeditio per Johannem Regem Bobemie revocatur, Miſnenfibus vero, & quibusdam aliis nobi- libus, (s) Defiderantur in codice noſtro duæ ſyllabæ elis, id eft: Samnelis. (t) One ſu- perflumn. (u) Cur totius Capitis memorias rurſum truncaverit Franciſcus, nallus ſcio. («) Borbonia.

Strana 487
487 AULÆ REGIÆ. libus, qui ſe ad expeditionem indictam aptaverant, licet non pugna- verant, plus quam quatuor millia marcarum per Regem Bohemie ratio- ne ſtipendii aſſignantur. Eodem menſe contra Bolkonem impium & erudelem Principem Ducem Slosye dominum de Monsterberk, Monaste riorum Heynrichow, & Kamenecz deſtructorem cunctis odibilem Jo- bannes Rex Bohemie mittit exercitum, in quo fecit Capitaneum Karo- lum primogenitum natum ſuum, in eodem prelio, ex qua cauſa fuerit, neſcio, plus arriſit Polkoni Martis gratia, quam Boemis. Nam centum quinquaginta viri de Bohemia ſub galeis captivati, per Johannem Re- gem Bohemie sunt cum octingentis sexagenis grofforum Pragensium libe- rati. (y) Eodem anno menſe Martio mortuus eſt Dux Heynricus Ka- rynthie, Comes Tyrolis, qui propter hoc, quod in Bohemia pro tem- pore negligenter fuerat, consuevit se Regem Bohemie in suis epistolis usque ad ſuum obitum nominare. De iſto Duce in primo volumine plurima ſunt conſcripta , quo mortuo mox Albertus , & Otto Duces Austrie ipſius avunculi accedentes ad Ludwicum Babarum ab eo Duca- tum Carinthie in feodo receperunt, afſerentes, quod idem Ducatus de jure eſſet ad Imperium devolutus, eo quod eſſet a Duce predicto tan- tum filia , ſed non aliquis heres maſculinus derelictus; ipſi quoque prefati Duces Austrie quedam privilegia produxerunt, per que ſe ha- bere ad Ducatum Carynthie ius ostenderunt. Johannes vero ſecundo genitus filius Johannis Regis Bohemie gener dicti Henrici, Ducis Ka- rinthie, cui prius fere omnes nobiles de Ducatu Karinthie , & Comi- tia Tyrolis homagium fecerant, dictis Ducibus Austrie, qui exercitu magno venerant, non poterat resistere, quamvis ibidem in illo esset tempore. Igitur cogitur de Ducatu cedere & in ſola Comitia caſtro Tyroli cum ſuis fidelibus permanere. Hec una cauſarum extitit, pro- pter quam Johannes Rex Boemie in Bohemiam venit de Gallia, & con- tra Ludwicum, & Duces Austrie expeditionem, ut dictum est, fieri ordinavit; dixit enim predicta fieri in preiudicium ſuum, & ſui filii obprobrium, & contemptum. Hoc anno Nono Kalendas Iunii in die beatorum Donatiani & Ro- gatiani, in vigilia tunc Aſcenlionis Domini nata eſt Karulo Marchioni Mo- (y) Hane cladem Carolus attenuat in vita ſua , apud Freherum p. 96. Doct. Pelze- lius P. I. p. 62. ex Nicolao Henelio liberationem iſtorum captivorum adſcri- bit ingenioſo Caroli politicoque artificio, tum Bolconis liberalitati, quod jam aliter eveniſſe, & argento redemptos fuiſse hic edocemur.

Strana 488
488 CHRONICON Moravie, primogenita filia Margaretha ex conjuge fua Blanca. (z) Hoc anno VI. ydus aprilis facta est circa medium noctis lune eccly- pſis, hyems fuit aſpera, nivoſa, & longa eſtas nimiuiu frigida, & pluvioſa, ideo vindemia parva & tarda ſcilicet circa festum Symonis & Iude Apoſtolorum eſt ſecuta, quia uua cunctorum fuit quali uva fellis, & botrus amariſſimus. Eodem anno XIIII. Kalend. Novembris mortua est Elyzabeth, quondam Regina Bohemie, & Polonie dicta de Grez, & in Brunna ſue fundationis Monaſterio ſanctimonialium Cystercienfis ordinis est ſe- pulta, de cuius conditionibus , & vita ſepius ſunt notata. Iſti regine da dona Deus medicine, - - Ipſam, purgatam culpis, fac eſſe beatam.-- Fac, ut letetur, & ſanctis aſsocietur.- kax ſit ſemper ei, ſancteque locus requiei. Eodem anno in die beate Katherine absque heredibus obiit Hen- ricus Dux Slefie Dominus Wratiſlavienſis, quo mortuo mox Jahannes Rex Bohemie Karulum filium ſuum miſit, qui ſe patris nomine de civitate Wratiſlavienſi & de aliis cunctis ad Ducatum eundem pertinen- tibus ſine contradictione qualibet intromiſit, (a) ſic enim Dux Henri- cus idem diſpoſuerat adhuc vivus. Qualiter Johannes rex Bohemie alienavit regnum Polonie. Capitulum XI. Eodem anno circa idem tempus Johannes Rex Bohemie cum Ka- rolo filio ſuo , & cum pluribus ſuis ſatrapis Ungariam pacifice intravit, & Karolum Regem Ungarie in caſtro ſuo quod Blindenburk (b) dici- tur, viſitavit, ubi tribus ebdomadis iuramento & pacto inter ſe de fide & concordia mutuo ſervanda factis Johannes Rex Bohemie Casimir regem Cracovie filium Lotkonis, cui ipſe coram Rege Ungarie reg- * num (z) Margarethæ istius annus natalis & dies hactenus ignoratus fuit, quem neque doct. Pelzelius attulit. (a) Hæc etiam ignorata fuere doct. Pelzelio. (b) Francifcus Lindenburk appellat , qui Caput ſuum III. intermiſſis tot Petri Abbatis narratio- nibus, rarſum iisdem fere authoris noſtri verbis orditur, & perſequitur.

Strana 489
AULÆ REGIÆ. 489 num Polonie pro XX. milibus marcarum vendiderat, ſecum adduxit, & Pragam in beati Nicolai cum eo pariter introivit. Ideo (c) Rex Caſimir pluribus ſuſceptis honoribus Prage per dies novem mansit, & ad ſua rediens, jus , & titulum regni Polonie, conſentiente Jehanne Rege Bohemie hylariter reportavit. Igitur ex hac die Johannes Rex Bohemie tam sigillis, quam epistolis ceſsavit ſe Regem Polonie nominare. Isti itaque tres Reges pariter confoederati ſe iuvare mutuo nunc contra omnes alios Principes ſunt parati; inter cetera amicitie federa eſt promiſſum, quod Johannes puer quinquennis filius Henrici Ducis Babarie ducere debe- at futuro tempore filiam Caſymir Regis Polonie, pro uxore. Hoc ita- que regnum Polonie quod triginta ſeptem annis in perſona piiſſimi Wenczeſlai Regis fuerat regno Bohemie unitum, ab ipſo modo qui- busdam adjectis conditionibus est diviſum. Eodem tempore Johannes Rex fere omnia monaſteria, & civita- tes graviſſimis exactionibus talliavit, (d) maiorem autem partem pecu- nie ad partes Reni & Gallie creditoribus ſuis miſit, reliquam vero partem stipendiariis affignavit. Eodem tempore Johannes Rex Boemie tam in caſtro Pragenſi, quam in maiori civitate in domo habitationis ſue mandavit plurimum edificari, & etiam modo Gallico laborari, ve- rumtamen ea que fiunt, nunc in caſtro edificia, prius per Karolum Mar- chionem fuerant inchoata. (e) De adventu nove Regine Bohemie, & de expeditione Johannis Regis contra Auſtriam Capitulum XII. Annus Domini milleſimus tricenteſimus triceſimus ſextus, hoc anno in eraſtimo Circumciſionis Domini Iohanne exiſtente Prage in ſua manſione Beatrix conjunx ſua, quam in partibus Gallie anno tranſ- Tom. V. Monum. q q acto (e) Veroſimiliter legendum : Idem. (d) Perperam Franciſeus talliavit. (e) Hane poſtremam notam reſecuit denuo Franciſcus, ſubnexuit vero Capite IV. p 56. narrationem de tranſpoſitione altaris S. Silveſtri in Metropolitana ecclefia per Jo- annem epiſcopum factam , de ejusdem dotatione, & præparato ſibi iſthie ſump- uoſo tumulo, de jejunio in vigilia Beati Viti & Epiphania ſublato, quibus me- moriis caret Chronicon noſtrum.

Strana 490
490 CHRONICON acto in matrimonium duxerat, Pragam venit, cui univerſus Pragenſis Clerus, & populus decenter occurrit, eamque reverentia, qua decebat, ſuſcepit, poſt cuius adventum Johannes Rex duobus fere menſibus stabiliter cum ea Prage mansit, & Blancam Marchioniſsam, que sibi usque in Egram obviam iverat, eidem pro ſolatio deputavit, que ſe- cum indiviſibiliter habitavit. Sunt autem mutuo ſibi plus grate, eo quod ad invicem ſunt cognate. Qui neſcit Gallice fari, cum ipsis non poterit commode converſari. Eodem tempore die tertia post Circumcisionem Domini Karulus Marchio Moravie in auxilium fratris ſui Johannis ſecundo nati Ducis Karinthie ex juſſione Regis patris eorum in Karinthiam venit, ut ſibi contra homines Ducum Austrie opem ferret, funt eteniim hii continue in conflictu Karinthie pro Ducatu. Hiis diebus Ludwicus Bavarus ad Johannem Regem Bohemie Legatos ſuos misit, per quos Egram civi- tatem, caſtra quoque Flos & Parthſtein reddi Imperio minis appoſitis requiſivit, qui, congruo reſponſo accepto a Rege minime formidan- te, reverſi in regionem ſuam fuerant ſine fine. Eodem anno menſe Februario Johannes Rex Bohemie in die beati Mathie Apoſtoli de Praga egrediens congregata copioſa de diverfis ter- ris pugnatorum multitudine procedit contra Albertum, & Ottonem generum ſuum Duces Austrie, quorum terras ex Aquilonari parte Da- nubii per totum tempus Quadrageſime & Paſce plurimum ferro fuga- vit, (ƒ) & turbavit igne, viginti expugnavit munitiones, captivavit tam de Auftria, quam de aliis terris multos Comites, Miniſteriales & nobiles, nec non muratas cepit civitates aliquas. Porro Dux Austrie in campis terre ſue iacens cum duobus millibus galleatis, & cum vi- ginti millibus peditibus, expeditis ad prelium hominibus, invadere (g) Johannem Bohemie Regem qui duo millia & trecentos galleatos, & quindecim millia peditum electorum habuit invadere prelio non pre- ſumpſit, Sed pro certo intelligens, quod Johannes Rex Bohemie ad hoc ſe omnino diſponeret, ut ipſum Ducem in craſtino pugnando in- vaderet, Dux in nocte, que diem beati Georgi ſequitur, cum toto ſuo ex- (f ) Ita quidem codex, cui verbo ſubſtituendum quod quod demum ſenſui accommo- dum ſuperavit, aut ſimile. (g) Hoc verbum ſuperfluum, ſequitur enim ſub fi- nem periodi.

Strana 491
AULÆ REGIÆ. 491 exercitu clam fugit, poſtquam nemo in caſtris, que metati fuerant, de mane inventus fuit. Ex hac fuga maior fit exercitui Regis auda- cia, & iam ſecuri ſe diffundunt per villas, & castella, dampna facien- do majora, ubique ipſis arridente fortuna. Tandem Johannes Rex Bohemie ſuis aliqualiter negotiis ibidem diſpoſitis, & ſuis hominibus in munitionibus acquiſitis pro cuſtodia derelictis cum quibusdam stipen- diariis in vigilia beati Urbani Pragam rediit, ubi in brevi magnam pe- cuniam acquiſivit. Ipſe namque ex quorundam informatione Prage in ſynagoga Iudeorum fodi fecit, & circiter duo millia marcarum in suro & argento & denariis ſub terra invenit. Fodi quoque circa ſe- pulcrum beati Adalberti Martyris in castro (h) precepit, ſed pecuni- am fodiens non invenit. Die vero decimo adventus Regis in Pragam Rex Iudeos mandavit per omne dominium ſuum captivari, ex hac captivitate Rex ditatur non modica pecunie quantitate. Hiis diebus Johannes Rex talliam, quam Ungelt communiter nominant, univerſis ſui regni civitatibus & oppidis forenſibus impoſuit, ex quo maxima in populo turbatio facta fuit, omnes tam Clerum quam laicum vexatio hec includit, abſtulit etiam tunc Rex Johannes in vigilia beati Viti monaſterio beate Virginis in Aula regia castrum Landesberk, & adiacentia omnia ibi bona ſua regia potestatate, ſed accedente abbatis & conventus nullatenus voluntate. Igitur copioſa pecunia, ſcilicet XX. milia marcarum, ut dicitur, per Johannem Regem subito congregata, cito diſpergitur, stipendiariis pars solvitur, pars alias (i) emittitur, & totaliter diſſipatur. Hiis omnibus ſic factis Johannes Rex in die beati Albani Martyris de Praga egreditur, in Moraviam cum exercitu pro- ficiſcitur, ac ſtatim inter ipſum ac Karulum Ungarie, ac Iaromir Cra- covie Reges in Marhekk concilium celebratur, eo tempore Karulus Rex Ungarie ſexcentos galleatos viros habuit, & multa milia levium fagittariorum, laromyr vero Rex Cracovie trecentos leves & ducentos galleatos dicitur in exercitibus ſuis habuiſſe, qui omnes una cum Jo- banne Rege Bohemie constanti animo intendunt Duces Austrie acriter inpugnare, quos Reges Heinricus Dux Bauarie toto adiuvat ſuo poſſe. & q q 2 De (b) Pragenſi ſupple. (i) Pro: alio,

Strana 492
492 CHRONICON De preliis Domini Johannis Regis & aliit. Capitulum XIII. Eodem anno in feſto beati Iacohi rumor, multos terrens, in Bo- hemia ubique intonuit, cujus veritatem rei exitus comprobavit. Ecce, inquiunt omnes, iſte Ludwicus Bauarus, ab ecclefia reprobatus, venit cum armatis innumerabilibus Duces Austrie contra Regem Bohemie ad- juturus. Ipſe enim tunc non longe a Ratisbona fixerat ſua castra, abin- de proficiſeens terram Heinrici Duc is auarie ſubintravit, quam hofti- liter inpugnavit. Quo audito Johannes Rex Bohemie, qui tunc erat in metis Auſtrie quaſi leo rapiens & rugiens, & veluti aquila ſumptis fibi pennis, velocibus greſſibus cum paucis primo tranfiens per Budweys, Cambiam, in Strinowyngani (k) in ſubſidium generi ſuo venit Henrico Duci Bavarie. Cum toto ſuo, qui ipſum ſecutus fuerat exercitu jux- ta Landaw prope flumen Yſaram in campestribus ſatis tutis tentoria ſua fixit , Ludwicus vero cum quinque millibus, & quingentis viris, in quorum capitibus criftate galee emicabant, & cum gravi multitudine aliorum , quibus clîpei, ſagitte, gladius, & lancee pugnandi audaciam ministrabant, inter Monasterium Alderswach Cysterciensis ordinis & Danubium ſe in prato magno collocat, & ad prelium ſe, & ſuos ap- tat, & quoniam inter ambos exercitus non fuit longa diſtantia, au- dires & cerneres ibi cottidie nova bella, iste capitur, ille ceditur, alter deiicitur, alius vulneratur, nocte & die non cessant a certamine, & a lite, Otto autem Dux Auſtrie iam de terra ſua ad Ludwicum Bawa- rum venerat, & ipsum ad prelium contra Regem Bohemie instantissime provocabat. Rex vero Johannes una cum Henrico Duce ſuo genero quatuor millia & quadringentos electos viros armis decoris & galeis inſignitos ſecum habuit, & licet minor eſſet numero, tamen animo vi- debatur major, cumque contra ſe hii duo exercitus validi, parvo loci ſpatio ſegregati, diebus duodecim erectis vexillis quaſi pugnaturi cottidie iacuiilent, ecce die tertia decima hoc est XV. Kalendas Sep- tembris Ludwicus Bavarus ad inſtantiam Ottonis Ducis Auſtrie cum toto ipîîus exercitu caſtra movit, & per Pataviam diſcedens verſus Linczam pervenit. Poſt eiusdem Ludwici proceſſum a loco, quo ja cuerat, Johannes Rex Boemie uno die cum ſua acie stetit inmobilis tk . donec (k) Strubingam. Straubing.

Strana 493
AULE REGIÆ. 493 donec videret plenius, quo ſe converteret Ludwiens, audiens vero Johannes Rex Boemie, quod Ludwicus verſus Boemiam procedere inten- deret, ipſe ſine mora per viam, qua in Bavariam venerat, cum festi- natione in Bohemiam revertitur, & iuxta Budweys ad ipſum (1) diffu- ſus ſuus exercitus congregatur. Fuit autem Regis intentio, ut tran- ſitum nauticum per Danubium defenderet (m) Ludwico. Effuſa vero ibi est contentio super Principes, Ludwicum videlicet, & Australes: et- enim Ludwicus requirit a Ducibus Auſtrie quatuor civitates muratas ſibi obligari pro pignore pro reſarciendis dampnis ſue militie, ſi que ipſam in bello forsitan contingeret ſuftinere. Igitur Ducibus Austrie Ottone & Alberto hiis verbis minime conſentientibus, Ludwicus cunctis curribus ſuis, honeratis ex providentia Australium cum victualibus, plus victus, quam victor, in terram ſuam cum omni gente ſua ſine preliis eft reverfus. Quo abeunte Albertus & Otto fratres Duces Austrie a Johanne Rege Boemie concordiam quefiverunt, quam divino afflante ſpiritu amicabiliter invenerunt, pridie Nonas Septembris. Hac facta concordia mox letatur Bohemia cum Auſtriæ, diſpargitur militia, & vifitat quisque ſua. Et licet dicti Priucipes bellum campestre non commiſerunt generale, verumtamen monasteriis, & rurensibus in exi- tu, & reditu ipſorum dampna permaxima iutulere, teſtantur de hoc plura monaſteria, que fere ad ultimum exterminium funt deducta. Igitur Johannes Rex Bohemie post tractatum concordie XVII. Kalendas Octobris Pragam veniens statim pecunias multas colligit, cum quibus quibusdam militibus ſtipendia ſua ſolvit. Manſit autem Johannes Rex Prage diebus XIII. in quibus inter alia, que diverſis diverſa intulit gravamina, a monaſterio Aule regie mille ſexcentos florenos extorsit aureos, & ſe redditurum caſtrum Landsperk, quod violenter abſtule- rat , repromiſit. Demum in vigilia beati Wenczeſlay Martyris Johan- nes Rex Boemie Pragam egreſſus Wyennam venit, ubi cum Ducibus Auſtrie per dies octo moratus Karolum Regem Ungarie iterum viſita- vit, nec non apud ipſum, ut concordet cum Ducibus Austrie, labo- ravit. Talis vero ordinatio facta eſt in concordia: ut ad Duces Anſtrie tytulus Karynthie, & ad Johannem filium Regis Bohemie pertinere de- beat Tyrolis dominium Comitie. In diebus illis Johannes Rex Boemie ſub pretextu neceſſitatis extreme quoddam opus multum commenda- bile (l) Hic veroſimiliter deſideratur : fluvium ſcilicet Wltawam. (m) Pro: diſputarɇt, im- pediret.

Strana 494
CHRONICON 494 bile pro ſarcofago, & ornamento ſupulchri beati Wenczeſlay Martyris in caſtro Pragenſi multis laboribus inchoatum, & aptatum intercipit, & tunc temporis impedivit , ipſe namque Johannes Rex ymagines ſanc- torum ex argento artificialiter plurimas iam distinctas, & ad ipſorum effigiem plerumque iam totaliter deductas fimul tollit, & ſuis credito- ribus obligavit; (n) erat autem pondus huius pecunie marce pragen- ſes quingente. De hiis Karolus iuvenis ducentas marcas de ſuo fiſco contulit, partem reliquam tota Dyocesis Pragenſis ſub forma questi- onaria conportavit. Qualiter Johannes Rex Boemie Pruſsiam ſecunda vice ivierit, & de pluribus aliis Capitulum XIIII. annus Domini Milleſimus tricenteſimus triceſimus ſeptimus de Johanne. Anno Domini M. CCC. XXXVII. in die Innocentum Johannes Rex Boemie mitigata cum Ducibus Auſtrie dampnoſa diſcordia de Pra- ga cum Karolo ſuo primogenito exiens Wratiſlaviam veniens, ubi pecunia non modica a populo graviter extorta, & copioſa Principum ac nobilium multitudine de diverſis partibus congregata cum directione Fratrum Cruciferorum de domo Teutunica in Pruſſiam proceſſit contra Lyttwanos viriliter pugnaturus, & quia hyemis lenitas non permifit glacies in locis paludoſis & aquoſis, que ibi habundant, fieri, ut per glacies velut per pontes Chriftianus exercitus contra hoftes Chriſti tran- firet, & eos in fuis terminis aptius & acrius inpugnaret, igitur omnes Chriſtiani fruſtrati ſpe belli, ex aeris qualitate, non magna ibidem adepta utilitate, redire ad propria cogebantur. Ille autem predictus Chriſtianus exercitus ne nichil omnino in paganorum partibus feciſſe videretur, Henricus Dux Bavarie gener Johannis Regis Boemie cum aliorum Principum adminiculo fortalitium in terminis Lytwanorum foſ- satis & edificiis bene munitum potenter construxit, in quo milites & auda- (n) Non igitur Joannes duodecim Apoſtolorum imagines ex ipſo ſepulchro S. Wen- ceſlai ſuſtulit, ut pasſim recentiores noſtri cum Hagecio ad ftruunt. In eum finem autem a Joanne hæe ablata fuere , ut proſequi poſſet bellum ad perdo- mandos Pruſſes ethnicos, contra quos paulo poſtea expeditionem ſuſcepit, ut mox videbitur.

Strana 495
AULÆ REGIE. 495 audaces viros strenuos ad duos annos iam preparatis neceſſariis collo- cavit, ut Lytwanos frequenter inpugnent & infestent, & futuro tem- pore Chriſtianis venientibus preparent aditum tutiorem. Hiis peractis Johannes rex Boemie cum Karolo ſuo primogenito & cum pluribus Comitibus & Militibus, ac aliis nobilibus de Pruſſia rediens in die beati Amhroſii epiſcopi Pragam venit, quem Heinricus Dux Bauarie predictus in Pragam est in Aſcensione Domini ſubſecutus, & abhine in Bavariam est reverſus. Sub iftius temporis curriculo Jo- hannes Rex Bohemie ſe ſentiens in ſuis oculis, quos nunquam acutos habuerat, plerumque deficere, medicorum cepit auxilium pro acuendo viſu in oculis advocare , quorum unus Gallicus in praxi illa deficiens ex mandato Johannis Regis Boemie in Wratiſlawia in flumine (o) Ode ram , ſacco impoſitus, est projectus, quo extincto alter paganus de Arabia veniens vocatus per ipſum Regem in Praga, multo illato Regi martyrio, cum verbo tamen conſolatorio Johannem Regem in dextro oculo penitus excecavit. Idem paganus, quia non ſolum Regem ve- rum etiam multos per ſuam cyrurgiam deceperat, extinctus quidem fuiſset, si veniendi, & recedendi eidem securitas per Regem promiſsa certitudinaliter non fuiſſet. Hoc anno XIII. Kalendas Martii fuit ecclypſis lune. Eodem anno V. Kalendas Martii Beatrix Regina ſe- cunda Johannis Regis Conjunx peperit Prage filium ſuum primoge- nitum, qui puer tertio decimo die nativitatis ſue in caſtro Pragenſi per Pragenſem epiſcopum baptiſatur, nomen obtinuit in baptiſmate Wences- laus. In nativitate huius pueri non multi gaudebant, quia ipſum pro- ceſſiſſe non de stirpe Bohemica afſerebant, Rex vero pro hoc filio pluri- mum eſt gaviſus. Eodem anno Dominus Ortwinus quintus III. Idus Maii abbas in Scedlicz quarto anno ſui regiminis moritur, pro quo do- minus Nycolaus cuſtos Scedlicenſis eccleſie, qui tunc in Romana erat Curia abſèns, eligitur, qui in die beati Dyonifii Martyris de Curia ret vertitur, & reverenter ſuſceptus, omnibus, que ad abbatie spectan- officium, inveſtitur. (p) Capitulum. Fodem anno XV. Kalendas Iunii Beatrix Regina in cafiro Pragenſt ab Johanne eiusdem eccleſie epiſcopo die Dominico non cum tanta ſolem- (o) Corrige: flumen. (p) Exhis, ſuperioribusque multum illustratur historia Sedlicen ſis, ſeriesque Abbatum hujus monaſterii.

Strana 496
496 CHRONICON ſolempnitate celebri, quantam nos alias priori tempore vidimus, in hu- iusmodi coronationibus fieri, corona regni Bohemie coronatur, Johanne Rege sine corona, & absque regalibus induuiis afsiftente; ſubſequitur poſt hoc officium apud Fratres Minores Prage convivium ſumptibus moderatum. Hec itaque Regina Beatrix XIIII. coronationis die ſue adepta titulum coronate Regine Boemie cum parva comitiva exiit Pra- gam & in Lucelburgenſem directe progreditur Comitiam, primogenito tamen ſuo Weuczeſlao in Praga ſub nutricis cuſtodia derelicto. In huius Regine receſſu plus omnis letatur populus, quam adventu. Omnes enim regni Bohemie incole plus optant Blance Marchioniſſe proſpera, quam Regine. Blanca quidem Marchioniſa, cum Beatrix Regina in Lucelburk procederet, procedit in Moraviam, in castro Brun- ne habitans iuſſu Regis. Predictis omnibus Karolus Marchio non inter- fuit, ſed videns faciem patris erga ſe non eſſe claram ut heri, & nu- dius tertius, de Praga menſe lunio receſſerat, fratremque ſuum Johan- nem Ducem Karinthie aliosque Principes ſuos consanquineos, ut tem- pus redimeret, viſitabat, & quia nichil penitus de pecunia, prohibente patre, de regno percepit Boemie, ſolo fine re tytulo fretus Marchio- natus Moravie, (q) cogitur a Venetis & aliis civitatibus Lombardie sti- pendia militaria recipere, & fibi ſueque familie ex hoc de neceſſitatibus providere. Licet paterna promotione caruerit, tamen ab alienis mu- nera tam temporalis, quam ſpiritualis benedictionis copioſe obtinuit in tantum , quod omnis , qui eum noſcit, uatio benedicit, & adhuc, quot degit in partibus alienis, exſpectans fortune tempora melioris. Capitulum aliud. Eodem anno menſe Iulio ſtella Cometa notabilis in Septemtriona- li plaga prope polum Articum apparuit, que plus quam per menſem diverſum motum verſus Austriam, & Occidentem habens michi, & aliis &q) Huc pertinent illa, quæ Carolus IV. in vita ſua ſcribit apud Freherum p. 95. malevolorum quorumque Procerum conſilio a patre Joanne ſibi ablata fuiſſe omnia caſtra. & adminiſtrationem in Bohemia, & in Marchionatu Moraviæ, fibi- que remanſiſſe ſolum titulum Marchio Moraviæ ſine re. Ut proinde doctifſimus Pelzelius minus recte hæc annis duobus præverterit, annoque jam 1335. illigave- rit, quod cum expeditionibus bellicis Caroli juſſu patris atque cum co ſuſceptis pugnat.

Strana 497
AULÆ REGIÆ. aliis viſa fuit, quam stellam preceſserat caliditas, & ficcitas destruens fere omnes herbas; ſubſequitur quoque bladi, & vini inopia ſed co- pia cariſtie locis multis. 497 Aliud. Eodem tempore Philippus Rex Francie certis intimavit litteris, & nuncciis Johanni Regi Boemie, quod bellum haberet adverſus Re- gem Anglie, ſuper hoc aſſeruit de ipſius Regis preſentia ſe pluri- mum indigere, quo audito ſtatim Johannes Rex postpositis omnibus aliis arduis negotiis regnum Boemie Bertholdo dicto de Lyppa Wysse- gradenſi Prepoſito commiſit, & ipſemet ſeptimus latenter in die bea- ti Kiliani noctis tempore de Praga nemine opinante exiit, portam civitatis mox poſt ſe claudi iterum precipit, & sic festinando in Fran- kenfurt die quarta poſt eius exitum pervenit, ibique colloquio mutuo cum Ludwico Bavaro tribus diebus habito, ad Philippum Regem Fran- cie pervenit, &, ut dicitur, cum isto Rege Francie contra Regem Anglie pugnaturus. Pretacta Regum famoſa diſcordia iam commovit in Almania plura loca, fiquidem Ludwicus Bavarus cum omni ſua poſſibilitate auxilium proponit afferre, Principes vero plures alii aſfifte- re alteri volunt parti, iſtud experimento didici cum hoc anno in Her- bipoli in via Generalis Capitoli cum tredecim eſſem abbatibus consti- tutus : miſit enim Ludwicus Bauarus nobis Litteram in hec verba. Littera Imperatoris „Ludwicus Dei gratia Romanorum Imperator ſemper Auguftus „Religioſis Viris dilectis ſuis de Ebra, ceterisque ſuis coabbatibus de „Almania in via Generalis Capitoli conſtitutis gratiam ſuam & omne „bonum Ex relatione veridica perſonarum fide dignarum ſumus ple- „nius informati quod Philippus de Valeſio, qui ſe Regem Francie aſ- „ſerit, & fui complices omnes cuiuscunque conditionis homines, de „Almania ad partes ſui dominii venientes, occupat, & moleſtat, in non „modicam noſtri & ſacri Imperii contumeliam, & contemptum. Cu- „pientes igitur vobis de imminenti periculo precavere, mandamus vo- „bis diſtrictius, & preciſe, qu tenus ab arrep o itinere retrocedentes „ad propria, ſtatim, viſis preſentibus, redeatis, ficut noſtram grati- „am conſervare, & pericula perſonarum, ac rerum vestrarum vo- Rrr Tom. V. Monum. „luc-

Strana 498
CHRONICON 498 „lueritis evitare. Datum in Sluſingen regni noſtri anno XXIII. „Imperii vero decimo ſub noſtre Majeſtatis tergotenus appoſito „ſigillo. Huius Littere terrore percuſſi, intermiſimus ceptum iter, & vi- dimus ubique in Franconia, & alias gentem conſurgere contra gen- tem. Benedictus vero Papa, ut dicitur, duos mifit Cardinales a late- re, ut inter predictos Reges concordiam debeant ordinare. Hiis tem- poribus propter grave, & intollerabile iugum, quod Johannes Rex propter frequentes tallias, & exactiones monasteriis, & civitatibus pre- ſens inpoſuit , & abſens inponere non desistit, Religioſorum ac civium univerſorum status viluit, & fere ad ultimum exterminium iam per- venit. Teſtatur hoc Aula regia, que fere in mille marcis est credito- ribus graviter obligata; ſuper hiis omnibus in manu aliena est heredi- tas monaſterii fere tota. Ergo clamare domus hec vocemque levare -- Cogitur ad Celum, petit, ut Deus hoc grave prelum, - - Quo pre- mitur, pellat, & cuncta nociva repellat, -- Tempora proſpera det, fe- lix quoque ſors in ea ſtet; - - Ut ſic proficiat, ut iugis laus ibi fiat -- Eterno Patri, Chriſto, ſancte quoque matri. - - Hoc tu Virgo pia, Huc fer ſolamen, hoc fac velociter cum ſis patrona Maria, - - amen. De quodam eventu edificatorio, qui accidit Prage in octava beati Andree Apoſtoli. Capitulum XV. Anno Domini Milleſimo trecenteſimo triceſimo ſexto feria ſexta post feſtum beati Viti, ecclesia beati Andree Apostoli totaliter est cre- mata, ita, quod altaria tria, que ibi prius fuerunt, virtute incendii ſunt confracta & violata, ita quod nova reconciliatione, & reconſecra- tione & reformatione una cum totius eccleſie corpore indigebant. Eiusdem incendii tempore Deus creator omnium perpetue memorie conmendandum infigne ibidem miraculum ad ſui gloriam oftendere eſt dignatus, nam ſacroſancta hoſtia Corporis Dominici pro infirmis ſecundum conſuetudinem in feneſtra reſervata in una iacuit pixide & vaſculo ad hoc apto, cui vaſculo panniculi quidam annexi fuerunt pro de-

Strana 499
499 decore: Igitur eccleſia iam igne totaliter conſumpta, eum eadem die homines eeclefiam intrare non poterant, ſed omnes lapides fractos, & fenestram, in qua corpus domini fuit, difsipatam cernerent, frater Ni- colaus de Aula regia monachus ad fenestram accedens, & querere vo- lens , ſi forſan alique reliquie Corporis Dominici & vaſculi apparerent, ut tolleret omnino, quod meſtus quesivit, in parte letus invenit in toto integrum , atque ſalvum. Nam nec in vaſe, nec in pannis ardor ignis aliquis apparebat. Hoc miraculum honorabilis Dominus Petrus abbas Aule regie patronus eiusdem ecclefie audiens devote pixidem ad capellam domus fue deportari fecit, & ibidem in altari reverenter con- ſervari, donec cremata fenestra fieret reformata, ut ibidem sacroſancta hoſtia reportata fidem augeret fidelibus, & ſue potentie, & gratie omnibus petentibus munera largius condonaret. Sic est ſacro fancta hoſtia adoranda. Pane tuo Chrifte cur clam nobis tribuis te? -- Digne rex fortis nos paſcas tempore mortis amen. AULÆ REGIÆ. Capitulum de eodem. Anno Incarnationis Domini M. CCC. XXXVII. undecimo Kalen- das Ianuarii ad procurationem Venerabilis domini Petri abbatis Aule regie Reverendus in chriſto Pater Przibiſlaus epiſcopus Satoranensis ordi- nis Minorum antea Ecclesiam beati Andree Apoſtoli reformatam una cum cimiterio reconciliavit, auctoritate domini Johannis Fragenſis epiſ- copi XXVII. & in ipſa eccleſia eodem die tria altaria, duo ſcilicet re- formata, & tertium per dominum Petrum predictum abbatem ex novo constructum cum ſolempnitate debita conſecravit ad honorem sancte & individue Trinitatis, & glorioſe virginis Marie, omniumque celeſtium Virtutum, Patriarcharum, Prophetarum, Apostolorum, Martyrum, Confeſſorum atque ſanctarum Virginum ac omnium Sanctorum , in qui- bus multorum ſanctorum reliquie, ut patebit inferius, continentur. Titulus vero primi & majoris altaris beato Andree Apoſtolo aſcribitur, & ſecundi altaris ad dexteram collocati beatis Nicolao Pontifici & Bla- ſio epiſcopo & Martyri, tertii vero altaris ad finistram collocati fanctis Virginibus & Martyribus Catherine, Margarete, & Barbare titulus an- notatur. Ut autem huius eccleſie beati Andree conditio, & antiquitas perfectius cognoſcatur, litteram quandam in ipſo altari maiori concre mato tempore conſecrationis per predictum Dominum Przibiſlaum epiſ- Rr r 2 copum

Strana 500
500 CHRONICON copum cum ſigillo epiſcopali & cum capſula reliquiarum inventam & ex- tractam de verbo ad verbum hic ad maiorem memoriam & admiratio- nem duximus inferendam, erat eiusdem littere tenor talis: 1 Tenor Littere. Anno dominice incarnationis milleſimo centeſimo LXV. Indictione XIII. Epacta VI. concurrente vero III. ego Daniel licet indignus Dei tamen gratia Pragenſis XIII. Epiſcopus, anno ordinationis mee XV. menſe VI. die mensis XI. quinto Vdus Octobris regnante glorioſiſſimo & ſereniſſimo Romanorum Imperatore ſemper Auguſto Friderico, temporibus quoque glorioſiſſimi Regis Boemorum Wladiſlai has reli- quias horum ſanctorum in hoc altari propria manu recondidi: de Ligno Domini, de ſepulchro Domini, ſancte Marie Virginis, de veſtimento Domini, ſancti Johannis Baptiste, ſancti Andree Apostoli, ſancti Iacobi Apoſtoli, ſancti Adalberti Martyris, ſancti Thymothei, & Appollinaris, ſancti Gereonis & ſociorum eius, ſancti Cbriſtofori & ſo- ciorum eius, ſancti Benedicti, ſancti Johannis, ſancti Mathei, Vſaac, Criſtini Martyrum, beati Pancratii Martyris, ſancti Wenceſlai Marty- ris, ſancti Clementis Pontificis, & martyris, ſancti Martini epiſcopi & Confeſſoris, ſancti Henrici Confeſſoris , ſancti Mauri Confeſſoris, ſancte Marie Magdalene, ſancte Gerdrudis virginis, undecim millium Virgi- num, ſancte Ludmille & aliorum plurimorum ſanctorum. Titulus vero ſancto Andree annotatur. Iſti & omnes fancti Dei intercedere dignentur pro me peccatore ad Dominum amen. Ego Wiadiſlaus Rex Boemorum eiusdem temporis idem oro, amen. Ego Iuditha Re- gina Bohemorum ejusdem temporis idem oro. Amen. Amen. Petrus dictus abbas de Insula (r) constructor huius ecclesie, idem oro, amen amen. amen. (s) Hec est concluſio littere in altari per dominum Epiſ- çopum invente. Et ſciendum quod ad idem altare ſunt recollocate, & re- (r) Scilicet Ordinis S. Benedicti, ex quo manifeſtum fit hane eccleſiam S. Andreæ cum vieina domo adhue ſæculo duodecimo pertinuiſſe ad monaſterium Inſulanum ſeu Oſtrovienſe. (s) Non ovum ovo eſt ſimilius , atque hæc ſeheda ſepulchra- lis lapidis illi , quam Parte VI. Annalium noſtrorum p. 440. excuſam dedimus, ſcilicet quæ eodem anno à Daniele epiſcopo in præſentia ejusdem Wladiſlai Regis noſtri, & Iudithæ Reginæ exarata fuit.

Strana 501
AULÆ REGIÆ. 501 recondite in ipſius conſecrationis tempore omnes fanctorum reliquie me- morate, que utique cum devotione congrua funt omni tempore a cunctis Chrifti fidelibus venerande & implorande,ut pro nobis, qui in huius mundi pelago fluctuamus, intercedant ad dominum, ut ad por- tum ſalutis eterne valeamus feliciter pervenire, preſtante Domino noſtro Ieſu Chriſto, cui laus eſt & imperium per omnia ſecula ſeculorum amen. Et ſciendum quod dédicatio huius eccleſie annis fingulis dominica proxima diem beati Andree ſubſequente proxime perpetue peragetur, & ego Frater Petrus dictus abbas Aule regie huius eccleſie promotor & patronus ex divina providentia hanc conſcribi procuravi tabulam, eupiens & defiderans, & orans particeps fieri divine miſericordie & bonorum operum, que exhibita fuerint Domino in hoc loco. amen. Anno Domini milleſimo CCC XXXVIII. menſe Februario pre- ſens tabula huic Ecceſie est appenſa ſanctiſſimo in Chriſto patre Domino Domino Benedicto Papa XII. Ordinis Cyſtercienſis ſacroſanctam eccleſiam Romanam regente, ac Venerabili Domino Johanne Epiſcopo Pragenſis Ecclefie preſidente, Pontificatus anno eiusdem Epiſcopi XXXVII. (t) Explicit tertia pars chronice Aule regie & cetera (u) Omnis homo vere. (x) (s) Franciſci poſtrema omnium memoria ex Chronico nostro hausta est de alienato per Joannem Regem Poloniæ regno , tituloque Regis Poloniæ renunciato, cui narra- tioni ille Caput IV. de transpoſitione altaris S. Silveſtri in eccleſia Pragenſi, quæ anno 1336. accidit , Caput V. de magno conflictu Chriſtianorum & paganorum, qui anno 1340. euenit, demum Caput VI. de adventu Tartarorum in Poloniam & de morte Margaretæ filiæ Regis Joannis, quæ in annum 1341. incidere, denique Caput VII. de ruina pontis Pragenſis anno 1342 facta, ſubjungit. (u) Hane notam ab ipſo Petro abbate appoſitam fuiſſe merito dubitamus, ut potius credamus brevem hanc tertiam Partem Chronici ſui proſecuturum fuiſſe, niſi illum mors intercepiſſet. (x) Hæ tres voces minio eodem , quo priorcs ſcriptæ ſunt, eademque linea ſub- nexæ , quibus fortaſſis librarius aliquo leonino verſu finali hoc Chronicon opuſque coronare voluit , quoquo demum autem fato interceptus non abſolvit.

Strana 502
mg OK: PRA INDEX NOMINUM zr RERUM MEMORABILIUM, A. Acharon a Saraceniś capitur 79. Adolphus de Naffau eligitur Rom. Rex 94. 95. ev ain Mifnenfi Marchia vifitat Wences- laus .ex , jubet Fridericum Marchionem Mi- fnie fux renunciare Marchie, expugnat ca ftrum Fridberg 96. cum Wenceslao fcedus a- micitiæ pangit 97. occiditur, ab Alberto Du- ce Auftriz 25. 109. ZEgidius Bituric. epifc, vir doGtiffimus mo- ritur 360. | , Agnes foror Ottocari II, ejus proceflus Ca- nonizationis 427. 428. Soror Wenceslai IT. Duciffa Auftr. vidua Pragam deducitur, ejus filius Joannes 110. ejus laus, moritur 24. all. Pila Wenceslai IT. ex Elifabetha na- feitur 22. 139. 193. defponfatur Ruperto A- dolphi Imp. filio , moritur 97. Alba caftrum Moraviæ obfidetur 335. ec- clelia 388. 7 - Albertus Rex Rom. tuetur Carolum filium Regis Sicilie adverfus Wenceslaum Regem Boh. & Hung. 136. petit a Rege Boh. redi- tus Fodinarum Cuthnenfium, item Egram, Mifnam, Ungatiam, Poloniam, cum exercitu Boemiam intrans. ad Cutlinam caftra metatur [Regem, occiditur a patruo Joanne 109, alter Bar. jus nominis intereft coronationiRegisWenc.121 cum fratreDucatumCarinthiz in feudum acci. pit 487. adverfüs eum: Joannes Rex Boh. ex. peditionem fufcipit 490 concordiam cum Jo- anne Rege init 493. — Mifuenfis epifcopus in» tereft coronationi Regis Wenceslai 120, 126. Albis exundat 337. i : Alexius Clericus Regi Wenceslao commen- datur, eidem perfuadet cognationem cumRo- manis Senatoribus ineundam , 99. clam frau. des adverfüs Wences, molitur , 100, Andreas Rex Hung. eligitur, cum Wen- ces. Rege-Boh. feedera pangit 64. moritur . 134. B. Andree ecclefia conflagrat , confer- . vatur in illa facra hoftia 498. 499. , reftaura- tur, reconfecratur 498. 499. jam olima Daniele. epic. Prag. confcerata 500. appoe nitur monumentum marmoreum nova coníe- crationis 501. Angerbach caftrum 344. : Anime feparatz a corpore clare vident De- | um fententia a Joanne XXII. Papa propu- gnata contra fui temporis Neotericos 478.. Anna filia Wenceslai II. Regis nafcitur 22, 141. 142. metu cum fuis fugam arripit 143.]nubit Henrico Carinthiz Duci 169. cum ma- iterum intrat Bohemiam , filio regnum vin- dicare laborans 174. mortuo filio Rudolpho Fridericum filium fübítituere conatur 177. vaftat Bohemiam , redit 178. præfidia in ci- vitatibus relinquit , occiditur 25. 179. Dux "huftrie violenter fervat dotem Gute 93.94. fraude Wences. Regem ad pacis conditiones cogit 76. ambit Rom, Imperium, ei adver- fatur Rex Boh. 95. excidit illo 96. reconci- liatur Wenceslao 97. ab eo fübditi animis alienantur ib, 98. occidit Adolphum Rom. Y rito ele&o Rege Boh. fugit 174. 265. odit …- fororem fuam Elifabetham 191. 199. 2016 oppugnantibus Pragam opem & auxilium pre- Hat 243; moritur 18 t. Pilia Joannis Regis 338, abducitur Luceburgum. 451. Traditur. nup- rui Ottoni Duci Auftr. 435. Arnoldus epilt. Bamberg. conftituitur a Rege Wenc. regni Adnniniftrator 69. | Auguftiniani Eremite fundantur Prage ali. ter Wilhelmite app>llati 553. - a Aula Regia monafterium Ord. Ciftere. co- : lo- occiditue ' 

Strana 503
lonia illius petitur Sedlicio a Wenc. Rege Henrici VII. Imp. ei archiepiſcopatum Hen- ricus frater a Papa impetrat 282. 283. viciſ- 86. 90. fundatur 23. 25. nomina primorum incolarum 87. primus Abbas Conradus, fun- ſim is pro fratre laborat, ut Imperialem digni- dis & redditibus annuis donatur 88. impeti- tatem obtineat ib. auxilio venit nepoti Joan- tur a Tobia epiſe. Prag. 89. adaptatur mo- ni Regi Boh. 345. 346. item Ludovico Bava- nachis habitatio ib. eccleſiæ fundamentalem ro 347. in novo eligendo Rege Rom. ſuffra- lapidem jacit Wenc. Rex, eodem die ducen- gio ſuo in Joannem Regem Boh. inclinat 337. tos quadraginta nobiles cingit baltheo milita- eligit Ludovicum Bavarum 339. ejus auxilium ri 126. habitacula ſibi hic præparat Wences- invocat Joannes Rex 345. eidem fert 396. ca- laus regno valedicturus 147. 148. Crucem pitur fraude 425. liberatur a Rege Joanne , pretioſam abhine in Polonicam expeditionem poſtulatur in Archiepiſe. Moguntinum , utram- ſecum accipit 172. ejus corpus hic ſepelitur que cathedram ſervat 426. Henrico DuciBav. 158. multa damna ei infert Carinthiæ Dux auxilia fert 459. ejus excuſatio de tribus re- 252. Bavarieus miles aliique 254. Henrico de tentis epiſcopatibus 474. Lippa oppignorantur ditiones, diripiuntur ib. Baptiſmus in eo jam antiquiſſimis tempo- 256. Crucem ſuam pretioſam redimere eo- ribus Sanctorum nomina dari ſolita 35. Bar Comes de.. ei deſponſatur Guta filia Jo- gitur, Landscrona vi illi eripitur, reduni- tur 172. Ab hoſte pecuniis emungitur, ſacra annis Regis 408. Bavarus de ..Strakonitz infeſtus Rudolpho vaſa vendere cogitur 256. 257. ei exitium Boh. Regi ſe ſubmittere cogitur 175. Abbas minatur Hanfenstein ib. 258. ad eam ex Mo- Brewnovienſis Henrico Duci Carinthiæ in abſen- ravia defertur ſacra cruentata hoſtia 281. peſ- ſimus ejus ſtatus 363. Joannes Rex ei eri- tia coronæ Regiæ impoſuit infulam ſuam, ve- pit poſſeſſiones 372. recipit Landsberg 398. xatur ab eo 208. Wenceslai III. corpus Olomucio hue transfer- Beatrix mater Henrici VII. Imp. nata Co- tur 409. ejus ditiones vexantur , eripiuntur, mitiſſa Holandiæ nubit Henrico de Luceburg taxantur 410. 460. 491. 493. 498. testamen- 282. a latere Eliſabethæ reginæ Boh. 224. to Eliſabethæ reginæ novas ditiones accipit. 230. in Italiam proficiſcitur 275. Regina Gal- liarum coronatur 407. Soror Joannis Regis 460. conſumatur aquæ ductus , reſtituuntur Boh. Pragam evocatur 308. expetitur ſponſa ditiones 463. monaſterii ſitus , hiſtoria 17. ejus primi Abbates 29. Monachorum pietas Regi Hung. coronatur 368. moritur 377. Fi- lia Ducis Bourboniæ nubit Joanni Regi Boh. 412. 413. &c. Liber Secretorum MS. ho- die amiſſus 415. Chronicon diu quæfitum I- 486. venit Pragam 489. primogenitus Wen- glaviæ nuperrime inventum 3. ejusdem Co- ceslaus ex ea natus , coronatur 495. 496. Bechin Tobias de.. MareſcallusRegni Boh. dicis deſcriptio 4. 5.6. 10. ad morientem Wenceslaum Regem evocatur Auſtria cis Danubiana in dotem data a Ru- 149. adhæret Friderico Duci Auftr. 177. oc- dolpho Duce Auſtr. Gutæ filiæ 93. Wences- laum ſibi Ducem expoſeit 97. vaſtatur a Jo- ciditur in palatio epiſcopi Prag. 178. Swin- ko & Tobias junior adhærent Eliſabethæ Reg. anne Rege 490. in ea præſidia Bohemica re- linquuntur 491. reſtituit privilegia ſibi olim 357. Beghardi ſectarii excommunicantur 367. a Regibus Boh. data 388. tuentur partes mendicantium religioſorum Auſtriaci cum Bohemis vario eventu bel- lum gerunt , tranſigunt , Joanni Regi Frideri- 470. Beginæ ſectariæ excommunicantur 367. ci Rom. Regis filiam deputant. 458. tuentur partes mendicantium 470. Belæ Hung. Regi reconciliatur Ottocarus 27. B. Baldevinus Trevir. Archiepiſcopus frater Be-

Strana 504
EINES QUO ASS Benedictus XII. fit Papa , ejus brevis bio-[: graphia 479. 480. exhortationem facit Car- dinalibus i4. 482. item epifcopis, Praelatis & Generalibus Ordinum, prohibet de quzftio- nibus quibusdam "Theologicis difputari 481. 483. quasque utiliffimas conftitutiones fancit 482. 483. pacem inter Franciæ & Anglix Reges conciliare ftudet 499. Berca de Duba praecipuus Elifabethz Regi- nz adverfarius 357. S. Bernardi habitationis. & tumuli deferip- tio 473. "Bernardus Dux Silefiz füppetias fert Ludo- vico Bavaro 385. Prapofirus Mifuenfis confilia- zius Wenceslai Regis, po(tea epifcopus Mif- nenfis , fundator Parthenonis Stelle Marie ord. Cifterc. 77. con(ulitur de eligendo mo- nafterio Auleregenfi $r. $2. mittitur nomine Regis Wenc. ad eligendum Rom. Imp. 95. ele Senys confeffarius Henrici VII. Imp. fumen- ti facram Euchariftiam dicitur toxicum mi. fcuiffe vino 299. "= Beringerus Elifabethæ Reginæ Capellanus fraude circumvenit cuftodes urbis Prag. 261, tradit urbem per fignum campanz in. Teyn ib. 262. Betholdus deGepzenftein ordinis Templa- riorum familiaris & confiliarius WenceslaiRe- „818 77» | Betow caftrum occupatur a Duce Auftriz 26. Bewchil Franc. Scriba Aulæ Regiæ 6. Bezdiez hic fervatus puer Rex Wenceslaus 39. illud Potho de Duba detinet 163. Blanca Caroli IV. Rom. Imp. prima e^njux ex Francih venit Pragam unico Gallico fermo- né loquitur 468. ejus fervitia remittuntur, Bo- hemica accipit 469. germanicam linguam ad- difcit iP. adeft nuptiis filix Joannis Regis 485. parit filiam Margaretham 488. obviam it E. gram conjugi Joannis Regis , eumque ea per. petuo mor.tur 490. multum amata a populo, Brun moratur 496. Codicis Chronici gis Wences. 121, Dux Monfterbergenfis. ad- verfus eum Joannes Rex expeditionem. (üfci- pit, ab eo captivos nobiles redimere cogi- tur 487. 207 Boldensleve Gulielmus librum fuum mittit ad Petrum Abbatem Aulzregiz 14. Boleslaus Dux Wratislavienfis refiznat Du. catum Oppaviz Joanni Regi 270. conftituitue admini(trator regni Boh. 381. Lux Srigenfs odio habet fratres (uos Wratislaum & Wl. dislaum 416. 417. Lignicium a Joanne Rege in feudum recipit 436. C Bonifacius VII. fir Papa, Celeftinum ane tecefTorem cuftodiri facit 107. ejus proce(lus contra Regem Franciæ #6. 208. 209, Wen. ceslao coronando benedi@ionem impertit 119, Hangaris mittit, Carolum Regis Sicilix filium 136. : Borzivoyus primus Chriftianus Dux Boh. baptizatur 24, 27. Botenftein. trucidatur, creditus: interfectog Wenceslai IH. 141. E Bothon Bertrandus de . , nepos Clementis V. fec..ionem polt ejus mortem concitat 326. | ( Brandeburgentis Marchia mafculo hzrede deftituta turbatur 376. Filio a Ludovico Irhpa traditur 389. vaftatur a Rege Poloniz 407. Brandeiz Ulricus de . . potens regulus 254. | : . Briczko Dux Glogov. a RegeJoanne Glo- goviam in feudum accipit 45 3. Brixia oppugnatur ab Henr. VII. 295, gras U plentur, ture tiam illiusobtinet 291. Foflata im res dejicuntur 292.293. Bolco Silefie Dux intereft coronationi Re« l Prung Rex Joannes cum omni folemnitate : excipitur 271. Blanca hic degit 496. Brunek Heinr. Joanni Regi adducit auxilia. 259. , .. Budweis civitas ol-fidetur 364. occiditur 407. Durgleis caftrum. hic. cuftodirur. Henricus Bohemie Duces ethnici & Chriftiani item|Cancellr;us 366. obligatum Carolus iV, ra. Reges & Reginz usque ad Carolum IV, 20» - 27. luit 466. . C. Burghardus Archiepifc. Magdeburg- a fuis 

Strana 505
citum movet, infe&is: rebus redeunt, 398. pater ab eo alieno fit animo, non intereft | n coronationi novercz fuz; apud exteros ft; pen" Califienfis Dux Pol. fe coronari. facit , oc-|dia militaria meretur 496. coronatur 354- ciditur 101. Carolus Rex Francie matrimenio jungitur Canis de Verona Ludovicum Bavarum ad Joannis Regis forori Marie 383. donat Eli(a- Italiam invitat 418. vincitur a Carolo juvene bethe Regine partem S. Spinez coronz 409, Joannis Regis filio 462. a Joanne Rege463. |moritur 423. Rex Hungarie , Sicilie regis fi- Cardinalium literz ad Ordinem Cilterc. de'lius mittitur a Papa Hungaris pro Rege 136. C. Schifinate antipap:z creati 325. 326. Carinthiam emit Ottocarus II. 32. Joanni Regi in auxilium venit 305. petit u- nam fororum.Joannis in matrimonium 367. Carinthii militis infolentia in Boh. 203. Deligitur Junior Beatrix 368. partes fufeipit 204. 244. 243. | | Regis Polonie 417. affiftit Ottoni Duci Auftr, Cariftia magna 273. 387. . , |424. cum Joanne Rege colloquium babet 388. | Carolus IV, Rom. Imp. filius Joannis Regis|451.453.491. 493. nunciat per epiftolam ex Elifabetha nafcitur, à Moguntino Archi-|Elifabethæ Regine filii (ui mortem 429. ad- epifcopo bapfizatur nomen Wenceslai in bap-|ver(us Joannem Kegem concitatur , fugit 455. tifmo accipit, in caftrum Bürglitz deducitur|456, in ejus prefentia vendit Joannes Rex educandus 346. a matre Cubitum aflumitur|regnum Polonie 488. 489. cum eo fedus a- 357. miuitur in Franciam, ubi nomen Ca-e|micitie init roli accipit 465. defponfatur cam Blanca ío-|neratur 442. rore Regis Francie 389. intereft coronationi Regis-Franciæ fpon(e fuz fratris 423. apud eum oppreffi cives. Jaurinenfes | patrocinium querunt 436. Gerlitz civitatem abfens patri vindicat 437. el pater civitates Lombardi 'commuttit 450. ci arctato füceurrere | feltinat peter, triumphum reportat a Cane Veronenfi & ejus federatis 461. 462. baltheo militar] .ein&tus ftrenue certat 762. cum patre Joan- nevi&oriofüs 463, redit ex Lombardia qua- druplicis linguæ gnarus, invenit defolatum regnum Boh. 465, regalia =dificia in caftro Prag. rétaurat, a patre nominatur Marchio Moraviz 466. ejus cohjux ex Francia Pragam venit 468. Sororis faz nuptiis Znoyme ecle- braris de rebus neceflariis profpicit 485. mit- titur a patre cum exercitu contra: Monfter- berg. Ducem, minus felix in hac expeditio- ne 487. Margaritha filia ei. nafcitur 488. no. mine patris fe in Ducatum Wratislav. immit- tit, cum patre ad Regem Hung. proficifeitur] 436.491. a ficario graviter vul- Cafimirus Dux Cracovie filius Loketkonis ei Joannes Rex Regnum Pol. vendit, Pragam adducitur, ejus filia defpon(atur nepoti Jo- annis Regis 489. colloquium habet cum Jo- anne Rege 491. Caftello Diterus de , . adducit Joanni Re- gi auxilia 259. comitatur eum in Moraviam 270 deferit Moraviam 342. Chriftianus Abbas Succeflor Petriin Aula Regia 14. Chrudim in pignus datur Elifabethe Regi. ne 176. predidia hic relinquit Albertus Rex Rom. 178. conditionibus dimittuntur 179. Ciftercienfis Ordinis Capitulo miffze litere Cardinalium de Papa Scehifmatico 325.326. Cladrubienfi monafterio donatur Zbraslav 83. duo abhine terve monachi locum poffi- dent, cedunt eum epifcopo Prag. $4. hic mo- nafterimm. prius. ftrui cogitatum 85. hujus monaiteriii Chronicon vetus amiflfüm 84. Clara Valli defcriptio ocularis ab ipfo Pe» ib. 1n Carinthiam. mittitur. ad. eam. vindican |tro Abbate 473. dam fratri Joanni 490. pro ftatuis argenteis Clemens V, Papa, Henricum VII, invitat fepalchri S. Wenceslai ducentas marcas con-|cd coronationem Romam 195. 234. 285. per fert 424. cum patre adveríus Lituanos exer- [Bullam praferibit Cardinalibus ritum ejus co» Tom, VF. Montre Sss SY ro- 

Strana 506
2 ronandi 300. 301. Ad eum epiſtola Regis Franciæ , Roberti Siciliæ Regis patrocinium ſuſcipit 313. 314. 315. excuſat ſe , cur ipſe Henricum coronare haud poſſit 302. Cru- ciatam indicit , ordinem Templariorum abo- let 324. 327. ejus mors , geſtorum memo- ria 324. ſub ejus mortem exorta ſeditio 326. S. Clementis Pragæ eacleſia hic ſepultus Joannes filius Wencesl. II. 24. celebrantur isthie Comitia nobilitatis 357. 358. Cœleſtinus Papa ex humilitate renunciat Papatui 106. ejus vitæ integritas, canonizatur 107. Colinii pons rumpitur 86. oppugnatur 178. a Joanne Rege obſidetur,eum non admittit 260. Cometa 345. 496. Conradus Abbas Aulæ regiæ prius Sedlec. monaſterii Prior , aſſumitur a Rege Wenc. ad exquirendum ordini Ciſtercienſi monaſterium 80. eligitur primus Abbas Aulæ regiæ 88. ad Generale Capitulum diſcedit 92. reducit A- gnetem ſororem Regis Wences. 110. ei ſom- nium ſuum Rex aperit 112. a Papa ordinatur, ut Regem Reginamque ante coronationem ab omni interdicto abſolvat 119. adest fundamen- talis lapidis impoſitioni 126. a Gutta regina conſtituitur teſtamenti ejus executor 128. aſ- ſiſtit morienti Regi Wenceslao 147. ejusdem teſtamenti executor 149. ejus loco pauperum pedes lavat 151. extreme ungit Regem I53. eidem exequias parat 155. 158. peracceptus Wenceslao III. I68. eum corripit 170. Ru- dolpho Regi itidem gratus, eum ſepelit I76. conſolatur Eliſabetham filiam Regis Wencesl. II. 190. nomine nobilitatis Boemæ calami- tioſum ſtatum Boh. ſub Henrico Carinthio Henrico Imper. queritur 192. eidem prædic- tam Eliſabetham commendat 194. ad Gene- rale Capitulum proficiſcitur 195. promitti- tur illi ab Imp. Eliſabethæ patrocinium 194. 195. de avertendis regni calamitatibus ſolli- citus 206. ei malum minatur Henr. Carin- thius 207. Legatus ad Imp. mittitur cum plu- ribus, præit verba 209, 210. pro Eliſabethal perorat 211: 214. nunciatur illi adventus E- liſabethæ ſponſæ Joannis , ei occurrit 220. 221. conſolatur Imperatricem 238. inſidiæ illi ſtruuntur 257. ejus depoſitionem meditatur Henr Carinthius 164. evadit ejus manum 2(5. Legatus ad Mogunt. Archiepiſe. 277. cum Re- gina Eliſabetha in Moravia 281. apud Impera- tricem 287. ad eum epiſtola Tridentini epi- ſcopi 294. item Henrici Imp. 297. 298. re- nunciat Abbatiæ 350. recedit a tumultibus Aulæ 371. moritur, ejus laus 432. Conradus fit epiſcopus Olomue. 350. præ- cipuus Eliſabethæ Reginæ conſiliarius 357. Coronæ Sanctæ monaſterium fundatur ab Ottocaro 31. Corbaria Petrus de . . Papa Schiſmaticus nomine Nicolai V. 422. pœnitens ſe Joanni Papæ ſubmittit 448. Cracovienſis nobilitas Wenceslaum II. ſibi Regem eligit 78. 101. læta eum excipit 92. Cremonam obſidet Henricus VII. 289. ca- pitur 290. 292. Cruciata indicta a Clemente V. in terram ſanctam 324. Crucigerorum cum ſtella hoſpitale Pragæ ad pontem munitur 202. Teutonici Treugas faciunt cum Lithuanis 407. Cruſſina Heimannus fautor Henrici Carin- thii 178. Crux triplex in cœlo ab ipſo authore li- bri viſa 287. Cubitum caſtrum reginæ Eliſabethæ oppu- gnatur 363. 370. obligatum vindicat Carolus IV. 466. Cunegunda nubit Ottocaro II. venit in Bo- hemiam 34. mater trium filiorum & duarum filiarum 35. ex caſtro Bezdiez recedit relicto filio Wences. 39. in Moravia moratur 49. in viduæ amores infinuat ſe Zaviſſius 49. ex eo filium ſuſcipit ib. a filio Rege benigne ſuſci- pitur 50. Zaviſſio deſponſatur 51. moritur 53. Abbatiſſa ad S. Georgium ſoror Ottocari Regis moritur 382. Cuthna Cuthnenſes vide Kuthna. D.

Strana 507
D. ‘Datylicz caftellum Wiffegradenfis Præpo- fituræ expugnatur 360. Denarii parvi Joannis Regis omnibus exofi 416. Divionis caftri, in quo S. Bernardus natus defcriptio 472. Dobrufehka Joannes de, . adhzret Elia bethæ Regine 357. | Dominicane fundantur in Ugezd 44r. a- moventur, in earum locum fübftitàuntur Mo- niales Cifterc. 442. Drahaufs cattrum evertitur 273. Duba Henricus de .. conftituitur in Polo- nia Prorex 133. Heimnanuus ad morientem Wenc. Regem vocatur 149. cripitAulæRcgiæ Landscronam 172. ejus filius capitur 182. Aula Regia illi mille marcas dare cogitur 253. Petbo detinet regium ceftrum Bezdicz 363. Hinco adminiftrationem regni obtinet 418. ejus filius fit cpi(e, Olomuc. 420. Durandus de Firmitate Procur. Gen. ord. Cifterc, ad Petrum Abbatem Aulz Regie fcri- Bit 479. 0C E. Eberhardus Brandeburg. epi(topus ab Ot. tone Longo in Boh. adducitur, eidemque vices fuas hic committit 39. Eboracenfe Ord. Cifterz. mona(terium , ift. hic Abbates Bohem:æ præftalantar Elifabetham ‘fponfam Joannis Regis 225. Ecelypfis (olis 381. 442- 457. 463. Lune 421.449. 495. Egra in dotem ceslao IŁ 65. rus, | | i Elifabetha filia Wencesl. IT.conjax Joannis Regis nafcitur 23. munifica in Wald(aflenfe monafterium 19. multum dolet HenricumCa- rinthium in ele&ione regia preteritum 174. 189 regnum peflumdarj lamentstur | X8g. 189. queritur Conrado. Abbati Aulæ Regiæ data.a Rudolpho Imp. Wen- am repeut Ludovicus Baya-! 9952 .— 190. ejus laus 193. commendatur Imperato- ri, eidem promittitur regius titulus 194. ei. adherere occipiunt Barones Boh. .196. 197. de Imperatoris filio eidem defponfande. cogi- tatur 197, 207. cam foror Anna odit, perfe. quitur, 199. egeftate premitur, magnifica in fuo-' veftitu manibus fuis parato 200. ejus pietas ib, (truuntur illi infidie , per(onata fu- git. Nymburgum 2c1. Pragam redit 205. Le-: gati Bohemi filium. Joannem fponfiüm.Imp. Henrici: pro ea depofcunt 213, cidem .con- ceditur 21:. paratur ei nuptialis. ornatus, e- greditur Praga ad Imp. 217. 218. occurrunt illi Abbates 221. excipitur a fratre Impcrato- ris, Spiram deducitur 222. eidem ab Imp. (olemnis comitatus obviam mittitur 223. fo- lemni convivio excipitur 224. nuptias cele- brat Spirz cum Joanne filio Imp. 25. 227. 228. 230. 231. In Columbinam ab Imp. una affumitur 237. cum fummo dolore.in Bohe- miam dimittitur 259. coronatur 296. primam filiam. Margarethatn parit 275. cum Mogun- üno Archiep. redit Pragam 277. , Gutam fi- liam parit 278. impetrat im Moravia facram cruentsram hoftiam 281. ad Ludov. Rom. Re- gem mittitur 342. parit filium Wenceslaum, dein Carolum di&um 346. adminiftrat Bohe- miam 348.356. ejus amici & adverfarii 357. cum prolibus ad. caftrum Cubitum concedit ib. Fruflra apud eam Henr. de Lippa gra- tiam quzrit, 358. maritum fuum in Bohemiam revocat 7b, cum. eo Pragam recedit 359. .fe- quitur cum in Moraviam 361. redit cum eo Pragam 3452.. ad proles fuas Cubitum conce- dit 363. cum marito .Egram tranfit 364. inter eam & maritam (eminantur di(cordie, eidem caftrum. Cubitente cxtradit 369. 370. Pra- genfibus civibus |. fe. feederat 373. pacifcitar cum marito 37;. Lilium Joannem Henricum parit 3&2. comitatur filiam in. Davariam ite- rüm a marito diffentiens 384. uno partu ge- mellas edit 388. multam afflicta iri. fuo Bava- rico exilio 389. 390. redit in Bobemiam cane tra&tis pluribus: debitis 397. donat Aule Re. gie: ecelefiam in Richwann 400. transfert fra. tris fui corpus Olomucio ad Aulam Reg, 409, ace 

Strana 508
accipit ſaeræ ſpineæ coronæ partem aliasque reliquias , quas pretioſe adornat ib. 418. de- ducit filiam Margaretham in Tuſt 421. pro canonizatione Ven. Agnetis apud Papam in- tercedit 427. Rex Hung. per epiſtolam ei filii ſui mortem nunciat 429. quatuor molendina jubet deſtrui 430. in Aula Regia magnificam baſilicam conſtruit 430. Fundat Virgines Do- minicanas 441. amovet, in earum locum ſub- ſtituit Ciſtercienſes moniales ib. 442. mori- tur in Wiſſegrad , ejus laus , lamenta ſuper morte, epitaphium 443. 444. in Aula Regia ſepulta 446. teſtamento plures ditiones Aulæ Regiæ tranſcripſit 449. Elizabeth filia Przemysli Regis Polonorum Wenceslai II. conjux ſecunda prius Reyczka, dein de Grecz dicta 139. deſtinatur Wences- lao 131. 132. eidem nubit, Griſſinæ educanda committitur 137. 138. parit filiam Agnetem 139. Rex maritus ei 20. millia marcarum teſtamento legat 150. nubit Rudolpho Boh. Regi, qui moriens ei alia 20 millia marca- rum legavit, in quarum pignus tres dotales Reginarum civitates accepit 176. favet Alber- to Rom. Regi, pedeſtris Praga cum prole fu- git 178. multum addicta Henrico de Lippa 344. 370. ejus dotales civitates expugnantur ib. filiam ſuam nuptui tradit Duci Swidnicen- ſi, eique Greczium reſignat 351. multum accepta Regi Joanni 384. Brunæ fundat Mo- niales Ciſtere. Ordinis 389. dolet de morte Henrici Lippæi 438. moritur , | Brunæ ſepeli- tur 488. Elizabetha Wenceslai III. Regis conjux vi- de Viola. Filia Joannis Regis 388. moritur in Camb ubi nata 396. Filia naturalis Ottocari II. nupta Wikardo de Polna I64. Enicho epiſcopus Friſing. intereſt corona- tioni Wene. Regis 121. 128. F. 909 Fertilitas 377. Florentia obſidetur ab Henrico VII. 296. 297. liberatur 298. S. Franciſci Eccleſia Pragæ, hie ſepulta Agnes filia Ottocari Duciſſa Auſtriæ 24. item Chunegunda ejusdem uxor 50. Denique A- gnes ſoror Wenceslai Regis 11I. Franciſeus Canonieus Pragenſis author Chro- nici Pragenſis exſcripſit potiſſimum Chroni- con Aulæ Regiæ 2. 7. 8.471. Friczko de Gallis civis Prag. interfuit Hen- rici VII. expeditioni Italix 297. Fridericus Dux Auſtriæ dein Romanorum Rex: eum demortuo fratri Rudolpho Boh. Regi ſubstituere pater meditatur 177. patrem cum exereitu ſequitur , excipit Eliſabetham Reginam 178. ei ſuffragium dat Colonienſis Archiepiſcopus in electione Imp. vincitur a Ludovico Bavaro 337. 338. ab adverſa parte Ludovici eligitur in Rom. Regem 339. coro- natur Bunnæ 340. cum valida manu verſus Rhenum progreditur 346. plures habet ad- hærentes 340. ejus diſſidia & bella cum Lu- dovico 341. a Ludovico vincitur 347. adver- verſus Ludovicum rurſum bellum ſuſcipit , diſcedentem inſequitur 375. iterum arma con- tra Ludovicum parat 380. 385. 386. vinci- tur , capitur , in cuſtodiam deducitur ib. a captivitate abſolvitur conditione nuptiarum , & ut uterque titulum Regis Rom. ferat 399. cum Ottone fratre diſſidet , pacem cum eo & Joanne Rege Boh. init 424. moritur 440. Dux Auſtriæ Margaretham ſororem ſuam hæ- redem faeit 31. cum Joanne Rege pacis fœdera init 27I ei adhæret Pircknerus 249. Friderieus Marchio Miſnenſis jubetur reſi- gnare Imperatori terras 96. intereſt corona- tioni Regis Wenc. 121. moritur 390. juvenis, ejusdem filius advocatur a Duce Carinthiæ , Pragam eripit 240.244. 245. prædatur cir- cum Pragam 255.256. eam tuetur. 260. de- ſponſatur ei Gutta filia Regis Joannis 383. ducit Ludovici Bavari filiam 389. pater illi mo- ritur 390. Fridericus Burggravius Norimberg. capit Friderieum Rom. Regem 386. commitatur Fames 41. 42. 48. 176. 273. 274. 365. Feldsberg castrum expugnat Joannes Rex 424. Joan-

Strana 509
Joannem Regem in Italiam 271. Abbas Se- diecenſis eligitur 388. moritur 440. Froburg caſtrum deditur 62. Fürſtenberg caftrum Zaviſſii 60.63. G. Gablona Marquardus & Hermannus de . . adhærent Eliſabethæ Reginæ 357. eos Rex dimittit 359. Gerardus Mogunt. Archiep. ad coronan- dum Wene. Regem invitatur 119. eum ungit in Regem , præmium 120. 122. Gerebitus Oſſecenſis Abbas 350. Gerlicz olim ad Boh. ſpectans occupatur a Duce Sileſiæ 376. redit ad Regem Boh. 433. Geyersberg Jenisius de . . 254. Gibellini cum Guelfis antiqua odia inno- vant 401. 408. contra eos Papa exercitum mittit 406. Giſala Abbatiſſa Oslavanæ ord. Ciftere. 280. Glacenſem provinciam ad dies vitæ accipit Henrieus Dux Sil. 446. Glogovia a Joanne Rege Duci in feudum confertur 453. Gocius jurisperitus Rom. ad novas leges con- dendas accitur in Boh. 102. Gœdin, iſthic fœdera pacis ineuntur 64. Grecz in pignus datur Eliſabethæ Reginæ 176. præſidia hie relinquit Albertus Rom. Rex 178. ab iis liberatur 179. vindicat Caro- lus IV. regalia ædificia hic restaurat 466. Gregorius Prag. epiſc. intereſt coronationi Regis Wenc. I20. poſitioni fundamentalis lapidis in Aula Regia 126. Griffinæ Duciſſæ Cracovienſi educanda com- mititur ſponſa Wenc. Regis 137. Groſſi Prag. primi excuduntur a Wences. Rege 130. eorum valor 377. Guelfi Henrici Imp. hoftes 235. cum Gibel- linis antiqua odia renovant 401. 418. Guta Regina Boh. uxor Wenc. II. naſcitur 22. nubit Wenceslao ib. 37.52. ejus prudens converſatio 54. venit in Boh. 54.55. 59. E- græ 66. Erfordiæ 76. in dotem accipit Au- ſtriam Cisdanubianam 93. pacem conciliat 97. 98. 99. coronatur 122. moritur 127. 128- 129. Filia Regis Wenceslai II. naſcitur , ſepe- litur 21. altera ejusdem nominis deſtinatur Urſino Romano 199. moritur 100. ſepulta in Aula Regia 377. Filia Joannis Regis naſcitur 278. Friderico Marchionis Miſnenſis filio de- ſponſatur 383. remittitur innupta 389. iterum Comiti de Bar deſponſatur , univerſim quin- quies deſponſata ultimo nubit Joanni Philippi Regis Franciæ primogenito 408. H. Hanfenstein Heinricus de. . ductor exer- citus ex Carinthia evocati 203. Marſchalcus ejusdem Cuthnenſes adverſus monasterium Sedlec. concitat 250.25I. id invadit 252 mi- natur exitium AulæRegiæ 257. Fugatur 258. Cuthnam tuetur 260. ad caſtrum Prag. fugie 264. cæditur , vulneratus capitur 205. Al- bertus cum minaci legatione ad Abbates mit- titur 207. Heidenricus fit Abbas Sedlecenſis, 44. monaſterii reſtaurator , liberos Regios e bap- tiſmo levat , ei novam fundationem offert Wenc.Rex 67.eum de eadem erigenda urget80 de loco monaſterii novi cum Rege inquirit 81. Zbraslaw deligit 82.83. colonias eo mittit 87. in occurſum Eliſabethæ ſponſæ Regis Wenc. mittitur 137. executor teſtamenti regii 149. Rudolpho Boh. Regi acceptus 176. de regni calamitatibus avertendis ſollicitus Imperatoris patrocinium implorandum eſſe ſtatuit 191. 206. ei malum minatur Henrieus Carinthius 207. Legatus ad Imperatorem mittitur 209. 214. anxius de adventu ſponſæ Eliſabeth re- ſpirat, obviam illi occurrit 219. 220. 221. conſolatur Imperatricem ob filium- dimiſſum in Bohemiam 238. 239. ab eo Henricus Ca- rinthius mutuam pecuniam petit 246. pericu- lum evadit , ut non inciderit in ejus manus 266. ad cum epiſtola Tridentini epiſcopi, item

Strana 510
irém Henrici Imp. 294. 298. renunciat abba-|Romam veniens Robertum Regem Sicilie ho: tili muneri 378. moritur, ejus epitaphium|ftem experitur, pugnat cum adverfariis 298; ib. 319. '" Henneberg Bertholdus de... auxilia ad Jo- annem Regem adducit 259. Comitatur eum in Moraviam 270. deferit Bohemiam 342. ' Heürieus VII. Rom. Imp- ejus Genealogia, .patre mortuo accipit Ducatum Luceburg, du- cit Brabantie Ducis filiam 2541, 282. fratr: archiepifcopatum "Frevir, a. Papa impetrat ,, contra frater ei ad Imperialem dignitatem ad- jutor eft 283. fit Rom. Rex 284. eius laus 255. 286. coronatur 285. eidem nomine Bo- hemorum queritur calamitofüm ftatum Do- heinie Conradus Abbas Auli Regiz benigne exauditur 192. 193. Elifabeth: filie Wenc. Regis precipuum favorem polligetur 194. intereft fermoni in fefto Affaire fümma cum humilitate, invitatur a Papa ad corona- tionem Romam 195. ad eum mittitur. legatio Bohemorum pro-impetrando filio Joanne in Regem Bohemorum 208. 209. Henrici Carin- thii malefa&a exaggerat, eum ab Imperio profcriptum declarat 211. 212. 213. fratrem fuum. Elifabethe fponfum optat, fed petitur filius Joannes :. 214. ccdit legatorum poftu- lation! 215. iter. Italicam meditatur, petit fpon(am Elifabetham adduci /6; Joannem fi- Ium Vicarium Imperii denominat 216. Eli- fabethe folemnem obviam mittit comitatum ib. 223. diffüadetur illi ne filium? eum Eli- fabetha defpondeat 225. 226. parat filio nup- tias 227.228. 231. Boheiniam in feudum con- cedit 228. 229. componit litem inter Archi- epifceopos Moguntinum & Colonienfem de praecedentia 231. educit exercitum in Italiam 235. 288. contra Wittenbergium 236. alium exercitum cum Joanne Rege in Boh. mittit 74, 237. cum (fummo dolore filium. dimittit; 233.239. Florentiam obfidet, auxiliae Ger. mania petit 275. Terre Lande pafíagium meditatur, Pifani ei dant auxilia, Mediola- num ad deditionem cogit , coronatur corona ferrea. 339. Cremonam obfidet;//. Brixiam oppugnat 292. 29f, gratiam imploranti par- €.t;b. de victoria fua ad filium epiftola 292. ELTA RR | Robertum Siciliz Regem proferibit 316. 317. 321. eundein citat 319. coronatur a quatuor Cardinalibus 7$. ritus. coronationis 300. & fequ. Pifas redit, Florentiam obfidet 296, Filium ad eam edomandain e Boh, evocat 297. 298. obfidione fufpenía in Apuliam tranfit, Senis feftum. Affüumptz celebrat. ;)- ei toxij. cum in calice prebitum fuifle opiniocft 299. moritur , 70, ejus mors nunciatur filie Toanni in expeditionem Italicam progreffo 276, Pi. fis fepelitur 77. ejus lausi^. 300. ejus juramen- tam tam per fc, quam legatos f:ctum Papze 394. 305. cjus leges feu diplomata 311. Henricus Dux Carinthiz ducit uxorem An- nam Wenceslai IT. filiam 169. in Regem Boh. expetitur inter. faCtiones 174. cedere cogitur Rudolpho 174. eo mortuo adhzrent illi plu- res ex Baronibus 175. mortuo Rudolpho in- vitatur denuo ad coronam 177. eligitur jRex 178. cjusvituperium, damnolumquercgimen 180. 188. 1*9. 19c. 196. 202. 204. ei Imp. Henricus indignatus 193. ab eo recedunt Ba- rones regni 196. 197. hoftis affinis. fac Eli. fabethe , ei infidiatur 199.201. eget 200. € Carinthia militem advocat. 263. 205. contra ALbates Ci(terc. fremit 207. adverfüs eum mit- titar legatio ad Imp. 208. 209. 210. peítime de eo fentit imp. banno fülminatur 211.212, 213. Cutbnam occupat 216.225. 241. occu- - pat Pragam 240. advocat e Mifnia exercirum 24I. plures Pragenfes ei favent. 2c7, ejus mechinationes. contra. Conr dum. Abbatem Aule regit 265. fugit Praga i. 25, Fragam obfeflam intrare & redire ad exercitum pers mittitur 243. eripit Sedlec. monafterio re tus Cuthnenfes, pecuniam mutuam ab co pe-- tir, hofpitalitate id enervat 246,247. ei max ma, damna infert 250. 251.252. item Aulz Re-- giz i5, 253, petit a Bavaro auxilia 253. nul- lam juftitiam lzfis praítzt 256; Pragam tuc- tur 260. ejus milites fugiunt 263. ip(e fe in caftrum Prag. recipit 265. Joannem Rezis Jo- annis filium hzredem fcribit eique filiam fuam de- eddi-; ^ 

Strana 511
) de(ponfat 420. moritur, regis Bohemia titu- Ium ad mortem fervat 487, Henricus Dux Bavarie ducit Margaretham filiam Joannis Regis 385. Ludovico Bav. füp- petias fert. 385. obtinet Landshut & Strau- bing 450. adverfus eum concitantur rcliqui Duces Bavariæ 459. heres ditienum Ottonis Ducis 475. filius ejus defponfatur filie Cafi- miri Regis Polon. 489. cjus terras va(tat Lu- dovicus Dav. in ejus aü&iliam properat Joan- nes Rex 492. fortalitiam i in Lithuania erigit , redit 494. 495. . Henricus Dux Auftrie & atri Friderico füup- petias fert 385. caeditur, capitur, in caftrum Burgleis: cuftodiendus traditur 386. fub con- ditione dimiffus, ea non. impleta libere re dit ad' captivitatem fuam ,. liberatur extradi- tis privilegiis olim Aultrie datis 389. Henricus, Strenuus Dux Wratislavienfis a perduellibus i invitatur in Boh, 62. petit confi- lium a Rege Hung. cum eo Bohemiam inva- dere meditatur, veneno exftinguitur 63, alrer buius uomiuis refignat fuo Ducatui, accipit ad dies vite. provinciam. Glaceunfem 416. mori. tur fine prolibus 488. Dux Faurinenfis gra- vat cives 436. Joannem Regem interficere machinatas. 437. Bolconis Ducis Smidaicenfis filius ducit. Agnetem Wenceslai IL. filiam ex Elifabetha de Greez genitam , ei refignatur Reginohradecium 341. 358. Gerlicium occu- pat 376. Marcbio Mifuenfts moritur 96. Co- ses Luceburgenfis pater Henrici VII. Imp. 231 uxorem Beatricem 'ducit, ejus genealogia, belli cadit 282. Tridentinus epifcopus 192.Can-|. cellariusHenrici VIU.236. ejus epiftola de mor- tej Imperatricis 294. epifcopus Gonfłantienfis intereft coronationi Regis Wenc. 120, Wra żisłavienfis epifčopus coronat Elifabetham íc- cundam conjugem Wenc. Regis 138. epifcopus Olomucenfrs aliter Hinco didus eligitur, mo- ritur Prage 467. Abbas Fuldenfis 2tc. Can cellarius Magifter pracipuus Regine Elifa. bethæ confiliarius 357. item Regis Joannis 359. capitur ab Henrico de Lippa, liberatur 366. Notarius Moravie 149. cjus epiftole oj: Petrum Abbatem Aule Regis 452.454 460.| | ; Hermanius Marchio Brandeburg. in cxer-' cita Regis Wenceslai 143. intereft ejus coyo- nationi 121. .conftituitur Prorex Boh. 136. Archiepiftopus Magdeb. iptereft coronationt Regis Wenc. & fandamentalis lapidis pofitio- ni in Aula Regia 122. 126. Cruciger. Ord. Teutonici confeflarius regis Wenc. fattus e- pifcopus Culmenfis 73. Hiems afpera 349. 402. ' Hiltmarus Pragz ante fores Minorum peri mitur 242. Hohenftein caftrum Moraviz 59. Hoynloh Albertus de . . auxilia. adducit Joanni Regi 259. comitatar eum in Mora- viam 270. - Hungari eligunt Wenceslaum II. in Re- gem {uum 146. corum veftitus & bellandi modus 336. I. Jaromir fuccedit patri Loketko in regno Polonie, folvit denarium S. Petri, fororem (aam locat Regi Hung. 462. Jaromirium dotalis civitas, 344- Januenfes Henrico VII. dant auxilia 289. 294. is adillos divertit 293. Jaurinenfes a fuo Duce potrocinium quæ- rnnt apud Carolum IV; 436. Innocentius VI, Papa coronat Carolum IV, 354- Infülanüm monafterium | S, Benedicti 60. Auguflinianorum a Waldekiis fundatum 375. . Inundatio 336. 387, 421. Joannes filius. Henr. VII, Imp. Rex Boh. ejus genealogia, nativitas 282, ci proceresBeh. Elifabetham filiam Wenc.II, matrimonio jun- gendam ftatuunt , expetuntque a patre 197. 207.213.214. impetrant 215. conflitnitura patre Vicarius Generalis Imperii 216. cjus nuptie parantur Spire, Bohemiam in feudum: patre accipit 227.228. 229. defponfatur 2. 5. 230.8ub throno fedens 232. mittitur cum exercitu in Boh. 236. 237. 236. Abpatibus Boh, expuynatur | r 

Strana 512
GED YO MSG Boh. extraditur 239. adverfarios &. fautores'ceburgo evocet 568. Beatricem nuptui dat experitur Prage 242. Principum conven- Regi Hung. Ducatum Oppavix filio .Nieolai tum Norinberge celebrat , eum cum copiis Ducis confert i$ — nafcitur. ci filius. Ottaca- fuis Pragam deducunt 259, Egram tranfit,|rus, inter ipfüm & reginam. feminantur di. Cathnam oppugnat, Colinii non admitti-jfcordiæ 369. cam nobilibus adverfus eam tur, Pragam obfidet 260. intrat 262. 263.|confpirat , Cubitum caftrum oppugnat, ci a convocat nobilitatem , ei homagium preftat, regina traditur, familiares illius perfequitur hottes alienigenos e Boh. depellit, caftra vindi-|370. haftiludia ubivis frequentat. 371. mona- cat 266. 267. coronatur 268. 269. cum vali-|fteriis pofleffiones eripit, Pragenfes adver(us da manu intrat Moraviam 270. — Oppavía|eum federantur 373. Pragam oppugnat con- illi traditur, reluit dotem Margarethe filiz cordiam cum iis &-regina init 374. 375. Lu- Wenc. cum Duce Auftriæ pacis federa init|fatiam invadit, Budifinenfes ei homagium 271. 272. iterum in Moraviam contra latro-|przftant 376. bella gerit extra Boh. 377. cinantes concedit, caftrum Ungersberg ex-|Pragam redit, in haftiludio de equo cadit pugnat 272. — Fridericum de Linavia ad de-|380. iterum Luceburgum peoficifcitur , 381. ditionem cogit 273, Curiam Norimbergz ce-|Joahnes filius ei nafcitur 382. redit in Boh. lebrat 274. ad eum patris epiftola de fua vi-|;83. iterum a Regina difcedit, Joannemi Pra. &oria , eum ad edomandam Florentiam evo-'pofitum Wiffehrad. capit, ei omnes praben- cat 292. 297. filia ei nafcitur , cum exercitu|das aufert 384. Ludovico Bavaro inauxilium in Italiam feftinat 275, nunciatur illi mors| properat, vincit 386. redit gloriofüs. Pragam patris fui 275. 276. ejus reditus a latruncu-{387. intromittit fe in civitates Imperiales fibi lis impetitur, eum Moguntino celloquium|a Ludovico Bav. obligatas 387. cum Rege habet, Laceburgam concedit 277. Filia Guta Hung. conventum habet , reftituuntar ei pri- ei nafcitur 278. ei notitia datur. de gratiis|vilegia domus Auttriaci (uper Boh. Znoyiná, ad fepulchrum matris (uæ perceptis. 327. ad.|Laa, & Wytra ci obligantur 388. corra(à pecu» ornat expeditionem in Hung. caftrum Weflel|nia Praga abit 389. Parifiis in excquiis. foro- expugnat 334. obfidet Albam 335. pacifcitur|ris fue 391. obiider Brunam , vaftat epiíco- «um Comite de Trentfch 336. Ele#tores ci|patum Monatterienfem, Metenfem civitatem fuffragium dant in electione Rom. Imp. 357. stas juvenilis ei impedimento elt. 358. eligit Ludovicum Bavarum 339. germanos ad con- filia adhibet 341. Budinam caftrum obfidet , Henricum de Lippa e cuftodia dimiteit 345. filius primogenitus ei nafcitur 346. auxilia dat Ludovico Bavaro, victoriofus mili- tari baltheo cingitur. 347. 348. in Luce- burg tranfit , a regina revocatur in Boh. (357. 358. in campum contra nobiles proce- dit 359. ab eo deficiunt , expugnat eorum ca- ftra 360. domat rebelles in. Moravia adverfüs eum fit conjuratio, dar veniam 361. 362. re- dit cum Regina Pragam 362. — Egram voca- tur a Ludovico 363. Cubitum concedit, cum nobilitate füa treugas pacifcitur , difcor- diam componit Ludovicus Bavarus 364. 365. adRofenbergium voncedit 366, Sorores füasLu- M M—MMMMÀM— MÀ Ó— —— —— vam monet; auream 398. AulæRegiæ refti- pulum 400. 415. 416, 417. item 45I. 453» 456. 489. 493. 494. Clerum 402. intere(t co- ronationi Regine Parifiis 407. iterum Meten- novesomnibus exofos excudi facit, ci Wra- obfidione ceflat , euim. Meterfibus pacem fa. 423. congregato Pragz exercitu expugnat va- ftatque Auftriz caftra & civitates 424. Pra- gam redit, contra Lirhuanos exercitum mo- Vet 425. fratrem Archiep. Trevir. liberat. a captivitate 426. redit cum triumpho ex Li- thuania 451. Lipgnicium Eoleslao in feudum B con- -_ om obfidet 396. redit in Boh. 397. excudit no-. cit 417. intereft Parifiis coronationi Regis v tuit Landesberg 398. cxačtionibus gravat pó-. fem urbem: oppugnat 408. parvos: denarios — tislav. Ducatus refignatur 416, Duces Silefiz | - ei fe fübimittunt, Cracoviam. oppugnat, ab^ 

Strana 513
, concedit 436. negotiis_exteris fe. implicat,|cupat eidem in Bohemiam irrumpere medi- homagium ei przftant Carinthii, Joannem fi-|tanti , concordiam init cum Ducibus Auftriz, lium, defponfat cam. Ducis Carinthie. filia; invifit multe ltaliz civitates fe fe ei fübmittunt 447. imultas' civitates | & caftella fibi ifthic cum exercitu fübjicit 449. revocat Clerum ifthic aLudovico Bavaro depulfüm resque ordinat 450, Ratisbonz cumeodem plara pertractat ib, Glogoviam obtinet, Pofnaniam obfidet, cum Rege Polon. treugas facity evocat nobi- les & civitates ad invadendam Auftriam 453. contra multitudinem hoftium cum paucis frat imperterritus 455. hoftes fugiunt, vaíta- ri jabet Au(triam , Bruna Parifios feltinat 456. adredimendos belli captos nobiles co. gitur Auftriacis extradere munitiones, ei Fri- derici Rom. Regis filia conjux deputatur; au- xilia fert Henrico Bavaro, conciliat fratrueles Bavariz Duces, conciliatur Ludovico Bavaro 458. filiam fuam defponfat filio Ludovici Ba- vari, promittit fe eum Papz conciliaturum, cum Ducibus Auftrie colloquium habet, re- dit Pragam 459. Parifios ad haftiludia profi- cifeitur 460. invifit ad Papam , obviam ei mit- tunturCardinales ib.461, laborat pro concordia ‘in Italia vi&oriofus Rege Ioanne 384. fugit ecuftodiain Bavariam cum Ludovico Bavaro ib. . 463. filium Carolum creat Marchionem Moraviæ 466. a Duce Brabantie, ne eum bello impetat, multam accipit pecuniam 474. nüptiasfecundas contrahit, in Francia hafti- ludia agit 486, expeditionem adver(üs Ludo- ad eos & Regem Hung. 493. ftatuas Saneterum fepulchro S. Wenceslai deftinatas creditoribus obligat 494. contra Lithuanos irerum bellum movet, deficit oculis, medicum male curantem mergi jubet aquis 495. ex Dea- trice filius ei nafcitur ib, affiftit ejus corona- tioni fine regalibus indumentis, averfo fit efle erga Carolum filium animo 496. a Rege Francie invitatur in belli focietatem , Franco- furti cum. Ludov. Bavaro colloquium habet 497. belli occifüs 3 5 4. | Joannes filius Wenceslai IL nafeitur 23. moritur 24. (epultus in Aula regia 377. | Joannes Henricus filius Joannis Regis nafci- tur 382. in Carinthiam deducitur, filia Ca- rinthiæ Ducis ci nuptui traditur 420. 447. obruitur abexercitu Ducum Auftriæ, in Ty- rolim fe recipere cogitur. 487. eum Carolus frater cum exercitu reftituere conatur 490. Tyrolis eidem permittitur 495. Joannes filius naturalis Wenceslaii IT. Regis, Preepofitus Wiflegrad. & Cancellarius Regni innocenter reus.criminis agitur, capitur a ib. in^ cjus domo fundantur Moniales Domi- nicanz 441. fitepifcopus Olomuc. 467. ordis natur in diaconum, a Papa ecclefie Malinen- fis donatus beneficio 468. Joannes filius naturalis Cunigunde Regine vicum Bav. & Ducem Aüftriz indicit 22. 487.|ordinem Crucigerorum fafcipit 49. treugas facit, adverfus Ducem Monfterber- genfem exercitum mittit, per Carolum filium|redimit a Cladrubienfibus, euin|tocaro 84. adverfatur Radolpho Boh. Regi 175 fe fe*in Ducatum ,Wratislav. imruittit , Joannes epifcopus Pragenfis Zbraslaviam eam cedit Regi Ot- eodem ad Regem Hung. profe&tus, pacifeitur|inejus palatio cædes Tobiæ 178. a(fiflit co- cum Rege Polonie , vendit eidem prætenfio-|ronationi Regis Joannis 269. Curiam ejusdem nem in regnum Poloniae cum ipfo titulo 489.|Norimbergze. accedit. 274. intereft. concilio palatia (0a nore Gallico edificat, 429. fruftra! Viennenfi 324. in occurfüm Regis. properat ,. Ludov. Bavarus ab eo Egram, Flos & Parten-|Pragim tranfit 359..ab omni adminiftratio- ftein repetit, Auftriam vaftat 491, prefidiis in ea ne per Papam füfpenditur, Romam citatur relictis redit Pragam , pecunias defoflas qua-|366. ad eum Bulla data de excommunica- | rit,.cum exercitu in Moraviam tranfit, cum|tione Ludovici Bavari 435. reftituitur admi- Rege Hung. colloquium habct ;/. in auxilium | miftrationi , Pragam redit 437. in auxilium Henrici Bavari volat, velitationes continux Regis evocatur cum fuo milite 453.' coronat inter eum & Ludovici exercitum 492, pvzoc-| fecundam Joannis Regis uxorem 496. Tom, Vs Mono Tit Jo- 

Strana 514
☞ Joannes XXII. Papa eligitur 350. excom- municat Beghardos & Beginas 367. diſpergit paſtores Franciæ 380. inter eum & Ludovi- cum Bavarum diſcordia 392. 401. bulla ejus- dem adverſus illum data 393. bulla adverſus errores Joannis de Polliaco 394. Thomam A- quinatem Sanctorum numero adſeribit 395. indulget Joanni Regi triennio decimam eccle- ſiaſticam 403 contra Gibellinos exercitum mit tit 406. Romam revocatur 419.decimam eccle- ſiaſticam Ordini Cifterc. imponit 420. in ejus præjudicium quidam epiſcopi Romæ coronant Ludovieum Bavarum 421. adverſus eum Lu- dovicus Antipapam creat , & proceſſum pu- blicat 422. pro canonizatione B. Agnetis a Bohemis oratur 427. 428. ejus Bulla contra Ludovicum Bavarum 435. ad eum inviſit Joannes Rex 460. pro concordia cum Bavaro laborat 461. de viſione beatifica ejus ſententia 476. 477. 478. moritur, ejus laus 408. 479. ejus epiſtola de leproſis fabuloſa 381. 382. Joannes Archiepiſcopus Colonienſis 210. matrimonio jungit Joannem Regem 230 con- tendit eum Moguntino de præcedentia ſeſſio- nis 23I. 232. coronat Henrieum VII. 285. Friderico Duci Auſtriæ in electione dat ſuffra- gium 337.339. eum Bunnæ coronat 340. Joannes filius Rudolfi filii Regis Rom. oc- cidit patruum ſuum AlbertumRegem Rom. 109. 110. 179. Philippi Regis Franciæ filius ducit Gutham Joannis Regis filiam 460. Dux Bra- banciæ belligerat cum Henrico Comite Luce- burg. ejus filia nubit Henrico VII. Imp. 282. Dux Saxoniæ eligit Fridericum Ducem Au- ſtriæ 339. frater Roberti Regis Siciliæ turbat impeditque coronationem Henrici VII. 318. Brixinensis epiſcopus executor testamenti Wen- ceslai Regis 149. ante Babenberg. & Friſin- genſis epiſcopus ei in ſomno apparet Wences- laus Rex 163. epiſcopus Cracovienſis interest coronationi Regis Wenc. 121. I26. Joannes III. Waldſaſſenſis Abbas Petrum Abbatem Aulæ Regiæ ad ſcribendum Chroni- con animat , eidem is poſtea illud dedicat 19. 20. IV. hujus nominis, antea Abbas Oſſecen- ſis 19. Abbas Plaſſenſis cum legatione ad Impe- xatorem mittitur 209. Joannis de Polliaco errores configuntur a Joanne Papa 394. Magiſtri Davidis Toletani epiſtola prognoſtica ridicule terriculoſa 433. 434. Judæi in Germania paſſim trucidantur 109 in Bohemia mulctantur pecuniis 110. Juditha conjux Wladislai I. interfuit Pragæ conſecrationi eccleſiæ B. Andreæ 500. K. Klingenberg Joannes de.. capitur Sedli- cii 182. castrum, hie foderantur nobiles ad- verſus Regem Joannem 361. inexpugnabile 363. Kokoricz Henricus de . . famoſus miles Miſnius 241. Koſtelecz ad Reginohradecium oppugnatur 344. Kuthna dives argenti 140. 141. hic caſtra metatur Albertus Rom. Rex 142. eam obſidet Joannes Rex 259. eam defendit Hanfenstein 260. Urbora regitminus fructuoſa 343. Kuthnenſes rebus venenatis inficiunt am- nem 142. ob divitias ſuas admodum inſolentes 182. 202. legatos mittunt ad Imperatorem pró impetrando filio Rege 209. fidem frangunt 216.225. 241. vi invadunt monasterium Se- dlicenſe 250. vi retunduntur 251. L. Laa civitas Auſtriæ obligatur Joanni Regi 388. redit ad Auſtriam 459. huc evocantur nobiles Boh. ad invadendam Auſtriam 453. ejus Capitaneus Henr. de Lippa 458. Landscrona ditio Aulæ Regiæ eripitur 172. diripitur 254. 349. Landstein Wilhelmus de .. præcipuus Eli- ſabethæ adverſarius 357. adverſus eum arma movet Joannes Rex 360. obtinet regium ca- strum Froburg 363. gratiam regis impetrat 365. adhæret reginæ 373. Leo Ord. Teutonici Provincialis a comitiis legatus ad Regem & Reginam 358. Leo

Strana 515
09 Leo albus elypeus Boh. in vexllis Joannis Lippa Bertholdus de .. fit adminiſtrator Regis Spiræ 229. 232. 233. Regni 497. Pr�positus Wiſſegrad. resistit Regi S. Leopoldus fundator, monaſterii Neubur- ob Cancellariatum a Præpoſitura ſua avulſum 476. genſis moritur 26. Leopoldus Dux Auſtriæ fratri fert ſuppetias Lippa Henricus de . . Camerarius Regni e generatione de Ronove 344. reſiſtit Alberto 385. Ludovicum a caſtri Burgow oppugna- Rom. Regi 178. capitur Sedlicii, liberatur 182 tione depellit 399. moritur 408. Lepus Wilhelmus de Waldek cum armatis adhæret Eliſabethæ 196. 197. pars Cuthnen- ſium ei adhæret , Micro-Pragæ turrim pontis accedit ad Aulam regiam 167. infeſtus Rudol- pho Boh. Regi 175. Pragam invadit 245. munit 202. struuntur ei insidiæ 203. ejus prædatur cives 255. vindicat captivos Pragen- turris oppugnatur , vincit Carinthios milites ſes 265. capit Henrieum de Lippa 343. reſi- 204. 205. Nimburgum partes Joannis tuitus obtinet 244. oppignorantur illi ditiones Aulæ stit hoſtibus Joannis Regis 344. ei commit- Regiæ 255. vulneratur graviter ad Cuthnam titur Carolus IV. educandus 346. præcipuus 260. vacillantes acies animat 335. Admini- Reginæ conſiliarius 357. comitatur eam in ſter Regni conſtituitur 342. ambitioſe ſe ge- caſtrum Cubitum ib, in occurſum Regis pro- rit 343. denigratur apud Joannem Regem, perat 359. avertitur ab eo 360. Mericum capitur , in Angerbach cuſtoditur 343. ei vi- oppidum devaſtat 362. comitatum regis op- dua Wenceslai II. multum addicta 344. 370. primit , captivat 363. plures regias civita- conditionibus e captivitate dimittitur 345. tes obtinet ib. cum rege treugas paciſcitur machinatur nuptias cum Wenceslai vidua 364. gratiam regis obtinet 365. adhæret re- 351. cum filiis ſuis præcipuus Eliſabethæ ad- ginæ 373. reſiſtit Pragæ Regi 374. in auxilium verſarius 357. ejus gratiam quærit 358. fœ- venit Ludovico Bavaro 375. vulneratur , mo- deratur cum ea adverſus Regem , cam Hun- ritur, monaſteriumin Inſula ab avo fundatum, garis Brunam intrat 362. gratiam Regis ob- moritur, ejus epitaphium 375. tmet , fit ſupremus Regni Camerarius , 365. Leſco Dux Cracoviæ ſine heredibus mori- capit Henrieum Cancellarium 366. inter re- tur 78. Ducatus ad Regem Wences. pertingit gem & reginam diſcordias ſeminat 370. ad- 101. hæret regi 373. conſtituitur administraton Leuchtenburg Hoi de , . Zaviſſium in iti- regni 377. moritur 437. 438. Ejus filius ju- nere Hungarico omnibus ſpoliat 60. Heiman- nior dictus regni adminiſtrationem accipit 387 nus Cruſſina de . Sponſam Eliſabetham ad ei Barones Boh. adverſus nobilem Austriacum Imperatorem comitatur 221. Pragam captam aſſiſtunt 423. fit iterum adminiſtrator regni inter primos armatus intrat 263. Raymun- 431. conſtituitur eivitatis Laa Capitaneus, ca- dus capitur 182. Ulmannus Fautor Henrici pitur 458. Carinthii complex cædis Tobiæ mareſcalci Lituani cum Crucigeris Teutonicis treugas 178. Ulricus Landgravius deſerit Bohemiam faciunt, Brandeburgum vaſtant 407. adver- 342. ei captivus traditur Henricus Cancella- ſus eos Joannes Rex bellum ſuſcipit 494. rius 366. Styslaus præcipuus Eliſabethæ ad- Loketko Dux Poloniæ cum fratre capitur verſarius 357. vaſtat Mericum oppidum 362. 92. infeſtus Wenceslao III. I70 obtinet a Pa- Zbyslaus Subcamerarius vexat cives Prag.duos pa coronam regiam in præjudicium Regis in cuſtodia detentos, ab uno eorum oceidi- Boh. 379. denarium S. Petri pendit 380. tur 70. Brandcburgiam vaſtat 407. adverſus Joannem Linavia Fridericus de .. Nobilis Moravus Regem Regis Hung. auxilium implorat 416, latrocinatur e ſuo caſtello 272. adverſus eum cum Rege Joanne treugas facit 453. cum Re- expeditionem Joannes Rex adornat, gratiam ge Hung, colloquium habet , concitatur adver- ejus obtinet , caſtra ſua demoliri cogitur 273. Ttt 2 ſus

Strana 516
tercienſes 497. ejus filius junior dictus accipit marchionatum Brandeburgiæ , filiam Regis Da- ciæ ducit 389. Rex Poloniæ adverſus eum Li- thuanos adducit 407. ſus Joannem Regem 455. ejus filio deſponſata Joannis Regis filia 460. moritur 462. ejus fi- lius Caſimirus 488. Lombardiæ plurimæ civitates ſe ſubmittunt Joanni Regi 449. 450- quas Carolo filio com- mittit ib. Ludiez caſtrum 182. Ludovicus Bavariæ Dux Rom. Rex optatur ad Imperium , vincit Fridericum Ducem Au- ſtriæ 338. coronatur 339. habet plures ad- hærentes 340. adverſarium maximum Fride- rieum 141. auxilia petit a Rege Joanne, vin cit Friderieum 346. 347. Egram Joannem Regem vocat 363. cum eo Tuſtam concedit 364. nobiles cum eo eonciliat 365. in Bava- riam redit 366. adverſus Friderieum exerci- tum movet, recedit, eum Fridericus inſe- quitur 374, Bohemi Barones ei auxilia ferunt 375. rurſum cuntra Fridericum arma movet, victor 380.385. 386. filio tradit marchiona- tum Brandeburg. 389. erga reginam Eliſa- betham benevolus 390. ducit Comitis Hano- niæ filiam, ingens inter eum & Papam diſ- ſidium 392. contra eum bulla Papalis 393. obsidet Burgow, repellitur 398. 399. Fride- ricum Rom. Regem captivitate abſolvit ib. ei titulum Regis Rom. concedit ib. ad Italiam cum exercitu proficiſcitur 418. excommuni- catus per quosdam epiſcopos Romæ corona- tur 421. creat Antipapam Nicolaum , pro- ceſſum contra Papam publicat 42 . fugit Ro- ma 423. redit ex Italia 440. indignatur Joanni Regi ob Lombardiæ civitates occupatas 449. cum eodem Ratisbonæ tractat 450. queritur Principibus imperii ereptionem civitatum Lom- bardicarum, meditatur Joannis terras inva- dere 455. concitat Duces Bavariæ adver- ſus Henricum generum Joannis Regis , con ciliatur ei Joannes Rex 459. ejicit epiſcopos a Papa impoſitos 476. adverſus eum Joannes expeditionem ſuſcipit 486. a Joanne Rege Egram, Flos &c. repetit 490. vastat terras Henrici generi Joannis, cui Joannes auxilia præbet, recedit, ib. diſſentit a Ducibus Auſtriæ 493. colloquium cum eo habet Jo- annes Rex, ejusdem epiſtola ad abbates Ciſ- M. Margaretha Imperatrix conjux Henrici VII. 200. filia Joannis Ducis Brabantiæ, mater Jo- annis Regis Boh. 282. ad eam adducitur Eliſa- betha ſponſa filii 220. 224. 230. cum ſum- mo dolore dimiitit filium in Bohemiam 238. ſolantup eam Abbates Bohemi 239. coronatur in Rom. reginam 285. ejus pietas 286. mira humilitas 287. coronatur ferrea corona 289. anuæ moritur 293. ejus laus 294. gratiæ ſa- nitatum ad ejus tumulum impetratæ 328. 329. 330. .. 31... 32. &c. Margaritha Dux Auſtriæ vidua nubit Otto- caro Regi, ſterilis repudiatur 33. 34. Filia Wenceſlai II. nupta Boleslao Duci Wratisla- vienſi 193. ejus dos redimitur a Joanne Rege 71. Greczü in puerperio moritur , ſepeli- tur , ejus laus 383. Filia Joannis Regis naſci- tur 275. Henrico Duci Bavariæ deſponſatur 383. ad Bavariam deducitur 421. uxor Ludo- vici Bavari coronatur 339. Maria ſoror Joannis Regis Pragam evocatur 368. Luceburgum reducitur Carolo Regi Franciæ deſponſatur 383. Carolum IV. nepo- tem aſſumit in Franciam educandum 389. in partu moritur 391. Mathias Archiepiſe. Mogunt. confirmat Joannem epiſe. Olomucenſem 467. moritur 426. Mediolanum Henricus VII. obſidet , ad de- ditionem cogit 289. Melitenſes exempti a decima eceleſiaſtica 404. Melnicii hoſpitale legatur ab Eliſabetha Reg. monaſterio Aulæ Regiæ 449. caſtrum do- tale ejusdem reginæ 370. Mendicantes ordines litigant graviter cum Parochis de quarta parte ſepulturæ ſolvenda 469. 470. 481. Me-

Strana 517
Metis civitas oppugnatut a Joanne Rege 396 denuo 408. pax fit 417. Michelsberg Beneſſius de.. præcipuus Eli- ſabethæ adverſarius 357. Minores Fratres Pragæ convivio excipiunt neocoronatum Regem Joannem & Reginam 496. Ordo fautor Ludoviciani ſchiſmatis 422. Mirica Bouſco de . mittitur legatus ad Joannem Regem 209. Moguntiæ ſubruitur S. Albani monaſterium obfidionis metu 431. Monetæ valor antiquitus in Boh. multum variat paſſim ponderari perque marcas , lo- tones, fertones &c. æſtimari|ſolitus 130. Moravia: iſthic latrunculorum caſtra & munimenta evertit Wenc. Rex 58. 59. eam vaſtat Auſtriæ Dux 142. cum valida manu eam intrat Joannes Rex 270. impetitur a Comite de Trentſch Hungaro 334. ejus Marchio fit Caroſus filius Joannis 466. Mores peregrini in Boh. vestimentorum, bar- barum nutrit rum &c. 438.439. Mura civitas in pignus datur Eliſabethæ Re- ginæ 176. præſidia imponuntur ab Alberto Rom. Rege, capiuntur, delentur 179. expugna- tur a Rege Joanne 344. N. Neuburg monaſterium in Auſtria ſundatur a S. Leopoldo, dedicatur 26. Nicolaus Dux Oppaviæ filius naturalis Re- gis Ottocari caſtrum Voburg ad deditionem cogit 62. exul & pauper , at multum pius moritur 369. Filius ejusdem accipit Ducatum 368. 369. adhæret Regi Joanni 373. pellitur a ſuis e Ducatu 370. epiſcopus Ratishonenſis comitatur Joannem Regem in Italiam 275. Abbas Sedlecenſis abſens in curia Rom. eligitur 490. Fuldensis medicus Imperat. Henrici VII. ejus de toxico accepto teſtimonium 298.299. Nicolaus Antipapa creatur a Ludovico Ba- varo 422. fugit Roma 423. renunciat, ſubjieit ſe Joanni Papæ 448. Nimburgi cum exercitu ſe locant Marchio- nes Brandeburg. 143. huc Eliſabetha in ſecu- ritatem deducitur 201. ab Henrico de Lippa ſervatur 244. Nürenberg Fridericus Burggravius de.. ad- ducit Joanni Regi auxilia 259. O. Oettingen Ludovicus de .. comitatur Joan- nem Regem in Italiam 275. eidem auxilia fert 210. 259. Olomucii occiditur Rex Wenceslaus III. 171. Ortwinus fit Abbas Sedlecenſis , moritur 467. Oslawan Partenon ord. Cisterc. in Mora- via 280. 281. Oſſecenſis monaſterii Abbas Theodericus 68. Otto Dux Auſtriæ ducit Eliſabetham Ba- variæ Ducum ſororem 400. conſurgit adver- ſus fratres ſuos , Carolum Hung. Regem ad- jutorem habet 422. 423. Moraviam invadere meditatur , fit Vicarius Imperii 453. 455. fu- git cum fœderatis 456. cum eo colloquium habet Joannes Rex 459. ei deſponſat filiam 460.485. cum fratre Carinthiam in feudum accipit 487. adverſus eum Joannes Rex ex- peditionem ſuſcipit , fugit cum ſuis 490. au- xilium fert Ludovico Bavaro 492. ab eo de- ficit, cum Joanne Rege, concordiam init 493. Dux Bavariæ ei coronam & regnum Hung. reſignat Wencesl. III. coronatur Rex Hung. fugere cogitur, ſecum aſportat coronamHung. 170. ducit Comitis Juliacenſis filiam 392, ac- cipit Burckauſen 450. concitatur adverſus Henrieum Ducem 459. ſine hærede moritur 475. Longus Marchio Brandeburgenſis tutor Wenceslai II. pueri & regni Boh. admini- ſtrator 38. 39. ſecum avehit illum, ab eo puer Wenceslaus repetitur 45. reſtituitur ſub con- ditionibus certis 46. cum Wenceslao Polo- niam invadit 91. militari baltheo eum cingit 92.

Strana 518
& 92. intereft ejue coronationi Regis Poloniæ filiam fponfam Wenceslai 137. 138. Abbas Aule Regie tertius (uccefiorCon- radi donatur a Regina cucullo 128. munus nonnifi femialtero anno geffit 350. moritur 129. prima lineamenta Chronici Aule Regi jecit 10. 15. 2T. Ottocarus I. Rex Boh. coronatur , moritur , 8 = 5e 121. cducat ducit 259. Colinienfes cives ad deditionem urget 260. conf'ans in oppugnatione urbis Pragenfis 262, coronat.Joannem Regem 26g. 269- auxilia Imperatori in Italiam adducit 275 redit audita ejus morte 2777. fuit adjutorHen- rici in Imperialem (edem evocati 283. 284, ad eum accedit Joannes Rex, cum Regina il. lius inBohemiam proficifcitar 277. Confluen. tiam ad novum cligenduin Rom. Regem venit Ottocarus II. Rex Boh. vincit Hungaros 337. JoannemRegem eligi optat /b. comitatu 25. reconciliatur Bele Regi Hung. 27, fun- dat monafterium Cifterc. S. Coronz 29. 31. ejus laus, legum novarum conditor 30. urbes Joannem Regem in Moraviam 270. eligit Lu. dovicum Bavarum 339. eum coronat 76, in auxilium vocatur a Joanne Rege 346. bapti- munit, tyrocinia militaria inftituit, fundat|zat ejus primogenitum filium 346. auxilia fert ecclefias 531. ducit Margaretham | Auftriacam|Ludovico Bavaro 347. Adminiftrat regnum uxorem 32, emit Carinthiam , Carniolam, &|Boh. difcedittdio 348. ejus prudens & fe. Portum Naonis ab Ulrico Duce Carinthiz 32.|lix. adminiftratio 356. moritur, cjus laus ejus titulus , potentia, ítrenua gefta 33, fte- 377. 378. rilem uxorem repudiat 78. 34. ducit alteram ‘Uxorem Cunegundam 74, redimit Zbraslav ab epifcopo Prag. vineas ifthic plantat $4. negat le Rudolpho redditurum Auftriam &c., bel. Inm parat, pacem facit 36. cedit terris, pe- nitct eum ceffionis, a fuis derelictus belli ca- dit 37. Znoyma Pragam devehitur 38. ejus Chronicon 2. flius Heuceslai IT, nafcitur, mo- ritur22. filius FoannisRegis nafcitur 369, 370 moritur., fepultus iri Aula Regia 377. p. Pabieniez Ulricus de.. vide Ulricus. Parifiorum urbis [aus 472. Parocliorum ingens contentio. cum ordini- bus Mendicantibus 469. 48 1. Paftores Gallici populi colluvies paffagium in terram fantarn rneditans. difpergitur 380. |. Peflis 42. 349. 365. 421. 472. S. Petri denarius in Polonia & Silefia folvi folitus 380, : Petrus Moguntinus Atchiepift, 192. 194. Petrus Olomucenfis epifc. prius Wiffegrad, jPrepofitas & Cancellarius Regni evocatur ad morientem Regem Went. 149. capitur 182, e confiliis Joannis. Regis 359. pauper moritur 349. Gnefnenfis "Ircbieprfcopus coronat; Wen- ceslaum Regem in Polonia 132. hoftis Ger- manorum 133. Baficenfss epiftopus intereft ceronationi Regis Wenc. 121. 126. Petrus Abbas Aulæ Regiæ author Synchro- niChronici, ejusres geftæ 9. usque I3.ad eurn mittit Boldensleve Hodcepericon fuum 14: dedicat Chronicon füum Waldfaffenfi Abbati I9. ab eo ad fcribendum animatur 20. 21. ex novitiatu ejus epiftola 183. cum Abbate fu ad Imperatorem proficifcitur 192. 209, 210,. redit Pragam 195. letus de adventu Elifabc-- E the fponfæ JoannisRegis 220. convivio Impe-. riali inrereft 224. item nuptiis Regis Spire tam inveftiture feudali ejusdem, deniqüe . valedicenti parentibus 229. 238. 239. cum [Regina in Moraviam profedus 281. adeft ^ Confluentiæ in ele&ione Rom. Regis 337. eli- gitur in Abbatem Aulæ Regiæ 350. 432. con- dit religiofum teftamentum 351. 352. inter- ad latus Imperatoris 210. benedicit fponfis] ft Prage Comitiis 358. redux ex Capitulo Joanni Regi & Elifabethæ 230. contendit|Generali fangitur legatione reginæ 358. pe- cum Colonienfi de præcedentia 231. 232, regrinatur 381. 472. in Bavaria cum regina Joannem Regem cum fa. militia in. Boh. de-laig miratus 397. recipit a. Rege ditionern - Lands- 

Strana 519
Landsberg 398. novæ eccleſiæ fundamenta- lem lapidem jacit 430. extreme ungit Abba- tem Sedlic. 441. Ratisbonæ Regem Joannem præestolatur 450. ad eum datæ epistolæ 453. 461. 477. 479. 482ad Trevirenſem Arehiepiſco- puim concedit 474. intereſt nuptiis Annæ fi- liæ Joannis , ejus confeſſarius 485. recedit ab itinere ad Capitulum Generale conſtituto 498. conſecrari facit reſtauratam Pragæ eccleſiam S. Andreæ 499. 501. Abhas Oſtrovienſis ſeu Inſulanus ord. S. Benedicti patronus eccleſiæ S. Andreæ Pragenſis 500. Philippus Rex Franciæ : adverſus eum pro- ceſſus Bonifacii VIII. 107. 108. ſexti filii Caro- li Regis epistola ad Clementem V. contra Hen- ricum VII. 313. 314. crucem aſſumit in ter- ram ſanctam 324. fit Rex 468. coronatur 423 auxilio Bohemorum vincit 425. nobiles ſuos captivat 486. Joannem Regem in belli ſo- cietatem vocat 497. Ludovici Bavari adverſus eum epiſtola 497. Salisburgenſis Archiepiſcopus prodigus per Ottocarum Regem fit Patriarcha Aquilejenſis 32. Eyſtetenſis epiſcopus legatus Henrici VII. 195. fert auxilia Joanni Reg 259. comitatur eum in Moraviam 270- in Ita- liam 275. Phlug Ulricus Regnum Boh. adminiſtrat 457. Pirchinſtein caſtrum ad Sedlicium erigitur, obſidetur , capitur 249. Pirchueri potentes cives Kutnenſes factioſi 241. Bertholdus caſtrum condit Sedlicenſi- bus moleſtus 249. Piſani Henrico VII. dant auxilia 289. 294. ad eos redit 296. in eorum urbe ſepelitur 299. Plichta vir ſtrenuus in prælio cadit 386. Poliez expugnatur a Rege Joanne 344. Policzka præſidia ſua hic relinquit Alber- tus Rex Rom. 178- Poloni olim Reges ſuos habuere Cracoviæ temporum injuriis accepere Duces 100. Poloniæ Regni prætenſionem cum titulo vendit Joannes Rex 489. Portheeus Archiepiſcopus Januenſis exami- nator gratiarum ad tumulum Margarethæ Im- peratrieis impetratarum, eas atteſtatur 328. 330. 332. Prædicatorum ordo mala quæque patitur ob Henricum VII. toxico enectum creditum 299. Praga conflagrata reædificatur a Wenceslac Rege 79. hie ſtudium generale inſtituere me- ditatur idem 103. 104. Turris pontis oppu- gnatur 204. cives legatos mittunt ad Imp. pro impetrando filio Rege 209. occupatur a Duce Carinthiæ 240. 243. plures cives ei- favent 241. expugnatur 243. 244. eam obſi- det Rex Joannes 260. traditur per campanæ ſignum 261. ſecuribus porta aperitur 262. quatuordecim hæretici cremantur 337. bis grave incendium ſuſtinet 345. 346. in fera- rum horto hastiludia celebrantur 371. cives adverſus Regem foederantur 372. oppugna- tur 373. 374. Przimisl primus Dux Boh, ab aratro voca- tus 457. Dux Caliſienſis procurat ſe Regem coronari , occiditur a ſuis 100. 101. 131. uni- cam filiam reliquit Wenceslao Regi nuptana 137. Przibislaus epiſeopus Satoranenſis Suffra- ganeus Prag. conſecrat eceleſiam S. Andreæ Pragæ 499. Pusco Peregrinus fautor Alberti Rom. Re- gis fugit Praga 178. Sedlicium obruit 182. R. Radotin locus ad Zbraslaw 81. Raygradii in Moravia 400. hic Wenceslaus Rex latrones cuſtodiri facit 58. Recziez eastrum oppugnatur, evertitur 273. Reginohradecium eripitur Bohemiæ 351. vide etiam Grecz. Reyczka 139. vide Eliſabetha conjux Wen- cesl. II. Ritus coronandi Romæ Imperatoris 304. &c. Robertus Rex Apuliæ rebellis Henrico VII. 295. adhæret Florentinis 317. ejus præſidia paſſim

Strana 520
paffim in civitatibus Italie, impedit Henric coronationem Romanam 318. ad eumedo mandum progreditur Henrieus 298. ej patro- cinatur Rex: Francie & Papa 313. 314.315. exauctoratus ab Imperatore 316. 317. citatus non comparet 319. Romani Joannem Papam in ur cant 419. - Ronove ftirps Lippzor 344. Rolchowicz Har Jatrocinantur in Moravia e fuis caftell RofenbergPetrus de.. refiftit hoftibus Regis 344. repudiat Henrici de Lippa filiam, ducit Violam viduam Regis Wenceslai Ilf. 45 adh:ret Elifabethze Tegin? 357, avcrtitur a Rege 360. adverfus eum feederatur 367, Bru. nam cum Auftriacis & Hungaris involat , Jo- annem 'ad veniam univerfis dandam cogit 36^. retinet caftrum regium Clingen berg 363 remittit ab oppugnatione civitatis Budsveis 364. ad eum invifit Joannes Rex 366. adhz. rct regine 373+ 374 Henricus ad morientem Wencesl. Regem advocatur I49. Zaviffius vi. de Zavilfius, 2 ^u *Rotenburk Heinricus de + + Mittituy legatione ad Abbates 207. Rubeus Matthzus Cardinalis 'a Wenceslao ege requifitus mittit Gocium Jurisperitum Romanum 102, Rudolphus Rom. Imperator eligitur 36. Auftriam ab Ottocaro repetit , bellum illi in- fert 33. 36. cedit Ottocari exercitum Ottoca. ro a fuis dereli&to 37. intrat cum exercita Bohemiam , Wenceslao puero Regi tutorem "conftituit 58, Egre filam füam tradit. in matrimonium 52. 54. dotem ei aflignat E.| gram, & Auftriam cisdanubianam 93. Wen- €eslao in feudum dat Bohemiam 65. 66, ci- dem przcepta dat pientiffima i4. ad eum Er. fordiam invifit Wenceslaus Rex 75 moritur 76.79. Rudolphus I. Rex Boh. Rom. in Regem expetitur I73- 174. cum exer. citu patris in Boh. intrat, Rex eligitur 74, ducit Violam Wenceslai UL víduan 175, € i bem revo. um feditionem: ciet tlibus če Ingramus de, , is 272, Joannis cam filius Alberti Regis: jus laus, biles rebe tur, teltar litur 176. Rudolphus filius Rudol tria defponfatur 1I. 32. in auxilium 77. moritur ij. 25. inimicus epifeopo Pragenfi, no- lles bello perfequicur 74. infirma- nento £ alto moritur, Prag fepe- phi Imp. Dux. Au- cum Aenete filia Ottocari Wenceslai deftinatur 76. Dux Davarie comitatur Joannem Regem in Boh, 259. 262. eligit Fridericum Ducem Aüftrie in Rom. Imp. 339. diffidet cum fratre , exulat 340.. Comes Palazimis Rbeui 210. / Rupertus filius Ado] phi Rom. Regis delpone fatur ei Agnes fili a Wencesl. Regis 97. Ruthardi potens familia Kutnenfis inultum ambitiofa omnes Kutnenfes ad (© attrahere: machinatur rgr, Sedlicium obruit, Barones . regni captivar 182. Henrico Carinthio ads dičta 241x. S. Sancte corona monafterium ord. Cifterc, vide Corona, Santbach Petrus de , . 254. " . Saxones. educando & cuftodiendo Wene ceslao Regi puero deftinantur 39. opprimunt Bohemiam 41. ^od Schiltberg Te(ko de, . 254, Schliffelburg Ulricus de .. annem Regem in Italian 273. Schonenburg Bohunko de,. nafta 254. Kridericns confiliarias &. Canje. rarius Reois Joannis 359- pacis turbator, mul. etatur a Rege digito 58. Henricus Canonicus Wiflegrad. graviter accufat Rome Joannem Prag. epifcopum 366, : SebergAlbertus de - , precipuus EliGbethą Reg. adverfarius 357. : Sedlicenfe Ord, Cift, mon Waltfaffenfis 21, 4 quibusda datum 68. mater Aule Re mam egeftatem. delabitur 4 potens dynaíteg potens dynafta. comitatur Jo-- potens dy.. afterium | coloriize m Baronibus fun: gie 23. ad extre.. 3* refpirat 44. ex. co 

Strana 521
9 co Rex Wenesslaus colonias Zbraslaviam pe- tit 87. maxima damna ab exercitu ſuſtinet 144. obruitur a Cuthnenſibus, Barones Re- gni captivantur 182. omnes reditus e fodinis Cuthnenſibus ei eripiuntur 246. exſugitur fre- quente Henrici Carinthii hoſpitalitate 246. 247. ex vicino caſtro damna plurima perci- pit 249. Cuthnenſes vi id invadunt , retun- duntur 250.251. proficit 388. baſilica nova conditur 379. religioſi ob debitorum eumu- lationem diſperguntur per alia Ordinis mona ſteria 467. Sifridus Thurinenſis epiſcopus legatus Hen- rici VII. 195. Sileſia ſub interdicto ob non ſolutum de- narium S. Petri 380. Slabs villa monaſterii Aulæ Regiæ : huc egestate preſſi religioſi confugiunt, euria il- lius oppugnatur 253. Spiræ nuptiæ Joannis Regis celebratæ 227. 231. Stella Mariæ Parthenon Ord. Cifterc. in Luſatia fundatur 77. Stephanus Dux Bavariæ mittit auxilia Hen- rico Carinthio 253. ejus miles Aulæ Regiæ damna infert, Slabs villam diripit 253. Sternberg Sdislaus de .. præcipuus adverſa- rius Eliſabethæ 357. ſubmittit ſe Regi Joan- ni 360. Strakonicz Bavarus de.. adhæret Eliſabe- thæ Reg. 357. Swawonicz Vitigo de . . potens dynaſta 254. Sueteticz Marquardus de.. comitatur Eli- ſabetham ſponſam ad Imp. 221. tionis cum eodem inquirit 80. 81. ad Capitu- lum Generale proficiſcitur 93. Abbas Sedle- cenſis moritur 354. Theodoricus epiſcopus Olomucenſis inter- eſt coronationi Regis Wenceslai 120. 126. S. Thomas de Aquino canonizatur 394. e- jus quædam geſta , mors 395. S. Thomæ Pragæ eccleſia, fundantur iſthie Auguſtiniani 53. Thuſinmare civis potens Prag. fautor Hen- rici Carinthii 178. item Ruthardorum 182. fugatur Praga 202. Tobias epiſcopus Pragenſis , eum eo tractat Rex negotium fundationis Aulæregenſis 68. cum exercitu Cracoviam mittitur 78. adver- ſatur loco fundationis Aulæ Regiæ , cedit ju- ri ſuo 89. reducit Monachos in novam fun- dationem,duos Abbates inveſtit 90. Trentſch Mathias de .. Comes Hungarus venit cum legatione poſtulatum Wenceslai II. filium in Regem Hung. 134. prædatur Mora- viam , ejus miles deſerit caſtra , cremat 334. adoritur Joannis Regis militem Albam obſi- dentem , vincitur 335. paciſcitur 336. mori- tur 381. Trinitatis Sacroſanctæ imago vetus 5. Tribaviam civitatem capit Wenc. Rex 58. Turre Quido de la.. tyrannus Italiæ ab Henrico VII. domatur 292. Turri Nicolaus de .. potens & famoſus civis Pragenſis cum cognatis inter obſidentes Pragam 243. 244.262. Tuſtæ fit concordia inter Regem Joannem & nobilitatem 365. T. U. VW, Tabula rotunda Regis Arthurii quid ? 371. Templarii aboliti a Clemente V. Papa 324. ejusdem bulla abolitionis 327. Terræ motus in Bohemia 410. 433. in Mo- ravia 415. Theodorieus Abbas Waltſaſſenſis Wences- lao Regi percharus 68. de loco novæ funda- Tom. V. Monum. Vaezinger Nicolaus ab Henrico Carinthio Judex Pragæ conſtituitur 244. ejus domus direptioni deſtinatur 263. Valdek vide Lepus de.. Valtherus Pronenſis epiſcopus ad Joannem Regem defert hiſtoriolas gratiarum ad ſepul- chrum matris ejus obtentarum 327. Wiſegra- denſis Vuu

Strana 522
, TEZ GD aaa 0 denfis Scholaflticus 106. Abbas Sedlecenfis_de-|literarum imperitus amans. eruditorum lati- ponitur 44 e num loquitur , facramque ftripturam præle- Valtfaflenfis Ord. Cifterc. monafterii qui-|gi fibi jubet 77. 72. horas de B. M. Virgine dam Abbates , munifica in id Elisabetha re-|quotic;e recitzt 73. ejus miff;rum frequens gina 19. Sedlicium inde colonias accipit 21.|$ devociflima auditio 74» invifit ad Rudol- Theodoricus Abbas, ante Ofiecenfis 68. 69. phum Imp, Erfordiam 75. eligitur in Ducem Vartenberg, Beneffius de... mittitur in oc-{ Polonia 75. Rex Poloniz fecundus, ejus laus curfüm Regis Wencesi. 137. præcipuus Eli-|:9. 30. violenter dos uxor fuz detinetur Libethe adverfzrius 357. in velitacione Au=lob Alberto Duce Auftrie ) fraudulenterque ftriaea occiditur 4$8. efto fupremus admi-|:b -co ad. pacis conditiones inducitur. 94, nifter Moraviz conftituicar 342. Joannes re-|Prepcfitum. Mifhenfem. legatum mittit ad fiftit Alberto Rom, Regi 178. cápitur Sedlicii, novi Rom. Regis ele&onem, impedit.ne Dux liberatur 182. adhaeret Elifabethæ filie Wen-! Auttriz cligatur 95. neoelc&um.Rom. Regem ceslai Regis 196. 197. de ea in fecaritatem|cum exercitu adi? 96. cum eodem fedus qe transferenda follicitas, Nimburgum decucit|micitiz pangit 97. reconciliater Alberto Du- 201. cum federatis fuis ante. Pragam fe lo-[ci Aufèr. 58. "Tobiam. epifcopum Prag. cum cat 202. victoricm adverfus Carinthianosob.lexercitu Cracoviam, mittit 78.. locum novz tinet 205, ad Imperatoïem cum legatione|fündations a(lumptis fociis quaerit 9o. 81. mittitur 209. refiftit Regi Joznni, occiditur in oppugnatione , ejus laus 344. ^ Wenceslaus I, Rex Boh. fundator monafte- rii Prag. S. Francifci, hic fepultus 25. 28. Wenceslaus II. Rex Boh. nafcitur 22. 35. Gutain uxorem ducit, plures ejus liberi i) 24. puero tutor confttuitur. Marchio Ercr- deburg. 38. in caftro Bezdiez fervatur, remo- ventur ab co minifteriales Bohemi , in Saxo-, nam evehitur 39. egeftatem patienter. fert 40, repetitur a. Pohemis 45. redit 4€. cjus probitas 48. matrem errantem & Zaviff um eum ordini Ciftercienfi tradit 82. 34. diffua- detur ei ne locum hunc concedat 85. 86. co- lenias Sedlicio evocat ib. fundat monafterium Aule Regi Cift. Ord. 23. 28. 88. ecclefie Pragenfi pro loco ZLraslav fatisfacit 89. iple monachos inducit 90, Marcliionem -Brande- burg. in belli Polonici focietatem vocat 91. viCor 28. militari balthco cingisur , Ducatus Silefiz; in feudum accipit, Ducem | 'oloniz . cap-t 92. cienodia donat Aulz Regiz & Capi- tulo Ciftereienfi 93. infolitum penitentie fa-, cinus 164. ad fafees Rom, Imperii expetitus benigne excipit 5o. in Moravia Tribovism|166. expofcitur Dux ab Auftriacis e. | 7, capit item Hohenftein 58. $9. Zavifl:o admi. |filam fuam Romano Senatori locare induci- niftrationem regni concedit, matri matrimo |.ur 99. Gueritur Papi contra corenctionem, | nio conjungi permittit 51, Ducit Gutham u.|Regis Poloniz ICI. leges novas meditatur, - xorem 52. eam in Bohemiam vocat 54. eideirjitem genercle ftadium Prage 102.103. ab malum machinatur Zaviflius 56. diffimular 57. 58. cum fecum in Moraviam aflumit 76 infidiatur ei Zaviffius 61. 62. emittit votum de novo fundando monafterio, fi periculum evaferit, Zaviffium Pragam evocat, captivat, caftris privati. cüm Rege Huny. federa init 64. a Rudolpho Rom. Rege Egre feudum fufcipit 66. Abbati Sedlecenfi offert. novi fundationem. monafferii 67. Babenbergenfen- epifropum | adminiftretorem regni. cenfiitui: eo confilio revocatur 104. præfentantur ei ires peregrini juvenes 105. pecuniis mul&at Judæos 110. Sororem Aonetem ex Auftria reducit źb. cjus (omnium 1.1. 112. ejus cul. tus erg&-B. M. V. 113. 114. 1 15,Ordinum re- ligioforum ac prafertim Ciftercienfiem fautor 116. 117. impetrat a Papa pro coronatione benedi&ionem 119. coronatur 120. 121,122 "undamentalem lapidem monaflerio Aule re- zim jacit, 240. nobiles baltheo militari. cin- 69. Cives duos Prag. in cuftodiam mittit 70.]it 126, groflos denarios primus excudit 130. ex- 

Strana 523
; AS @ expetitur in Regem Poloniæ , ei filia Poloniæ Regis iu matrimonium offertur 131, 132. Po- loniam intrat, rebelles domat, Gnefnz , coro- natur 74, 133. plures ifthic militari baltheo cin- git, Henricum de Duba hic Proregem con- ftituit 72. Hungari ejas filium. Regem expo- fcunt 134, cum exercitu in Hungariam tran- fit, filium inde reducit 136, in occurfüm no ve (íponfe legatos mittit 136. nuptias cele- brat , coronari illam fzcit. 138. 139. ab eo A Ibertus Rex Rom. reditus: fodinarum Cuth- nenfium, nec non Egrem, Myfnam, Vnga- riam, Poloniam repetit 141, ab eo bello im petitur 142. exercitum ad Cuthnam cogit , hoftem terréndoin fügam convertit 143. 144 gravis ejus, intirmitas, laus 145. pcenitentis ritu fe ad mortem przparet, omnem fuum ornatum inter pauperes & ecclefias diftribuit X46- 147. teftamentum condit 148. omnibus creditoribus ut (atisfiat eccurat 148. filio fa- lutaria præcepta dat #6. 150. ejus pietatis ope- va ISI. 182. patientia ib. 153. 154. SanElifli- me moritur 25. 155. 156. a Baronibus per ecclefias deportatur , navi impofitus ad Au- lam Regiam devehitur , fepelitur 158. 159. in vifione apparet epifcopo Brixinenfi 163. res mire ad ejus fepuichrum 167. ejus lapi- deum, dein eneum monumentum I68. Wenceslaus UI. Rex Boh. filius Wencesl. II. nafcitur 22. 59. poftulatur i in RegemHun- garie 134. cum legatis eo mittitur , corona ' tur I35. ad eum invifit pater, eumque cum corona ceteroque apparatu regio reducit in Boh. 136. vocatur ad morientem patrem , fa lutaribus moniris- imbuitur 150, | in verba pa tris füper reliquias facras jurare jubetur zb. funus patris in Aulam regiarh coinitztur 158. trum regnórum Princeps , ejus laus 168. ducit Violam: Ducis Tefchinenfis filiam uxo:| rem, Annam fororem matrimonio jungit 169 corrumpitur pravo confortio àdolefcenturh no- bilium' 7b. corripitur ab Abbate Aule Regi, correptionem modette fufeipit 176. eoronam, ipfumque regnum Hungariz re efignat in ma- nus Ottonis Ducis Bavariz ib, expeditionem adverfus Ducem Polonis adornat ib. n iti- t4 i i af SD miga nere Olomucii a ficario occiditur , ibidemque fepelitur 25. 28. 172. cum eo perit Przemislea ftirps 173. corpus poftea a forore in Aulam Regiam transfertur 408. 409. Wenceslaus Joannis Regis ex Elifabetha fi- lius poftea Carolus dicus vide Carolus IV. alier ejusdem filius ex Beatrice poftea Comes Luccburg 495, Pragz relinquitur füb nutricis cuftodia 49^. Abbas Sedlecenfis .hucusque in- cognitus 353.. Weffel caftrum Moraviæ expugnatur 335. Ugezd ad Pragam: hic fundantur monia- les Dominicanæ eo loco, quo per decem an- nos füere ille, quz ad s. Laurentium trans- late funt 441. eis hic fubftituuntur moniales Ciftercienfes 442. Vilhelmite aliter. Auguftiani eremitz dic- ti 5 Villim Raymundus nepos Clementis V. feditionem poft ejus mortem ciet 326. Vinspach dué&or exercitus Cefarei 236. Viola Ducis Tefehinenfis. filia, poftea Eli- fabetha dicta nubit Wenceslao III, poftea Pe. tro de Rofenberg 345. Virtenberg Eberhardus de.. multum po- tens Henrico. VII. Imp. rebellis 235. contre eum exercitus expeditur 236. vincitur 75. Wiffehradenfis Præpofitura habet annexum Cancellariatum Regni, hunc fejunxit Joan- nes Rex deditque Antifiodorenfi epifcope Cardinali 476. Videnburg Thaflo de, . avarus 139. per infidias occiditur 140. dit ad Auftriam 459.: Vladislaus I. Rex Boh. intereft confecratio- ni ecclefie S, Andrez Prage 500. Vladislaus Rex Hung. ejus foror nubit Za. lavienfis 67; invadit Boheniiam , occiditur 63, ge exul degit 417. 436 | = 2 fcopatus Pragenfis Decretorum. DoGtor 'ejus mira: fententia: 197. fi Monachus Sedlici ; Eu Vitra civitas obligatur Joanni Regi 388. re- Vladislaus II. Rex Boh. 38. viffio 60. ab eoconfilium petit Dux Wratis- | Dux Lignicenfis a fratre fao:terris exutus. Fra- . Ulricus de Pabienicz Adminiftrator epie 2 x Las 57 M pi 

Strana 524
Ybaniczii (hodie Eybeſchitz) incenditur ec- cleſia ab Auſtriacis & Hungaris atque in eam refugientes trucidantur 142. miraculum cru- entatæ hoſtiæ in ea accidit 278. 279. hoſtiam hane impetrat pro Aula Regia Eliſabetha re- gina 281. dein Abbas eligitur 441. apoplexia tactus ce- dit muneri , moritur 467. 476. Ungersberg caſtrum expugnatur 272. Voldemarus Marchio Brandeb. eligit Lu- dovicum Bavarum in Rom. Regem 339. mo- ritur 375. Volframus frater Henrici VII. Imp. 207. 282. proponitur legatis Boh. pro Rege 207. 213. occurrit Eliſabethæ ſponſæ Joannis Re- gis 221. eam ad fratrem Imp. adducit 222. ad Brixiam jaculo baliſtæ occiditur 290. Ci- vis Pragenſis adhæret Friderico Duci Auſtriæ 177. fugit Praga 178. ejicitur Praga cum fratribus 202. munit Pragæ hoſpitale Cruci- gerorum ad pontem 204. adhæret Henrico Carinthio 242. filium dat obſidem 245. Vratislaus I. Rex Bohemiæ 27. Z. Y. inſinuat, filium |ex ea ſuſcipit 49. Aulam Wenceslai Regis fugit , in gratiam illius re- cipitur 50. adminiſtrationem Aulæ regalis ob- tinet , imperioſe ſe gerit , favore Regis ab- utitur 51. obtinet licentiam ſeſe Chunegun- di matrimonio jungendi ib. Barones Regni perſequitur 52. fugit conſpectum Rudolphi Imp. 54. Regina uxor ei moritur 53. damno- ſa conſilia adverſus Regem machinatur 55. ei proceres adverſantur , male apud Regem depingunt 56. 57. in Moraviam a Rege aſſu- mitur 58. ducit Wladislai Regis Hung. Soro- rem , in itinere omnibus ſpoliatur, invitat Reges Boh. & Hung. ad baptiſmum filii 60. ſtruit regi Wenceslao infidias 61. 62. advo- catur ab eodem Pragam , capitur , capite ple- ctitur ib. ejusdem cognatos profugos in Polo- nia Wenceslaus Rex quoque capite plectit 132. Zbraslav locus ad confluentem Beraunæ & Moldavæ donatus Cladrubienſi mon ſterio, a monachis ejusdem conobii inhabitatur 83. 84. Ottocarus II. hic curiam erigit , vineas plan- tat, ceditur epiſcopo Pragenſi ib, pro mona- sterio Ord. Cisterc. a Wenceslao Rege deligi- tur 80. 81. mutat nomen ſuum in nomen Aulæ Regiæ 90. vide etiam Aula regia. Zittavia hodie Urbs Luſatiæ ad Bohemiam pertinuit 9. Znoyma Johanni Regi reſtituitur 388. Zyradiam in Polonia expugnat Wences- laus 92. Zaviſſius ab Ottocaro Rege proſcriptus re- dit , ſe in amores Cunegundis Reginæ viduæ Pag. lin. 19 — 3. 39 — ult. 46 — 22 59 — 13 81 — 8 158— 21 202— 8 5 291— 307— 27 21 322— 367— 8 103— s ERRORES AMICE LECTOR CORRIGE. 409— ult. ſuperam loco lege. ventus 419— 9 manducatione manuductione 10 eum bene dici benedici 420— 429— 22 interdictum dum dam ſi ni 430— 18 glicens penult. infatuantu Müſa Muſa 434— 28 hereditare 436— mire mare inviſu 26 deſcordantium diſcordantium 440— ub ult. S-entientes 445— ſentientes 25 Auſtratium præparari 455— præpari 31 nou ſupplentes 457— ſupplentis Marchie 24 466— Beghardos Beghardus læto ore Ibid— ult. Siberie lectore ſupernam ventos cum inter dictum gliſcens infatuantur hereditarie in viſu 1 ab Auſtralium an non ? Marchio Sileſiæ. t